1985 - Nummer 123 - juni 1985

nummer 123 iuni 1985

BlAD VAN DE ECONOMISCHE FACUl TEIT AAN路 DE UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM

REDACTIE Ruben Bergkamp Esther Bijlo Pieter Boot Adr iaan Dorreste ij n Marleen Jan ssen Groesbee k Gosia Bos-Karczewska Marcel Klopper Marcel Michelson Ruurd Mulder Diederik Ogilvie

ADRES Jodenbreestraat 23 kamer 23(;6 1011 NH Amsterdam telefoon : 5252497

REDACTIONEEL

,

Eindelijk heeft hij bereikt, wot hij wilde. Hij zit op een zonovergoten, Itolioons terras met een Struise Friezin, die hem gemokkelijk tussen 01 die donkere gluiperdjes ols Hollander herkende. Ze rookten oon de proot en kennen elkoar krop een half uur. Voorzichtig rookt hij hoar knie met de zijne en loot deze longzoom uitgroeien tot een heel dijbeen. Onopvollend legt hij zijn hand op hoar pink en verovert binnen enkele minuten 01 hoar vijf vingers . Zij staat 't ollemool glimlochend toe.

En hij is tevreden . Hiervoor trok hij immers zuidwoarts. Want, loten we eerlijk zijn, omfitheoters beginnen no twee dogen te verve len, aile wotervollen en vergezichten lijken op elkoar en no tien bergruggen verlong je weer hopeloos noar de wijdsheid van de Noordoostpolder.

'Wot doe jij eigenlijk in Nederland?' vraogt de Struise Friezin vrij plotseling. 'Ik studeer economie oon de Universiteit van Amsterdam', ontwoordt hij. De Struise Friezin verslikt zich plotseling in hoar Pisong Ambon en neemt met een lijkbleek geloat ofs路c heid.

Hij zol hoar nimmer weerzien.

Adreswilzlglngen: Studentenadministrotie Jodenbreestroot 23 1011 NH Amsterdam

Prettige vocontie

Reacties De redactie stelt zich open voor reacties, behoudt zich echter het recht voor deze in te korten .

voorplaat: Economische facu l teit K.U. Leuven

ADVERTENTIES Advertentietorieven zijn op aonvraag verkrijgbaar .

Opdrochten bij voorkeur scr.. ,ftelijk aan de redactie ri chten .

Voor telefonische inlichtingen : (020 ) 525 2497 - 525 4134 (02209 ) 1818 (Ruurd Mulder) Rostra verschi jnt gemiddeld ocht keer per jaor in een oplage van 2500 exemploren .

COVER Dick van Hell

DRUK Kaal Boek, Nwe Herengr.61 , Amsterdam . tel~foon : (020) 262908

INHOUD Economie studeren in Belgie, RM Individueel studiesysteem in Wogeningen , MM, EB Open podium : Japan , Roel van der Voort Een vijftig-urige werkweek II, RM, MK Vi jf jaar later, Hans Go, Rene van der Li nden De mens in de kollektieve sector, DEO Interview met Henk Chin, GBK Ecoline, Steven Adolf De honderd economen van Bloug, MM Road en Doad, MM

pog o pog o pog o pog o pog o pog o pag . pag . pogo pag.

3 6

9 10 14 17

19 21 22 23

Studeren in Belgie:

'Het is niet schitterend, maar aile' Met een van pa geleende stropdas onder in de koffer trokken een redacteur en een fotograaf zuidwaarts om te kijken hoe het is om economie te studeren aan de Rijksuniversiteit Gent en de Katholieke Universiteit van Leuven. 'Het onderwijs is niet bepaald praktisch , integendeel, het is puur theoretisch .' Een reportage over tradities, taal en onderwijs.

De voorsteling was 01 begonnen toen w e de tweede v e rdieping van het Leuvense cafe ' Tijl' betraden . Onze komst werd daarom nauwelijks opgemerkt. Bovendien was aile aandacht gericht op de dia's van de laatste proese s- verkiezing.

De stemming zat er b i j de Belgi sche economen in spe duidel i jk in . Elke d ia werd luid van commenta ar voorzien. Het hoogte punt werd gevormd door een plaatje van een blonde jongeman met een bril en e en petje, dot ve rkeerd op z'n hoofd stond . ' Fignon ', gilde ee n der aanwezigen . Er werd hard ge lachen , ofschoon de vergelijking met de Franse wiel renner ni et geheel op z'n plaats was. Maar dot was niet van belong. Er moest gela chten worden, waarom deed minder terzake .

Beurs Waarom goat een Belg of een Belgische eco nomie studeren? De vele mogeli jkheden en interesse war e n d e redenen, die het meest werde n genoemd . Kri stof Dekoninc k, prae se s va n de Leu ven se st udente n- verenig ing Ekonom ika : 'I k wou in de b usi ness goon e n dan is economie toch een goede start, denk ik . En je moet toch een beet je vorm ing hebben. Niet dot die zodon ig schitterend is, maar aile.' ' Een andere vraog is, wie er in Belgie economie goon studeren . Net als in Nederland zijn de meisjes duidelijk in de m inderheid, ofsc hoon hun oon tal we i groeit. Verder zitten er o nder economie-studenten , die over het 01gemeen wa t behoudener e n meer op tradilie gericht zi jn don de andere studenten , nogal wat zonen en dochters van managers .en zelfsta nd igen . Die laatsten vormen op 'zich een interessante groep. Voor zelfstandigen is het in Belgie namelijk betrekkelijk eenvovdig om aan een beurs te komen , wanneer hun kinderen voor een wetenschoppelijke opleiding kiezen . Beurzen in Belgie worden verdeeld op basis van belastbaar inkomen en dot is daar nogal een rekbaar begrip met name voor zelfstandigen .

Een Belgi sche beurs is overigens geen vetpol.

Een beurs voor een uilwonende studenl bedroagt mox imooI75 .000,- BFr. wat als je rvim rekent neerkom t op ongeveer vijftig procenl van de studie-kosten . De student, die verlroging oploopt, heeft kans om z' n beurs weer kwijt te raken .

Van de economie-studenten is Iwintig a dertig procent beursstudenl. Het bedrag dot die studenlen krijgen wordt b illijkgevonden . Enl路 ge vrees om te goon studeren bestaat er bij

bepaalde groepen e chter weI. Het percentage studenlen, in procenten van de toto Ie bevolking ligt in Belgie beduidend lager don in Nederland. Kristof Dekoninck : ' Als je uit een arbeidersmilieu komt, dan kun je studeren in Leuven, maar je zult je moeten beperken.

Met een beurs studeren is niet gemakkelijk.

Bovendien versjie kt ' t hier de laatste tijd weer een beetje en dot maakt het er voor de beursstudent ook niet gemakkelijker op .'

Tool Economie studeren kun je in Belgie aan achttien versch i llende universiteiten en hogescholen. De belangrijkste zijn wat economie betreft Leuven , de oud ste u n iversiteit van ' Belgie, Gent en Antwerpen . Dot je in Belgie aan zoveel fa culteiten economie kunt studeren is voor een deel te w i jten aan de taalp rob lemen. Alles in Belg ie moetdubbelop. Krijgt V laanderen een nieuwe economische foculte it, dan moet Wallon ie ook voorzien worden van een o bscuu r hog esc hooltje, wil tenm inste niet d irect de pleuris uitbreken. Er was in het verleden sproke van een ' politiek geYnspireerde' vermenigvuldiging van universiteiten .

In hel Belgische universitaire leven heeft de taalstrijd wei vaker voor problemen gezorgd .

Zo ook aan de Leuvense universiteit, die von oorsprong zowel Walen als Vlamingen herbergde . Professor Paul van Rompuy : 'In 1968 is de UCL, Louvain-Ia - neuve, gesticht, wat erop neerkwam, dot er twintig kilometer ten zuiden van Leuven een gloednieuwe campus uit de grond werd geslampt. Dit omdat de studentenrevolte van de jaren zestig in Leuven voor een deel ook een protest was tegen het feil, dot een Vlaamse stad een grote invloed onderging von een grotendeels Fronstalige universiteit. De troebelen von de jaren zestig hadden in Belgie niet aileen insproak 015 inzet, maar ook de emancipatie van de Vlamingen .'

Bi j de afsplitsing von de Waalse universiteit liepen de emoties hoog op, met aile gevolgen van dien . Kristof Dekoninck : 'Onder andere de verdeling van de bibliotheekboeken gaf problemen . Wie kreeg wat? Het werd zo geregeld, dot de Walen de even genummerde en de Vlamingen de O[1even genummerde bo eken kregen . Er werd geen enkel inhoudelijk criterium gebruikt, idioot natuurlijk .'

Gent

3

'Het is in die tqd enorm geweest. In de bar van Ekonomika is zelfs noor aanleiding van de taalstrijd een moord gepleegd. Een Wool kogelde een Vlaming neer, of net andersom.

Zulke uitwassen zijn overigens nu wei verleden tijd.'

Ook in de geschiedenis van de Gentse universiteit heeft de tool een niet geringe rol gespeeld. Professor J.E. van Acker, de decoon van de economische faculteit aldaor: 'De universiteit heeft hier een voortrekkersrol gespeeld. In 1933 werd de universiteit bij wet 'vernederlandst'. De colleges moesten vanaf dot moment in het Nederlands gegeven worden, terwijl een deel van de studenten en bijna aile professoren tot in de zestiger joren onderling Frans praatten. De 'vernederlandsing' was vooral een geleidelijk en moe izaam proces.'

Onderwijs Wie in Belgie gaat studeren heeft op z'n minst vier jaor voor de boeg. De eerste twee jaren zijn de kandidaatsjoren, de laatste twee de licentiaatsjoren. De selectie vindt bijna aileen plaats in het eerste jaor. In Gent valt na een jaor zestig procent van de studenten af, daorno hooguit nog een procent of tien per jaor.

Aan het einde van elk jaor moeten met goed gevolg examens afgelegd worden om in het volgende jaor toegelaten te worden. Aile examens vallen daardoor in mei en juni, de 'blokperiode'. Die concentratie aan het eind heeft gevolgen. Lutgort van Lierde, vierdejaors in Leuven: 'Tot begin mei wordt er zeker door de actieve studenten nauwelijks gestudeerd. Zelf heb ik ook nog vrijwel geen letter geblokt. De meeste studenten beginnen wei eerder, maor ook voor hen is het hoogtepunt de biok.'

Niet iedereen is ingenomen met de blokperiode. Kristof Dekoninck: 'De meerderheid van de studenten is voor een grotere spreiding in het jaor. De meeste zeggen: geef me er af en toe maor een, omdat ze dat gemakkelijker lijkt.'

Dirk van den Berghe, ouderejaors in Gent: 'Het is een mes, dat aan twee kanten snijdt.

Aan het einde van het jaor is het zwaor, maor r~t geeft je wei de mogelijkheid om dingen .l1iten je studie te doen.'

Of je de hoogleroren 01 deze kritiek kunt aanrekenen, is niet helemaal zeker. De professoren worden aangenomen op basis van hun wetenschappelijke kwaliteiten en niet op hun didaktische kwaliteiten. Eenmaal aangenomen ontvangen ze op geen enkele wijze enige onderwijskundige scholing.

In Gent spelen dezelfde problemen. Van Acker: 'Pedagogische bekwaamheden worden formeel niet als criterium gehanteerd. Er wordt wei op gelet, maar naor mijn mening geeft een derde van de hoogleroren gebrekking les.' En dat laatste blijft niet zander gevolgen. De studenten: 'De proffen raffelen hun cursus af en confronteren ons in niets met ons latere beroepsleven. Bij sommige colleges is dan ook maximaal een tiende van het aantal studenten aanwezig. Dat zegt wei wat.'

'Moor Gent is aan het veranderen. Er is een hele lading ouds proffen weg. De hele oude stempel gaat er volledig van tussen. En dat werd tijd ook. Tot voor kort werden hier boeken gebruikt door hoogleroren waarin stond: binnenkort gaat de eerste mens landen op de moan.'

Speciale licenties Het probleem van het gebrek aan contacten met de praktijk van het bedrijfsleven en de overheid wordt door de twee faculteiten verschillend opgelost. In Gent heeft men gekozen voor de zoaeheten 'speciale licenties'.

Dit zijn eenjorige, praktisch gerichte cursussen, die gevolgd kunnen worden, nadat men z'n licentiaat heeft. Het is een vijfde jaor, geYnspireerd door de Amerikaanse businessschool, waarin intensief met bedrijven wordt samengewerkt. Leuven kent overigens ook een vijfde jaor, dat opleidt voor 'Iicentiaat doctorandus', maor dat is slechts een verdere, theoretische specialisatie.

Er zijn in Gent vier speciale licenties, een in de financiele wetenschap, een in de accountancy, een in het boekhoudkunrlig onderzoek en de fiscaliieit, en een in de morketing. De speciale licenties zijn toegankelijk voor zowei economen als voor niet-economen en momenteel zijn er zo'n 120 studenten, die een dergelijke cursus volgen.

Studenten, die het vijfde jaor erbij nemen, zijn zeer positief over de speciale licenties.

Andere studenten reageren wat gereserveerder op de Gentse overbruggingspoging naar de praktijk. Dirk van den Berghe: 'De speciale licenties zijn ook nog te theoretisch en voor economen minder interessant. Bovendien vragen maor weinig bedrijven erom. De 'groten' hebben hun eigen opleidingen en beschouwen zo'n speciale licentie als een weggegooid jaor.'

Aanwezigheid In Leuven kent men het probleem van de aansluiting tussen de theorie en de praktijk minder, of schoon het, zoals gezegd, ook daor aanwezig is. Vooral omdat het bestuur van de Leuvense faculteit doelbewu'st veel buitengewoon hoogleroren aantrekt, komt er veel praktijkkennnis de faculteitsmuren binnen.

Die buitengewone hooglermen bekleden vaak een hoge functie in de industrie, het bankwezen of de politiek. Het meest opvallende voorbeeld van dit verschijsel in ongetwi jfeld professor M. Eyskens, die in het dagelijks leven Minister van Economische Zaken is voor de Christelijke Volkspartij in het centrum-rechtse kabinet Mortens.

Een vervelende consequentie van de vele buitengewoon hoogleroren in Leuven is de geringe aanwezigheid. 'Die kerels komen er-

lKan de 'blok' nog genade vinden in de ogen van de meeste Belgische studenten, over de kwaliteit van het onderwijs is men minder tevreden. En dot is voor hen nogal verve lend, want Belgische studenten krijgen aanzienlijk meer colleges en minder literatuurverplichting dan hun Nederlandse collega's. Mede hierdoor is studeren in Belgie een tamelijk schoolse aangelegenheid. De klachten van de studenten richten zich vooral op het karakter van het onderwi js. Leuvense studenten: 'Het onderwijs is puur theoretisch. Helemaol geen verplichte stages, of zoo Theorie is notuurlijk wei belangrijk, maor meer praktijk zou leuk zijn.'

'Didaktisch gezien is het bovendien abominabel slecht. Er zijn misschien enkele proffen van de ruim veertig, die les kunnen geven, moor het zijn er geen vijf. De meeste staan moor een beetje te lullen. Er zijn echte nullen bi j, vooral als je ze een beetje beter leert kennen

De bar van Ekonomlka met op de voorgrond Kristof Dekonlnck

4

Inspraak Bij dot besturen moet niet 01 Ie veel voorgesteld worden . De democratie aan de Belgische universiteiten is een fopspeen . De studenten zitten weliswaor in enkele vertegenwoordigende lichamen , moor vormen een dusdanig kleine minderheid, dot ze weinig tot niels Ie zeggen hebben . In Leuven is de si tuatie nog hel beroerds!. Kristof Dekoninck: 'Een van de laken van Ekonomika is zelelen in de faculteitsraad . Daorin hebben we zes student-verlegenwoordigers op veerlig hoogleroren . De werkelijke invloed moel je dus heel slerk relaliveren. Men zegt, dot we medebeheer hebben, maar dOl is natuurlijk niet zo o Door onze aanwezigheid kunnen we echler erger voorkomen en onze aanwezigheid is nodig om bepaalde informalie uil Ie wisselen . Eigenlijk spelen de persoonlijke relalies een grotere rol dan de formele J . van Ac/(e~r______________ relaties .'

Ook de leuvense dekaan prof. Paul van RomEkonomika verzorgt ook de serieuze kanl van de sludie. Krislof Dekonick: 'We verslrekken puy geeft indirecI loe, dOl de invloed van sludenlen niel zo vreselijk vee I voorslell : 'SIu goedkoop sludiemaleriaal aan de sludenlen den len hebben iels Ie zeggen over zaken, die en we maken de eerslejaors wegwijs in de gihen rechlslreeks aangaan, zoals de sludielast gantische, universitaire bureaucrolie. En we en examenregelingen . Studenten hebben hebben de beschikking over een eigen bor, echler op geen enkele wijze invloed op beeen soort kantine .' . noemingen . Daorover wordt beslist in besloVan de 2700 economie-studenten in Leuven ten commissies. Wij huldigen hier het princizi jn er 1700 beta lend lid van Ekonomika . Ec h .

I路d b I k . t Ek pe, dot je wordt beoordeeld door je gelijke.' ler, 00 k a 1s Ie geen I en, om Ie me 0nomika in aanraking. Voor een deel heeftdat Aan de Gentse economische faculteit hebben Ekonomiko te maken met het korakler van Leuven als uni- de studenlen wei iels Ie zeggen over benoe' En we hebben ieder jaor de Iradilionele . versileilsslad. In Leuven wonen evenveel stu - mingen . Ze zitten in de commissie, die bij beschachlenmop.' Krislof Dekoninck, de enigsdenlen a ls 'gewone' mensen, zodal er in Leu- noemingen een eersle aanbeveling doe!. In zins gezette, maar vriendelijke en bewondeyen builen hel universileilsleven weinig vall de raden zijn de Genlse studenten even onrenswaordige actieve praeses van Ekonomite beleven . Dekoninck : 'Leuven is van ons. dervertegenwoordigd als in Leuven . Volgens ka grijnsl breed en goat er uitgebreid voor zitLeuven leefl van studenten en dciarom wor- dekaan Van Acker geefl dOl geen problelen. 'Dit jaor hebben we enkele schachlen, den we geaccepteerd.' men . 'Ik vlei mij met de gedachte, moor ik eerslejaors, naor het politiebureau gesluurd In Genl werd ons gezegd: 'Leuven is eigenlijk kan mij vergissen, dot hel somenspel tussen om ze een bewijs van 'goed gedrag en zenog een dorpke .' de diverse geledingen in onze faculteil vrij den' Ie laten halen . We hadden mel de pol ibevredigend is. Ik heb de afgelopen vijf jaren 路 tie afgesproken, maar dOl wisten die schachVlaams Ekonomische Kring geen onoverbrugbare problemen tot u itng len naluurlijk niet, dOl ze zogenaamd op een De Genlse legenhanger van Ekonomika heet zien komen in de faculteilsrood.' lijst mel verdachle personen slonden en voor Vlaams Ekonomische Kring, afgekort V .E.K ..

De sludenlen belreuren het gebrek aan inze hel zelf in de gaten hadden , werden ze in De verschillen lussen de beide sludentenve- spraak mel name bij de vaslslelling van lenlade gevangenis geslolen en moeslen ze door renigingen zijn grool, of schoon ze ook heel mendala . Van Ackers levredenheid wordt een uur of anderhalf zitten zonder dot ze von路 wal gemeen hebben . Ook V . E.K. helpl z'n le- weggelachen met de conslalering, dOl je wei iets wislen.' den aan goedkoop sludie-malerioal en orga- construclief moet zijn, wanneer je geen feileIs dil archaYsche idiolerie of is dil leuk en luniseerl fuiven, Iropical nighls in februari en lijke macht heb!. Verder wislen de Gentse diek? Een vraag, die de meesle Belgische wal dies meer zij. Hel grote verschil is echler studenlen weinig Ie vertellen over het economie-studenlen zich niel zullen slellen . het gebrek aan Iradilie, het sleutelwoord in bestuur, wal we als een leken aan de wand De doop, de inlroduklie van eerslejaors, is Leuven, bij de Genlse studentenvereniging . mochlen beschouwen. een tradilie, hoorl daardoor bij hel sludenV .E. K. leefde geruime tijd in hel geheel niet lenleven en daarmee uit. onder de studenlen en is pas drie joar gele- Onderbetaald Hel zou overigens niel lerechl zijn om Ekonoden door de insponningen van enkele stu- Een van de groolsle problemen, waor de Belmika of Ie schilderen als een onbelekend denlen weer opgebloeid. De verschillen tus- gische universileilen momenleel mee zitten, anachronisme. De vereniging leeft, organ isen Leuven en Genl komen duidelijk lot uiting is de matige salariering van hel welenschapseerl een verbazingwekkende hoeveelheid bij de praeses-verkiezingen. Is in Leuven de pelijk personeel en de hoogleraren. Een proacliviteilen en is voor de meeste Leuvense praeses-verkiezing een speclaculair showge- bleem, waar vooral de economische faculleieconomie-sludenlen van onschalbare waorbeuren druipend van tradilie, in Genl is het len lasl van hebben, omdal hel bedrijfsleven de. Wat die activileilen betreft, in een feesleeen wat gezapige vertoning . bereid is goed Ie beta len voor gekwalificeerlijke week organiseerl Ekonomika onder anDie praeses-verkiezingen zijn vanzelfspre- de economen . Professor Van Acker : 'Profesdere een eucharistie-viering, een massakend op geen enkele wijze Ie vergelijken mel soren verdienen hier minder don nietreceplie, een debat, een lezing, een soort onze universitaire verkiezingen . De praeses- academisch geschoolde onderdirecleuren spel zonder grenzen en een bierestafette. verkiezing is een inlerne aangelegenheid van een bankfiliaal in Gent. Dil is een dramaEen belangrijke rol in het bestaan van Ekonovan een sludenlen-vereniging en heeft for- lische situatie en het verslechtert met de dog. miko speelt de traditie . De eerdergenoemde meel niels mel de faculleil Ie maken . Wei is Aileen een heilige of een onnozele wil hier doop iszo'n traditie, moorolle leden van Ekohet zo, dOl E. V. K. en Ekonomika de sludenlen nog welenschopper worden. Wanl we kunnomika hebben bijvoorbeeld ook een eigen verlegenwoordigen naor de faculteil loe. nen ze geen falsoenlijk salaris bieden, ze lint, een eigen pet en een eigen zangboek Beide verenigingen hebben door zusler- krijgen een contract voor hooguit zes jaor en met hoofdzakelij" liederen over bier en organisalietjes voor, die zich mel besturen de carriere-perspectieven zijn allerbelab'schoone mei~kes'. bemoeien. bers!. Er is don ook een groot verloop onqer

in om er weer uil Ie goon . Ze zijn er proklisch nooi!. College geven doen ze aileen, omdot ze don 'professor oon de K. U . Leuven ' ochter hun noom kunnen zetten en dot is een sleutel om in von olles en nog wot terecht te komen .

En het zijn niet aileen de buitengewoon hoogleroren, die dot doen . Ook de gewone hoogleroren snoepen oordig wot mee, veel te veel eigenlijk.' ' Anderzijds is het wei zo, dot ze die proktijk, het bedrijfsleven, goed kennen.'

De R.U. Gent kenl nouwelijks builengewoon hoogleroren. Von Acker : 'In de economische foculleit Gent is de port-time professor de grole uitzondering . Ik geloof, dot we er drie hebben op de ruim twintig professoren . De reden doorvoor is de geringe beschikboorheid von port-timers en het gegeven, dot porI-timers nouwelijks bedwingbore neiging vertonen om uit Ie groeien tot voltijdse professoren, wol niet oltijd gewensl is.' ' Hel moel echter erkend worden, dOl troditioneel gezien Leuvense sludenten voordeel hodden von de contocten von de buitengewoon hoogeleroren door. In hel verleden hodden ofgesludeerden von Leuven gemakkel i jker loegang 101 bepaalde organisalies, maar dOl is in de loop van de lijd sterk afgezwok!. Leuven is een deel van hoar uilstraling kwijlgeraak!. De tegenstellingen zijn nu minder grool dan tien, v i jftien jaor geleden .'

vervolg op paglna

8

Individueel studiesysteem • In Wageningen Nadat de faculteitsraad had besloten dot er een scheiding mocht komen tussen inte.~sieve en extensieve onderwijsvormen, werd de jacht geopend op onderw'lsvormen die minder contacturen tussen docent en student kennen en toch kwaliteit leveren . Rostra speelt als jachtopziener en bezocht de vakgroep Staathuishoudkunde van de Landbouw Hogeschool Wageningen .

Door wordt 01 enige jaren het Individueel StudieSysteem (ISS) toegepast bij de propedeusevakken economie. ·'n ·het koder von een regeling ' experimenten onderwijsverbetering in de propedeuse' stelde de foculteitsrood von Wogeningen in 1978 voor twee joor een formotieploots ter beschikking oon de vokgroep Stoothuishoudkunde . De vokgroep kon doormee een experiment uitvoeren met ISS. Bij het individueel studiesysteem goot men ervon uit dot niet olle studenten dezelfde tijd nodig hebben om te studeren . Doorom wordt de stof opgedeeld in een oontol delen, eenheden , en kent het systeem geen lesuren. In Wogeningen kent een vok zes eenheden.

De stof von de vokken mocro- en micro economie werd opgedeeld in zes eenheden elk.

De eenheden bestoon uit een hondleiding woorin de doelstellingen voor die eenheid en oonwijzingen voor het gebruik stoon, oonvullende teksten op het studieboek zools reoders en zelfgeschreven teksten, oefenopgoyen, uitwerkingen von de oefenopgoven en een begrippenlijsl.

De doelstelling von het zelfstudiesysteem is niet dot de sludenten geheel zelfstondig moeten studeren, er worden mogelijkheden ge-

Landbouwhogeschool Wageningen De eerstejaarstudenten aan de LH in Wageningen kunnen uit vier propedeuses kiezen: de tech nologische en teeltkundige propedeuse (T), de landgebruikpropedeuse (L), de maatschappijwetenschappelijke propedeuse (M) en de biologie propedeuse (8). In het derde trimester van de propedeuse heeft iedere s tuden teen keuze gemaakt uit de twintig studierichtingen die er op de LH bestaan. Een van dierichtingen is de studierichting agrarische economie, die men binnen de M-propedeuse kan kiezen . In drie van de vier propedeuses (T, Len M) staan economische vakken op het programma die allemaal met het ISS-systeem worden aangeboden.

6

boden om mondelinge toelichting op de stof de mon die het systeem in Wogeningen heeft te krijgen . Zo zijn er vrogenbijeenkomsten opgezel. woorin studenten in groepen von niet groter Kroese : ' In Wageningen is eind joren zestig don 15 personen vrogen kunnen stellen over een discussie gevoerd in de faculteitsrood niet begrepen zoken . In het eerste proefjoor wooruit noar voren kwom dot er vee I hoperwaren hiervoor een mool per veertien dogen de oon de propedeuse . De meeste colleges tijdstippen gereserveerd, in het tweede woren heel erg massaal , woren slechts moproefjoor werd dat verhoogd tot driemool per nologen von enkele heren . week.

De proctica werkten niet, weinig studenten Per trimester worden er twee tot drie octuolihadden het voorbereid en de docent stond teiten colleges geplond. Doorin spreekt een dan toch weer sommetjes op het bord te magostspreker over een octueel themo dot oonken . We hebben toen onderzocht of we de sluit op de stof. Opvallend is hier dat er tentopropedeuse oontrekkelijker konden maken menvragen worden gesteld over het college v~~r zowel de docenten ols de studenten . In zodot de opkomst bij de colleges oonzienlijk mei 1979 ben ik voor dot zelfstudieprojekt is. Dit in schril contrast tot het gostcollege aangetrokken . Na heel veelliteratuurondersysteem zools dot hier fungeerl. Op deze fozoek zijn we in september 1979 met het culteit stoot soms een spreker uit verre streken . systeem gestort in de M - propedeuse (Mootvoor een handjevol studenten en medewerschoppijwetenschoppen) met een kleine kers te proten. groep von ongeveer 90 studenten.' .

De derde mogelijkheid om oon mondelinge Schout : 'Bij de herprogrommering (invoering toelichting op de stof te komen wordt gebo2-fasen struktuur) moesten we proberen voor den door de gelegenheid von een individubijvoorbeeld veeteelt- of bosbouwstudenten eel consult bij een von de docenten. een geYntegreerd vok te geven met zowel Wanneer een student de indruk heeft dat ogrorische ols sociole economie. Ais je die hijlzij de stof von een eenheid beheerst don dingen goot integreren vonuit verschillende kan er een toets worden oongevroogd . vokgroepen heb je kons dot de colleges Per week zijn er vier toetsmogelijkheden, slecht op elkaor oansluiten. We hebben toen woorvon twee in de ovonduren . De toetsen bewust weer voor dat zelfstudiesysteem gebestaan meestal uit acht meerkeuzevrogen kozen omdat je in schriftelijk materiaal vee I waorvan 80% correct beantwoord moet worgemokkelijker dat integrotie-element kunt den. De juiste ontwoorden worden direkt na inbouwen. Dot blijkt ochterof ook een goede de toets gegeven woordoor tomelijk snel het greep te zijn geweest. We kunnen de leerstof resultoat bekend is. Wonneer een toets met nu heel wot efficienter overbrengen en de een voldoende is ofgelegd dan mog de stustudenten vee I meer bijbrengen in dezelfde peri ode .' dent door noar de volgende eenheid. De zesde toets, dus de lootste toets, is een zogeKroese : ' Je kunt studeren op die momenten noomde overzichtstoets woorbij ook uit ondot het jou het beste uitkoml. Ais je vragen of dere eenheden vrogen worden gesteld . Is problemen hebt ga je naar de docent. Gevoor de zesde toets eenmool een voldoende middeld 10% von de studenten bezoekt de behoold dan is het vok ofgesloten . vragenuurtjes.'

Voor elke toets geldt dot er drie moal herkonst Hoe kom je aon het materiaal v~~r ISS? mog worden. Wanneer men drie mool zakt Kroese : 'Je kunt de stof zelf schrijven of een don wordt met de docent overlegd over de goed hondboek kiezen mp.t doornoast een verder te volgen procedure. Meestol dient er oanvullend diktaat, dot loolsle hebben wij don een opdrocht uitgewerkt te worden. gedoon . De stof hak je in stukjes, je stell doelstellingen op, je mookt een studeerscheGesprek mo met leesoonwijzingen, sommen en uitOp de Leeuwenbroch, het gebouw woor de werkingen . Kenmerk van het systeem is dot economische vakgroepen gehuisvest zijn , als je een toets gedaon hebt, je no ofloop mespraken we met Richord Schout en Edwin teen via een overheod kunt zien wot de ontKroese. Schout is de studiecoordinator von de woorden von de toets zijn. Er ontstoon don studierichting ogrorische economie, Kroese is ook oltijd he Ie discussies bij de overheod

waarom A wei goed is en waarom B niet. De volgende dog komen de studenten ook meteen longs wanneer ze het er niet mee eens zijn. Het goat om multiple choice vragen en dot is aan de ene kant een beperking maar aan de andere kant een voordeel want je kunt meteen feedback geven. We krijgen vaak commentaar van andere docenten die zeggen dot de vragen bij ons een stuk slechter zijn maar dot bestrijd ik. Bij ons is er no afloop meteen openbaarheid terwijl je normaal bij tentamens de uitslag pas een maand later krijgt. Er komen dan ook geen plena ire discussies. Een van de moeil ijkste dingen van het systeem is om goede, eenduidige vragen te maken.'

Schout en Kroese maken verder nog een aantal interessante opmerkingen. Zo stellen ze in antwoord op onze vragen of het systeem ook kan worden uitgebreid met andere vakken dot op zich blijkt dot de studenten gemiddeld precies tijd aan een yak met ISS besteden dot ervo~ staat: 10 uur per week. Omdat de studenten echter gedurende de hele periode met ISS bezig zijn, en niet hun tijdbesteding tot een piek v66r het tentamen laten oplopen, hebben ze het gevoel meer met ISS bezig te zijn. Wanneer je nu aile vakken met ISS geeft dan werken de studenten 40 uur per week. Hoewel men ook geacht wordt zoveel per week te werken zullen veel studenten grote bezwaren hebben, vooral omdat de persoonlij~e manoevreerruimte wat betreft tijdsindeling geringer wordt.

Een verder probleem bij invoering van ISS is dot degenen die het systeem moeten aanbieden er ook geheel achter moeten staan en dot binnen een vakgroep geen scheiding mag komen tussen mensen die aileen maar ISS doen en mensen die dot geheel nietdoen . Zo

ce

SEF De SEF is in de zomermaanden als voigt opengesteld: 1 - 12 lull

maandag 11.00 - 15.00 uur donderdag 11.00 - 15.00 uur 18.30 - 20.30 uur 12 luli 路24 augustus

donderdag 12.00 - 14.00 uur

heeft men op de Erasmus-universiteit van Rotterdam bij economie eveneens een 155programma uitgewerkt. Degene die het programma opstelde was echter niet degene die het onderwijs ging geven en de staf die het onderwijs wei moest goon geven heeft het ISS-programma in een burolade gelegd en er nooit wat mee gedaan. Daar staat tegenover dot er in Groningen bij medicijnen op veel uitgebreidere school von ISS-methoden gebruik wordt gemaakt.

In principe denken Kroese en Schout dot het ISS-programma tot meerdere vakken tegelijk kan worden uitgebreid.

Evaluatie Het Bureau v~~r Onderwijsontwikkeling en Onderwijsresearch (BOO, te vergelijken met 'ons' COWO) von de landbouwhogeschool pracht in oktober 1981 een evaluatierapport uit betreffende het ISS. Om materiaal voor de evaluatie te verzomelen was er intensief tijd geschreven door deelnemende studenten en docenten. Elm von de vragen waar de evalualie op gerichl werd was de vraag of de studenten 01 dan niet ISS boven het oude systeem von hoor- en werkcolleges verkozen. Het antwoord sloat vermeld in de label: ja .

Ook keek het BOO naar de tijdsbesteding von de docenten. Uit de gegevens blijkl zonneklaar dot het opzetten van het ISS programma een enorme investering in tijd heeft gevergd.

Wanneer men echter de investEfring buiten beschouwing loot don concludeerl het BOO dOl de tijdsbesteding von docenten minder is (absoluut; gegevens omgeslagen naar studentenaantallen worden niet gegeven). Cruciao I bij deze conclusie blijkt echter de aanVoorkeur ISS in vergelijking tot traditionele nome dOl er op elke docent drie studentasvormen sistenten rondlopen . Deze studentassistenten zijn gevorderde studenten die een aanslellesem. 2e sem . ling von 20 uur per week hebben en in die lijd '80/81 '80/81 aileen maar met het ISS programma bezig zijn; vragenuren houden, toetsten maken en prefereer ISS 78% 56% nakijken en ook spreekuur houden . prefereer ISS, mits omWe zullen hier enige conclusies von het BOO Yang geringer 7% weergeven. prefereer traditionele 1. De bereikte studieresultaten, zowel gevormen 7% 13% meten naar slagingspercentages als naar bemaakt niets uit 16% 23% reikte kennis, als ook de meningen van studenten en docenten, rechtvaardigen een voortzetting van de gekozen ISS-vorm.

2. In de uitvoering moeten een aantal verbeteringen worden aangebracht. (Genoemd . worden het diktaal, de toetsboekjes en de organisatie van de vrogenuren . ) 3 . Het experiment heeft aangetoond dot een individueel studiesysteem een effect ieve manier is om met nome basiskennis te verwerven en om die reden zou het voor meer Pvd E EFB vakken in de propedeuse een goede vorm R. de Klerk H. Jager zijn. Echter, men dient don rekening te houK. Koster M . Brouwer den met het feit datde gebruikte ISS-vorm erg weinig contacten tussen studenten onderling H. Chin M. van Nieuwburg kent. Er zijn ook ISS-vormen denkbaar waarin P. Ankum dit bezwaar wordt ondervangen, bijvoorbeeld door middel von groepswerkstukken. lAS 4. Bij het kiezen van een nieuweonderwijsopzet en de uitwerking ervan verdient het A. Kooiman aanbeveling om zich te laten leiden door onder andere de gegeven studiematerialen, de NOBAS AGE beschikbare hoeveelheid docententijd, de M . Meinsma Jorg geschatte levensduur van de stof en de 'cloelstellingen van het yak.

M. D. Rientjes Kooiman 5. Het verdient aanbeveling om in het J.K. R. Hoving Martijn eerste proefjaar van een diepgaande vakreconstructie met een proefgroep van beperkte P.S: Ankum wordt vervangen door H. omvang te werken.

6. Het verdient aanbeveling om conceptBierens, M. Kooiman wordt vervanteksten eerst door enkele studenten en een gen door G. Nijmann. onderwijskundige te laten lezen voordat ze in de onderwijssituatie worden gebruikt.

Uitslag verkiezingen

t

R.

Na 24 augustus

Normale openstelling

Studenten .

In het plaatselijke cafe 'De loburg' spreken we's avonds met Menno Kamminga. Menno zit in de richtingsonderwijscommissie van

7

agragrische economie (te vergelijken met onze onderwijscommissie), hij studeerde volgens het ISS en is nu studentassistent bij de vakgroep Staathuishoudkunde. Gevraagd naar zijn mening over het systeem slelt hij re- . soluut : 'Ik vind het een heel goed systeem . Het heeft aileen een grool nodeel : als je de toetsen niet hoolt dan ben je goed zuur. Don moet je nomelijk het exomen goon doen en dot is heel erg zwoar . Dot ligt voornamelijk oon de hoeveelheid stof. Vorig joar heb ik met nog een studentossistent hel exomen opgesteld en dot deden we oan de hand van de toetsboekjes woardoor het examen een goede ofspiegeling werd von de bestudeerde slof. Maar de stof is zo' n grote hoeveelheid om ineens te doen dot het onhoolbaar is. Het systeem schept dus wei verplichtingen . Doar stool echter als groot voordeel tegenover dot de meeste studenten via de toelsen slogen. In het vorige trimesler heeft 90 % het vok via de toetsen gehoold .'

Menno wijst er op, mede oon de hand von.recente evoluoliecijfers die hij meegenomen heeft, dOl de meeste studenlen ongeveer de tijd aon hel programma bested en die ze moeten besteden moor dot het prgrommo vee I zwoorde~ wordt ervaren omdot men er constant mee bezig is. De cijfers slellen dot 93% von de studen ten zich oon de planning heeft gehouden maar volgens Menno geven deze cijfers een enigszins geflatteerd beeld

vervolg van pagina

Kotstudent 'Tsia, de noom , de Irodities, m ' n fomilie studeerde en sludeerl in leuven, m'n ouders hechten nog oon hel woord kotholiek , de specioli sotiemogelijkheden en het sociole ospecl .' Bekoorlijk glimlochend moliveert lulgarl v on lierde hoar keuze voor de leuvense universite it. Trodilie en de oantrekkingskrochl von leuven ols universileitsslod, dOl waren de Iwee punten die we steeds we e r Ie horen kregen, wonneer we aon studenlen vroegen woarom ze in leuven ziin goon studeren . leuven met z'n tweeendertig cafes rond de oude markt wordt door iedere i6nge Belg, die wil goon studeren, geossocieerd met bier en gezelligheid. Studeren in leuven kon ook inderdood heelleuk zijn, of. schoon niet iedereen tegen de niet of 10 len de stroom leut beslond is.

tends of ' s avonds werkt. Met het oude systeem kon ie nog wei eens liidens de collegeperioden een week naar Porijs. We ziin het mel Menno eens dot het niet bij de doelstellingen von het studieprogrammo hoort om ruimte te moken voor een weekje Pari is.

Thuis Is hel ISS-systeem iets voor onze faculteit? Wii den ken van weI. Volgens ons leent de propedeusestof von micro, macro en bedriifs zich voor behondeling via een ISS-systeem mits er gelegenheid wordt geboden voor conlocten von studenten onderling; bijvoorbeeld via groepsopdrochten. De olgemene inleiding . zou een mooi proefkoniin kunnen zijn .

Daar stool echter tegenover dot een von de voorwoarden voor een gesloogde invoering von ISS de totale occeptolie door de stof is.

Door zijn wij wot pessimistisch over . De in. druk bestaat dot de docenten hier zich veel minder oprecht interesseren en verdiepen in de didactische konten von hun vok don in Wogeningen . Voorlopig weten we geen bewijs voor het tegendeel.

EB, MM

Redacteuren

5

welenschoppelijk personeel. Ze werken hier enige tijd om don olsnog legen een hoger soloris hel bedrijfsleven in te goon.'

In leuven is de situatie niet veel beler. Kristof Dekonicnk : 'Wot de ossistenlen belreft is de salariering een enor;n probleem . De proffen smeken de goede studenten om oon de universiteille bliiven, maar die kunnen in de ondernemingen veel en veel meer verdienen .

En omdot de o ssi stenlen zo slecht beloald worden , weet iedereen dot die er wei zitten niet de besten ziin. Dot zijn degene die geen goede job gevonden hebben.'

8

omdot je min of meer gedwongen bent het schema oon te houden vonwege de stok ochter de deur : het exomen . Maar hij vindt de voordelen opwegen tegen de nodelen. De meeste klachlen die von de studenten komen hebben betrekking op de vragen en de toetsboekjes. Menno stell dot dOl onofhonkelijk is von het systeem . ' Je krijgt er wei veel meer doorheen mel dit systeem . Hel is ook niet de bedoeling dot je olles leert maar dot je olles leest. Zo kom je best wei ver en soms ook heel diep moor ik vraog me of of je er wei zoveel von onthoudt.' Hij is hel met ons eens dot dit laotste ook voor normole overwijsvormen geldt.

We goon met Menno een discussie aon over hel legenstrijdige karokter von het ISSsysleem . Enerzijds heel hel een individueel systeem te zijn moor in feite blijkt de hele studieplonning gedicteerd te worden door de vokgroep . Het individuele systee m geeft je ols student minder vrijheid . Menno wijst in eerste inston tie op de vele keuzemogelijkheden die je als student hebt betreffende de momenten wanneer je studeert en wonneer je een toets oflegt. Wonneer we echter twee extreme voorbeelden goon gebruiken don komt het verschil met het oude systeem pregnant boven. Wonneer je vier vakken tegelijk via ISS zou lopen don zit ie zodon ig in de voorgeschreven planning dOl de enige keuze die ie 015 student kunt maken is of ie's och-

Voor Gent kiezen hoofdzokelijk sludenten, die in de buur t von Gent wonen en de ploots doardoor snel en gemokkelijk kunnen berei ken. Hierdoor vind je in Gent in vergelijking met leuven minder 'kotstudenten' , wot gevolgen heeft voor het studen l enleven . Want 01 hebben in Gent de studenten min of meer hun eigen stodsdeel, het studentenleven is er m inder bruisend don in leuven . Dirk von den Berghe : ' De meeste Gentse studen ten goon op zoterdogovond ergens wot drinken met hun lief, maar door blijft het wei bij .'

De studenten - dit tot slot - die in Gent wei op komers goon wonen , kunnen kiezen uit prive-komers, 01 don niet met een ' kotmadam', en studentenhuizen von de universiteit, een voor jongens, een voor meisjes en een voor getrouwde stellen .

Belgie ligt op Iwee uur rijden von Amsterdam . De werkelijke of stand is echter oon zienlijk groter.

RM, m . m.v . Jasper von Vuuren

gevraagd

In het studiejaar '85/'86 zullen enige redacteuren de redactie verla ten.

Daarom vraagt Rostra bij deze wie zin heeft om hun plaats in te nemen en zin heeft in het schrijven in en het 'lay-outen 'van ons blad. AIsje mocht voelen voor het redacteurschap of meer informatie wilt hebben, kun je altijd langs komen op de burelen (kr 2386). Is daar niemand aanwezig, dan kun je een briefje achterlaten in ons postvak bij de portier, of bellen met Marcel Michelson (020 -25 26 37) of Ruurd Mulder (02209 - 18 18).

Fascinerende elementen in Japans economische geschiedenis Op woensdag 8 mei opende het Supplement ' Mens en Bedrijf' von NRC-Handelsblad met een artikel onder de litel 'De valse glimlach von Japan'. Hierin worden de werkelijke bedoelingen von de Japanse industrie nu eens duidelijk gemaakt. Aanleiding was de publikatie von een Philips-rapport. In deze studie wordt het succesvo"e scenario geschetst, waarmee Japan tot nu toe de Amerikaanse consumenten elektronika de nek om wist te draaien. Deze strategie kwam erop neer, dot eerst goedkoop onderdelen van constante, uitstekende kwaliteit werden geleverd; vervolgens hoogwaardige subsystemen en tenslotte produceerden de Janpanners het gehele apparaat. Met het verdwijnen von de produktie zal ook de technologische kennis uit het Westen verdwijnen, met als gevolg, dot de afhankelijkheid von Japan steeds intensiever zal zijn . Uit het bovenstaande bli jkt hoezeer het beeld van de Japanners, dot in de joren vijftig nog werd beheersd door het stereotype van knu"ige namakers, thans veranderd is. Europeanen en Amerikanen hebben 01 lang geen aanleiding meer zich supe rieur tegenover Japan te voelen . Een verklaring te vinden v~~r Japans succesvo"e economische moderniseringin de tweede helft von de negentiende eeuw, het debacle von de tweede wereldoorlog en de sne"e wederopbouw fascineert de wetenschappelijke wereld nog steeds, n iet in het minst die von Japan zelf. Nergens floreert de historische wetenschap zozeer als in Japan .

Het traditionele beeld Traditioneel wordt de Japanse geschiedenis in westerse opvattingen in twee perioden ingedeeld, waarin het jaor van de restaurtie van het keizerschap, 1868, als cesuur fungeert. Gedurende het eerste - nog feodale tijdperk dot in 1640 begint, slaagt de Tokugawa familie erin hoar macht tot in de negentiende eeuw te consolideren . De bedreiging vanuit het buitenland wordt geneutraliseerd door aileen de Ho"anders vant'het schiereiland met mondjes moat toegang tot het land te verschaffen . In het binnenland wordt de adel verplicht jaarlijks zijn aanhankelijkheid in Edo, het latere Tokio, aan de Shogun te komen betuigen . De binnenlandse stabiliteit maaktede funktie van de trad itionele militairen , de samourai, inhoudsloos. Het keizerschap is tot een ceremonie gereduceerd . De tweede peri:)de, die begint met het afschaffen van het shogunaat en het herstel van de keizerlijke waardigheid, kenmerkt zich door een sne"e industrialisatie op basis van westerse technologie, terwijl de superieur geachte Japanse waarden behouden bleyen . Het eerste succes blijkt in 1894, wanneer China een land dot niet het Japanse voorbeeld wenste te volgen - met de bekende consequenties - wordt verslagen . Achteraf gezien varmde dit het beg in van een reeks in-

ternationale conflicten, waaruit Japan telkens als overwinnaar te voorschijn kwam, totdat de Amerikanen te sterk bleken. In het binnenland evolueert de toch 01 zwakke democratische structuur tot een fascistische dictatuur. De economische groei is voor de peri ode 1870-1970 zeker spectaculair te noemen .

Volgens Maddison bedroeg de samengestelde groeivoet van de produktie per hoofd van de bevolking voor de belangrijkste ontwikkelde landen in de periode 1820-1970gemiddeld 1.6; Japan scoorde 1.8. In de naoorfogse periode goat de ontwikkeling van Japan zeker tweemaal zo snel als in de overige ontwikkelde landen . 2

Blldrage van het recente onden:oek Het recente onderzoek heeft aangetoond , dot Japan in 1868 goed toegerust was om de economische modernisering ter hand te nemen . Het beeld als zou het land gedurende het Tokugawa shogunaat in een rig ide feodaal keurslijf gevangen hebben gezeten zonder de geringste ontwikkelingsmogelijkheden, is volledig achterhaald. Dankzij de aan dacht voor onderwijs en vorming was het niveau van het menselijke kapitaal hoog . Als gevolg van de jaarfijkse Edo-gang, was deze stad uitgegroeid tot een omvang van een miljoen inwoners en zij was niet de enige . Urbanisatie veronderstelt arbeidsdeling en een klasse van kooplieden . Ook in de landbouw deden zich vernieuwingen v~~r . In de achttiende eeuw nomen bovendien de contacten met het Westen weer toe , zodat ontwikkelingen in de Europese wetenschap en techniek niet geheel onbekend waren . De stelling, dot Japan een van de weinige landen is, dot erin geslaagd is vanuit een laag ontwikkelingsniveau volgens Westerse lijnen te industrialiseren moet dan ook herzien worden. Net als in Engeland in de achttiende eeuw, waren ook in Japan de voorwaarden gunstig. 3 De ontwikkeling in Japan tussen 1868en 1941 is bovendien niet de continue succes-story welke vaak gesuggereerd wordt. Weliswaar is de Economische Revolutie op de lange termijn gezien geslaagd, maar deze yond echter plaats binnen het traditionele sociaal culturele kader, waarin voor individuele emancipatie geen plaats was. Misschien is het succes van de economische modernisatie nog wei het best te verklaren uit het feit, dot het niet de overheid was die het proces genereerde en ook niet de burgerij volgens hoar eigen dynamiek. De concentratie van financiele, economische en sociale macht bij de Zaibatshu verschafte een unieke mogelijkheiD de bureaucratische rigiditeit van een revolutie van boven of en het ongecoordineerde karakter van een revolutie vanuit de basis te vermijden . Uiteindelijk moest voor deze concentratie ook een prijs betaald worden.

Toen in de jaren dertig de Japanse democra-

tie naar een militaire dictatuur evolueerde, werd deze aileen nog maar versterkt door de aanwezigheid van de Zaibathsu's. Deze onevenwichtigheid tussen economische ontwikkeling en politieke democratie heeft er volgens de alweer wat verouderde studie van Barrington Moore zeker toe bijgedragen, dot voortdurend expansionisme onvermijdelijk werd, zelfs toen dit tot een conflikt met de V.S. leidde. 4 De kern van de Arnerikaanse politiek no WO " bestond er dan ook uit de economische- en politieke democratie in de Japanse samenleving te verankeren.

Economlsch herstel na WO II No het drama van de tweede wereldoorfog heeft Japan zich, evenals de andere veri iezer Duitsland, snel kunnen herste"en . In 1946 was het niveau van het B. N . P. gekelderd tot dot van 1917/ 1918. In 1953 werd het vooroorlogse peil alweer bereikt. De richting van het economisch herstel zowel 015 het herstel zelf werden in belangrijke mate bepaald door act(;ele politieke gebeurtenissen zoals de verslechtering vari de verhouding met de oude bondgenoot uit de oorlog, de Soviet Unie, de communistische revolutie in China en ook de historische lessen van Versailles. Binnenlandse hervormingen zouden een herhaling van de vooroorfogse aggressie kunnen voorkomen . Dan bestond er ok geen aanleiding Japan niet in het internationale economische verkeer op te nemen . Bovendien konden de Amerikanen niet ' tot in lengte van dagen doorgaan het tekort op de lopende rekening ,van Japan te financieren . Het economische herstel moest dus in eerste aanleg van het herstel van de export komen , gecombineerd met een strikte monetaire politiek, ongeacht de sociale prijs die dit voor de Japanse bevolking met zich mee zou brengen . Het economische herstel werd in belangrijke mate geleid door een instituut, dot onopgemerkt door de Amerikanen in 1949 door de Japanners zelf werd gevormd, n . r. het MITI, het ministerie van Internationale Handel en Industrie.

Dit instituut is ontstaan uit de Board of Trade, in 1945 opgericht om de leveringen van de bezettingsmacht te begeleiden, en het oude ministerie van munitie . 5

vervolg op pagina

11

Open podium De laatste keer voor de vacantie wordt 'Open podium' gevuld door drs R. van der Voort. Momenteel vormt hij na het emeritaat van professor Van Stuyvenberg samen met kandidaatsassistent Loan Son de vakgroep Econom;. sche geschiedenis.

9

Een viiftig-urige werkweek, II In deel twee uit onze serie gesprekken met net afgestudeerde economen komen de algemene economen aan bod. We waren dit maal op bezoek bij de Inspectie der Rijksfinancien, beleidsadviesorgaan van het miflisterie, dot zetelt in de Hofstad tegenover het zo nu en dan druk bevolkte Malieveld. Hier spraken we met Klaas Kosters en Jan Prins. Een kort verslag.

Twee jaar geleden begon Klaas Kosters aan zijn loopbaan bij de overheid. Hiervoor had hij er al negen jaar studie in Tilburg opzillen, waar hij afstudeerde in de macro-economie met als specialisatievakken Openbare Financien en Macro-economie. Een soortgelijk studieverleden heeft Jan Prins. Na achteneenhalf jaar beeindigde hij zijn studie aan de Erasmusuniversiteit en trad hij bij de Inspectie der Rijksfinancien in dienst, waar hij nu zo'n veertien maanden werkzaam is. Hij studeerde of in de staatkundig-economische richting, wat inhoudt met betrekking tot het economisch gedeelte, macro-economie en conjunctuurpolitiek met als keuzevak onder meer Openbare Financien.

Op dit moment zijn beiden werkzaam als beleidsinspecteur, wat inhoudt het cijfermatig bijhouden van de begrotingsvoorbereiding en -uitvoering, de inhoudelijke toetsing van het departementale beleid en het adviseren van de Minister van Financien. Kosters doet dit bij de sectie Verkeer en Waterstaat (V. en W.), Prins bij Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer (VROM).

Kosters: 'Dot betekent in geval van de Voorjaarsnota, waar we nu mee bezig zijn, dat ik het cijfermatig gedeelte voor wat betreft het departement V. en W. bijhoud en aile beleidsinhoudelijke aspecten coordineer binnen de sectie als er vragen over zijn. En dat vervolgens weer aankaart in overleg met het departement. En dot doe ik ook bij de Miljoenennota en de Februarinota'.

dat als je een aantal malen je werk hier bij 'Toch ging de overgang van studie naar werk wijze van spreken een maand zou laten ligbest snel. Je vindt het leuk, je bent gemotiveerd, dus je brengt het gewoon op. Je hebt . gen, je het niet meer hoeft te doen. Want dan is het niet meer actueel. Oat werkt ook heel ook al snel een veel geregelder leven. Je afwisselend en heel prellig en weinig bubent hier hoe dan ook een aantal uren per reaucratisch ook'. Prins: 'Je weet bijna nooit dag aanwezig, iets dat je in je studietijd wal wat je de volgend~ dag gaat doen. Je loopt meer in eigen had had, om het vriendelijk uit hier beslist niet het risico om in te slapen, dat te drukken'. kun je wei vergeten . Ais je ons vergelijkt met 'Wei heb je in het begin al je aandacht nodig andere departementen schrijven we ook om je het werk eigen te maken . Als je hier de weinig, in ieder geval geen dikke rapporten . eerste paar dagen komt, heb je het gevoel Oat doet het departement weI. Negentig prodot je aan het begin van een berg staat en dat cent van ons schrijfwerk is korte adviesnota's je volstrekt het overzicht kwijt bent. Maar op aan de Minister en de Directeur-Generaal. een gegeven moment heb je het idee, nou' sta ik op het topje, nu kan ik het overzien . En tot dat moment heb je, als je 's avonds thuisOverrulen komt, nog weleens het gevoel dat je afgeDe inspecterende positie van Finacien ten opbrand benten heb je niet zoveel zin om andezichte van de andere departementen .brengt re dingen te doen'. met zich mee dat het onderling overleg nogal eens uitloopt op een kat en muisspelletje.

Gisteren klaar Hiervan zijn vooral de nog onervaren nieuHet karakter van de functie van Kosters en wei ingen het slachtoffer. Reden voor Kosters Prins brengt een hoge piekbelasting met zich om een cursus vergadertechniek Ie willen mee. Alles moet gebeuren op korte termijn, volgen. Kosters: 'We hebben een beetje een waarbij het vaak zo is dat andere de parteJanuskop naar buiten uit. Je merkt dan ook menten Financien pas zo laat mogelijk inheel vaak dat ze je proberen te overrulen. schakelen .

Om een voorbeeld te noemen, het gebeurt Prins: 'En dat betekent dat het altijd snel moet weleens dat je als Financien-man op een verHet moet gisteren klaar zijn. Het gebeurt dan gadering komt waar een onderwerp aan de ook vaak dat je om half zes naar huis wilt en orde komt, waarvan ze al weten dat je er prodan wordt er gebeld en kun je je jasje weer blemen mee zult hebben, dat ze er met tien uittrekken en aan de slag . Oat komt omdal je man zillen en dat jij er als enige van Finandicht tegen het politieke besluitvormingsblok cien zit. En vervolgens proberen ze je op alaanzit'. Kosters: 'Ik heb ook geconstateerd, lerlei terreinen onderuit te halen. En dan zit je

Zwemmen in het diepe Van een beginnend econoom wordt verwacht dat hij 01 snel in staat is zelfstandig te werken. Er is dan ook maar een korte inwerkperiode. Kosters: 'De eerste dog dot je hier komt is er een algemeen rondje. Je wordt door Voorlichting de hele ochtend meegenomen, krijgt inleidende verhalen van mensen van Personeel en er wordt iets vertelt over je rechtspositip.. Je ziet dan ook iedere eerste van de maand een he Ie bos mensen door het gebouw lopen. Maar daarna is het vrij snel zwemmen in het diepe, dat brengt het zelfstandige karakter van het werk ook met zich mee. Je wordt wei begeleid en als je problemen hebt kun je er wei een antwoord op krijgen, maar in eerste instanlie wordt er van je verwacht dat je er zelf over nadenkt. Ik had het gel uk dat mijn voorganger nog een maand op dezelfde sectie zat, waardoor ik een maand lang met hem heb kunnen meelopen' .

I I v.l,n.f. Jan Prln.

10

an Kl ... I<o.ta,.

daar met tien specialisten die van hun beleidsterrein alles weten , terwijl jij als financien-man aileen maar een globale invalshoek hebt' . ' Wat ik ook meemaak, is dat je in een vergadering een afspraak maakt, waarvan je denkt, die is duidelijk, maar als je dan het verslag leest vind je die afspraak niet terug .

Maar naar verloop van tijd overkomt je dat niet meer, je maakt jezelf die true s wei eigen' .

Tweehonderdviiftlg sollicitanten Hoe goed je in staat bent om jezelf in dergelijke situaties te handhaven is dan ook een criterium in de sollicitatieprocedure. Prins: 'Toen ik hier binnenkwam waren net de ambtenaren aan het staken. En de eerste vroag die aan mij gesteld werd, was 'Wat vind je van die staking' . En nou is, denk ik, het antwoorden op zich niet zo belangrijk. Je wordt erop gescreend of je je werk kunt doen voor elke minister, van welke politieke kleur dan ook . Dus wat je ook zegt, de volgende vraag is : 'Waarom?'. Het is een spel van hoe beargumenteer je je en hoe lang kun je je staande houden . Hoever kan men prikken voordat je met een mond vol tanden staat' .

De sollicitatieprocedure bestaat uit drie ron den. In de eerste ronde schift personeelszaken de sollicitatiebrieven die als reactie op de zojuist geplaatste advertentie zijn binnengekomen . Vervolgens heb je eel) paar gesprekken op de inspectie zelf en tenslolle is een een psychologische .test van de R. P. D. (Rijkspsychologische Dienst) .

Prins: ' In mijn geval waren er tweehonderdvijftig sollicitanten die een brief hadden in-

vervolg van pagina

gestuurd van wie er vijftig zijn uitgenodigd voor een gesprek van ongeveer een uur bij de Centrale Directie Personeel. Van die vijftig I zijn er vijfentwintig doorgestuurd naar de afdeling voor de tweede ronde. Voor drie andere gesprekken van ongeveer drie maal drie kwartier, direct achter elkaar. Eerst met een hoofdinspecteur, dan met een aantal medewerkers van een willekeurige sectie en vervolgens met de directeur van de inspectie .

Dan heb je dus twee uur achter de rug . En daarna bleven er nog tien over. En dan mag je naar de R. P. D. v~~r de psychologische test, die is verplicht. En als je daar doorheen bent, gaan ze vergelijken. Hoeveel mensen hebben we nodig en wat is er op dit moment in de aanbieding . En dan krijg je al dan niet een aanbod. Maar als je een slechte test maakt, dan kun je het vergeten . Je hebt namelijk bij de test drie beoordelingen. Dat zijn zonder enig risico' , 'met risico' en 'risico niette bepalen'. Nou je moet 'zonder enig risico' hebben, anders nemen ze het risico niet' .

Open bare Flnancien Onontbeerlijk voor een beleidsinspecteur is kennis van Openbare Financien . Prins: 'Ik beschouw het hier weleensalsOpenbare Finan cien in de Praktijk. Een deel van de theorie gebruik je wei niet, maar met het verhaal over het financieringstekort, daar krijg je nu direct mee te maken . Je bent betrokken bij het beleid het financieringstekort te verkleinen .'

'Sommige nota's lopen ook door elkaar. En dan moet je goed oplellen dat je nog precies weet of je nu met een uitvoering van een begroting bezig bent (de Voorjaarsnota) of met

een voorbereiding (begroting 1986). Vandaar dat die kennis van Openbare Financien en ook cijfermatige onderlegdheid zo belangrijk zijn'. Kosters : 'Daaarbij komt macoeconom ie van pas, want daar leer je omgaan met cijfers . In zo'n Voorjaarsnota staan bijvoorbeeld doorwerkingen, mutaties die zich pas in latere jaren doen gelden. Dan moet je een strikt onderscheid maken en naar het departement toe om te vragen of er rekening is gehouden met de doorwerkingen in de nieuwe begrotingsvoorstellen . Doe je dat niet, dan zegt het departement : 'Pik in, het is winter".

Toekomstplannen Hoewel zowel Kosters als Prins het op dit moment bij de inspectie goed blijkt te bevallen en ze voorlopig nog willen blijven zillen, is hun hoop toch gevestigd op de toekomsl. Zo komt het weleens voor dat mensen van de inspectie weggekocht worden door 'de tegen partij', een departemenl. Kosters : 'Ik hoop dat op een gegeven moment het tijdstip daar is om te zeggen , het is tijd om weg te gaan.

Het punt is als je bij Financien werkt, dan 'werk je in het hoi van de leeuw, zoals dat heel. Dus je hebt heel wat informatie en heel wat contacten, je krijgt een bepaalde waarde v~~r een departement. Niet zozeer met het idee dat ze nu dingen erdoorheen kunnen jassen , die ze anders tegengehouden zien, maar wei het idee dat jij precies weet hoe het erbij de inspectie aan toe gaat. En dat kan uit tactische overwegingen een groot voordeel zijn' .

RM,MK

9

Het MITI moet dan ook als een typisch Japanse instelling worden beschouwd die in staat is een algemeen aanvaarde industriele politiek te voeren . In de bevordering van de export is het MITI buitengewoon goed geslaagd : het volume van de uitvoer nam tussen 1959 en 1979 met een factor dertig toe, hetgeen door geen ander ontwikkeld land werd geevenaard . 6Toch moet het be lang van de buitenlandse handel voor de Japanse economie niet overdreven worden. In de periode 19531972 bedroeg de export gemiddeld 11 .3%, en de import 10.2% van hetB . N . P,:/ Bij aile bewondering voor de economische prestaties van Japan na de tweede wereldoorlog, mag niet uit het oog worden veri oren dat dit gepaard is gegaan met een forse on gelijkheid binnen de beroepsbevolking . Een klein gedeelte, de elite arbeiders, werkt bij enkele grote bedrijven, heeft een baan voor het leven, en geniet socia Ie voorzieningen .

Vakbonden zijn aileen voor deze groep actief. De overige loontrekkers krijgen geen

vaste boan , zijn vaak in dienst van kleine bedrijfjes, die d . m.v. een systeem van subcon tracting volledig van de grote bedrijven afhankelijk zijn . Schommelingen in de conjunctuur worden juist op deze groep afgewenteld. Hoe de spanning tussen het overgeleverde geestelijke erfgoed en de mod erne tijd, tussen individuele vrijheid en de onvoorwaqrdelijke trouw aan een symbool tot bizarre situaties kan leiden, is in het artikel van Loan Son dUidelijk geworden.

De Japanse geschiedenis blijft fascineren.

Ook hier is een vergelijking met Duitsland op zijn plaats. Historici die eenmaal gegrepen zijn door het Duitse drama, zoals zich dat sinds de Iweede helft van de negenliende eeuw heeft voltrokken, komen hier nooit meer van los. In verband met Japan gaat dil ook op. De meest cynische les, welke men uit de recente geschiedenis van beide landen kan trekken , is misschien wei, dat op de lange duur, hel voordelig is geweest de oorlog

van de Amerikanen Ie ver路liezen . Een oorlog legen de Amerikanen moet nu eenmaal verloren worden . Dankzij het beleid van de overwinnaar immers, konden beide landen zich herstellen . Een les, die Vielnam niet wenste Ie trekken . . Roel v .d . Voort, economische gesch iedenis

1. Oil is he l lweede arlikel, dal n.a .v. van een papervervangende werkgroep, doar de vakgroep econamische geschiedenis onlangs georganiseerd, verschijnl. Hel eersle werd in Roslro nr. 121 door loon Son, kandidaalsa ssislenl gepubliceerd.

2. A. Maddison, Onlwikkelingsfasen van hel kapilalisme, Utrechl 1982, biz. 67. A Bollho, Japan, An e conomic survey, Oxfo rd 1975, biz. 9 . Kazushi Ohkawa en Henry Rosorky, Japanese Economic growlh, Sianford 1973, biz. 25.

3. G.c. Allen, A shorl Economic Hislory of Modern Japan, londen , 1972, hoofdsluk L 4. B. Moore, Social Origins of Diclalorship and Democracy, Landen 1973, hoofdsluk V. 5. eh . Jonhson, Mili and Ihe Japanese Miracle, Sianford 1982, biz . 191 .

6. Maddison, a.w ., biz. 328.

7. Bollho, a.w. biz. 140.

11

INETOETEN XANDERVANRINKHUYZEN VAN PEAT MARWICK NEDERLAND KIJKEN ZELDEN IV., MAAR HEDDEN DES TEMEERVISIE OP GEAUTOMATISEERDE CON'!'ROLETECHNIEKEN. De personal computer van Ine Toet (32) en Xander van Rinkhuyzen (31) haalt beduidend hogere kijkcijfers dan hun eigen t.v.-toestel. Geen wonder, want ook op hun vakgebied staat de tijd niet stil. Willen zij dus hun voorsprong behouden, dan is specialisatie in toekomstgerichte controletechnieken op z'n minst vereist.

Wat dat betreft hebben Ine en Xander er geen moment spijt van, dat zij enkele jaren geleden voor een carriere bij Peat Marwick Nederland hebben gekozen.

Beiden behandelen dan ook reeds een klantenpakket van formaat.

Hetgeen niet aileen hoge eisen stelt aan hun vakbekwaamheid, maar tevens aan hun inzicht in de complexe structuren van het hedendaagse bedrijfsleven.

Kortom, mochten Ine en Xander menig avondje t.v. rnislopen, praktijkervaring zeker niet.

Wij vertellen u dit ailemaal omdat wij graag op korte termijn kennis willen maken metjonge HEAO'ers en bedrijfseconomen, die een snelle carriere in de accountancy ambieren en binnen 3, hooguit 4 jaar hun kwalificatie tot register-accountant behalen.

Peat Marwick Nederland is een ambitieuze accountants maatschap met vestigingen in Amsterdam, Arnhem en Den Haag en maakt deel uit van een wereldwijde organisatie.

De groei van onze firma danken wij in hoge mate aan 190 zeer gemotiveerde medewerkers die zich stuk voor stuk inzetten om van Peat Marwick Nederland een succes te maken. Daar stellen wij nogal wat tegenover.

Wij hebben bijvoorbeeld een zowel internationale als N ederlandse klantenkring, die een zeer geavanceerde

PEAT MARWICK NEDERLAND

dienstverlening vereist.

Voor u betekent dat ruime mogelijkheden om zich veelzijdig te bekwamen. Vooral in geautomatiseerde controletechnieken, waaronder klantgerichte softwarepakketten die hun tijd ver vooruit zijn.

Peat Marwick Nederland biedt vanzelfsprekend zeer goede arbeidsvoorwaarden waaronder een salaris dat ruimschoots met elk ander aanbod kan wedijveren.

En - naast de gebruikelijke interne opleidingen - een zorgvuldige carrierebegeleiding vanaf de start.

Het zal duidelijk zijn, dat de ambitieuzen onder u bij de realisatie van hun toekomstplannen op onze volledige ondersteuning kunnen rekenen. Wie dus een uitdaging op hoog niveau verkiest boven de gezapigheid van een voorspelbare loopbaan maakt daar nu meteen werk van. Bel voor een afspraak en vraag naar mevrouw G. Bots. Tel. (070)-47 2511 .

Peat Marwick Nederland, een maatschap van register-accountants en organisatie-adviseurs, verleent diensten op het gebied van accountancy, bedrijfsorganisatie en aanverwante terreinen.

Peat Marwick Nederland maakt deel uit van Peat Marwick International. Met 28.000 medewerkers en ruim 300 vestigingen in 94 land en is Peat Marwick International een van de meest toonaangevende organisaties op haar gebied.

Peat Marwick Nederland biedt medewerkers een professioneel werkklimaat, een gedegen loopbaanbegeleiding, goede salarissen en secundaire voorzieningen.

Laan van N ieuw Oost Indie 127, 2593 BM Den Haag; Herengracht 566, 1017 CH Amsterdam; Eusebiusbuitensingel3, 6828 HS Arnhem.

Accountants

't ;

! "-

/ i

! ,

Vii f ioor later Lessen trekken uit een studiereis Bij de leerstoel Economie van de Centraal Geleide Volkhuishoudingen (ECGV) is het al een aantal jaren de gewoonte dat er een papervervangende werkgroep wordt georganiseerd . Voor tien vrijwillige studenten was daar dit jaar een studiereis naar Polen aan verbonden en daar was het de meeste deelnemers zeker niet op de laatste plaats om te doen geweest. Via twee seminars met Nederlandse- en Pool'se studenten konden praktijk en theorie van elkaars economie vanuit twee geheel verschillende perspectieven nader bestudeerd worden.

Papervervangende werkgroepen Bij een aantal vakgroepen is het gebruikelijk dot er papervervangende werkgroepen worden georganiseerd om het schrijven van een paper te stimuleren. De doelstellingen van zo' n werkgroep zijn dezelfde als die door de faculteit in de studiegids worden omschreyen . Pieter Boot en Ruud Knaack van de vakgroep micro-economie presenteerde v~~r ECGV dit jaar twee mogelijkheden . Men kon een paper schrijven over een deelonderwerp van de economie van 6f de Sovjet-Unie 6f Polen. Aan de laatste mogelijkheid zat een studiereis verbonden, maar voordat het zover was moest er nog wei het een en onder gebeuren.

Vanaf februari begon de werkgroep de zelfstandig geschreven papers over de Poolse economie in tien zittingen afzonderlijk te behandelen. Hierbij werd gebruik gemaakt van het systeem van opponenlen, waarbij van levoren per werksluk twee deelnemers aangewezen worden die in eersle instantie een paper van commentaar en/ of kritiek moelen voorzien. Pieler Boot en Ruud Knaack waren de spelleiders van een vaak zeer leerzame discussie over een van de deelonderwerpen van de Pooise economie . Steeds meer bleken er overeenkomsten tussen de verschillende deelonderwerpen aanwezig Ie zijn en geraakte elke afzonderlijke student meer betrokken bij de werkgroep. Voor de eerste-jaars studenten economie lijkt ons zo'n kleine werkgroep, met een daaraan eventueel verbonden studiereis, een goede stimulans om de studie mee Ie beginnen. Hel volt don ook aileen moor te belreuren dot dit systeem niet in een eerdere studiefose in grotere male en bij meer vokgroepen toepgepast wordt.

Nederlands-Poolse seminars Nodot aile papers in aangepaste vorm en vertaald in het engels noar Polen opgestuurd waren en wij de Pooise papers tot onze beschikking hadden , konden de seminars beginnen. De seminars (in maart te Valkenburg en in mei te Gdansk) stonden in het teken van de economische integratie tussen de EEG en de CMEA (Council for Mutual Economic Assistance in staatssocialistische landen, ook wei bekend als de Comecon). Vele verwante onderwerpen zoalsde landbouw, investeringen, de 'tweede economie', hervormingen, Oost-West-handel en arbeidsverhoudingen

14

kwamen via workshops, lezingen en in de bar ter sprake. Over hetalgemeen werden de workshops als boeiender ervaren dan de lectures. In de workshops kwamen namelijk vaak heftigere discusies tot stand en bleek de onderlinge verdeeldheid onder de Pooise studenten des te meer.

Een duidelijk verschil tussen Poolse- en Nederlandse studenten vormde de hierarch ische structuur en de planning waarbinnen de discussies plaatsvonden. Het leninistische principe dot de besluitvorming binnen een bepaalde groep (economische eenheid) door een persoon genomen dient te worden, ging in de Pooise werkgroep heel goed op.

Het was Dr. W. Rybowski die de orgonisatie van zijn werkgroep tot in de kleinste puntjes gepland had. Zo viel ons op dot voor elke functie (bijvoorbeeld het opdienen van de thee ti jdens een workshop of lecture) steeds dezelfde mensen moesten opdraaien en dot er no de discussies steeds nog eens onderling overrlegd moest worden. In Polen was het

opvallend'dat er duidelijk geregeld was welke studenten wat deden om het ons gemakkelijk en vooral naar de zin te maken. Dit was voor hen zeker niet altijd even gemakkelijk, want de Nederlanders zijn nu eenmaal gewend aan geregelde vertrektijden van het openbaar vervoer en daarop is in Polen meestal aeen piil te trekken.

Voor deze seminars bleek duidelijk een verschil en belangstelling tussen de universiteiten van respectievelijk Amsterdam en Gdansk . Bij de ingang van het instituut voor buitenlandse handel aan de universiteit van Gdansk stond met grote koeieletters vermeld dot er mensen uit het Westen (en dan nog wei Nederlanders?) de Pooise economie en relaties tussen Comecon e~ EEG aan het bediscussieren waren . Ook de plaatselijke krant van Gdansk kon dit gebeuren niet onvermeld late n, woorbij ze Ruud Knaack moor meteen de titel professor meegoven .

Toch hebben de Pooise studenten von de universiteit von Gdansk die oon de AIESEC-

orgonisotie verbonden zijn wei degelijk goede contocten met het Westen . Ons verblijf in Polen werd dan ook beeindigd met een feest in het AIESEC-kontoortje in de universiteit van Gdansk, woar de voorkeur binnen de Nederlondse groep nogal over verschilde.

Tenslotte loont het zeker de moeite om met bekenden zwart geld te wisslen, maar hool het niet in je hoofd om in een Pooise bank met speculonten je horde Westerse val uta om te wissel en, want door kom je meestol bedrogen van terug . Met bekenden wisselen verkleint weliswoor de winstmorge, maar biedt wei zekerheid . Zo is de zwarte koers $ 1 op 600 zloty, de ' vriendenkoers' is $ 1 op 450 zloty en de officiele koers $ 1 op 150 zloty.

Berichten ult Polen Het is vijf joar geleden dot de orbeiders van de verschillende Boltische scheepswerven occoorden met de Pooise regering tekenden en de vokbond Solidoriteit werd opgericht. In geen enkel onder communistisch land heeft de kleine bureoucratische top zoveel verzet onder het volk moeten ondervinden . Toch werd de vrije vokbond met de staat van beleg op 13 december 1981 verboden. De wettelijke rechten van de nog steeds oonwezige octivisten zijn oonzienlijk verslechterd, maar on der brede logen van het volk is er nog steeds een ofkeer tegen het oonwezige systeem.

Ook heeft de Kothol ieke Kerk no de moord op pater Popieluszko meer een oppositionele dan een bemiddelende rol ingenomel1 .

Een ideologisch principe van stootssociolistische londen vormt de ofwezigheid van conjuncturele werkloosheid . Het vie l ons op dot mede door de verouderde technieken, er zo' n groot oontol arb~iders in het productie proces ingeschokeld werd . Hierbij moet men niet vergeten dot het officiele verzuim noost de vokontie op de Leninwerf te Gdansk maar liefst ochtenveertig dogen bedroogt. Het commentoor van de personeelsfunctionoris hierop wos dan ook dot het hier voordelig wos om ziek te zijn. Ook elders bedroogt hel of we zig he ids perc en loge Iwinlig vijfentwinlig procent. Er is we i degelijk sproke van frictie werkloosheid. De arbeiders wisselen zeer vook von boon, woorbij ze tussen twee fucnlies mox imool drie moonden werkloos mogen zijn, wol vook inhoudl dOl ze voor eigen rekening goon werken .

Hel nolionool inkomen per hoofd van de bevolking is in de of gel open vijf joaraonzienlijk gedoold, woardoor de levensstcindoard verslechterde. Er wos hier geen doling von de nominole lonen, maar meer een grolere prijsstijging dan nominole inkomensslijging .

Doordol in Polen de prijzen moor een geringe betekenis hebben zijn vele primoire levensmiddelen gerontsoeneerd . Voor vlees en brood sloan longe rijen voor de winkels, maar wal er ook geranlsoeneerd wordl, de wodka blijfl vrij . Ook de huren, openboor vervoer en verwarming zijn erg goedkoop.

Looninkomens zijn dan ook niet van doorslaggevend belong. De meesle mensen hebben bijverdienslen in de vele stadsluinljes en tijdens de officiele werklijden wordl er voor eigen rekening gewerkt.

Naast de dagelijkse organisotorische ellende is hel grootsle m'Jatschappel i jke probleem de

a

woningnood. De wachtlijden voor huurwoningen zijn lien 101 vijftien jaar en hel is dan ook niel ongebruikelijk dot een gelrouwd jong stel nog bij de ouders blijft inwonen.

Micro alternatief: enkele onthullinger

Hervormingen Het economische systeem diende Ie worden aangepasl door de ondernemingen meer autonomie te geven binnen hel kader van de planeconomie. De voornaamsle principes hierbij zijn hel zelfbesluur, de zelffinanciering en de zelfslandigheid van de ondernemingen . In het algemeen gesproken zijn geen van deze drie principes erg succesvol geweesl. Maar toch is her opmerkelijk hoezeer in de Pooise economie de studenten en docenten nog steeds geloof hechlen aan de principiele voordelen van vergaande hervormingen . Toch zijn ze er evenzeer van overluigd dOl deze hervormingen in Polen, zeker als je ze vergelijkl mel Hongarije, wei zijn mislukt maar desondanks toch doorgezet moeten worden. Toch is er in de praktijk van de Hongaarse hervormingen in de induslrie ook niet 01 te veel lerecht gekomen, vanwege de handhaving van vele oude inslituties.

Zoals de Hongaarse econoom J . Kornai 01 eerder beweerde zullen er in staalssocialislische landen eerst inslitutionele hervormingen moeten plaalsvinden voordal er een effectieve politieke hervorming zou kunnen plaatsvinden .

Nu is het wei zo dot indien een bedrijf in Polen failliet gaol hel van vele inslituties hulp krijgt aangeboden: de lokale parli jorganisatie, de 'associatie' (een overkoepelend orgoon in een bepaalde seclor), het seclorministerie die subsidies bij het ministerie van financien trachl los te krijgen en banken worden onder druk gezet om leningen te verschaffen. Maar dit betekent nog in ze geheel niet dot de bedrijven hun financiering beler zelf in de hand kunnen houden . Een bankdirecteur uit Gdansk yond dot de banken tegenwoordig vrij vee I kredielen weigerden, waarmee hij bedoelde een vijftigtal op de duizenden aanvragen! In 1984 zijn er in de orde van tien ondernemingen in het he Ie land failliet gegaan; in 1985 waren het er meer: in Gdansk bijvoorbeeld in januari-april twee ondernemingen.

Aangezien er sleeds vaker van bovenaf in de ondernemingen wordt ingegrepen en het bureaucratische apparaal schrikbarend toeneemt is veel vertrouwen in de hervormingen verloren. De enige lichtpunlen vormen de zich langzaam uilbreidende exportsector en kleine verbeleringen in de landbouw. De huidige regering is niet in staat om tegemoel te komen aan meer politieke wensen en kan ook geen hogere levensstandaard garanderen o Bij de meeste instituties heerst er een gebrek aan mentaliteit om daadwerkelijk radi- ' cole veranderingen in de organisatorische structuur door te voeren. Vijf jaar no de accoorden in de Baltische havensteden tussen regering en arbeiders verkeert de maatschappij nog steeds in een uitzichtloze situatie en effectieve hervormingen van de Pooise economie blijken een illusie te zijn.

micro een aardige traditie sludenten in de

Een tijd lang bestond er binnen de vakgroep loen nog bestaande kandidaalsfase een keuze mogelijkheid Ie geven in het te volgen onderwijs .

Er waren twee varianten : het Iraditionele programma, met het voor velen traumatische boek Koutsoyiannis, en een alternatief programma opgezet door studenten .

Was het eersle vooral bedoeld om het analytisch denkvermogen van de student te ontwikkelen, aan de hand van een parade van neo- klassieke modellen, die 'opgelost' dienden te worden, veelal door hel uitvoeren von wiskundige kunstgrepen, hel alternatieve programma was breder en meer theoretisch von opzet. Het beoogde een opsomming Ie geven van de grote problemen, meningsverschillen, slandpunlen en stromingen binnen het vakgebied .

Met de komst von Harlog a Is hoogleraar pri jstheorie was het echler snel gedaan met dit 01 lernatieve programma, dit werd door hem geschrapt. Dit sluilte op aan'zienlijk verzet onder sludenlen, een forum discussie werd georganiseerd en brochures werden uitgegeyen. Hartog kreeg hel moeilijk zijn programma erdoor lekrijgen, goedkeuring werd vooralsnog onlhouden, mede door het verzet. Dit was naluurlijk verve lend voor Hartog, pas gearriveerd, hij beslool daarom waler bij de wijn te doen.

Volgens Harlog was er echter geen ruimle, mensen of li jd om twee onderwi jsprogramma's aon Ie bieden (een argument waar de discussie iedere keer weer op vast liep), maar hij zou in de hoorcolleges aondacht besteden aan elementen uit hel alternatieve programma, er zou een notitie waardeleer komen en, voor de echte doorzelters zou er de mogelijkheid worden geschapen om Iwee weken van het vaste programma 'om Ie ruilen '.

Op deze wijze kreeg Hartog zijn programma alsnog goedgekeurd, maar deze loch 01 magere concessies bleken achleraf niets waard.

Wat er namelijk in werkel ijkheid gebeurde is lamelijk onthullend: -Er kwam een nieuw boek (Gravelle en Rees), dOl niet aileen een stuk zwaarder, maar dot vanuit het oogpunt von het alternatieve programma, nog beperkter is don het boek von Koutsoyiannis. Zo komI in dit laatsle ten minste nog een lien pagina's lange kritiek op het marginalisme voor en dil boek was ook verder nog wei eens voorzien van een kriti sche noot, geheel afwezig in 'Gravelle en Rees'.

-Studenten gingen klagen over dezwaorle van het programma, hieraan waren Hartog cs wei bereid legemoet Ie komen : het eersle wat verdween was de notitie waardeleer.

-Mel het verdwijnen von deze notitie verdween ook de mogelijkheid om twee weken programma's in te ruilen, omdal dil laalste niet zonder het eersle zou kunnen, zoo Is ondergetekende Ie .horen kreeg .

HansGo Reqe van der linden

vervolg op pagina 22

15

De ondememende student van vandaag is de Unilever manager van morgen.

Als Bedri;fseconoom bijvoorbeeld.

Unilever is een zeer gevarieerd bedrijf mel een sterk doorgevoerd decentralisatiebeleid. Oal geeft ruirme aan management op verschillend gebied in relatief kleine werkmaatschappijen mel een grote mate van autonomie.

Bedrijven die in omvang uileenlopen van 20 101 2000 medewerkers en naar aard Ie onderscheiden zijn in bijvoorbeeld massaproduktiebedrijven, consumer-marketingbedrijven, transPOrlondernemingen, researchlaboratoria, adviesbureaus, verzekeringsmaalSchappijen en pensioenfondsen.

Er heerst een dynamisch, soepel ondememersklimaal, mel voor u levendig en afwisselend werk en een snel groeiende zelfstandigheid en verantwoordelijkheid.

In de Fmancieeleconomische sector.

C

en voor marketing zoe ken wij jonge bedrijfseconomen 101 28 jaar. Als u belangslelling hebl voor de eerstgenoemde sector ,crwachlen wij van u de bereidheid de POSI -doctorale opleiding voor regisleraccoumant Ie volgen. Wij geven hiervoor aile facilileilen.

Eigenweg Onafhankelijk van de discipline waar u will starten achten wij een sterke persoonlijkheid voor onze bedrijfseconomen van essentieel be lang.

Een persoonlijkheid waarmee zij al in hun academische jaren uitblonken door ondernemingszin, zelfstandig denken en een brede maatschappelijke visie.

Zij bezitten hel vermogen tOI analyseren en her vinden van efficiente oplossingen voor aile problemen die zich voordoen. Zij zijn be reid ook in hel builenland Ie werken en beschikken over teamvaardigheid, een tlexibele geest, goede·communicarieve eigenschappen en leidinggevende capaciteiten.

Hel spreekl naruurlijk vanzelf dal wij zowel mannelijke a1s vrouwelijke kandidaten oproepen om te reageren.

Veel aantrekkelijke mogelijkheden bij bedrijven a1s Van den Bergh ,f;) &Jurgens, Calve-De Beruwe, Unilever Vleesgroep, Unichema Chemie, , Unimills, Norfolk Line en op het Unilever hoofdkantoor. Daarnaasl brengr hel grole aamal produklen differentiatie in problem en, werkklimaal en beleid.

Als bedrijfseconoom bent u ,.. "'&INN€r-1 H€. i " BV0(:i-Ei ~lVVEN? volledig betrokken bij de financieIe * DOE M,'N GE S r, MAAI-'{ 1\ <. HEn o uK M/V'\~ ZES HANO~N I .. onderbouwing en evaluatie van marketingelke en verkooppIannen en adviseert u bij ~ ::::::::::==:;::::::=================:===~ manager in een team dat klein genoeg invesreringen. U reageert op prijs" is om vaardigheden snel Ie onder- . muraties van grondsloffen en informeert kennen en persoonlijkheid en presraries het overige martagement over de financieIe consequenties van adequaal Ie beoordelen. Direct vanaf de startfunctie kan de bedrijfsverschillende ontwikkelingen en plannen. econoom rekenen op een zorgvuldige begeleiding van zijn loopbaan, Verder heef! u intensief conract mel andere afdelingen a1s helZij bij de Interne Accountantsdienst, helZij op de bedrijfseconoinkoop, engineering, produktie. AI snellevert u een bijdrage in mische of de marketing- en verkoopafdeling van een werkmaatformulering en uirvoering van het beleid. schappij. Begeleiding vindt plaats door training-on-the-job, door cursussen en seminars, vooral gericht op de ontwikkeling van managementcapaciteilen, door een voorrdurende dialoog over ambiOnze produklen omvatten een fors deel van hel IOrale aantal ties, kansen en persoonlijke groei op korte en lange lermijn. merkarrikelen in Nederland. We noemen: Becel, Blue Band, Oil alles om de kans van slagen zo grool mogelijk te maken en Ola, Royco, Unox, Zwan, All, Robijn,Jif en Lux. Marklde professionele en individuele ontplooiing de aandachl Ie geven die leiders vaak, die hun weg snel vinden naar de consumenl. ze verdienen. Hel lempo van functiewisselingen in de eerSle jaren is De commercieIe operatie die hiervoor nodig is, wordl echler hoog en hel werk gevarieerd. sleeds complexer. Maar daardoor ook uildagender. Derailhandel en consument volgen kririscher dan OOil onze verrichtingen. Een hoog gekwalificeerd marketing-apparaal begeleidl de produklen vanaf de Indien u voldoel aan de hoge UniJever eisen, besraan er ruime fase v66r introduktie 101 en mel de consumptie. carriere-mogelijkheden. Heefl u interesse en beantwoordt u aan het Heefl u een commerciele achlergrond? Dan biedl een geschetste profiel, dan willen wij graag met u kennismaken. commercieIe functie aan marketing- of verkoopzijde boeiende Richl uw sollicirariebrief mel curriculum virae voor de finanmogelijkheden. U werkt nauw samen mel o.a. produklontwikkeling, cieel-economische sector aan de heer R- Staal en voor de produktie, marklonderzoek, het rec1amebureau en de bedrijfsecomarketing sector aan J.E eM. Savonije, Algemene Personeelnomische afdeling. . zaken Nederland, Sectie Management Development, Nederlandse Voor de financieelUnilever Bedrijven B.v., Museumpark 1, 3015 CB Rotterdam.

Of bel: 010-644240 of 644256. economische seklOr

~

I

~enil~:tioneert

In Marketing

Be1angstelling?

[U]J 'nWereld van Mogelijkheden.

Unilever.

De mens in de kollektieve sektor Onder deze titel sprak Prof. van Winden maandag 13 mei jongstleden zijn oratie* uit. Hierin tracht hij het overheidshandelen gedragstheoreties te funderen, op basis van de akties van indiv iduen. De traditionele 'public-choice'theorie acht hij niet bevredigend, omdat hier van een te enge opvatting van het menselijk gedrag wordt uitgegaan, namelijk van het individu als 'homoeconomicus' - het individu dat aileen maar zijn eigenbelang nastreeft, bekend uit de neoklassieke mikro-ekonomie. Prof. van Winden's visie op het individu in ekonomiese zin is naar eigen zeggen ge"lnspireerd op zowel de neoklassieke 'public choice', als de marxistiese visie op het individu. Met recht zou men zijn oratie daarom 'De 'homo socio-economicus' in de kollektieve sector' kunnen noemen.

F.A.A.M. van Winden Gezien de maatschappij-struktuur waarin wij leven, de technokratie, heeft van Winden absoluut gelijk als hij stell dot zijn yak, openbare financien, een van de beste uitgangspunten is voor een onderzoek van de maatschappij. Het feit dot de overheid van het gemiddelde EEG-Iand zo ' n 50% van het notionaal inkomen herverdeelt, spreekt 01 boekdelen.

Voor het analyseren van de problemen woormee de overheid gekonfronteerd wordt en von het funktioneren van de ekonomie en voor de ontwikkeling von een levensvotbare ekonomiese politiek, is een gOl'ld begrip nodig van de foktoren die het overheidsbeleid bepalen. De bijdrage die het vok open bore financien hieroon geleverd heeft is nog moor gering , hetgeen volgens von Winden te wijten is oon het ontbreken van een goedp. gedragstheoretiese fundering . Hij vindt dot de benoderingswijze in de openbare finoncien empiries in ploots van normatief gericht dient te zijn. Inzoverre een empirische benodering in de ekonomie mogelijk is notuurlijk, vee I ekonomiese theorieen doen wot dit betreft het ergste vrezen .

De 'homo soclo-economicus' De 'goederen' die de overheid levert, worden verondersteld von belong te zijn voor individuen. Voor de verkrijging ervon is be'lrivloeding van het politieke besluitvorming nodig . Van Winden goat er duidelijk niet van uit dot de overheid uit eigen beweging het belong von de burger dient. Dit wordt bij onze overheid inderdood steeds duidelijker zichtboar, de neutrale staat woar ekonomen zo dol op zijn is een my the. Uitgoonde von schoarste wilen de belangen von individuen konflikteren, de intensiteit hiervon is afhonkelijk van de mate woarin individuen belongen met elkaar delen. Dit kon het gevol zijn bij nuts-interdepentie, dusolsersprake isvan altrursme of jaJouzie. Het kan het gevol zijn als er kons is dot je in andermons positie terecht komt, mobiliteit dus, b. v. kans om onvrijwillig werkloos te worden, of om karriere te moken. Don is er de mogelijkheid dot individuen in een bepoalde j::.ositie de belongen delen van individuen in een andere positie, denk bij deze multipele posities oon een werkloze die oandelen bezit. (Uiteroard af-

gezien van die werklozen die hun inkomen uitsluitend uit kapitaol verkrijgen . ) Bij de reo- 路 lisering van zijn be longen kon het individu pressie ontmoeten, deze kan leiden tot een zodanige be'lnvloeding van gedrog dot individuen belangen met elkaar gaan delen -een duidelijk meer sociologiese benodering van het individu . StruktureJe dwang, onpersoonlijke gedragsrestrikt ies die op de weg van individuen voorkomen, kan leiden tot een zich richten naar een representatief lid von de groep waartoe men behoort, om zo beter pressie op de overheid te kunnen uitoefenen .

De nu tsfunkties van een individu behorende bij mobiliteit, pressie, multipele positie en de sociale positie waaroon het individu zich refereert, worden via een gewogen gemiddelde, tot een komplexe nutsfunktie von deze 'homo socio-economicus'. Deze wordt gekorakteriseerd door altrursme of jalouzie .

Het is de vroog of von Winden zich wei zo gemokkelijk vOn het probleem hoe de 'homo economicus' zich tot de 'homo sociologicus' verhoudt, kon ofmaken. Het nemen van een gemiddelde, gewogen of ongewogen, verondersteld een grootheid die op een verhoudingsschool gemeten wordt, wil dit gemiddelde enige betekenis hebben. Ais nut 01 meetboar is, dan hooguit op een ordinoire school, het nemen van het gemiddelde van nutsfunkties wordt don op z'n minst ' fragwurdig'.

Uitgaande van deze komplexe nutsfunktie, von nutsmoximalisotie en gegeven de onpersoonlijke gedragsrestrikties dan is - volgens befaomd neoklassiek recept - het gedrog van het individu bepaald. Bepolend voor het gedrag is in deze visie een ruimer ge'lnterpreteerd eigenbelang, namelijk in zoverre het direkt eigenbelang parallelloopt met dot van onderen . (AltruYsme en jolouzie worden hier verwaarloosd. )

Overheldsgedrag Van Winden goat ervon uit dot het begrip 01gemeen belong geen zelfstondige betekenis toekomt. Het effektief belang van overheidsgedrag zal dan voor elk individu verschillend zijn . Omdat in het politieke besluitvor-

mingsproces aileen de belangen von representatieve individuen een rol spelen , introduceert van Winden hiervoor een belangenfunktie, waarbij de belangen van indjviduen gereduceerd worden tot interesse in het besteedboor inkomen (het verschil tussen verdiend inkomen en heffingen) . De wijze waarop dit inkomen ver/;liend wordt geeft elementaire sociole posities aon . Dot zijn: overheidssektorwerkers, partikuliere sektorwerkers met een looninkomen, kapitaaleigenaren met een winstinkomen en afhankelijken met een inkomen uit overdrachten . De spanningen tussen deze vier posities zijn zeer relevant voor de vorming van het overheidsbeleid.

De belangenfunktie van overheissektorwerkers .komt een bijzondere betekenis toe, omdot deze ten grondslog ligt aan het overheidsbeleid. Van Winden heeft hier een wat enge opvatting van overheidsbeleid, in het belong van zijn uiteenzetting, hij verstaot hier aileen de ' totale hoeveelheid overheidsgoederen onder en de bijbehorende lastenverdeling over de vier groepn. De belangenfunktie van overheidssektorwerkers representeert het olgemeen belong zools het voor de besluitvormers effektief is, de belangen van de partikuliere sektorwerkers zijn hierin aileen vertegenwoordigd inzoverre er sprake is van multipele posities of mobiliteit, betreffende de overheidssektorwerkers. (Hier is ofgezien von oltruYsme.) Het loatste redmiddel v~~r niet overheidssektorwerkers is pressie, ook via het porlement, om toch nog hun belangen bevestigd te krijgen .

De overheldsorganisatie De overheid is een organisatie waarvan het gedrag wordt bepoold door de interokties van de leden. In de ekonomie wordt deze nog teveel ols een 'black-box' beschouwd, hetgeen van Winden als een probleem ervaart. Bij het beschouwen von de overheidsorganisotie beperkt hij zich, voor de eenvoud, tot twee nivo's, het nivo van regering en parlement en het nivo von uitvoering door de ambtenoren. Ook hier komt weer een komplexe belongenfunktie tot stand die uiteindelijk bepalend is voor het overheidsgedrag.

vervolgt op

22

: : : e kolibri is wendbaar als 'n vlieg. "' / . Komt fabelachtig snel op gang en : .' . . . . ontwikkelt een hoge snelheid. En is daamaast als een der weinige vogels in staat om volkomen stH te staan in de lucht.

Daarbij ontwikkelt hij 50 tot 75 vleugelslagen per sekonde. Weinig andere vogels kombineren zo'n onvoorstelbare stabHiteit met zoveellenige wendbaarheid.

Paardekooper & Hoffman zoekt kontakt met evenwichtige, zichzelf snel ontwikkelende

.bedrijfseconomen m/v) . ". Op ons kantoor _ _,_<:; Amsterzijn functies vacant met lnf',orc,cc":. nt·o perspectieven voor bedrijfseconomen.

Het beleid van onze maatschap is zodanig dat assistenten-accountant de gelegenheid wordt geboden op grond van persoonlijke kwaliteiten. en studieresultaten door te groeien naar het hoogste niveau.

Hierdoor is de groep medewerkers altijd klein geweest ten opzichte van het aantal vennoten. (Huidige vennoten 1 medewerker op 4 vennoten).

Ais gevolg hiervan hebben assistenten en controleleiders een gevarieerd en tameIijk zelfstandig takenpakket.

Binnen onze maatschap wordt gewerkt met niet al te grote controle-teams. .

Het team staat onder de directe leiding van de verantwoordelijke vennoot. waarbij frequente contacten met de vennoot regel en geen uitzondering zijn.

Binnen onze inteme opleiding wordt naast het voor de dienstverlening noodzakelijke element van kennis ook in ruime mate aandacht besteed aan persoonlijkheidsvormende aspecten, die wij voor een goede uitoefeningvan het beroep onontbeerlijk achten.

• • • Belangstellenden nodigen wij uit schriftelijk of telefonisch te reageren.

de perfecte baIanS

Sollicitatie-adres: Centraal Personeelsbureau, Calandstraat 25, 3016 CA Rotterdam. Tel. 010-364944.

~

0PAARDEKOOPER&HOFFMAN REGISrERACCOI.NTANTS

I'aardekooper & Hoffman register accountants in samenwerking met I'aardekooper Hoogendoorn Meeuwsen belastingadviseurs en Konerman Neurink & Co accountants-administratieconsulenten Amsterdam / Apeldoorn / Bergen op Zoom / Breda / Goar / Gouda / 's Gravenhage / Haarlem / Heerlen / Meppel / Oostburg / Roosendaal / Ronerdam / Rijssen / Terneuzen / Utrecht/ Zaandam

Ontwikkelingseconomie Gesprek met Henk Chin In de theorievorming over de economische ontwikkeling van de Derde Wereid landen zijn de laatste jaren nieuwe visies waarneembaar. De olieschokken van 1973 en 1979/ 80 en de opkomst van de NICs (New Industralised Countries) veroorzaakten een verandering in de mondiale relaties. De heersende 'dependencia' school (afhankelijkheid van rijke landen) bleek een eenzijdige en (te) beperkte weergave van de wereld te geven. Interdependencia of weerzijdse afhankelijkheid wordt het nieuwe paradigma.

Meteen in het begin benadrukte Chin twee dingen. In de eerste plaats dat hij economie als een maatschappij -wetenschap beschouwt. Hij hanteert de definitie van Joan Robinson, die economie in termen von produktie en verdeling interpreteert. Het tweede punt - de wetenschap ontwikkelt zich op basis van contradicties tussen de werkelijkheid en de bestaande theorie. De uitkomst is een nieuw paradigma dat de relevante begrippen in zich heeft om de wereldgebeurtenissen te kunnen verklaren.

Geloof in de modellen - laren vilftig De ontwikkelingseconomie dateert van de jaren vijftig, gestimuleerd door dekolonisalie en door de 'Marshall-hulp'. Volgens Chin kunnen wij spreken over een 'Marshall-hulpeffect' op het gedrog von de rijke landen ten aanzien von de Derde Wereld . Hel succes von de amerikaanse hulp in de opbouw van de Westerse landen vormde een goed voorbeeld von kapitaaloverdracht.

In de jaren vijftig - de 'groei' jaren - woren economen als Harrod , Domar en Solow druk bezig om de groei in de ri jke landen te verklaren aan de hand von modellen. Daarnaast trachten Rostow (vijf fasen von economische groei met 0.0. 'take-oW) en Nurks (' balanced growth') enige theoretische grondslag te leggen voor de economische groei in de Derde Wereld. Kortom, iedereen was toen mel groei gepreoccupeerd. 'Ontwikkel ingseconomie was vooral ontwikkelingsprogrammering vanwege de dominantie van modellenbouw' - vertelde Chin.

Eind jaren vijftig studeerde hijzelf bij prof.

Tinbergen, later in het begin von de joren zestig was Chin zijn medewerker. '.Ja, toen besteedde Tinbergen veel aandacht aan de bouw van ontwikkeling smodellen v~~r de Derde Wereld .' Tinbergen ontwikkelde onder meer een onderwijsplanmodel, dot de onderwijsstruktuur aangaf die tot stand zou moeten worden gebracht om 'subslained growth' mogelijk te maken . ' Een grote klap voor de groei benadering was in de tweede helft van de jaren zestig de schattingen waaruit bleek dat 400-800 min mensen op hel fysieke beslaansminimum leefden' - aldus Chin . Hel werd duidelijk dOl een groot deel von de bevolking in de Derde Wereld niet profiteerde von de economische groei. Dot was de consequentie van het ge-

lijkstellen van economische groei met economische ontwikkeling. Hier komt het Robinsoniaanse begrip von economie te pas. Er ontstonden twijfels over het nut von de groeimodellen. Gevraagd naar zijn toenmalige mening, zei Chin: 'Iedereen geloofde toen in de modellen; het paste in die tijd.' Het feit dat de modellen de werkelijke problemen van de arme landen niet konden oplossen leidde, zo vertelde Chin, tot kritiek op het weinig betrouwbare statistische materiaal zowel als meer fundamenteel op het model zelf, dat niet echt het economisch gedrag van Derde Wereld landen kon simuleren . In zo'n model was er weinig rekening gehouden met het optreden von multinationals evenals met het optreden van beperkingen in de financiering. Verondersteld was een soepele kapitaal overdrachl (inclusief technologie).

Oependencia - jaren zestig De aandacht eind jaren zestig was op de bevrediging van de vijf basisbehoeften (voeding, kleding, behuizing, gezondheidszorg en scholing) van de mensen in de Derde Wereid. Naast de 'basic needs' school die pleitte voor de plattelandsontwikkeling, ontstond er onder Prebisch een nieuw paradigma 'centrum-periferie' (later genoemd 'dependencia'). Het accent lag op de strukturele, sociale en pol itieke factoren, die de arme landen in een afhankelijke positie van de rijke landen brachten en hielden. Ongelijkheid was de basis van de 'dependencia'. Om een eind te maken aan deze scheve verhoudingen werd 'del inking' of 'opting out' bepleit.

Duidelijke voorbeelden darvan zijn Birma, Noord-Korea en Tanzania. Sommige ideeen van 'basic needs' en dependencia vonden weerklank in de 'self-reliance' van Galtung: afsluiting van de wereldeconomie ten bate van de eigen ontwikkeling, vooral op het platte land.

De grote multinationale ondernemingen werden als de hoofdschuldigen gezien omdat ze zich op de externe relaties richten onder verwaarlozing van de interne problemen van hel gaslland .

Interdependencia - een nieuw paradigma? ' Door de opkomsi van de olielanden na 73/ 74 en de opkomsl van de NICs is de dependencia in diskrediel geraakl' benadrukle

Chin. Dat proces is volgens hem nog versterkt door hel geringe succes van 'de-linking' - zo opteerde China in de loop van de jaren zeventig weer voor een open-deur-politiek.

Naar aanleiding von de vrag in hoeverre je van interdependencio kunl spreken wanneer die slechts betrekking heeft op een kleine, selecte groep landen (OPEC en NICs) binnen de Derde Wereld bleek Chin geen grool aanhanger van deze benodering. Voor hem is dil begrip Ie beperkend, omval het niel her geheel van de problemaliek . 'Wij leven in een wereldeconomie, gekenmerkt door een internationale arbeidsverdeling', stelde Chin.

De belangrijkste facloren zijn nationale staten, transnationale ondernemingen en supra-nationale publieke organen. Het samenspel van aile factoren op internationaal niveau moet besludeerd worden aan de hand van sectorstudies. Door studie van bedrijfstakken op wereldniveau zouden veel negatieve ontwikkelingen - zoals nu met de raffinaderij op Aruba , en de RSV-affaire in Nederiand - kunnen worden voorkomen . In dit verband wees Chin op hel plan van zijn leermeester Tinbergen om in het kader van een wereldwerkgelegenheidsplan lechnologie-overdracht te verwezenlijken die oak de Eerste Wereld ten goede zou kamen .

Hierarchische struktuur - Chin's visie 'De werkelijkheid zit niet zo simpel in elkaar als door de dependencio-school wordl verondersteld' aldus Chin . Een pyramide, die snel op het bord wordt gelekend, moet de hierarchie van aile landen ter wereld weergeven.

'Dit beeld heb ik aan de natuurkunde onlleend om de geleidelijke overgangen aan te geven'. Aan de top zitten, om Madison's term te gebruiken, de koplopers, aan de basis de armste landen. De basisgedachte is de ongelijkheid tussen landen die zich uitdrukt in een hieTarchisch systeem. De daormee samenhangende afhankeli'jkheid neemt loe naarmate je je naor de basis beweegt. De koplopers bepalen hel groeilempo . De pyramide kan op lange termijn door veranderingen in de wereldstructuur van vorm veranderen; het model isdynamisch, dit integenstellingtotde dependencia die slechts een momentopname geeft. De pyramide is ook Chin's kritiekop Rostow's determinisme dot er een ontwikkelingspatroon van aile landen bestaot, in navolging van de westerse landen . Daarmee

vervoig op pagina

22

19

BEDRIJFSECONOOM Dijker en Doornbos biedt in diverse van haar vestigingen een boeiende toekomst aan de ec. drs. die zich interesseert voor de accountancy.

Profiel van onze organisatie : Dijker en Doornbos/ accoun· tants heeft een samenwerkings· verband mel belasting· adviseurs en organiS2lie' adviseurs. De maatschap tell 25 vestigingen in Nederland, 2 in 8elgie en 1op Curacao, waarin circa 1900 mensen werkzaam zijn.

Zij maakt deel uit van de inter· nationale maatschap Binder Dijker Otte & Co. (BOO) met 250 vestigingen over de gehele wereld.

In de maatschap wordt een modern sociaal beleid gevoerd in samenwerking met diverse beleidscommissies en Onder· nemingsraad. De maatschap kent een functiewaarderings· systeem en een daarop afgestemd beoordelings· systeem. Er is een bedriifs· geneeskundige dienst aan de maatschap verbonden.

Taakomschrijving: In de aanvangsfase wordt u ingezet in de contr6lepraktijk. DaarbiJ wordt rekening gehouden met uw postdoctorale studie accountancy. Zo ontwikkelt u zich snel en efficient tot registeraccountant. Ais een dergelijke toekomst u aantrekt, dan verzoeken wij u contact met ons op te nemen over de mogelijkheden voor een bedrijfseconoom.

Vereisten: Geheel of vrijwel geheel voltooide studie (bedrijfs)economie aan een van de Nederlandse hogescholen of universiteiten. Bereidheid om de postdoctorale studie accountancy te volgen. (Voor het volgen van die studie biedt onze maatschap ruime faciliteiten.)

Leeftijd tot 30 jaar.

Arbeidsvoorwaarden: Salariering overeenkomstig bestaande schalen; 13de maand; 8% vakantietoeslag; vakantieregeling op basis van leeftijd; vergoeding van reis- en studiekosten; collectieve verzekeringen; pensioenfonds.

Carriere: Wij gaan er, net als u, vanuit dat u uw postdoctorale studie accountancy met goed gevolg afsluit. Dan bent u officieel registeraccountant. Afhankelijk van uw ontwikkeling binnen de maatschap behoort daarna benoeming tot medewerker of vennoot tot de mogelijkheden.

Sollicitatie: Ukunt uw sollicitatie of verzoek om nadere inlichtingen richten aan ons kantoor: t.a.v. de heer FA Slikker, Buitenveldertselaan 7,1082 VA Amsterdam, tel.: 020-446881.

000 ••• 0000 •••

CIOCICIO • • • CICIOOO • • •

00000••• 0000 ••• CICICI • • •

Dijker en Doornbos / accountants Alkmaar Amersfoort Amsterdam Arnhem Bergen op Zoom Breda Doetinchem Eindhoven Emmen 's-Gravenhage Groningen Heerlen Helmond Hengelo(O) 's-Hertogenbosch Hilversum Leeuwarden Middelburg Nijmegen Roermond Roosendaal Rotterdam Tilburg Utrecht Zwolle Antwerpen Brussel Willemstad (Curacao) Internationaal Binder Dijker Otte & Co. : Amsterdam Brussel Dublin Hamburg Kopenhagen Lissabon Londen Luxemburg Madrid Milaan Oslo Parijs Stockholm Wenen Zurich en in diverse steden in andere werelddelen.

Het schri jven van een column draagt het gevaar in zich dot men niet longer serieus gemomen wordt (zie ook Wolfsin, ESB 5 juni 1985). Hoewel colummns een lange traditie hebben, wordt er doorgaans nauwelijks op gereageerd. In plaats van respons lokt de waarheid opgediend in een smakelijke saus van speelse overdrijving eerder een minzoom zwijgen uil. Dit is enerzijds wei prettig, want zo kun je de grootst mogelijke onzin opschrijven zonder ooit eens op je gezicht te goon. Anderzijds is het wei wat saai en daarom probeer ik nog een keer een aantal mensen zo in het harnas te jagen dot ze hun abonnement op Rostra op willen zeggen. Ais er minder dan twintig opzeggingen binnen komen, stop ik met deze rubriek.

No een verblijf von acht jaar aan de Universiteit, eerst als student en vervolgens korte tijd als medewerker, neem ik afscheid. Een mooi ogenblik voor enige overpeinzing. In tegenstell in tot geluiden die ik wei eens om mij heen hoor, heb ik in mijn studietijd wei iets geleerd van het functioneren van de economie. Ook ben ik nu redelijk op de hoogte van het functioneren van een aantal economische wetenschappers.

Waarom goat iemand economie studeren? Ik heb altijd een overmatige belangstelling voor geld gehad (vroeger droomde ik dot ik Dagobert Duck was), dus voor mij lag de keuze voor de hand. Maar ell die andere studenten? Tot voor kort was het mij een raodsel waarom ze uitgerekend e conomie studeerden. Met rechten kan je immers veel makkelijker een titel halen. Sinds kort weet ik e chter wat de economiestudent drijft: het is de zi nderende wens ambtenaar te worden . De studie is over het algemeen zo ingericht dot aile ambtelijke deugden reeds in een vroeg stadium worden aangeleerd . Eigen initiatief en origineel denkwerk worden niet aangemoedigd. Dufheid overheerst. Helder formuleren wordt vervangen door duur verpakte schuimpjespraat. En als je klaar bent kun je moeiteloos doorstromen naar een of onder ministerie. Het is zonneklaar : de gr o ei van het ambtenarenapparaat is recht evenredig met de popular iteit van de studie economie.

Het Nederlandse universitaire economenwereldje lijdt aan een aantal kwalen , die worden veroorzaakt door het verdoezelen van de eigen morginaliteit. Een voorbeeld is het toepassen van wi skundige vergelijkingen om een bepaald bew i js te leveren . Een prulartikel in de ESB krijgt 01 snel cachet door middel van een halve blodzijde vergelijkingen. In de Rostra trochtte men hierover enige nummers terug een discussie uit te lokken, die 01 snel verzandde in slap gewauwel waarbij voor-en tegen stander elkaar nouwe lijks wilden aanvallen . Wiskundige formule s, dames en heren zi jn voor negentig procent overbodig. lemond die niet in stoat is zijn redeneringen met gewone grote-mensen woorden uit te leggen , kan nooi! iets werkelijk interessonts te beweren hebben. Een wi skundige formule bewij st niets, er rolt een oplossing uit die of-

honkelijk is von de veronderstellingen en de data die je erin stopt. Meestol zijn de veronderstellingen za globool dot het model bij verschillende data uitkomsten ophoest, die nouwelijks iets meer met de realiteit te maken hebben .

Een onder gemis in economen Nederland is dot sloppe geklets woar ik net 01 aan refereerde. Terwijl in Engelond en Amerika elkoor bij voorkeur met goed onderbouwde redeneringen de mestvaolt in trochten te discussieren, heerst in Nederland de rust von een kerkhof . Nooit eens een leuke polemiek .

Zo er 01 iemond is die iets werkelijk afwijkends in de ESB publiceert, don wordt er slechts zelden op gereogeerd. Een echte discussie tussen verschillende opvattingen en economische stromingen vindt nouwelijks ploots.

Een verder probleem is de schrikbarende kwaliteit von het economisch denken in Nederland. Kwoliteit is vervongen door kwontiteil. Veel kloeke boekwerken die ik de afgelopen tijd heb mogen inkijken waren zander 01 te vee I problemen tot de helft uit te dikken zonder dot er iets essentieels oan de inhoud moest worden veronderd. Soms ontbreekt echter ook de kwantiteit. Een oardige illustrotie wordt gevormd door de jaarlijkse inventorisatie von de publicaties von de vakgroep bedrijfseconomie. Een treurigstemmende opsomming, waarin de schrijver ener kinderrubriek in het NRC-Handelsblad (zogenaamde zochte publicaties?) opvallend hoog scoorde. De vakgroep Bedrijfseconomie ken ik het best omdat ik er anderhalf jaar lid van ben geweest. In deze tijd ben ik er niet in geslaagd te ontdekken wat een behoorlijk aantal van mijn collegae nu eigenlijk uitspookten. Dreesmann, bestaat die eigenlijk wei? Tot nu toe heb ik hem aileen via de pefs gezien. Moor met een fantoom volt nog wei te leven. Erger zijn de wetenschappers die ontegenzeggelijk fysiek aanwezig zijn, moor d it feit dan ook kennelijk als voldoende weten schappelijke aktiviteit beschouwen . Zo ken ik een hoogleroar die vanaf zijn ben o eming en een ver verleden nauwel i jks enig artikel heef gepubliceerd . Zoiets doet norma Ie mensen het schaamrood naar de kaken stijgen, maar van enige be scheidexheid heb ik nimmer iets bij de man kunnen ontdekken.

Integendeel , hij kakelt nadrukkelijk en met groot zelfvertrouwen over allerhande buitenlandse tripjes waar hij temidden von vakgenoten schittert, zodat je je bijna of goat vragen waarom hij er niet gebleven was.

Deze Ecoline is de laatste, die in Rostra zal verschijnen. Auteur Steven Adolf is sinds kart medewerker van de NRC bij 'Mens & Bedrijf' en heeft daardoor helaas geen tijd meer

voor zijn column in Rostra. De redactie wil hem bij deze gaarne bedanken voor zijn maandelijkse bijdragen.

Overigens heb ik ook kennis gemaakt met een aantal werkende wetenschappers, voordot u denkt dot werkelijk alle s verloren is .

Maar 01 met 01 was het geen bruisende bende, dot bedrijfseconomie en ik ben bong dot dit meer universitaire instellingen betrefl. De universiteit kompt met de balla st von te makkelijk aang~nomen werkkrachten in de tijd dot het allemaal nog kon. Student - assistent-

medewerker - hoogleraor was de gebruikeIi jke carriere. Dot kweekt veel muffige bleekneusjes die hun beperkte geesteswereld in modelletjes frummelen en orgeloze studenten vervolgens wijsmaken dot de wereld 01dus in elkaar steekt. Vooral sociale wetenschappers lijden aan dit tekorl.

Zelf kan ik mij nog levendig herinneren dot de statische evenwichtsmodellen , volgens welke de concurrentie resulteerde in een situatie waarin de marktparticipanten geen winst meer maokten, direct een reoctie von krochtig ongeloof opriepen. Maar dot was helemaol verkeerd, verklaarde de dienstdoende wetenschapper, want het model was gevormd met behulp von een aantal vooronderstellingen die later wei zo langzaam maar zeker zouden worden afgebroken. Zo zou uiteindelijk een weergave van de werkelijkheid ontstaan door een vermindering von de abstractie .

Het beklemmende thema in de meeste boeken von Willem Frederik Hermans wordt gevormd door individuen die in een bepaalde ongewenste situatie komen en deze vervolgens trachten te overwinnen . Als ze denken de vijandige chaos om zich heen te hebben geordend, sloat de chaos des te harder terug en verplettert de meelijwekkende sterveling.

Een betere vergelijking voor vee I theoretische modellenbouwers kan ik niet verzinnen.

Ze moken modellen met absurde abstracties die mischien wei enigszins verminderen bij de verfijning van hun theorie , moor die meestal nog weinig met de werkelijkheid te maken hebben. Vervolgens waist de werkelijkheid vrolijk lachend over hun modelletjes heen en doet iets volstrekt anders. U vindt het overdreven? Hoeveel modellen zijn niet statisch, dus zander rekening met de tijd te houden? Mijn verstond stoat erbij stil, de werkelijkheid niet. Hoeveel modellen houden totool geen rekening metde techDische ontwikkeling als factor bij het genereren van economische ontwikkelingen? Hoeveel modellen hanteren niet interne en externe factoren?

De en ige externe factoren in de economie die ik ken zijn natuurrampen en sommige kroondocenten economie. Verder is er sprake von tal von factoren die elkaar wederzijds beinvloeden, maar waarvan de relatie vaak zeer complex is.

Het zou allemaal nog niet zo ' n romp zijn als de economen zich wat bescheidener op zouden stellen. Hiervan is e chter geen sprake.

Ais een soort mod erne sterrewichelaars voorspellen zij de geschiedenis en krijgen even vaak de kous op hun kop .

Ik hod nog veel meer willen schri jven. Vooral zekere ministeries hebben de afgelopen jaren mijn zochte gemoed danig op proef gesteld . Maar dot bewoor ik mischien voor een volgende keer. Ik go eens een kijkje in de wereid nemen en kom terug alsze me een hoogleraarspost aanbieden. U hoort nog van mij.

Steven Adolf

21

De honderd economen van Blaug

Verplicht voor iongereiaars !

Ook in het uitgeven van boeken volt een conjunctuur waar te nemen. Nu lijken we weer in een opgaande fase te zitten van de golf in boeken over economen. Een van de meest recente publikaties, en zeker niet de minste, is 'Great Economists since Keynes' van Mark Blaug. Een 'must' voor economie studenten .

Je kent het verschijnsel waarschijnlijk wei dat je na lezing van een boek geIntereseerd raakt in de auteur. Meerdere boeken van hem of haar wilt lezen en wil weten hoe zijn of haar leven in elkaar zit. Ook bij economen kan dit gelden. Voor diegenen is een 'Who is who in economics' onontbeerlijk en voor hen schreef Mark Blaug een dergelijk werk in

1983.

Nu komt hij met een meer populaire en kortere versie. Een bundel met zogenaamde 'vignetten'; korte omschrijvingen van de persoons belangrijkste bijdrage aan de economische wetenschappen en de meeste boeken plus een korte beschrijving van persoon's leven. Dat laatste gebeurt op strikt zakelijke wijze en heeft duidelijk niet het doel 'onthullend' te zijn. Zo staat er bij het vignet van R. Triffin, de enige Belg bij de honderd, niet dat deze van nationaliteit wisselde om in Amerika regeringsfuncties te kunnen vervullen en dat hij naar verluidt afstand deed van de verkregen Amerikaanse nationaliteit in verband met de Viet-nahm politiek. Wei staat er opgesomd wat zijn functies waren en dat hij de 'Lavalenge' prijs, 'Gouverneur Cornez' prijs en de 'Biancamano' prijs won .

Dit is overigens karakteristiek voor deze bundel, een specifiek S00rt relatieve trivialiteiten komen steeds weer terug . Zo weet men na lezing van de bundel welke economen er lid waren van de 'Mont Pelerin' vereniging; een Amerikaanse vereniging van conservatieve wetenschappers. Verder uiteraard aile Nobel-prijs laureaten maar ook aile andere, mij volstrekt onbekende, prijzen. Met een beetje mazzel komt de door deze faculteit in te stellen 'Isaac Roe!' prijs ook nog in de annalen van Blaug terecht.

Deze trivialiteiten doen niet af aan de kracht van de vignetten. Wanneer je, zoals ik, het boek op alfabetische volgorde doorleest kri jg je een goed overzicht van de verschillende hedendaagse stromingen in de economie.

Inclusief enige relatief onbekende . Wisten jullie bijvoorbeeld af van het boek 'Treatise on the Family' van Gary S. Becker? Of van de beweging in de V .S. tot invoering van economielessen op de rechtenfaculteiten onder aanvoering van Richard A. Posner?

Maarde mainstream staater uiteraard ook in .

Waarbij de mainstream in de ruimste zin van het woord moet worden geInterpreteerd; van marxisten (Dobb) via radicalen (Bowles), Mark Blaug, 'Great Economists since Keynes', Brighton , 1985

22

neo-keynesianen (McCloskey) naar Keynesianen (Tobin), monetaristen (Fri edman) tot new-classicals (Lucas). Een meesterlijk overzicht. Er blijkt een redelijk aantal Nederlanders in Blaug's top honderd te staan. Volgens Blaug komt dit omdat Nederland, Oostenrijk en Hongarije drie kleine landen met grate economen zijn . Even kwam hij bij mij de kwade gedachte op dat Blaug's eigen Hollandse nationaliteit voor verkleuring zou hebben gezorgd, zelf meent hij dat een onafhankelijk onderzoek naar de top- honderd van economen voor 95% gelijk zou zijn met zijn honderdtal. Dat zijn dan wellichtdie paar Hollanders?

Er vallen ook enige negatieve opmerkingen te maken . Enerzijds betreft dit enige slordigheden . Zo is bijvoorbeeld Jacob Viner afwisselend niet en wei reeds overleden . Anderzijds betreft dit de gebruikte foto's. Deze foto's vertekenen enorm . De meeste economen die ik zelf heb kunnen ontmoeten zien er in het boek te jong uit. Ook rekensommetjes naar de leeftijd doen vraagtekens bij de foto's plaatsen. Dit vind ik voor mijn eindoordeel van minder belang.

Ik vind dit boek een goed antwoord geven op die paar persoonlijke vraagjes die je bij een aantal auteurs kunt hebben. Verder geeft het een redelijk overzicht in de hedendaagse stromingen. Kortom, een goed boekwerkje van de man die volgens hardnekkige geruchten op deze faculteit methodologie goat doceren . Verplicht voar jongerejaars!

vervolg van pagina 17 Voor het ekonomies proces heeft deze beschouwingswijze tot gevolg dat de overheid niet meer als een exogene faktor, maar als een endogene faktor in het ekonomies proces beschouwd dient te worden. Vanuit de optiek van de ekonomie als empiriese wetenschap lijkt deze stop aileen maar toe te juichen.

Met deze benaderingswijze denkt van Winden ondermeer ekonomiese fluktuaties wat betreft hun politieke aspekten te kunnen verklaren, evenals pro-cyklies overheidsgedrag.

Verzorgingsstoot Van Winden meent dat doeleinden van het feitelijke overheidsbeleid niet meer vooropgesteld dienen te worden, maar afgeleid moeten worden uit het feitelijk overheidsgedrag. Voor de makro-ekonomie zou deze benadering , wat betreft de beleidsmodellen, nog wei eens zwaar op de maag kunnen liggen .

De via bovengenoemd proces tot stand gekomen kollektieve sektor noemt van Winden liever geen verzorgingsstaat, hij acht deze term versluierend voor de staat zoals deze in feite is. Steeds werken er bepaalde belangen door de staat die zijn gedrag bepalen.

Met deze nieuwe, zij het al anderhalf jaar hier docerende, hoogleraar lijkt een veelbelovende aanpak van het yak openbare financien ingeluid .

DEO

Dr F.A.A.M. va n Winden , De mens in de kollektieve

sektor, Stenlert Kroese, 19B5

r------------------vervolg van pagina 19

gaf Rostow aan ieder land een gelijke ontwikkelingskans.

Maar de armste landen hebben, gezien het niveau van hun technologische ontwikkeling, maar weinig kans om tot de ' take-off' te geraken. En in de tweede plaats moeten zij, om in de hierarchie op te klimmen, hun economische struktuur veranderen . Dat wil zeggen meer kapitaal en kennis verwerven.

Het belangrijkste is om niet met alles 'a la Rostow' in vijf fasen opnieuw te beginnen. _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _M_M_-tTot dergelijke conclusies is Chin gekomen in zijn proefschrift* door het vraagstuk van de vervolg van pagina 15 natuurlijke hulpbronnen onder de loep te ne-En last but not least: zoals iedereen in Rostra men. Het belang van grondstoffen neemt af nr 122 heeft kunnen lezen heeft dr Bierens terwijl kapitaal en kennis (technologie en hugezegd dat het schrappen van het microman capital) in belang juist sterk toenemen. alternatief geen kwestie was van het niet De boodschap isduidelijk : in de toekomst zulkunnen, maar van het niet willen geven! Eens len die twee laatste factoren steeds meer de te meer blijkt dit uit het feit dat er opeens wei positie van een land in de hierarchie beparuimte tijd en mensen beschikbaar zijn om len. Omdat de wereldeconomische betekeeen geheel nieuw yak arbeidseconomie te nis van ontwikkelingslanden berust op geven, een stokpaardje van Hartog overigrondstoffen moeten ze tecllnologie gaan gens. accumuleren - dat vloeit uit Chin's zienswijze AI met al is de hele gang van zaken diep treuvoort. rig, een groep enthousiaste, en tot hard werken bereid zijnde studenten werd met onGBK waarheden en valse beloften het bos in gestuurd, hoewel waarschijnlijk niet heleNatuurlijke Hulpbronnen en economische ontwikkemaal moedwillig. Gehoopt mag worden dat ling in wereldeconomisch perspectiel, Wolters Noordde vakgroep de aangeboden tweede kans hoff Groningen 1984 (een zes punts keuzevak) met beide handen grijpt, al is het aileen maar uit genoegdoening.

R. Buthker

Raad & Daad De raadsvergadering van 20 mei jongstleden bood weinig senstatie. Een zakelijke road, zoals het hoort. Met als enige uitzondering wat tumult over vrouwenstudies .

De rood besloot het verzoek von de Vokgroep Bedrijfseconomie om het snelblok Bedrijfseconomie 1 & 2 in het rooster op te nemen, niet te honoreren . De rood staat echter positief ten opzichte van de mogelijkheid dat de vokgroep - bij wijze van experiment - een dergelijk snelblok buiten het rooster en de werkgroepinde l ing om verzorgt.

De raod ging akkoord met het voorstel van de Commissie Introduktie Eerstejoars om de focultoire bijdroge voor de introductie 1985 te verhogen tot f 16.350,- teneinde de capaciteit van de introduktieweek te kunnen uitbreiden. Er was rekening gehouden met 220 mensen maar waarschijnlijk kunnen er 330 mee als de capaciteit wordt uitgebreid . Omdot nog niet zeker is hoeveel eerstejaars er komen heeft de road als cr iterium gesteld dot op 26 juni moet blijken dot de aanmeldingen . voor eerstejaars groter moeten zijn dan 550 personen, d6n mag de capaciteit worden uitgebreid met de bijbehorende, grote kosten.

Er komt een circulaire aan aile studenten die

in het collegejaar '84/ '85 ingeschreven stonden als kandidaatsstudenten. In het rondschrijven wordt belich! wat de mogelijkheden zijn om verder colleges te lopen, tentamens te doen en eventuele overstap naar 2fasen .

Het formatieplan van de faculteit werd door de raad vastgesteld . Dit plan geeft aan wat de formatie(arbeidsplaatsen)verdeling over de vakgroepen zou behoren te zijn uitgaande van de onderwijsinspanning en de onderzoeksprogramma's. Doordat echter de formatie grotendeels vast ligt (tenzij je mensen ontslaal) vonden er geen drastische wijzigingen plaals.

Een van de punlen bij dil plan was dal er 0,3 fte werd gereserveerd v~~r vrouwenstudies.

Dil najaar kan vrouwensludies dan mel deze 0, 3 meedingen voor een 0, 5 plaats uille delen door hel college waardoor ze een 0,8 mens kan aanslelien .

Rob Jorg van de Nobas wensle dal de raad uilsprak dal die 0,8 mens niet per definilie

een vrouw mochl zijn. Op zich denk ik dal de meesle raadsleden van mening zijn dOl er op kwaliteilen wordt beoordeeld bij sollicilanten en dal bij gelijke kwalileilen de voorkeur uilgaal naar een vrouw. Dal laatsle is over igens de officiele richtlijn . De voorziller weigerde hel voorslel van Jorg in stemming Ie brengen omdal de road dan ingreep in bevoegdheden van betreffende solliciloliecommissie . Dol vond hij niel nodig en brachl een ander voorslel in slemming waarna de road oeslool geen addilionele eisen bij de sollicilalie Ie slellen. Dil niemandallelje nom door de koppigheid van de Nobas-fraclie wei een halfuur in beslag .

Ten behoeve van de opleiding van de aanstaonde Assistenlen in Opleiding wordl er, op insligalie van H. Jager van EFB, gekeken bij de vokgroepen naar de mogelijkheden en wenselijkheden van een dergelijke opleiding .

Marcel Michelson

Mgestude~rde of bijna afgestudeerde

doctorandi

Accounta~ts

e~n mJd~elgrote

Reyn,.de Blaey en Co maaktdeel uit van en groelende maatschap van reglsteraccountants, belastingadvlseurs en organisatieadviseurs met een IS-tal vestigingen in Nederland.

Intemationaal zijn wij actiefbinnen het samenwerkingsverband van Horwath & Horwath International. voor ons bntoor in Amsterdam zoe ken wij enkele afgestudeerde ofbijna afgestu. deerde doclOrandi, die tevens de postdoctoraJe opleiding accountancy volgen of gaan volgen.

De werkzaamheden zullen bestaan uit her controleren van adminisrraties, het samenstellen van financiele verslagleggingen en de voorbereiding van nit te brengen adviezen. In onze zeer gevarieerde clientenkring ligt de nadmk op kleine tot mid delgrote organisaties, lOwel in de profit- a1s de non-profit sfeer.

De geschikte kandidaten moeten na een inwerkperiode in staat zijn om met een grote mate van zelfstandigheid te werken en de ambitie hebben zich tot een echte professional te ontwikkelen .

Zij tonen initiatief, lossen problemen creatief op, beschikken over uitstekende contactueJe eigenschappen en passen goed in ons enthousiaste team.

Leeftijd ongeveer 25 jaar.

Reyn , de Blaey en Co kent goede studiefaciliteiten en overige secundaire arbeidsvoorwaarden. Er wacht u een plezierige werksfeer met voldoende mimte voorzelfontplooiing. De datum van indiensttreding kan in nader overleg worden vasrgesteld.

Bent u gemteresseerd, stuur dan uw sollicitatie met curriculum vitae La v. drs. E. Th. van Emmerik R.A. aan Reyn, de Blaey en Co Accountants, Herman Heijermansweg 20, 1077 WL Amsterdam. Voor nadere informatie kunt u telefonisch contact opnemen met 020 - 730755, toestel37.

accountants

I

scheltema holkema vermeulen/ boek ver kopers

I

Een ruime keuze op het gebied van: accountancy, financiering, automatisering, marketing organisatie, economie, geografie

E.A.A. Altman en M.G. Subrahmanyam, Recent Advances inCorporate Fi nonce 1985, R. lrwin

96,55

46,55

Ph . Mattera, Off the books. The rise of the underground economy 1985, Pluto Press

21,15

33,80

Kenichi Ohmae, Triad Power. The coming shape of global competition 1985, The Free Press f

94, 40

G .P.O. Driscoll ir en M.J. Rizzo, The economics of time and ignorance 1985, Blackwell

94,40

T. Pelers en N . Austin, A passion fo r e xc ellence . The leadership differences 1985, Random House

65, 10

92,70

S. Aris, Going Bust: Inside the Bankrupcy Business 1985, Deutsch Publ.

P.B. Crassby, Quality without tears, the art of hassle-free manogement 1985, Plume paperb.

S.C. Dow, Macroeconomic Thought, a methodologicol approach 1985, Blackwell T.G. Evans, M.G. Taylor en O. Holzmann, International Accounting and Reporting 1985, M acMillan

T. Law son en H. Peseran, "Keynes' Economics.

Methodological issues 1985, Croom Helm

f

B.S. Frey, Democratic economic policy, a theoret-ical introduction Basil Blackwell paperback

117,25

41,50

1985, Stenfert Kroese

9,50

F.N. Stokman, R. Ziegler en J. Scott, Networks of corporate power 1985, Polity Press Fausto Vicarelli (ed.), Keynes relevance today 1985, MacMillan

J. W . Kendrick, International compari sons of productivity and causes of the slowdown路 1984, Ba llinger

F. l . Rivera-Baliz en l. Rivero-Boliz , International Finance and open economy. Macroeconomics

W85, MacMillan

Robert H . Hoverman, Does the welfare sto te increase welfare, reflections on hidden negatives and observed positives. Inaugural lecture

f

169,15

scheltema boek holkema ver vermeulen kopers koningsplein 20 1017 BB amsterdam tel. 020-267212

117, SO

f

117,25

117,SO 46,55