1991 - Nummer 181 - december 1991

NOOR DE BRUIN

ZOEKT COLLEGA'S. Want voor elk gemeentelijk onderdeel komen onderwerpen aan de orde zoals investeringsselecties, meerjarenplannen, begrotingen , analyses en prognoses. Daarbij komt dat de gemeentelijke organisatie volop in beweging is en veel carri eremogelijkheden te bieden heeft. Want de mobiliteit is hoog en het gebruik m aken van de carrierekansen wordt gestimuleerd met opleidingsfaciliteiten, die uitstekend vergelijkbaar zUn met de mogelijkheden die het bedrijfsleven biedt.

Drs Noor de Bruin, 35, financieel beleidsmedewerkster bU de gemeente Amsterdam.

ONZE BROCHURE "WERKEN VOOR DE STAD" LIGT VOOR JE KLAAR.

Ze werkt bij de sector Beleidsadvisering en Begroting van de secretarie-afdeling Financien. Haar pakket bestaat uit volkshuisvesting, bouw- en woningtoezicht, vrouwenAis je met je financieel-economi sche opemancipatie en bejaardenzorg. leiding een uitdaging ziet in de implemenWerken voor de stad is voor haar de uitdaging om te helpen bij het scheppen van tatie van marktgericht denken en handelen in de overheidssector, lees dan de brochurandvoorwaarden voor de democratische re "Werken voor de Stad". Je vi ndt 'm op beslu itvorm ing met als doel een optimale de E.E.F .A.-kamer (nr. 2160) en op de indienstverlening door de overheid. form atietafel tegenover de onderwijsadSpeciaal voor afgestudeerde bedrijfseconoministratie. Noor de Bruin en een aantal men liggen er in dit kader heel wat uitdacoJlega's op andere posten plus burgegingen bij de gemeente Amsterdam. Oat meester Van Thijn en wethouder begint eigenlijk al met stageplaatsen De Grave vertellen daarin waarom en interessante afstudeerprojecten, Amsterdam niet aileen een stad is maar de gemeente Amsterdam heeft om van te houden, maar zeker ook met haar ruim 70 bedrij ven en dieneen stad met een dynamische, uitsten voor hen zeker ook zeer beVAS Tll f RADÂŁH ~ dagende werkkring. langrijk en afwisselend werk.

SOMMIGE MENSEN HOUDEN NIET ALLEEN VAN AMSTERDAM. ZE WERKEN ER OOK VOOR.

Uitgebreide SPECIAL over onderwijs en studeren in .het buitenland: pag 4-17

Professor Heertje likt de tenen van Hennipman en de Wolff: pag 20

't Mekka van de Bedrijfseconomie VWO of HBO: keuze draait veel te vaak om titel "Als er buiten niemand wacht" De vreugde van de verwondering Hoger onderwijs voor velen Japans studeren in het paradijs "De Engelse student is elitair" Economie studeren tussen Marx en Markt "What's up, dude!"

Coase: een weinig kritisch econoom Beste Jacco - Beste Joris Dames en Heren, Het managen van de faculteit is peoples-business Onderzoeksinstituten in oprichting Religie en traditie medebepalend voor keuze vakbond Vinger aan de pols Op onze faculteit wordt niet gediscrimineerd!

Conferentie "strategie in beweging" Schweinerei Kort maar Krachtig Train Grand Vitesse

Blad van de Faculteit der Economische Wetenschappen en Econometrie van de Universiteit van Amsterdam Nummer 181 oktober 1991 Redactie : Sander de Bruin Esther van Dijk Andreas de Groot van Embden Margreth Hoek Dr. E. de Jong Jacco Kroon Alexander Maljers Jeroen van Roon Marcel van Schagen Drs. M. Schulp Hugo Strikker Bas Verheijen Fotografie: Kik Tunnissen - Marian Vlee rlaag

4 7 8 9 10 11 13 14 15 16 17 20 21 23 26 27 29 30 33 33 35

REDACTIONEEL In zijn essay over 'de excentrieke universiteit' in de NRC van 2 november schets ene Zijderveld een academische harmonie van kritische en morele vorming van een 'Homo Universalis' .

Maar gaan kritische en morele vorming weI samen? De Franse denker Rousseau won in de 18e eeuw een prijsvraag van de Academie Francaise met de stelling dat iedere vooruitgang in geestelijke vorming, morele neergang betekende. Wetenschap was volgens hem beslist niet bevorderlijk voor menselijk geluk. Van wetenschap was een mens moreel aIleen maar slechter af.

Van de andere kant, kunnen we normen en waarden leren respecteren die we tege1ijkertijd aan kritiek moeten blootstellen? Omdat in de wetenschap per definitie niets vanzelfsprekend is, mogen we geen morele grenzen steIlen aan wat ter discussie staat, 'a nders kunnen we niet werken: Rostra ondernam een bescheiden expeditie naar wat we nu eigenlijk moeten met die in onze tijd zo geroemde 'academische vorming'.

We moe ten erkennen dat we op uiterst schemerig, moerassig terrein verzeild dreigden te raken. Maar uiteindelijk zijn we het licht gaan zien. We zijn gelukkig weer volledig in staat U bij de hand te nemen en U te vertellen over de dingen die wij zagen. Kom mee!

Agenda: Agendapunten moeten minstens 6 weken te voren bij Rostra worden aangemeld.

Oplage: 9x per jaar in een oplage van 5100 ex.

Adreswijzigingen: Studentenadministratie, Jodenbrees traat 23 1011 NH Amsterdam

Advertenties: Tarieven op aanvraag verkrijgbaar.

Opdrachten schriftelijk t.a.v. de penningmeester

Voor reacties, bricven en open sollicitaties is de rcdactie bereikbaar op: Kamer 2386 Jodenbreestraat 23 1011 NH Amsterdam Telefoon : (020) 5252497 Ingezo nden brieven, artikelen en studierapportages kunnen worden ingekort.

Voorpagina: Hoed

Advcrtenties in dit nummer van: Arthur Andersen Gemeente Amsterdam KPMG Moret, Ernst & Young Procter& Gamble PTT Nederland Unilever VB Accountants Zet- en drukwerk: De Bussy Ellerman Harms B.V. ISSN 0166 - 1485

NOVEMBER/DECEMBER 1991

ROSTRA ECONOM ICA

3

'I Mekka van de

In de VS ga je na de middelbare school zonder het afleggen van enig examen door naar een 'undergradua te' studie aan een College of Universiteit.

Na vier jaar leg je een exa men af in een paar vakken om vervo lgens een 'Bachelor of Arts' diploma in ontvangst te nemen. Het ni veau van deze onderscheiding hangt af van de uni versi tei t waaraan het is behaald maar is ongeveer te vergelijken met een Propaedeutisch examen. Men kan vervolgens gaan werken of nog de moed hebben om een 'Mas ter 's' diploma te beha len.

Een algemeen-economische specialisatie levert na ongeveer een jaar een M.5. (Master of Science) titelop.

Voor bedrijfseconomen ligt het anders. De studie bedrijfseconomie staa t helemaallos van een studie economie. Binnen een MBA (Master of Business Adm inistra tion ) programma word t twee jaar uitgetrokken o m een stud ent rij p te maken voor de hoogste rangen binnen het bedrijfsleven, althans dat wordt beweerd.

Een 'Business School', zoals een MBA opleiding dan wordt genoemd, valt onder de paraplu va n een uni versi teit maar leidt een eigen bestaan. De Harv ard Business School is bijvoorbeeld een aparte entiteit binnen Harvard Univers ity. Een MBA opleiding kan gevo lgd worden aan een van de700 Business Schools ind e VS. De ene Business School is echterdeand er niet. De MBA diploma's

Andreas de Groot van Embden

worden vaak verschillend gewaardeerd afhankeLijk van de instelling waaraan het behaald is.

Inh oudelijk gezien verschil t een MBA opleiding niet wezenlijk van een opleid ing aan de UvA. Financiering, accoun tancy, marketing en informatiesystemen zijn basisva kken bi nnen een MBA opleiding.

BUSINESS SCHOOL

Top 20

Het universitair sys teem in de VS is gebaseerd op het Vrije-marktmechanisme. Er bestaan twee soo rten universiteiten, enerzijds d e particuliere of 'State' uni vers iteiten en and erz;ijd s de prive instellingen. Elke twee jaar komt Business Week met een onderzoek onder een aa ntal gerenommeerd e Business Schools en publiceert haar 'Business School Top 20'. Dit onderzoek wordt verricht via een enque te onder studenten en pe rsoneelsma nagers ui t het bed rijfsleven. In 1990 kwa m Northwestern's J.L. Kellogg Graduate School of Management als beste Business School naar voreno Verder binnen de top 5 stonden prive instellingen als Wharton (Philadelphia) , Harvard (Boston) en Stanford (San Francisco). De University of CaliforniaBerkeley en UCLA werde n benoemd tot de betere 'State' universiteiten.

Een 'S tate' univeritei t wordt voor een dee l door de betreffende staa t gefinancierd tegelijk met een bedrag aan collegegeld - 5 tot 8 duizend dollar per jaar -. Daarnaast is zij ook afhankelijk van subsidies vanuit het bedrijfsleven. Een prive ins tellin g wordt gefinancierd met een zeer hoog bed rag aan

4

ROSTRA ECONOM ICA

Een afgestudeerd bedrijfseconoom aan een van de top 'Business' scholen in de VS wordt door het bedrijfsleven op handen gedragen_ Startsalarissen van rond de 60.000 dollar per jaar zijn niet ongewoon. De kwaliteit van het onderwijs aan

collegegeld -14 tot 16 du izend dollar per jaar- en via het verkopen van leers toelen (lan vrijgevige donors (de leers toel Marketing heet dan bijvoorbeeld de 'Mr. J.F. Simpson' leerstoel). Daarnaast wordt een actief acquis itiebeleid gevoerd onder het bedrijfsleven. Indien een universiteit een goede reputa tie kan opbouwe n en grote goeroes, zoa ls Michael E. Porter, naar de instelling ka n lokken dan zijn bedrijven be reid middels een aardige financiele bijdrage hun naam aan de betreffende instel.ling te verbinden. In ruil daarvoor wordt onderzoek verrichten krijgt het bedrijf de kans de beste studenten te selecteren. Vaak legt een bedrijf een Business School relevante onderwerpen voor die binnen het onderwijsprogra mma worden opgenomen.

Gezien het bovenstaande is het duidelijk dat 'Big Bucks' de kwaliteit van het ond erwijs in de VS bepaalt.

Wat krijgt een MBA student ervoor? In de eerste plaats streven de top Business Schools in de VS ernaar de beste docenten naar hun instellingen te ha len. Een hoog salaris en de kans om een reputalie op te bouwen aan een gerenommeerde instelling zijn aardige lokmiddelen. Eenmaa l docen t moet men in het geva l van Northwestern een strikte interne opleiding ond ergaan. Beginnend e docenten krijgen gedurende het eerste trimester een onderw ijscursus binnen de instelling. Verder mag een docen t lechts een beperkt aantal colleges geve n zodat er tijd vrij komt om het 'yak' van de meer ervaren professoren te observeren . Verder overweegt de decaan in het geva l van Northwestern om een docentencoordinator aan te nemen die het onderwijzend personeel moet gaan ad viseren en coachen in het geva l van kwalitatieve tekortkomi ngen van hun kant; een zeer verfrissende innova tie.

In de tweede plaats worden strenge toelatingseisen gesteld aan aspirant-studenten. Het onderzoek van Business Week laat zien dat in 1990 aan de Top vijf Business Schools slechts 18% va n de aanmeldinge n werden in gew illigd. Door de geringe toestroom van studen ten en een actieve werving van bekwame docenten is er volgens de heer drs. H. E. Chin, voorzitter van de vakgroep Strategische Management en Markttheorie aan

"NOVEMBER/DECEMBER 1991

•

Bedrijfseco nomle de betere MBA (Master of Business Administration) instituten staat hoger aangeschreven dan een doctorandus diploma in de bedrijfseconomie aan onze faculteit. Of deze kwalificatie aan het niveau van de leerstof ligt is maar zeer de vraag.

de UvA, een verhouding docent-student van een op vier. Chin:" Gezien deze verhouding is het voor Business Schools mogelijk om kleinere werkgroepen te organiseren waarin zowel student als docent de kans krijgen diep op een bepaald onderwerp in te gaan. Op deze manier kan een actieve participatie van student en docent worden afgedwongen. De leerstof staat in veel gevallen op gelijk niveau met de leerstof aan de Economische faculteit van de UvA. Vergeleken met MBA opleidingen in de VS ligt het niveau aan de UvA net onder de Top 20 Business Schools."

TOELATINGSEISEN Indien een doctorandus in de bedrijfseconomie alsnog een MBA opleiding wenst te volgen, kan hij zich als buitenlandse student inschrijven aan een Amerikaanse Business School. Om toegelaten te worden tot een MBA opleiding aan een gerenommeerde Business School moet men tenminste twee jaar werk-

reeds te beginnen met de aanmeldingsprocedures. Verder adviseren wij de mensen die bij ons komen om zich bij meerdere instellingen tegelijk aan te melden." Een jaartje studeren aan een Amerikaanse universiteit kost zo tussen de 10.000 11 28.000 dollar per jaar, alles inbegrepen. Oit bedrag varieert per universiteit. Er bestaan mogelijkheden om deel te nemen aan een aantal uit-

natuurlijk een paar verschillen te constateren.

Onder de Business Schools is steeds meer een tendens waar te nemen naar specialisatie binnen een bepaald vakgebied of onderwijsvorm. Northwestern (Kellogg) is gespecialiseerd in Marketing en Aigemeen Management. Chicago staat bekend om de aandacht voor kwantitatieve modellen bij het oplossen van bedrijfseconomische vraagstukken. Er wordt meer aandacht

Jachtvelden van Multinationals

Management

M arketing

Produktie

Financiering

NOVEMBER/DECEMBER 1991

riete jachtgebieden vormt voor multinationals.

Lerner:" De keu ze van een Business School hangt dus erg af van de persoonlijke voorkeur van de student in kwestie. Per instelling is dit verschillend . Elke Business School heeft weer een eigen sfeer, studiementaliteit en moeilijkheidsgraad.

ervaring achter de rug hebben. De gemiddelde leeftijd van een MBA-student is dan 1) Harvard 1) Nort h western ook tussen de 25 en 29 2) Stanford 2) C ol umbja jaar. Vervolgens staat 3) Northwestern 3) Harvard een lange aanmelding4) Wparton 4 ) Indiana sprocedure te wach5) Michigan 5) Stanford ten. Mevrouw L.E. Lerner is verbonden aan de NACEE, de Ne1) Purdue 1) Wharton therlands America 2) Carnegie Mellon 2) Chicago Commission for Edu3) MIT 3) Harvard cational Exchange, en 4) Michigan 4) Michigan houdt zich bezig met 5) Harvard 5) Columbia het voorlichten van Nederlandse stud enten die zich aan een Amerikaanse universiteit besteed aan de theorie dan aan praktijk gericht wensen in te schrijven. Lerner:" Alvorens zich onderwijs. Harvard staat bekend om de 'caseaan te meld en moet een buitenlandse student twee examens afleggen: een engelse taalvaardigheidtoets, de TOEFL, en een algemene toets, speciaal voor studenten die zich aan een Business School willen inschrijven, de GMAT. Het is aan te raden om zeker een 11 anderhillf jaar van tevoren

gevolg dat deze instelling een van de meest favo-

study' methode. Volgens deze methode wordt een reele probleemstelling, vaak door het bedrijfsleven aanged ragen, grond ig uitgewerkt door verschillende studie groepen waarbij discussie en team-geest centraal staan. Harvard heeft een vrij praktijkgerichte MBA opleiding met als

Een diploma van Wharton Business School staat hoger aangeschreven dan die van Boston University, bekend om haar uitbundig studentenleven en vrouwelijk schoon."

240 MILJOEN

DOLLAR

Binnen een MBA opleiding wordt een grote financiele ruimte vTijgemaakt voor het verrichten van onderzoek. Per jaar worden er honderden miljoenen dollars door Business Schools in onderzoek ge¡investeerd. De Top 20 Business Schools investeren bij elkaar een bed rag van 240 miljoen dollar per jaar. Er is al gemime tijd een hevige discussie gaande tussen MBA instellingen en het bedrijfsleven over de relevantie van veel onderzoeksprojccten. Business Schools beseffen dat hun reputatie als academisch instituut mede afhangt van het aantal publikaties dat door de wetenschappelijke staf wordt geproduceerd. Verder is binnen elke universiteit een beloningssysteem, dat gebaseerd is op kwaliteit en/ of vooruitstrevendheid van het verrichte onderzoek. Er schijnen daar zeJfs bedrijfseconomie- studenten te zijn die onderzoek als een essen tie Ie bijdrage aan hun wetenschappelijke vorming zien, maar, het bedrijfsleven denkt er a nders over. Vaak wordt het verrichtte onderzoek door bedrijven als te theoretisch ervaren en niet van toepassing op de dagelijkse problemen binnen het Amerikaanse bedrijfsleven dat het de laatste tijd toch al zo moeiLijk heeft. Het bedrijfsleven eist een meer praktijkgericht onderzoeksprogramma van de vele Business Schools waar zoveel geld in wordt gepompt. Op het ogenblik zijn grote multinationals zoals General Electric zelf bedrijfseconomische scholen aan het oprichten voor de eigen werknemers, in reactie op de theoretisering van de MBA opleidingen.

Over het algemeen genomen is het duidelijk dat in de VS met name de betere Business Schools veel geld in het ond erwijs systeem pompen dankzij het vrije marktmechanisme waarin zij ingebed is. Dit heeft tot gevolg dat meer geld kan worden genvesteerd in een verbetering van de kwaliteit van bedrijfseconomisch onderzoek en onderwi js. De gemiddelde afgestudeerde bedrijfseconoom aan een van de betere Business Schools in de VS heeft waarschijnlijk een waardevoller diploma in zijn hand dan een bedrijfseconomisch student aan de UvA. N ACE E Edllcatiollill AdpisiflS Cel/fer, H crellg rrl clIf 430, tel 020275426 tlfsscn 9 ell 12 n./11 " MBA co wlseiil1S : W()/Jl1sdas ofll2JO

p.m.

ROSTRA ECONOM ICA

5

••• • • •• •• • • • • • • • • •

~~

... . ..

• ••• • • •• •• • • • • • • •• •• •• • ••

I

Wat heb je aan een belangrijke functie als je geen initiatief mag tonen?

Je staat op het punt van afstuderen en denkt aan

Moret Ernst & Young. Onze carriere-policy is bijzonder

je carriere. Begrijpelijk. Dan kun je twee dingen doen. Je

simpel: als je talent hebt kun je bij ons aile kanten op.

zoekt een bedrijf op en wacht netjes tot iemand ook

Zodat je in feite je eigen weg naar de top bepaalt. Meer

naar jou luistert. Of je praat nu met de mensen van

weten? Bel de heer R.J. Ekkebus. tel. 010 - 4074368.

Praat

'ns

met

de

mensen

van

Moret Ernst & Young.

S!J MORET ERNST & YOUNG

dat ze binncn een bedrijf me teen aan het werk kUl1l1el1. Zo beSpail[ je de kos ten van het iemand voor de tweed e keer opleiden.

Stud enten zond er wetenschappe lijk(" interesse verla ten wililfschijnlijk d e universite it niet me t een lVetenschappelijkc ins telling. Zij kunnen beter na ar he l HBO gaan, lVaar z ij dilar veel efficient er en gerichter worden opge le id. Daarmee wo rd en tegelijkertijd d e univ crs iteitc n ve rlost Viln de enonn€' studentenaantall en en kiln men ook het verslapte niveau va n het we tenschappe lijk ond erwij s wee r enigs zins optrekken. Bovendien verdwijnt bij univers iteiten d e roe p om cen meer praktijkge richte opleidin g.

Ik heb geprobeerd ee n en and er e xtra o ncl ersteuning te geven doo r ond er onze eerstejaa rs s tud enten een enqu ete te houden en heb mijzelf dJarbij twee vragen ges teld: -is ce n student economie ge"interesseerd in d e

Universiteit of HBO? Keuze dra ait veel te vaak om titel

Alexander Maljers

stuelie economie?

-in hoeverre komt d e student di e zich hier inschrijft om wetenscha p te bedrijven?

Uit de ond erstaand e grafi eken blijkt dat tu ssen 70 en 80% van d e eerstejaa rs een duid elijke voorkcur heeft voor eco nomie. 65 it 70% voelt 2ich aangetro kken tot d e inhoud van d e studi e of he t soort IVe rk dat cen econoom kiln d nen. En voor ongeveer de helft van de eerstejaars speelt het

geholpen.

De laatste tijd wordt de discussie over de kwaliteit en de organisatie van onderwijs weer volop gevoerd. De Age organiseerde een actieweek waar, in tegenstelling tot de actieweek van de ASVA, wei op een inhoudelijke manier over onderwijs werd gesproken. De meningen lopen uiteen van een elitair onderwijsstelsel zoals in Engeland tot 'hoger onderwijs voor velen'. Ik pleit in dit stuk voor een be perktere instroom van studenten aan het WOo

Er is maar weinig behoeft e aan mensen met een dergelijke opleidin g, zeker in verhouding tot he t

praktische kennis nodig. Die doe je op het H EAO

aantal afges tudeerden. De rest heeft alleen milar

op, dat er w eI op is gericht men sen zo op te leid en

Veel studenten die momenteel op de universiteit zitten horen eigenlijk op het I IBO thuis. De universiteit is bedoeld voor mensen die ge·interesseerd zijn in wetenschappelijke vorming, niet voor mensen die zoveel mogelijk kennis willen opdoen die in hun latere baan van pas komt.

Mensen di e van de universiteit komen, kunnen niets wat later toe pasbaar is, z ij krijgen iets mee dat 'wctenschappelijk denkvl' rmogen' of 'wetenscha ppl'lijke v~nning ' w ordt ge noemd. Daarmel' zijn zij in staat zelfs tandig te denken en beslissingen te nemen. Binnen ('en bedrijf wordt E'en acadE'micus in d e ('erste twee of drie jaar in d e praktijk a a n d e broodn odig e pra ktijkkE' nnis

De enquete is afgenomen bij de propaedeusecolleges voor wiskunde. 330 stu- .l!lc: c: denten vuld e n de enquete in. De non-response was bij geen van de vragen (JOJ

be t alge meen zijn d e aankomende s tudentcn dus voldoende gemotiveerd voor een economische opleiding.

Kijken wij naar een andere kolom, dan zien wij d a t slechts ee n d erde van de studenten hier komt voor een w etenschappelijke vorming. Waarom is het overige d eel dan ni et naar d e HEAO gegaan?

Het a ntwoord d aarop s ta a t vermoed elijk in de laatste gra fiek, wa aruit blijkt dat 75% per se een universita ire opleiding wil gaan doen. Zij komen hi er du s wa arschijnlijk gewoon om een titel te behal en. Hadden Jacobse en Van Es toch gelijk: "A Is twced e oplossing s tel ik voor, dat d e Tegenpartij al s eerste partij met een rna tie ko mp, dat elke Ned erlander, bij zijn g eboorte, d octorandus voor zijn naam krijg t."

80 Invloed op studiekeuze

e

hager dan 1O"/r,. Alle cijfers zijn in procenten.

Ja 78.2

arbeidsmarktperspectief en inkomen een rol. Over

0

Q.

Nee 21.8

Sterke voorkeur voor economie?

Voorkeur Amsterdam boven de studie?

Had u een goed beeld?

29.5

70.5

56.7

43.3

Perse een universitaire opleidl ng

74.2

25.8 Wetenschap

Belangrijkste aan studie

Kenn is 67.0

.£

•a

Veel Weinig Geen

60

7 40

20

33.0

o Inhoud

NOVEMBER/DECEMBER 1991

500 rt werk

Kan s op baaI1

lnkonlen

ROSTRA E CON 0 M I C A

waarde tot OverJeven" (naar Kuitenbrollwerl worden georga niseerd?

Mankementen in bestullrlijke, commllnicatieve en sociale vaardigheden kunnen worden ondervangen met korte opleidingen en stoomcursussen: 'no big deal'. In deze tijd van onvervalstc educatie-euforie is het niet verwonderlijk dat de voorbereiding op de arbeidsmarkt steeds meer in het studieprogramma wordt ingebouwd. Dus naast de studentendecaan, de studie-adviseur en de scriptiebegeleider krijgen studenten er wellicht nog ee n arbeids'marketeer' bij. De eerste vertelt ze wat ze kunnen gaan studeren, de tweede welke vakken ze moeten kiezen en de derde

"Als er buiten niemand op J-e wacht"

Esther van Dijk, Hugo Strikker

Het Vormingscentrum werd in de jaren zestig opgericht am zich bezig te houden met de waarde van academische vorming. De milssale gang naar de universiteit maakte nadere bezinning op academ ische vorming nood za keliJk, a ldus mw. drs. A. de Jong, coordina tor va n het Vormingscentrum . Een路 veel gehoorde invulling van die waarde is 'het voorbereiden op ee n zinvol maatschappelijk functioneren '. Belangrijke onderdelen van de vorming worden vo lharding, zeJfbeheersing, geduld, bescheidenheid etcetera genoemd.

Het Vormingscentrum van de Vrije Universiteit van Amsterdam vierde op 20 september haar 2S-jarig bestaan. Ter gelegenheid daarvan werd een congres georganiseerd rond het thema Onderwijs & Arbeidsmarkt, met als ondertitel "Is op de markt je bul een baan waard". Hoe academische vorming tegenwoordig wordt uitgedrukt in termen van waarde voor de arbeidsmarkt.

waarover ze in godsnaam hun scriptie moeten gaan schrijven. De nieuwste loot aan de stam zoekt tens lotte nog een plekje op de arbeid smarkt voor d e studenten uit. De profess ionalisering wordt tot het uiterste doorgevoerd. Minister Andriessen juichte onlangs in het Economisch Bulletin d eze aa npak van harte toe: "Juist ja. De st路udent moet klantgericht (I) begeleid worden tijdens de gehele studie; vanaf de inschrijving tot de buluitreiking." Precies, meneer Andriesse n.

Kam ook nog even zijn haren, steek 'm in een goed pak, zet 'm in een limousine, doe er een mooi lint omheen, en lever dit pakket keurig verzorgd af op de stoep van de nieuwe werkgever.

CONNIE PALMEN

Studenten hoeven werkelijk geen stap meer zelf te zetten. De studie wordt kant en klaar voorgeschoteld. Studenten hoeven aIleen nog maar toe te happen. Dat wi! zeggen: uitsluitend letten op dingen die 'relevant' zijn. Strak en geconcentreerd vooruitkijken. En vooral niet meer om zich heen kijken. Studeren voordearbeidsmarkt. Wee de student van nu die dit uit het oog verliest; hij is reddeloos verloren.

NAiEF MODEL

8

Onderwijssocioloog prof. dr. J. Dronkers wees op de veranderde verhouding uni vers iteit-maatschappij. In de jaren zestig hee rste het 'na路ieve' model: een wa t pedagogische aa npak pleitte voor een muur tussen onderwijs en sa menleving. De maatschappij van een afs tand bestuderen werd gezien als de beste voorbereiding op die maatschappij. Studenten konden maar beter niets te maken hebben met de maatschappij, moesten ertegen beschermd worden.

Maar in de jaren zeventig bleek die wijze van maatschappelijke vorming nogal tegen te vallen.

De academische vergezichten op de maatschappij waren volstrekt niet bruikbaa r in de prak tijk.

In de jaren tachtig werd overgeschakeld op een meer pragmatische aa npak. Het heil werd gezocht in de aansluiting op de arbeidsmarkt.

En ook nu is de arbeidsmarkt het doorslaggevende criterium voor zinvol onderwijs. Studeren is

ROSTRA ECONOM ICA

hedentend age een inves tering geworden, aldus De Jong. Oa t weers piegelt zich in de gemiddclde stud ent van vandaag de dag. Er heeft zich een verenging voorgedaan tot het vinden van een baan: fixatie op de arbeidsmarkt als leidraad in de studie.

De toegenomen werklooshe id onder academici heeft als een katalysiltor voor deze mentaliteit gewerkt. Ais academicus een baan vi nden is niet langer vanzelfsprekend. De universiteit speelt daarop in en presenteert zich breder aan de student: "Geef ze wa t extra's mee."

EDUCATIE-EUFORIE

Maar Dronkers plaatste kanttekeningen hierbij: niet aUes in het leven kan in onderwijscurricula worden geleerd. Moeten er werkelijk cursussen als "Besturen in het Bedrijfsleven", "Effectief Spreken in het Openbaar" en "Delegeren: Voor-

b rand en e in 0 Sf toen Hi j 0 aerweg m tons rak en ons de Schriften igde?" (Lucas 2:tx 32') Maar zouden er ook nog studenten zijn, die voorlopig nog even buiten de gebaande paden van de arbeidsmarkt willen bJijven? Bracht Connie Palmen op bovengenoemd congres niet de ware studiegeest onder woorden: "A Is je in mijn tijd fiJosofie ging studere n, wist je in elk geval een ding zeker: dat er na je bul, buiten niemand ~ wacht."

NOVEMBER/DECEMBER 1991

iii

geen we tenscha ppelijk onderwijs is, terwijl aile toppers uit d e economische wetenschap er doceren!" We kllnnen hooguit stellen dat in het WO het abs trac tien ivea ll hager ligt dan in het HBO. Hoe is dit misvers tand ontstaan? Er wordt gesuggereerd dat het HBO er hoe dan ook op gerich t is ' praktijkproblemen' op te lossen. Maar is d it niet precies waar we in het huidige WO ook m ee bezig zijn: 'maa tscha ppelijke relevantie'? Wie legt ons het verschil uit tll ssen 'praktijkproblemen' en 'maatsc hilppelijke relevantie'?

De maatschappelijke relevantie heeft het wetenschappelijk o nderwijs van nu, probleemopl ossend va n aard gemaakt. "De huidige maatscha ppij vraag t am mensen die problemen op een hoog abstractieniveau op kunnen loss en," viel er enige tijd geled en te lezen in (voormalig) Eiseviers Ca rri ere.

ZWARE KOST

Valt het doek voor de appel, of valt de appe/ achter het doek?

De vreugde van de ve rw 0 ndering

Esther van Dijk, Hugo Strikker

Wat de mens zich ooi t, in een prehistorisch verleden, toen hij terugkwa m va n de inspannende jach t op een laatste mammoet, in een onbewaa kt moment door het hoofd liet gaa n, is in de moderne maatschappij tot in den treure geinstitutionaliseerd: de verwondering over het bestaan. Wat in esse n tie een zo spon tane, waardevrije activiteit is, is hedentendage ven-vorden tot een doel in zichzelf: je moet een kritische houding aannemen tegenover alles en iedereen.

Iedereen zou zich met 'de wetenscha p' bezig moe ten houden. Maar is daarmee de wetenschap niet opgegaan in het onderwijs? Bestaa t er nog spontane verwondering binnen het hllidig wetenschappelijk sys tee m?

SLAGERSJONGEN

Onderwijs. Wat leren we nu eigenIijk in de sc hoo len collegeba nken? Er l.ijkt in de vloedgolf va n onderwijs, die vandaag de dag over ons heen spoelt, een rode draad te spinnen va na f d e eerste klas va n het lager ond erwijs to t aan het schrijven van een proefschrift: het leren ontdekken / gebruiken van tech nieken, patronen, stru ctllren en routines. Is er waa rlijk een principiecl verschil tll ssen de slagersjongen die d e gehaktmolen voor het eerst leert draaien, en de tweedejaars econometriestudent die de zoveelste schatting llitvoert va n de loonvergelijking in het Freia-Kompasmodel? En kom t de ge middelde scrip tie-indeling niet grotendeel s overeen met de opze t van een spreekbeur t over een cavia?

Lager onderw ijs of wetenschappelijk onderwijs:

NOVEMBER/DECEMBER 1991

Waarom vallen dingen naar beneden? Waarom is de lucht blauw? Hoe groot ben ik in vergelijking met de sterren die ik zie? Waarom is er geld? Waarom werken sommige mensen wei, en anderen weer niet? Is het allemaal niet wonderbaarlijk? 0, wetenschap! Begint het niet met de spontane verwondering, de stomme verbazing over de dingen om ons heen?

onderwijs komt neer op denkscholing. De praktijk wordt eraan vas tgekoppeld in d e vorm van een 'dictee' in het lager onderwijs, een 'pra cticum' in het midd elbaa r ondenvijs, en een 'onderzoek' of 'stage' in het hoger onderw ijs.

MISPLAATST

Wetenschappelijk onderwijs word t op een voetstllk geplaatst, als zijnde iets bijzonders. Hoe terecht is dit? Wetenschappelijk ond erwijs (WO) verschi.It in feite niet wezenlijk van hoger beroepsonderwijs (HBO) . In het WO word en, net als in het H BO, voornamelijk denkstructuren ("Trucs!", roept prof.dr. J.5. Cramer, in zijn hoorcolleges econometrie) bijgebracht. Van der Ploeg, hooglera ar ma cro-economie die het hoger onder-

Waar komt de onvred e vand aa n over d e kwaliteit van het we tenschappelijk onderwijs? Ook d e forumdiscussie in de Actieweek, een initiutief va n de AGE, bled steken in hoe we de technieken, routines, en d enkstru cturen nog beter kunnen leren door 'intensieve begeleiding' en efficien tere onderwijsvormen. Maar kweek je met deze goedbedoe lde ma a tregelen ook een echte, wetenschappelijke interesse?

Wetenschap is zware kost geworden. Zijderveld cons tateerde in zijn NRC-artikel van 2 november ook a l dat studenten niet meer "studeren" maar a ileen nog "Iere n". Ze zien van wetenschap de 101 niet meer in . En niet onterecht. Stud ieboeken van tegen woordig s preken niet langer tot de verbee lding; ze zijn verworden tot de "hapklare brokken" waar je doorheen moe t bijten, voordat je weer de kroeg in kan, om er verder alsjebli eft geen woorden meer aa n vuil te maken. De steeds s trakkere studie prog rammering draagt a lles hi eraan bij. Weten chappelijke interesse ontstaat a ls je vrijmoed ig een boek open kunt slaan met d e intentie van: "What I don ' t like, I don't read," eens zo oprecht verwoord door de Amerikaanse president Woodrow Wilson (1913-1921).

Verantwoording afl eggen is nu het credo. De maatschappij is er op subtiele wijze in geslaagd de vrije wetenschap weer aan banden te leggen.

Na de godsdienst en d e ideologie bepalen nu de 'a postelen van nuttigheid en maa tschappelijke relevantie' de grenzen van de wetenschapsbeoefening.

Wellicht gedijen d e echte wetenschappers aIleen in een sfeer van ongebond enheid , vrij va n enige maatschappelijke releva ntie. Immers; hoe haalde iemand als Newton het in zijn hoofd om zich a f te vragen waarom de appet, die zojuist uit de boom naast hem neerplofte, niet naar boven vie!?

wijs in het buitenland van dichtbij kent, wijst op deze typisch Nederla nd se misvatting: "A lsof het onderwijs aan de Amerikaanse Business Schools

ROSTRA ECONOM ICA

9

oger onder Hugo Strikker

[n de jaren vijftig leek alJes nog overzichtelijk.

JaarJijks was de instroom eerstejaars slechts zo'n vijfduizend. Professoren geno ten onbetwist gezag bij de studenten. Enkelen worden nog steeds openlijk aanbeden a ls god en - lees het stuk van Heertje maar eens. Maar de jonge wetenschappelijke staf in die dagen constJteerde toch ook meer aardse praktijken van hun superieuren. Soms droegen professoren niets bij aan een wctcnschappelijk artikel van de hand van een stafmedewerker, om vervolgens toch te Eisen dat a Il een hun n,1am bovenaan het artikel prijkte (~RC 212-85). Mecg~s l ecpt door de latere democratiseringsgolf, was het in l'l'r~te instantie de wetenschappelijke staf (en niet de student) die in opstand kwam tegen de 'archa·ische verhoudingen'.

DAUDT Een en ander mondde in 1961 uit in een wet. [n dat jaar vond ook de opri chting van de socia le faculteiten plaats die een enorme toeloop van studenten tot gc volg had: (de instroom was inmiddeJs 13 duizend in 1965). Met de massale instroom va n studenten nam ook de omvang van de organisatie toe. Samenwerking werd onontkoombaar en er moest meer democra tie in de besluitvorming komen. Er moest mod erne bedrijfsvoering komen op de universiteit, volgens een betrokkene in NRC 21-2-85: "Er is toch gee n bedrijf meer dat aan de top beslissi nge n neemt zonder dat er een draagvlak voor is."

Daaruit vJoeide tens lotte de Wet op het Universitair Bestuur voort in 1968, beter bekend als de WUE, waarmee de invloed va n studcnten

10

••

I)S

voor

Dertig jaar geleden vond de oprichting van de sociale faculteiten en de eerste aanzet tot democratisering plaats_ Daarmee brak een woelige periode aan in de geschiedenis van de universiteit en begon de 'lange lijdensweg van de herstructure-

ring van het wetenschappelijk onderwijs.' Wellicht nooit eerder was de universiteit toegankelijk voor zovelen, maar nooit eerder ook stonden haar kwaliteiten zo openlijk ter discussie.

En nog steeds zwelt de instroom jaarlijks aan.

uit dan op het ontwikkelen van een visie op vvetenschap en maatschappij," aldus een betrokkene. En een slecht werkende democratie roept d e bureaucratie op. De universiteiten hadden het aan zichzelf te danken: 'de Haagse regelzucht was ingegeven door het onvermogen van de universiteiten zichzelf te besturen: aldus Daudt.

tig kW<lm er overeenstemming over cen 5-ja rige studic onder minister Van Kemenild e.

Dicns opvolger Pais yond echter dat er nag steeds te weinig gebellrde om de universiteiten tot ec hte programmering aan te zetten. Een keurslijf van 4 jaar achtte hij noodzakelijk. Met een veeg verdwenen de plannen van Van Kemenade van ta fel. In 1981 duwde Pais de Wet Twee Fasen Structuur (TFSl erdoor. Pais was slim. Met de TFS konden stud ierichtingen eindelijk naar lengte gedifferentieerd worden zonder het zo te noemen. De eerste fase zou een opleiding bevatten voor een volwaardige entree op dearbeidsmarkt.

Pais was bewust uit op een samengaan tussen hoger beroepso nderwijs HBO en wetenschappelijk onderwi js WO: 'Hoger Onderwijs voor Velen'. De doctorandus-titel moest worden afgeschaft. In de tweede fase zouden de artsen-, leraren- en korte beroepsoplcidingcn komen, alsme-

ONBETAALBAAR Maar inmiddels hadden de onderwijsprogramrna's eronder geleden. De moeilijkheden in de programmering g ingen Den Haag ook irriteren: 1. Er moest een betere afstemming van het onderwijs op de maatschappe li jke realiteit komen. 2.

Daarnaast dreigde het WO onbetaalbaar te worden door de nog steeds groeiende participatie (instroom inmiddels 19 duizend in 1975) en de onbeperkte studieduur. 3. Tenslotte werd betwijfeld of aile studenten wei geschikt waren voor en uit waren op een langdurige v<1kwetenschappelijke opleiding vo lgens traditioneel model.

Een kortere opleiding werd onvermijdeJijk. Naar

de vierjarige promotie-opleidingcn.

VEILIGHEIDSKLEP Oat is allemaal slechts ten dele uitgekomen. Er is de afgelopen tien jaar erg vee I kritiek op de Wet TFS geweest, met name vanlli t de betahoek. Het arbeidsmarktperspectief is voor vee l doctorand i (de instroom eerstejaa rs was in 1985 25 dll ize nd) onduidelijk gebleve n. Daarnaast zijn de postdoctorale pleidingcn maar matig van de grond gekomen.

Minister Deetman gooide olie op het vuur door onomwonden te verklaren (Volkskrant 11-10-1984): "Het is nooit de bedoeling gewees t om een wetenschappe lijke opleiding in twee fasen te creeren en iedereen het hele tra ject te laten

fors toenam . Maar daar was lang niet ied e reen erg gelukkig mee.

Vo lgens Daudt, tot voor kort hoogleraar poIiticologie en een berucht tegenstander van de WUB in die dagen (de democratisering zou het onderwijs onn10gelijk hebben gemaakt, Folia 2-3-1990), had Ned erland zich met de WUE "de rise van de internationale gemeenschap gemaakt." Anderen zagen in de 1968: De bezelters worden weggesleepl (Brol1 Ul1iversiteits111!1 Seu111) WUB een belangrijke oorzaak van doorlopen. De term Twee Fasen 5 jaar, naar 4 jaar? In de jaren zes tig was daarvoor Structullf is misleidend geweest. Met de invoede verregaande bureaucratisering aan de univerring van de Wet TFS is benadrukt dat de eerste al gep leit. Een commissie Reinink stelde in 1962 siteit met aIle verlammingsverschijnselen tot een 3-jarige studie voor. Cals sprak in 1963 over fase een volwaardige, afgeronde wetenschappegevolg. "Een goede democra tie vereist een con5 jaar. Eind jaren zestig werd onder minister sensus aan de basis. Maar die consensus ontbrak. lij ke opleiding biedt waa rmee je de maatschappij Veringa gewerk t aan 4 jaar. Midden jaren zevenin kunt. De tweede fase is daar louter boven De diverse 'raden' waren meer op eigenbelang

ROSTRA ECONOM ICA

NOVEMBER/DECEMBER 1991

~elen opgezet als een soort veiligheidsklep ."

Den Haag g ing er volgens hem altijd van uit dat d erd en (werkgevers, beroe psvcrenigingen en cursisten) d e tweed e fase zouden gaa n bekos tige n. Er kwam geen geld van de ove rheid beschikbaar ondanks de beloften in 1981 (Deetman zette een streep door de korte beroe ps- en ontwerpersopleidingenl. Ondertussen wachtte het bedrijfsleven af to t de overheid alsnog over de brug kwa m. De tec hnische hogescholen met nam e, beklaagden zich woedend omdat zij hun ingenieurso pleidingen in gevaar zag~ n komen. AIleen de medische faculteit en en d e lera renopl eiding en kregen geld.

Het mees t slopend voor de universiteiten in d e jaren tachtig is wellicht geweest dat de ene nota na de andere de zaak weer overhoop haald e. Van Kemenade, (even) terug op onderwijs in 1982, kwam bijvoorbeeld met een nota die d e taak en honorering van de wetenschappelijke staf opnieuw zou regelen. Maar Deetman doorkruiste de plannen volledig. Zijn Wet op het Wetenschappelijk Onderwijs WWO uit 1984 (vervanger van de WUB) voorziet in een AlO: de assistent-in-opleiding die meer salaris krijgt naarmate zijn opleiding van4 jaar minder intensiefwordt.

JANKERIGE BOOSHEID

Aan de andere kant klonk er verwijt aan het adres van de universiteiten. Hun kritiek is in een jankerige boosheid blijven steken. Het Maagdenhuis stak ook eens de hand in eigen boezem (NRC 1110-84): "Universiteiten hebben sterk afwachtend gereageerd. De HBO-instellingen hebben zelf meer initiatief genomen. Er moet wat op inhoudelijk terrein gebeuren. Oat wordt belemm erd omdat de plannen in gekke volgorde op ons afkomen en ons dwingen om hijgend achter onszelf aan te lopeno Universiteiten moeten zelf het initiatief nemen tot hoogwaiHdig en milatschappelijk wenselijk onderwijs" Minister Ritzen gaat in feite op d eze weg voort.

Doo r de opzet van onderzoeksinstituten te stimuleren met profilcringsbudgetten (zie verderop in deze editie) wil hij de initiatieven aanmocdigen. De onderlinge wedijver onder universiteiten ziet H.itzen's adviseur Vermeend als een juiste ontwikkeling (Folia 18-10-1991): "Concurrentie tussen universiteiten is goed. De kwaliteit wordt er beter van." In 1990 liep het aantal inschrijvingen eerstejaars op tot 35 duizend.

NOVEMBER/DECEMBER 1991

Japans studeren in het par adi j s

Drs. R. Belderbos

Maar het Japanse universitair ond erwijs blijkt slechts weinig bij te dragen aan de kennis van studenten. Zo moe ten afgcstudcerd en aan een Japanse universiteit aile zeilen bijzetten om in de Verenigde Staten to t een Masters programma toegelaten te worden; het doctoraaldiploma van een Japanse universi teit staat internationaal niet hoog aangeschreven. De voorsprong na de highschoollijkt vier jaar later ruimschoots verspeeld.

Verder blijkt dat Japanse universitair docenten, professoren en onderzoekers over het algemeen weinig publiceren in internationale tijdschriften.

Het land kent tot nu toe ook slechts vijf winnaars

Een van de peilers van het Japanse economisc~e success was en is een voortdurende toestroom van goed geschoolde en gedisciplineerde arbeidskrachten naar het bedrijfsleven en de overheid. Uit internationaIe IQ- en vakkentests blijkt steevast dat Japanse highschool studenten gemiddeld een stuk slimmer zijn dan hun NoordAmerikaanse en Europese tegenhangers.

van de Nobelprijs -zowaar niet veel op een bevolking van ruim 120 miljoen. Wat is er mis met de Japanse universiteiten?

EXAMENHEL

In 1988 stonden er bijna 2 miljoen studenten ingeschreven aan de 490 universiteiten in Japan.

Gemiddeld stroomt 37% van de leerlingen na het zesjarige middelbaarondcrwijs (highschool) door naar het hager onderwijs; voor de Verenigde Staten is dit 44 %, maar voor West Duitsland slechts 23%. De toegankelijkheid van het universitair onderwijs is dan ook goed te noemen. De belangrijkste belemmering voor toegang tot een (goede) universiteit is een niet toereikend stud ievermogen van de aspirant-student. Elke universiteit heeft een eigen toelatingsexamen en de zwaarte hiervan neemt meer dan evenredig toe met het prestige (en in wat mindere mate met de kwaliteit) van de universiteit. Waar in Nederland het behalen van de bul een mijlpaal in het leven is, is dat in Japan het slagen voor het toelatingsexamen van een belangrijke universiteit. De universiteiten zijn strikt gerangschikt naar status,

met Tokyo University onbetwist aan d e top, gevolgd door de University of Kyoto, Hitosubashi University, en de particuliere universiteiten Waseda en Keio. Slaagt men er in om op een van deze universiteiten toegelaten te worden, dan is een baan in een van de belangrijke ministeries of in een van de grote prestigieuze bedrijven verzekerd. Ziet men slechts kans om toegelaten te worden op een midd enklasse universiteit, dan zit een baan bij het Ministerie van financien, Sony, of Nomura er vrijwel zeker niet in.

Men slaagt niet zomaar voor het toelatingsexamen van een belangrijke universiteit. In feite doen de hoogvliegers onder de studenten de periode tussen hun zesde en negentiende levensjaaT niets anders dan studeren. De beste kans op toelating tot een goede universiteit heeft de leerling die een goede highschool doorloopt, Wililrvoor eveneens een zwaar toel(ltingsexamen geldt.

De beste voorbereiding op dit examen is het doorlopen van een van de betere basisscholen, waarop alleen de betere leerlingen worden toe-

ROSTRA E CON 0 M I C A

11

gelaten. Zelfs vijfjarigen worden getest op geschiktheid voor een kleuterschool. De opeenvolging van examens wordt ook weI examenhel genoemd. In de zware concurrentieslag om de mooiste carrieres offeren leerlingen meer dan twaalf jaar lang al hun vrije tijd op aan de studie.

Ik ben verschillende kinderen van een jaar of tien, twaalf tegengekomen, die iedere ochtend bijvoorbeeld om half zeven opstaan om naar school te gaan, om een uur of zes thuiskomen, en na het eten tot elf uur 's avonds door studeren. Zaterdagochtend is er ook school in Japan, en zondag is er de 'Juku', speciale particuliere scholen waar leerlingen hun zwakke vakken (vaak Engels) kunnen bijspijkeren. De concurrentie tussen leerIingen wordt aangemoedigd; op de meeste scholen word en jaargenoten ingedeeld in 'kwaliteits'klassen op basis van behaalde resultaten.

teem op de universiteiten. Vergeleken met het toelatingsexamen stelt het doctoraalexamen weinig voor. Het systeem is zo opgezet dat aileen notoire niet-studeerders weI eens een jaar over moeten doen. Men kent in Japan geen tentamens zoals wij die in Nederland kennen. Studenten worden geacht colleges te volgen in een yak en na afloop van de college-cyclus over een, soms twee, onderwerpen een verslag te maken. In principe volstaat het dan een of twee colleges in een cyclus van tien te volgen; de overige stof wordt niet getentamineerd. Soms geldt er een officiele aanwezigheidsplicht voor de colleges, hetgeen bij hoorcolleges vaak tot gevolg heeft dat studenten alleen de eerste vijf minuten aanwezig zijn om hun naam op de presentielijst te zetten. Er zijn verschillen per studierichting, maar in het algem een is het goed mogelijk dat een student

PARADIJS

Vergeleken met de examenhel voorafgaand aan de universitaire opleiding is het leven op de universiteit een waar paradijs. Een ruwe schatting is dat slechts een kwart van de studenten serieus studeert. In de vier jaar op de universiteit wordt vooral tijd besteed aan vakanties, uitgaan, part-time baantjes, en het zoeken naar een levenspartner en een baan. Kortom, de geleden schade op het sociale vlak wordt zoveel mogelijk ingehaald. Verschillende factoren rna ken dit mogelijk.

Ten eerste staan bedrijven niet te springen om studenten met veel op de universiteit vergaarde kennis in te Iijven. Japanse bedrijven hebben het Jiefst kneedbaar person eel, dat uiteraard getoond moet hebben te beschikken over volharding en intelligentie door toegelaten te zijn tot een belangrijke universiteit. Specifieke kennis die nodig is in het bedrijf wordt echter voornamelijk bijgebracht door middel van interne opleidingsen 'job-rotation' systemen, waardoor de jonge 'salaryman' tegelijkertijd kan wennen aan de bedrijfscultuur. Een goed voorbeeld zijn de JapansI' kinderen die lange tijd in het buitenland hebben ge woo nd, omda t hun vad er een buitenlandse post bekleedd e in ee n Japanse mu\tina tionale onderneming. Hoewel deze jonge mensen vaak tweetalig zij en een zeer goede opleiding hebben genoten, hebben ze grate moeite om een goede baan te vinden in Japan. Bedrijven vinden dat ze niet meer goed in de bedrijfscultuur passen (er zijn zelfs speciale 'herapvoedingsscholen' opgericht waar deze 'verbuitenlandste' Japanners weer meer 'Japans' kunnen worden), en dit 12

weegt niet op tegen extra kwaliteiten. Natuurlijk zijn er enkele uitzonderingen. In de natuurwetenschappen en ingenieursstudies is specialistische kennis, vergaard op de universiteit, weI van belang. Maar vooral in de socia Ie wetenschappen, inclusief de economie, is studeren geen noodzaak.

Een tweede factor is het tentamen- examensys-

ROSTRA E CON 0 IVI I C A

Lee lingen offer,en meer dan twaalf j ar lang al un vrije tijd op

hebben gewoon te weini g tijd voor de studie. Met name voor studenten uit de provincie die in Tokyo studeren, is het leven zo duur, dat zelfs welgestelde ouders de studie van hun kinderen niet geheel kunnen bekostigen. Er zijn wei studiebeurzen in Japan, maar deze zijn er voor buitenlanders (vooral Chinezen, Koreanen, en andere Aziaten) en voor studenten die vreselijk knap en vreselijk arm zijn. Verder kunnen de collegegelden oplopen van zo' n zesd uizend gulden voor een nationale universiteit, tot het driedubbele voor de duurdere particuliere universiteiten.

Studenten werken dus om niet geheel afhankelijk te zijn van hun ouders. Part-time baantjes (ook wei 'arubaito' genoemd, naar het Duitse 'a rbeit') ged u rende twintig uur per week zijn normaal. Studenten geven bijles aan highschool studenten of ze werken in res ta urants of het cafe; het loon komt meestal niet boven de 600 it 800 Yen per uur uit (rond een tientje), de prijs van een biertje in een van de betere uitgaanscentra.

Een andere activiteit, welke vooral veel. tijd in beslag neemt in het vierde jaar, is het zoe ken naar een geschikte baan (de zogenaamde 'Shoshoku Katsudo'). Omdat men bij een bedrijf zeer waarschijnlijk een leven lang zal werken, is dit een zaak die zeer zorgvuldig dient te worden aangepakt. Vaak heeft een professor op de universiteit goede connecties, en ook de ouders hebben zeker een stem in het kiezen van de werkplek. Bij verschillende bedrijven worden dagen gesprekken gevoerd en tests afgelegd. V66r het afstuderen moet de keuze zijn gemaakt en het contract

zijn getekend, want de bedrijven nemen slechts een keer per jaar mensen aan, en dat is vlak na de feesteJijke uitreiking van de bullen.

BUREAUCRATIE

De laatste factoren betreffen de kwaliteit van het onderwijs, en het aangeboden vakkenpakket.

Deze werken niet motiverend voor studenten. In de eerste twee jaar moeten nog steeds vele algemene vakken gevolgd worden die niets met de studierichting van doen hebben. Ik kan me voorstellen dat een economie student aan de University of Tokyo onderhand de buik vol heeft van verplichte vakken als Duits (dan weI Frans) en wereldgeschiedenis. Ook de kwaliteit van het onderwijs laat vaak te wensen over. Vooral nationale universiteiten zijn zeer bureaucratisch. H et minis terie van ond erwijs is alom tegenwoordig en bepaalt van bovenaf vrijwel alles: de inrichting van gebouwen, salariering, het curriculum en de lestijden. Belangrijk is dat salariering en promotie van docenten alleen op basis van senioriteit worden bepaald; persoonlijke verdiensten hebben hier geen enkele invloed op. Is men eenmaal als docent bij een universiteit aangenomen, dan hoeft men aileen maar de jaren te tellen tot men assistent-professor en vervolgens professor wordt. Voorts was het bijvoorbeeld tot voor kort verboden buitenlandse docenten aan te nemen op nationale universiteiten. Een dergelijk systeem leidt uiteindeJijk tot een overvloed aan weinig inspirerende docenten. Ik denk dat het alleen in Japan kan voorkomen dat een professor in de Duitse taal en letterkunde (aan de University of Tokyo) bij zijn emiritaatsrede glimlachend verkondigt dat hij nu van plan is het land eens te bezoeken. En alleen in Japan is het mogelijk dat in het economische vakblad van een gerenomeerde universiteit een professor een verhaal onder de titel 'Mijn vakantie in Europa' kan publiceren.

Bovenstaande gevallen zijn misschien extremen.

Studenten die graag willen studeren, zoeken de capabele docenten en professoren op en deze zijn er gelukkig nog in voldoende mate. Op de meer liberale universi teiten geeft ce n groe iend aa ntal buitenla ndse docenten n Japanse d ocenten die in de Verenigde Sta ten hebben ges tud eerd pos itieve impulsen aan de universiteitscultuur. Maar het zal nog lang duren voordat het universitaire onderwijs, en dan doel ik met name op de socia Ie wetenschappen, het niveau en de doelstel.lingen heeft van Nederlandse universiteit. Dit alles heeft uiteraard ook consequenties voor het post-doctorale onderwijs. Hierover wellicht een volgende keer meer.

Renc Bclderbos isals AlO verbanden aan he! Til1bcrgt'11lnslil!.lul.in de periode van oktober 1989/01 mei 1991 deed flij ondcrzock aan de University of Tokyo er/ Hi to t ~ lI b(ls hi U~liversily.

NOVEMBER/DECEMBER 1991

wii", zegt Maarten, " tach moet je oak naar het sociale leven kijken."

De wereld van de Engelse stud ent in Exeter bestaa t uit vier vierkante kilometer: de ca mpus.

I-lier is dan ook werkelijk alles wa t een stud en t

Engels studentenleven in rie jaml 30 volgens Evelyn Waugh

Esther van Dijk

"De Engelse student is elitair"

Via een uitwisselingsprogramma va n d e Universitei t van Tilburg kwam Maarten terech t in Exeter. Samen met zeven and ere buitenlanders (normaalgesproken ook met Engelsen; zijn jaar vormde een uitzondering daarop) volgde hij de algemeen-economische mastervariant: Economics of the European Countri es. " De eers te twee trimesters waren rond de twaalf uur college per week. Colleges vonden plaats in huiska mers van de 'Lecturers' (universitair docent); na elke vijftig minuten kreeg je thee in Wed gewoodkopjes. Natuurlij k kwamen daar presen tati es en essays bij. Het laa tste trimes ter bestond u it het schrijven van negen essays, wat in een week werd gepropt, om je stressbestendigheid te toetsen. Je moest waill1zin nig veellezen, maar het uiteindelijke niveau lag toch zeker niet hoger dan mijn doctoraal." Na de tentamenperiode heeft hij zij n scrip tie 'Fusiecontro leverordening in het kader van het med edingingsbeleid in de EG' in twee maanden afgero nd en zijn

Verwijder de docent en met zachte maar dwingende hand uit het Maupoleum, laat aileen de portier zitten, voorzie elke kamer van saaie rode gordijnen, te zachte bed den en wankele bureaus en je waant je in een typisch Engelse studentenflat op de campus van Exeter University, zuid-west Engeland. Gehuisvest in een dergelijk Maupolei"sche omgeving, maar wei temidden van groene valleien, wijdde Maarten Camps zich een jaar lang aan het behalen van een masterdegree. Een impressie van het Engels studentenleven. nemen. "Het klinkt allemaal goed, d e Engelse student maakt duidelijk meer uren per week dan

nod ig heeft: winkels, tennisbanen, rugbyveld en, theaters, en niet te verge ten een kath edraal. AIle eerste en laatstejaars wonen in "Halls", statige land hu izen; tweedejaa rs verhuizen naa r een van de vijf studente nflats. "Uiteindelijk had ik oak in een Hall gep laatst kunnen worden, waar je elke da g stipt om acht uur je bruine bonen met ei en worst-jes voorgeschoteld krijgt. In een Hall wordt alles voor je geregeld, ze maken zelfs je wc schoon.

Het voordeel van de fl ats ech ter is dat je nooit een kamer hoeft tedelen en datjevrijerbentin jedoen en laten."

STRESS

De Engelsen reageren hun studiestress af in de pub. Pubs sluiten om elf uur. Verenigingen 'societies' - vormen daarom een geliefd object voor de Engelse stud ent. Over de societies is Maarten niet zo te spreken: "voor elke stap die je zet is er een society - sportsocieties, een christiansociety, zelfs elke Hall heeft zijn society -, maar de enige socia Ie kant van een doorsneesociety is het orga niseren van diners. Iedereen wordt geacht in smoking of 'long dress' te komen, toch zijn het na een halfuur slechts de buitenlanders d ie nog enigszins overeind kunnen zit ten, de rest ligt geveld door de alcohol. " Op de vraag of je kan stellen dat de Engelse student verschil t van de Nede rlandse, an twoordt Maarten instemmend: "Perfect voor je s tud ie zo' n campussys teem, maar je krijgt weI een elitewereldje wa t enjgszins aan Nijenrode doet denken. De studenten worden betutteld, wonen nog achttien weken per janr thu is, mixen weinig met de burgers en beperken zich tot hun medestudenten. Wanneer je ze naast een Nederlandse student zet komen ze jonger over, hebben minder zelfvertrouwen en zij n niet zo zeLfstandig."

Manrt!!'! Cllmps is ft'grmooo rd ig 'wt.'rs,,7lIn/H til belcidsmedetccrkcr Dp Ilet M ill isterie iXl1I FiwH/ c;i.'IL

masters binnengehaald.

EEN SCHONE WC

De Engelse economiestudie, die drie jaar duurt, verschilt nogal van de onze systeem. De economiefaculteit in Exeter telt o ngeveer 180 stud enten; docenten kennen elke stud ent en omgekeerd geldt hetzelfde. Meer dan de hoorcolleges overheersen de 'tutorials', werkcolleges van vier it vijf personen met een docent. Iedere week moet voor elke tutorial een essay ingeleverd worden en pas aa n het eind van het jaar zijn er verschillende tentamens. Bovendien zijn er geen herkansingen mogelijk. Voldoen je cijfers aan het eind van het jaar niet aan een bepaald niveau, dan lig je emit.

Het enige dat je dan kan doen is proberen of een andere, minder bekende universiteit je wil aa n-

NOVEMBER/DECEMBER 1991

13

ROSTRA E CON 0 M I C A

wezen op eigen import en slech ts een enkeling kan zich dit veroorloven.

MONSTERVERBOND

In Rusland is dekoppeling tu. se n studieresulta-

Economie studeren tussen Marx en Markt X. van Uffelen, Sander de Bruyn Als je het slecht onderhouden gebouw binnenkomt, bevindt z ich direct links de kantine. Een wal m van kookluchten komt je tegemoet. Hier zwaait het Russische evenbeeld van onze Nettie de scepter. De studenten kunnen bij haar naast koffie, thee en droge koek, ook warme maaltijden krijgen. De kantine wordt wat opgefleurd met een poster van AISEC, die oproept om te werken aan een vreedzame toekomst voor allen.

"BEDRIJVEN PLANNEN OOK"

Via een uitgesleten trap kom je op de bovenverdieping bij de collegezalen aan. Deze doen nog het meest denken aan de Nederlandse middelba-

14

re schoollokalen van voor de oorlog. Aan de wanden prijken foto's van economen die zich hard hebben gemaakt voor de communistische zaak. Het on tzag van de studenten voor deze 'heid en' is tanende, ge tuige he t aantal bijgetekende Hitler- en Stalinsnorretjes In de collegezalen wordt nog voornameJijk pJaneco nomie gedoceerd, door de Russen steevast aangeduid met cybernetica. Onder het motto "bedrijven plannen ook", proberen de docenten hun yak aan te passen aan de nieuwe politieke situatie. Het is onzeker of zij hun banen hiermee veilig kunnen s tell en, want de interesse van de studenten gaat uit naar de Westerse markteconomie. Een groot probleem daarbij is dat de bedrijfseconomische leerboeken zo moeilijk zijn te verkrijgen. In de kJeine faculteitsbibliotheek staan d e werken van Marx, Engels en Lenin nog steeds centraal. En er zijn ook geen vrije uitgeverijen die

ROSTRA ECONOM ICA

In een park in Leningrad is een deel van het Rode Leger bezig de bladeren bijeen te harken.

Het is herfst en de kleuren van de bomen doen betoverend aan.

De idyllische sfeer van het park contrasteert scherp met het nabijgelegen morsige gebouw van de Universiteit van Leningrad. Hier huist de economische faculteit waar 800 voltijd en 600 deeltijdstudenten hun colleges volgen. zich op de kleine wetenschappelijke markt wi llen en kunnen storten. Studentcn zijn dus aange-

ten en studiebeurs al lang geleden ingevoerd.

Studenten krijgen aUeen d e maximale beurs van 200 roebel per miland uitbetaald, als ze de hoogste cijfers behalen. Het gevolg van dit systeem is een monsterverbond tus en docenten en studenten, waarbij de meeste studenten voor hun tentamens de hoogste eijfers halen. Deze 'geste' kan de docenten weer van pas komen ills de studenten hoge maatschappelijke posities hebben verkregen. De eerste vraag op een tentamen luidt dan ook: "Wie ben je, wailr kom je vandaan en Wilt doe je". I3ij een indrukwekkende c.v. is het t ntamen direct d amna afgelopen en kan de bchaalde vijf, het hoogst mogelijke eijfer, worden bijgeschreven in het staatsregister.

Er wordt op de universiteiten in Rusland niet aan onderzoek gedaan. Hiervoor :,oijn aparte ins tituten gecrccerd . De universiteiten zijn uitsluitend onde rw ijsins tellingen. Meer als hier in Nede rland is de studie een beroepsopleiding, met echter opvallend weinig praktische relevantie.

Studenten verwacl1ten dat ze met het behalen van hun titel betere kansen hebben op de arbeidsmarkt. Mede door de nieuwe eeonomiscl1e situatie willen de studenten Iiever niet meer in staatsbedrijven werken. Joint-ventures en de pas opgerichte 'effectenbeurs van St. Petersburg' genieten de voorkeur. Bij navraag blijkt dat er het afgelopen jaar maar liefst aeht effeetenbeurzen zijn opgestart. Aandelen worden er niet verhandeld, maar wei zakken aardappelen, pakken condooms en dollarbiljetten. De privatisering van de Staatsbedrijven komt hier niet aan bod en laat blijkbaar nog op zich wachten. Studenten wijzen weI op het belang van een snelle privatisering, maar zien dit in het verrotte systeem op korte termijn niet gebeuren . Zij zullen ze lf de genera tie zijn die dergelijke problemen aan moeten gaan pakken.

Rostra Ecollomica zoekt

REDACTEUREN (MIV)

die gemotiveerd zijn een goed faculteitsblad in elkaar te zettell.

Lezenswaardige artikelen staan voorop Verga deren, regelen en lay-out zijn de bijzonder prettige nevenactiviteiten Nieuwe ideeen krijgen een eerlijke kans Bel 525 2497, kom langs op kamer 2386 of stuur een brief naar: Rostra Economica, Jodenbreestraat 23, 1011 NH Amsterdam.

NOVEMBER/DECEMBER 1991

zoveel tijd ee n feest geeft. Het mees t beruchte fe es t is 'the annual Exotic Erotic Party'. Th e ma 's worden altijd letterlij k na gcleefd. Je komt d e deur nie t in zond er je kleren af te leggen. ~ lord es jongelinge n in lingerie besprenkelen elkaar met wijn en ond efini eerb<He sappen. Bo rsten hupSE>n vrijelijk mel' op psyched elische sixties mu z iek.

Piemels overige ns oa k. Daar sta ik dim, in mijn oer-i1011andse slip, broodnu chter. Oat is oVf:rigens he t idiote. Ti ema nd is echt dronken.

EURO-TRASH

Voor regell11atiger ex cessen moes t je in het 'Alpha-Sig-house' zijn. Politie-age nten co ntrol eren d e val se ID's van d e ga sten di e (l et w eI) naar buiten komen. Kerels staan ro nd een va t ' Budlight' zich hi g h-fi ve nd vo l te gieten terwijI d e hcerlijkste wulpse deerne's a ls idioten staa n te springen op de dansvloer. He t stud entenbandje Cerebral palsy' s peclt the Cream en Led Zeppelin .. Brullend word en bierspelletjes gespee ld;

What's up, dude!

'beer-bonging' ofwei wie kan het meeste bier via een brede tuinslang in ecn kee r naM binnen werk en. Ee n plaatse lijke kapper m e t e nke le 'shrooms' achter zijn ki ezen, het populaire hallucinogeen van dat mom ent, knipt gratis d e gasten in 20'n ouderwe tse kapperss toel. Uiteraard aange moedi gd door joelende meisjes di e geil e kree t-

M. Kreulen

jes slaken: "bald is beautiful". Met he tzelfde Veertig kilom eter onder San Francisco ligt het dorpje Palo Alto. Een rustig grijs niemandalle tje van gefortuneerde bejaarden. Het ligt aan de voet van prach tige zonove rgoten groene heuvels waar honderden gezondheidsduivels zich d agelijks half bewusteloos rennen. Er is een geasfalteerde weg de heuvels in, richting oceaan, geflankeerd

Nadat ik voor de elfde maal Animal House gezien had stond het voor mij vast dat ik een tijdje in Amerika wilde studeren. De keuze vie I op Stanford; een van de meest gerenommeerde un iversiteiten van Amerika.

d oor ogenschijnlijk eindeloze rijen palmbomen.

enthousiasme leggen ze je achterover op d e bar voor een 'upside down Margu eritha'. Ope ngesperd als een jong vogeltje stromen fantasie-ingredienten na ar binnen. Flink schudden en in een keer doorslikken. Als 'Euro-trash' heb je op zo'n feest absurd vee I aandacht en dien je uiteraard al deze rituelen te ondergaan.

De huisfeesten kennen ook verbod en dom einen: afgeschermde ged ee ltes van het huis waar je

In de verte doemen indrukwekkende zand s tenen gebouwen op. Tussen de uitgestrekteglooiin-

Elke w eek tentame n. Televisie is verbod en! Stu-

aLleen binnen komt mi dels een wachtwoord of

gen van dit Ca lifornische landschap lig t d e, op

d enten op de campus zijn niet ouder dan 22 jailr.

bijvoorbeeld een rod e sti op je hand ... of je komt

een na, grootste stude ntencampus van cen d er rijks tc universiteiten ter w ereld: Stanford Uni-

Alcohol is dus verbod en. Zoenen onder d e 18

versity, of zoals studenten haar liefko zend noemen: 'the Filfm'. Ge'isoleerd va n d e buitenwere ld

d eze jo nge stud enten di e zich zojuist hebben losgerukt van he t puriteinse juk Vi1l1 d e all-ame-

was ook a l illcgaal dus het lijkt aannemelijk d a t

w onen d ailf dll.izend en stud enten en hun profes-

rican-family-moraa l, voor het ee rst in hun leven

soren. Zo ver als het oog reikt z iele studenten op racefietsc n tussen de kolonial e faculteitsgebou-

In d e heuvels van Stanford lig t hun d omein; 'the

w en in. De GlmpuS heeft zijn eigen bank, superma rkt, kerk en bilrbie r.

s tud entenleven. In de dormitories (Uilensted e

Sta nford heeft zelfs een ei gen poLitie, brandweer

op zijn ka nt) slapen d e 'freshmen'; d e eerstejaars.

en z iekenhuis, O lympisch e sportstildions, groteske bibliotheken etc. etc. All emaal geschonken

De herenhuizen word en verd eeld ond er groepen studenten rond een bcpaald th ema. Meestal be-

d oor d e ,ve ldoener Le land Stanford jr. die begra-

tre ft dit s tud entendi spute n. Vreemd ge noeg

volkomen los slaan. d orm s & th e houses', d e kern va n het sociale

uro-trash' eb je Oil, zo'n feest abs rd v.eel aanda t

Ais

I

geschonken (fel v

I.ellepoten tot he t ochtendgloren een ni euwe episode van' acad emical com petitive antagonism' in zal luiden.

ven ligt onder een 50 m e ter hoge toren midd en op

mogen meisjesdi sputen, 'sororiti es', ni et in d eze

In d e warme ochtendzon verspreid en d e z ich

d e campus En allemaa l enkel en aileen toega nkeIijk voor geregis treerd e s tudenten.

Iwizen wo nen! Fra ternity-houses verlenen, ech-

ond ersteun end e slachtoffers ove r d e campus

ter, ja arlijks aa n gewillige meisjes d e mogelijk-

terwijl de eerste w elriekend e, keurig gekapte

heid om zich, na een proeftijd, 'little sister' van

jongelingen op hun racefietsen gespannen voor-

LITTLE SISTERS

dat dispuut te noemen. Ze mogen d an ten aile

bij snellen op w g nilar de veeleisende collegeza -

Op Sta nford gaa n d e s tud enten gebukt onder ee n

len. Walk-man op, boeken in de rugzak. Huis-

enorme studiedruk. De oud ers beta len zich suf

tijden he t hui s be tred en en me t will ekeuri ge huisgenoten het bed d elen.

(een collegekaart kos t ruim 20.000 dollar) en de

Aangezien alles in het openbaar verboden is, is

werk netjes af. Eentje lacht breeduit. Ik ken hem.

"Hey dutch! What's up, dude?"

universiteit heeft haar re puta tie hoog te houd en.

he t een ongesc hre vej1 we t dat elk huis om de

"Not m e", mom pel ik.

NOVEMBER/DECEMBER 1991

ROSTRA E CON 0 M I C A

15

Op 15 oktober 1991 is de Nobelprijs 1991 voor de economie door de Zweedse Academie van Wetenschappen toegekend aan de Amerikaanse econoom Ronald Coase. Deze onderscheiding, voor een wetenschapper het hoogst haa lbare in zijn carriere, valt toe aa n een econoom die op he t eerste gezicht het meeste opzien baar t door de geringe omvang van zij n oeuvre. Zo heeft de nu 81-jarige Coase niet meer dan een tiental artikelen geschreven, waarva n de meest belangwekkende onlangs zijn ui tgegeven in zijn enige boek: "The Firm, the Market and the Law" (1988). Toch is Coase, van origine een Brit, een veel geciteerd econoom .

MARKTPROCES

]-Jet is Coase's vcrdicnste dat hij tot tweemaal toe de initiator is geweest van aanvillien op de neoklassieke micro-theorie, zoals die door Marshall, Edgeworth en rigou rand de eeuwwisseling was geformuleerd . Coase' s eerste aanval stam t aluit 1937 toen het gezaghebbende tijdschrift Economica het artikel "The nature of the Firm" van de net

•

Coase: een welnlg Sander de Bruyn

zorgd.

Hoewel het beg rip transactiekosten voor Coase essen tieel is om ondernemingen te verkl.aren, heeft het nauwelijks een voe t aan de grond weten te krijgen in de neoklassieke theorie. De reden waarom de transactiekosten in menig micro-economisch handboek ontbreken, ligt voor de hand.

De kurk van de neoklassieke th eorie drijft op de gedachte dat de markt met volkomen concurrentie het meest efficiente allocatiemiddel is. Met het toe voegen van transactiekosten als kosten van het marktpraces, korot deze aanname op losse sch roeven te staan, waardoor de neok lassieke

afgestudeerde Coase publiceerde. In dat artikel beredeneert Coa-

,., J

se, in tegenstelling tot de heerse nde neoklass ieke opva ttingen, dat er ook kosten verbonden zijn aan het mark tproces, kosten die nu transactiekosten worden genoemd.

Coase maakt het bestaan va ndergelijke transactiekosten aannemelijk door te stellen dat een beslissing in een onderneming om bi jvoorbccld het transport naar de afnemerszelf te verzorgen, niet aileen afhangt van een vergelijking tu ssen de kosten van het zelf verzor-

16

gen en de kosten die de transporteurs berekenen; de kosten om op de markt te zoe ken naar transporteurs en contracten met hen af te sluiten zijn ook van belang. Coase beredeneert verder dat deze transactiekosten een voorwaarde zijn om het bestaan van een onderneming te verklaren.

Zonder transactiekosten zouden namelijk aile activiteiten via de markt kunnen worden ver-

ROSTRA ECONOM I CA

•

Coase econoom niet langer in staat is eenduidige uitspraken te doen. De transactiekosten zouden het paard van Troje kunnen zijn, en het is maar beter je daarmee niet in te laten.

LEGENDARISCH DEBAT

Daar waar Coase's artikel over transactiekosten pas de afgelopen twee decennia en ige navolging

De Nobelprijs voor de economie 1991 is toegekend aan de eco· noom Ronald Coase. Volgens de toelichting op de toekenning is het de verdienste van Coase dat hij als eerste het bestaan van de

heeft gevonden, was zijn tweede aanva l op de neoklassicke th eorie weI meteen raak. Eind jaren '50 was Coase, die na de Tweede Wercldoorlog Engcland voor de Verenigde Staten had verrui ld, ervan overtuigd geraakt dat Pigou's theorie over de externe effecten onjuist was. Het klassieke, nege ntiende eeuwse, voorbeeld van een negatief extern effect is een fabrie k die roet uitstoot, waardoor een nabijgelegen wasserette de lilkens niet la nger bu iten ka n la ten d ragen. Volgens Pigou is in dit geval een belasting op de activiteiten va n de fabriek een afdoende midd el om de fabriek te dwingen de uitstoot van reet te beperken. Coase meent echter dat door een dergeli jke heffing de rechten op het gebruik van de lucht aan de wasse rette toevallen, zonder enige discussie over de rechtvaardigheid daarvan. Bo vendien zal de heffi ng door de overheid moe ten worden ingesteld en uitgevoerd, en dat brengt ook kosten met zich mee. Het is volgens Coase beter om in he t geval van externe effecten de eigendomsrechten goed te o mschrijven en ze verhandelbaar te maken . De partijen in het conflict kunnen da n ze lf besl u iten of ze van hun rechten gebru ik maken, of datze hun rechten aan d e andere partij verhandelen. SteL dat de wasserette het recht op schone lucht heeft, ma ar dat de fabriek dat recht meer waardeert dan de wasserette. Economisch gesproken is er sprake van een misalloca tie, want het recht op de lucht is niet terecht gekomen bij diegene die dilt recht het meest wailrdeert. Een optimale situatie ontstaat nu volgens Coase door de rechten verhandelbaar te maken, waardoor de wasserette het recht op schone lucht kan verkopen aan de fabriek.

Dit is de essen tie van het artikel dat Coase in 1959 toezond aan het pas opgerichte tijdschrift "Law and Economics" van de Universiteit van Chicago. De uitgever yond de aa nval op rigou echter zo controversieel dat hij Coase uitnodigde om naar Chicago te komen en zijn stand punt nader toe te lichten. ln Chicagoaangekomen werd Coase opgewacht door een geze lschap van top-economen, waaronder Milton Friedman en George Stigler, die allen zeer sceptisch tegenover zijn artikel stonden . Wat zou volgen wordt gerekend tot een legendarischdebat in de geschiedenis van de economie. Nadat Coase de hele middag onder

NOVEMBER/DECEMBER 1991

kritisch econoom transactiekosten aannemelijk heeft gemaakt. Ongelukkiger. wijs is Coase juist bekend ge路 worden door het Coase-theorema waarin het bestaan van transactiekosten ontkend wordt.

vuur was genomen, moesten alle aanwezigen erkennen dat Coase zijn gelijk had gehaald over de rug van wijlen Pigou. De uitkomst van deze discussie vormt de basis van het veel geciteerde artikel van Coase; "The Problem of Social Cost", dat in 1960 werd gepubliccerd in "Law and Economics" .

PARADOXAAL

De theorie dat verhandelbare eigendomsrechten in het geval van externe effecten optima Ie uitkomstcn produceren, is onder de noemer 'het Coase-theorema' de wereld ingegaan. Veel toonaangevende economen, waaronder George Stigler en james Buchanan, hebben het direct aanvaard. Toch is het Coase-theorema niet oncontroversieel. De veronderstelling die aan het theorerna ten grondslag ligt, is namelijk dat er geen transactiekosten zijn bij het verhandelen van de eigendomsrechten. Want als de transactiekosten hoog zijn, zal de handel in eigendomsrechten niet plaa tsvinden, en kunnen er ook niet-optimaIe uitkomsten tot stand komen. Met name bij milieuproblemen, waar het aantal slachtoffers zeer groot is, kunnen dergelijke transactiekosten prohibitief hoog zijn.

Het paradoxale feitdoet zich dus voor dat juistde door Coase ontdekte transactiekosten het Coasetheorema ongeldig maken. Toch is het Coasetheorem a bekender geworden dan Coase's theorie over de transactiekosten. De reden waarom het Coase-theorema wei ingang heeft gevonden in de neoklassieke theorie ligt ook hier voor de hand. Externe effecten vormden tot Coase altijd een rechtvaardiging voor overheidsingrijpen. De theoretische onderbouwing hiervan is door het Coase-theorema op losse schroeven komen te staan. Dit is natuurlijk koren op de molen voor allen die een vrije markt-econornie aanhangen en wars zijn van overheidsingrijpen in het economische leven.

UNIVERSITEIT VAN CHICAGO

Het is de vraag waarom Coase zelf nooit zijn transactiekosten als argument tegen de toepasbaarheid van het Coase-theorema heeft aangevoerd. Dit komt waarschijnlijk door zijn politieke overtuiging, die gekenmerkt wordtdoor een grote

NOVEMBER/DECEMBER 1991

afkeer van overheidsbemoeienis. Dit kan verduidelijkt worden door het volgende citaat uit "The problem of social cost", waarin Coase het naar hem vernoemde theorema uitlegt en dan opmerkt: "Most economists seems to be unaware of all this. When they are prevented from sleeping at night by the roar of jet planes overhead (publicly authorized and perhaps publicly operated), are unable to think (or rest) in the day because of the noise and vibration from passing trains (publicly authorized and perhaps publicly operated), [..J and are unable to escape because their drive ways are blocked by a road obstruction (without any doubt, publicly devised), their nerves frayed and mental balance disturbed, they proceed to declaim about the disadvantages of private enterprise and the need for governmental regulation"(1). Dit is niet de mentaliteit van een wetenschapper, maar van een politiek pamfletschrijver die Ronald Reagan rechts probeert in te halen. Het is daarom niet verwonderlijk dat

Coase juist bij de Universiteit van Chicago, het bolwerk van de vrije markt-economen, een hoogleraarschap heeft aanvaard. En als Coase pas in 1988, 28 jaar na het ontstaan van het Coasetheorema signaleert dat: "the world of zero transaction costs has often been described as a Coasian world. Nothing could be further from the truth.

It is the world of modern economic theory, one which I was hoping to persuade economists to lea ve" (2), is het moeili jk om medeli jden of begri p op te brengen. Ronald Coase voldoet precies aan het standaardbeeld dat mensen van economen hebben; liberalen die de vrije markt tot het uiterste willen verdedigen. Coase zelf heeft de theoretische consequenties van het begrip transactiekosten niet willen trekken, omdatdit niet in overeenstemming is met zijn politieke denkbeelden.

Hierdoor is de invloed van Coase op de economische theorie eerder bevestigend dan revolutionair, en lijkt de toekenning van de Nobelprijs vooral te moeten worden gezien als een erkenning van de heersende denkbeelden in de economie. Oat hiermee noch het milieu, noch de armoede in de Derde Wereld kunnen worden opgelost, zal Coase en de Zweeds Academie van Wetenschappen worst zijn. Te hopen valt slechts dat volgend jaar een meer kritisch ingestelde econoom aan de beurt is.

II

1) R.H. COIlse: "TI" Finn. file Mflrki'l alld the Lnw". 1988, pI 31.

2) Ibid . p1 74.1

Beste Jacco - Beste Joris Beste jacco, I n Rostra 179 schrijft Jacco Kroon zij 'Train Grand

Vitesse' . Het artikel is wat onorthodox gesteld, maar op het eerste gezicht Iijkt de titel tenminste conservatief gespeJd . rrein is immers mannelijk en de TGV is een grote trein. Un grand train. Maa r een vuilnis train is 66k een grote trein. De grandeur van de TGV berust niet op zijn omvang, maar op zijn snelheid . En vHesse is vrouwel1jk, net als caresse, tendresse en maitresse. Het wordt d us 'Train Gra nde Vitesse'.

Met een beetje dieptepsychologie is de fout van Jaceo natuurlijk wei verklaarbaar. Jacco Kroon zal waarschijnlijk zijn hele leven met geslachten rom melen en dat komt omdat kroon een vrouwelijk woord is. Zoiets Ieidt bij een ma n onvermijdeIijk tot innerlijke spanningen. (De tekst va n het artikel bevat zelfs sporen van agressie). Maar 'Ia Redaction de Rostra', die toeh mede uit vrou wen bestaat, is blijkbaar noch zeer bereisd, noeh zeer belezen, noeh zeer geemancipeerd . Nu de grote Kroon het kennelijk liet afweten had de redactie moeten ingrijpen en de kop moeten vervrouweIijken. Verbeter de kop in ieder geval in een volgend nummer. Jacco schrijft immers een feuil-

leton voor de vaderlandse jeugd en met het frans van die j ugd is het toch al zo treurig gesteld . joris Meltzer Beste joris.

Ik had de hoop al bijna opgegeven . Waar het ee路路 tje van grande is gebleven zullen we weI nooit achterha len maar ik Iiet het maar zoo Dan is er altijd weI zo'n Ieu ke taalpurist (lees miereneuked die zich achter zijn vergeelde vitrages oprecht opwindt over elke overtollige cedille en daar dan een briefje over schrijft. Krijg ik ook eens post.

Joris is een kei in taal; van psychologie weet hij een stuk minder. Oat is na tuurlijk weI verklaarbaar. Waarschijnlijk is joris de zoon van een gereformeerde boIlenpeIler en hebben de klappen van vader's klomp een enigszins gedeformeerde gedachtenwereld tot gevolg gehad . Ais je echter nog een keer een grammaticale onvolkomenheid detecteert; je brief is van harte welkom.

Jacco Kroon

ROSTRA ECONOM ICA

17

Ik dacht altijd, ambitieuze mensen zijn keihard, nietsontziend, egocentrisch. Oat zie ik gelukkig bij mijn vriend absoluut niet. Hij is ambitieus op een, zeg maar, stevige manier. Hij weet wat hij wil en daar komt hij rond voor uit. Ik geloof dat ze dat op zijn werk ook enorm waarderen.

Mijn vriend is het beste bemjs datje en aardig en aOlbitieus kuntzijn.

Hij werkt bij KPMG en daar zie je meer van die types rondlopen: economen en HEAO-ers met een soort gedrevenheid om uit zichzelf te halen wat er in zit.

Nou, dan ben je daar aan het goede adres. Ik wist niet dat er nog zo vee I bij kwam kiJken eer je Jezelf een goede accountant mag noemen.

En dat niet aileen. Het is daar iets leren en dan meteen toepassen in praktijkopdrachten. Ze krijgen ook allerlei trainingen in leiding geven, sociale vaardigheden en zoo Oat ga Je toch aan iemand merken.

Laatst vroeg hij, toen we gezellig een hapJe aten In de stad: "Ik verveel Je toch hoop ik niet met die enthousiaste verhalen over mijn werk?" Oat vond ik zo lief van hem.

KPMG is uit op kwaliteit. Jij ook? Bel of schrijf dan naar ons Bureau Werving & Selectie, KPMG Gebouw, Burgemeester Rijnderslaan 10-20, 1185 Me Amstelveen, telefoon 020- 6567162.

IOJ_~ Klynveld Accountants

rof. Dr. P. de

K

Wolf

Dames en Heren, Prof. dr. A. Heertje

Ter ere van onze leermeesters prof-dr. Pieter Hennipman e n prof.dr. Piet de Wolff zijn wij hier bij elkaar. Hun tachtigste verjaardag is niet meer dan een welkome aanleiding voor het bescheiden eerbetoon. Zij worden in vereniging geeerd.

Niet aileen uit een oogpunt van efficiency, maar ook omdat hun in het oog lopende verscheidenheid, meer eenheid toont dan bij oppervlakkige waarneming wordt opgemerkt. Op het eerste gezicht is de tegenstelling tussen beiden groot.

De een is in wourd en geschrift en in de ruimste zin nog steeds een literair econoom met een intu'itieve feeling voor wiskundig-economische resuitaten, de ander in hart en nieren een wiskundig econoom en econometrist, die zijn resultaten in meer dan het norma Ie aantal talen mondeling en schriftelijk weet weer te geven. De een is het toonbeeld van vleesgeworden evenwicht in al zijn uitingen, de ander voigt door een exogene schok nog wei eens een traject, dat eerst na verloop van enige tijd weer een evenwicht oplevert.

Deze verschillen berusten echter op niet veel meerdan vluchtige waarneming. Er zijn voor ons als leerlingen en oud-Ieerlingen zwaarder wegende overeenkomsten.

Prof. De Wulff pubUceerde zijn eerste belangrijke artikel op 26-jarige leeftijd in Econometrica. Dat artikel illustreert wat later kenmerkend voor hem zou blijven: het combineren van wiskundige economie en statistische analyse, kortom econometrie. Volgens Paul Samuelson zijn in De Wolff's baanbrekende artikel de termen micro- en macro-economie voor het eerst ingevoerd. Hennipman aanvaardde op 26-jarige leeftijd het ambt van lector in de staathuishoudkunde met een openbare les over "Enkele problemen der econo-

ROSTRA ECONOM ICA

In oktober werden Hennipman en de Wolff tachtig jaar oud.

Prof.dr. A. Heertje zette de he路 ren in het zonnetje bij de Ko路 ninklijke Akademie. mische dynamica". Wie deze openbare les vandaag leest, wordt getroffen door de voor hem zo karakteristieke wikkend e en wegende stijl en totale beheersing van de literatuur. Het is moeilijk de vraagstelling te onderdrukken of er ooit een levensfase is geweest, waarin deze bijzondere en voor ons allen zo waardevolle eigenschappen afwezig waren. Onvermeld mag niet blijven zijn openlijke waarschuwing voor de dreigende aantasting van wetenschappelijke objectiviteit, een uiting van de moedige en principiele hOllding die hem ook later is blijven kenmerken.

Een bespreking van de invloed van de geschriften van Hennipman en De Wolff op de wetenschap blijft hier verder achterwege. Veeleer hechten wij eraan invloeden in het licht te steLien die gemakkelijk in de schadllw blijven en niettemin van grote betekenis zijn. Onze leermeesters hebben beiden voor stroomversnellingen in de ontwikkeling van de economische faculteit gezorgd.

Nog tijdens de zo tragisch afgebroken peri ode Frijda, nam Hennipman vrijwel het hele onderwijs in de economie op zijn schollders. Zoweluit zijn geschriften lIit die jaren als lIit ollde dicta ten blijkt, dat het gehele terrein van de economie werd bestreken. Zijn oratie op 5 november 1945 over de theoretische economie en de wederopbOllw moet op de toehoorders van toen een diepe indruk hebben gemaakt.

beoefening van de economie aan de economische facliiteit op een ni euwe lees t geschoeid. Een vergelijkbare krachttoer werd door De Wolff volbracht. De economische faculteit werd op het gebied econometrie op het nivea ll van Rotterdam getild. Hennipman en De Wolff groeiden verder lIit tot d e steunpilaren, die elkaar in persoonlijk en wetenschappelijk opzicht uitstekend aanvulden.

Onder de leerlingen van Hennipman en De Wolff zijn er velen, die in de wetenschap een belangrijke plaats hebben verworven. Sommigen werden minister, and eren hoogleraar. Minder in het oog lopend, maar voor hun individllele en de maatschappelijk welvaart van tenminste evengruot gewicht zijn de vele economis ten, die hun opleiding van Hennipman en De Wolff ontvingen en op tal van plaatse n in het economisch leven de verworven theoretische inzichten hebben toegepast en nog steeds met vrllcht benutten.

De hoge indirecte prodllktiviteit die de diffllsie van kennis en inzicht heeft opgeleverd, berust in niet geringe mate med e op de wijze van inkleding van colleges, werkcolleges, persoonlijke contacten in de vorm van dialogen bij H ennipman en huisbijeenkomsten bij De Wolff en niet te vergeten op de door beiden vaak thui s afgenomen tentamens. Wie herinnert zich niet de hoge eisen die beide docenten aan zichzelf en aan ons stelden, de zorgvllidigheid en eerbied waarmede redeneringen van anderen werden gepresenteerd, de kritische zi n die werd gestimuleerd en bovenal de hartstocht waarmee de vorming van eigen, onafhankelijk oordelen en oplossingen werd bevorderd. Zoals het hoort bij docenten, die zichzelf onderschatten en hun leerlingen overschatten, volgden wij de colleges altijd met een zekere angst in het hart, omdat elk college het uur van ontmaskering kon zijn. Bewuste bescheidenheid bracht de een bij door het modelmatig illustreren van de gevoeligheid van lIitspraken voor varia ties in uitgang punten, de ander door het ontrafele n van uiteenlopende gezichtspun ten en redeneringen op een hoog anal ytisch niveau.

Zelfs als we OllS niet altijd bescheiden hebben gedragen, is ons toch op een sllbtiele wijze duid elijk gemaakt dat er velen op ons gebied zijn die voor ons onbereikbare toppen vertegenwoordigen. En zij die om welke reden dan ook niet ten volle wilden of konden inademen, wat door julIie is aangereikt, hebben in de praktijk ook op halve kracht jllllie grote waarde bewezen, ook al blijft het velen spijten dat ze halverwege hun inspanningen staakten.

Kortom, allen die het voorrecht hebben te kunnen zeggen dat ze bij "Prof. Hennipman en /of Prof. De Wolff in Amsterdam" hebben gestlldeerd of zijn gepromoveerd, brengen vandaag een eresaillut, nll zij zelf door het verstrijken der jaren weten hoezeer hun leven door julLie is verrijkt.

Geheel op eigen kracht heeft Hennipman de

NOVEMBER/DECEMBER 1991

Het managen van de fa cui t eit is typische peoples-business

Alexander Maljers

Gezonden door het Maagdenhuis, afkomstig van Prime, het 'u itzendbureau' voor de beste managers, kost Van Dijk meer dan vijE ton voor een jaar.

Oat dit tot enig cy ni sme leid t bij de staf, wekt geen verbaz ing. Van Dijk heeft zelf echter de steJlige indruk dat hij wei wo rdt geaccepteerd.

Hij is toegevoegd aan he t beheer en eindverantwoord eIijk voor de ga ng van zaken binnen het bureau. Vanuit die positie kan hij snel het bureau reorganiseren. Voor de overige veranderingen, zoals het verm inderen van het aa ntal vakgroepen, doet hij voorstellen aan het bestuur da t, a ls het de voorstellen overneemt, deze door de Faculteitsraad moet la ten goedkeure n.

De enige kamer op onze faculteit waarvan het meubilair dui· delijk niet uit de zompige opslagruimtes van de universiteit komt, is die van mr. M.D. van Dijk. Hij is, op advies van de commissie van drie, in augustus benoemd tot interim-manager van onze faculteit. Ais opdracht kreeg hij mee het uitwerken van een door de commissie In't Veld voorgesteld midden-scenario, dat voorziet in een geleidelijke groei en acute oplossing van de grote problemen.

CUL TUUROMSLAG

Veel problem en zijn volgens In't Veld te wijten aan een verkeerde menta litei t. Medewerkers hebben d e neiging veel te vee I voor hun eigen hachje te vechten. "Er zijn jammer genoeg geen recepten voor het verbeteren va n een dergelijke instelling.

duidelijke taakomsch rijving voor a ile medewerkers va n het bureau te staa n, zoda t er v~~r elke taak d uidelijk een veran twoordelijke is."

reaan te pakken . Dan kom t de cultuu romslag va nzelf weL"

NOVEMBER/DECEMBER 1991

Ded ecaa n zou ook best van buitenkunnenkomen.

"In de zes en een half jaa r da t ik in dit vak zit heb ik gemerkt dat een buitenstaander, als hij het

lossing is."

Aan leidin g v ~~r d e crisis was het weigeren van bijvakstudenten door de vakgroep bed rijfseconomie. De bedrijfseconomen hadden nogal wat te klagen, anderen vond en hun klachten onzin .

"Het onderwijs bij bedrijfseconomie moet beter.

We hebben de afge lopen twee jaar te maken met een afnemende instroom. Als die lijn zich doorzet kun nen we onszelf wei opheffen. Aangezien vee I studenten bedrijfseconomie wi llen stud eren, is het van belang dat we de kwal iteit daa rvan verhogen, maar d e precieze inv ullin g moet toch meer va n hen ze lf komen."

KRITISCH VEELEISEND PUBLIEK

[n het bedrijfsleven zo u men bi j d it soort problemen het ma nagement naa r een cursus sturen. "In fei te ben ik van mening dat we dat moeten doen.

Of het er ook va n komt hangt van ee n paar dingen af: s lagen we er in een cursus te vinden die aa n de eisen vil n dit kritische veeleisende publ iek voldoe t? Kun nen wedie betalen? Je praa t wei over tonnen en er is op deze faculteit weinig trad itie op het gebied van betaalde cursussen.

Vee l mensen zullen zich a£v ragen 'Waar he'k da t voor nod ig?' "

lk denk dat de beste manier hier is om gewoon maar aa n de s lag te gaan, met kleine dingen beginnen en dan la ngzamerhand wat grote-

" Het belangrijkste probleem is het gebrek aan zorg. Er is volstrekt geen bese£ datjeenigezorgvoor elkaar moet hebben binnen ee n o rga nisatie. In econo mische termen praat je dan over Human Resources Management.

Oat is onderdeel van elke ma na geme nttaak binnen de faculteit en dat zijn er heel wat. Veel van die mensen hebben gee n benul dat zo iets er ook bij hoort."

Op het functioneren van het Faculteitsbureau is de laatste tijd veel kri tiek geweest. Van Dijk beschouwt dat dan ook als de taak waarbij het mees te haas t is geboden. "r n het Beheers Orga n isa tie Plan, da t in december verschijnt, komt een

voorzi tter van het bestuur, die een belangrijke bes tu urlijke functie he eft, een hoogleraar is."

H et is natllurlijk vreemd da t er op onze faclllteit een aan tal mensen rondloop t dat dergelijke cu rsus en gee ft. "And eren vertellen hoe je het moet doen is nog wat anders dan het zelf doen . Op deze economische facu lteit zijn ze er zelfs ruet in ges laagd ee n behoorlijke financiel e administrati e op te ze tten."

Vijf jaar ge leden heeft Van Dijk oak de Medische

STATUSVERSCHILLEN

De decaan we rd altijd gekozen volgens het ancienniteitsbeginsel. Van Dijk vindt het goed dat dat nu is verla ten. Hij ziet wei de voordelen va n een hoogleraar als decaan. "Je hebt na tuurlijk te ma ken met sta tusverschi lien. Een hoogleraar heeft de meeste status. Dan is het te verkiezen dat de

Faculteit op een hoger plan gebracht. Die kampt al wee r met problemen. "Een organisatie moet, a ls ik weg ben, zichzelf aa n de gang houden. Oat is da a r niet geluk t. Je kan dat ook niet gara ndereno Na twee zi t er weer een heel nieuw bestuur.

Vijf jaar is te veel tijd om vooruit te p lan nen."

Van Dijk wil in ieder geva l niet blijven. "Het mooie aan interim managemen t is dat je elke keer naa r de top streeft .ln m' n vrije tijd ben ik alpinist, dat li jkt er op. Je begint onderaan en weet dat de tocht naa rboven zwaarzal zijn, maarda t je erwel w it konien."

III

ROSTRA E CO NOM ICA

21

Met

aile

f

Econom

kanten

nan c

e e

u t

e

o f

b

Econometr

de

-zakel

u

ondernemende

m e est

ke d

k unt

e

enstver

e n e r.

DE TRN GROEP ~~-k." HEEFT MEER TE BIEDEN ALS U .....VAART IN UW CARRIERE WILT HOUDEN. Kiest u als afst路ude rend econoom of econometrist voor ee n voo rtvarende loopbaa nstart? Dan hiecl t de TR N Groep u een parcours waa rin u de w incl voort dure ncl in de ze ilen hebt.

Dc TRN Groe p is een van de vie r grore financic'c1-za kd ijke die nstverle ne rs in l\ede rla ncl . waa rin o nder Illee r reg istera ccouI1rants , helasringadvisLurs,

aCCo ullt anls-aci nlinistrari econsulentcn en organisatie-

aclviseurs same nwerke n.

O nze decentra le o rga nisatie e n resl.l ltaa tgerichte , sterk gec! iffe re nti eercle markt be nade ring bie cle n u ee n u itste ke ncle carrierestart in de acco un tancy of de fi scale c1ie nslve rle ning .

Door midde l va n ee n brccle o ri entatie cloet u e rvar ing o p me t vrijwel ail e facette n van het fin a ncide we rk ve lcl. Ce n t ra ~t1 in het ind ivicl ue le loop haa npl an staa n cdt sne ll e Ontw ikkel ing en cloorstro ming.

Zo grocit u in e nkcle jare n uit van trainee tot pnJi"<:ssional van forma at. In- en exte rne (vc lvolg) op le idingen - I.owel vakinhoucle lijk :lis sociaal e n COmmerciee l gericht - .spelen hic rbij ecn \vczcnlijke ro l.

Zet

1I

graag vaa J1 achtcr u\v ca rrie rep iannen en

w il t u !1lccr weten over uw kanse n b ij d e TRJ Grocp' Vraag d an onze bo rchure aa n. U kunt bcll e n of sc hrij ven. TRN Groe p, mevrouw mI'. B.G. Tanis , Post bus 75 121. 1070 AC Amste rd am. Te lefoon 020 - 67.33012

TRN Groep SAM

E

N

N

Z

A

KEN

budget ge路introduceerd. Een tweede bron Viln inkomsten zijn de NWO-subsidies, een reeds bestaand fonds voor wetenschilpsbeoefening. Met de NWO-subsidies zal voornamelijk 'fundamenteel' ondcrzoek worden gefinancierd. Voor meer toegepast onderzoek kan tenslo tte de kraan van de 'derde geldstroom' verder open. Via de onderzoeksinstituten kan de communicatie met het bedrijfsleven veel gezet, aJdus Zwem mer.

"Als ik Op studenten met vragen moet

wachten, heb ik te doen"

Onderzoeksillsfifllf ell: een IIJOlIl1lI1clIfn/c brug tll ssen olll!crzock

Hugo Strikker

ell

o/lderwijs

Onderzoeksinstituten in oprichting

Artikel 93 van de Wet op het Wetenschappelijk Onderwijs uit 1984 voorziet in de opze t Vil11 onderzocksinstituten in het wetenschappelijk ond erwijs. In di ezelfde wet WWO '84 is (lok de acad emische vrijheid vastgelegd (artikeI6). V~~r de opzet van de onderzoeksins tituten houdt dat in dat de minister zich niet inhoudelijk mag bemoeien met de programma's voor onderzoek.

De universiteiten, en de vakgroepsbesturen in het bijzonder, zijn en blijven vera ntw oord elijk voor de inhoudelijke programmering.

De rol va n de minister blijft dus beperkt tot het stimul eren van de opzet van onderzoeksinstituten. Hij treed t eigenlijk aileen op de voorgrond als bepaalde universiteiten er ze lf niet in slagen onderzoeksprogra mma's voor de instituten te ontwikkelen.

POOLING

De gedachte achter de opzet van onderzoeksinsti tuten is vrij eenvoudig. In een onderzoeksinsti tuu t vind teen 'poo ling' plaats van onderzoeksprojecten, die binnen een bepaaJd progra.mma pilssen. De 'pooling' heeft als voordeel dat samenwerkingsverbanden efficienter opgezet kunnen worden. Het instituut heeft een uitgebreid netwerk van (internationale) contacten ter beschikking. Bovendien geniet het instituut op den duur een zekcre naamsbekendheid met het specifieke onderzoeksprogramma. Een onderzoeker kan daarvan profiteren.

NOVEMBER/DECEMBER 1991

Minister Ritzen overlegt al geruime tijd met de universiteiten over de opzet van 'onderzoekscholen'. Aan de FEE kennen we al een voorproefje, het Tinbergen Instituut. Rostra fietste even langs bij prof. dr. J.W. Zwemmer, als decaan van de FEE een direct betrokkene, voor meer uitleg over 'de plannen'.

De inhoud van de onderzoeksprogramma'skomt rekening van d e vakgroepsbesturen. Daarna worden de programma's ter goedk euring voorgelegd aan de faculteitsraad . De programma's komen tenslotte terecht bij het bestuur van het onderzoeksins tituut, dat moet bestaande uit v~~ r

vijf wetenschappers van de faculteit (artikel 94 WWO). Het bestuur zorgt vervolgens voor een gestroomlijnde organisatie en een duidelijke profile ring van het programma. Het onderzoeksinstituut wordt tevens tegelijkertijd een 'graduate school.' wailr AIO's opgeleid worden tot wetenschappers.

PROFILERINGSBUDGET V~~r

de opzet van de onderzoeksinstituten en de ontwikkeling en stimuJering van nieuwl' onderzoeksprogramma's is natuurlijk geld nodig.

Minister Ritzen heeft daarvoor een profilerings-

Dreig t niet het geva ar da de ond erzoeksinstituten ontaarden in re ea rch-bureaus voor bedrijyen? Zwemmer denkt dat het 20'n vaart niet za l lopeno De onderzoeksinstituten zijn wettelijk verplicht hun onderzoeksresultaten te publiceren; op basis van hun publikaties worden tenslotte ook hun subsidie-aanvragen beoordeeld.

Bedrijven zullen dus beslist niet aile onderzoek aan de onderzoeksinstituten uitbesteden.

PRESTIGIEUS

De onderzoeksins tituten blijven dus een onderdeel van de fClculteit. Toch is het de bedoeling dat de onderzoeksinstituten een aparte locatie krijgen. Studenten zien de bui al hangen en vrezen dat veel wetenschappers het onderwijs als een tweederangs activiteit gaan beschouwen, 'waarvoor ze een paar uur per week even naar de faclllteit moeten.' Het contact tussen docenten en studenten zou er niet beter op worden. Zwemmerdenkt jlli st dat er van het instituut een stimulans uitgai\t op het onderwijs. De pres tigieu ze onderzoeksresultaten zullen stralend op de colleges gepresenteerd kllnnen worden. Bovendien leggen de vakgroepen in de taakverdeling van iedere we ten schapper een aantal onderwijsuren vast. Daar verand ert de opzet van een ond erzoeksinstitu llt ni ts nan. En de bereikbaarheid?

Zwemmer: "A ls ik in mijn kamer op de facu lteit ga zitten wachten op studenten met vragen, heb ik weinig te doen."

TINBERGEN INSTITUUT

Over de huidige opzet van het Tinbergen Instituut is al enige tijd discussie gaande. Volgens Zwemmer verloopt de samenwerki ng tussen de Amsterdamse universiteiten (UvA en VU) enerzi jds, en de Rotterdamse Erasmus Universiteit anderzijds niet naar wens. Gezien de nieuwe mogelijkheden die de minister biedt, zullen de Amsterdamse en de Rotterd,Il11Se afdcling ieder huns weg!' gaan: twee zelfstandige organisaties.

De naam Tinbergen zal aan beide instituten,lJ bonden blijven.

ROSTRA E CON 0 M I C A

23

ONCE IN THIS SEAT, YOUR CAREER IN FINANCE COULD REALLY TAKE OFF. Zondag 5 april en zondag 3 mei 1992. Een Fokker vertrekt van Schiphol. Bestemming Madrid. Aan boord bevinden zich twee veelbelovende jinancieie toptalenten.

Academici die dat jaar nog moeten cifstuderen) maar nu al kunnen bogen op excellente studieresultaten. Managers die een grote toekomst tegemoet gaan. ..

Op het Euro Financial Seminar '92 van Procter & Gamble in Madrid, buigen 50 geselecteerde studenten uit heel Europa zich samen over een belangrijk internationaal project. Ze trainen hun management-kwaliteiten in de praktijk en verkennen het brede werkterrein van Finance bij Procter & Gamble. Tot ze vijf dagen

later de

thuisreis

aanvaarden en terugzien op een vermoeiende, maar vooral zeer inspirerende en unieke ervaring.

Van aankomend financieel toptalent met een goede beheersing van de Engelse taal ontvangen we graag v66r 20 december een brief voorzien van c.v. en overzicht van de studieresul taten. In het Engels.

Het adres is: Procter & Gamble Benelux N.V. Divisie Nederland, t.a.v. Mevrouw 1. van T oor, postbus 1345, 3000 BH Rotterdam.

PROCTER & GAMBLE EURO FINANCIAL SEMINAR 1992

til k, loo n varia belen en regio nal e variabelen. De keuze om lid te wo rd en va n een vakbo nd is med e afh ankelijk van het geslacht. Er zijn verhoudingsgewijs nog steeds minder vrollwen lid va n een va kbo nd dan ma nnen. Een ged eelte kan slechts verklaa rd word en doo r het feit d at veel vrollwen part-time werk n. Deze gl'Oep is mind er vailk lid van een vakbond. Verd er blijkt de sector Wil ilrbinnen men werkt ook van belang voor het vakbondslidmaatsc hap. Er zijn weinig led en in d e 'nieuwe' sectoren zoa ls het bankwezen en de di enstverlening. De va kbo nd heeft daa r nog ni et echt een voet aan d e grond gekregen. Het verschui ven va n de we rkgelegenheid va n de industriesector, een plek waar d e vil kbo nd traditioneel veelled en heeft, nil ar d e dienstensector heeft een daling van het il il ntalled en veroorzaa kt. Dit wo rdt wei voor een deel gecompenseerd door d e hoge orga nisa ti e graa d in d e collectieve secto r.

Religie en traditie zijn med ebepa lend voor keuze van vakbond

MargrethHoek

26

Van de Berg: "Mondiaal is al veel ond erzoek gedaan naa r de d etcrminanten die het va kbo ndslidmaatscha p bepa len. In Nederland was di t nog niet het geva l. Voo ral op het econometr ische vlak lagcn nog veel mogelijkheden. Mijn procfschrift zal bes ta an uit econometrisch ond erzoek en een beschrijvend ged eelte. Dit laatste bes laa t ond er andere cen literatuur onderzoek van th eo rieen ter verklaring van het vakbondslidma atscha p en resultaten va n vergelijkbare cmpirische ond erzoe ken in het buitenland.

Het kwantitatieve ged eelte zal bestililn uit een tijdreeksa nalyse en een cross-sectie analyse. Deze twee method es hebben hun voor- en nad elen. De tijdreeks analyse lijkt op het eerst gezicht de ideal e method e om de va riabelen te be palen die het va kbond slidl11aatschap in de loop va n de tijd hebben bei'n vloed . Maa r omdat je over een lange periode kijkt zijn niet ail e gegevens over d eze peri ode beschikbaa r, wat een betrou wbare analyse bemoeilijkt.

Op het ogenblik ben ik bezig met het bewerken van de data. Er zijn gegevens over vakbo nd slidmaatscha p en enke lea nd ere variabelen voorha nden vana f 1910. De gegevens van na de tweed e wereld oorl og zijn veel uitgebreider. Omda t ik ecn zolang 1110gelijke period e in mijn analyse wil betrekken wo rd en het twee tijdreeksen. He t

Annette van den Berg (28) stu· deerde sociale· en economische geschiedenis in Leiden. Ze is nu drie jaar als A.I.O. verbonden aan de vakgroep micro·econo· mie en het Tinbergen Instituut en hoopt over tien maanden te promoveren op haar onderzoek naar de determinanten van het vakbondslidmaatschap in Ne· derland. Een interview.

nad eel van tijdreeks-analyse is dat je op eel1 h oog aggregatie-nivo werkt, waardoor het model maa r ee n beperkt i1a ntal varia belen zoals loonpeil, prijs peil etc. kan bevatten.

ken stoppen bij de eers te vraag.

De va riabelen van onze analyse hebben betrekking o p persoonsgebonden karakteristieken, kenmerken betreffend e het beroe p en de bedrijfs-

ROSTRA ECONOM I C A

TWEE STAPSMODEL

Dit nadeel heb ik o nd erva ngen met een crosssec tie analyse van data uit d e jaren tachtig . Bij d eze vorm kun je veel meer varia belen invoeren in het mod el. aar aanl eiding van dit onderzoek heb ik sal11en met Wim Groot (een coli ega bij d e va kg roep m icro-econo mie) een pa per geschreven da t begin volgend jaar gepubliceerd wordt in Empirical Econo mics. Het aa rdige van dit o nd erzoek is dat het een tweesta ps beslissing mod el is.

Wij hadd en zodanige gegevens tot on:!.:e beschikking, d at we kond en o nd erzoe ken welke variabelen het vakbond slidmaatsc hap bepalen en daarna, wat bepalend is voo r d e keu ze van welke bond mensen lid worden. De meeste onderzoe-

lEDENBINDING

VerdeI' is er een groot verloo p va n va kbond sled en: a ls je de cijfers va n het C. BS bekijkt kun je zien dat d e instroo m net iets is groter dan de uitstroom. Vakbond en blijken niet voldoende in staat om d e niellwe leden vast te hOllden. Mensen word en lid als er spanninge n optreden binnen d e werksituatie, bijvoorbeeld bij reorga nisa ti es of d reigend ontsla g. Als de situatie weer is ge normaliseerd blijven ze vaak geen lid . Het lidmaatscha p heeft te weinig voord elen. Dit kom t onder a nd ere d oordat het in Nederla nd niet mogelijk is om loonvoordelen voor vakbond sled en te regelen. Om dit te ondervangen worden aan de leden rechts-bijstand en cursussen aa nge boden. De led enbinding blijkt niet zo groot maar dit is typisch ond erzoeksterrein van sociologen. ed erland is een van oudsher verzuilde maatschappij. Ook binnen d e vakbeweging speelt dit nog steed s, onda nks dat ail een het CN V nog een echte zuil vormt, een g rote rol. Binnen het besluitvormings proces om lid te word en blijken de varia belen religie en traditie ni et van belang te zijn. Als men vervolgens gaa t bepalen van welke vil kbond men lid wordt blijkt er geen kosten baten ana lyse plaats te vinden maa r wo rdendeze sociale ac toren weer heel belangrijk.

Er zijn vele variabelen die niet binnen een model zijn te vangen omdat ze niet uit te drukken zijn in cijfers. Neem nu bijvoorbeeld d e groei van de welvaartsstaa t of d e sociale voorzieningen: hierdoor is d e taak van de vakbond afgenomen. Dit kun je echter niet goed kwantificeren en het invoe ren van dummy-varia belen heeft niet altijd een bevred igend resultaat. Dil arom vind ik een beschrijvend ged eelte binnen mijn proefschrift va n belang .

NOVEMBER/DECEMBER 1991

zorgt. Bij issan UK hebben ze keus om lid te worden van een vakbond of anders gaan ze maar elde rs werken. In de praktijk blijkt dat slechts 10% van de werknemers georganiseerd is. Blijk-

baar is de werkvloer tevreden. Een ander gegeven waar dat uit blijkt is het ziekkv~rzuim dat bij ons veellager is dan het landelijke gemiddelde.

Toen we in Nede rland begonnen lag het ziekteverzuim op 14%, nu is dat gedila ld tot 22%. Een essentieel onderdeel van onLe ilanpak daarbij is de selectie van werknemers, op aile niveaus. We beschikken over een vuistdik handboek met aanwijzingen en tests wat op iedere potentiele werknemer wordt toegepast, waabij teamgeest belangrijker is dan technische vaardigheid. Het is dus weI degelijk ook in Europa mogelijk om Just in Time produktie in te voeren."

TITELINFLATIE

Jeroen van Roon

Mensen die regelmatig de rondweg van Amsterdam berijden wilen zich zeker het imposante nieuwe gebouw voor de geest kunnen halen. Bij de in gang staat een groot recla mebord met dililrop de tekst "Nissan, a car for a country cillled Europe". Op het eers te gezicht lijkt de filbrikant hiermee enigszins op de feiten vooruit te lopen.

Misschien is vooruitlopen echter juist de kracht van deze organisatie die als zove le andere Japanse bedrijven bezig is de wereld te veroveren met zijn produkten .

Wilt waren de redenen voor Nissan om wei het distributiecentrum van Nissan in ede rland te vestigen maa r niet een van de twee filbrieken die issa n in Europa heeft neergezet?: Tja n: "Voor het distributiece ntrum pleitten d ' economisch-financiele stabiliteit en goede opleiding van de beroepsbevolking. Verder speelde het zogenaa mde drie-havenconcept dat Amsterdam te bieden heeft (zeehaven, internationaal v Iiegveld, Teleport, een zeer gea vanceerd telecommunicatiecentrale) een zeer belangrijke rol.

TOELEVERANCIERS

Tegen Nederlilnd aLs standplaats van on ze fa brieken pleitte de bedrijfseconomische structuur van Nederland. Die heeft namelijk niet de juiste vorm om adequaat in te kunnen haken op de behoeften van ons concern. Nissan werkt zoals zoveel Japanse bedrijven volgens het Just in Time produktiemodel hetgeen impliceert dat een uitgebreid netwerk van toeleveranciers kla ar moet staan om

NOVEMBER/DECEMBER 1991

Vinger aan de pols Het kan nooit kwaad regelmatig de vinger aan de pols te houden en de mensen van de praktijk te benaderen met de vraag of het nog wei goed zaken doen is in Nederland. Nissan Europe is het pas geopende hoofdkwartier van de activiteiten van Nissan in Europa. Over zaken als status路 gevoel van Nederlanders en werknemersbeleid sprak Rostra met de heer Tjan, manager 'corporate affairs'.

ons te helpen bij d e dOE'istelling de voorraden zo laag mogelijk en de produktieperiod e zo kort mogelijk te houde n. Zo'n netwerk is in Nederland niet vo ldoende ontwikkeld . In Engeland staat het er wat dat betreft beter voor en slagen we er soms in de voorraadtijden te beperken tot slec hts een ha If uur."

Hoe komt het dat dit Just in Time mode! zo moeilijk blijkt voor westerse bedrijven?: Tjan: "De moeilijkheid van het systee m is dat ied ere deelnemer aan het proces in het gareel moet. Ais een aanvoerlijn stokt dat ligt de hele organisatie plat door de geringe voorraden. Zoiets is voor een Europees bedrijf lastig te bereiken. In Engelilnd bijvoorbeeld zijn bij de meeste bedrijven de werknemers van wei acht verschillende vakbonden lid hetgeen voor vee l arbeidsonrust

Leidt de Japanse benadering op het gebied van Human Recource Management niet tot misverstanden of conflicten met Westerse werknemers?: Tjan: "Het is voor westerlingen soms moeilijk te slikken dat bij Nissan niet veel wordt gedaan aan speciale privileges voor hoger kader. In Nederland vindt een beetje directiesecretaresse al dat ze recht hcdt op een eigen kantoorruimte en parkc'l'rplil,1tS. Bovendien doet zich vooral in de Vl'rl' nigde Staten als onderdeel van de arbeidsvoorwaarden onderhandelingen op dit moment een extreme titelinflatie voor. Ongeveer de helft van de werk vloer is dan opeens vice-presiden t.

Bij Nissan Europe bevindt zich op dit moment niet eens iemand die zich d irecteur mag noemen .

Niemand heeft een eigen pilrkecrplek. rederee n, tot en met de baas, moet in de rij staa n in de kilntine en we streven emaar iedereen zoveel mogelijk in zogenaamdc kantoortuinen te laten werken, dus nauwelijks in aparte ruimtes.

Een ander verschil is dat binnen onze organisatie meer dan in andere (van oorsprong) Europese bedrijven lIitgebreid met veel instanties binnen d e organisatie overlegd wordt voordat een beslissing genomen wordt. Binnen Ellropese bed rijve n zijn de b slissi ngs lijnen korter, snell er waardoor icma nd die d aar aa n ge wend is zich bij ons misschien g remd v It." Hoe staat Nissan genov r Nederlandse pas afgestudeerde academici?:

Opeens is de helft vicepresident 27 Tjan : " De moeilijkheid met Nederla ndse pas afgestudeerden is dat :ce den ken dat ze alles al weten. Ze zijn daardoor nogal eigenwijs. Dit geldt overige ns vooral voar mensen van de HEAO want zij den ken een zeer praktijkgerichte opleiding te doen. In werkelijkheid kan je de prait, natuurlijk aileen leren in de praktijk."

ROSTRA E CON 0 M I C A

Dus u denkt bij PTT Nederland meteen met sprongen vooruit te kunnen7

Koninklijke PIT Nederland NV zoekt (bijna) afgestudeerde

loopbaan uit te stippelen. Die in staat zijn onze - en hun

economen en econometristen. Geen dames en heren die van

eigen - belangen met verve te verdedigen en geen kans

plan zijn om rustig naar het pensioen toe te schuifelen.

onbenut laten om die verder uit te bouwen.

Maar mensen, die een goed verstand koppelen aan

De selectieprocedure is even gevarieerd als zwaar. Als

een krachtige, resultaatgerichte aanpak en een besmettelijk

u bovenstaand vraagstuk snel heeft weten op te lossen, is dat

enthousiasme. Als u vindt dat wij nogal hoge eisen stellen,

een pre, maar onze selectieprocedure heeft veel meer om het

heeft u gelijk. Want we willen namelijk absoluut zeker zijn

lijf. Denkt u te passen in ons proficl, dan is uw gemotiveerde

van de kwaliteiten van onze medewerksters en medewerkers.

sollicitatiebrief welkom bij Koninklijke PTT Nederland NV,

Ook van onze nieuwe genera tie generalisten en specia-

concernstaf l\1anagement

Development,

Postbus

15000,

listen. PTT is's lands grootste transporteur van informatie.

9700 CD Groningen. Voor meer informatie kunt u ons

En dat willen wij graag blijven. Dat betekent alert reageren,

bellen: 06-0142.

investeren - in techniek en mensen - en vooruit lopen op ontwikkelingen. PTT gaat als marktgerichte organisatie deze uitdaging op aUe fronten aan. Vaak tot ver over onze grenzen.

Kortom beweging en expansie zijn synoniem aan PTT. Daarom zijn wij uitsluitend ge"interesseerd in jonge vrouwen en mannen met het talent en de mentaliteit om hun eigen

nederland •

•

•

•

•

PTT. Waar mensen 't maken.

ten (UD)en Universitaire Hoofd Oocenten (UHO).

Hoe hoger de funches hoe minder vrouwen. We zijn er toch wei van overtlligd dat de stelling: "intelligentie is geslachtsbepaald", al jaren achterhaa ld is. Welgeteld hebben we een vrouwelijke hoogleraar. Fantastisch toch als je bedenkt dat er 32 hoogleraren en 6 bijzondere hoogleraren aan onze faculteit verbonden zijn (Zie studiegids biz.

59). Opvallend bij het laatste is bovendien dat zij voorzitter is van de leerstoelgroep vrouwenstudies, die als enige op aile niveaus over een hoog percentage vrouwen beschikt. Slechts 1 mannelijke studentassistent doorbreekt het eentonige vrouwenbeeld. Oit is bij de andere vakgroepen wei andel's.

Wij mogen hopen dat er wat vrouwelijke AIO's doorschuiven naar deze hogere wetenschappelijke functi es . Streefcijfers gedicteerd door het maagden huis (Positieve actieplan) hebben na-

Op onze faculteit W0 rdt niet gediscrimineerd!

Margreth Hoek, Esther van Dijk

We zuHen aJle la gen van het personeelsbestand doorlichten. Het is ons opgevallen dat een paar mannen doorgedrongen zijn to t tradihonele vro uwenberoepen, zoa ls het kantinebeheer en het secretariaat van de vakgroepen. Oaaruit blijkt toch duidelijk dat het aanrecht niet alleen voor vrouwen bestemd is. Oit konden we ook al opmaken uit het feit dat het schoonmaakpersoneel voor een groot gedeelte uit mannen bestaat.

(Terzijde: dat deze mannen 'toevallig' een andere huidskleur hebben laten we hier even buiten beschouwing.) Helaas zijn er nog geen vrouwen binnengedrongen tot de bewaking en het beheer van het Maupoleum, hoewel de bewaakster va n d e H ons heeft doen inzien dil t het ook anders kan. Je kunt het il ls een lichtpunt zien d il t we beschikken over een vrouwelijke directeur (beheer en financien) en sinds september ook een studieildviseuse.

HET WETENSCHAPPELlJK

PERSONEEL

Sowieso is het een vrijwel ongeke nde gewaarwording als er een vrouwelijke docent de collegezaaJ binnenkomt, dit geld t niet aileen voor de heren maar ook voor de dames.

Binnen de samenstelling va n het wetenschappelijk personeel valt een duidelijke trend te bespeuren. Vooral in de lagere functies wals de studentassistentschappen doen vrOllwen nog volwaardig mee. Hoe hoger in de hierarchie, AiO's, UOers, UHO-ers en hoogleraren, hoe minder Vrollwen. Helaas kunnen we dit nog niet onderbou-

NOVEMBER/DECEMBER 1991

Drie procent van de studenten is het niet eens met onze titel. De algemene teneur onder de studenten verbonden aan onze faculteit is dan ook dat het ailemaal wei meevalt met de ongelijkheid tussen mannen en vrouwen. Hieronder voigt de huidige stand van die zaken binnen de FEE, welke in koele cijfers uitgedrukt kunnen worden. wen met cijfermateriaal om de doodeenvoudige reden da t deze niet beschikbaar is.

H e typ rend, onda nks ee n po itieve actie beleid met streefcijfers vaor het ilantal vrollwelijke wetenschappelijke medewerkers binnen de faculteit. Er wordt wei "an gewerkt, dit op verzoek van stlldent-assistent Desiree van Lent. Zij is aangenamen om het positieve-actieplan voordeze faculteit vo rm te geven 0). Via haar hebben we het cijfermateriaal betreffende de AIO' s gekregen.

Het vrollwelijk wetenschappelijk personeel bestaat voornamelijk uit tweede-fase studenten (AlO's) Bij hetTinbergen Institllut, meteen vrouwelijke directeur, zijn wat de UvA betreft, 6 vrouwen en 27 mannen in dienst. Als deze vrollwen kunnen doorstromen naar een onderzoeks- of onderwijsfunctie geeft d it hoop voor de toekomst.

Op dit moment is het namelijk treurig gesteLd met het aantal vrouwelijke Universitaire Oocen-

melijk nog steeds niet het gewenste effect gehad.

Op onze faculteit is er weinig belangstelling voor het uitvoeren van deze plannen. Verantwoordelijkheid voor de uitvoering wordt gedragen door de emancipatiecommissie van de FEE, die aileen uit vrollwen bestaat.

MANNENCUL TUUR

Ons onderzoek gaat door naar de studenten. De opgaande lijn in het percentage vrouwelijke studenten blijft al vier jaar hangen rond de vijfentwintig procent en is dit jaar zelfs gedaald. Gegeyens over percentages uitval en afgestudeerden, gedifferentieerd naar sexe zijn helaas niet bekend. Misschien brengt het niellwe informatiesysteem bij de stlldentenadministratie (uitzonderlijk hoog percentage rnannen) hier verandering in.

Studenten (V) durven het al aan om in de wereld te stappen die FEE heet en zijn zich niet bewust van ongelijke verhoudingen. Zij hebben hun weg gevonden naar de verschillende stu dentenorganisaties en politieke belangenorganisaties binnen de faculteit. Indicaties over werksfeer en werkelijke emancipatie van de stlldenten in het algem een staa n on niet tcr bcsch ikking. In het bijzonder kunnen we wei iets zeggen over de situatie binnen Ros tra: 30 procent vrouw en ernancipatie blijft een netelig onderwerp. Kortom: een mannencultuur (2).

Scheve machtsverholldingen, wie is er SChllldig?

De mannen of de vrouwen 7 Is er een biologish verschil tussen mannen en vrouwen? Of is dit in een sociaal proces bepaald? Bestaat er zo iets als een man nencultuur? Allemaal vragen die bij ons zijn opgekomen toen we dit stuk schreven. Er zijn ni et altijd duidelijke antwoorden mogelijk Ons is echter wei gebleken dat de verantwoordelijkheid voor gelijkschakeling tussen mannen en vrouwen bij de laatste groep wordt gelegd.

1. We komell blj u tem s zodro de cijfers OilS ler l~schikkil1g wordeH ges/eld.

2. Hel pleil poor ROSTRA dal dil arlike/ wei geplaaisl is.

II

ROSTRA ECONOM ICA

29

De oo rspronkelijk uit de krijgskunst stil mm end e stra tegie heeft reed s geruime tijd ook in het bedrijfsbeleid zijn intrede gedailn, mil ar heeft daa rbij toch ook voo rtdurend sterk onder invloed va n de tijdgeest gestailn. In de zes tiger jaren lag vooral de nildruk op de lan ge termijnplanning. In d e zeven tiger jaren verwilchtte men mecr van het structureren van d e omgevingsfactoren Villl de onderneming waarna, vrijwel tot op heden, de lells "teru g naar d e kernactiviteiten" hoog in het vaa nd el is geplaa tst. Inmiddels is er sprake Vil n een verschuiv ing en is d e omgeving een belangrijker word end e fa ctor in het strategisc h management.

Tijdens de co nferentie was gekozen voor een d iscussieachtige opzet, waa rbij achteree n vO lge ns d e factor kapitaal, arbeid, technologie en omgeving midd els een stelling aa n bod zoud en komen . De inleidende spits mocht worden afgebeten door Ir. EW.Huibregtsen, managing director van McKinsey j ed erland , di e een aanta luitdaginge n schetste voor het Nederlandse bedrijfsleyen. De g rootste uitdaging ligt volgens hem in de ond erneming ze lf.

ZEEPKIST

Conferentie "stra1 Marcel van Schagen Een andere vorm van tucht kan worden uitgeoefend door het onthoude n va n steun a<ln emissies.

Verder wordt voora l in tijd en van g rote veranderingen in de reele sfeer de tu eht va n d e meeond ernemend e aa nd eelhouder van groot belang.

Om zich zovee l l110gelijk aa n de tucht van d e vl' rmogcnsmarkt tc onttrekken zlIllen ondernemin ge n verschillendc stratcgiecn moeten ontwikkelen. De ond crn eming kan zo weinig mogelijk of geen beroep op d e vermogensverschaffers doen, of juist finan ciele strategieen hanteren, die voclrill gericht zijn op d e financiele struc tllur, de vermogensverhoud inge n en het divid endbeleid.

Ook kiln structurecl aandeeJhouderschap gestimulee rd worden, zodat een stabielere relatie tu ssen o nd erneming en vermogensverschaffer ontstaat. In d e reete sfeer is het adag io "terug naar de kernactiviteiten" een va n de mogelijke strate-

Traditioneel was het sturen en controlcren van d e m edewerkers van groot belil ng in het management. Nu zou het management, de organisa tie en vooral de medewerke rs op een effectieve manier moeten stimuleren en inspireren, zoda t op die manier de stelselmatige onderbenutting van het aanwezige talent onderva ngen wordt. BSO, een onderneming op het gebied van d e software on twikkeling, brengt dit min of meer in praktijk en heeft daar zeer goede ervaringe n mee. Kenm erkend voor deze werkwijze en de door Huibreg tsen beschreven managemen tsbenadering is wei de u itspraak "We' ve got to take out the boss elemen t in our system". Het stim uleren en inspireren 'an sich' is eehter ni et vold oend e voor het succesvol o ndernemen. H et gaa t erom een duidelijk doel te stellen, en dit te verkopen.

Wi! je d e o ndern eming in beweging krijgen , dan moet je op een zee pkist gaan staan met een boodsc hap. Bes tuurders moete n bezielers worden.

Essentieel voo r het welslagen is de interaetie tussen het sturen, strlletllreren en stimuleren van de ondernem ing.

TUCHT

30

Na deze enth ousiasmerende inleiding werd de fa ctor kapitaal ond er de loep genomen. Drs. J. W.E Kaptein van Pierson, H eldring & Pierson verd edigd e de stelling " De tueht van de markt is in toenemende mate d e tu cht van de vermogensmarkt. Oat heeft dllidelijke gevo lgen voor de ondernemi ngss trategi e". Deze tucht word t vooral uitgeoefend d oo r het openen en silliten van de finan cieringskraan door de vermogensverschaffers. Niet aileen d e bank kan dit doen . De aandeelhouder doet dit door aandclen te verkopen.

ROSTRA ECONOM I CA

De omloopsnelheid van mana· gementstheorieen is hoog en is vooral onder invloed van Nor· man Schwarzkopf's golfoorlog nog meer in de belangstelling komen te staan. Dit was aanlei· ding voor de ESB, Erasmus-fo· rum en het ministerie van eco·

strateg isch maar van ta ctisch belang; - Met een goed en doordacht plan krijg je de finan cierin g altijd rond, daar komt geen tu cht of strategie <Ian te pas.

HIERARCH IE

De factor arbeid kwam vervolgens aan bod door E.J. Wintzen van BSO, met a ls stellingname: "De med ewerkers zijn het belangrijkste kapitaal va n d e onderneming . Oat moet duid elijk in de organisati e tot uitdrukkin g komen" . De mees te ondernemingen zijn te sterk hierarchisch gestructureerd , terwi jl juist een organisatiewijze, waarbij mensen zovee l m ogelijk e igen ve ra ntwoorde lij kheid hebben, gekoppeJd aan duidelijke en ziehtbare taken, het mecs t stimlllerend is voor het fun ctioneren in de ondcrncming.

Bij BSO wordt daarom gewerkt met 42 werkmaatschappijen of cellen, met ma ximaal 60 werknemers.

giecn. Tijdens d e eonferentie brak weliswaar geen storm van protesten los op het verhaa l van Kaptein. Wei waren een aa ntal fundam entele punten van kritiek te horen : - op timaliseren van d e finan ciele tucht zorgt voor teveel druk op de korte termijnbelangen. Dit is sc hadelijk voo r de strateg ische bela ngen van d e onderneming, di e voo ral de lange termijn betreffen; - financieI e en strategische gezond heid zijn belang rijk, maar twee versehillende begrippen . De financiele gezondheid wordt bewaakt doo r d e vermogensmarkt. De strateg ische door de afzetmarkt. Het financi ele verhaal is daarom niet van

Zodra ee n ee l te g roo t groeit, wordt gesplitst en ontstaat een nieuwe ce l.

Decellen zijn in hoge mate zelfstandig en ieder afzonderlijk verantwoordelijk voor de door hen gekozen koers en te bereiken doelstellingen. De overkoepe lend e holding flln gee rt als bankier en overl egt met d e eellen over kwaliteits- en andere strategisehe riehtlijnen. Deze werkwijze is vooral in de di enstverleninggoed toepa sbaa r maar vaak ook in de industrie en bij de overheid .

DE BAAS

VooraJ d e voorzitter van het f"NV, Stekelenbu rg, had hierbij een paar kritisehe kanttekeningen.

Hij vroeg zich af in hoeverre deze orga ni satievorm werkt in mo ilijke tijd en, als er ontslagen moeten va llen en stelde dat ondernemers meer

NOVEMBER/DECEMBER 1991

egie in beweging"

\Vever ingenomen steLling voora l onderschreven en tevens aangevuld. Vooral De VNO-voonnan Verha ege n liet zich nict onberuigd en na m d e gelegenheid te baat dreigende woorden te spreken: "De Nederlandse overheid moet zich realiseren dat men tot andere allociltie kan komen als het

nomische zaken een conferen路 tie in de Doelen van Rotterdam te organiseren, alwaar het stra路 tegisch management vanuit verschillende aandachtspunten benaderd werd. Dit alles onder het bezielende voorzitterschap van Arie v/d Zwan.

be rcid moeten zijn werknemers in zcggenschap te lat en par ticiperen want ond anks d e mooi e

beleid niet gunstig is". Voorzitter v / d Zwan haastte zich de werkgevers op hun eigen vera ntgaan en doublures in het onderzoek te vermijden

woordelijkheid te wijzen. De bedrijven zouden

zou ook in de 'high tech' veel meer sa menge-

ook zelf het productiemilieu kllnnen stimuleren via Research-institllten en onderwijs. Opvallend

werkt moe ten worden. Cevolg zou bijvoorbeeld een voor velen nuttige s tandaardisatie van aller-

in het hele betoog van Wever en in de navolgen-

lei consllmentenartike len kunnen zijn. Het deba-

de discussi e was de nadruk, die op de vestigin gsplaa ts gelegd werd. Het 'milieu in ecologische

cle met de video 2000 van Philips is helaas een keuze llit de grabbelton van vele voorbeelden

zin' was in het geheel ni et aan de orde. Is dit een

wa,ubij, door gebrek aa n samenwerking, ver-

oninteressa nt item of kan er niet genoeg aan verd iend word en 7

s pilling van ge ld en onderzoekstal ent is o pge tred e n.

organisati cs tructuur bij BSO is Wintzen gewoon de baa s. Wcllicht ziet men bij de vakbeweging ni ct zovecl in d eze orga nisati es trll ctuur Omdilt dit ten koste gaat van de traditionele invloedskanalen zoals d e vakbeweging, kon voorzitter Arie v / d Zwan vervolgens niet nalaten op te merken.

EROSIE

De co nferentie werd bcs loten met een forumdi s-

"Het ODS produc IS beter gevoel verv-ult een brugfunctie"

cuss ie over de vecrkracht van de Nederlandse economie en he t Ncderl a ndse bedrijfsleven.

Hierover was men het dllidelijk oneens. O pmerkingen als "de overheid erodeert", "bedrijven anticiperen niet en concurreren niet op de ar-

De technologie ronde van de confercntie werd

beidsmarkt" en "De arbeidsproductiviteit neemt af per hoofd van de bevolking" werden als knup-

ingeleid door H. Pennings, voorzitter van de mad van bestuur van Oce van der Crinten nv. De

De laatste van het kwartet stellingen dat aan bod

door hem verdedigde stelling luidde: "\Vie in het

kwam betrof de om geving. Prof. dr. E. Wever,

tC'chnologische vlak de boot mist, wordt binnen de kortste kercn door de concurrentie wegge-

h oog leraar aan de Ka tholieke Universiteit Nijm cgen, verdedigde d e stelling: "In een economie

vaagd". Pennings ziet het technologiebeleid ills

die steeds internationaler wordt, spelen -parado-

die het verdient", of "Het bedrijfsleven pikt ai-

integraal onderdeel van het ondernemingsbe-

xilill genoeg- de lokaleomstandigheden een steeds

leen iets op als er wat te verdienen valt" en "We

leid. Bij Oce van der Crinten wordt dan ook 70%

belangrijker rol". Door Wever word t onder

zijn te netjes. We houden ons teveel aan de regels

van de omzet uitgegeven aan Research en Deve-

omgeving verstaan: "De wereld buiten de onder-

in de EC". Dit alles was sommigen toch te dol,

lopment. Met name voor het zekerstellen van de

neming voor zover die voor het fllnctioneren van

productopvolg ing, zodat bestaande marktposities behoud e n kunnen worden, is dit beslist

de onderneming bepalend of relevant is". Voor een nieuw op tc stiHten onderneming is he t pro-

waarna de veerkracht van de Ned erl a nd se econom ie, althans in de discussie, ziend erogen toe-

nood zakelijk. Ook voor de identiteit van de

ductiemilieu van de vestigingsplaats van essen-

onderneming is dit belangrijk, zowel extern naar

tieel belang. Zo kunnen er verschillen zijn in de

kiln worden. Nu rijst aileen nog de vraa g of we

de klant toe als intern, als bind end element tus-

manier waarop men tegen het ondernemerschap

door inspiratie op te doen bij N orman Schwarz-

sen de technische en commerciele functies van de onderneming. Het 'ons product is beter' gevoel

aankijkt, milieubeleid, lonen, attitudes van werk-

kopf het 'boss-element' uit ons systeem halen.

vervult hier een brugfunctie. In reactie op de heili gverklaring van de 'hig h tech' d oor de mis-

een rol spelen. De lokale omstandigheden zijn in de keuze voor

sch ien ni et voor n ie ts uit he t ka thol ieke Limburg

e e n vest igin gs-

pels in het hoenderhok gegooid. Niemand had een oplossing. Wei klonken verontschuldigingen als: " Elk land krijgt de overheid en bedrijfsleven

nam. Zo blijkt maar weer dat zelfs in een economengezelschap een evenwichtspunt gevond en

nemers, concurrentie en vele andere factoren die

afkom s ti gc Pennin gs w erd d oo r d e a nd ere d eba-

pl ailts in toene-

ters maar magc rtjcs aan gcvllid. Er was duidelijk

mende mate be-

geen advocaat van de duivel in de zaa!.

langrijk, omdat vanwege de ver-

LUGGAGE IN BOMBAY

vagende gren-

De minst slaapverwekkende aanvulling was nog

zen de concur-

de opmerking omtrent de Franse concorde:

rentie steeds gro-

"breakfast in London, lunch in New York, lugga-

ter wordt en het

ge in Bombay". Ik miste in de discussie vooraI het

lokale investe-

kennelijke gebrek aan samenwerking van de technocraten met die van andere ondernemin-

vergelijking met

gen. Miljarden worden gestoken in 'Research

steeds

and Development' waarbij veelvuldig het wiel

andere regio's

nogmaals wordt uitgevonden. In de medische

moet kunnen doors taan. Inhet

wetenschap organiseert men regelmatig congressen, zodat uitwisseling van gegevens en informatie kan plaatsvinden. Om verspilling tegen te

NOVEMBER/DECEMBER 1991

31

ringsklimaat de meer

navolgende debatwerd dedoor

Gelukkig had de leiding ook tijd vrij gemaakt voor gezefligheid ROSTRA E CON 0 M I C A

Econoom breekt Japanse theemarkt open.

Wie als econoom z'n dr,l,li hecft

die Unilever biedt? Vraag d,ln de brochure

gevonden in eet1 marketing /sales functie bij

"Pcrspectiewn voor Academici bij

Unilever krijgt een wereld van mogelijkheden.

Unilever"

HU

breekt, als het nodig is, de Japanse

theemarkt open of zet de shampoomarkt op z'n kop. Omdat hij al z'n mogelijkheden

geworden is door een gedegen

~1

training-on-thc-job.

Omdat in ambities de ruimte krijgen die aileen een multinational kan bieden. En omdat z'n talenten

~w ((

aan bij : Machteld van Zwieten, ~.

\~C1/~\

~'.~~

d S--' __~ ~ I!~l\ (~'-<.. ...---=->~ >--"S: ~'*)..t

'('1

.-1 L-=.-

I \~P:-:~~.

1- \\ ~I 11\;f ~ b ~ . . ~ ~ ~l . r/

I (

"-~..,.

~#

/

?

kunnen opbloeien in een open sfeer,

.......

...

--:

waarin z'n initiatieven en ideeen aile kans

tel. 010-4644232 of schrijf naar: Nederlandse

krijgen, omdat hij niet belemmerd wordt

Unilever Bedrijven BV (Sectie Management

door bureaucratie. Wilt u meer gedetaiHeerde

Development), Antwoordnummer 5004,

informatie over de wereld van mogelijkheden

3000 OK ROTIERDAM.

'----~ ~-u-Unilever

EEN WERELD VAN MOGELIJKHEDEN.

AGENDA

â&#x20AC;˘

wei n e door lacco Kroon

December 4 Seminar-reeks Algemene Economie. Nonconvexi ties in econo mics, Hans Amman.

Zaal 2252, 12.00-13.00 10 Uitzending van Studen ten TV, 10.00-2.00, SAL TO, kanaal 4.

18 Seminar-reeks Algeme ne Economie. The Effect of minimum wages on wage distribution and employment, eoen Teu lings. Zaal2252, 12.0013.00.

MEDEDELINGEN De TIMES wereldatlas is gewonnen door: Yasha Lange G. Doustr 56b-2 Amsterdam Gefeliciteerd, je kunt de atlas op de Rostrakamer ophalen.

KPMG-scriptie prijs: Thema 'Kinderen, ook een economische factor?'

Informatie 020 - 6567042

NOVEMBER/DECEMBER 1991

. Altijd alert op kwalijke ontwikkelingen binnen het universitaire. Op de eelden, de kwaliteit van het onderwijs en een redelijke studieduur. Dan komt boeman uit etermeer op de proppen met zijn nieuwe plannetjes. Je hoofd loopt rood aan van rontwaa rdiging, kleine rookpluimpjes stijgen op uit je neusgaten.

Ziedend zoek je contact met je geengageerde vrienden. In de rokerige ASVA-kelders wordt, tussen de matrassen van de aldaar verblijvende woningzoekenden, een actieweek in elkaar geknutseld. Bezettingen, fora en demonstraties; het wordt een week om nooit te vergeten. De dreun za l nog lang doordenderen in de gangen van het Ministerie. Een ding blijken de organisatoren echter verkeerd te hebben ingeschat. De actiebereidheid van de studenten zelf. Dat de wetenschappelijke pupillen heden ten dage wat minder enthousiast de barricaden opklauteren dan twintig jaar geleden is genoegJijk bekend. Het draagvlak van de acties was al extreem laag, gezien de algehele opkomst, maar het vooriopige dieptepunt is toch wei het feit dat studentenorganisaties elkaar voor de rechter dagen.

Carthago, bij monde van een ex-LSVb activist klaagt de ASVA aan in een poging de studen ten hun zuur verd iende collegevrije week te ontnemen. Er zullen wei heel wat dijen worden gekletst bij Onderwijs.

Op onze faculteit was een forum over de kwalitcit van het onderwijs. Drie maal raden wie er ook zitting in had. Inderdaad, Mighty Rick. Tn zijn nimmer aflatende geldingsdrang blijven zelfs zijn scabreuze studentenrijmpjes ons niet bespaard; hij declameerd ze doodleuk in zo'n gezellige talkshow. Het is waarschijnlijk een kwestie van tijd voor van der Ploeg benaderd wordt voor een vaste rubriek in de Viva. Ook dit fOTum gaf hij weer blijk van on v r loemd taalgebruik en kwamen we te weten dat er allerlei narigheid uit zijn m aag omhoogkom als hij enkt aan die vermaledijde vrijblijvendheid van het uni versitaire onderwijs. De gezameli" e Nederlands ers heeft de actieweek nog een beetje gered.

Mannen met gleufhoeden en notitieb ken waren goed ve tegenwoordigd en de televisie was niet te beroerd de camera's te laten snorre voor anderhalve man en e paardekop. De beelden wilen Ritzen wei geen nachtmerries bezorge . Is het aUemaal toeval of is er 5 ake van een komplot7 Misschien is het een goed . ee om een Parlementaire Enquetecommissie te laten onderzoeken of Carthago in werkelijkhe' een door het Ministerie van Onderwijs gefi ancierde organisa tie is.

Ais van der Ploeg n fractievoorzitter van de PvdA wordt, kan hij z 1 daar ook meteen over ontfermen. De man heeft toch overal tijd voor.

aar kr chtig Vorige maand beloofde ik dat ik in deze ostra nog te g zou komen op de buluitreiking. Inmiddels ze faculteit naar het Roeters Eiland Complex in is zeker dat de buluitreiking tot de verhuizl kapel. Dit is het oudste zaaltje van de Universiteit februari '92, gehouden za l worden in de Agni van Amsterdam, waar in 1632 Professor Gerardus Vossius (h istoricus) en Professor Caspar Barleus (fjlosoof) de voorioper van de UvA, het Atheneum lIlustre, zijn begonnen.ln deze nostalgische sfeer, en met een iets beter aangeklede barrel, zal de buluitreiking meer cachet krijgen. Verder wordt er overwogen om vanaf maart, na de verhuizing, de buluitreiking individueel te laten plaatsvinden in het nieu we gebouw. Hoe een oprecht boos arti kel in de Rostra tot verbetering kan leiden .. .

Op de faculteitsraadvergadering van november is Rob d e Klerk benoemd tot lid van het bestuur.

Verder waren nog twee zaken van belang; het Facultair Ontwikkelings Plan (FOP), en het Amsterdam Centre for Economics (ACE). Allereerst het FOP. Het FOP is goedgekeurd en fungeert als strategisch plan van aanpak voo r het veranderingsproces van de faculteit. Daarin is ook de aanbeveling van Roel In 't Veld overgenomen: "Er za l in ieder geva l gekomen worden tot een reductie van het aantal vakgroepen. Tegelijkertijd zullen de vakgroepvoorzitters, dan minder i.n aantal, een uitgebreidere taak krigen dan nu het geval is." Tenslotte staat er in het FOP dat de ta akstelling en omvang van het faculteitsburo za l worden herzien. Kortom, dit en nog vee I meer plannen in het FOP. De uitwerking zal nog veel tijd vergen, maar de faculteit is in ' er geval volop in beweging.

Het tweede belangrijke punt van de afgel en fa lteitsvergadering betrof het ACE (Amsterdam Centre for Economics). De VU, de Erasmus Universit 't en onze faculteit hebben zich voor de AIOopleiding gebundeld in het Tinberge nstituut. Gezien oede naam hiervan is onder leiding van Prof. Arie van der Zwan besloten di uit te bouwen tot het Tin rgen Research Institute (TRI). Het ACE is dan het Amsterdamse onde eel van dit Tinbergen Researc Institute. Met het ACE kunnen de Amsterdamse economen v de UvA en de VU enerzijds zichze beter profileren en anderzijds de vruchten plukken va n goe8e samenwerking met Rotterdam. Definitie uitwerking van aile plannen hangt echter nog af va eonderhandelingen met de Erasmus Universiteit hou ik jullie van d verdere ontwikkelingen op de hoogte.

ROSTRA ECONOM ICA

33

EEN ECONOOM DIE WIL WETEN HOE DE WERELD ACHTER DE CIJFERS IN ELKAAR ZIT, GAAT OP ONDERZOEK UIT BIJ VB ACCOUNTANTS.

De accountants van VB zijn intensief betrokken bij het

werkterrein van hun c/ienten, bij de wereld achter de cij[ers.

Ze krijgen te maken met de complexe ' vraagscukken waarmee

de aandacht voor persoonJijke ontplooiing en de open relaties met collega's en c/ienten Car r j ere - p I ann

j

n g.

Je start je loopbaan

de overheid ell de non-profitsector worden gecon[rollteerd.

bij een organisatie die innovatie hoog in haar v,1andel voere.

De accountants van VB verdiepen zich in financieringsproblemen,

Natuurlijk investeert VB in zijn medewerkers. VB kent een uit-

begrotillgstekorten, herverdeling van geldstromen en in kwesties

gebreid intern opleidingsprogramma, een loopbaanplall voor

aJs stadsvernieuwing, milieuzorg, privatisering en [usies.

economen een management development-programma voor pas

De we reId van VB. VB is mel ruim 1.300 mede-

afgestudeerde regisleraccountants. Hel loopbaanplan is crop ge-

werkers en 30 vestigingen een van de grote accountantskantoren van

rich I dal startende economen zo snel mogelijk als zelfslandig

het land. Een eigentijdse organisacie mel een veelzijdig dienslen-

werkende accountants [unctioneren. In ongeveer drie jaar lijd groei

pakkel en een eigen visie op dienstverlening.

je door naar de [unctie van controleleider. VB biedt je bovendiell

VB werkl voomamelijk voor organisaties als gemeenten, minisleries, nucsbedrijven, ziekenhuizen en lhealers. Een dynamische

een prima salaris, mime loopbaanmogelijkheden en uitslekende andere voorzieningen, die meegroeien mel jouw ontwikkeling.

wereld waarin naast economische ook sociale en polilieke afwegingen

In(ormatie en sollicitatie. Wilje meer weten over VB o[

een belang.rijke rol spelen. In de cuitllllr van VB ligl dan ook een

wil je solliciteren? ScMjf dan een brief naar VB Accountants, Afd per-

sterk accent op maatschappelijke betrokkenheid Dal is Ie merken

soneel en Olganisalie, Postbus 19331,2500 C~YB Accountants

aan de sfeer in hel bedrijf, de manier waarop wij georganiseerd zijn,

's-Gravenhage of bel: 070-3738388.

WERKEN BIJ VB

IS INVESTEREN IN JEZELF.

.r

-"...

Advles 8ela,tingadvi,eurs

Train Grand Vitesse feuilleton

over

de

--Edelaehtbare, dan zou ik nu graag willen overgaan tot bewijsstukken Atot en mel E- De advoeaat van mevrouw Bouman-van der Zaa overhandigde enkele folo's aan de rechter. -Op deze foto's, edelachtbare, ziet u de verdachle gedurende zijn criminaliserende handeling op 15 oklober jongstleden op een gekostumeerd lees I in Belgie. In de luin van de leestlocatie kwam het rond middernacht tol de voor mijn cliente onaanvaardbare handeling. -De reehter die tot nog toe met herhaaldelijke uilroepen van verbazing het beeldmateriaal had bekeken onderbrak het betoog en wenkte de advoeaat. Deze boog zieh over de foto waar de reehter sehijnbaar nog enige toeliehting op behoelde. -Oat is het aehterwerk van de gedaagde, edelaehtbare,- zei de reehtsdienaar smalend.

Gelaeh steeg op uit de zaal. Hij vervolgde -Zoals al gezegd werd de heer Bouman met zijn Zweedse minnares aangetrolfen in een houding die niet strookt metzijn gehuwde status. Een door mijn eliente ingehuurde medewerker van een privereeherehe bureau was in de gelukkige omstandigheid dit onomstotelijk vast te leggen.- Pim die in de zaal zat om de alloop van de zaak aan Flipstra te kunnen rapporteren, keek vanuit zijn ooghoeken naar Bouman. Deze keek strak voor zieh uit. De ader bij zijn slaap klopte heltig. -Wi I de verdaehte naar voren komen- Bouman stond op en nam plaats in het beklaagdebankje De advocaat van zijn vrouw begon het verhoor. -Is uw naam Karel FrederikBouman .?- -Wieanders.snauwde Bouman . De advocaat reikte hem de foto's aan. -Bent u dat ?- -Oat klopt- -Kunt u misschien de reehtbank inlichten over de aard van de activiteit waar u in verwikkeld bent -De advocaat wierp hem een sarcastische bl ik toe.

Bouman besloot een poging te doen zich het vege lijlle redden. De loto's die u voor uziel berusten op een misverstand . Mijn goede vriendin Svenska en ik hebben de buitenlucht opgezocht omdat de sanitaire voorzieningen volstrekt ontoereikend waren Ik geef toe, dealcohol speelde mij parten . Tijdens het urineren was er sprake van een wankel evenwicht en toen mijn broek achter de stugge twijgen van de heg bleven haken viel ik ongelukkigerwijs op Svenska. Oat het daaropvolgende beeld de schijn heelt van een amoureuze toenadering is te wijten aan het weinig verhu lIende karakter van de jurk van mij ngoede vriendin Hier zou echter nooit sprake van kunnen zijn Ze is als een zus voor me. -De witte bef reageerde fel. -Is het niet zo, meneer Bouman, dat uuw vrouw al jaren stelselmatig bedriegd met buiteneehtelijke affaires? Is het niet dat u een zwak heeft voor blondines van Scandinavische origine? Is het niet zo dat u maandelljks Zweden bezoekt voor promotionele activiteiten omdat daar volgens u sprake is van een groeimarkt voor weerbestendige, uit plastic gegoten klapstoelen terwij I uw accountant beweerd dat er nog nooit een dergelijke stoel binnen de grenzen van het Zweedse Koninkrijk gesignaleerd is? Is het niet zo dat u uw dierbare vriendin Svenska een ouderwetse veeg stond te geven?-

NOVEMBER/DECEMBER 1991

vaderlandse

jeu gd

Boumans handen verkrampten om het hekje van de beklaagdenbank Toen ontplolte hij en rukte het hekje los van de vloer.

-Gladde teckel, ik vermoord je- brulde hij buiten zijn zinnen en wierp het Ihans mobiele stuk rechtbank riehting de advocaat. Een voltreffer, het projectiel kwam trillend tot stilstand in's mans voorhoofd en deze ging dan ook met een dreun tegen de vlakte. -Haal die gek onmiddelijk weg- schreeuwde de reehter onophoudelijk hamerend. Schuimbekkend werd Bouman afgevoerd door twee parketwachters -Ik krijg je nog wei, sekreet. Nooit in je leven zul je een rustig moment kennen. Geen cent zul je krijgen, hoor je me , geen cent.- De parketwaehter keek verontschuldigend achterom en gal Bouman een tik met zijn knuppel-Takketrut. met je wratten op je kont- murmelde hij nog en zakte in elkaar. Aile hoofden draaiden in de richting van mevrouw Bouman-van der Zaa, in hun ogen een blik van plotseling mededogen met de verdachte.

Nadat de rust was hersteld en de gewonden geborgen, sprak de rechter zijn vonnis uil. -Gezien het uiterst onaangepaste gedrag van de heer Bouman ziet deze reehtbank zich genoodzaakt laatslgenoemde handelingsonbekwaam te verklaren en al zijn bevoegdheden en beheer over zijn bezittingen aan mevrouw Bouman-van der Zaa over te dragen. De heer Bouman zell wordt zo spoedig mogelijk ter beschikking van de regering gesteld.-Kijk 'r eens hier- zei Flipstra breed grijnzend en schoof een stapeltje bankbi ljetten rlchting Pill1. Vervolgens trok hij een bureau la open en zette twee whiskey-glazen op zijn bureau. -Deze lucratieve case vieren we met een glaasje Jack- zei Flipstra vrolijk en toverde de markante vierkante lies te voorschijn, gevuld met het onalscheidelijke lijldrankje van de parapolitionele beroepsgroep Terwijl Flipstra het glaswerk royaal volschonk liet Pim zijn bevochtigde vinger langs het bundeltje waardepapier glijden -Maar Flipslra, dat is 10000 gulden- He! werd Pim zwart voor de ogen. 111zijn doorgaans zo armlaslige leven werkte deze plotselinge liquiditeitsgolf als een monetaire mokerslag Na belaagd te zijn door het oorverdovende lawaai van rinkelende kassa's verloor Pim het bewustzijn Brak water sijpelde over Pim's gezicht en brachl hem weer bij zinnell. -0 god, Cornelius. De arme knul komt weer bij- kraaide Emma, de receptioniste, die een morsige vaatdoek boven Pim's gezieht stolld leeg te knijpen In oude kollie geweekte restanten van de lunch Iiepen Pim's mond binnen. Hij veerde op en spoog hardgrondig -Hier, kiddo- lachle Flipstra en reikte hem een glas aan: -Jij kan wei een drink gebruiken Lalen we toasten op de succesvolle afwikkeling van je eerste zaak.-

ROSTRA E CON 0 M I C A

35

COMPONISTEN GEZOCHT (M/V).

H

et financiele reil e n en zeilen van een bcdrijf

zal u een ding opva lle n: bie r doen mensen met pl ezie r

kan natuurlijk gezien worden als een droge

hun werk.

comb in ati e van cijfers. Maar toch.

Tu sse n die cijfers bestaat wei degelijk een ver-

Voor on ze vestigi nge n in Den Ha ag, Ro tterdam, Ei ndhoven en Amsterdam zijn we nu op zoe k naar

band. Allemaal dragen ze een betekenis met zich mee.

jonge bedrijfseco nomen en HEAO 'e rs die net zoveel

Elke post vertelt z'n eigen verhaal.

plezier aan hun yak beleven. Of op z'n min st zouden

Wie ze op die manier beziet, ontdekt feilloos de valse noo t in de partituur. \X/ie ze zo kan lezen,

willen beleven.

Heb je 'n dergelijk en thou siasm e vo o r je yak )

voe.lt sne l genoeg of het hier gaat om een grandioze

Schrijf dan naa r mevr. E. Pill er, Stadhouders-

ouver ture of een z\vanezang.

p lan tsoen 24, 2517 JL D e n Haag. Of bel 070 - 342 5625.

Wie dit kan, zou bij Arthur Anders en kunnen

We maken graag 'n s kennis met je.

werken. Wij zien acco untancy als meer dan ee n plichtmatig con trol e ren.

Veel eerd er gaa t het om adviseren. D aari n kan de ene acco untant zich van de andere onderscheiden.

Oat deze fil oso fie in d e praktijk werkt, blijkt.

Arthur Andersen beeft wereldwijd circa

ARTHUR ANDERSEN ARTHUR ANDERSEN & Co

60.000 medewe rkers verspreid over meer dan 300 ves tigingen. Maar waar u oo k binnenkomt , overa l

ACCOUNTANCY

SC