1992 - Nummer 189 - november 1992

Wie een carriere bij Price Waterhouse start, Ioopt het risico snel door te groeien.

Carriereplanning is voor aankomende bedrijfs-

Bij deze vestigingen bestaat grote behoefte aan

economen vooral een afweging tussen risico en

jonge, bijna of net afgestudeerde bedrijfs-

rendement, waarbij opleiding, begeleiding en

economen die kiezen voor een carriere in de

doorgroeimogelijkheden een belangrijke rol

accountancy.

spelen.

Sterke persoonlijkheden die bereid zijn zich in te

Investeren in de toekomst

zetten voor de organisatie, verantwoordelijkheid

is investeren in mens en.

\路villen dragen, commercieel kunnen denken en

Price Waterhouse kent een zeer uitgebreid

een gezonde dosis ambitie hebben kunnen bij

programma van interne opleidingen die niet

Price Waterhouse al snel heel ver komen. Wie bij

aIleen in Nederland, maar ook in de overige

Price Waterhouse komt werken, promoveert

Europese landen gegeven worden.

namelijk al na twee jaar tot Senior, waarna een

Daarnaast zorgt Price Waterhouse voor in ten-

snelle doorgroei tot Assistant Manager, Manager,

sieve begeleiding door ervaren managers van

Senior Manager en uiteindelijk tot het Partner-

Price Waterhouse die als vraagbaak fungeren

ship mogelijk is.

en die tevens zorg dragen voor een voortdurende persoonlij k e begeleiding.

Price Waterhouse Worldfirm.

Price Waterhouse is een wereldwijde organisatie

Kiezen voor Price Waterhouse betekent een keuze

die voorziet in uitgebreide dienstverlening op

voor een stimulerende, dynamische omgeving

het gebied van Accountancy, Belasting-,

waar carrierekansen ruimschoots aanwezig zijn.

Organisatieadvies en Corporate Finance.

Wie geinteresseerd is, neemt vrijblijvend contact

In Nederland is Price Waterhouse gevestigd in

op met Marjolein Meijer van Personeelszaken.

Amsterdam, Den Haag, Deventer en Rotterdam.

Postbus 881, 3000 AW Rotterdam, 010 - 400 83 69.

Price 1#1terhouse

Verrassende fotosessie van de faculteit pag. 4 • 25

Wordt het Bush of Clinton? pag.34 4 Zij gingen voor de titel Esther van Dijk & Margreth Hoek 6 Econometrie: koffie met of zonder? prof.dr. J.F. Kiviet 8 Beste leerschool: FEE of cafe?

Robbertjan Roet 11 The power game drs. R.H. van het Kaar 12 Ken uw geschiedenis drs. J.W. Velthuijsen 14 Het millieu en de econoom Liesbeth Heidstra 17 Een wetenschappelijke krachtsinspanning Esther van Dijk 17 In dertig stappen de tentoonstelling rond prof.drs. J.G. de Wit & 18 Een vak in beweging prof.dr. A.I.J.M. van der Hoorn dr. E. de Jong Hans Lingeman

20 Effecten van wisselkoerarrangementen 23 Denkaan Henk 24 Economische vraagstukken rond tijdsallocatie

prof.dr.mw. 5.5. Gustafsson & dr.mw. K.G. Tijdens 27 Van econoom tot milieudeskundige Pieter van der Does 28 Macro-economie in de 'murder capital' drs. K. Hooyman 30 Ondergang of duurzaamheid E. Slot

32 Facts & Figures van een nieuwe Prof.

33 Hans from Holland 34 Bush, Clinton, of Perot?

37 Agenda 37 J'Accuse 37 Bien sur 39 Honle-part}J 161, deel4

H. Dreijklufft drs. L.M. Keijzer Henk Koster E. Bien H. Strikker & R. Heiloo

.......:a= ___ _ Wibn--=~wonIen

BE

RadactI.: Sander Edler de van DI PIet8r van der Andreu de Groot van Embden Ueebeth HeIdstra Malllreth Hoek Dr, E. de Jona

Annemlek Jutfe

AcIrMwI~~ .

Studlnten8dm NIeuwe Do......... 1 1012 CP AmsterdIIm Voor react..., brteven en open sollleltatlea la de reclact1e berelkbaar op: Kamer 0.05 CE3) Roetersstraat 11 1018 WB Amsterdam

Dr.lr. H. Koster

Tel: (020) 525.4297

Robbert Tlemens

Robbertlan Roet

Ingezonden brleven, artlkelen en studlerapponages kunnen worden Ing&-

FotoGrafle: Marian Vleerlaag Hana Ungeman

FEE 1992, door Marian Vleerlaag

JaccoKroon

NOVEMBER 1992

kort.

Voo~glna:

Komt dat zien, komt dat lezen! Zeventig jaar geleden zag de Economische Faculteit van de Univer- siteit van Amsterdam het licht. ROSTRA luistert dit lustrum op met een extra dikke special over - hoe kan het ook anders - onze FEE. Geschiedenis van dit wetenschappelijke circus en haar bewoners, vrouwelijke doctoren en Henkie Westbroek passeren de revue. Ontwikkelingen in vakgebieden worden door meesters in de economie uit de doeken gedaan. In het midden van deze verguIde uitgave vindt u een handleiding, zodat u niet verdwaalt in aIle activiteiten die voor het lustrum zijn georgani- seerd. Voor de thuisblij-vers en studenten die niet van lezen houden, heeft ROSTRA het nieuwe gebouw eens onder de lens genomen.

Wij bieden u veel kijk- en leesplezier.

.:P:,....

, :..... 111 van&OOOn.

Advertentle8.

T-==-~bur. _h a.v. de

•

Advertent1a8 In dB nummer van:

1m:~:"

Deloltte & Touche KPMGKlYnveld Moret, Ernsf & Young Price Waterhouse Procter & Gamble PTT Unllever VB Accountants

let- en drukwerk: De Bu~ Ellerman Harma BV. ISSN 0166 - 1485

3

De uitreiking van een doctoraat verJoopt gelukkig een stuk officieler dan de bekende gekunstelde ceremonie rond de doctorandustite!. De titel 'doctor' verkrijg je door het schrijven van een proefschrift.

Sinds de twee-fasen-structuur neemt de Universiteit 'Assistenten in Opleiding', kortweg AIO's, aan. Zij moe ten na hun studie vier jaar lang, naast het geven van onderwijs, onderzr 'k doen en daar een proefschrift ove' 'iven. Tijdens d eze

Ik denk dat voor veel

Zij gingen VOOI Vrouwelijke promovendi zijn schaars op onze faculteit. Theoretisch zou je dan verwachten dat de hoogte van de beloning aangepast zou worden. Voor de eerste vrouwelijke doctor in de economie -Koningin Wilhelmina- ging dit inderdaad op, al lagen daar eerder institutionele dan economische redenen aan ten grondslag. De andere zeven vrouwen die aan onze faculteit gepromoveerd zijn, zijn minder goed bedeeld, maar daarom niet minder interessant. Vier van hen verhalen over hun promotie-ervaringen.

vrouwen het offer te Esther van Dijk & Margreth Hoek

groot is

4

verschillende organisatievormen rond innova tie heeft stelt zij daari n centraa!. vier, vaak lange, jaren noemen zij zich inno vatie. Zo ontstond het proefschrift promovendi. Achter een katheder in de 'Schumpeterian Puzzles' - techno logical HUIVER Lutherse Kerk dient de promovenda haar competition and economic evolution.

Wanneer wij Maria vragen naar de oorzaak p roefschrift uiteindelijk een uur lang te Gelukkig is het proefschrift ni et in een van het geringe aantal gepromoveerde verd ed igen tegenover een vrouwen wijst zij op het promotiecommissie van vijf verschil tussen oud e en hooglera ren . De commissie nieuwe stij!. "Vroeger kreeg neemt recht tegenover haar je een contrac t als plaa ts, gekleed in stem mig 'wetenschappelijk medezwarte toga's en met de echte werker' en speelde het al baretten op het hoofd. Zij dan niet promoveren geen stelt vragen over het proefgrote ro!. Tegenwoordig schrift, of over een van de wordt je als AIO speciaal stellingen d ie de promovenaangenomen am een proefda poneert naar aanleiding schrift te schrij ven. van haar proefschrift. De Bovendien is er veel promovenda krijg t het zwaa r onzekerheid met betrekte verduren. Daarom mag zij, king tot de wetenschapvolgens de traditie, haar pelijke kwaliteit van twee bes te vrienden ach ter vrouwen. "lk denk dat men zich laten staan, de 'paratoch een soort huiver heeft nimfen', om haar psycholoom vrouwen als volwaargisch te steunen. Zij is dan dige economen te zien. Het Maria Brouwer ill de uerdedigil1g tcgenover de promotiecorrlln issie niet meer aileen in de is opvallend dat vrouwen discussie. a de uitrei king is minder vaak in d e 'core' het geheel aa n d e doctor hoe zij de dag en vage bureaulad e beland. Rond 1986, toen va n d e wetenschap promoveren zoals nacht verder laat verJopen.

Maria d e eerste woord en op papier zette, bedrijfs- , mi cro- of macroeconomie. yond er namelijk een 'Schum peter revival' Meestal promoveren ze in de randSCHUMPETER HERLEEFT plaats over de gehele wereld. Schu mpeter gebieden als organisatiekunde en econo"Het lweft wei wat, zo' n ceremonie", aldus begon weer in te raken. Een aan tal mische geogra fie. In de objectieve vakken Maria Brouwer werkzaam als docente gerenommeerde economen richtte de als wiskunde en scheikunde komt dit Externe Organisatie bij de vakgroep Schumpetersociety op. Eens in de twee jaa r verschil in promotieonderwerpen veel Strategisch Management & Markttheorie. organiseren zij een conferentie over minder naar voren. Daar is het makkelijker In 1969 begon zij haar economiestudie met Schumpeter. Maria vie I dus met haar neus te constateren of iemand goed of minder vier jongedames en tweehonderd in de boter. Haar proefschrift is zelfs in goed is." jongeheren. Zij is de vierde van de acht Engeland en de Verenigde Staten vrouwen die gepromoveerd is aan d e FaGEEN RUIMTE VOOR RELATIES uitgegeven en wordt nog steeds verkocht. culteit der Economische Wetenschappen Momenteel doet ze een cross-country Ook Coby van der Linde is nog werkzaam en Econometrie(FEE), en in een keurig onderzoek naar de bestaande organisain de wetenschap en weI bij het Europa rokje achter de katheder mocht staan. tievormen rond innovatie. De vraag of de Instituut van de Universtiteit van Leiden.

Maria bracht de theorie va n Schum peter in stitutionele vormgeving posi tieve of Zij promoveerde op 5 februari 1991 op de over innovatie up-to-da te en beschreef de nega tieve effecten op het tempo van dissertatie 'Dynamic international oil

LUSTRUMSPECIAL

de titel markets'. Opgedane kennis draagt zc tijdens colleges over op de Leidse rechtenstudenten. Haar huidig onderzoek betreft het functioneren van de staatsoliemaatschappijen die bij de OPEC betrokken zijn. Over het geringe aantal vrouwelijke doctoren houdt zij er een uitgesproken mening op na: "In mijn tijd, ik begon in 76 met mijn studie, had je nog geen AIO's. Na mijn studie werd ik Oit wetenschappelijk medewerkster. betekende dat je geacht werd vee I les te geven en een proefschrift te schrijven. Voor relaties, laat staan een gezin, was nauwelijks ruimte. Nu krijgen de AIO's relatief meer tijd voor het schrijven van hun proefschrift.

Oaarom kunnen vrouwen tegenwoordig makkelijker promoveren." Coby brengt nog een punt aan het licht, dat Maria niet noemde: "Ik ben bovendien benieuwd in hoeverre de saJarisveriaging van de AIO's meespeelt bij het aantal vrouwelijke promovendi. Is het zo dat nu meer vrouwen promoveren omdat de mannen uit geldbejag sneller het bedrijfsleven binnenstappen?". En als echte wetenschapper voegt ze hier aan toe: "Oit verband zou men toch eens moe ten onderzoeken."

formul es".

MET

DANK AAN ...

Bij de planologen zetelt doctor Anneke Hakkenberg. Zij promoveerde op 13 fcbruari 1992 op haar proefschrift 'Keuzen en logica in onderzoek en beleid'. Van huis uit is zij wiskundige. Zij heeft geprobeerd om bij de planologen een zodanig wiskundig analytisch kader te scheppen waardoor problemen bij ruimtelijk onderzoek helder geformuleerd kunnen worden. Haar proefschrift wordt onder andere door haarzelf in het onderwijs gebruikt. Daarnaast heeft de methode in de praktijk zijn waarde bewezen. Zo hebben bewoners van de wijk Oosterwei in Gouda hun problemen zodanig kunnen analyseren, dat zij meer inspraak hebben gekregen bij d e gemeentelijke instanties.

Met deze analyses kan ook sneller een oplossing worden verkregen.

Voor Hakkenberg was het niet eenvoudig een promotor te vinden binnen de wiskunde-

PROEFSCHRIFT IN DE PRULLEBAK

Angela van Heerwaarden heeft de ivoren toren van de wetenschap verla ten en is werkzaam bij d e NRG (Nederlandse Reassurantie Groep).

Liefde voor wiskunde en goede vooruitzichten deden haar in 1981 kiezen voor de studie actuariaat. In december 1991 promoveerde zij als eerste vrouwelijke AIO van de FEE op 'Ordering of Risk: Theory and actuarial applications .' Haar proefschrift bevat modellen waarmee verzekeringsmaatschappijen hun schadepremies kunnen berekenen. Bij haar huidige werkzaamheden is d e inhoud van haar proefschrift helaas overbodige luxe.

Promoveren is binnen haar vakgebied bijzonder omdat de arbeidsmarkt sterk aan afgestudeerden trekt. "Actuariaat is zoiezo een mannenstudie" aldus Angela.

Haar motivatie om buiten de muren van de universiteit te treden ligt voornamelijk in de afwisseling die het bedrijfsleven biedt.

Nog geen jaar werken en ze mist de wetenschap aJ."Vooral het ploeteren met

LUSTRUMSPECIAL

Een rijtje proefschriften facuiteit, en ook bij de sociale gcografie was men niet gecharmeerd van haar persoonlijke aanpak van de problemen.

Professor Lambooy yond haar werk echter meer dan het promoveren waard, vandaar dat Anneke aan onze faculteit gepromoveerd is. Over het promoveren

zegt :Gij nog: "Je moet het onmogelijke ervoor doen. lk denk dat voor veel vrouwen het offer te groot is. Hoe vaak lees je niet in de proefschriften: 'Met dank aan mijn vrouw en kinderen ... ' Ais vrouw zit je niet in zo'n positie. Ik heb het nict cadeau gekregen."

Wilhelmina: eerste vrouwelijke doctor van onze faculteit.

WILHELMINA

Het schrijven van een proefschrift is niet de enige manier waarop men doctor in de economie kan worden. Zo worden er jaarlijks op de stichtingsdag van de universiteit ere-doctoraten uitgereikt. Oit vormt, door aile commotie er om heen, een van de grote profileringsmogelijkheden van de universiteit. Een eredoctoraat wordt gegeven op grond van bijzondere verdiensten die verleend zijn aan de wetenschap. De eerste vrouw die deze eer ten deel viel was koningin Wilhelmina. In haar veertigste ambtsjaar, 1938, kreeg zij een ere-doctoraat van onze faculteit uitgereikt. Oaarmee was zij de eerste vrouwelijke doctor in de economie uitgereikt door onze faculteit. Toentertijd schonk de pers veel aandacht aan d eze ceremonie.

Oit kon echter niet verbloemen dat het doctoraat geen logische keuze was. Het eredoctoraat werd waarschijnlijk vooral uitgereikt om luister bij te zetten aan het veertigjarig ambtsjubileum dat Wilhelmina in dat jaar vierde.

Een hoogleraar liet dan ook aantekenen in de notulen van de senaat niet akkoord te gaan met de toekenning van het eredoctoraat. Voor de ambitieuzen onder ens zonder koninklijk bloed blijft het schrijven van een proefschrift toch de aangewezen methode voor het behalen van de doctorstitel. Of je moet koningin worden.

5

Hoewel veel van de eerste economen l.ich al lieten leiden door het gel.egde 'meten is weten' is er van econometrie in de huidige betekenis van het woord pas sprake sinds het begin van del.e eeuw. In 1907 voerde de Italiaan Benini, naar het schijnt als eerste, een meervoudige regressieberekening uit om daarmee een economische relatie vast te stellen. Hij schatte de vraag naar koffie als functie van de prijzen van zowel koffie als suiker. Hij postuleerde dus een economische theOl'ie en verzilmelde feitelijke metingen van de drie betrokken variabelen over een aantal perioden. De toen pas ontwikkelde statistische techniek van de regressierekening gebruikte hij vervolgens om de parameters van de vraagvergelijking naar koffie te berekenen. Del.e melange van economische theorie, empirische observatie, statistische modelformulering en rekentechniek, waarvan hij zich bij l.ijn economische wetenschapsbeoefening bediende, word t vanaf de dertiger jaren econometrie genoemd en sindsdien als een deels zelfstandige discipline beschouwd.

DE EERSTE NOBEL PRIJS

6

Slechts enkele Amsterdamse studenten werden al in de dertiger jaren met dit nieuwe vakgebied geconfronteerd. Het maakte geen deel uit van enig voorgeschreven studieprogrilmma, mililr een jonge gedreven medewerker van het Centraal Bureau voor de Statistiek kwam als privaatdocent colleges geven, en liet l.ien wat, naast de wei onderwezen beschrijvende sta tistiek, de ontwikkelingen waren op het gebied van de econom isch-sta tis tische analyse. Del.e docent was Jan Tinbergcn en een van de geinteresseerden (een destijds juist afgestudeerd wiskundige) was Piet de Wolff. Tinbergen zou later de eerste Nobelprijs voor economie ontvangen, terwijl l.ijn toehoorder de eerste werd die na de oorJog, eerst als lector en kort daarop als hoogleraar, het yak econometrie zou ontsluiten voor student en van onze nu zeventigjarige faculteit. Samen met hem had ik het genoegen v~~r de lustrumbundel, die op 25 november gepresenteerd wordt, een artikel te mogen schrijven waarin de geschiedenis en ontwikkeling van de econometrie, in het algemeen alswel specifiek met betrekking tot onze faculteit, in ruimer bestek aan de

Econometrie: kof Hoewel veel van de eerste economen zich al lieten lei den door het gezegde 'meten is weten' is er van econometrie in de huidige betekenis van het woord pas sprake sinds het begin van deze eeuw.

Speciaal voor het lustrum van onze faculteit doet professor Kiviet, hoogleraar empirische econometrie, op smeu'ige WIJze de geschiedenis van dit jonge vakgebied en de plaats hiervan binnen onze faculteit uit de doeken. Over de melange van economische theorie, empirische observatie, statistische modelformulering rekentechnieken, Nobelprijzen, de prijs van koffie, toekomstverwachtingen en koffiedikkijkerij. prof.dr. }.F. Kiviet

ordC' komen dan hier mogelijk is. In dat artikC'l kan de student van nu lezen over de verzelfstandiging die de econometrie in en na de zestiger jaren doormaakte; in Nederland binnen eigen studierichtingen, en aan de Uv A bestuurlijk (met actuariililt) in een ilfzonderlijke interfilculteit. Toen de econometrie halverwege de jaren tachtig tot grote bloei was gekomen, enerl.ijds blijkend uit de l.eer grote toeloop van studenten en anderl.ijds uit de onderzoekprestaties van de staf (op basis van artikelen in top-tijdschriften geclassificeerd als tweede van Europa, aileen voorafgegaan door de London

Een econometrische lelole School of Economics l ) achtten de bestuurders de tijd rijp om de nog jonge interfaculteit weer bij haar alleenstaande 65+ moeder in te lijven. Vandaar dat de 70jarige inmiddels anders heet dan bij haar oprichting.

OFFICIEREN

De toekomst voor de econometrie ziet er

hoopvol en uitdagend uit. Niet aileen wat het vak zelf betreft, waarover hieronder meer, maar ook wat haar positie en mogelijkheden binnen de FEE betreft.

Econometrie is een sterk internationaal georienteerde wetenschap. Ook de FEE internationaliseert en zal in haar contacten met ilndere faculteiten steeds meer ervaren dat econometrie onmisbaar is v~~r hedendaags economisch onderzoek. Het gros van onze buitenlandse collegaeconometristen werkt binnen een economische faculteit en de meesten van hen zouden niet anders willen. Ook binnen onze faculteit en in ruimer verband binnen TRACE, het nu van start gaande samenwerkingsverband van economisch wetenschappelijk onderl.oek van de rands taduniversiteiten, mag verwacht worden dat de naaste toekomst betere faciliteiten en meer stimulering over en weer l.al brengen. De econometrische "Tl o wetenschappelijke staf van de 8' FEE is in aantaI bepaald niet omvangrijk, maar wordt op korte afstand geflankeerd door een aantal hoogleraren (Cra mer, Don, Morgan, van Praag) die eveneens van econometrische naam en faam l.ijn. Weliswaar maar een klein leger, voornamelijk officieren ' Welke economische faculteit kan daar op bogen?

STROOMVERSNELLING

Wat de ontwikkeling van het vakgebied zelf betreft is er onmiskenbaar sprake van een stroomversnelling. Zmvel in de ontwikkeling van de techniek, de practische analyse van economische gegevens van allerlei aard, de beoordeling

LUSTRUMSPECIAL

ie met of zander? 路 van de kwaliteit van dergelijke analyses en de implementatie van al die geavanceerde method en in handzame tafelcomputerprogrammatuur is er vee I meer gaande dan een mens volgen kan. Het aantal goede wetenschappelijke tijdschriften en hun omvang neemt hand over hand toe. Nog steeds ligt de meervoudige regressie die Benini al toepaste ten grondslag aan de meeste analyses die econometristen uitvoeren, maar daarbij zijn ze zich nu beter bewust van de beperkingen en de zeer speciale voorwaarden waaraan voldaan moet zijn opdat een dergelijke analyse werkelijk inzicht geeft in het onderliggende economische verband. Er zijn tientallen varianten van de regressierekening ontwikkeld en nog steeds verder in ontwikkeling.

Bovendien is er sprake van razendsnelle diffusie van deze technische vernieuwing.

De econoom die tien jaar terug een bijvak econometrie volgde en zijn zaakjes niet heeft bijgehouden zal daar maar weinig houvast meer aan hebben bij het kennisnemen van recent toegepast econometrisch onderzoek. De proliferatie van nieuwe technieken vloeit deels ook voort uit het feit dat er anderssoortige relaties dan de klassieke vraag- en

toestand overgaan in de andere, of de keuze die ze tussen allerhande alternatieven maken (bijv. op vakantie met vliegtuig, eigen auto of anders, of

Ceen ecol1ometrische klok desnoods de keuze tussen koffie met of zonder suiker/melk). Voor het doen van dergelijk onderzoek naar het gedrag van individuen (of gezinnen, of afzonderlijke bedrijven) zijn uitgebreide gegevensbestanden (kortweg microdata genoemd) en krachtige computers met veel werkgeheugen vereist. Aan die voorwaarden wordt in steeds toenemende mate voldaan.

KOFFIEDIKKIJKERIJ

Welke economische faculteit kan daarop bogen

aanbodcurven naar goederen en diensten op zekere markten (micro of macro) worden onderzocht. Van recenter datum zijn vraagstukken zoals de analyse en verklaring van een zekere toestand waarin individuen verkeren (bijv. het al dan niet in het bezit hebben van een PC), of van de duur van de periode waarin ze in een bepaalde toestand verkeren (bijv. alleen- of samenwonend). De kans dat ze van de ene

LUSTRUM SPECIAL

De analyse van microdata wordt wei aangeduid als micro-econometrie. Als het om een reeks van gegevens betreffende steeds dezelfde subjecten op afzonderlijke tijdstippen gaat dan spreken we van paneldata (eventueel kunnen dat oak macrodata zijn, bijv. van EG landen over een reeks van jaren). Dergelijke gcgevens openen nieuwe mogelijkheden om economische theorieen te toetsen, het gedrag van individuen te ontrafelen en de macroconsequenties daarvan in beeld te brengen.Op donderdag 26 november organiseert de facuiteit, onder het algemene thema 'Economics and Decision Making: An International Perspective', simultaan een groot aantal wetenschappelijke bijeenkomsten. 's Middags wordt in een tweetal achtereenvolgende sessies

onder de noemer 'Decision Making Using Econometric Methods' speciale aandacht gegeven aan: 'Microdata and Panel Analysis'. In twee sessies zullen diverse aspecten belicht worden. Twee zeer prominente buitenlandse geleerden en twee onderzoekers werkzaam aan de jarige faculteit wilen een voordracht houden. De buitenlandse sprekers zijn professor Richard Blundell (University College, London) en professor Cheng Hsiao (University of Caljfornia, Irvine). Beiden zijn uitermate actief en productief op het betreZe ffende terrein. werken zowel aan theoretisch-technische als aan practisch-empirische problemen en zullen daarvan in "T1 o 0" hun voordraehten blijk geven. Namens de faculteit zullen Drs. Esther Mot, werkzaam bij de Stiehting voor Eeonomiseh Onderzoek en ondergetekende spreken. Zij zullen uiteenlopende faeetten behandelen zoals enerzijds de relevantie van microdata analyse en de simulatie van micro-econometrisehe modellen voor het beleid en anderzijds zekere method en om de betrouwbaarheid van de analyse van dynamiseh gedrag op basis van paneldata op te voeren. Het zal altijd een punt van discussie blijven in welke mate resuitaten van eeonometrisch onderzoek een rol dienen te spelen bij het nemen van commerciele, politieke of wetensehappelijke beslissingen ten aanzien van de juistheid van eeonomisehe theorieen, de waarden van elasticiteiten en van kansen op bepaalde gebeurtenissen, danwel de voorspelde effecten van zekere beleidswijzigingen. Het lijkt me echter zonneklaar dat Benini er goed aan deed de weg in te slaan om de vraagvergelijking naar koffie met eeonometrische method en te bepalen, in plaats van zonder, en dus op grond van koffiedikki jkeri j.

7 j.F. Kiviet is hooglcram empirische econometric bij de Vakg roep Actllariaat & Econome trie.

In 1750 bestond het plan om aan de vijf bestaande faculteiten van het Athenaeum Illustre een 'Faculteit voor Geographie en Koophandel' toe te voegen. Toen genoemde instelling in 1876 tot Universiteit werd verheven speelde de Orde van Hoogleraren (opnieuw) met de gedachte om daar leerstoelen in handelswetenschappen op te richten. In datzelfde jaar schreef het Amsterdamse gemeenteraadslid W.E. Mercier de nota: 'Het Hoger Onderwijs te Amsterdam, een woord aan den handel'. Hierin pleitte hij voor de oprichting van een mod erne economische facuiteit, aangezien voor de vorming van de Amsterdamse koopman nog geen passend hoger onderwijs beschikbaar was. Prof.dr. .W. Posthumus, die in 1922 de eerste voorzitter van de handelsfaculteit zou worden, beschouwde d eze Mercier hie rom als de pionier van onze huidige Economische Faculteit.

TOEKOMSTIGE

8

KOOPMAN

De Amsterdamse handeJskringen en het gemeentebestuur van de stad kwamen echter niet in beweging. Na een in 1902 verschenen rapport van de in 1898 opgerichte Nationale Vereeniging voor Hooger Handelsonderwijs bleek dat 'het Amsterdamse bedrijfsleven' bang was dat de toekomstige koopman door het volgen van hoger handelsonderwijs te laat met de praktijk kennis zou maken. In de universitaire wereld daarentegen vreesde men voor de oprichting van een vakhogeschool met min of meer het karakter van middelbaar onderwijs. Op 3 juni 1918 benoemde de Senaat van de Universiteit, die tot 1960 de Gemeentelijke Universiteit (GU) werd genoemd, een commissie met als doel door de oprichting van een Handelsfaculteit het contact tussen de wetenschap en de Amsterdamse burgers te bevorderen. Saillant d etail hierbij is dat de Senaat voorstelde aileen 'de practische bedrijfshuishoudkunde' (die toen nag minder dan nu als wetenschap werd beschouwd) als verplicht vak in het doctoraal examen op te nemen. Het College van Curatoren voegde hier echter de 'staathuishoudkunde' (die zich a l als wetenschap had geprofileerd) aan toe. Enfin, in de gemeenteraadsvergadering van 10 De juni 1921 werd de oprichting van de zesde facuiteit, de Faculteit der HandeJswetenschappen, met 23 voor- en 6 tegenstemmen aangenomen. UiteindeJijk werd deze nieuwste GU-Ioot op 16 januari

tPostra

~&CO"OIllCA

Beste leerschool: - Onze faculteit 70 jaar geleden 16 januari j.l. was het precies zeventig jaar geleden dat de Faculteit der Handelswetenschappen aan onze universiteit werd ingesteld.

Economie studeren was in die tijd om meer redenen heel bijzonder.

Een frisse duik in de zeventig-jarige geschiedenis van onze faculteit: van zolderkamertje, via Maupoleum naar de ivoren torens van het Roeterseiland.

Robbertjan Roet

1922 in een plechtige openbare zitting van de Senaat gei路nstalleerd. Zij kreeg tot taak: 'de vorming en voorbereiding van de studenten tot zelfstandige beoefening der economische wetenschappen en tot het bekleden van maatschappelijke betrekkingen waarvoor een wetenschappelijke economische opleiding vereist is'.

WAAGHALZEN

De volgende dag gaf Posthumus het eerste college aan de kersverse faculteit met daarin een voordracht over de economische geschiedenis in Duitsland in de 1g e eeuw. Het college (in een al jaren leegstaand zolderkamertje van de Oudemanhuispoort) werd bijgewoond door 'zevenendertig ingeschreven waaghalzen', waaronder een meisje. In

moed in drinken voor het tentamen. hetzelfde jaar richtte deze eerste generatie Amsterdamse economie studenten de voorloper van de Studievereniging Econo-

mische Faculteit (SEF) op.

BANKDIRECTEUREN

Deze studenten van het eerste uur waren zeer optimistisch over hun toekomst, ze verwachtten later leidersfuncties in de financii2le wereld te zullen bekleden. Oat deze ambities niet veel te hoog gegrepen waren, bleek toen jaren later inderdaad een aantal van hen op de hoogste posten in het

Ze verwachtten later financiele leidersfundies te bekledel1 Nederlandse bankwezen stond. Een markant voorbeeld hiervan is Marius W. Holtrop, die als eerste aan de Handelsfaculteit op 29 maart 1928 promoveerde op het proefschrift: 'De omloopssnelheid CHoltropspelling', red.) van het geld'. Door Lieftink (bekend van het tientje) werd hij in 1946 voorgedragen als President van De Nederlands he Bank (O NB), wat hij tot zijn pensionering in 1967 bleef (hij was dus drie termijnen a 7 jaar president van De Bank) terwijl hij daar notabene in '28 werd afgewezen op een sollicitatie l Daarvoor werkte hij bij Shell en in 1939 werd hij directielid van Hoogovens NV. Verder heeft Holtrop veel voor de economische faculteit gedaan. Ook was hij de man achter de omdoping van het DNBpand Damstraat 3 tot Mensa Tangram.

Deze studenteneetgelegenheid werd tezamen met societeit en mensa H88 in 1988 opgevolgd door de huidige mensa Atrium.

BAD KAMER ALS BlEB

Een andere 'pionier-student' die het ver

LUSTRUMSPECIAL

FEE of cafe? zou schoppen was H.J. van der Schroeff, die in 1938 tot lector en in 1945 tot hoogleraar in de bedrijfshuishoudkunde werd benoemd. In de red e die hij ter ere van het vijfde lustrum van de in 1935 tot Faculteit der Economische Wetenschappen omgedoopte ins telling voordroeg, schetste hij aan de hand van de volgende leuke anekdote hoe het toeg ing in d e beginjaren van onze faculteit. De groei van de boekencollectie van prof. Steinmetz maakte het noodzakelijk dat oo k d e badkamer (van genoemde hoogleraar thuis) in het 'bibliotheekcomplex', werd opgenomen! De studenten mochten daar vrij rondneuzen, of d e p rofessor nu zelf thuis was of n ~et. De nieu s te aanwinsten

De badkamer werd in de

rechtstreeks in contact stond met de docent. Deze leermeester kende zijn leerlingen stuk voor stuk en nodigde ze uit tot responderen en 'beleven' van zijn lessen. Dit leidde tot felle discussies (die d e studenten meestal verloren) want de studenten waren niet bereid om het nieuwe beeld van de economische w etenschap dat zij voorgeschoteld kregen zo maar te aanvaarden. Nadeel van d eze 'illtemcticve' colleges w as d a t je d aarbij als student nooit rust had. Ook in een and er opzicht hadden zij he t zwaarder dan wij, het schrijven van twee(!) scrip ties was tot d e tweed e wereldoo rlog verplichte kost voor het behalen van het doctoraal examen. Dit wordt als belangrijke red en opgegeven voor het geringe aantal promoties d a t in die tijd plaatsvond, men was het schrijven beu.

bibiotheek opgenomen LIJVIGE LlTERATUURLlJST

stonden, take a Sood guess .... in de badkuip' Oat is tocl;l veel inspirerender dan onze huidige faculteitsbibliotheek, deed Archimedes ook niet zijn grootste uitvinding in bad? (Eureka!).

Ook in een ander opzicht hoeven wij niet jaloers te zijn op onze voorgangers. De literatuurlijst die prof. Limperg (inderdaad van Moret & Limperg, nu Moret, Ernst & Young) namelijk voor bedrijfshuishoudkunde opgaf was zeer lijvig. Daarop

VOLGZAME STUDENTEN

Een andere vermakelijkheid die Van d er Schroeff schetst is dat enkele niet verlegen eerstejaars uit 1922 die benieuwd waren naar d e eisen voor het doctoraal-examen zich met deze brandende vraag tot faculteitsvoorzitter Posthumus w endden. Deze bleek gevoel voor humor te hebbe n, want hij hoo rd e de vraag aan en beantwoordde d eze 20 uitvoerig alsof het de ernstigste zaak van de w ereld betrof, tervvijl hij tenslotte in co ncreto niets vertelde. De studenten verlieten daarna de zaal 'Gll ze 'oude bUlLker: Burg. Tellegenhuis of Maupoleum? met het gevoel volledig te zijn ingelicht. Toch waren stonden nagenoeg alle boeken die op dat de studenten van die tijd lang niet zo volgzaam als nu. Oit kwam vooral door de moment op het gebied van de bedrijfseconomie waren verschenen. Limperg wist grotere betrokkenheid bij de colleges, waarin een kleine groep studenten kennelijk niet goed wat hij als literatuur

LUSTRUMSPECIAL

moest opgeven, en gaf daarom de catalogus van zijn bibliotheek (veertien pillen va n soms zo'n 900 bladzijden!) als verplichte kost op. Toch volbrachten de studenten het examen in een korte tijd, misschien is het zo dat de studielast zwaard er wordt naarmate de literatuurlijst kleiner is. Met andere woorden, zou er tussen de omvang van genoemde lijst en de moeilijkheidsgraad van de studie een negatieve correia tie bestaan?

Ook typerend voor de sfeer van toen was dat prof. van Eerde zijn studenten uitnodigde om een biertje met hem te gaan drinken. Van der Schroeff vroeg zich later af waar hij het meest gelachen en geleerd had, in het cafe of in de collegezaal.

MAUPOLEUM

Zoals al genoemd was de eerste huisvesting va n de faculteit een kamer in d e Oud emanhuispoort.

In dit gebouw w erden tot 1972 de meeste colleges gegeven, terwijl in de jaren '60 de verschillende instituten van d e faculteit over maar liefst zeven verschillende gebouwen in het centrum verspreid w aren .

Om d eze situatie te beeindigen werd op 20 maart 1969 de eerste paa! geslagen voor de nieuwbouw van het pand Jodenbreestraat 23 en vanaf maart 1971 nam de faculteit hierin haar in trek. Het pand kreeg bij de officieJe opening een jaar later de naam 'Burgemeester Tellegenhuis' (naar de Amsterdamse burgemeester Tellegen), maar de naam 'Maupoleum' was al bij de economen ingeburgerd geraakt. Oat laatste is een toespeling op de vroegere eigenaar, de Amsterdamse onroerendgoedmakelaar Maurits (Mallp) Caransa en het mausoleumachtige karakter van het gebouw. In d e Rostra van maart 1975 (nr.37) w erd aangekondigd dat het gebouw met een officiele ceremonie door Caransa komend e dinsdag omgedoopt zou worden tot Maupolellm. Zelfs in 1992 waren er nog twee hoogleraren die niet door hadden dat d eze omdoping nooit heeft plaats gevond en, daar de betreffende dinsdag op 1 april vie!!

Bre nnen: Vijfenl w int ig ja.>r geJe.dcn, pro f.dr. H .J.

V ,1 11

der

Redc bij het 50-j<1rig best"a n, pro f. dr. ]. F. HilCCllll.

Zeve ntig jll(l r c'CollOmisc he f.1C ult eit binne n d e UvA (uit de in dczc maand

--I

9

Schrodt.

Ie verschijnen FEE-I us tru mbund el 'St1 mc nleving en

economic in de 20e

eâ&#x201A;Źll W'),

dr. W.F.V. Vanthoor.

Van aile sollicitanten wordt bij KPMG 68% afgewezen . Tussen hen mensen die hebben bewezen ver boven de middelmaat uit te steken.

Wonderkinderen of bijna-wonderkinderen die lachend hun papiertje bedrijfseconomie in drie jaar boven hun bed hebben hangen. Waarom is er voor hen dan toch geen plaats bij KPMG ... ?

Drs. bedrijfseconomie in 3 jaar.

Maar helaas, afgewezen wegens gebrek aan horizon.

KPMG heeft een uitgesproken bedrijfscultuur. Een cultuur waar aangeboren talent uiteraard gekoesterd wordt, maar niet het enige is dat telt. Kunde in het vak zien we weI graag gekoppld aan de kunst van het leven. Koftom, als je op je 21ste met je bul bij KPMG komt solliciteren, moet je niet raar opkijken als we je adviseren eerst eens een reis om de wereld te maken.

Praten we daarna wei eens verder.

Accountants & Consultants Bun:au Wtrvin.g & StIK'tit, KPMG Gc:bouw, Burg. Rij ndcrsban 10. 11 85 Me AnlSldvtcn, 路IClcfoon 020 - 6567161.

Nederlandse beursfondsen hebben zich op tal van manieren beschermd tegen ongewenste overnames.

Bescherming vindt plaats via onder meer certificering, prioriteitsaandelen, (de mogelijkheid tot) uitgifte van preferente aandelen en stemrechtbeperking.

Ook de structuurregeling kan de functie van beschermingsconstructie hebben. Ahold plaatste preferente aandelen bij een bevriende stichting om zich te beschermen tegen wat werd gezien als een overval door het Duitse Asko. Het beursfonds Koppelpoort plaatste eveneens preferente aandelen en overwoog zich door middel van een fusie met een zeU gekozen partner te verweren tegen een overval door een Duitse belager. Bij deze waren overigens in het verleden in goed vertrouwen ook al eens preferente aandelen geplaatst.

GEPIKEERDE AANDEELHOUDERS

The power game Het strategisch machtsspel bij fusies en overnames wordt in de Nederlandse context sterk gekleurd door beschermingsconstructies.

Deze vestingwerken worden in toenemende mate bestookt, niet in de laatste plaats vanuit 'Brussel'. In de workshop van 26 november, die speciaal voor het lustrum is georganiseerd, wordt nader ingegaan op deze aanval, op de reactie van Nederland en op de positie van de meest betrokken partijen. Rostra biedt u alvast een voorproefje. drs. R.H. van het Kaar

beschermingsconstructies het bestuur is.

Een belangrijk argument dat door bestuurders wordt aangevoerd ter verdediging van beschermingsconstructies is dat zij zich dan kunnen rich ten op d e lange termijn.

Werknem ersvertegenwoordigers zijn oak geen van beschermingstegenstander constructies(3). Oat is ook niet zo vreemd.

Medezeggenschap van werknemers is gekoppeld aan besluiten van het bestuur.

Als je 'eigen' bestuur doelwit is van een vijandige overname, heeft een ondernemingsraad nauwelijks kans invloed uit te oefenen. Bescherming heeft de functie van een dam, waarachter medezeggenschap gestalte kan krijgen.

Verzet tegen beschermingsconstructies komt onder meer van aandeelhouders. In Nederland is de discussie in eerste ins tan tie op gang gebracht door de Vereniging voor d e Effectenhandel (VEH).

Bij monde van de Vereniging van Effectenbezitters zijn de aandeelhouders zelf zich meer en meer gaan roeren, ook in de praktijk. Zo weigerde een gepikeerde aandeelhoudersvergadering de door de raad van commissarissen vastgestelde MEEWIND VOOR DE AANDEELHOUDERS jaarrekening van structuurvennootschap Vanuit Brussel is de aanval ingezet op Nedlloyd goed te keuren. Vervolgens heeft beschermingsconstructies. Volgens de het grootaandeelhouder Hagen veel concept dertiende EG-Richtlijn inzake het moeite gekost als commissaris bij openbaar bod, zou de Nedlloyd benoemd te worden. Eerst moes t slag worden geleverd met het bestuur en de zittende commissarissen, later nog eens met de ondernemingsraad. Beschermingsconstructies zouden d e aandeelhouders machteloos en het bestuur lui maken. De markt voor 'Tl ondernemingen (overnamemarkt) o o heeft in d eze optiek mede als functie het bestuur en -met name bij structuurvennootschappen- de commissarissen (1) te disciplineren. Een belangrijk gevolg van bescherming zou verder zijn 'fen beschermingsconstructie' dat de beurskoersen worden gedrukt. Cantrijn en Cabir (2) doelwit-vennootschap, nadat een bod is komen in een recente pub Ii katie tot d e uitgebracht, geen preferente aandelen conclusie dat de uitgifte van preferente beschermingsaandelen een drukkende meer mogen uitgeven zonder toestemming van de aandeelhouders. Tevens zouden in werking heeft op de aandelenkoers. zulke gevallen geen eigen aandelen meer BESTUUR EN WERKNEMERS mogen worden ingekocht. Beperking van stemrecht wordt afgewezen (denk aan Het behoeft geen betoog dat de eerste certificering en stemrechtbeperking), belanghebbende bij

NOVEMBER 1992

evenals de eis dat voor benoeming en ontslag van bestuurders en commissarissen een gekwalificeerde meerderheid nodig is. In Nederland is forse kritiek geuit op de ze voorstellen (4).

Een hoofdpunt van kritiek is dat N ed erland onevenredig zwa ar wordt getroffen door deze voorstellen; in andere EClanden zijn beursvennootschappen net zo goed beschermd, maar in een andere vorm.

Grote pakketten aandelen zijn in handen van d e staat, van andere ondernemingen, of van families. Tevens is kritiek geuit op de achterliggende filosofie van de onderneming als verlengstuk van de aandeelhouder.

WEG MET DE BESCHERMING?

In de Memorie van Toelichting op de begroting van justitie wordt geconstateerd dat de besprekingen over de vijfde Richtlijn (inzake de structuur van de N.V.) en de d ertiende RichtJijn sinds juli 1991 stil liggen (4). De voorstellen blijken niet aileen in Nederland omstreden te zijn. De huidige stilte zal echter geen blijvend karakter hebben. De kans dat het einde der beschermingsconstructies nabij is mag dan klein zijn, het ziet er wei naar uit dat Nederland en Nederlandse ondernem,ingen op het gebied van bescherming enkele stappen terug zullen moeten doen.

1. Zi e b ij voo rbee ld G. Ri ct ke rk, Struc tuu rregel ing

;1 ,1 11

h0ro vc r w cg ing toe, I2SB 5路 2-1992, Bi z, 124- 7.

2. A .T..R. C" nlrijn en M.R. K ;-,bir, De in vlocd

Vu ll

p rcfere nte

bc!)che rrning saandele n op aa nd ele nkoe rsen, tVI AB juli/.1ugU Stu _S" 1992, biz 328-340.

3. Z ic

de

bi j voorl:x.~ ld

s t<l at ~ccre t{\ r i "l

d e ' o tihe vtln de mini s te r vCln Fi n(,ln cic n en V.1 !l Ju sti lie in z{l kc besch crmin gscons trll clies

bij bCllrsg e notccrd e ve nn ootsc h"ppcn, gep lublicee r in De N V 111. ",1 1991, b l7. 82-<34.

4. TWIZ'1:."t.i e Karner 1992-1 993, 22 800, hoo fct s tu k 6,nr. 2, bIz 18.

Robbcrt

V(l1l

het K<lClr i::; verbond en

.1;:1 11

de v'<lkg roe p Rec ht.

11

DE SEF, EEN VERHAAL APART

De SEF heeft een rijke historie. Met haar 70 jaar is zij een van de oudste studieverenigingen in Nederland. Tijdens deze periode zijn verschillende vrolijke maar ook droevige perioden beleeft. Om de geschiedenis een beetje naar voren te halen wil ik een aantal zaken uit het verleden oproepen. Het feit dat de SEF de bezettingsperiode heeft meegemaakt levert een aantal zeer bijzondere zaken op. Zo bleek uit een kasboek uit 1946 dat de SEF zich, zoals zovele, in de bezettingsperiode in een zeer precaire situatie beyond. Toen er een zeer reele mogelijkheid bestond dat alles in beslag zou worden genomen, zijn de cijfers zo gefingeerd, dat de vereniging na de bevrijding de middelen had om de boel weer aan de gang te krijgen. Net als elders

Ken uw geschie In de vorige Rostra hebben de verschillende studentenorganisaties op de faculteit zich voorgesteld. Geestdriftig vermeldde elk hoe flits end, actief en belangrijk de eigen organisatie weI was. Nu de Faculteit zeventig jaar bestaat is het goed eens naar de geschiedenis van de studenten en hun wederwaardigheden op de Faculteit te kijken, wederom door henzelf geschreven. creeren. Hieruit blijkt alweer dat de band die een SEFfer opbouwt met de faculteit niet onderschat moet worden. Vooral ook de ervaring die tijd ens d e studie wordt opgedaan is van een 500rt die altijd van nut blijft in het verdere leven. Voorbeeld van een beroemd geworden Olld-SEFfer is wijlen JooP den Uyl. Minder oud is het organiseren van activiteiten als reizen en cocktailparty's. Met betrekking tot reizen was een van de hoogtepunten een Japanreis, in 1970, van drie weken langs universiteiten, verschillende steden, en nog meer bedrijven. Tot lang na terugkomst is er gesproken en gepubliceerd over deze gedenkwaardige reis naar het Verre Oosten uit die dagen.

Met deze reis was de SEF vele mens en voor in hun enthousiasme voor een opkomende wereldmacht.

Nog niet zo heel lang geleden in 1990 is het eerste Zuiderbadfeest georganiseerd. Een gebeurtenis die zijn weerga niet kende. Tot

over cijfers. Wat de cijfers echter wei aantonen is dat de SEF van enorm belang is geworden vooral binnen maar ook buiten de faculteit.

ROSTRA ECONOMICA

Waar de SEF een miljoenenorganisatie is geworden, is de groei van het faculteitsblad Rostra beperkt gebleven tot een oplage van 5000 exemplaren voor Veeloud-SEFfers studenten en wetenschappelijk personeel.

Met haar 36 jaar is zij zelfs het oudste vinden hun weg naar Faculteitsblad in Nederland. Na de oprichting in '56 door een viertal de top intellectuelen maakte de Rostra direct een vliegende start. Kleinschaligheid betrof louter het papierformaat (AS). Al snel was in Nederland, ontkwamen docenten en studenten niet aan de gruweldaden van de het blad de informatiebron voor zowel de Nazi's. Het kwam nog al eens voor dat studenten als het wetenschappelijk studenten en docenten in het verzet zaten. personeel. De berichtgeving is onbevangen Een gevolg hiervan was dat enkelen en prijzenswaardig onafhankelijk van bestuursorganen binnen en buiten de faopgepakt werden. Naast deze droevige en culteit. Twee jaar onderdrukking, waarin moeilijke period en, heeft de SEF natuurlijk geen blad uitkwam, kon ook een groot aantal geweldiuiteindelijk Rostra de mond ge tijden meegemaakt. Tijdens niet snoeren. Aangezien nu de jaren van oprichting was ook de cijfers continu kleinschaligheid troef. Zes hoogleraren en een handje vol gefingeerd werden verrijkte de Rostra zich op studenten waren volop bezig fabelachtige wijze. Alles om een Handelsfaculteit op te gaat vanaf dan c!andestien. bouwen. In 1922, het jaar van Ond anks het feit d at veel oprichting van de fa culteit, oud-redacteuren nu hoge werd de SEF opgericht en het posities bekleden heeft geen eerste bestuur ingesteld. Er van hen het rendement uit werd gesproken over actuele TJ o onderwerpen en er werden a die tijd weten te evenaren, laat staan overtreffen. Vanaf kleine besloten lezingen ge1973 wordt de Rostra een houden. Tevens werd een nog volwaardiger blad en jaarboekje uitgegeven. NieCD CD vertoont het meer mand weet of het toeval is, 2 '< ::J maa tscha ppi jkritische trekmaar feit blijft dat veel oudDe Rostraredactie op de avond voor de deadline ken. Een van de hoogteSEFfers , na de studie, hun punten was het artikel van weg vinden naar de top van diep in de nacht werden tropische cocktails Jan Pieter Gaas over de staking bij de politiek of bedrijfsleven. Ook blijven veel gedronken in en om het verlichte water.

Eurotex Tandenborstelfabriek in Zwolle. afgestudeerden aan de universiteit werTijdens het laatste decennium is de SEF Nog steeds wordt er geproken en ken. Zij zijn er in een aantal jaren namelijk gepubliceerd over dit gedenkwaardige van overtuigd geraakt, dat de speciale hard op weg een miljoenen-organisatie te worden. Nu is de SEF nooit een vereniging artikel uit die dagen. Vlak voor dit sfeer op de UvA samen met de stad geweest die hoog van de toren zou blazen nummer hebben wij nog het grootse Amsterdam een bijzondere werkomgeving Q.

12

LUSTRUMSPECIAL

denis spektakel 'Avond voor de Dead line' georga niseerd, een gebeurtenis die volgens de redactie zijn weerga niet kende. Tot diep in de nacht werden er artikelen geschreven en koffie gedronken aan en rond de redacti etafel.

Faculteit het Ievenslicht. De NOBAS werd geboren uit de allanger bestaande OBAS, die universitair opereert. Het d oeI was om enig praktisch en rea lis tisch teg nspel te bieden aan de d estijd s nogal dogmatische Age. AI snel wist de NOBAS zetels te veroveren in de Faculteitsraad, waar zij op dit moment de meerderheid van de

De bedoeling was tegenspel te geven aan

DE AGE De democratisering van de universitaire de dogmatische AGE wereld is niet aan de Faculteit voorbijgegaan. In 1968 werd de Actiegroep Economen opgericht door een groep 'kritische studentenzeteIs bezet. De NOBAS heeft studenten'. Naast de omverwerping van met haa r partnership-filosofie met name het kapitalisme had d e Aktiegroep als de materiele belangen van stud enten korte-termijn doel een inhoud elijke herbehartigd . AI snel begon d e NOBAS met structurering va n de s tudie en d emocraac tiviteiten buiten het politieke vlak, zoals tisering va n de Faculteit. Wat betreft het de uittreksels, excursies e.d. In 1989 verliet zij de SEF-subsidiehaven en voer het laatste was zij succesvol. AI in 1969 werd het machtsmonopolie van de hoogleraren NOBAS-schip de ongekende zeven radicaal doorbroken door de instelling van een Faculteitsraad. " â&#x20AC;˘ LET OP !

De radicale ideeen over sociaVoor E 11e verd. druk op 9 lis tisch onderwijs kregen echter minder bijvaI dan men in de roes Voor E 108 verd. druk op 8 van de Maagdenhuisbezetting had gehoopt. Na een aantal ja ren ge verd. druk op 7 V~~r E een teruggetrokken bestaan te hebben geleden ging de AGE zich ¡Voor E 8e verd. druk op 6toeleggen op het meer direct Voor E 7a verd. druk op 5 behartigen van de belangen van studenten. Maar zij bleef natuurVoor E 6e yard. druk op 4 Iijk kritiek leveren op de 'onderIiggende machtsstructuren'. Op .,Voor E 5a verd. druk op 4 & het randvIak va n deze gebieden voerde d e organisa tie actie tegen Voor E 4e verd. druk op 3 de benoeming va n enkele 'Tl o a hoogIeraren, compleet met handVoor E 3e verd. druk op 2 tekeningenacties en bezettingen.

Histo-risch heeft de AGE aItijd Voor E 2e verd. druk op 2 sterke band en met de ASV A 1, gehad. Maa r de Iaatste jaren richt eVoor E 1e verd. druk op d e inmiddeIs van A.G.E. (Aktie Op nummer 1: de verenigingen!

Groep Economen) in Age (. .. ) omgedoopte orga-nisa tie zich meer op d e fac ultaire aange-Iegenheden. sponsorzeeen op. Om de groei van d e Toch heeft de Age nog in 1991 een activiteiten in goede banen te leiden is in onderwijsactieweek georganiseerd tegen september 1991 d e EEFA opgericht. De EEFA is opgezet naar een gedecentrade bezuinigingen. Hoogtepunt was daarbij liseerde structuur. Ais moederorganisatie de vierentwintiguurscollegemara-thon die in het kader van de tempobeurs en het houdt zij het bij algemene activiteiten, afscheid van het Maupoleum werd maar groepen met speci fieke doelen georganiseerd. kunnen zich aansluiten als associatie.

InmiddeIs is dit gebeurd door de FinanDE NOBAS EN DE EEFA cieringsassociatie (FAA) en de Accountantsassociatie (AAA) en de al langer Op 4 december 1985 zag een nieuwe bestaande VSAE. vereniging op de wat gezapig geworden

LUSTRUMSPECIAL

DE VSAE De geschicdcnis van de Vereniging va n Studenten Actuariaat en Econometrie gaat terug naar de tijd voor het ontstaan van de NOBAS en de Age. Zij is in 1965 opgericht.

De vereniging was ac tief op de voormalige InterfacuIteit Actuariaat en Econometrie.

Ze organiseerde in samenwerki ng met de docenten excursies, buitenlandse studiereizen, introducties, zeilweekends, borrels en fees ten . Daarnaast had zij afgevaa rdigden in de studierichti ngscommissies, Interfaculteitsraad en InterfacuIteitsbestuur. Na het samengaan van A&E en economen in de Faculteit der Economische Wetenschappen en Econometrie is het een en ander veranderd. De Age en de NOBAS leverden reeds studenten voor d e raad en het bestuur. Via d eze verenigingen vonden zo ook A&E-studenten hun plaats in deze organen. De VSAE bed rijft sindsdien dan ook geen facultaire politiek meer. Daarnaast kreeg de VSAE nu ook te maken met andere verenigingen, zoweI op het gebied van het organiseren van activiteiten als het werven van actieve leden. De VSAE mag zich verheugen in een goede samenwerking met de vakgroep A&E en met andere econometriestudenten in Nederland zoa Is bij het organiseren van de Landelijke Econometristendag.

PANTA REI

De jongste loot aan de boom der studentenorganisa ties is Panta Rei (alles is in beweging), de associatie voor Informatiekundigen op de UvA. Zij is d oor vijf entholl siaste studenten in het voorjaar van 1991 opgericht en heeft inmiddels honderddertig leden. Panta Rei legt zich toe op het organiseren van activiteiten voor informa tiekundestud enten . Zij is daarom behalve op d e Faculteit, ook universitair actief en heeft met de zusterverenigingen in den lande d e stichting BIK Nederland opgericht.

Behalve bedrijfsbezoeken, borrels en liftwedstrijden heeft zij ook al een goedbezocht symposium op haar naam kunnen schrijven. Er wordt dus het een en ander op d e Facu lteit door studenten georganiseerd . Wat de mooie verhalen va n de geschiedschrijvers niet vertellen is dat het niet d e organisatie zelf, maar de groep mensen erachter is die de SEF, d e Rostra, de Age, de NOBAS, de VSAE en straks ook de EEFA en de Panta Rei geschiedenis laat maken.

tPostra

~ICO"OIllC.t.

13

De econoom heeft zijn belangstelling voor milieuvraagstukken ontwikkeld in de jaren zestig. Zoals zo vaak was de belangrijkste aanleiding daarvoor dat in die jaren milieuvraagstukken zelf aan belang toenamen. In die tijd werd vervuiling beschouwd als een bij het proces van consumptie of produktie vrijkomend 'public bad', dat allerlei negatieve effecten teweegbracht. Het ontstaan van milieuproblemen werd door economen vooral toegeschreven aan het ontbreken van een (markt-) prijs voor deze externe effecten. Het prille vakgebied van de milieu-economie kon zich destijds ontwikkelen op een stevige ondergrond van micro-economisch getinte theorieen over externe effecten en hun bijbehorende marktverstoringen.

Een typisch economisch antwoord in die tijd op milieu p roblemen w as dan ook het op de een of andere manier invoeren van een kunstmatige prijs op het externe effect, zoals bijvoorbeeld een heffing op vervuiling.

DE VERVUILER BETAAL T

14

Met behulp van het al geruime tijd bestaande micro-economische theoretische intrumentarium werden allerlei stellingen bewezen. Zo werden de eerste en tweede orde voorwaarden van maximalisatie van nut en winst onderzocht op hun eigenschappen onder verschillende oms tandigheden. Voorbeeld van zo'n stelling is dat een maatschappelijk optimale, of Pareto-efficiente situatie zou ontstaan in de samenleving, indien vervuiling zou worden tegengegaan tot op een punt waarop de m a rginale maatschappelijke opbrengst van geredu-ceerde vervuiling gelijk zou zijn aan de marginale kosten van de reductie. Of dat in een evenwicht op een markt met volledige mededinging en volledige informatie de vervuiler blijft vervuilen, totdat de marginale opbrengst daarvan gelijk aan nul is. Dergelijke stellingen zijn door hun abstractieniveau niet direkt toepasbaar voor de alledaagse milieupolitiek, en aanvankelijk hadden milieu-economen dan ook bar weinig in de melk te brokken, maar zij vormen nog steeds de formele achtergrond, waartegen de milieueconomie zich ontwikkelt. Het heeft onder meer het populaire rechtvaar-

Ret milieu en de Het prille vakgebied van de milieu-economie heeft zijn wortels in de jaren zestig. Het kon zich in eerste instantie ontwikkelen op een stevige ondergrond van micro-economisch getinte theorieen over externe effecten en hun bijbehorende marktverstoringen. In de loop der jaren bewoog het zich in het spanningsveld tussen theoretische vondsten en beleidsmakers die zaten te springen om concrete aanbevelingen. In dit artikel geeft Jan Willem Velthuijsen, verbonden aan de SE~ (Stichting economisch onderzoek), een beknopt overzicht van de ontwikkelingen van een relatief jong vakgebied dat zijn plek binnen onze faculteit begint te veroveren.

drs. }.W. Velthuijsen digheid scriterium "de vervuiler betaalt" opgeleverd.

continenten ve rschilden. ... IN DE

ECONOMISCHE PRIKKELS

Het hangen van een prijskaartje aan vervuiling viel in de zeventiger jaren niet in goede aarde bij beleidsmakers, die niets zagen in het ordinair afwegen van baten en kosten bij het stellen van verheven milieudoelstellingen.

De economen suggereerden immers dat volledig

o" o

EC0110m isch stoken terugdringen van vervuiling vvel eens niet maatschappelijk optimaal zou kunnen zijn: reductie van de laatste resten vervuiling is vaak zo duur in marginale termen, dat wellicht andere oplossingen, zoals het compenseren van de benadeelde partijen, goedkoper zijn. Pas in het begin van de jaren tachtig kwamen kosten-baten analyses in zwang ter afweging van beleidsinstrumenten. Tegelijkertijd leek het taboe op het gebruik van economische prikkels in kracht af te nemen. Opvallend is, dat de economische prikkel zowel in de Verenigde Staten, als in Japan en Europa veld won, maar dat de prikkels in de

VS ...

In de VS heeft men nu een decennium lang ervaring opgedaan met de zogeheten verhandelbare vervuilingsrechten. In een systeem van verhandelbare vervuilingsrechten worden rechten verdeeld onder de producenten van vervuiling, en worden die rechten verhandelbaar gesteld.

Door een maximum vervuilingsplafond aan het systeem op te leggen - dus een maximum aantal rechten te verdelen -, en daarmee te zorgen voor schaarste, verkrijgen de rechten op vervuiling een prijs. Vervuilers betrekken rue prijs in hun besluitvormingsproces, en kunnen dan door te handelen hun vervuilingsniveau afstemmen zodat de marginale opbrengst en marginale kosten gelijk zijn. De overheid kan de omvang van de vervuiling simpel beYnvloeden, door de pia fonds te verhogen of te verlagen . Dergelijke system en w orde n in d e VS op lokale schaal toegepast bij de red uctie van de uitstoot van biochemische zuurstofonttrekking, lood en fosfor, en na de Clean Air Act van 1990 wordt zo op nationale schaal het verzurende zwavel aangepakt. In Nederland wordt de aanpak wei voor het typisch Nederlandse varkensmestprobleem geopperd. In Europa en Japan is men meer de weg van de milieuheffing opgegaan.

Met een heEfing op vervuiling kan worden beoogd het gedrag van de vervuiler te beinvloeden: de regulerende heffing. Ook kan een heffing worden gebruikt voor het financier en van een milieudoel: de bestemmingsheffing. Voorbeelden van milieuheffingen met een lange en goede staat van dienst zijn de heffingen op het

LUSTRUM SPECIAL

econoom gebied van de zwaveldioxide (Japan) en de verontreiniging van het oppervlaktewa ter (Nederland). Recentelijk zijn een aantal EG landen overgegaan op een bescheiden energieheffing. Het is ook d e op d e reductie van het broeikasgas kooldioxid e gerichte energieheffing, die momenteel in Europa het meest in de belangstelling staat.

THEORETISCHE DRIJFVEREN

De milieu-econoom heeft zich de laatste twee decennia bewogen in het spanningsveld tussen d e theoretische vondsten, en de beleidsmakers die zaten te springen om concrete aanbevelingen.

Enerzijds heeft d e milieu-econoom zich beziggehouden met onderzoek naar de gevolgen va n allerlei omstandigheden voor de zuiver theoretische wetmatigheden. Wat gebeurt er met de basisregels, indien er sprake is van onzekerheid, of van onvolledige informatie? In hoeverre gaan de econom ische instrumenten uit van de efficiente werking van markten? Wat zijn de welvaartstheoretische effecten van economische instrumenten? Onder welke omstandigheden wegen de voordelen van de markgerichte benadering van de problemen niet meer op tegen de eenvoud, doelgerichtheid en fl exibiliteit van command-and-control maatregelen?

Welke juridische consequenties hebben d e maatregelen? Wa t zijn de gevolgen van maatregelen voo r de rest van de economie, en in het bijzonder voor de handelspositie van een land ?

NEDERLAND

Nederland loopt voorop in haar stelselmatige en consistente beleidsaanpak van de milieuproblematiek, maar Nederland loopt dan ook voorop in de miIieuvervuiling. Ook op het gebied van de milieu-economie slaat Nederland geen gek figuur - hoewel onze faculteit slechts een bescheiden plaatsje inneemt. Wanneer wij echter de ambitieuze, zorgvuldig doordachte plannen van de overheid beschouwen, zoa ls de Nota de Nationaal Energiebesparing, of MiIieubeleids Plannen, dan valt "anuit milieu-economische optiek op, dat nag maar met mondjesmaat wordt gekozen voor een economisch instrument. Dat zou de sllggestie kunnen wekken, dat d e milieu-econoom nog niet zo veel bruikbaars heeft opgeleverd voor de beleidsmaker. Daar brengen economen dan natuurlijk tegen in, dat milieuproblemen vee I te heterogeen van aard zijn, om met een economisch instrument aan te pakken.

Milieuvervuiling en haar effecten zijn nog

DE VRAAG VANUIT DE PRAKTIJK

Aan de andere kant heeft d e milieute econoom getracht antwoorden verscha ffen op concretere vragen. Hoe meten wij de waarde van het externe effect, waarop wij d e intensiteit van de maatregel kunnen base ren? Er zijn tal van direkte en indirekte meetmethod en ontwikkeld, en hun voor- en nadelen zijn uitvoerig tegen het licht gehouden. Welke problemen of kosten kunnen worden verwacht bij de invoering van specifieke milieumaatregelen? Het blijkt, dat aspecten als diversiteit, heterogeniteit en meetproblematiek van milieuproblemen en dus ook van hun oplossingen een belangrijke rol spelen. Ook van invloed zijn de ruimtelijke spreiding, of de dynamiek die van probleem tot probleem sterk verschillen. Hoe zit het met de afdwingbaarheid van milieumaatregelen, hoe groot zijn de mogelijkheden tot ontduiking of afwenteling?

LUSTRUM SPECIAL

..., o o

BESCHEIDENHEID

Feit is, dat de milieu-economie nog niet in staat is pasklare antwoorden te geven op beleidsvragen. Veel energie is gestoken in het bijeenbrengen van milieukundige en economische informatie: ook in het verzamelen van milieugegevens heeft Nederland een traditie op te houden. Tussen fysieke miJieugrootheden, als tonnen verzurende uitstoot, liters chemisch vervuiId grondwater, kubieke meters met zware metalen vervuiJde grond, en econo-

Nederland Ioopt voor in haar milieuvervuiling mische grootheden als marktprijzen, gaapt een enorme kloof. De pragmatisch ingestelde Nederlandse milieu-economen ontwikkelen samen met milieuen steeds meer encrg ied eskundigen modellen en andere rekeninstrumenten, die wederzijdse samenhangen tllssen en economie proberen te milieu op ieder denkbaar beschrijven, aggregatieniveau. Aan de theore tische onderbouwing, en vooral aan de empirische invulling van die modellen on tbreekt nog veel. Feit is echter ook, dat de milieu-econoom inmiddels wei veel meer weet dan in de jaren zeventig over effecti vi teit van milieumaatregelen onder verschiIIende omstandighed en, en voor verschiIIende milieuproblemen. Ook is het instrumentarium ter meting van milieueffecten, milieukosten en -baten, en 'willingness-to-pay' sterk verbeterd. Tegen de achtergrond van de steeds nijpender wordende milieuproblematiek, is die wetenschap dan ook de drijfveer om de ingeslagen wegen te vervolgen.

Flora in de bibliotheek Jan Wille m Velthuijsen is senior eeonoom. werkzaam

veel te slecht meetbaar, en ook veel te slecht in economische term en uit te drukken, om beleid op af te stellen. Het juridische apparaa t, en de aversie tegen marktconforme maatregelen bij d e staan de invoering beleidsmaker veelvuldig in de weg. En de maa tschappij is nog niet voldoende doordrongen van de ernst van d e situatie, om diep in vele portemonnees ingrijpende maatregelen te nemen.

op de

SE~

Stichting Economiseh Onderwek.

15

tPostra

~ICONOIOCA.

Econoom breekt Japanse theemarkt open.

Wie als cconoom z'n draa i heeft

d.ie Unilever biedr7 Vraag dan de brochure

gevonden in een marketing /sales functie bij

"Perspectieven voor Academici bij

Unilever krijgt een wereld van mogelijkheden.

Unilever" aJ n bij: Machteld VJn Zwieten,

Hij breekt, als her no dig is, de Japanse rheemark r open of zet de shampoommkt op z'n kop. Omdat hij al z'n mogelijkheden

waarin z'n initiatieven en idee en aile kans

tel. 010-2174232 of schrijf 1188r: Nederbndse

krijgen, omda t hij niet belemmerd wordt

Unilever Bedrijven BY. (Sectie Mcll1Jgement

door bureaucratie. Wilt u meer gedetailleerde

Development), Antvvoordnummer 5004,

informatie over de we reid van mogelijkheden

3000 VB ROTTERDAM.

"T

,...:.

'f

's - - -_ _

U

_

_

Unilever

EEN WERE LD VAN M0 GEL IJ KHEDEN.

_

-----'

Een wetenschappelijke krachtsinspanning V66r mij op tafelliggen ongeveer vijfhonderd, in een grijze ordner gevatte, blaadjes. Deze blaadjes vormen de zetproeven voor de lustrumbundel, die ter ere van de verjaardag van onze faculteit zal worden uitgegeven. Hoe kan dit feestje op passender wijze gevierd worden dan met de verschijning van een boekwerk? Want, zo schrijft J.S. Cramer in zijn Ten Geleide .. .'het is een goed academisch gebruik, dat een dergelijk jubileum niet aIleen door fees ten en partijen, maar ook door een wetenschappelijke krachtsinspanning wordt gemarkeerd.' Dus, over naar inhoudelijker zaken!

Liesbeth Heidstra

Dat de redactiecommissie onder leiding van M.M.C. Fase en 1. van der Zijpp niet een luchtig overzicht van zeventig jaar rei len en zeilen op de Economische Faculteit van Amsterdam voor ogen heeft gehad, wordt duidelijk bij het in ogenschouw nemen van de titel: 'Samenleving en economie in de twintigste eeuw'. Hun doel was te komen tot een

veelzijdig beeld van de samenleving en de economie in d eze eeuw aan d e hand van ongeveer d ertig door hoogleraren en and ere aan de universiteit verbond en med ewerkers geschreven essays die d e hoofdstromingen in d eze zeventig jaar beschrijven. Een greep uit de verschillende titels: 'Zeventig jaar theorie van de fin anciering', door L.A. Ankum, 'Van

wisselkoersstabiliteit tot wisselkoersstabiliteit, Zeventig jaar internationale monetaire betrekkingen' door H. Jager, 'Zeventig jaar economische wetgeving' door c.A. Boukema en A. Heertje nam als titel: 'Een impressie van zeventig jaar prijs- en welvaartstheorie'. Toch worden ook die genen die weI geinteresseerd zijn in facultaire geschied enis niet verge ten want de bundel begint m et zo'n veertig bladzijden historisch overzicht onder de kop (hoe kan het ook anders): 'Zeventig jaar economische faculteit binnen de UvA'.

En ter volledigheid voIgt aan het eind een overzicht van aile promoties, ered octoraten, hoogleraren, lectoren, privaatdocenten en universiteire hoofddocenten in de peri ode 1922-1992. Tot slot: het geheel is meer dan d e moeite waard, een 'must' voor ied ereen die zich econoom aan d eze faculteit wil noemen. Oftewel, het is een dikke pil, maar dan heb je ook weI wat!

In dertig stappen de tentoonstelling rond Jan Pieter de Jeu, verzamelaar van al het materia aI, vertelt vol trots dat de ruimte is ingericht door een professioneel bureau. Er zijn zes grote borden neergezet. Op de allereerste wordt het his torisch verloop van aile vakgroepen en docenten afgebeeld met gekleurde kartonnetjes . Drie stappen naar rechts brengen je bij het volgende bord. Op het perspex prijkt een oude medaille van prof. mr. N.G. Pierson die aan verschillende hoogleraren is uitgereikt, omringd d oor ronde foto' s va n 'bepalende gezichten'. Daarnaast hangen d e bepaalde gezichten', de heIden die bij ons afges tud eerd zijn (waarond er Pais al s oprichter van Rostra Economica). En zo ben je in dertig passen de hele kamer rond.

Vrouwens tudies, een borstbeeld zonder naamplaatje, d e talloze onderkomens van d e FEE, onze tijd schriften en politieke partijen, het jurkje alias 'kappa' voor de ered octoraten, alles passeert de revue.

WILHELMINA OP DE VIDEO

De enige echte trekpleister van de tentoonstelling is een video van Wilhelmina. In 1938 kreeg zij een eredoctoraat (zie p. 4) wat met veel bombarie gepaard ging. Het scherm laat een grote hoed zien waaronder Wilhelmina schuil gaat. Wat onhandig staat zij met haar bul te

LUSTRUMSPECIAL

Vier dagen na de ramp in de Bijlmer gaat de tentoonstelling 'Economen in druk en beeld' geruisloos open. De tentoonstelling over zeventig jaar weI en wee van de FEE is volgens de talloze posters in de hal te bewonderen in de Piersonbibliotheek. Eenmaal daar aangekomen is het nog zoeken met een vergrootglas. Uiteindelijk blijkt enig historisch materiaal in de ovale studieruimte bovenaan de trap tentoongesteld te zijn.

Esther van Dijk

prutsen, want waar moet ze d at ding toch laten? Vervolgens zien wij haa r in een koets door Amsterdam rijd en, terwijl de hele stad haar toejuicht. En dan voIgt weer

het swingend e begin-melodietje van de video. Op weg naar de uitgang struikel je nog bijna over twee vlonders met stapels boeken onder plastic. Op d e vraag wanneer deze uitgepakt gaan worden, antwoordt Jan dat dit de gehele tentoonstelling zo zal blijven staan.

Professionele kunst?

De tentoonstelling is een kneuterige bedoening. 17 Toch moet je, als je je -n o o enigszins verbonden voelt I met de faculteit, even een 0> :::J kijkje nemen. Vee I tijd zal :::J het je niet kosten. <0 (f)

<D

3

OJ :::J

70 jaar wetenschap kunstig tentoongesteld.

Met het verkeer is het net als met het weer: iedereen heeft er een mening over. Met vrijwel aile activiteiten is verkeer verbonden en het verkeerssysteem is dan ook alom tegenwoordig. Als je ervan weg wilt vluchten naar een eenzaam hutje op de hei, zal je eerst met een vervoermiddel naar zo'n hutje toe moe ten. Het verkeersprobleem in een notedop is dat, net als in het 'prisoners' -dilemma, een conflict bestaat tussen individueel en collectief belang. We hebben allemaal belang bij het terugdringen van het broeikaseffect in 2010, maar mijn belang van vandaag is dat ik, omdat ik in B iets belangrijks te doen heb, snel van A naar B moet. En als ik heel even d e maximum snelheid overtreed, dan wordt daar de aard-atmosfeer toch nauwelijks warmer van. De beste oplossing voor dit probleem is, om met behoud van individuele vrijheid, mens en een 'incentive' te geven voor gewenst gedrag. En wei via hun meest gevoelige plek: hun portemonnaie.

Hiertoe moe ten de externe negatieve effecten doorbelast worden in de prijs van mobiliteit. Dat vergt inzicht in de reacties van de individuele verkeersdeelnemers.

GOOCHELEN MET FORMULES

18

Empirisch onderzoek is in verkeer en vervoer ruim ontwikkeld, meer dan in vele andere takken van de economie.

Enquetes onder tienduizenden automobilisten en reizigers met het openbaar vervoer zijn niet ongewoon. Ook de verkeerskundige modellen zijn vaak veel gedetailleerder dan in andere sectoren. Het verkeer op bijvoorbeeld de A27 bij Utrec ht is d e resultante van honderden herkomsten en bestemmingen. Wil het totaalbeeld kloppen, dan moe ten die deelstroompjes apart binnen een redeJijke marge voldoende nauwkeurig zijn.

Kwantitatieve analyses zijn in dit vakgebied dus erg belangrijk.

Zowel statistici als econometristen en 'operations researchers' kunnen hier hun hart ophalen. Er bestaan geaggregeerde ruimtelijke modellen, in een grijs verleden ontstaan als varianten op de zwaartekrachtmodellen van Newton. Ten

Een yak in be~ De gelnteresseerde buitenstaander zal de verkeersen vervoerseconomie op het eerste gezicht in het rijtje van de typische sector-economische vakken plaatsen. Toch gaat dit studieterrein verder dan de pure beroepsvervoerssector. De verwevenheid van het verkeer en vervoer met het totale economische proces maakt een pure sectorbenadering bij voorbaat zinloos. Dit resulteert in een opmerkelijk breed vakgebied. Het leggen van accenten -zo men wil, het bedrijven van enkele hobby's- is dan onvermijdelijk om zich als leerstoel met voldoende diepgang te kunnen profileren. Hieronder een korte schets van onze hobby's: het individuele verplaatsingsgedrag, de verkeerskundige modellen, de luchtvaart en de logistiek. prof. drs. J.C. de Wit en prof.dr. A.I.J.M. van der Hoorn

behoeve van het zoeken van kortste routes in netwerken en 'toedeling' van verkeer is een scala van OR (Operationale Research, ook wei besliskunde, red.) technieken beschikbaar. og belangrijker zijn de gedesaggregeerde modellen, gebaseerd op empirische beschrijving van individueel keuzegedrag. Momenteel worden naast 'Revealed Preference' modellen ook 'Stated Preference' modellen volop toegepast, waardoor de consument-

ga op de jiets, dan vervuil je niets enpreferenties van nog niet bestaande keuzealternatieven toch al gekwantificeerd kunnen worden. Maar goochelen met formules is niet genoeg. Belangrijker is een goed inzicht in de praktische mogelijkheden en beperkingen. Menselijk gedrag laat zich maar beperkt in enqueteformulieren

en modellen vangen. Een model is dan ook geen kristalJen bol, maar een hulpmiddel om beleid sbeslissingen op te base ren.

PETER STUYVESANT'S WERELD

Dat in d e Amsterdamse regio de luchtvaart als specifieke vervoerstak de aandacht van de verkeers- en vervoerseconomie verdient spreekt voor zich. In allerlei publicaties duikt Schiphol steeds vaker naast de Rotterdamse haven op als 'trekpaard van de nationale economie'. Om iets van de dynamiek op en rond Schiphol te begrijpen, is inzicht in de economische achtergronden van de luchtvaart zelf nodig.

Ondanks het feit dat de wereld van Peter Stuyvesant omgeven is met de nodige glamour blijkt dit technologisch gea vanceerde vervoerssys teem op een vervoersmarkt te opereren, waar het Mercan tilisme nog volop hoogtij viert. Dat betekent T! o o weI, dat als zo'n vervoerstak gedereguleerd wordt, ongekend economische krachten worden ontketend: netwerkstructuren gaan volledig overhoop en gerenommeerde I ucht-vaartmaa tscha ppi jen ver-dwijnen van het to nee!.

De theoretische inzichten die deze razendsnelle ontwikkelingen opleveren, overstijgen deze vervoerstak in ruime mate. Het aandachtsgebied van de luchtvaart staat overigens niet los van de andere onderwerpen binnen de leerstoe!.

Verkeerskundige prognose-modellen

LUSTRUM SPECIAL

â&#x20AC;˘

eglng worden momenteel bijvoorbeeld gemobiliseerd om aan de hand van de nieuwste CPB-toekomstscenario's conv~~r het sistente toekomstbeeld en luchtverkeer op Schiphol te genereren in de 21ste eeuw. Anderzijds kent natuurLijk ook de luchtvaart een nauwe verwevenheid met het aand achtsgebied van logistiek . De ruimte ontbreekt om hier diep op in te gaan. De volgende dialoog bij de in-check balie op Schiphol moet voldoende zijn: "Good morning, I am going to N ew York, but I want my luggage to go to Cape Town." "W e can't do that, sir." "Why not, you did it las t week."

LOGISTIEKE DIENSTVERLENING

Met bedrijfslogistiek is het net als met het verkeer (zie boven) : iedereen heeft een eigen mening over het belang ervan. Voor sommige (bedrijfs-)wetenschappers is logistiek niet minder dan een vorm van Schumpeteriaanse 'nieuwe combinaties', te weten een nieuwe organisatie voor en sturingsmethode van goederenstromen, een strategische marktfactor voor de onderneming ('Just-in-Time') en v~~ r de nationale economie (Nederland-

aandacht. Dit verklaart de combinatie va n logistiek en transport (verkeer en vervoer).

Het transportbedrijf ziet kansen om a ls 'uw logistieke dienstverlener' meer toegevoegde waarde te genereren door activiteiten als opslag en overslag, voorraadbeheer, orderverwerking, facturering, distributie, enzovoort. Een andere combinatie is die van logistiek en marketing, waarbij het begrip 'customer service' centraal staat. Een Economische Faculteit die economen opleidt v~~r de praktijk van morgen, voIgt deze ontwikkeling uiteraard op d e voet. Het vakgebied logistieke dienstverlening, sinds enige jaren onderdeel van verkeersen vervoerseconomie, heeft onlangs samen met het nieuwe yak logistiek management van d e vakgroep strategisch management en markttheorie, een nieuw logistiek traject ontwikkeld.

Door wederzijdse uitwisseling en 'opstapeling' van basis- en keuzemodulen is een voor de faculteit unieke vorm van 'integra Ie logishek' ontstaan. Het is de bed oeling in d e toekomst ook zo'n vorm van 'gecombineerd vervoer' m et operahoneel management te realiseren.

H et transportlogistieke onderzoek kan van groot belang worden voor de profilering van de faculteit (Amsterdam als centrum van handel en distributie). Het ontbreken van voldoende forma tie en middelen daarvoor bij de betrokken leerstoelen mag

NO MATIER WHERE 'YOU 60 1\HERE you

ARE

-r

I

11 \(

Distributieland') . In het verladend en vervoerend bedrijfsleven w ord t logistiek vooralsnog veelal gezien als een bedrijfsfilosofie die mogelijkheden biedt om op een andere manier de vraagstukken van kostenverlaging en/of omzetverhoging te benaderen. Vooral de rel atief hoge distributiekosten (voorraden en verdienen de logistieke transport)

LUSTRUMSPECIAL

op zijn zachtst gezegd dan ook opmerkelijk heten in een land dat zich Transport- en Distributieland noemt.

bijzondere ATAN-Ieerstoel, gericht op d e achtergronden van de logistieke Oat betekent dat de luchtvracht. luchtvrachtontwikkeling nadrukkelijk in d e context van het totale economische proces benaderd wordt. Luchtvracht is vanaf het begin door verladers slechts gezien als laatste redmiddel voor hun logistieke beslissingen. In tegenstelling tot luchtvaartmaatschappijen die het

Een model is geen kristallen bol

hoofdza kelijk beschouwen als opvulling van d e rllimte in vliegtuigen die resteerde als aile overige ruimte was gevuld ten behoeve van passagiers. Gevolg hiervan was dat het aandeel van de 11Ichtvracht in het totale vervoer nauwelijks betekenis had, noch in tonnage noch in de waarde (waarbij laa tstgenoemde overigens vele malen zo groot is als in andere vervoerstakken). Ond er invloed van onde. andere logistieke inzichten bij verladers is hier de laa tste tijd verandering in gekomen. De verladers gingen inzien dat luchtvracht, alhoewel schijnbaar duur, toch goedkoop kan zijn. Extra uitgaven, door de hoge luchtvrachtprijs, konden worden gecompenseerd door besparingen op andere gebieden zoa]s bijvoorbeeld lagere rente-, produktieen verpakkingskosten. Voorheen was dit natuurlijk ook al zo, maar dit werd door niemand gesignaleerd .

Bovendien groeiden d e sectoren waar hoogwaardige, voor lllchtvracht geschikte goederen worden geproduceerd, sneller dan die van d e laagwaardige goederen. Een goed voorbeeld hiervan is d e opkomst van de computer-industrie, die een enorme groei heeft gekend en een belangrijke k]ant is van luchtvaartmaatschappijen. Dientengevolge maakt het luchtvracht-vervoer een aanzienlijke groei door, vele malen groter dan die van andere vervoerswijzen en ook groter dan die van het passagiersvervoer d oor d e lucht. De luchtvracht heeft ee n eigen plaats veroverd.

I.C. de Wit en A.I.J.M. van Hoorn zijn bcidc

DE LUCHTVRACHT

Het verband tussen luchtvaart en logistiek loopt ook nog via een andere schakel: de luchtvracht. Gelieerd aan de leerstoel verkeers- en vervoerseconomie is de

hoogleraar Verkeers- & Vervoerseconomie bi; de vakgroep Economie der Regio's en van dl' Sectorcn.

19

De peri ode van zwevende wisselkoersen word t gekenmerkt door zowel heftige f1uctuaties op korte termijn in nominale koersen als langd urige afwijkingen tussen het het feitelijke niveau en evenwichtsniveau van reele wisselkoersen.

In he t algemeen is men van oordeel dat er genoeg financiele instrumenten zijn, waarmee een onderneming zich in kan dekken tegen de gevolgen van korte termijn fluctuaties in nominale koersen.

Totaal anders Iigt dit met de genoemde langdurige afwijkinge n van de reele koers van zijn evenwichtsniveau. Immers als een bepaalde munt gedurende een lange periode is overgewaardeerd, dan betekent dit dat de ind ustrie van het desbetreffende land. gedurende deze periode een concurrentienadeel heeft. Dit za l in het algemeen tot aanpassingen in de reele sfeer leiden. Aan onze faculteit wordt door verschillende personen onderzoek gedaan naar deze gevolgen.

PROTECTIE

20

Een concurrentienadeel dat mede het gevolg is van een overgewaardeerde m Llnt kan voor een sterk benadeelde (of zwakke) bedrijfstak aanleiding zijn om bij de overheid aan te dringen op beschermende maatregelen tegen de concurrentie uit het buitenland. Er zijn aanwijzingen dat dit in de Verenigde Sta ten ten minste een aantal keren is voorgekomen. Aangezien bij een omgekeerde situatie van een ondergewaardeerde mun t er geen binnenlandse druk is om de genomen protectionistische maatregelen ongedaan te maken, maa r wei in het benadeelde buitenland een roep om protectie kan ontstaan betekent dit da t het n iveau van de protectie toeneemt.

Oit za l de internationale handel nadelig beinvloeden.

Jan-Kees Martijn gebruikt in zijn binnenkort te verdedigen proef chrift onder andere de p ublic-choice theorie om de genoemde processen te verklaren. Vaak wordt aange nomen da t grotere wisselkoersonzekerheid er toe leidt dat risico-averse ondernemers zich op de thuismarkt zullen concentreren, waardoor de internationale handel afneemt. Jan-Kees laat zien dat d it niet het geva l hoeft te zijn.

Het kan heel vers tandig zijn om juist meer omzet te Ll1.aken en dus nog meer te exporteren dan in situaties met minder onzekerheid. Op d ie manier kan de kans op een bijzonder lage exportopbrengst worden beperkt.

FLEXIBILITEIT VAN DE ONDER NEMER

Jeannette

Capel

bestudeert

in

haar

Effecten van wissel In het algemeen is men van oordeel dat er genoeg financiele instrumenten zijn, waarmee een onderneming zich in kan dekken tegen de gevolgen van korte termijn fluctuaties in nominale koersen.

Totaal anders ligt dit met langdurige afwijkingen van de reele koers van ZIJn evenwichtsniveau. Immers als een bepaalde munt gedurende een lange periode is overgewaardeerd, dan betekent dit dat de industrie van het desbetreffende land gedurende deze periode een concurrentienadeel heeft. Dit zal in het algemeen tot aanpassingen in de reele sfeer leiden. Aan onze faculteit wordt door verschillende personen onderzoek gedaan naar deze gevolgen. dr. E. de long

dissertatie de veranderingen in de reeIe kocrs op het gedrag va n ondernemingen.

Met name gaat ze na wat het effect van w isselkoersen is op de keuze d ie ondernemers hebben om een buitenlandse markt te bedienen: of door het binnenlands produceren en vervolgens exporteren van een goed of door het in het buitenland oprichten van een vestiging. Heeft een ondernemer eenmaal voor een van deze strategieen gekozen dan kan hij vaak aIleen tegen hoge kosten naar de andere

door in aIle belangrijke valutagebieden een produktielocatie te vestigen, die een grotere ca paciteit heeft dan voor het bedienen van de local markt vereist is.

Deze extra capaciteit kan dan gebruikt worden als het betreffende land tijdelijk een ondergewaardeerde valuta heeft. Op deze manier kan de onderneming van dit tijdelijke concurrentievoordeel profiteren zonder erg hoge aa npassingskosten te hoeven maken. Wei maakt men kosten in de zin dat er bij voortduring ergens overcapaciteit in de onderneming is.

BELEIDSWIJZIGINGEN

Tl

o

o I

OJ :::J

(f>

r

:; <D

ro

3

OJ :::J

"een produktieallocatie" strategie terugkeren. Het gevolg is dat de ondernemer lang wacht voordat hij van andere strategie verandert.

Een mogelijkheid, die met name een groot bedrijf heeft, is het opvoeren van de flexibiliteit van de onderneming. Oit kan

Door middel van het bestuderen van de jaarrapporten van de belangrijkste Nederlandse ondernemingen hebben Jeroen Ligterink (Financieel Management) en ik geprobeerd een beeld te krijgen van de besl issi ngen die deze bedrijven hebben genomen om de invloeden van wisselkoersen op onder and ere de concllrrentiepositie te verminderen. Uit dit onderzoek blijkt dat met name de sterke d p reciatie va n de d ollar in de jaren 1985 en 1986 geleid heeft tot beleidswijzigingen. Zo hebben Philips en OSM geprobeerd de kosten te verlagen.

Sommige ondernemingen (o.a. Akzo, DSM en Oce van der Crinten) streven naar een geografische diversificatie van hun activitei ten. Andere (o.a. NedIIoyd en OSM) wensen hun produktenpakket zo aa n te passen dat ze minder gevoelig worden voor w isselkoersveranderingen.

WISSELKOERSARRANGEMENTEN

Met het doel in Europa een zone van monetaire stabiliteit te creeren is in 1979 het Ellropees Monetair Stelsel opgericht.

Hierbij is voo r de valuta van de aa n het wisselkoersarrangement deelnemende

LUSTRUMSPECIAL

nagenoeg aile studies is dat de verwachtingen worden benaderd door een gewogen gemiddelde van de feitelijke inflatie. Hierdoor is het niet mogelijk om mogelijke anticipatie-effecten te meten. Ik ben bezig met een onderzoek waarbij gebruik gemaakt wordt van gegevens ontleend aan een enquete naar de verwachte inflatie in de verschillende lidstaten. De voorlopige resultaten van dit onderzoek worden gepresenteerd op het lustrumcongres. Voor zover nu valt na te gaan zijn er perioden aan te wijzen waarin de particulieren een dalig van de inflatie verwachten als gevolg van mogelijke veranderingen in het EMS. Zo daalde de verwachte inflatie in het Verenigd Koninkrijk in de peri ode augustus tot oktober 1990, waarschijnlijk als gevolg van de geruch.ten dat het pond tot het wisselkoersmechani me zou toetreden.

:oersarrangementen illustreren, dienen de deelnemers aan een wisselkoersarrangement hun beleid op elkaar af te stemmen. Professor Jager werkt aan een studie waarin voor Nederland, Belgie en Denemarken wordt nagegaa n welke invloed het EMS heeft gehad op het economische beleid van deze landen.

landen een bepaalde bandbreedte afgesproken. In een recent artikel heeft Krugman (MIT) aa ngetoond dat het instellen van d eze bandbreedtes een stabiliserende invloed op de nominale wisselkoersen kan hebben. Hiervoor is verondersteld dat het publiek erop vertrouwt dat de centrale bank de munt zal verdedigen als deze de grens van het gekozen gebied bereikt. Professor van der Ploeg heeft samen met Roel Beetsma (KUB) ond erzocht wat het effect op de wisselkoers is als al wordt geintervenieerd voordat de wisselkoers de band bereikt.

Tevens besteden zij kort aandacht aan de welvaartseffecten van bandbreed tes.

Verhoogt het instellen van bandbreedtes wei de welvaart va n een land? Tijdens het lustrumcongres van de faculteit op 26 november zal Casper de Vries van de Erasmus Universiteit ingaan op de rol van het instellen Viln bandbreedtes op de Europesc integratie. Zoals de recente gebeurtenissen op de valutamarkten

INFLATIEVERWACHTINGEN

Convergentie naar een gemeenschappelijk beleid impliceert meestal dat een land met een hoge inflatie moet proberen d eze te verminderen. Dit kan door het voeren van een restrictief beleid. Een nadeel hiervan is dat de werkloosheid vaak sterk zal stijgen.

Deze stijging kan kleiner zijn als de particuliere sector erop vertrouwt dat het disinfla toire beleid succesvol zal zijn en daarom voor de toekomst met een lagere prijsstijging rekening houdt. Er is ecn aantal studies bekend waarin wordt nagegaan of de toetreding van een land tot het EMS heeft geleid tot een verlaging van de verwachte inflatie. Een nadeel van

Het is bekend dat het rnensc lijk brein

SEX

een le kS! woorden als

a s so~ iatief

Ec lke de jong is "Is univers it"ir docent verbonden aan de v"kgrocp M"cro-ecOJ\Omie.

werkl. Door in

te latc n valkn. kan hie rOlee de

aandacht van de lcLc r worden gc trok ke n. Ee n ogenschijnlij k droge

hoeveclheid

kcsvoer wo rdt door

BIER

opee ns

intcrcssanl gcnocg om eve n Ie wachten TllGt IJct omslaan naar de

volgcnde pagina. We rke n op de Apple Macint osh gccfl c.c nzcl fde

BEVREDIGING.

,onr!

l3inllc ll cell prog ramma herken l

men zi1kc ll uil andere programma's. waardoor men sneller en mel

mccr plezicr tot resultatcn kan komen. U, als Icze r. l.u lt zieh op elit moment al redc1ijk

GENOMEN

vodc n. Maar geef toe,

de associ;'Irjc, vc belHLJcring \vcrk l. Ander" \ '::is 1I ni ct lot <tit punt in de lekst gekol11cn. \Vij willen hier abs{)luut !liet clairnclI, dat

ORGASlVlE is. \Vij lijn cr DRUG is. die maar a l Ie tot ce n crcatieve CLIMAX kan leiden. Deze f'ilosofi e en

we rke n

I1ld CCIl

Mal' 00n grool

wei van overLuigd clat de IV!ac ccn va"k

Ollze ui t>teke nd e se rvice verlening. mak cn de Apple vao Magi sler tot ceo wei zeer

"HEET"

Ma~inl()sh

product..

21

Apple Centre P3int

A ...

Appl\'

C~II I f't PIli III

:Ylagi';;h'l'"

B llilcn \ c llh:I1~ln.l n4.J

1081 AA AMSTl.:.RDAM T~I 020-66110 11

LUSTRUMSPECIAL

MAG 1ST E R Appl, [Jucn'k",n芦:"u'"

COM PU T E R

;\ luJllsl-e:r (h>n H;I;I~

~I agi "'i' r RI.IU'rd ;ll1l

Dxndel..tr'a.1157

K. 1'.

') 9. x-r DEN IIAAG

I T t;:I. mO路 l.R I R', 4

I

\1111

3062 MB

(kr 1v13ndddnan 24 ROn'E ~D/\M

T~1. OIU..4~2:nn

Wat heb je aan een helder carrierepad als je eigenlijk niet vooRiit kornt?

Je staat op het punt van afstuderen en denkt aan je

Onze carriere-policy is namelijk bijzonder helder: bedrijfs-

carriere. Begrijpelijk. Dan kun je twee dingen doen. Je zoekt

economen met pit krijgen bij ons aile ruimte. In feite bepaal

een bedrijf op en wacht tot je in het diepe mag. Of je praat met

je je eigen weg naar de top. Meer weten? Bel dan nu met

de mensen van Moret Ernst & Young registeraccountants.

de heer R.J. Ekkebus. telefoon: 010 - 4074368.

Praat

'ns

met

de

mensen

van

Moret Ernst & Young.

Ell MORET ERNST & YOUNG

Daartoe is ook een kopstuk uit de Nederlandse popgeschiedenis genodigd: de doctorandus AIgemene Socia Ie Wetenschappen, medewerker bij het Nederiands Instituut voor Sociaal Sexuologisch Onderzoek (NISSO), bestuurslid van de Nederiandse filmkeuring voor -jaja jeugdigen, ex 'Goede Doeler', zanger, radiopresen tator en - nounou - tekstschrijver: Henkie Westbroek! Westbroek, die 27 februari 1952 voor het eerst licht zag, startte in 1979 zijn bekendheid door tezamen met componist Henk Temming de popgroep Het Goede Doel te vormen.

Het Goede Doel bestond in die beginperiode uit zes mannen en haalde al vrij snel d e Na tionale hitparade, namelijk op 8 september met de tweed e single - die had je toen nog in de winkels Iiggen 'gijzelaar'. Ook echte succesnummers heeft de zesmans formatie aan de vaderlandse pophistorie kunnen toevoegen: 'Belgie' , dat als hoogste notering de vierde plek in de hitparade innam op 4 december 1982 en 'Vriendschap' dat ook net geen brons bereikte en wei op 8 februari 1983.

Denk aan Henk De economische faculteit van de hoofdstedelijke rode universiteit: klein en onschuldig geboren in 1922 is ze in de afgelopen 70 jaar uitgegroeid tot een volwassen meid, die zich ondanks haar corpulentie onlangs nog een erg krap nieuw jasje heeft laten aanmeten. Als die maar niet knapt tijdens de viering van haar zeventigste veIjaardag; spetterend, bruisend, groots en toch ontwapenend, uitdagend, schokkend, verleidend, bezielend - wat vind je toch een hoop leuke woordjes als je een woordenboekje doorbladert - zo en nog erger zal mevrouw FEE zich tonen!

Hans Lingeman

gesjeesd (11 maart 1989).

E

u

Waar is Henk Westbroek nu mee bezig7 Naast de bovenvermelde bezigheden heeft hij met muzikale hulp van Henk Hofstede, George Kooymans en de producers Fluitsma en Van Tijn een solo-cd gemaakt: 'Voorjaar'. Bovendien valt hij sinds 4

POST-GOEDE DOEL

Maar Henk Wes tbroek had destijd s meer bezigheden d an Het Goede Doel aileen: aa n een optreden met deze groep in Vara's Popkrant hield hij een baan als presentator - van Vara's Popkrant - over. En een op een regenachtige (december7) dag samen met Henk Temming in elkaar gefrutseld nummertje, 'Sinterklaas, wie kent hem niet', veroverde de parade der hits. Henk za t niet bepaald op zijn kont in de cri isjaren.

Aan het einde van 1984 echter hield Het 0 d e Doel ,路'ijn laatste optredens.

Westbroek bleef echter het licht zien en schreef aan de lopende band - die toen dus nog niet was afgeschaft nummers, onder andere voor 'Kinderen voor kinderen', Herman van Veen en Rene Froger. En dat was zeker geen ongelukkige keuze, immers was het door Rene Froger gezongen en door Henk geschreven 'Alles kan een mens gelukkig maken' een zwaargewicht: binnen enkele weken was deze single naar goud in de hitparade

LUSTRUMSPECIAL

behalve vrijdag, want dan wordt heer Spijkerman inspreker.Hij kan zijn tijd weI vulIcn du ; maar wie is d e man achter deze berg werkzaa mheden? Naar eigen zeggen een heel gewone: wonend in een eenvolldig rijtjeshllis te Utrecht beweert hij zelfs de spannende dingen in zijn rijmpjes niet uit zijn eigen leven te hebben gehaald.

Misschien dat een braaf kantoormensje of ambtenaartje een dergeJijke levensvlllling siert, maar work-a-holic Westbroek zeker niet, immers leidt deze niet het leventje van JanDoedei.

Laatstgenoemde wordt bijvoorbeeld niet gevraagd om in navolging van plastiek-kop Bohm en astmapatient De Nijs ten behoeve van Het Milieu in een televisiespotje een indringende blik en een beschuldigend vingertje richting televisiekijkende bllrgertjes te werpen respectievelijk te heffen .

H oog t waarschijnlijk wordt een simpele ambtenaar ook niet uitgenodigd om voor een bomvoJle zaa l Economen op te treden!

De 'Henk Westbroek-band' zal ter afsluiting va n het facultL' itslu Strum op 27 no vember in de grote hal en Agora optreden . Kom i a ll en, deze h appe ning is grati s - niet georganiseerd door I-l"rry Men s (>n dat i s voor economcn al red e n genoeg.

Henkie oktober van 12 tot 14 uur op de radio te beillisteren. Dit doet hij elke werkdag

23

Er zijn vele redenen VOOr een econoom om tijdsallocatie tussen 'market-activity' en 'non-market-activity' te bestuderen. Een voorbeeld van een 'non-market-activity' is de zorg voor kinderen en voor ouderen/bejaarden. Kan vrije-tijdsbesteding economische welvaart creeren? Is het verschil in tijdsbesteding tussen de seksen een indicatie voor de vrou\ovenemancipatie? Wat zijn de effecten van tijdsallocatie in huishoudens voor het arbeidsaanbod van vrouwen? Hoe worden menselijke capaciteiten gebruikt in de economie? Welke implicaties he eft de tijdsallocatie van market- en non-market activities voor de economische groei en voor de participatiegraad in een land?

Vraagstukken re In een boeiend artikel in de Journal of Economic Literature (1991) hebben F. Juster en F. Stafford de meest belangrijke empirische en theoretische resultaten van het onderzoek over tijdsallocatie uit eengezet. Tijdsallocatie betreft de vraag hoe een persoon zijn tijd over verschillende activiteiten zoals beta aide of onbetaalde arbeid of vrije-tijdsbesteding verdeelt. Juster en Stafford hebben in hun artikel ook de problemen rond het meten van tijdsallocatie geanalyseerd. Voor ROSTRA gaan we in op de economische redenen om tijdsallocatie te bestuderen. prof.dr. S.S. Gustafsson en dr. K.G. Tijdens

VERSCHILLEN TUSSEN LANDEN

Op d e Universiteit van Michigan (USA) is experimenteel onderzoek verricht naar d e manier waarop data ro nd tijdsbesteding verzameld moeten worden. De beste methode blijkt te zijn een steekproef uit de bevolking van vier dagen per respondent per jaar. Deze steekproef van vier dagen moet werk- en rustdagen en aile vier jaargetijden om va tten. Aan de respondenten is vervolgens gevraagd een dagboek in te vullen over hun tijdsbesteding gedurende de afgelopen 24 uur.

Juster en Stafford hebben bovendien tijdsbestedingsstudies uit diverse landen, waarin deze data op dezelfd e manier zijn verzameld, met elkaar vergeleken. In deze studies is de tijd besteed aan betaalde en onbe taalde arbeid opge teld, zodat een beeld ontstaat van d e totale tijd die aan arbeid wordt besteed. Dan blijkt dat vrouwen in de vroegere communistische landen en in de agrarische ontwikkelingslanden per week meer tijd aan arbeid besteden dan mannen, terwijl in moderne industrielanden de tijdsbesteding aan arbeid tussen mannen en vrouwen ongeveer gelijk is. Dit zegt echter niets over de tijdsallocatie binnen

huishoud ens. Zo is in Japan d e arbeidstijd van mannen en vrouwen gelijk, maar blijkt de verd eling tussen beta aIde en onbetaalde arbeid zeer scheef: mannen verrichten slechts 3,5 uur per week onbetaalde arbeid, terwijl vrouwen hieraan 31 uur per week

tegenvoeters, namelijk respectievelijk 18 uur en 14 uur. Uit een ander ond erzoek blijkt dat de tijdsbesteding tussen de jaren 60 en 80 veranderd is. Amerikaanse en Zweedse mannen besteden steeds meer tijd aan onbe taalde arbeid. Dit kan helaas niet worden gezegd over d e Nederlandse mannen, want hier is geen sprake van toename. Tegelijkertijd is de toename van tijdsbesteding aan betaalde arbeid onder Nederlandse vrouwen veel minder gestegen dan die onder Amerikaanse en Zweedse vrouwen.

OVERHEIDSBELEID EN TIJDSALLOCATIE

Binnen de economische theorievorming blijkt vooral de House Production Theory !zeel bruikbaar om tijds-allocatie te verklaren.

In deze theorie wordt aangenomen dat huishoud ens tijd en geld combineren om commodities (goed eren, red.) te produceren. Deze commodities, bijvoorbeeld een maaltijd, een tevreden kind of een schoon lmis, genereren nut voor de led en van het huishouden. Met d eze theorie kunnen we ook analyseren hoe economische factoren tijdsallocatie be'invloede n (zie bijvoorbeeld Becker 1981, eign~ 1991 en Ott 1992). De uitdaging is o "o om te ana lyseren hoe vera nderingen in iE prijzen, lone n en inkomen de tijd sallocatie ~ kunnen beinvloeden. Met behulp van r ~ comparatieve landenstudies, waarin 3 tijdsbestedingsda ta op individueel niveau w ::J worden verzameld, volgens de d ag boek~ methode, kan worden geanalyseerd welke Van aile belangrijke invloed het overheidsbeleid op de besteden. industrielanden is deze tijdsverdeling de tijdsallocatie binnen huisholldens heeft. meest extreme. In Zweden en de USA Tussen land en zijn er verschillen in besteden vrouwen ongeveer evenveel tijd belastingstelsel, kosten van kinderen en aan onbetaald e arbeid als in Japan, maar kinderopvang, de loonvoeten tussen mannen en bested en de mannen aanmerkelijk meer vrouwen, etcetera. Een interessant ondertijd aan onbetaalde arbeid dan hun Japanse zoeksgebied dat tot nll toe niet is (!)

LUSTRUMSPECIAL

.nd tijdsallocatie onderzocht, is de vraag of de tijdsbesteding aan onbetaalde arbeid bij partners die gelijke lonen en opleidingen hebben, gelijk is. Een cruciale vraag is hoe de overheid zo'n beleid kan voeren dat een aan meer egalitaire tijdsbesteding onbetaalde arbeid binnen huishoudens ontstaat.

gedaan (Zweden, Duitsland, Engeland, Verenigde Staten). Het gaat dan om onderzoek naar: effecten van belastingen en sociale zekerheid op het arbeidsaanbod van vrouwen; relatie tussen arbeidsmarktparticipatie van vrouwen, leefvormen en kindertal; arbeidsmarktparticipatie en kosten van kinderen; huishoudelijke

EMANCIPATIE EN ECONOMIE

Wat heeft emancipatie nou met economie te maken? Deze vraag stelden een paar studenten me laatst.

Alles, is mijn antwoord. 0 ja, noem eens wat? Er zijn vier niveaus waarop je de vraag kan beantwoorden. Ten eerste de miskenning van activiteiten van vrouwen als economische activi teiten. Onbetaalde arbeid van huisvrouwen wordt traditioneel verrekend via het inkomen van de man. Voor het opvoeden van kinderen bestaat geen markt en geen prijs. Ten tweede de impliciete oordelen in de economische theorievorming over de rol die vrouwen en mannen in de maatschappij spelen. Ten derde het empirische onderzoek dat vee I vaker het gedrag van mannen dan dat van vrouwen als object heeft. Zo is het consumentengedrag van huisvrouwen vrijwel niet onderzocht. En ten vierde de ondervertegenwoordigi ng va n vro uwen in de beroepsgroep economen en van econom iestudenten. Allemaal redenen voor het besta ansrecht van Emancipa tieeconomie.

ECONOMISCHE ZELFSTANDIGHEID

Het VF-programma van Emancipatieeconomie heet 'Vrouwen en economische zelfstandigheid'. Er wordt daarbij vee I internationaal vergelijkend onderzoek

Het consumentengedrag van vrouwen is vrijwel niet onderzocht

beslissingen en arbeidsaanbodmodellen; kinderopvang en arbeidsaanbod; beloningsverschillen en beroepensegregatie; gebruik van nieuwe technoJogie in organisaties en vrouwenarbeid; bruikbaarheid van neoklassieke en institutionele economische theorieen als analysekader van de positie van vrouw en; pensioenen van vrouwen; beleid met betrekking tot alleenstaande moeders.

INTERDISCIPLINAIR ONDERZOEKSPROJECT

Tijdsallocatie is een be\angrijk onderzoeksgebied bij Emancipatie-economie.

Kort geleden heeft NWO, de Nederlandse

LUSTRUM SPECIAL

Stichting voor Wetenschappelijk Onderzoek, een 5-jarig aandachtsgebied 'Tijd sallocatie en sekse' gehonoreerd. Het is een interdisciplinair onderzoeksproject waarin behalve Emancipatie-economie ook Psychologie van de Katholieke Un iversiteit Tilburg en Sociologie van de Erasmus Universiteit participeren. In het onderzoeksprogramma gaat de aa ndach t vooral uit naar de tijdsallocatie van betaalde formele en onbetaalde huishoudelijke arbeid tussen vrouwen en mannen. Tot nu toe is de theorievorming en kennis over tijdsallocatie sterk gefragmenteerd in sociologisch, sociaalpsychologisch, bedrijfskundig en economisch onderzoek. Tijdsallocatie is een verdelingsvraagstuk tussen vrouwen en mannen in partnerrelaties, tussen huishoudens en de overheid en / of de markt, tussen werkgevers en werknemers en in verschillende huishoudenstypen. De allocatie betreft niet aileen de tijdsbesteding, maar ook de tijdssouvereiniteit, de tijdsbestedingspatronen en de omvang en de daaraan verbonden waarde van betaalde en onbetaalde arbeid. Integratie va n onderzoeksresul ta ten en wetenschappeJijke uit "oo theorievorming meerdere we tenschapsgebieden staan voorop, ten einde te komen tot nieuwe theorievorming dan weI bekritisering van bestaande theorieen over tijdsa llocatie, arbeid en sekse. Ge路interesseerden kunnen gratis een Memorandum, waarin het onderzoeksvoorstel is uitgewerkt, afhalen bij het secretariaat van Emancipatieeconomie, kamer 802 (ma,di,do,vr, 10-16 uur).

25 Prof. Siv Guslafsson en dr. Kea Tijdens zijn werkzilam bij de leerstoeJ emancipiltie-economie.

Wat er ook voor je naam staat't gaat ons erom waar je zeH voor staat.

Een titel is uiteraard van betekenis. Die staat voor een niet geringe hoeveelheid kennis. Maar het gewicht van drs, if. of mr. wordt vooral bepaald door de man of vrouw die het voor zijn of haar naam heeft staan; de persoonlijkheid achter de titel. Ben je momenteel of binnenkort met je universitai re studie bedrijfseconomie, econometrie of accountancy in de afronuingslase, laat ons dan nu vast weten wie je bent en waar je voor staat. Stuur een open sollicitatie naar: KoninkJijke P1T Nederland NY, Concemstaf Management Development, Postbus 15000, 9700 CD Groningen. Of bel voor meer inlormatie: 06-0142 Koninklijke PTT Nederland NV

Van econoom tot milieudeskundige Catherien Rubbens besloot deze zomer een postdoctorale opleiding milieukunde te gaan volgen. Ze is econoom, en deed de specialisatie ontwikkelings-economie, maar naarmate ze meer met de ontwikkelingsproblematiek in aanraking komt, beschouwt ze milieukunde een lacune in haar opleiding. "Milieu en ontwikkeling zijn twee denkrichtingen die nu nog totaal van elkaar gescheiden zijn." Alhier het vijfde artikel uit de Rostra-serie over postdoctorale opleidingen.

Pieter van der Does "Voor mijn werk bij het IVO, het Instituut Voor Ontwikkelingsproblematiek, deed ik literatuurstudie naar uitbesteding van werk in het groot- en klein-bedrijf in vijf Aziatische landen. Mijn opdracht was het vinden van blinde vlekken in het hierover beschikbare materiaal. Tijdens mijn onderzoek ontdekte ik dat gegevens over invloeden van bedrijfsactiviteiten op het milieu in de onderzochte ontwikkelingslanden ontbrak, mijns inziens, dan ook de grootste blinde vlek die ik in mijn onderzoek ontdekte.

Milieu en ontwikkeling zijn twee denkrichtingen die nu nog totaal van elkaar gescheiden zijn. In ok tober '91 studeert Catherien Rubbens af aan L'Universite de Geneve.

Terug in Nederland loopt ze stage bij het IVO. Door dit stage, maar ook omdat ze in die tijd een aantal lezingen moet organiseren in het kader van de UN ED (Rio '92, red.) gaat zij zich s teeds meer Rubbens: verdiepen en interesseren in het milieu en wordt het verband met ontwikkeling steed evidenter.

De universitaire beroepsopleiding milieukunde (UBM) is voor haar de logische stap.

De opJeiding "De selectieprocedure is vrij streng, echter niet v~~r economiestudenten, vermoedelijk door het lage aantal aanmeldingen. De aansluiting met milieu-economie is vrij goed . Er wordt natuurlijk meer aandacht besteed aan de Nederlandse visie op milieu en milieubeleid maar de benaderingswijze is ook toe te passen in ontwikkelingslanden." De Universitaire Beroepsopleiding Milieukunde wordt verzorgd door een samenwerkingsverband van de milieukunde-instellingen van de Universiteit van Amsterdam, de Rijksuniversiteit

NOVEMBER 1992

Leid en, de Vrije Universiteit te Amsterdam en de Landbouwuniversiteit te Wageningen. Ze is gericht op het bijbrengen van kennis, vaa rdigheden en ervaring op het g bied van de milieu-problematiek. Het jaar is in twee delen gesplitst. Na een overzichtsblok en een specialistisch bijscholingsblok (voor Catherien dus milieu-economie) voigt een beleidsblok en een methoden- en techniekenblok (waarin men onder andere met modellen leert

oo CD

Cf>

" overtuiging is mijn eerste motief." werken). Het eerste d ecl wordt afg loten met een meststoffen-case. Het twe d ¡ deer bestaat uit vijf maanden interdiciplinair aan een project werken. Helemaal aan het einde van de opleiding is er een stage op een project naar eigen keuze. De cursuskos ten bedragen /3500,-. Omdat de st udiebeurs vaak al afgelopen is en een uitkering ontvangen tijdens het volgen van een opleiding niet toegestaan is, geld t ook voor deze postdoctorale opleiding dat men zich vaak diep in de schuld en moet steken.

Arbeidsperspectieven Wie denkt dat alleen idieele motieven mensen doen besluiten deze opleiding te gaan volgen kan bedrogen uitkomen; ook yuppen volgen de opleiding. Lang niet iedereen heeft net een doctoraal afgerond;

er blijkt een behoorlijke toestroom van mensen die werkeloos zijn of die werk hadden, maar een andere baan willen.

"Overtuiging en interesse is mijn eerste motief om de postdoctorale opleiding milieukunde te gaan doen, maar ik merk dat dit niet voor iedereen het eerste motief is. Oat deze opleiding je positie op de arbeidsmarkt verbetert is natuurlijk v~~r iedereen, die zich beroepsmatig met milieuproblematiek wil gaan bezig houden, een reden. Zelf weet ik nog niet precies wat voo r een ba an ik wil hebben, ik zou heel graag iets willen doen op het grensvlak van milieu en ontwikkeling. Het lijkt mij leuk om de komende jaren een paar keer op een internationaal project te zi tten, bijvoorbeeld in een Oostblok- o f een ontwikkelingsland. Daar is namelijk nog enorm veel te doen op het gebied van milieu."

Milieubeleid Catherien gelooft dat de kosten van het milieu in de prijzen uitgedrukt mogen worden. "Het za l moeilijk blijven om een houdingsverandering bij mensen tot stand te brengen die zo groot is dat hun gedrag daadwerkelijk verandert. Hierdoor geloof ik meer in het doorrekenen in de prijzen dan in he t succes van voorlichting . Dit betekent natuurIijk niet dat ik niet vind dat er een gedragsverandering zou moeten plaatsvinden.

Een gevaar van te strenge milieu maa tregeJen is naast alle economische gevare n, a ls recess ie, ook het risico voor het milieu. Als vervuilers naar landen met minder strenge milieuwetgeving vluchten bestaat de ka ns dat d aar nog vcrvuilend er geproduceerd wordt en het milieu r juist op achteruit gaat.

Onze overheid moet doorgaan met haar milieubeJeid en zorgen dat de doe len worden bereikt en er zal extra geld v~~r onderzoek naar duurzame bronnen moe ten vrijkomen. Ik moet ech ter weI direct hierbij vermelden dat ik mij goed realiseer hoe gecompliceerd de milieubeleidproblematiek is en hoe makkeJijk het is om kritiek te hebben Ik blij ben niet zelf de beleid skeuzes te hoeven maken."

â&#x20AC;˘

27

Het Internationaal Monetair Fonds, gevestigd in Washington, D.C. (overigens de stad met het hoogste aantal moorden per inwoner van de V.5.) werft elk jaar zo'n 40 jonge economen voor een "summer internship". Dit moeten wei "graduate students" zijn, het Amerikaanse equivalent van AIO's. Ais AIO moneta ire economie, met Prof. Fase als promotor en de theorie van centrale banken als mijn werkterrein, was dit natuurlijk bij uitstek geschikt voor mij. Dat was mijn mening tenminste, maar ik moest het IMF er nog wei van zien te overtuigen dat ik ook geschikt was voor hun. Jaarlijks zijn er rond de 400 sollicitanten, waarvan dus maar 10 % wordt geplaatst. Tot mijn grote vreugde en verbazing ont ving ik in maart het bericht dat ik was aangenomen en, precies zoals ik hoopte, geplaatst zou worden op de Central Banking Department. Toen ik eenmaal in Washington was, begreep ik helemaal niet meer waarom ik was geaccepteerd, want mijn collega-interns waren bijna zonder uitzondering verbonden aanprestigieuze universiteiten als MIT, Columbia of Harvard. Geen kwaad woord over de UvA, maar zij steekt daarbij toch wei wat magertjes af. Wei probeert het IMF om lOve I mogelijk uit aile lidstaten (op dit moment zijn dat er 165) personeel te werven, zodat een goede afspiege!ing ontstaat. Hoe het ook zij, ik kreeg de stageplaats; vervolgens barstten de zenuwen los want ik moest mijn reis en woonruimte gaan regelen, en te weten zien te komen wat men mij voor project in de maag wilde gaan splitsen, en niet te vergeten een ruime collectie kantoorkledij gaan aanschaffen want het IMF staat niet voor niets bekend als een bolwerk van conservatisme. Al met al verliep het eigenlijk allemaal vrij soepel, en voor ik er erg in had zat ik in het vliegtuig.

DOWNTOWN WASHINGTON

28

Zoals gezegd zit het IMF in "downtown" Washington, in dezelfde straat als het hoofdgebouw van de Wereldbank, waarmee een gezamenlijke bibliotheek wordt onderhouden. Het is een tame!ijk luxueus geheel, met een imposante marmeren lobby met waterpartijen en honderdvijfenzestig vlaggen, een uitstekende personeelskantine en een nog betere "Executive Dining Room" (knipmessende obers en !innen tafelgoed; verschil moet er kennelijk zijn). Er werken momenteel zo'n 1600 mensen, maar het IMF is bezig met

Macro-economie in "V~~r studenten die overwegen na hun afstuderen AlO te worden heb ik misschien een extra stimulans: het AlO-schap biedt prachtige kansen om wat van de wereld te zien. Buitenlandse congressen, mogelijkheden om enige tijd aan een andere universiteit met iemand samen te werken, maar ook stages in het buitenland, hetgeen ik afgelopen zomer heb gedaan." Katrien Hooyman heeft de eer gehad een jaar bij het IMF te werken en doet hier verslag van.

Katrien Hooyman

een belangrijke uitbreiding als gevolg van de overvloed aan werk die het verdwijnen van het IJzeren Gordijn met zich mee heeft gebracht. Het IMF wordt bestuurd door de Executive Board. Die bestaat uit 22 Executive Directors die elk een land of een groep landen vertegenwoordigen . Ook Nederland heeft een Executive Director, de heer G. Posthumus, die in de raad zijn stem mede namens landen als Bulgarije, Roemenie, Cyprus en Israel uitbrengt.

Daarnaast is er een Managing Director (op dit moment Michel Camdessus, maar het

KRITIEK OP

IMF

Het IMF is opgericht met als doel het bestrijden van betalingsbalans onevenwichtighed en en het stimuleren van de internationale handel; het doet dus niet aan ontwikkelingswerk of armoedebestrijding. In de praktijk zijn de land en die bij het IMF aankloppen vaak in een zo'n deplorabele toestand dat langlopende ontwikkelingsprojecten nodig zijn. Dit wordt overgelaten aan de wereldbank; het IMF zich beperkt tot het op orde brengen van de "financien" van het land door middel van haar structurele aanpassingsprogramma's (en het verlenen van technische assistentie aan de monetaire autoriteiten), en pas wanneer de landen akkoord gaan met de - vaak draconische - maatregelen die daarvoor nodig zijn verstrekt het IMF en vervolgens ook de Wereldbank leningen.

De strategie van het IMF heeft (aanvankelijk) sterk deflatoire gevolgen, waarbij de armoede zelfs nog toeneemt en vooral het afschaffen van voedselsubsidies tot grote sociale onrust kan leiden.

Er is dan ook uit vele richtingen hevige kritiek op het IMF-beleid; het Fonds wordt verweten aileen Katrien, voor het zwarte hek van het Witte Huis oog te hebben voor economische criteria met voorbijgaan aan de was nog bijna onze eigen Ruding sociale en humanitaire dimensie. Ook is er geworden), die hoofd van de staf is. Het vee I kritiek op de aanbeveling alles op alles leeuwedeel van de werknemers behoort tot te zetten om de export te verhogen, onder de staE, die buiten de ondersteunende andere om buitenlandse valuta te afdeJingen vooral bestaat uit economen. verdienen teneinde de schuld te kunnen Deze werken voor een deel in zogeheten afbetalen. Vee I Derde-Wereldlanden hebArea Departments, waar men zich ben immers maar een of enkele produkten bezighoudt met het rei len en zeilen in een (vn1. grondstoffen), en als ze zich allemaal land of regio, en voor een deel in algemene tegelijk op de wereldmarkt storten zal dit afdelingen, lOals Fiscal Affairs, Research, leiden tot dalende grondstofprijzen en niet en Central Banking. tot hogere exportopbrengsten. Sommigen

NOVEMBER 1992

de "murder capital" gaan zelfs zo ver om te beweren dat het IMF zich laat gebruiken als instrument van de rijke landen om de Derde-Wereld landen met handen en voeten aan zich gebonden te houden, teneinde zich te verrijken ten koste van de rest van de wereld. Tenslotte is er op het ogenblik een geldstroom van de arme landen naar de rijke gaande in de vorm van rente en aflossing van oude schulden die de on twikkelingshul p, die de andere kant op stroomt, ruimschoots overtreft.

Verdere kritiekpunten zijn dat IMF-hulp de inkomensverdeling vaak ongelijker maakt, dat ze toelaat dat weI wordt bezuinigd op gezondheidszorg maar niet op militaire uitgaven, en dat het IMF door er zaken mee te doen regimes in het zadel houdt die de mensenrechten met voeten treden.

Hier kan tegenin worden gebracht dat het uitgangspunt van het IMF 2 0 min mogelijk in te grijpen in binnenlandse aangelegenheden is, en dat de lange-termijn voordelen in principe zouden moeten opwegen tegen de verslechtering die op korte termijn optreedt. Bovendien valt niet te zeggen hoe de betreffende landen er zonder het IMF-ingrijpen aan toe waren geweest. Omdat landen vaak pas bij het IMF aankl oppen wann eer ze niet m eer aa n hun buitenlandse schuldverplichtingen kun-nen voldoen is de keuze er misschien een tussen lMF-maatregelen of internationaal isolement. En, ook al is het niet moeilijk de nadelen van het IMF-recept aan te wijzen, tot op heden is nog geen rea lis tisch alternatief geboden. De kneep zit hem natuurlijk in het woord realistisch: uitgaande van de bestaande machtsverhoudingen. Misschien moe ten die eerst veranderen voordat werelddelen als Afrika een kans kunnen krijgen, en misschien zou het IMF pogingen kunnen doen daarop invloed uit te oefenen. Op het moment is het IMF eerder een afspiegeling van de huidige machtsverhoudingen dan een instelling die aanzet geeft tot

NOVEMBER 1992

verandering.

VALUTASWAPS EN BELEID

Met deze kritische noot in het achterhoofd ging ik voor drie maanden naar de afdcling MAE ("Central Banking" bleek net zijn naam te hebben veranderd in "Monetary And Exchange Affairs") om mee te werken aan een project over

landen kent het gebruik van valutaswaps door de centrale bank als methode om (tijdelijk) aan buitenlandse valuta te komen, wanneer die door aanhoudende tekorten op de betalingsbalans schaars zijn geworden. Voorbeelden hiervan zijn Indonesie, Korea, de Filippijnen en Argentinie. Wanneer de aldus verkregen valuta vervolgens worden uitgegeven loopt de centrale bank wisselkoersrisico; bij afloop van het swapcontract moet zij op de markt valuta kopen om ze tegen de eerder afgesproken termijnkoers weer te verkopen. Aangezien de munt van dergelijke landen gewoonlijk deprecieert leidt dit meestal tot Forse verliezen.

Mijn conclusie is dat deze toe passing moet worden vermeden; veel ontwikkelingslanden hebben hun lesje in het verleden wei gelcerd en zijn dan ook gestopt met dergelijke swaps.

VOORZICHTIG FORMULEREN

Commissie voor ontwikke/ing

instrumenten van monetair beleid. MAE is een afdeling die zich toelegt op het verlenen van technische assistentie, en die op het moment vooral werkt aan de nieuw ontstane landen in oostelijk Europa. Ik heb een overzicht samengesteld van de mate waarin en de manier waarop centrale banken over de hele wereld valutaswaps gebruiken als beleidsinstrument. Een valutaswap bestaat uit twee transacties: het contant kopen (verkopen) van vreemd e valuta, en het tegelijkertijd op termijn tegen de termijnkoers - terugverkopen (kopen) van dezelfde valuta. Centrale banken kunnen dit instrument voor drie doeleinden inzetten: om de geldmarktruimte te be路invloeden (vaak bij gebrek aan een diepe korte-termijn markt om openmarktoperaties in uit te voeren), om de officiele reserves te beheersen, en om de financiele markten te stimuleren.

Wereldwijd is het gebruik van valutaswaps door centrale banken vrij beperkt. In Zwitserland, Nederland en Duitsland worden ze ingezet als geldmarktinstrument, en daarnaast ook in een aantal minder ontwikkelde landen (bijvoorbeeld Koeweit, Saudi Arabie, Turkije en Maleisie). Een groter aantal ontwikkelings-

Deze paper zal in de toekomst gebruikt worden om nieuwe centrale banken van informatie te voorzien. Het is me zeer goed bevallen om eens wat economisch handwerk te verrichten; zelf data verzamelen, tabellen maken, experts uit alle mogelijk uithoeken van de wereld raadplegen over de plaatselijke gebruiken, en meer van dergelijke zaken. Ook prettig was dat ik heel zelfstandig kon werken en dat er veel behulpzame en kundige collega's waren.

De werksfeer was inderdaad wei erg formeel; je bent deel van het establishment of je bent het niet. Ook moest ik bij het schrijven erg voorzichtig formuleren vanwege allerlei zaken die politiek gevoelig zouden kunnen liggen; een nieuwe ervaring voor mij.

Al met al heb ik een geweldige tijd gehad in de V.s., ondanks (nog steed s) gemengde gevoelens over het IMF-beleid. Ik ben ervan overtuigd dat de meeste mensen daar oprecht goede bedoelingen hebben en naar hun beste kunnen de minder ontwikkelde landen op de goede weg proberen te helpen. Een wat meer veranderingsgezinde houding zou echter wei op zijn plaats zijn, nu blijkt dat de problematiek in grote delen van de wereld zo structureel van aard is en het IMF-recept niet bepaald onverdeeld gunstig heeft uitgepakt.

I

291

De onderzoekers hebben gebruik gemaakt van een computermodel dat vijf belangrijke grootheden in hun onderlinge samenhang voor de komende honderd jaar berekent. De grootheden zijn: de hulpbronnen, de vervuiling, de bevolking, de hoeveelheid voedsel en de hoeveelheid industrile produktie. Daarnaast worden hiervan afgeleiden berekend die een indica tie geven van de levensstandaard van de bevolking: levensverwachting, consumptiegoederen, voedsel en diensten per persoon. Met verschillende vooronderstellingen worden er diverse scenario's deze geven globale doorgerekend; gedragsmogelijkheden van de wereld als systeem. Enkele daarvan wil ik bespreken.

SCENARIO'S

30

Scenario 1: het standaard-scenario. In dit scenario gaat de wereld zo lang ze kan op de ingeslagen weg verder. Beleid wordt pas bijgesteld als het echt noodzakelijk is.

De bevolking blijft groeien en omdat de westerse wereld in groei gelooft als oplossing van aile problemen, groeit de industrile produktie zolang er kapitaal is.

Op een bepaald moment wordt al het gebruikt om de steeds kapitaal omvangrijker bevolking te voeden, van grondstoffen te voorzien en de vervuiling te bestrijden. Dit zal gebeuren onder de aannames dat de bevolking exponentieel groeit, dat de voedselopbrengst van land marginaal dalend is en negatief afhangt van vervuiling, en de kosten voor grondstofdelving marginaal stijgen. Als, doordat al het kapitaal in andere sectoren ingezet wordt, in dit scenario de investeringen niet meer voldoende zijn om de afschrijvingen te overtreffen, zal de industriele produktie inzakken waardoor de voedselproduktie en de kwaliteit van de gezondheidszorg zullen dalen. Door de toegenomen vervuiling (waardoor de levensverwachting daalt) en de verminderde voedselhoeveelheid zal het sterftecijfer stijgen. De wereld als systeem stort dan ineen. Met behulp van de computer zijn duizenden simulaties uitgevoerd, steeds met andere vooronderstellingen. De onderzoekers laten de technologie steeds effectiever worden in het bestrijden van de milieuverontreiniging. Ze laten de bodemopbrengsten steeds hoger worden. Ze voeren maatregelen in om bodemerosie te bestrijden en de aanwezige hulpbronnen efficienter te gebruiken. Ze spelen met de lengte van de

Ondergang of dUUI Twintig jaar geleden, in 1972, verscheen het Rapport van de Club van Rome - De grenzen aan de groei. Dit rapport, waarin een mogelijke toekomst van de mensheid beschreven werd, veroorzaakte toen grote opschudding. De fysieke grenzen van de aarde dreigden bereikt te worden. Nu, in 1992, is er een vervolgstudie gemaakt en de uitkomsten zijn misschien dramatischer dan toen. In 'De grenzen voorbij(1)' beschrijven Donella en Dennis Meadows en J0rgen Randers de (on)mogelijkheden van de wereld en de keuzen die we (nu) moeten maken.

E. Slot

tijdsvertraging en voeren alles tegelijk in.

Zo levert dit nieuwe scenario's op. Wat de onderzoekers ook proberen, niets mag echter baten. De we reid gaat, om het onwetenschappelijk te zeggen, naar de kloten.

Het huidige systeem van marktmechanisme, groei en technologie kan niet duurzaam voortbestaan. Betekent dit de ondergang van de aarde? Nee. De onderzoekers presenteren ook een scenario waarin de wereld een duurzaam systeem vormt. In scenario 2 wordt er in 1995 gekozen voor stabilisatie van de bevolking en industriele prod uk tie. Het geboorte- en sterftecijfer zijn zodanig in evenwicht dat de bevolkingsomvang gelijk bJijft. De

Dromell ill

Rome!

industrie staat in dienst van de bevolking, en produceert zoveel als er behoefte is. De technologie vindt oplossingen om de vervuiJing tegen te gaan en om zuiniger met onze hulpbronnen om te springen. Ais de bevolkingsgrootte zich in 2040 gestabiliseerd he eft, is er voldoende voedsel voor iedereen. De materiele levensstandaard zou wereldwijd dezelfde kunnen zijn als het Europees gemiddelde van 1990. Het systeem is in evenwicht.

LIEFHEBBEN

Hoe kunnen we dit bereiken? Het belangrijkste is dat we ons 'groei'-denken omzetten in 'duurzaamheid'-denken. Door te d en ken in termcn van 'genoeg' in plaats van 'meer'; door materiele behoeften materieel en immateriele behoeften immaterieel te bevredigen (Wil iemand echt een grotere auto dan zijn buurman of wil hij respect?). Doordat door deze attitudeverandering de mensheid in 1995 (het jaartal dat de onderzoekers nemen) kiest voor een stabilisatie van de be vol king en de produktie, zal een duurzaam systeem bereikt kunnen worden. Voor de duidelijkheid: duurzaamheid betekent niet 'geen groei'. Een dUUfzame samenleving moet zich goed realiseren waar ze haar middelen in wil zetten en waarvoor en ten koste waarvan. DUUfzaamheid betekent ook geen stilstand, starheid of uniformiteit. Duurzaamheid betekent dat de aarde als systeem kan blijven bestaan.

We kunnen dan bijvoorbeeld denken aan de voorwaarden die Herman Daly(2) stelt: * Vernieuwbare hulpbronnen mogen niet sneller geexploiteerd worden dan ze ktmnen worden aangevuld. (Denk bijvoorbeeld aan vis). * Niet-vernieuwbare hulpbronnen mogen niet sneller geexploiteerd worden dan dat vervangende bronnen worden ontwikkeld. (Bedenk bijvoorbeeld dat \ve kolen en olie genoeg moeten hebben tot we voldoende zonne-energie hebben om in onze behoefte te voorzien) . * De vervuiling mag niet sneller plaatsvinden dan het vermogen van het natuurlijk milieu om vervuilende stoffen te absorberen. DUUfzaamheid is wei te bereiken in een markteconomie. Dan moeten we ervoor zorgen dat externe effecten volledig in de prijs tot uitdrukking komen. Net als de schrijvers van het rapport aarzel ook ik bij het noemen van de

NOVEMBER 1992

~aamheid volgende begrippen die behlllpzaam kllnnen zijn bij de overgang naar een dllurzame samenleving. Ze zijn ongebruikelijk in het jargon, daar ze als soft worden beschollwd. Het gaat om begrippen als: 'toekomstbeelden vormen', 'netwerken maken' , 'de waarheid zeggen', 'lessen trek ken' en 'liefhebben'. De schrijvers vinden dat we moeten bedenken hoe we werkelijk willen dat de aarde eruit gaat zien (toekomstbeeld). Hier dienen we ons dan op verschillende nivealls en in verschiUende groeperingen sterk voor te maken. We moeten de waarheid spreken, eerlijk en positief proberen de w ereld om te buigen in de richting van duurzaamheid. Natuurlijk zullen we fouten maken onderweg. Oat is niet erg, zolang we ze niet proberen te verdoezel n, maar ze signaleren en ervan leren. De transformatie naar duurzaamheid is een transformatie die uitgaat van het beste in de mensen, die denkt dat iedereen hieraan met zijn of haar eigen capaciteiten bij kan dragen, en die mensen waardeert op

positieve punten. De transformatie naar een samenleving die kiest voor kwalitatieve verhoging van de levensstandaard in plaats van materiele expansie.

REEELE VOORSPELLINGEN?

In hoeverre zijn het model en de voorspellingen van Meadows en de zijnen reeel?

Hij zegt daar zelf het volgende over: Er bestaan verschillende wereldmodellen .

Een model zegt dat er geen grenzen bestaan in onze wereld, of dat ze met behulp van de technologie steeds verlegd kllnncn worden. Handelen naar dit model zal in onze ogen leid en tot ineenstorting.

Uit een a nder model voigt dat het al te laat is, dat we onze grenzen reeds overschreden hebben. Omdat beleidsmakers die dit model hanteren d enken d a t het verande ren van beleid toch geen zin heeft, is dit een model dat zich zelf zal bevestigen. Het model van Meadows zegt dat grenzen reeel zijn, maar dat er nog net voldoende tijd is om van de samenleving een duurzame te maken . De laatste ali nea is dan: "Oit model kan het natuurlijk mis hebben. Al het materiaal (..) wijst erop dat het zou kunnen kloppen. Er is maa r een manier om zekerheid te krijgen, en dat is

door het te proberen" (Meadows et al.

1992,blz 252). Graag zou ik willen weten of er mensen zijn die dit ook een fascinerend onderwerp vinden en er, net als ik, 'iets mee zouden willen doen'. Mijn gedachten gaan uit naar bijv. een aan tal lezingen of discussie bijeenkomsten, het zelf uitvoeren van simulaties of kijken wat we zelf zouden kunnen doen. Mis5chien is dit te koppelen aan een zevenpunts werkstuk of een leeronderzoek. Hoogleraren en eerste jaars, aio' s en docenten, studenten en onderzoekers, als u ge"interesseerd bent, schrijf dan een briefje naar de Rostra t.a.v. de schrijver dezes, en bij voldoende belangstelling neem ik contact op.

I) Donella M eadows, Dennis M Cil dows en Jorg<..'n

Rand ers, ' Dc grenzcn voorbij - Een wereld wijde ca la slrofe o f cen duurzamc wcreld '. Spc trum / A ula; f1 19,90. 1 I:lN 90 274 3049 7 2) H. Daly, 'Ins titutions for a Stea d y-Slate Economy', in Steady State Economic, . Was hington: Island Pre s, 1991

Erik Slot (Age) is vi crdejaars eco nom ic

VI

Met de combinatie van werken en studeren bij Deloitte & Touche geeft u zichzelf de beste kansen voor een geslaagde carriere. Uw kennis en ons boeiende werkterrein staan daarvoor garant.

Afstuderende bedrijfseconomen m/v

Oeloitte & Touche NOVEMBER 1992

Deloitte & Touche behooft tot een van de grotere organisaties voor financieel-zakelijke dienstverlening in Nederland en is mondiaal aanges loten bij Deloitte Touche Tohmatsu International. Vanuit vestigi ngen verspreid door hct gehele lanel werken accountants, belastingadviseurs en management consultants samen voor een zeer breed en gevarieerd clientenpakket. Zowel op nationaal als op internationaal niveau.

Onze groei en omvang zijn mede een gevolg van onze andere manier van werken. Markten clientgericht, met korte communicatieJijnen en een informele en collegiale werksfeer.

Meer informatie over ollze filosofie en uw carr iereperspectieven vindt u in onze brochure die u per telefoon of brief ( met vermelding RE I) kunt aanvragen bij: Deloitte & Touche, afd. personeelszaken, mw. mr. B.G. Tanis, Postbus 75121, 1070 AC Amsterdam . Telefoon 020 - 6733012.

De andere manier van werken

31

FACTS AND FIGURES VAN EEN NIEUWE PROF

32

Naam: Wouter Roest Geboorte datum/plaats: 26 juli 1949, Batavia Burgerlijke staat: Celluwd Vooropleiding/vorige functies: Economie ann de VLl, o.a. bij het Tnstituut vnn de Bouwnijverheid en het Ministerie van Volkhuishouding Ruimte/ijke Ordening en Milieu Huidige functie: Bijzonder hoogleraar macro-economische aspecten van de bouwnijverheid Kleur ogen: Bl'lIin Lengte: 1 m 79 Borst omvang: sinds militaire keuring niet meer gemeten.

Kleur haar: Oorspronkelijk zwart, resterend 1111 overwegend grijs Gewicht: 90 kg.

Schoenmaat: 43 Bijnaam: Kale Meest geliefde imago: vriendelijk, open Muzikale voorkeur: Billy Joel Lievelingsgerecht: Indische rijsttafel Favoriete boek: GeCll in het bijzonder Favoriete kunstenaar: Yaup van 't Hek Favoriete film: One flew over the Cuckoo's nest Favoriete drank: Bitter Lemon Favoriete kleur: Blauw Favuriete kleding: spijkerbroek Favoriete vervoermiddel: fiets Hobbies/ tijdverdrijf: jietsen, zeilen en tuinieren Welke kranten / tijdschriften leest 11 : Trauwen

Vrij Nederland zeilend, wandelend en fietsend Grootste ergernis: auto's op het fietspad Kan me wakker maken voor: een ontmoeting met iemand uit mijn jeugd Mooiste avond llit: met m'n vrouw, vier zonen en twee aanstannde schoondochters een feestje in een goed restaurant Slechtste gewoonte: slordigheid Beste eigenschap: moet je aan m'n vrauw vragen Lellkste eigenaardigheid: Ink aan status Wie bewondert u het meest als mens: Mandela Meest gebruikte grap in de collegezaal: die van twee beleggers die op safari zijn Hoe denkt u over studenten: laten zich door de politiek een oar an nl1aa ien Favoriete econoom: Galbraith Wat is de grootste misvatting onder economen? dnt het economisch herstel in de VS aanstaande is Wat is d e meest gangbare misvatting onder economen? dat groei noodzalcelijk is am het milieuprobleem op te lassen Wat is uw meest gekoesterde opvatting/ overtuiging?dat er een algemeen maatschappelijlc optimum is waarna verdere economische groei leidt tot vernietiging Grootste uitdaging: leven zander status, lak hebben aan mode Grootste angst: de leefbaarheid vaal' de genera tie na mij Hoe lang blijft u hier? zeker nag een aantal jaren Hoe brengt 11 uw vakantie door:

NOVEMBER 1992

Hans from Holland Als ik het centrale plein op de campus oversteek, om van het ene college naar het andere te lopen, wordt mijn aandacht getrokken door een grote kring studenten. In het midden staat een man een monoloog te houden over normen en waarden in Amerika. Hij poneert daarbij enkele zeer controversiele stellingen:"A man has the right to beat up his wife if she doesn't obey him". Het lijkt alsof we een t.v.-dominee op bezoek hebben. De tweede aflevering van 'Grenzelderen', de ervaringen van een FEE-student in het buitenland.

H. Dreijklufft

Nog steeds kan ik mij verbCl zen over die wordt dan direct verschoond. Met drie typisch economievakken, een politicologievak en Amerikaanse verschijnselen.

Inmiddels ben ik aCln enkele een golfcourse heb ik een druk maar goed eigenaardigheden weI gewend geraClkt. Zo programma. Tot mijn verbazing is het neem ik nu automatisch mijn toegestaan vakken uit het MBAidentiteitsbewijs mee als er een kroeg programma te volgen. Zo volg ik Business Strategy & Policy en Advanced Financial wordt bezocht. Daarnaast beantwoord ik de begroeting: "Yo, what's happening?"

Management op Masters niveau en gewoon met: "not much" en weet ik dat de International Finance op Bachelor niveau. koffieClutomaten echt vervangen zijn door Het verschil is enorm; vergelijkbaar met frisdrankmachines. lk vind het pra chtig het niveauverschil tussen een verplicht doctoraal yak en een specialisatievak. De om een semester lang met de Amerikaanse maatschappij kennis te maken.

Via het International Student Exchange Program (ISEP) studeer ik van januari tot en met mei aan de Washington State University in Pullman.

Financieel is het goed op te brengen. Het ISEP is een uitwisselingsprogramma dat met gesloten beurzen werkt. Ik blijf ingeschreven staan aan de UvA en laat daarnaast een bed rag van fBOO,- per maand achter. In Amerika is daarme het collegegeld betaald en krijg ik tevens een kamer en drie mensa maaltijden per dag.

Aileen de persoonlijke uitgaven en reiskosten komen er nog extra bij.

Hans bivakkeert een half jaar aan de Washington State CENTER PARes Het dorp Pullman met 10.000 inwoners staat geheel in het teken van haar universiteit met zo'n 17.000 studenten. De buitenlandse studenten worden all en in een 'dorm' geplaatst. Het gevolg is dat er snel een hechte groep van Europeanen ontstaat. Mijn kamer is van ongekende luxe. Het doet me denken aan een Center Parcs bungalow. De badkamer, die ik met mijn showermate dee!, wordt wekelijks schoongemaakt en ook het beddegoed

NOVEMBER 1992

MBA vakken zijn sterk praktijk gericht en bestaan uit het oplossen en presenteren van cases. Het is veel, maar daardoor ook oppervlakkig produceren. De opgedane kennis aan de UvA blijkt ruim voldoende te zijn om hier te kunnen meedraaien. Het schrijven van de papers en het houden van presentaties (veelal in groepsverband) is echter een zeer leerzame ervaring. Wat dit betreft kan de UvA van Amerikaanse

universiteiten leren. Het dorpje Pullman biedt weinig vertier en daar de dichtstbijzijnde echte stad (Seattle) vijf uur rijden is, speelt alles zich op de campus af.

Maar hier hoef je je dan ook niet te vervelen. Uiteraard neemt sport een belangrijke plaats in. In het Colloseum (twee keer zo groot als Ahoy) spelen de Cougars, het basketbalteam van de universiteit, hun competitiewedstrijden. Zoals bij iedere happening worden de wedstrijden voorafgegaan door het volkslied.

Vervolgens kijken enkele duizenden studenten onder het genot van Coke en popcorn naar de verrichtingen van de basketbClllers en de cheerleaders. De teams bestaa n voornamelijk uit zwarte jongens, behalve bij het particuliere Stanford, waar zij in de minderheid zijn. In hetzelfde Colloseum worden ballet- en toneel voorstellingen georganiseerd, wederom met Coke en popcorn, en zie ik zelfs de Dire Straits optreden. Om de een of andere red en doen zij op hun world tour zeHs Pullman aan.

"How ARE YOU HANGING" Contacten met Amerikanen verlopen tot mijn teleurstelling wat stroef. Veel Amerikanen opereren individualistisch.

Vaak kom je niet veel verder dan "where are you from" en "how are you hanging" . Ais ze dan horen dat je Hans from Holland bent dan is het antwoord al snel: "from Holland, yes I've been in the Bulldog and I saw that lovely Eiffeltower" .

Oftewel, vee I van de vooroordelen kloppen maar aan de andere kant kunnen de Amerikanen ook erg gastvrij zijn. Zo wordt ik direct door verschillende mensen uitgenodigd om de University voo~aa~ vakant~ bij hen in Seattle door te brengen. Mijn semester Amerika sluit ik af met een rondreis waarbij natuurJijk the Grand Canyon, Las Vegas, Disneyland, San Fransisco en New York niet worden overgeslagen. Gedurende deze trip wordt pas duidelijk hoe groot en mooi dit land van de onbegrensde mogelijkheden is. lk zou graag weer teruggaan.

3~

Hoeveel waarde aan opiniepeilingen moet worden gehecht blijkt pas op de dag van d e verkiezingen, zoa ls bleek in GrootBrittannie waar tijdens de laa tste verkiezingen de Conservatief Major, tegen aile voorspellingen in, de Labourkandidaat Kinnock met een vrij ruime meerderheid versloeg. De in dit artikel gepresenteerde voorspelling voor de uitkomst van de Amerikaanse verkiez ingen is niet gebaseerd op opiniepeilingen, m aar op een politiekeconomisch model van de Amerikaanse econoom Fair 0).

Bush, Clinton, of Perot?

In november zullen in de Verenigde Staten weer presidentsverkiezingen plaatsvinden. Ondanks de onverwachte rentree van Ross Perot in het verkiezingscircus lijkt de echte strijd toch te gaan tussen George Bush en Bill Clinton. Op het moment dat dit stukje wordt geschreven (ongeveer 3 weken voor de verkiezingsdatum) heeft de democratische kandidaat Clinton in de opiniepeilingen nog steeds een grote voorsprong op president Bush.

Naast opiniepeilingen kunnen ook modellen worden gebruikt om te voorspellen wie de scepter mag zwaaien in het Witte Huis. Een kijkje in het koffiedik van de economische modelbouwers.

POLITI EKE CONJUNCTUURGOLF

34

Over de wijze waarop verkiezingen en economie elkaa r be'invloeden bestaan nogal wat verschillende meningen.

Vermoed elijk de meest bekend e theorie op dit terrein is die van de politieke conjunctuurgolf. Deze theorie gaa t uit van het simpele gegeven dat politici in de tijd vlak voor de verkiezingen d e kiezers zo mild mogelijk proberen te stemmen om hun kans op verkiezing te vergroten. Er wordt in dit kader mees tal verondersteld dat kiezers economische groei als positief en inflatie en werkloosheid als nega tief ervaren. De regerende politici hebben, in een poging herkozen te worden, de mogelijkheid het economische beleid te manipuleren. Omdat lage economische g roei en veel werkloosheid de kans op herverkiez ing verkleinen, wordt in de periode voorafgaande aan de verkiezingen een ex pansief (monetair en/of budgettair) beleid gevoerd zodat de economische groei toeneemt en de werkgelegenheid stijgt.

Het lijkt dan alsof de politici op de goede weg zijn en kiezers zullen niet snel naar een andere partij overstappen. De vreugde voor d e kiezers is echter maar van korte duur doordat, als gevolg van het expansieve beleid, na de verkiezingen d e inflatic snel oploopt, hetgeen een restrictief beleid nood zakelijk maakt.

Bela stingverhogingen, teruglopend e economische groei en stijgende werkloosheid zijn d e gevolgen. In de theorie va n de politieke conjunctuurgolf zijn kiezers relatief kort van geheugen zodat het 'bedrog' bij de volgende verkiezingen alweer is vergeten en de truc opnieuw kan worden toegepast: de cyclus van expansie en contractie herhaalt zich. Het gedrag van de kiezers lijkt in dit geval niet rationeel.

Vaak wordt dit probleem opgelost door het korte geheugen van de kiezer toe te

Drs. L.M. Keijzer schrijven aa n de kosten die verbonden zijn aan het verkrijgen van informatie over d e bestuurlijke capaciteiten van de kandidaten. Kiezers leiden informatie over de ca paci teiten va n de regerende politici si mpelweg af uit de economische situa tie ten tijde van de verkiezingen. Als een kiezer tevreden is over de economische situatie stemt hij of zij op de regerende partij, is het tegendeel het geval, dan gaa t de stem naar de uitdager. De zittende regering heeft er dan ook baat bij de economische situatie vlak voor de verkiezingen zo roos kleurig mogelijk te doen lijken.

PRIVELEVEN KANDIDAAT

Zeker in het kader van de presidentsverkiezingen in de Verenigde Sta ten wordt tegenwoordig vaak beweerd dat de lIitslag minder \路v ordt be'invloed door de bes tuurlijke vaardigheden van d e kandidaten dan d oor zaken als charisma en het gedrag buiten het politieke leven

indien dit het gcval is, geen wezenlijke invloed meer op d e verkiezingsuitslag.

Voor presidentskandidaten loont het veel meer zich te presenteren als brave hllisvaders dan zich bezig te hOllden met het s timuleren va n de economie. Van een politieke conjunctuurgolf is geen sprake meer.

ECONOMISCHE VARIABELEN

Met het model van Fair wordt nu getoetst of en zo ja hoe economische va riabelen het stemgedrag va n de kiezer in de Verenigde Staten beinvloeden. Fair concludeert op grond van cijfers voor de presidentsverkiezingen in de peri ode van 1892 tot 1980 d at de groei van het reeel bruto nationaal produkt in het verkiezingsjaar en d e inflatie gedurende de twee aan de verkiezingen voorafgaande jaren in de Verenigde Staten een belangrijke invloed hebben op de verkiezingsuitslag. De economische groei zou een veel betere verklarende waarde bezitten dan de werkloosheid en wordt dan ook gekozen als enige proxy voor de economische activiteit. Met behulp van het op basis van deze gegevens I OJ geconstrueerde mod el zou d e :J uitslag van d e Amerikaanse :J <0 presidentsverkiezingen zelfs op 3 voorhand kunnen word en OJ :J voorspeld. Samengevat komt het model erop neer dat 1 procentpunt extra economische groei in het verkiezi ngsjaa r leidt tot ongeveer 1 procentpunt meer stemmen vOOr de zittende president. Daarentegen leidt 1 procentpunt meer inflatie tot een verlies van 0,7 procentpunt van de stemmen. De zittende president begint altijd met een voordeel: hij of zij krijgt ongeveer 6 procent stemmen extra. Een (f)

(!)

Wie heeft de mpste tong?

(bllitenechtelijke rela ties, deelname aa n protesten tegen de Vietnamoorlog en ontduiking van de dienstplicht om wat voorbeelden uit de huidige campagne te noemen). De economische sitllatie heeft,

NOVEMBER 1992

duidelijk zwak punt van dit model is dat de invloed van de persoonlijkc eigenschappen van presidentskandid aten niet als verklarende variabele kan worden opgenomen. Deze invloed kan echter weI achteraf worden benaderd. Fair stelt, na bestudering van een aantal verkiezingen uit het verleden, dat slechts een klein gedeelte van de stemmen gebaseerd is op andere kenmerken dan de bestuurlijke capaciteiten van een kandidaat. Oit lijkt in de hUidige situatie weinig realistisch. Het is mogelijk dat het prive-leven van kandidaten in het verleden van minder belang is geweest voor de uitslag van presidentsverkiezingen. De waarschijnlijk meest geliefde president van de Verenigde Staten, John F. Kennedy, had immers een verre van vlekkeloos prive-Ieven. De trend in de Verenigde Staten lijkt dan ook te wijzen in d e richting van steeds meer en grondiger onderzoek naar het verleden en het prive-Ieven van presidentskandidaten.

Indien dit het geval is zal het economische mod el steed s minder voorspelkracht bezitten.

BUSH WINT!

Hoewel op de theoretisch-economische en econometrische ondL'rbouwing van het gebruikte model dus nogal wat aan valt te merken blijkt bij toetsing dat het model achteraf toch bijzonder goed kan voorspellen. Van de 24 verkiezingen die plaats vonden in de geanalyseerde periode, blijkt het model in slechts 3 gevallen (1948, 1968 en 1976) de verkeerde winnaa r te hebben voorspeld . De gem iddelde voorspelfout bedraagt bovendien slechts 2,3% van de stemmen. Op gra nd van deze goede resultaten uit het verleden wordt dus toch gewaagd het model te gebruiken bij een voorspelling v~~r de uitslag van de komende verkiezingen in de Verenigde Staten: op basis van de gegevens zoals die bekend zijn op het moment dat dit stukje wordt geschreven, leidt het model tot de verrassende voorspelling dat president Bush de verkiezingen za l winnen met 53 pracent van de stemmen t gen 47 procent van de stemmen voor Clinton. Wanneer rekening wordt gehouden met de gemiddelde voorspelfout uit het verleden

zal Bush tussen de 50,7% en 55,3% van de stemmen behalen. Deze uitkomst lijkt niet met de aIleen strijdig te zijn opiniepeilingen maar ook met het algemene beeld van de economie van de Verenigde Staten op dit ogenblik. De negatieve berichten over de Amerikaanse economie betreffen echter niet zozeer de inflatie en de economische graei, maar veeleer het begratingstekort, de haperende infrastructuur en de grote werkloosheid.

Ceen van deze variabelen hedt in het model van Fair invloed. In een eerdere versie van het model van Fair is echter weI de werkloosheidsvoet als verklarende variabele opgenomen (2). Indien met deze versie van het model wordt gerekend, komt Bush met 51 % van de stemmcn nog steeds als winnaar uit de bus, maar de marge is in dat geval f1ink kleiner geworden en wanneer rekening wordt gehouden met de foutenmarge behoort ook een nipte overwinning voor Clinton tot de mogelijkheden. Cegeven deze voorspelling zal, afgezien van de invloed van de kandidatuur van Perot, in november blijken of het model van Fair nog steeds actueel genoemd mag worden of dat de uitslag van de presidentsverkiezingen in de Verenigde Staten inmiddels meer van andere ontwikkelingen afhankelijk is.

(1)

Fair, R.e., 1Y82, The effect of eco no mic events on

votes for president: 1980 results, Review of Eco nomics <1nd Statistics, pp.322-325.

(2) Fair, R.e., 1978, The et'fecl of economic even ts on

votes for president, The Review of Economics and Statistics, pp. 159-173.

Linda Kcijzcr is twee jaar geJeden <1fgestudecrd in macro- economie (\fin de FEE, ze is nu w erk za llm als

onde rzoeke r op d e

ederlandsche Bank, afd cling

Wetenschappeli jk Ond e rzock & Economct;ie .

35

NOVEMBER 1992

Procter&Gamble INVITES TOP STUDENTS ACROSS EUROPE TO THE

1993 EURO FINANCIAL SEMINAR We offer 50 students the opportunity to enter the real business world and develop management and financial skills working with Procter & Gamble Executives on a major European project drawn from ourown experience .

"

E

..

Applicants should meet the following requirements: - Qualities of leadership - Outstanding academic record - Graduation in 1993 or 1994 - Good knowledge of English

The Euro Financial Seminar will be organized by: Procter & Gamble's Austrian headquarters in Vienna

We will hold two sessions: - March 28 - April 2, 1993 - April 25 - 30, 1993

Travel and accommodation expenses will for those students selected.

be

paid

Please send "Curriculum Vitae" with academic qualifications in English by December 18, 1992 to:

Euro Financial Seminar Procter & Gamble Benelux N.V. Divisie Nederland T. a . v . Ms. I. van Toor Postbus 1 345 - 3000 BH Rotterdam

J' .9Lccuse He"k Koster 9 november Promotie drs. K.B.T. Th io. Promotor prof. dr W. Driehuis 10 november FinanciEHe Beurzendag 's ochtends: excursie effectenbeurs 's ochtends: lezing prof. Fase 's middags: bezoek EOE-optiebeu rs/FT A. Informatie bij de FAA, kamer 128 14 november Volle y b alt oer nooi. Informati e bi j Panta Rhei, kamer 126 20 november Casestudy bij Un i lever I Unox v leesgroep. Informat ie b ij MAA / E.E.F.A. 23 tot en met 27 november Lustrumweek,voor programma studentendag zie middenin deze Rostra 25 november ' Samen levi ng en economie in de twintigste eeuw' , lustrumsymposium voor (oud) medewerkers, alumni en andere relatles (tel. info: 4327).

26 november ' Economics and Decisionmaking: an International Perspective ', lustrumcon gres voor co llegawetenschappers van de zusterf acu lteiten (tel. info: 4327).

27 november Congresdag voor de studenten ter gelegenheid van het lustrum van de Faculteit (info: EEFA, AGE).

Feest met de 'Henk Westbroek-band ' ter afsluiting van de viering van het lustrum van de Faculteit. Toegankelijk voor studenten, personeel & hun partners. Plaats: Agora en Hal Egebouw.

24 november Promotie drs. H.P. Boswijk. Promotor prof. dr J.F. Kiviet.

1 december Promotie drs. Luttik. Promotor prof. dr H. Jager.

Ais je Rostra nr. 188 niet ontvangen hebt, ku n je die komen opha len op de redactie, kamer E 0.05.

NOVEMBER 1992

Het parkeerprobleem op het Bo eters ei/and com plex is een fijn voorbeeld van bestuurlijke bemoeizucht. Want er is doorgaans geen gebrek aan parkeerplaatsen, zelfs niet nadat vele tientallen bovengrondse plaatsen rondom de gebouwen zijn verdwenen sinds het begin van de zomer. Er is a il een een gebrek aan te verstrekken parkeerkaarten! leder die de parkeergarages regelmatig gebruikt, weet dat er altijd nog wei een plaatsje te vinden is, zo nodig onder gebouw A. Het wordt aileen wat moeilijker, maar niet onmogelijk, als men's ochtends na tienen verschijnt. Natuurlijk is er meer vraag naar gratis parkeerkaarten dan er plaatsen nodig zijn: ook mensen die normaal nooit met de auto komen hebben voor aile zekerheid maar een kaart aangevraagd.

Aileen in uitzonderlijke omstandigheden zullen al die kaarthouders een parkeerplaats nodig hebben, b.v. bij het uitvallen van openbaar vervoer. Maar dan kan immers het bovengrondse terrein nog worden gebruikt! Er is dus geen reden om niet meer kaarten uit te geven dan er parkeerplaatsen beschikbaar zijn , iets wat bijvoorbeeld de KLM ook toepast in het optimaal vullen van vliegtuigcapaciteit. Waarom wordt het parkeren niet gewoon aan de gebruikers zelf overgelaten? Kom maar wat vroeger als je van een plaats verzekerd wilt zijn, wat is daar verkeerd aan? De manier waarop kaarten worden toegewezen kan ook niet anders dan onterecht zijn voor deze of gene. Op basis van afstand tot Amsterdam is zeker onterecht , omdat mensen die verkiezen buiten Amsterdam te wonen niet verbaasd behoren te zijn dat hun woon-werkreistijd daardoor langerwordt. Een betere maatstaf is wellicht de relatieve tijdsbesparing die vervoer met eigen wagen oplevert. Of zou dat Amsterdammers uit de buitenwijken bevoordelen? Dit kunnen weliswaar best gemakzuchtige lieden zijn die eens wat meer de fiets zouden moeten nemen, maar vergt zoiets bestuurlijke bedilzucht? Ais economen zouden we eigenlijk de vrije markt moeten gebruiken om de prijs van gerantsoeneerd parkeren vast te stellen: kaarten bij opbod verkopen dus , eventueel met een toelage voor minder draagkrachtigen. Hoe dan ook, de toewijzing van parkeerkaarten zal tot onvrede leiden , terwijl dat helemaal niet nodig is. Geef toch iedereen een kaart die daarom vraagt! Nu, hier is een werkelijk problee m dat om een opl ossing schreeuwt: kan de FEE parkeergarage ook 's avonds open blijven voor avondcolleges , avondtentamens en laatwerkers? Is het niet beter om de toegankelijkheid van onze gebouwen te verbeteren i.p.v. steeds maar weer nieuwe s/agbomen en andere be/emmeringen op te werpen?

'Bien sur Ellen Bie"

kamer 121

Inmiddels is een maand verstreken en in die peri ode zijn er vijf bestuursvergaderingen en twee vergaderingen van de faculteitsraad geweest. Wat is er inmiddels besproken en besloten? Prof.dr.ir. R. Maes is benoemd tot vice-decaan in het faculteitsbestuur. De Raad heeft de uitgangspunten voor het formatieverdelingsmodel aanvaard. Volgens dit model wordt het geld over de vers chillende va kgroepen verdeeld . Simpel gezegd gebeurt dit op grond van het aantal uren on de rwijs dat wordt verzorgd. Oak is er gediscussieerd over het leerstoelen- en UH D-plan. Het is de bedoeling om te komen tot een bepaalde rompformatie van 16 tot 19 leerstoelplaatsen , die de kern van de faculteit vormen en die leerstoelen zoals Financiering en Macro-economie omvatten. De overige leerstoelen binnen het totaal van 23 leerstoelplaatsen zijn dan bedoeld als profileringsleerstoelen.

De Nota Toedelingsbeleid is inmiddels door de universiteitsraad aangenomen. Hierin staat welke faculteit hoeveel geld krijgt in de jaren 1993-1997. Voor onze faculteit ziet het er niet zo rooskleurig uit. Ais de som van het totale budget van 1992 op 100 gesteld wordt, zitten we in 1997 nog maar op 92. Naar het zich laat aanzien zal de faculteit 1992 afsluiten met een fors tekort. Helemaal aileen staan we hier niet in, bij faculteiten als Letteren en Rechtsgeleerdheid is zelfs een vacaturestop afgekondigd en Ruimtelijke Wetenschappen zal geheel worden gereorganiseerd. Ais bestuur zullen we natuurlijk met het College van Bestuur gaan onderhandelen over de bedragen .

In de balieruimte van de onderwijsadministratie is voor aile studenten de doctoraalklapper te verkrijgen. Hierin staat meer in ormatie over de nieuwe afstudeerrichtingen en afstudeervarianten die je in de studiegi s kunt vinden. Ook zijn de overgangsregelingen daar te verkrijgen .

Heb je vragen op merkingen of ktachten kom dan eens tangs op kamer 1.21 of bel 525.4286.

37

EEN ECONOOM DIE WIL WETEN HOE DE WERELD ACHTER DE CIJFERS IN ELKAAR ZIT, GAAT OP ONDERZOEK UIT BIJ VB ACCOUNTANTS.

De accountants van VB zijn illlellsief becrokken bij het

de aandachc voor persoonlijke ontplooiing en de opcn relacies mel

werkcerrein va n hun c/iencen, bij de wereld acilcer de cij(ers.

col/ega's en c/iencen.

Ze krijgen ce maken m ec de complexe vraagstukken waarmee

Car r i ere - pia n n i n g. j e scarc j e loopbaan

de overheid en de non-pro ficseclOr worden geconfro11leerd.

bij een organiSMie die innova cie hoog in Imar vaandel voere.

De aceounClllllS van VB vcrdiepcn z ich ill fillancieringsproblem en,

Nil lllurlijk in vesceerc VB in zijn m cdewerker . VB kenc eell uic-

begro cillgSlckorccll, herverdcJing vall gelds crom en en in kwescies

gebreid intern oplcidingsprogrammll, een loopbaanplan

Il ls scadsvemieuwing, milieuzorg, pri v<1 cisering en lilsies.

cconom en een miil1i1gcm elll de velopmenc-progra mma voor pas

Dew ere 1d van VB , V13 is mec ruim 1.300 medewerkel:' en 30 vescigingen

voor

a(gesclldeerde regiscem eco1l11la11ls. Hel loopbaa np lan is erop ge-

de groce accolintantskan lOren van

richc dal scarccndc econom en zo snel m ogelijk als zellscandig

hec land. Een cigcncijdse organisacie mec eell veelz ijdig dienslen-

lI'erkende accollntancs (lIll ccioneren. In ongeveer drie jaa r cUd groei

pakkec en een eigen visie op diellscverlellillg.

je door nall r de (lIn ccie

cell 1'1l1l

VB werkc "oom amelijk voor organisa cies als gemeelllen,

minisceries, nutsbedrijven, ziekenlwizen en chealers. Een dYllamische

Villl

concroleleider. VB biedc j e bovendien

een prima saIaris, ruime loopbaanmogelijkh eden en lIicslekende IIndere voorzieningen, die m eegroeien mecjollw 011l wikkeling.

wereld waarin naasCecollomisehe ook sociale en policieke a(wegingen

Informatie en sollicitatie . W il je meer weten over VB o (

een belanglijke rol spelen. In de cuill/lir van VB Jigc dan ook een

wil je soJ/icilerell ? Schlij( dan eell brief n a.1f VB ACCOlJlllalllS, A(d. pcr-

scerk accelll op maa cschappelijke becrokkenheid. Dac is le merkell

sOlleei en organisatie, Poslbus 19331, 2500 C~VB Accountants

aall de sreer in hel bedrijf, de lllilnier waarop wij georganiseerd zijn,

's-Gravenh.1ge

/-:

WERKEN

BIJ

VB

IS

O( bel: 070-3738388.

INVESTEREN

IN

JEZELF .

)!:..,.

Advies BelaSlingadviseurs

huis ging voor wat tassen met toeters en bellen.

Meteen toen ik het pand binnenging, de klemmende deur weer achter me dicht scboof en bet aardedonker inliep, wist ik dat ik de sigaar was. Ik voelde de aanwezigheid van iemand in het pand, daar op de eerste verdieping, maar ook niet meer dan een. Normaal kon je de Kroaten weI horen banjeren en bazelen door het huis. Nu was het uitgestorven, doodstil en stikdonker.

Angst concentreerde me in een klap van top tot teen. Ik liep het donker in, de trap op, maar hoedde me er nauwgezet voor geen misstap te maken, niet het minst

In de koude decembermaand waren de Kroaten er tot nog toe niet in geslaagd, in tegenstelling tot hun kameraden in de belendende panden, om een paar oude ramen in hun woningen op nummer 161 te zetten. Zo ook niet op een hoog v66r. De temperatuur daar werd enigszins leefbaar gehouden door middel van een straalkachel van 2000 Watt, die met een radiosnoertje de stoppenkast aftapte. Dat wil zeggen, het snoertje leidde precies om de hoofdzekering heen waardoor de veiligheidspal in het systeem buiten gebruik was gesteJd. Niettemin loeide de straalkachel op volle toeren. Het GEB yond het geen probJeem.

Het stikdonkere halletje op een hoog hadden de Kroaten ondertussen in gebrllik aJs ontspanningsruimte. Wanneer ik 's middags of's avonds de trap opkwam, drong de zoete branderige geur van hero路inerook mijn neusgaten binnen. In het nauwe halletje, schoof ik dan (in het volslagen duister), langs enkele verstilde figuren die geen kik gaven en de doorgang vrijmaakten, als waren het plantenstengels die je maar opzijduwde. In godsnaam, waar waren die jongens mee bezig.

Serwa heb ik die laatste decemberdagen slechts eenmaal gezien. Ik deed mijn beklag bij de jongens afwijkende geluid te maken dat zijn aandacht in het bijzonder zou trekken, en wendde een normale gang van zaken voor. Ik hOOl路de nu inderdaad iemand bewegen, iets over de over de duisternis op de gang. Daar stond hij, halverwege de trap, om mijn verhaal v loer scbuiven in de kamer op een hoog. Godzijdank verscheen er geen gestalte in de aan te horen. Hij was eigenlijk niet zoals opening van het hok en kon ik ononderbroken passeren. Ik liep gestaag door naar boven. zijn Kroatische kornuiten, die in Maar ik zag iets anders. Er was iets met het licht in dat hoI. Het was niet het 'gezellige' licht waarmee de Kroaten tot nog toe hadden geleefd, een kaars of een uit het tegenstelJing tot hem aan een karikaturaal krakersimago beantwoordden. Het was trappenhuis geroofd peertje. Nee, een schel wit-blauwachtig schijnsel verlichtte het hoI een gewone jongen: truitje-broekje , J en, nu hoorde ik het pas, een sissend geluid doorkruiste fladderend, maar ijzig constant de 'unheimliche' stilte. Het gesis brak de stilte niet, maar begeleidde en versterkte haar. meter 80, een blonde kop haar en een tikje En dan dat heen en weer schuiven over de vloer, regelmatig als de slingers van een klok. onverzorgd. Hij stond er kellrig met zijn armen over elkaar, de kin licht naar voren De naargeestige sfeer had iets oneindigs. Hier was iets zo fundamenteel mis, onheil spellend, in een ijzingwekkend traag proces, dat zich onomkeerbaar voltrok, en geen geschoven. Hij keek me aan met grote ogen, bijna die van een jochie, onschuldig, enkele verstoring duldde. Ik interrllmpeerde het dan ook geen seconde. Ik hield geen afwachtend, gehoorzaam. AI wekte hij ogenblik mijn pas in, en volgde mijn stappen naar boven. Iedere seconde die ik in het geen moment de indruk dat hij zich op stikdonker voor mijn deur doorbracbt, al ritselend in het sleutelgat, om de juiste sleutel zijn gemak voelde. Het enige op te vissen, perste ik me krachtiger tegen de deur. Aan de andere kant van de deur draaide ik met een ruk weer opvallende aan hem was dat hij de sJeutel in het slot om. Het was voorbij. volstrekt geen sjoege gaf. Hij vertrok werkelijk geen spier toen ik Ze hadden hem aileen gelaten. Mooie boeJ. Ik hoorde klaar was met m ijn verbaal. H ij alwee r ges tommel in het trap penhui s . O p weg naar bleef me stom aankijken. Een beneden hoorde ik dat typische, laagtonige moment later draaide hij zich om Servokroatische gebrauwel. Het vreemde licht zag ik en daalde onverrichterzake de trap niet meer, wei het licht van een ouderwetse lantaarn.

Buiten was ik voorlopig weer verlost van de toestanden weer at'. hier. Toen ik op nieuwjaarsdag 's middags thuiskwam, Van mijn buurman had ik inmiddels gehoord dat hij Serwa was alles rustig. Ik hoorde en zag niets. Pas op de was, de jongen die al die tijd niet tweede trap kwam ik erachter dat hij toch weer aileen in geslapen had en niet aileen gelaten dat hoi zat. "Ho-gath-hut", klonk het versuft en mocbt worden. Zelfs de medische verdoofd uit het hoI. 's Avonds ging ik uit en hOOl路de het stand had voor een bezoek aan vertrouwde Servokroatische gebrauwel in het hoI. 's deze jongen bedankt. Hij reageerde Nachts tegen enen was het weer mis. Op de trap omhoog hOOl路de ik vanuit het hoI een voortdurend gedreun op de vloer. Iemand sloeg met vaste regelmaat een zwaar voorwerp nergens meer op en was tot alJes in staat.

De strekking was duideJijk: Serwa kon je op de v loer, een ijzeren staaf of iets dergelijks. Hadden ze hem verdorie weer aileen in deze donkere dagen beter niet in gelaten! Ik liep door naar mijn kamer en stond op het punt de politie te bellen. Toen onbewaakte toestand tegenkomen. Toch hoorde ik andere Kroaten alweer in het huis. Het gedreun hield op. Ik kon gaan slapen. overkwam mij precies dat, op Maar niet voor lang. oudejaarsavond, toen ik nog even langs

1\9nafd :;{ei{oo, :;{ugo Striklqr

NOVEMBER 1992

39

WELKE JONGE ACCOUNTANT BEPAALT Z'N EIGEN GRENZEN? Talent krijgt bij Arthur Andersen Accountants aile

kers en meer dan 300 vestigingen. Arthur Ander en

kans om zich te ontplooien. Omdat talent daarbij

groeit snel in Nederland, en kent een platte orga-

gebaat is. En, eerlijk is eerlijk, Arthur Andersen na-

nisatievorm. Logisch dus dat talenr bij ons snel her-

tuurlijk ook.

kend en beloond wordt.

Kansen die je uiteraard zelf moet benutten.

Als je hier niets op tegen hebt, en afgestudeerd

Daar hoort vanzelfsprekend een solide basis bij. Zelf

bedrijfseconoom of HEAO'er bent, is een carriere

neem je die mee in de vorm van je diploma's en

als accountant bij Arthur Andersen m eer dan het

motivatie. Van ons krijg je daar (interessante) werk-

overwegen waard.

ervaring bij. En een gedegen training.

Deze training wordt zowel in Nederlands als in internationaal verband gegeven. Dit biedt je de

Schrijf naar mevr. E. Piller, Stadhoudersplantsoen 24, 251 7 JL Den Haag. Of bel 070 - 34 25625.

We maken graag 'ns kennis met je.

gelegenheid om samen te werken met collega's uit velerlei landen. Je doet kennis maar vooral ook kennissen op, waar je in de lokale praktijk je voor-

ARTHUR ANDERSEN

deel mee kunt doen. Arthur Andersen is immers een wereldwijde organisatie, met circa 60.000 medewer-

ARTHUR ANDERSEN &

Co SC

Studentenlustrumdag vrijdag 2:; november 1992

Informa tieboekje 14e Lustrum van de Faculteit der Economische Wetenschappen en Econometrie van de Universiteit van Amsterdam

Colofon: Dank aan: Deze lustrumviering is primair mogelijk gemaakt door de Faculteit der Economische Wetenschappen en Econometrie van de Universiteit van Amsterdam.

Daarnaast danken wij de volgende sponsors: Shell Moret, Enrst & Young Akzo Heineken Rematch bv VB Accountants

Redactie: Ivan Landen De Studentenlustrumcommissie bestaat uit: Freek Bruggert Gwennaele Bruning Nynke Dam Rooz Janssen Ivan Landen Geerlig Lecluse Rudolf Nok Ralph Valkonet Wanja Verbeeck

Druk: De Bussy Ellerman Harms B.V. Oplage: 5000 ex.

en verder: -alle mensen en organisaties die meegewerkt hebben aan workshops, managementgames of lezingen.

-De E.E.F.A.,VSAE en Age -Rostra Economica

De studentenlustrumcommissie is onafhankelijk en onderdeel van de lustrumcommissie van de FEE. Š De Studentenlustrumcommissie voor de Universiteit van Amsterdam, 14-10-1992.

Lustrumviering FEE vrijdag 27 november Het kan je niet ontgaan zijn.

De Faculteit der Economische Wetenschappen en Econometrie bestaat dit jaar 70 jaar. Daarom zullen in de week van 23 t/ m 27 november verschillende activiteiten plaatsvinden. Een dag is voor en door studenten. Voor je ligt het programma van die dag. Het bestaat uit activieiten die plezierig en interessant tegelijk zijn en een welkome afwisseling vormen op de colleges en tentamens van alledag.

Zo hebben we onder andere Managementgames: Ethiek van het ondernemen, een cursus onderhandelingstechniek en een bedrijvenspel waarin je als groep moet proberen je bedrijf te laten overwinnen.

Zo zijn er Workshops: Loesje geeft een cursus creatieÂŁ denken, Actie Strohalm stelt de fundamentele uitgangspunten van de economische wetenschap ter discussie en is er een workshop over psychologisch tests.

En een terugkeer van de kreet van de week: Kreet van de lustrum week dus.Maar liefst drie sprekers zullen hun visie geven op actuele onderwerpen. 's Avonds vindt er een knalfeest plaats met de Henk Westbroek band en een swingende disco.

Een beschrijving van aIle dagactiviteiten vind je op de volgende pagina's. Lees 'm door, er zit vast iets bij wat jou interesseert.

En ... alles is gratis!

Alvast veel plezier toegewenst namens de hele commissie .

Ivan Landen (voorzitter)

27 november 1992

3

Managementgames Zin in een spelletje ? Zin om te weten te komen wat je studie nou aan praktijkkennis mist? Zin om wat te leren over jezelf en je capaciteiten?

Dan heten we je we1kom in de were1d van de management games.

Want met management games is het mogelijk om a1 deze zaken te ondervinden.

Zoa1s in het voorwoord a1 gezegd werd bestaat volop de moge1ijkheid dee1 te nemen aan deze managementgames op 27 november. Gezien het feit dat onze tijd beperkt is kunnen we geen kant en k1are manager van je maken. WeI kunnen we jou op een Ieuke en ongedwongen manier kennis laten maken met bepaalde vaardigheden die je in je 1atere carriere zult 1eren of zelfs a1 geacht wordt te bezitten. Kosten noch moeite zijn gespaard om het beste aan te bieden op het gebied van management games. Hier vo1gen de vier die op 27 november gehouden zullen worden:

'Onderhandelen' door NIBO NIBO (Nederlands Instituut voor Bedrijfsop1eidingen) is gespecialiseerd in het geven van intensieve bedrijfsgerichte trainingen en opleidingen en zal een van de games verzorgen. In de game IOnderhande1en" staan de fijne kneepjes van het onder handelen centraal. Om zo goed mogeli jk aan de game te kunnen deelnemen maken de deelnemers eerst kennis met het onder handelingsmode1 va n Fischer en U ry waarna ze getraind worden in onderhandelingsvaardigheden. Uitgerust met de juiste kennis zullen ze de simulatie ingaan. Middels een praktijkcase zullen de deelnemers zich verplaatsen in diverse management roIlen vanuit een bedrijfsgericht perspectief. Ze zuIlen vanuit hun functies proberen elkaar te bestrijden of juist proberen overeenstemming te vinden. Om het leereffekt te vergroten worden de handelingen na de case geevalueerd.

I

4

Studentenlustrumdag

...: : â&#x20AC;˘

i.~REMATCH bv Research

'KANTIBES' van

Management Train ing Consultancy

Rematch bv is een snel groeiende onderneming gespecialiseerd in het Oaten) toepassen, ontwikkelen en verkopen van computerondersteunde management simulaties en beslissingsondersteunende systemen.

Simulaties en beslissingsondersteunende systemen worden zeer doeltreffend ingezet ten behoeve van opleidingsdoeleinden. Op indringende wijze doen cursisten ervaring op en krijgen zij inzicht in managementprocessen.

In de game 'KANTIBES' zullen de deelnemers in verschillende roHen terecht komen. De deelnemers vormen een groep die elk de directiestaf voorstelt van een grote fabrikant. Samen bepalen zij de beleidsvoering van de onderneming. Er moet dus in teamverband gewerkt worden.

Deze teams worden telkens weer toegestopt met nieuwe informatie omtrent de markt en de conditie van het bedrijf. Op grond van die gegevens en met behulp van een DSS (Descision Support System)zuHen de directieleden aches moeten ondernemen en reageren op veranderingen in de omgeving. Het werken in teamverband en de concurrentiestrijd zorgen voor een dynamisch geheel. Het spel zal zich uitsrijken over de hele dag.

'Managementethiek' 5 De derde game zal management ethiek behandelen, een zeer toegankelijke game. Als directeur van een bepaald bedrijf moet de deelnemer beslissingen nemen in dilemma situaties en die kracht bijzetten met argumenten. Of een bepaalde beslissing juist of onjuist is afhankelijk van de medespelers die de beslissing belonen met imagopunten of geld. Zo wordt een beslissing een kwestie van de keuze geld of goede image en juiste argumentatie. Dus: 'verhuur je congresruimte aan een neo-nazi groepering?' of 'lozen zonder 27 november 1992

vergunning?' . De deelnemers worden bijgestaan door een medewerker van Sidefield trainingen. De game is op basis van "Open kaart", een game ontwikkeld en uitgegeven door KPMG Klynveld management consultants.

'Netwerk'van

KPMG Klynveld

Ook KPMG Klynveld zelf zal op de dag vertegenwoordigd zijn en weI met de management game "Netwerk". Door middel van het samen organiseren van projecten, wordt door de deelnemers geprobeerd een zo goed mogelijk netwerk van partners op te bouwen. Op die manier wordt in praktijkcases het belang van goede relaties benadrukt. Deze management game wordt onder andere toegepast bij de training van PR functionarissen . Zeer leerzaam voor carriere-jagers die hun 'netwerkjes' willen uitbouwen Voor aIle games geld: Inschrijvingen,informatie over tijden en zalen en verdere informatie over de verschillende games op de E.E.F.A.-kamer 0.28) Schrijf je op tjd in want vol is vol!

Workshops:

6

Voor het lustrum hebben we acht workshops georganiseerd. De onderwerpen zijn zeer divers zodat er voor ieder wat wi Is bijzit; of je nu a lgemeen~ofbedrijfseconoom bent, eerstejaars of al bijna afgestudeerd.

Bovendien is het programma zo samengesteld dat je aan meerdere workshops deel kunt nemen.

De bedoeling va n een workshop is dat er actief aan deelgenomen wordt. Zo wordt je uitgedaagd de economie op een heel kritische manier te benaderen, kun je meedenken over het opzetten van een eigen bedrijf of kun je je eigen creativiteit botvieren op allerIei probleemstellingen. Het is zaak om je tijdig in te schrijven. Het is een unieke kans, wacht dus niet te lang.

Studentenlustrumdag

Schema workshops: De wokshops zullen ieder ongeveer anderhalf worden verdeeld over twee blokken:

a twee uur duren en

Blok 1 (9:30 tot uiterlijk 12:00):

Blok 2 03:00 tot uiterlijk 15:30):

Loesje Thinktank VB Accountants AC Nielsen L.A.C

Loesje Actiegroep Strohalm N.L.P. Psygologische Tests L.A.C

Zaalnummers en eventuele wijzigingen zullen doorgegeven worden via de Folia en via de aankondigingsposters. Voor inschrijven en verdere informatie kun je terecht op de E.E.F.A.-kamer 0.28).

Hieronder voIgt een nadere beschrijving van de workshops die gehouden zullen worden: Loopbaan Advies Centrum (L.A.C.) De doelstelling van het L.A.C is het bevorderen van een soepele overstap van onderwijs naar arbeidsmarkt. Medewerkers van het L.A.C geven een inleiding over hoe je de arbeidsmarkt moet benaderen en een beroepskeuze moet maken. Een zeer praktische workshop.

Loesje .

Wie kent haar niet van de posters en de ludieke acties. Een aantal medewerkers van Loesje zullen een workshop geven over creativiteit en laten zien dat iedereen creatief kan zijn . Leef je lit!

Thinktank Thinktank is een stichting die tot doel heeft beginnende ondernemers op weg te helpen. Zij zullen laten zien hoe je een eigen onderneming kunt opzetten en wat daar allemaal bij komt kijken.

27 november 1992

7

Actiegroep Strohalm Strohalm bekijkt de huidige economie vanuit een zeer kritisch oogpunt.

Ze zijn tot een aantal zeer opmerkelijke conclusies gekomen. Zo zijn ze van mening dat arbeid goedkoper moet worden (lonen omlaag) en dat economische groei een fout streven is. In een workshop zullen ze laten zien hoe ze tot die conclusies zijn gekomen. Zeer interessant voor algemeen-economen.

Psychologische Tests Ais je binnenkort van plan bent om een baan te zoeken, dan kan dezeworkshop heel handig zijn. Dhr. Evers van de vakgroep arbeidsen organisatie psychologie geeft via een inleiding en een testje opheldering over hoe een psychologische test werkt en hoe je dat aan moet pakken. Bovendien is het Ie uk voor iedereen die z'n cijfermatig inzicht wil testen.

Neuro Linguistic Progamming (N.L.P.) N.L.P. heeft de laatste jaren een enorme opmars gemaakt. Iedereen heeft weI gehoord over mensen die na zo'n training over hete kolen lopen (grenzen verleggen) of zich een heel ander mens zijn gaan voelen.

Reden genoeg leek ons om eens nader kennis te makem met deze techniek. Dhr. van Zijtveld van Sidefield Trainingen geeft uitleg en vertelt hoe je N.L.P. zelf kunt toepassen tijdens je studie en later in je loopbaan. Een absoluut unieke kans dus.

8

VB

Accountants Advies Belasti ngadviseurs

VB accountants zal door middel van een case-studie de waardering van de immateriele activa behandelen. Dit is een heel actueel onderwerp geworden, zeker tijdens het grote aantal overnames in de afgelopen jaren. Er zullen meerdre aspecten van dit onderwerp aan de orde komen o.a . de waarderingsproblemen bij consolidatie van deelnemingen.

Studentenlustrumdag

AC Nielsen

Dit bedrijf is over de gehele wereld vertegenwoordigd. In de vorm van een workshop zal een demonstratie gegeven worden van een computerprogramma dat door henzelf ontwikkeld is. Dit programma verwerkt gegevens van allerlei aard tot informatie voor bijvoorbeeld een marketingafdeling om zodoende de juiste beslissingen te kunnen nemen. Voor mensen die hun toekomst in bijvoorbeeld marketingresearch zien liggen is dit een uitgelzen mogelijkheid om kennis te maken met zo'n zeer geavanceerd programma .

De kreet van de lustrumweek.

Het lustrum van de faculteit gaf ons de gelegenheid een goed initiatief opnieuw uit de kast te halen: De kreet van de week. Het aardige van de kreet van de week is dat het docenten en studenten dichter bij elkaar brengt. Op een wat informelere wijze dan bij een gewonen lezing het geval is wordt een actueel vraagstuk door een lid van het wetenschappelijk personeel uitgediept en becommentarieerd.

Bovendien kunnen er tussendoor vragen gesteld worden en mag het publiek in discussie gaan met de spreker. Vaak blijkt een docent aanmerkelijker duidelijkere opvattingen te hebben dan doorgaans in de college's het gevallijkt. Vanwege het speciale karakter wist de kreet van de week altijd relatief veel studenten te trekken.

Daarom is d e kreet terug in een speciale lustrumuitvoering. Devolgende sprekers kun je verwachten op 27 november.

Prof dr. Ellman Onderwerp: De toekomst van Oost-Europa.

In Nederland geldt Ellman als de specialist op het gebied van de economie van de voormalige oostbloklanden . Hij is hoogleraar economische stelsels aan de FEE (voorheen theorie der centraal geleide volkshuishoudingen) en heeft bijzonder veel publkikaties op z'n naam 27 november 1992

9

r - - - - - -- - - - - - - - -- - -- - - - -- - - -- - -- - - -

staan. In zijn laatste boek " De desintegratie van de Sovjet-Unie" bekritiseert hij de rol van Gorbatsjov in het proces van de economische hervormingen.

Drs. J.A. Schmidt: Onderwerp: Japan en de E.G . in de wereldeconomie

De heer schmidt is werkzaam bij de werkgroep Japankunde van de Erasmus Universiteit van Rotterdam.

Drs R. Teszler Onderwerp:De sociale en economische betekenis van kleinschalige enmicro-bedrijven in een context van onderontwikkeling.

Roger Teszler zal ingaan op de dynamiek van kleine bedrijven in ontwikkelingslanden en dit in verband brengen met de recente inzichten op het gebied van de regionale economie (industriele districten / flexibele specialisa tie).

Roger Tezsler verblijft op het moment nog in Guatemala. In Nedrland is hij verbonden aan de vakgroep Agrarische en Ontwikkelingseconomie van de FEE".

10

Bij het ter perse gaan van dit boekje waren aanvangstijden en zalen nog niet bekend. Informa tie hierover vind je in de Folia, op de lustrumposters en op de E.E.F.A.-kamer (1.28)

Studentenlustrumdag

V oorspoed is niet aileen een kwestie van gel uk. k ktl4GJ Klynveld Management Consultants Euclideslaan 1,3584 BL Utrecht. Telefoon 030 - 5252 11

Bijlage bij Rostra 189, november 1992 Uitgave van de Studentenlustrumcommissie U.V.A. oktober 1992