1995 - Nummer 207 - mei 1995

~ EEFA

ECONOMISCHE EN ECONOMETRISCHE FACULTEITSVERENIGING AMSTERDAM

FACULTEIT DER ECONOMISCHE WETENSCHAPPEN EN ECONOMETRIE VAN DE UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM

CONOMICA

JOUWZET De eerste zet kan de rest van het spel bepalen.

Een zet in onze richting wu een goede start van je carriere kunnen betekenen.

Tillinghast is een internationaal actuarieel en management adviesbureau. Onze klantenkring bestaat uit levens- en schadeverzekeraars en andere financide instellingen over de hele wereld.

Bij ons krijgen afgestudeerden de kans om hun kennis toe te passen aJs actuaris en als adviseur in een veeleisende internationale omgeving.

Tillinghast A Towers Perrin Company

Wij weken medewerkers die wwel communicatieve als inhoudelijke kwaliteiten hebben. Want voor een actuarieel adviseur zijn beide even belangrijk.

Tillinghast.

Een zet vooruit.

Tillinghast Rhijnspoorplein 14-18 1018 TX Amsterdam Tel: 020-5208888

Inhoud

Redadioneel YumG MAl VIUIEID Deze Rostra Economica IKIMfO 207 valt bij je in de bus op 8 mei 1995, op de dag at vljftig )lar lIB de algehele DuiIIe capItuIatIe. RoncI warden de slachtGffers van bet NaiiIIne herdacht en went de htrwonnen . . . til . . . . pvIItd. Ditjaar gebeurt dat llildnlkkellJka:"'" amdat de overtevenden van __ ... 1Iatste grote Bevrfjdlngsjubileum 1IIHIIIIIken.

SInds de tweede FOIIrer, adlniraal Karl D6nitz. de wapenstiIstand tekende, Is er veeI veranderd. Nadat de gealliHnle 'Victory In Europe' een felt was. Is de wedaropbouw van Duitsland ter hand genGIIIIft. En IMt sacces, want op economIsc:h geItIed voItrak zk:h hat beroemcie 'WI11IChaftswunder. MInstens zo belangrljk is echter bet gegeven dat de naoorIogse 80ndsrepubIiek een stablele demoaatische rechtsstaat werd, stevIg ingebed in Europese samenwerkingsverbanden. Sinds 1990 maken ook de bewoners van de voormaIige DuItse Democratische Republlek postuum kennls met bet begrip demoaatie. AIhoeweI met name de overgang van plan- naar markteconomie niet zonder slag of stoot verliep, heeft de Duitse verenlglng ook de oostelijke deelstaten de vrijheid en de welvaart gebracht die zI) slnds 1933 ontbeerden.

De Nederlandse houdIng ten opzkhte van DuItsIand is ambivalent. Economisch gesproken zijn we bij wiJze van spreke de zovtIIsbt Duhse deelsllat. Tach __ we

den"

Woedend of in de overgang De lotgevallen van Frau Antje

Paul Kraan

Van Paridon en de beide Wirtschaftswunder Rodrigo Altamirano lb Waterreus

Grenzeloze samenwerking Nieuwe economische kerngebieden

Eelco Bruinsma

Westenwind over het Rijnland Olav Velthuis

Het einde van de Duitse Mark Jan Kees Martijn

De opmars van het luchtverkeer in de EG

L. Naessens

Een poging tot herstel Duitse herstelbetalingen aan Nederland

D. V Pruijt

Duurzame ontwikkeling in Costa Rica j. Bouma

. . . . waeronzeve. . . . . . . . . ~

De economische betrekking tussen Nederland en Duitsland 1920-1950 drs R.C. W. van der Voort

~_

en

_met_"'V8iIeden.

confront芦wtwe DM "' _ _'Duftsars

de ~~

. . . . . .egeRta. . .i'. . . . . . .

IIPass'"

sddjftt

deren.

_ _lila tift

modeme natie

. . . . . .Iand is ........ van ~"zIch ........, moeten dat

_t._..1-....

WIiII"~-'"

DUItdaIId Is bet find van twee

Faculteitsraadsverkiezingen: Nobas & Age Studeren in het buitenland A Hamburger comes to Amsterdam Afreekening

............

Mil!ldlen,wardtiettijd .... bet ...... ancien ..... benaderen.

Facts & Figures

~1Il . . . JIamburger(l).

Is

D. Reimers Freek Bruggert

Het

'-lend van ....,...,. en de Deutsche

Mi4

........... NIderIanders

._~路tI~**1IIIsche betrekkingen

~_een~1ange

gescIIiedeIdS. .de geschiedenis van Frau Antje.

Het komt allemaal un bod in due Rostra. Bitte.....(PK).

Agenda Biblinfo Column

CARL: 5UCCB IN CHINA. Tor NA DE ZOMElI Roetersstraat 11

Mei 1995

Carl van Schagen

3

WOEDEND

of in de overgang?

De lotgevallen van Frau Antje Paul Kraan Maar liefst dertig procem van de torale Ne-

Het kon natuurlijk niet uitblijven. Na het onderzoek van instituut Clingendael en de briefkaartenactie 'IK BEN WOEDEND' sloegen de Duitsers hard terug. In Der Spiegel verscheen een artikel over Nederland met de veelzeggende titel 'Frau Al1tje in de overgang'.

Daarin werd eel1 beeld geschetst van een losgeslagen natie waar alles maar kan. Een en ander roept de vraag op wat er schort aan de relatie tussen Duitsers el1 Nederlanders, die het op economisch gebied juist zo opmerkelijk goed met elkaar kunnen vinden.

4

land speelr is her regendeel waar. Na de verlo-

derlandse exporr gaat naar Duitsland. Langs

ren WK-voetbalfinale van 1974 was Neder-

wegen en rivieren voeren we onze bloemen

land gedompeld in een wei heel diepe rouw.

en tomaten over de oostgrens. Daarnaast

Toen her Nederlands dfral op haar beurr in

nebben we net lot van onze Nederlandse gul-

de halve finale van ner EK 1988 de 'Man-

den met volle overgave aan dat van de Duitse

nschafr' op eigen rerrein vloerde, was de eu-

mark vastgeketend. AJ jaren is de 'Koffiepor'

forie groot. De overwinning werd door de

aan ner Amsrerdamse Frederiksplein feirelijk

feesrvierende Oranje-supporrers reehrsrreeks

nier meer dan een filiaal van de 'BuBa' in

in verband gebrachr mer de Duirse bezerring:

Frankfurt, maar daar hoeven we overigens

'Ik wil mijn fiers rerug l ' Dar Nederland

niet rouwig om te zijn. AJs buirensraander

daarna ook de finale van de Sovjer-Unie (des-

zou je verl'vachren dar de verhouding russen

rijds toch officieel de vijand) won, was eigen-

Nederlanders en Duitsers wei allernarrelijksr

lijk bijzaak. Zeer recenrelijk vielen rondom

moer zijn. Her zou voor de hand liggen dar

het treffen russen Ajax en Bayern Munchen

de Nederlanders de hand, waaruir zij voor

in de Champions League vergelijkbare uirin-

een groor gedeelre eren, nier bijren. Zeker

gen van overdreven rivaliteir re bespeuren.

nier nu Duirsland na de eenwording van

Na de 5-2 zege op de Beierse club scnalde in

1990 alleen maar belangrijker is geworden,

de Amsrerdamse binnensrad weer menig WO

zowel in economisch als in politiek opzieht.

II-gerelareerde overwinningskreet. Oat ner

T oeh weten wij wei beter. Juist de laarste ja-

hier om meer dan dronkemansgelal gaat, be-

ren borerde ner niet zo tussen her kJeine Ne-

wees her Instituut Clingendael enkele jaren

derland en zijn grore buur Duirsland, her-

geleden in haar opinie-onderzoek onder Ne-

geen volgens velen uireindelijk resulreerde in

derlandse jongeren. Gevraagd naar hun me-

her onwrikbare 'Nein' van kanselier Kohl re-

ning over Duirsland en de Duitsers kwam

gen de kandidaruur van Ruud Lubbers voor

een buitengewoon negatief plaarje naar vo-

her voorzitterschap van de Europese Com-

reno Duitsers waren nog steeds een heers-

mrssre.

Zllcnrig, autorirair volk, waarvoor men bijzonder goed diende op te passen, zo luidde

Fiets terug De wo rtels van h et kwaad liggen in het verle-

ongeveer de mening van de gemiddelde Nederlandse jongere.

den. De Duitse bezetting tu sse n 1940 en 1945 liet diepe wonden na in de Nederlandse

Woedend

samenleving. Toch is het opmerkelijk dat

Her onderzoeksresultaar sloeg bij de Duitsers

juisr de Nederlanders zo openlijk uiting ge-

in als een born. Terwijl zij tor dan toe juist

yen aan hun anti-Duirse sentimenren. Vele

een opmerkelijk positieve (Frau Anrje l ) in-

Europeanen hebben immers direct of indi-

druk van Nederland hadden, bleek de liefde

recr onder de Nazi-terreur geleden maar lij-

door her kleine landje aan de monding van de

ken tegenwoordig wch meer onrspannen met

Rijn bepaald nier beanrwoord re worden. In-

de Duitsers om te gaan. Her neeft er aile

regendeel, een jaar later werd her allemaal

schijn van dat ook andere zaken een rol spe-

nog vee! erger. In her Duitse stadje Solingen

len. Zoals het contrast tlIssen her kleine Ne-

werd een door Turkse mensen bewoond nuis

derland en het grore Duirsland, waar her eco-

's nachrs in brand gezer, waarbij enkele bewoom

her

leven

kwamen.

Uireraard

nomiscn afuankelij ker van is dan her psy-

ners

chisch zou willen zijn.

schokre deze daad van rerreu r velen. Zo ook,

De aversie regen Duirsers komt her meesr aan

of misschien wei juist, vee! Duitsers. Toch

de oppervlakre rijdens sportieve evenemen-

meenden

reno Oorspronkelijk zijn die bedoeld ter ver-

handtekeningenactie op touw re moeten zet-

Nederlandse

radiomakers

een

broedering, maar als Nederland tegen Duits-

ten om hun -op zich begrijpelijke- omusr

~ÂŽ~TI'mÂŁ ECONOMICA

Muur de eerste Europese regeringsleider die zijn twijfels uitsprak over een Duitse hereniging. Moedig, maar voor Helmut Kohl zwaar te veneren. Vervolgens lag Nederland dwars bij de Duitse pogingen de Europese Centrale Bank naar Frankfurt re halen. Als het aan Nederland lag werd het Amsterdam. Nadat dar geen haalbare kaart bleele, mochr de Bank wel naar Duitsland, maar dan naar Bonn. Dit rerwijl de Duirsers, die hun D-Mark al moesten opgeven, er alles aan gelegen was om roeh

in ieder geval het Europese moneraire beleid te laten bepalen in dezelfde srad als de Bundesbank dar al decennia lang deed.

Het was in nier onbelangrijke mate aan deze gebeurtenissen re wijten, dar de Duitsers uiteindelijk de kandidatuur van Ruud Lubbers v~~r

de opvolging van Jacques Delors als

voorzi[[er van de Europese Commissie blokkeerden tijdens de top op Korfu. Hetgeen in Nederland weer veel kwaad bloed zette.

Zelfs economisch ging her begin jaren negentig enigszins mis. Werkgeversvoorman Rinnooy Kan klaagde nier zolang geleden dar Nederland de laatsre jaren de handelsbetrekkingen

mer

Duitsland

veronachtzaamde.

Men was eigenlijk vooraI met Zuidoost-Azie bezig, tetwijl het de belangrijkste handelspartner als het ware een beetje vergat.

Face-lift Omdat Nederland zo sterk van Duitsland afhankelijk is, snijdt het zieh op deze manier in de vingers. Onze enigszins hypocriete benadering van de Duitsers kan zich op lange tetmijn regen ons keren. Tot deze conclusie kwam het paarse kabinet bij haar aantreden in augustus. Premier Kok werkt sedertdien aan een goede verstandhouding met kanselier Kohl en het Nederlandse buitenlandse beleid concenrreerr zich iiberhaupt meer op Duirsland. Helmut Kohl kwam op zijn beurt laarsr

illustratie: Marco van Lierop

het gezaghebbende opinieweekblad Der Spie-

een avondje naar Den Haag v~~r een ont-

over deze en andere aanslagen op buitenlan-

ge/verscheen weldra een buitengewoon nega-

moeting mer Nederlandse kopsrukken uir de

ders in de Bondsrepubliek kenbaar te maken.

tief getinr an:ikel over Nederland. Onder de

politiek en het bedrijfsleven. Een ontmoering

De kaartjes, voonien van de tekst 'IK BEN

tite! 'Frau Anrje in de overgang' werd een

die in her teken stond van de soms moeilijke

WOEDEND', werden in Nederland massaal

beeld geschetst van een natie in verval die ten

relatie tussen de beide landen. Ondanks her

ondenekend. Postzakken vol werden na ver-

onder gaar aan bandeloosheid. Op de cover

vrijblijvende karakter van her bezoek waren alle aanwezigen zeer te spreken over het ini-

loop van tijd door de radiopresentaroren op

van het blad prijkte een karikatuur van wat

de bondskanselarij aangeboden. Ze waren ge-

ooit de jonge, frisse Frau Antje was geweest.

riarief van de bondskanseliet.

adresseerd aan kanselier Helmut Kohl. Alsof

Daar was nu op zijn zachtst gezegd weinig

Inmiddels heeft het Nederlandse ministerie

deze, nee, alsof de Dttitsers in her algemeen zelf

meer van over. De rimpels op haar gezieht en

van Buitenlandse Zaken een half miljoen

niet woedend waren over de misdaden die

de joint in haar mondhoek spraken boekde-

gulden gestoken in een campagne die het

binnen hun grenzen plaatsvonden. En alsof

len. Het artikel zorgde nog lang v~~r deining

beeld van Duitsland

de Nederlanders in eigen huis niet te kampen

aan de kust van de Noordzee.

dersom is dat nog niet nodig. Frau Antje is gelukkig nog lang niet aan een face-lift toe, al

hadden met rechts-extremistische uitwassen.

Vanzelfsprekend schoot deze goedbedoelde

Korfu

aetie de Duitsers volledig in het verkeerde

Ook in de politieke arena ging het de laatste

keelgat. Ze sloegen dan ook hard rerug. In

jaren mis. Ruud Lubbers was na de val van de

Mei 1995

maet opvijzelen. An-

was her even sehrikken toen ze in Der Spiegel keek.

5

Innovatie begint met de juiste instelling.

Tijdcn vcranderen. Tn het bedrijfsleven en in

worol aa n cen nog sterkere Idantgerichtheid.

de accounta ncy. De client wenst me('.!" dan aileen

B clangrijkc vcra nd eringen die mcdc vorm

een goed keurende verklaring van de accountant.

moe ten krijgen dankzij talentvoJ1e acadernici, die

Dc tocgcvoegdc waarde wordt vooral bepaald

na<'u;t ecn indrukwek kende vakkcnnis ook over

door de kwaliteit van de adviezen.

meer dan gerniddclde rcl ationeic en cornrnerciele

D aarorn zijn er wercldwijd binnen Ernst & Young initiatieven ontplooid, die moeten resulteren in cell

ni(~lIwe,

aangepaste vorrn van dicnst verle-

ning. Dienstverlening waarin procesorientatie gekoppcld

ill MORET ACCOUNTANTS

vaardigheden beschikken. Want aileen met topmensen blijven we aan de top.

Interesse::' Neern contact op met mcvrouw

ERNST & YOUNG

drs. T.e. Vermeer, tclcfoon 020 - 5497478.

NAAM :

Suzanne Gerritsen, dat is alles.

GEBOORTEDATUM

I

PlAATS:

zondag 7.00 uur, 16 mei 1965 te Velp B URGERLlJKE STAAT:

Ongehuwd VOOROPI.EIDING

I

VORIGE FUNCrIES:

Nederlandse taal- en letterkunde, specialisatie Taalbeheersing. Aio Taalbeheersing, docent, cursusleider H UIDIGE FUNCTIE:

Coordinator/docent Vaardigheden FEE en studie-adviseur FEE ..

B I}NAAM:

'Tijger' (met dank aan Christiaan Rasch van de VSAE) M EEST GELl EFDE IMAGO:

Van mijzelf? ken je die Rivella-rclame?

MUZIKALE VOORKEUR:

Nogal gevarieerd. Van de Urban Dance Squad tot de Indigo Girls.

L IEVELINGSGERECHT:

Russische rundvleesschotel FAVORlETE BOEK:

Gloria Naylor: Mama Day. Maar ik lees van alles, behalve Nederlandse literatuur.

FAVORIETE KUNSTENAAR:

Ik houd wei van kunst, maar onthoud nooit wie het gemaakt heeft.

FAVOR IETE FILM :

Films kunnen mij maar zelden boeien.

'Betty Blue' vind ik wei mooi.

FAVORJETE DRANK:

Cola, maar aileen echte: dus Coca-Cola en vooral geen light.

FAVORIETE KLEUR:

Rood, geloof ik, en afgeleiden daarvan: roze, oranje.

FAVORIETE KI.EDlNG:

Vooral geen korte rokken, Ik heb erg veel bewondering voor vrouwen die zich door het dagelijks leven weten te slaan in zo'n onding. Ik houd van mijn nachtjapon.

FAVORIETE VERVOERMIDDEL:

De buurtbus

G ROOTSTE ERGERN IS:

HOE BRENGT U UW VAKANTIE DOOR:

Hangt ervan af. Van housen op Kreta tot fietsen in Bretagne.

Mei 1995

Ik houd van ze allemaal FAVORIETE ECONOOM:

Rob de Klerk

KAN M E WAKKER MAKEN VOOR:

Het eten van een beschuitje.

W AT IS DE GROOTSTE M ISVATTING ONDER STUDlE-ADVISEURS:

M OOISTE AVOND UIT :

Met fij ne vrienden de boel de boel laten.

Dat ze een soort maatschappelijk werkers zijn en niet meer dan dat.

WAT IS DE MEEST GANGBARE VRAAG ONDER STU-

SLECHTSTE GEWOONTE:

Drukte maken

FAVORIETE SPORT:

Om te doen: kickboxen. Om te kijken : voetbal.

H OBBIES I T1JDVERDRlJF : Kickboxen, hardlopen, ' mountainbiken', lezen, schrijven, geschiedenis (met name van oude volken). "Mahlen nach Zahlen" W ELKE KRANTEN I TI}DSCHRIFTEN LEEST U: NRC, Vrij Nederland, de Echo

H OE DENKl' U OVER STUDENTEN:

Hypocrisie, oneerl ijkheid, bla,bla en kale kak. Dat was 't.

B ESTE EIGENSCHAP:

Optimistische vastberadenheid GROOTSTE UITDAGING:

Mezelf in toom houden G ROOTSTE ANGST :

Door anderen onderdrukt te worden L EUKSTE EIGENAARDIGHEID:

Ik doop graag speculaasjes in mijn cola WI E BEWON DERT U H ET MEEST ALS MENS:

Jeanne d'Arc. Ik vind 't echt lullig voor haar dat ze eerst Orleans bevrijdde en tenslotte op de brandstapel belandde.

DENTEN DIE BIJ U KOMEN?

" Hoeveel vrijstellingen kan ik krijgen?"

Gek wordt ik ervan soms.

W AT IS uw MEEST GEKOESTERDE OPVATrING I OVERTU IGING?

Dat een mens zijn eigen weg moet gaan zonder anderen in de weg te lopen, kl inkt diep, maar ik vind 't echt.

H OE LANG BLlJFT U OP DE FACULTEIT?

Tot het beter is voor mij en/of de faculteit om weer te verkassen . Of: tot Rob de Klerk weggaat.

7

Van Paridon en de beide Wirtschaftswiinder Ais Kohl lacht, giechelt Frau Antje mee Ib Waterreus en Rodrigo Altamirano

De Duitse ecol10mie geldt als de sterkste van Europa. Het is dan ook niet verwonderlijk dat in de discussie over de toekomst van de Nederlandse verzorgingsstaat steeds vaker het zogel1oemde'Duitse model' wordt aangedragen als alternatief voor het Nederlandse overlegmodel. Succes doet immers volgen. In een gesprek met Kees van Paridon, hoogleraar Duitse economie en Nederlands-Duitse betrekkingen aan de VU, wordt via het Wirtschaftswunder, de Duitse hereniging en de Betuwelijn duidelijk dat Nederland zich niet druk hoeft te makel1 over het te volgen model: als Helmut lacht, giechelt Frau Antje mee.

Mei 1995. In de geallieerde en de bevrijde

lie. Daarnaast zijn er voldoende aanwijzingen

landen wordt herdachr dar vijfrig jaar geleden

dat West-Duitsland v66r de Marshall-hulp al

de ovetwinning werd behaald op Nazi-Duits-

een hernieuwde dynamiek begon te vertonen.

land. Ook in Duirsland sraan verschillende

Hoe dramatisch de vernietiging van Duits-

herdenkingen op her programma en wordt de

land ook is gewee.sr, juist doordar er tor 1944

vernietiging van het Nazi-regime door her

bijzonder fors is g6nvesreerd was er na de

overgrore deel van de Duirsers gevierd als een

oorlog relatief veel nieuwe, mod erne prod uk-

bevrijding.

riecapacireir beschikbaar, die soms na aan-

Achreraf lijkr een--viering van de vernietiging

koop van enkele machines weer in produkrie

van her oude Duirsland wei op z'n plaats; het

re nemen was. De Marshall-hulp heefr wei

nieuwe Duitsland dat na de oorlog werd op-

geholpen om bottlenecks in de kolen- en

gebouwd groeide in twintig jaar tijd uit tot de meesr welvarende land van Europa. Hoe kan

rransporrcapacireir weg re nemen.'

een land dat in 1945 vernierigd was, het vijf-

Nog een Wirfschaffswunder?

rig jaar larer economisch berer doen dan de

Na de wereldwijde crisis van her begin van de

meesre toenmalige overwinnaars? Volgens Van Paridon is het Wirtschaftswunder onlos-

jaren rachrig brak in 1987 weer een periode van forse economische groei aan, mer da-

makelijk verbonden mer de vetwoestingen van de oorlog: 'Duitsland is na de oorlog in staar geweesr om op veel terreinen belangrijke vernieuwingen door re voeren. Zowel wat betreft het produktie-apparaat en de infrastructuur als wat betreft instituties. Slecht werkende instituties konden na de oorlog worden vervangen door volsrrekr nieuwe.

'Daarnaast heeft Duitsland in de jaren vijftig een economisch proces doorlopen waarin het voorrdurend haar positie ren opzichte van het bui renla nd kon v(rbereren. De D -mark was op dat moment ondergewaardeerd, er was een flink overschot op de lopende rekening, de winstcijfers waren uitermate gunstig en er werd fors g6nvesteerd. Daardoor was men in sraar om snel met betere ptodukten op de markr te komen en nieuwe markren re veroveren. Tot en met de jaren zesrig heeft Duirsland van die ontwikkeling kunnen proflteren,'

Het beeld dat het Wirrschaftswunder het gevolg was van de Marshallhulp is volgcns Van Paridon dan ook overdreven.

'De Marshall-hulp is niet onbelangrijk geweest, maar ook niet die doorslaggevende factor die je toch in veel verhalen terug ziet komen. Ten eerste is de Marshall-hulp aan Duitsland veel minder omvangrijk geweest dan de hulp aan landen als Frankrijk en Ira-

8

Vanuit de Verenigde Staten bekeken zijn Nederland en Duitsland natuurlijk allebei diep socialistisch. lende

werkloosheid en zelfs een flnancieringsoverschot. De Duirse hereniging van 1989 kwam dus precies op her juisre rijdsrip, aldus Van Paridon. Een rweede Wirrschafl $Wu nde.r heefr in de voormalige DDR echrer nog niet pl aarsgevonden.

Paradoxaal genoeg lijkr her er op dat her succes van het eersre \1(/irrschafrswunder een rweede Wirrschafrswunder heefr bemoeilijkr.

Mer her eersre Wirrschafrswunder in het achrerhoofd kozen Kohl en de zijnen voor een snelle hereniging en de onmiddellijke invoering van de Duirse wergeving en de D-Mark.

Volgens Van Paridon is de parallel russen de wederopbouw na de OOt路log en de wederopbouw van de voormalige DDR nier houdbaar gebleken.

'Daar zijn ral van redenen voor te geven: waar Wesrduirsers in 1948 een betrekl<e1ijk korte periode nier onder normale markreconomische omsrandigheden hadden geleefd, hadden de mensen in de DDR ongeveer zesrig jaar lang nier onder normale markreconomi-

路 庐~l1lli拢 ECONOMlCA

sche omsrand igheden verkee rd . Een ander

hersrel van de indusrrie oprreden, maar niet

verschil was d ar waar her produkrieapparaar

voldoende om al die mensen emplooi re doen

voornaamsre overheidsraken is echrer om er

in Duirsland rijdens de oorlog - zeker in de

vinden . Als die mensen weer kunnen gaan

voor re zorge n dar er opr im ale concurrentie-

zwaardere indusrrieen - ror her einde roe ver-

werken , zal dar voo ral in de diensrensecror

voorwaa rden zijn: karrels en dergelijke kun-

nieuwd was, de infrasrrucruur en de kapiraal-

moeren zijn .'

nen in Duirsland ni er. D ar is we i een groor

goederenvoorraad in de DDR hevig waren

Toch srelr Va n Paridon dar de afbouw van de

versch il mer Nederland, hoewel Nederland

verwaarloosd.

werkloosheid door zal gaan. ' D e fri cries wI-

en Duirsland daarin nu meer op e1kaar gaan

D aa rnaas r is de Duirse wergev ing veel gede-

len echrer aanzienlijk zijn. Grorer dan in

lijken.

rail.leerder geworden sinds 1948. Als een der-

Wesr-Duirsland.'

'De sociale be rrokkenheid komr naar voren

gelijke,

D ie fricries beperken zich nier ror de werk-

in de sociale zekerhe id. De o pbouw van her

loze Oost-Duirse rs.

soc iale-zekerhei dss reisel in Duirsland was ei-

gederailleerde

regelgeving

wordr

overgepoo r op een eco no mie die op nul be-

gelijk zaken moer bemoeien. Een van de

genlijk at in de vo rige eeuw begonnen en dar

ginr, zaJ dar in veel gevallen een belemmering berekenen, en dar is her in de voormaJige

heefr men ook na de oorlog weer opgezet. De

DDR dan ook geweesr.

vraag is hoe polirieke parrijen daar in de hui-

'Een andere probleem dar in 1948 nauweJijks

di ge sirua rie mee moeren omgaan. Want ook

speeld e was her omgaan mer onteigening.

voor Duirslan d geldt d ar daar volop discussie

War moesr er bijvoorbeeld met gebouwen ge-

is over d e roekomsr va n de soc ial e ze kerheid,

beuren die in de oo rlog eersr onteigend waren

over hoe soc iaa l de soc iale markreco nomie

door de Naz i's, vervolgens door de Russen en

nog kan zijn.'

renslotte door d e Oosr-Duirsers? In veel ge-

De versc hill en russen her Duirse en het Ne-

valle n heefr d at ee n enorme belemmering be-

de rlandse model zijn volgens Van Paridon

rekend voo r de ve rnieuwingsmogelijkheden,

dan ook n ier meer zo groo t.

wa nt zolang er onzekerheid besraar over van

'Vanuir de Vere nigde Sraren bekeken zijn

w ie de gro nd is, zijn mensen toch nier snel

Nederland en Duirsland naruurlijk allebei

ge neigd om risicovolle projecren re srarten.'

diep socialisrisch, de nuances vallen dan weg.

Ondanks het uirblij ven va n een rweede Wirr-

Een verschil is d ar wij nier zo'n prachrige ide-

schafrswunder ziet Van Paridon de hereni-

ologie achrer onze verzorgi ngssraar hebben

ging nier ais een mislukking.

als de Duirsers. Er zijn wei versc hillen in de

'Duirs land heefr de afge!open jaren ee n Rin ke

sociale zekerheid, maar die liggen voorna me-

recess ie doorgemaakr, maar men is daardoo r

lijk in de uirvoeringspraktijk. Uireindelijk

ook in sraat gewees r ror drasrische aanpassin-

worsrelen we mer dezelfde vraagsrukken.'

Een van de vraagsrukken waar Duirsland mee

gen. In Nederland zie je dar bij bepaalde bed rij ven ook, maar ik denk dar her in DuirsI.and in meer secroren is gebeurd en veel srer-

Foto: Robert Scheerder

worsre! r is volgens Van Paridon de leer van de ' De mensen die wei hun baan hebben behou-

non-interventie. In zijn orarie aan de VU

ker. Naruurlijk heefr dar geleid ror een

den zijn voo r her ee rsr geconfro nteerd mer

pleirre hij voor een acrievere Duirse indus-

enorme uirsroot van arbeid maar regelijker-

onzekerheid,' co nsrareen Van Paridon. In de

rriepoliriek. Vooralsnog houdr de federale re-

rijd ror zo'n produkriviteirsverberering dar

DDR was o p je cwaaIfde eigenlijk al duidelijk

gering vasr aan haar leer. Toch zier Van Pari-

daardoor her heme! ook opmerkelijk is ge-

war je tor je 65 ging doen . Alles werd gepland

don lichrpuntjes:

weesr. Dan heb ik her nier zozeer over groei-

en gerege ld: opleiding, huis, baan, kinderop-

'Door de concurrentie russen de Duirse deel-

cijfers, maar vooral ook over de attitude. D e

Yang, erc. D ar was de zeke rheid. H er onver-

sraren (Lander, IW/RA) is op her Landerni-

bereidheid om re accepreren dar de zaken an-

mijdelijke neveneffecr was dar de mensen re-

veau de prakrijk soms harder dan de non-in-

ders moeren, is sreeds aanwezig.'

larief arm bJeven. Op de TV zagen ze dan de

rerventieleer. Daar zijn weI imervenries van -

De vraag is naruudijk of de prijs voor het her-

rijkdom en de vrijheid van her Wesren. War

uir de poliriek, zoals sreun voor her behou d

sre! n ier re hoog is geweesr. Her groorsre ded

ze ec hrer nier zagen was de onzeke rheid waar-

van bedrijven en waar her gaar om her opzer-

van de Oosrd ui rsers die ais gevoig van d e sa-

aan de markreconomie zij n groei omleent:

ren van nieuwe bedrijven. De Lander hebben

nering van de Oosrduirse economie \ver kloos

her afstoren van minder rendabele acrivirei-

er dan ook de middelen voor. Zij krijgen de

zijn geworden, is nog sreeds werkloos. Als her

ren, en her creeren van nieuwe acrivireiren.'

in Nederland al zo is dar iemand die een jaa r

helfr van de federale belasringen, waar de Iagere overheden in Nederland nier meer dan

werkloos is nauwelijks meer kansen heefr op

Het Duitse model

rie n procent krijgen. Op her hogere niveau

de arbeidsmarkr, hoe moer her dan mer die

Ondanks de problemen rond de hereniging

zie je voora lsnog dar de leer srerker is. Als je

grore groep langdurig werklozen in de voor-

behoud r Van Paridon her verrrouwen in de

kijkr naa r de oncwikkelingen in Europa

malige DDR? Van Paridon zegr daarover:

krachr van de Duirse economie en de we r-

wordr die leer ook voorrdurend beves ri gd: de

11k denk dar her daar bijzonder moeilijk

king va n her Duirse model. Hoe zier dar mo-

Franse industrie is al zo vaak gesubsidieerd,

wordr voor veel mensen om op kone rermijn

del er eigenlijk uir?

maar doer her echr nier zoveel berer dan de

een nieuwe baan re vinden . Zeker ais ze dar in

' Her Duirse model is de sociale markrecono-

Du irse indusrrie.

'Aa n de andere kant moer je consrareren dar

hun oorspronkelijke berrekking wil len doen;

mie, een mix van aan de ene kant non-imer-

er werkren d aar 4 miljoen mensen in de in-

ventie, en aan de andere kant sociale berrok-

Duirsland moeire heefr om ni euwe rech nolo-

dusrri e, waarva n 3 ,2 mi ljoen mensen hun

kenheid. In Duirsland heersr heel srerk her

gieen op re pakken. Als dar alleen re maken

baan zij n kwijrgeraakr. Er zal naruurlijk wei

beeld dar de overheid zich mer zo weinig mo-

heefr mer bedrijfsinrerne oms ran digheden,

r

r

~~

.~.

Mei 1995

9

HET GAAT ER NIET OM WAT JE STUDEERT, MAAR OM WAT JE ERMEE DOET.

Toegegeven, Einstein was een belabberd student. Maar hij was ook allesbehalve standaard.

Van dat slag willen we best 16 studenten hebben voor ooze Business Course 1995 (zij het met meer indrukwekkende stud iem welke resultaten, s(udierichting dan ook).

Niet dat we op zoek ziJn naar de verbeterde uitgave van Albert. Maar wel naar studenten met een eigen vis ie, nieuwe idceen en dool7 ettingsvermogen.

Studenten die hun neus ook ergens andel's in steken dan aileen studieboeken. Die aangetrokken worden door een multinationale markdeider in 'fast movmg consumer goods', actief in meer dan 140 landen en mer een jaaromzer van bijna 60 miljard gulden. Srudenten die over de capaciteiten beschikken om aan A-merken zoals Ariel, Pampers, Oil of Olaz,

Pamene, Always en Max Factor te bouwen.

Die srudenten kunnen bij ODS in ruim 3 dagen een grondige indruk krijgen van aile facetten van consumenten- en detailhandelsmarketing.

Afwegingen maken, srrategiee n omwikkden, overleggen, knopen doorhakken; alIes aan de hand van een boeiende case study.

Voldoe Je aan bovenstaand profieL studeer je voor eind 1996 af aan een Nederlandse ul11vcrsiteit, heb je aantoonbare leidinggcvende en organisatorische talenten en ambieer je een carriere in conunerCleel management?

Vraag dan een inschrijfformulier aan en stum dit v66r 20 mei naar Procter & Gamble, t.a.v. mcvrouw W. Lugthart, postbus 1345, 3000 BH Rotterdam, telefoon: (010) 46872 83.

Procler&Gamble

~~~r~~~~~~I~ Bu

INESS COURSE

1995, VAN 23

TIM

26 JULL

OPGEVEN VOOR

20

MEL

dan denk ik dar her voor de overheid heel

met de RSV, aan de andere kant omdat de fa-

Duitsland de druk om vrachrverkeer van de

moeilijk is om daarin bij re sruren. Als her echrer re maken heefr mer culruur en ook mer her feir dar in bepaalde landen de faciliteiren voor vernieuwingen berer zijn, kun je wei vasr willen houden aan je leer, maar misschien moer je dan ook iers gaan srimuleren. Daar worsreien de Duirsers mee.'

Ondanks de grorere neiging ror interventie die in Nederland leefr, verwachr Van Paridon ook op her gebied van industriepolitiek niet

ciliteiten die in de tussentijd wel zijn gecreeerd geen grote vlucht hebben genomen.

Buiten overheidsactiviteiten in de voorwaar-

weg te halen groter dan bij ons. Dan kun je beter besluiten om goederen in Rotterdam op de trein re zetren dan bij de Duitse grens.'

dar Nederland veel van Duirsland zal ahvijken. Zelfs niet onder minisrer Wijers, een verkJaard voorsrander van indusrriepolitiek.

'Hij was een vakgroepgenoot van mij toen hij zijn proefschrift over industriepolitiek schreef en ik ben benieuwd war hij van zijn roenmalige ideeen overeind houdr. Toch verwacht ik dat Nederland niet veel zal afwijken van het Duitse federale beleid. Aan de ene kant vanwege slechre ervaringen in het verleden als

denscheppende sfeer verwacht ik ook geen grore overheidsprojecten, zoals de TGV in Frankrijk, omdat men zich daarvoor te klein voelt.'

Een belangrijke uitzondering op deze regel is uiteraard de Betuwelijn. Van Paridon kan zich wel iets voorstellen bij het grore belang

dat in regeringskringen aan de Betuwelijn wordt gehechr.

'Vroeger was Nordrhein-Westfalen de kern van Duirsland. Die kern is geleidelijk naar

In de DDR was op je twaalfde eigenlijk al duidelijk wat je tot je vijfenzestigste ging doen.

NicLlW van de bio-indu stric: hondjes nan de

In spccti edi e nSI Dierc nbesc he rrning verta-

lopendc band. In boerenschuren worden

mclden schokkende beclde n van de malafi-

honderden honden gehouden onder erbar-

de hondenhandel, zoals die bij Hier en Nu

melijke omstandi g heden.

op lel evisie Ie zien waren.

Met

doo rg e ~n e d e n

stembanden - tegen de

Help de Dierenbesc he rrning deze wce rzin-

'geluid s(weriast' - liggen de fokteven in

wekkende vorm van bio-industrie Ie bcstrij-

hun ei gen vuil. Hun eni gc (aak is pups pro-

den en korn nu in aClie.

duce ren, die vaak em slig ziek zijn en met

Met uw steun en ervaringL:n kunnen we de

valse papicrcn worden ve rkocht.

politick via een zWJrtboek en prol cstkaar-

Als de moederdieren volledig opge brand en

len overtuigen van hel feit dal er snel iets

uil g~put

moct gebeurcn.

zijn van hel jongen werpen, wor-

den zc gedumpt of verkochl aan proefdier-

Help ons, want zonder uw bescherming

bedrijven. ins pceteurs van de Landelijke

hebben dieren geell

- ------- -------- Ja. ik vind dat er nu opgctreden moet

worden tegen de malafide honticnhandel.

Ik word lid van de Dierenbeschcrming:

o

o o

.'

-

o J 36.- (gewoon lid) OJ 23.- (65+ lid) OJ 15,- UClIgdlid lim

18 jaar) stuur mij cen accept girokaart. lk steun uw actie met eell gift van f ... op g ironummer 309 \.n.\'. de Dicrenbesc herm i ng o. v. v. 'Hondcnhandel'.

Stuur rnij gratis hel aCliepakkct mel een meldformulicr \.b.v. uw zwartboek. handtekL:ningcnlijsl en prolestkaan.

-.

~----

Mei 1995

leven~

Naam:

Gob.datum:

mlv

0 12800

Straat:

PC + Plaals: S(uur de oo n \~" n J~la !;. n (l ~ l1aar:

Dc

Dj e n=n~ che rl nin g. AI1(W.nUlnlller

2508 \VB Den Haag..

PO;" (l.cgd mag wei. hocft l1il.:!.

R4)lO,

her zuiden gegaan, naar Baden-Wiirtemberg en Beieren. Beieren IS al moeilijk bereikbaar, maar Baden-Wiirtemberg ligt nog steeds aan de Rijn.

De meeste rransporrstromen gaan over de Rijn, en Rotterdam heeft daarvan geprofiteerd. Na de herenlging is de kans groor dat het economisch zwaartepunt van Duitsland naar her oosten verschuifr, waar her voor de oorlog ook lag. Zelfs als dar nier voor de indusrrie geldr, dan nog berekent Berlijn als hoofdstad een enorme groei factor voor dat gebied. Als de rransporrstromen daar ook naar toe gaan dan heeft Nederland minder aan de Rijn. Daarbovenop komr dar de Rijn wordr benut voor groorschalige bulk.

In containers kun je daarentegen kleinschalig hoogwaardige marerialen vervoeren, en ervan uirgaande dat ook in Duitsland daar de toekomst zit, betekent het dat je goede transponfacilireiten moet bezitten. Bovendien is in

Frau Antje en de tomaten In de ESB woedde enige tijd lang een door Van Paridon opgestart debat over de Nederlandse export naar DuirsJand. Die export was als gevolg van de hereniging wei gegroeid, maar minder dan de export van andere Euro-

pese landen naar Duitsland. Nederland verloor dus marktaandee!' Op de vraag of dir nog sreeds her geval is, moet Van Paridon het antwoord schuldig blijven.

'Dat is moeilijk te zeggen, want de starisrieken zijn door de afschaffing van de grensformalireiten binnen de EG in januari 1993 in het ongerede geraakt, zegr hij verontschuldigend. Er is sindsdien zoveel onzekerheid over exporrcijfers dar het CBS ze zelfs nier meer durft te publiceren! Uirgaande van de Duitse importcijfers lijkt het erop dat Nederland ren opzichte van andere EG-landen nog sreeds marktaandeel verliesr. Maar her is zo onduidelijk dat er zelfs mensen zijn die pleiten voor hernieuwde registrarie, omdar met her verdwijnen van een hele papierwinkel ook veel waardevolle informarie is verdwenen, bijvoorbeeld voor exporterende bedrijven.

'Los van dar marktaandeel zijn Nederland en Duitsland na de Verenigde Sraren en Canada echter de landen die economisch het nauwst met e1kaar verbonden zijn. Als her in Duirsland goed gaar, merh Nederland dat meteen.

Vooral her feir dat de groei in West-Duitsland srerker lijkr te worden is gunstig voor Nederland. Ook op de nieuwe markt in Oost-Duitsland lijkt Nederland het goed re doen.'

Her vair dus nogal mee mer de relarie russen Nederland en Duirsland. Maar lusren de Duitsers onze tomaren nog wei? Van Paridon lacht: 'Er zijn Duirsers die denken dat de Nederlandse tomaren in fabrieken worden gekweekr. Dar speelt een rol, en dat heeft re maken mer de Duitse weerzin regen biorechnologie. Volgens mij is her echter belangrijker dar de kJant meer variarie wil, en daar zal de Nederlandse agrarische sector op in moeten spelen. In het algemeen is het Frau Antjeimago nog heel sterk, en dat is zeker geen nadee!.'

11

Grenzeloze samenwerking nieuwe economische kerngebieden?

Eelco Bruinsma 'Tot ver na de Tweede Wereldoorlog werden

Euregio's op dir momenr zijn de Eems-Dol-

staatsgrenzen meer en meer barrieres die ge-

lard-Regio, de Regio Rijn- Waal en de grens-

bieden doorsneden die voorheen in sociaal,

regio Rijn-Maas-Noord. Verder is er nog een

economisch en cultured opzicht vaak een

Belgisch-Nederlands-Duirse Euregio

eenheid vormden. Het proces van nation-

Maas. Tenslorre heb je dan ook nog de Bel-

building en een steeds uitgebreidere staatsbu-

gisch-Nederlandse Euregio Scheldemond en

reaucratie zorgden ervoor dat grensbewoners

Benelux-Middengebied.

Rijn-

met de tuggen naar elkaar toe kwamen te

Eell aalltal jaar geleden was er binnen Nederland aileen in de randstad sprake van concrete regiovorming. De zakelijke dienstverlening en de transportsector bundelden hierbillilen hUll krachtel1.

Irlmiddels regionaliseert heel Nederland zich, geen rekening houdend met provincieof landgrenzen. De Europese Unie (EU) steunt zelfs regiovorming over de landgrenzen. In dit themanummer is er uiteraard speciale aandacht voor de samenwerking met onze Oosterburen.

sraan (... ) de menrale afstand russen de grens-

Doe/stellingen

bevolkingen werd veel groter dan de geografi-

De doelsrellingen van de verschillende Eure-

sche afstand. Grensgebieden zijn nationaal

gio's zijn te verdelen in drie caregorieen, na-

perifere gebieden geworden - perifeer vaak in

melijk (sociaal culrurele) inregratiedoelsrellingen,

Twel I. AanW daeisteilin en

et"

ute

rie en

la.a.r van o pnchdnl

Eems-Dol1ard

EUregTo

Regia

19n

Jaar van oprlchtln

1958

Euregio

Euregio

Riln-Mu5-

RJ;n-WuJ

Noord

Euregio Mus-Rijn

Scneldemond

1978

1978

1976

1989

lieudoeisrelliogeo (zie ook rabel I). Ter ondersreuning

de

gebiedeo is in 1990

.. Produkd~tructuur .. Produktiemllieu (infrastnJcttJur. etC.) ... Human capnal (scheling. aibeidsmarkt. etc.)

het

'INTERREG-

programma' door de

1. Milieu

IS

doel~n

van

plaooen io deze greos-

2. Economie

Toba.l aant:a.l

economiscne

doelsrelliogeo eo mi-

I. Integratfe .. Ide-ntiteluc~tie (taal. cultuur. etC.) 4< Be~LUurlllke samenwerking ,.. ~men~rking hl!drij"ven. m-steltingen. etc . .. Dagelilkse grensproblemen

Europese Commissie

IS

* De euregio 8en ~ 1r»: Midde~ebid is buiten beschoowini ge/aten: he! huldige grernrtgio-orgclnisolle.

o~l'Oframma

velerlei opzicnr: poliriek, cultureel, economisch en demografiscn. Ze liggen in de regel

io ner leveo geroepen.

behoort niet tot de verontwoord8jkJleid 'fOn de

Na een eerste periode Bron: Geografie, jaargang 3, maart 1995

van drie jaar is dir programma met opnieuw drie jaar geconrinueerd. In de periode 1990'93 is met her INTERREG-programma 800

ver weg van de bestuurlijke cemra van een

miljoen ECU (ca. 1,8 miljard gulden) ge-

land, maar nebbeo desondanks weinig auto-

moeid geweesr, waarvan de regio's in her BeI-

nomie. Grensdialecren zijn ondergeschik r ge-

giscn-Nederla nds- D ui rs grensgebied rui m 60

raakr aan de national e srandaardtaal. Vaak

miljoen ECU (ca. 135 milj oe o guld en) om-

wordr een grenseconomie gekenmerkr door

vangen

agrarische bedrijvigheid; de overige bedrijvig-

gramma vergoedde maximaal de nelft van de

hebben.

Het

INTERREG-pro-

heid oogt er veelal weinig dynamiscn. Inko-

kosren van de projecren die onder een van de

meos liggen er meesral beneden, de werkloos-

volgende rhema's moesten vallen:

heid boven her nationaal gemiddelde' (uir

I.

Geograjie,

1994).

Tegeowoordig

Nerwerkvormiog, informarie-uirwisseling en communicarie;

zoekeo

grensregio's e1kaar sreeds meer op met steun

2.

Verkeer en vervoer;

van de Europese Unie. In ner grensgebied

3.

4.

Scholing en arbeidsmarkr;

Her oudsre samenwerkiogsverband dareerr

5.

6.

In novarie en rechnologierransfer;

van 1958: De Nederlands-Duirse Euregio.

7.

Onderzoek en projecrma-

van Nederland zij 0 nu zeven officiele grensoverschrijdende

samenwerkingsverballden.

Larer werden alle aodere grensregio's in na-

12

van res Nedetb.ndse eu~.r 0·s·.

Recrearie en toerisme Milieu;

nagement.

volging van de eerste, ook Euregio's ge-

Uir onderzoek blijkr dar de zeven regio's de

noemd, vaodaar dar voor aile duidelijkheid

ECU's vooral besteed hebbeo aan 'zachte'

de oudsre Euregio nu Euregio Tweme ge-

projecren mer eeo sociaal culrureie imegra-

noemd wordt. De andere Nederlands-Duirse

riedoelsrelling eo minder op het gebied vao

· ®~'IT. £

ECONOMICA

economische integrarie. Dir is ook her beeld,

echrer Op het klassieke ' kip en her ei' -pro-

dienten is er niet w zeer sprake van samen-

wanneer naar de verdeling van de INTER-

bleem. Men kan zich namelijk afvragen wat

werking alswel eoncurrenrie. Overheden en

REG-gelden

zeven

er nu eersr moet komen: economische groei

bedrijven wilen namelijk in moeilijke econo-

rhema 's gekeken wordr. Her blijkt dar er ge-

(1990-'93)

over

de

of infrastruetuur? Terwijl de EU zieh va n

mische situaties eerder het lokale belang laten

middeld her meesr is uirgegeven aan projec-

haar betere kant laar zien mer her INTER-

prevaleren boven het regionale belang.

ten mer als rhema ' recreatie en toerisme'

REG-programma, laten de bedrijven in de

(23,9%), rerwijl projecten die onder her

grensregio's her nog aFweten en kijken ze op

Nederland-Duitsland

thema 'netwerkvorming, inform atie-uirwis-

de zijlijn toe hoe vooral de versehillende over-

Men kan war berrefr grensoverschrijdende sa-

seling en communicarie' viden, een goede

heden proberen samen te werken. Her be-

menwerking eonc\uderen, dar er tor nog toe

rweede plaars behaalden (19,7%) (zie ook ra-

drijfsleven waeht welliehr op een berere in-

releursrellend weinig wordt samengewerkr.

belli). Over her algemeen neefr her bedrijfs-

frastruetuur, maar nog meer op ha rmonise-

Op het gebied van samenwerking tusse n

Tabell~ Th~f'l'\2

GemKldeki

Eems-OCIt~ rd

De grensgebieden zijn vroeger in economisch opzicht in hun onrwikkelingen altijd belem-

Euregio

;0

~

Eurqlo Ri'n-Wul

Riin-Mal$No.,""

EureciO Maas-Rl n

Benel"" M,d

ebled

Eureaio Scheldemond

2],2

16._

13,2

18.3

• •l

12,6

'.2

'.1

11.2

21.3

J .7

0.'

2._

J .2

23.9

41.2

IJ.]

22.1

15.~

19.7

14.0

17.6

5••

-.'

7.J

-.'

leven een marginale rol gespeeld bij ptojecren

16.'

11.5

Kip en ei

•

de Interre -r;Jden

10,6

19,7

met steun van het INTERREG-programma.

~

Pe.rcentueJ. toewllJ:Jn

J.I

"

".lob"

Totul (x 1000 ECU)

27.9

'..

27.4

'.' '.

24.4

11.8

.~

l.7

19.5

ll.2

14.2

'.'

5.'

...

7. 1

J._

7 .•

2._

7.J

'.-

0.0

51.&

ro.o

-.

J.8

J.2

0.0

7.•

0.0

12.246

10.295

) .252

).252

22.000

10.9"5

11,4

.]..:.-680 __

• Il.(. b.: flO, Ie btUtdefJ.

merd door de aanwezigheid va n landsgrenzen. Ten eersre, omdar de afzet van goederen zieh beperkte rot in eigen land . Een goed voorbeeld daarvan is de Zuid-Limburgse

grenssrreken van Belgie en Nederland de laarste 20 jaar nauwelijks iets veranderd. Samenwerking vindt voornamelijk plaats op het gebied van mileubesehermIng, brand- en rampenbestrijding, eultuur en toe-

Bron:

ring van Europese regelgeving, voordat er een

risme, maar 'van een een gestruetureerde sa-

Geografie, jaargang 3, personeelsadvertenrie in ee n Duitse krant gemaart 1995 plaarsr wordt.

nomie, infrastrueruur en teehnologietransfer, blijkr nog nauwelijks sprake' (Van Houtum,

menwerking op "harde" rerreinen zoals eeo-

bierbrouwer Brand, die nog altijd in zijn

De kritiek van veel bedrijven in de grensre-

commercials laat weren dar het al vele jaren

gio's op de versehillende overheden is dat er

1994). De samenwerking in de Nederlands-

geleden de overstap over de grote rivieren

te weinig aandadlt is besreed aan de spec i-

Duirse grensregio's heefr meer vruehren afge-

maakte om de rest van Nederland mee te la-

fieke problemen die bedrijven ondervinden

worpen, w blijkt uit een onderzoek van Uni-

ten genieten van het bier waar Limburg trotS

bij her ondememen van grensoversduij-

versireir Twente. Van Houtum zegr hier wel

op is. Blijkbaar waren die grote rivieren toch

dende aetivireiten. Daarbij kan echter wor-

een verklaring voor re hebben: 'De publiek-

minder grote barrieres dan de landsgrenzen

den aangerekend, dat vooral her midden- en

reehtelijke verschillen russen Nederland en

diehr bij huis waaraehter voor Brand toeh

kleinbedrijf zieh meer zou moeten realiseren

Duir.sland zijn minder groor als tussen Belgie

ook al eeuwen lang een markt met potentie

wat voor een potentieel er aan de andere kant

en Nederland. Nierremin blijfr de grorere be-

moet hebben gelegen.

van de grens ligr. En dan gaat het niet alleen

rrokkenheid van de gemeenten om grens-

Ten rweede was er vooral in het veri eden

om anet van produkten. Zo bevindr zieh bij-

overschrijdende samenwerking op te pakken,

nauwelijks sprake van arbe idersverkeer over

voorbeeld de groorste technische universireit

rekening houdend mer. de grotere versehillen

de landsgrenzen. Tegenwoordig blij kt een

van Europa op een steenworp afsrand van

in taal en h istorie tussen beide landen dan

stijgend aantal mensen in her buitenland re

Limburg: in Aken. Voor rechnologisch geo-

tussen Belgie en Nederland, een opmerkelijk

werken, maar hun aantal is nog sreeds gering.

rienteerde bedrijven in Limburg ligr er dus

gegeven.'

Fiseaal kan her soms ook heel ongunsrig uit-

een schar aan informarie en kennis net ove r

Her INTERREG-programma van de EU

palilien am in het buirenland re werken.

de grens.

loopt nog geen vijf jaar, waardoor het nog re

Overigens ligt het grensoversehrijdende ar-

vroeg is om conclusies re trekken. Eehter,

beidersverkeer van en naar Nederland be-

Geen wondermiddel

wanneer de EU de onrwikkeling van de

hoorlijk scheef. De trend is dat arbeiders eer-

Er moet eehter nier te veel verwaehr worden

grensregio's werkelijk als speerpuntbeleid ziet

der geneigd zijn op de oostgrens te werken.

van

naar een grenzeloze eeonomie binnen Eu-

Dar betekent dus dat er veel meer Nederlan-

sehrijven Desiree Barendrecht en Karin Gy-

ropa, moet er nog wel heel veel veranderen,

ders in Duitsland werken als omgekeerd .

bels in hun artike! in het tijdschrifr

Geografie

voordat er sprake kan zijn van een dyna-

grensoversehrijdende

samenwerking,

Maar dat beteke m bijvoorbeeld ook dar in er

(I 994). Ze stellen daarvoor de Eems-Dollard

misch, g6ntegreerd economiseh kerngebied .

in Limburg veel meer Belgen werken als Ne-

Regio als voorbeeld. Ook deze regio nOOpt

Hopelijk ontstaat er uireindelijk door de iniriarieven van de EU een mentalireirsverande-

derlanders in Belgie. Bij het forensenverkeer

door samenwerking te profiteren van elkaars

dar's ochtends juist in wesrelijke richting

srerke punten. Maar er za.l geen synerg ie-ef-

ring binnen de overheden en bedrijven, die

rijdt (van Duitsland naar Nederland of van

fect onsrsraan, wanneer je als pa rtners e1kaar

de grenzen doer vervagen, waama werkelijke regiovorming gesralre kan krijgen.

Nederland naar Belgie), is een srerke overver-

nier eehr kunt aanvu .llen en dezelfd e srrucru-

regenwoordiging van leidinggevend personee! te vinden.

rele problemen hebr. En dar hebben Groningen, Drenre, Osrfriesland en Emsland nu

Een probleem waarmee grensgebieden mer

juist.

H t nk va n Houcum , ( 1994), Samt:nwerking over de gren-

personenverkeer te maken hebben, is de ge-

Ten eersre is in dir gebied aan beide kanren

zen hee n, Ellyopese Btweging Nederland, nummer 5.

Geografie (nummer 2. 1994), Themanummer Grensge-

Gcr3adpleegde li(era{uur:

brekkige infrastructuur. Openbaar vervoer-

van de grens een groot deel van de bedrijvig-

verbindingen zijn vaak onderonrwikkeld en

heid gerichr op de agrarische sector, een sec-

biden.

de dichrheid van de infrasrrucruur is in grens-

tor die zwaar lijdr onder de Europese maatre-

Joris Abeling en Tom-Jan Meeus, (4 maan 1995). De op-

gebieden veellager dan in meer cemraal gele-

gelen. Ten rweede kampen beide gebieden

mars van her achrerland, NRC HandeMlad

gen delen van Nederland. Hier stuir men

mer een hoge werkloosheid. Mer deze ingre-

Mei 1995

13

"Wat nou 'managing the client?' Voorlopig zit ik met zo'n stapel onoplosbare vragen dat ik aan 'managen' niet toe kom. Waarom staat dit hier geboekt? Waar komen al die reserveringen vandaan?

Ze zeggen dat er op elke vraag een antwoord is. Maar met welke vraag moet ik beginnen?

Misschien kan m'n controleleider me op weg helpen? Hij ziet aan m'n gezicht dat ik hartstikke vast zit. 'Doet me denken aan mijn begintijd', zegt hij lachend. Hij wijst me op een paar aspecten en zegt dat ik het verder zelf moet kunnen oplossen.

'Ze zitten niet lIoor niets bij ons', roept hij nog terwijl ik z'n kamer uit loop. 'Volgend jaar, als je in

Londen zit, zul je het toch ook zelf moeten doen!'

Vanmiddag kwam hij nog even langs. 'En?' O.K. Toegegeven.lk ben een stuk verder. En ik geloof dat ik het nog leuk vind ook. "

Accountants & Consultants

De Top. Het sleutelwoord voor een selecte groep HEAQ-ers en bedrijfseconomen die bij KPMG Accountants & Consultants werken aan hun carriere.

Managing the client, managing the business, managing the people. En tenslotte: managing yourself.

Ondernemers dus, die binnen tien jaar tot de absolute top van de internationale financiele dienstverlening behoren.

Geinteresseerd? Informeer dan bij Bureau Werving & Selectie, Burgemeester Rijnderslaan 10, 1185 MC Amstelveen, tel. 020 - 656 71 62.

Natuurlijk bestaat elr op iedere vraag een antwoord.

Aileen zijn er soms zoveel vragen.

Westenwind OVER HEY RIJNLAND Olav Velthuis

Onder de noemer van het kapitalisme gaan veel verschillen schuil.

Het is mogelijk twee modellen te onderscheiden: het Rijnlandse model waarvan de Duitse economie het voorbeeld is, en het Angelsaksische model, dat met name in de Verenigde Staten opgeld doet. Nedel'land staat op het ogenblik voor de keuze het Rijnlandse model trouw te blijven of zich te herorienteren op het Angelsaksische.

16

Er waair een westenwind over Nederland. Er zijn vele maarregelen uitgevoerd die de flexibiliteit van de markt verhogen. Sporen van het economisch liberalisme dar het huidige kabinet een warm hart toedraagt zijn mer name op de arbeidsmarkr te vinden: CAD's hoeven nier langer algemeen verbindend verkla~Hd re worden, werkgevers kunnen dispensarie krijgen van het minimumloon, zelfs her beschermende ontslagrechr sraar op de rocht. Tenslotre zijn de socia Ie partners minder geneigd mer elkaar samen re werken en re overleggen. De Nederlandse economie is hard op weg de karakrerisrieken van een sociale overlegeconomie, zoals de Duirse, van zich af re schudden. Karakrerisrieken die bekend sraan onder de naam Rijnlands model.

De wegen van Duirsland en Nederland scheiden zich. Nederland beweegr zich namelijk in

een overheid die haar taken ror een minimum beperkt, een verzekeringsstelsel mer een gedifferentieerd premiesrelsel en vakbonden die weinig invloed hebben. Her werkgeversbelang (snelle winst) is immers regengesteld aan het werknemersbelang (hoge lonen).

Het Rijnlandse model weet de verlokkingen van de korte rermijn re weersraan en richr zich op gunstige resultaren op de langere rermijn. Daarom is de spaarqllore hoger en profiteren bedrijven van een reiarief lage rente.

De taak van bedrijven is nier zo snel mogelijk winsren re maken, maar om een goed produkt af te leveren. Een bedrijf is daarom nier de zorg van de werkgever aileen, maar wordr beschouwd als een gemeenschappelijke onderneming. In her Rijnlandse model berrek-

de rich ring van her Angelsaksische model dar in het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staren gangbaar is.

Twee keer kapitalisme.

In het boek Capita/isme contre cap ita/ism e on-

Eerder nog dan het casino, is de beurs de juiste plek om in korte tijd rijkdom te vergaren

derscheidt de Franse econoom Michel Albert, voormalig directeur van het Franse Planbu-

ken werkgevers niet aileen de werknemers,

reau, twee verschillende varianten van het ka-

maar ook de banken in her besluirvormings-

pitalisme, namelijk het Rijnlandse en her An-

proces. De reiarie russen her bankwezen en

gelsaksische model. De verschillen tussen

her bedrijfsleven is vaak innig: meer dan de

beide varianten zijn groot en kunnen herleid

beurs zijn het de banken die de benodigde

worden tot een andere waardering van de ge-

kredieten verschaffen aan de bedrijven. Bo-

meenschap en een andere tijdshorizon.

vendien hebben de banken een adviserende

Het Angelsaksische model draair om het in-

funcril', en zijn zij doorgaans eigenaar van een

dividu dar srreeh naar succes op korte ter-

subsrantieel dee! van her aandelenkapiraal

mijn: als consument is her belangrijker je geld

van bedrijven.

direct re besreden dan re sparen (dir verklaart

De risico-aversie van de economische agent

de lage spaarquore in de VS en Groot-Brir-

in het Rijnlandse model, vindt zijn weerslag

tannie); als producent srreef je naar winst-

revens in her verzekeringssrelsel. Dir is geba-

maximalisarie op korte rermijn mer als gevolg

seerd op solidarireir, waardoor premiediffe-

hoge risico's. Voor financiering wendt men

renriatie nauwelijks voorkomt. Zeker op het

zich nier rot de banken, maar ror de finan-

gebied van de gClOndheidszorg is verzekering

cide markten, waar snei gescoord kan wor-

een publieke veranrwoordelijkheid. De vraag

den. Als werknemer sraar een snelle carriere

is of de zekerheid die het Rijnlandse model

bovenaan de verlanglijsr; op zoek naar een

biedr door haar gemeenschappelijke wijze

topfuncrie swirchen mensen van de ene baan

van denken en aandacht voor de lange ter-

naar de andere. Speculeren op de beurs is ver-

mijn, betere economiscne resultaren bereikt

heven tot een ware culrus: meer nog dan her

dan de ongecontroleerde concurrenrie die

casino is de beurs de juiste plek om snel rijk-

markren in her Angelsaksische model ken-

dom te vergaren. Bij dit now-nowisme pasr

merkt.

. ÂŽ~ [;1ÂŁ ECONOMICA

Het superieure model

Een b/inde vlek

Her Rijnlandse model is naar de mening van

A1s we Alben mogen geloven, dan lijkr her

russen her bedrijfsleven en de banken, in her Rijnlandse model aan her verslappen is.

Michel Alben een model dar berere resulra-

nier mogelijk een andere conclusie re rrekken

ren opleven dan her Angelsal<sische. A1s be-

dan dar denkend Nederland zieh bevindr in

langrijkste bewijs daarvoor draagr hij aan dar

een roesrand van eollectieve versrandsverbij-

zowel Nederland aJs Duirsland een harde

srering; hoe kan her anders zo zijn, dat Ne-

De oplossing lijkr dan ook voor de hand re

munr weren re koppel en aan een overschor

derland her Rijnlandse model verruilt voor

liggen: waarom zou je nier srreven naar een

op de beralingsbalans. Dir in regensrelJing ror

her Angelsaksische, rerwijl de superiorireir

synrhese waarin her besre van qeide modellen

de VS: de recenre val van de dollar was nau-

van her eersre model nagenoeg vasrsraac. Al-

verenigd wordr? Deze conclusie ([ok Bolkes-

welijks in sraar her grore rekorr op de Ameri-

ben, die deze paradox in J 991 reeds gewaar

rein uir de diseussie russen liberalen en soei-

kaanse

werd, heefr een andere verkJaring: in de me-

aal-demoeraren .pie afgelopen najaar in de

beralingsbalans

re

dichren.

Hier

De moge/ijkheid van een synthese

-

wreekr zieh de geringe aandachr die

m edia

Amerikaanse bedrijven de afgelopen

gevoerd

werd.

rijd hebben besreed aan onderzoek

Het

even wei

is nog

en onrwikkeling, en wordr de inno-

maar de vraag, of

varieve srraregie en voondurende

zo'n

kwalireirsverberering van de ijzer-

nier bij voorbaat

srerke indusrriele secror van mer

op

name Duirsland beJoond. Libera.len

menlijke bezwa-

als

ren

Frirs

Bolkesrein

hebben

her

synrhese onoverkova n

zowe!

daarom mis a.ls zij beweren dar de

praktische

rusr en vrede van onze gereguleerde

theorerische aard

economie de ondernemerszin re wei-

zou stuiren.

nig prikkelt en her innovarievermo-

prakrisch opzicht

gen te weinig activeen. Dar is de pa-

dienr

men

In

radox van her Rijnlandse model.

ogenschouw

re

Albert gaar zover re ste!len dar de VS

nemen dat zowe!

aan de vooravond staan van een periode van verval en onrbinding. De

her

In

Angelsaksi-

sche als her RiJn-

Het Angelsaksische model (foto: Robert Scheerder)

snel roenemende kloof russen de ha-

aJs

dia is de uimraling

landse model exponent zijn van een lange his-

ves en de have-nots, en de daaraan verbonden

van her Rijnlandse model vee! moeilijker re

rorische rraditie. Beide modellen zijn nier

gerro-vorming binnen Amerikaanse steden,

verkopen dan die van her Angelsaksische mo-

zomaar uit de lueht komen vallen, maar zijn

heeft sociaJe onrust tOt gevolg, die de over-

del. Om her eersre hangr een sfeer van rusr en

langzaam en onder invloed van politieke en

heid voor hoge kosren srelr. Analfaberisme

die rypisch Duirse kleinburgerlijkheid. Het

sociale invloeden uirgegroeid rot de polarireir die zij nu vormen. Her zou daarom nakf zijn

neemr srerk roe onder de Amerikaanse bevol-

Amerikaanse avonrurenverhaaJ van Donald

king, evenaJs het aanral mensen dar zonder

Trump c.s., die binnen enkele jaren een fi-

re verondersrellen dat een synrhese op kone

ziekrekosrenverzekering rondloopc. De rech-

nancieel imperium opbouwden en zo in het

termijn in het verschier ligr, waarbij de ge-

nologische voorsprong die de Verenigde Sra-

cenrrum kwamen te staan van de we reid van

schiedenis als nurteloze bagage afgeworpen

ren na de Tweede Wereldoorlog hadden, is

glamour en glirrer, spreekr naruurlijk meer

wordr.

snel ingelopen door Japan en conrinenraal

aan.

In rheoretisch opzichr lijken de rwee peilers

Europa, zodat zeJfs' de informatica en de

Bovendien is her zo, dar Alberrs beschrijving

van beide modellen, her individuele belang

luchrvaarrindusrrie nier langer exc!usief Ame-

te positief uirvalr voor het Rijnlandse model.

en de kone rermijn aan de ene kant, en het

rikaans domein zijn. Tenslone heeft de Ame-

De problemen waarmee de Nederlandse sa-

gemeenschappelijke belang en de lange rer-

rikaanse overheid nog sreeds met een over-

menleving worsrelr verschillen nier van die

mijn aan de andere kant, onverenigbaar. Her

heidssehuld re maken, die procentueel zeker

van Duirsland. In 1991, her jaar waarin Ca-

is daarom wellicht belangrijker, dar de discus-

nier onderdoer voor die van Nederland.

pitalisme contre capita!isme verscheen, kon Al-

sie over de roekomst van onze overlegecono-

Duirsland daarenregen lijkr sinds de jaren

ben nog nier vermoeden hoe hoog her werk-

mie opnieuw geopend wordr. Daarbij dienen

rachrig aileen maar kraehriger re zijn gewor-

loosheidsprobleem in 1995 op de agenda zou

de krachttermen f1exibilisering en deregule-

den. De beste demonsrrarie van deze krachr

sraan. De werkloosheid (in Duirsland wei is-

ring van hun myrhische lading onrdaan re

en het daaraan verbonden absorprievermo-

waar iets lager is dan in Nederland maar nog

worden; want aileen zo is her mogelijk her be-

gen, gaf zij door de relarief geruisloze over-

sreeds hoger dan in de Veren igde Staten) en

lang van beide kririsch re evalueren. Her zou

name van de failliete Oostduitse economie.

de onberaalbare verzorgingssraat hebben ook

dan nog wei eens versrandiger kunnen zijn

Zelfs na deze overname blijfr de Duirse eco-

Duitsland aan het rwijfelen gebrachr over de

her huwelijk mer Duirsland voorr te zerren,

nomie in vergelijking met overige Europese

overlegeconomie. Verder stelt de mondiaJise-

terwijl de overheid her innovatievermogen

economieen de economie waarin her minsr

ring eisen aan de fiexibilireit van een econo-

met een aerief mededingingsbeleid wakker

wordr gewerkr, maar regelijkerrijd her meesr

mie, waarvan het nog maar de vraag is of het

houdt en de verzorgingssraat mer de invoe-

wordr geproduceerd.

Rijnlandse model eraan kan voldoen. De-

ring van een basisinkomen te lijf gaar. Alles

zelfde mondialisering heefr enoe bijgedragen

berer dan zonder nadenken meewaalen mer

dat de stevige band, die tOt nu roe besrond

een harde wesrenwind.

Mei 1995

17

, Begin je carriere met het Intermediair Jaarboek.

Ambitieuze academici en HBO'ers die be-

Hoe k_()~~ in het bezit van dit unieke boek?

horen tot het uitgelezen gezelschap van 'high-

Academici en HBO'ers die over circa een half

potentials'

jaar afstuderen

zul/en

belangstelling

een

hebben

meer voor

dan het

gemiddelde Intermediair

juridische,

in

economisch/bedrijfskundige,

technische,

agrarische,

exacte

of

Jaarboek 1995. Deze inmiddels 25e editie bevat

enkele gedragswetenschappen ontvangen kosteloos

namelijk een schat aan informatie die na een

het Intermediair

succesvo ll e st ud ie periode

Jaar boek.

onmis ba ar

is bij

de

orientatie op de arbeidsmarkt.

Ruim

honderd

pagina's

Anderen betalen verschaffen

een

helder inzicht in de carriereplanning, sollicitatie-

voor

het

boek

Fl55,-.

procedures, aanvangsalarissen en het zelfstandig o nd ernemersc ha p.

Haal een

Naast beproefde adviezen en aanbevelingen

aanvraagbon op bij het loopbaan-

presenteren meer dan tweehonderd bedrijven en

adviescentrum of infotheek van de universiteit.

organisaties van gevestigde reputaties hun filo-

Vul de bon in, lever deze in en na vertoon van

sofie en carrieremogelijkheden.

collegekaart wordt het Jaarboek direct geleverd.

Het Intermediair Jaarboek is een actueel 'II Principe' waarin leven

in

kaart

is

Bel voor vragen: 020-5102840.

het Nederlandse bedrijfsgebracht.

Een

strategisch

bondgenoot als je aan de slag wilt gaan.

intermediair jaarboek

Age

NO.AS

Het afgelopen jaar heeft de Age in de Opleidingscommissie criteria ontwikkeld om de vorm van de vakken afoondnlijlt te verbeteren. Voor basisvakken geldt nu dat deze minimaal35 uur college moeten omvatten en er zijn eisen gesteld ten aanzien van de Iiteratuur, werkstukken en tussentoetsen.

De vakken onderling hangen echter nog als los zand aan elkaar.

In de propaedeuse en het verplicht doaoraal wi1 de Age de samenhang verhogen door aile betreffende docenten onder te brengen in een 'onderwijsinstituut'. Aile docenten moeten dan gnammlijk een samenhangend pakket opstellen. In het doctoraal kunnen vakken beter op elkaar afgestemd worden:

De NOBAS bezet 4 van de 6 voor studenten beschikbare zetels in de faculteitsraad (FR) en heeft daarmee een belangrijke stem in het aan de faculteit gevoerde beleid. Behalve de FR doen een hoop andere (vaste) commissies hun werk. Dc NOBAS is waar mogelijk venegenwoordigd in deze commissies, en schept claarmee enige duidclijkheid en slagvaardigheid in het towe bureaucratische gcheel wac 'facu1teit' heet. De NOBAS streett naar een constructieve samenwerking met aile belangbebbenden in aI deze organen, zander daarbij de belangen van studenten uit het oog te verliczen. Ook binnen haar cigen gelederen probeert de NOBAS consensus te bereikcn alvorens haar standpunten naar voren te brengen, zodat deze door de pattij aIs scheel gedragen worden. Op deze manier kunnen vaak oplossingen voor moeilijke kwestics gevonden worden, die voor aile partijen bevredigend zijn.

Naast vertegenwoordiging in aI deze aan de facu1teit verbonden organen doet de NOMS zelf nog veel meet. Zo is afge10pen jaar een enquete gehouden onder doctoraal studenten, war uitmondde in het rapport Wilt studmtm vinJm, waarop heel veel reacries uit aile hoeken van de facu1teit zijn gekomen. Dit heeft ons dan ook doen besluiten om deze enquete ook komende jaren weer te houden. Uiteindelijk dienen dergelijke projecten als instrument om standpunten te kunnen beargwnenteren. Om het onderwijs te willen verbeteren moet je tenslotte eerst kunnen aantonen dat er iets mis mee is. En wat is de beste plaats om her onderwijs binnen ooze faculteit te verbereren? Juisr, de faculteitsraad! Om ook komend jaar weer de belangen van aile studenten aan de FEE te kunnen vertegenwoordigen, heefr de NOBAS jullie steun nodig. Stem dus vemandig, stem NOMS!

- door het splitsen van de 14-punts specialisatievakken in 7punts verbred.ings- en 7-punts verdiepingsvakken, - via het invoeren van duidelijke studievolgordes, - via controle op overlap, - door de docenten te confronteren met de resultaten van de Age-evaluaties, - door een beter rooster, - en door meer keuzevrijheid in te bouwen in de varianten dan nu het geval is.

Dan weten studenten waar ze aan toe zijn en kunnen een goede studieplanning maken. Immers, de prijs voor studievertraging is hoog. Op deze manier wil de Age de kwaliteit van het onderwijs grondig verbeteren. zander dat dit consequenties heeft voor het wetenschappelijk niveau en de keuzevrijheid. Stem dus ookAge!

Een blanco stem is ook een stem!

Studenten hebben sinds lange tijd inspraak in de manier waarop hun eigen onderwijs geregeld wordt. Veruit het belangrijkste orgaan waarin studenten hun inspraak kunnen laten geld en is de faculteitsraad (FR), de 'Tweede Kamer' van de faculteit. Van 2 tot 16 mei aanstaande vinden hiervoor weer de schriftelijke verkiezingen plaats. De NOBAS en de Age zullen tegen die tijd er alles aan doen aIle studenten te informeren over hun ideeen

en standpunten. Indien je geen voorkeur hebt voor een van beide partijen, is het toch zinvol om een blanco stem uit te brengen. Hiermee druk je uit dat je je steun betuigt aan studenteninspraak in zijn aIgemeenheid. Bedenk, bij een opkomstpercentage beneden 35% verliezen de studenten een zetel in de Faculteitsraad en zullen studenten aan inspraak verliezen.

Wat je ook doet, een stem telt altijd!

Mei1995

19

Het einde van de Duitse Mark Jan Kees Martijn AJs er een inseelling is die net opgaan van na-

Op 8 en 9 april j.l. hebben de ministers van Financien van de lidstaten van de Europese Unie in Versailles afgesproken dat de monetaire unie il1 West Europa rliet eerder dan in 1999 kan beginnen. In het Verdrag van Maastricht was de mogelijkheid nog opengelaten van een start in 1991.

De Franse regering was niet blij met dit uitstel.

Maar de Britse regering en vooral de Duitse Bundesbank waren wei tevreden.

ten . In 1978 werd, op initiatief van de Franse

eionale munten in een gezamen lijke val uta

president Valerie Giseard d'Estaing en de

mer lede oge n aa nziet, is net wei de Bundes-

Duitse Bondskanselier Helmut Schmidt, het

bank. Geen andere centrale bank geniet zo-

Europees Monerair Srelsel (EMS) opgericht.

veel aanzien en vertrouwen. Het vale de Bun-

Dir stelsel hield in dat de lidstare n van de Eu-

desbank niet licnt om afstand te moe ten doen

ropese Gemeenschap zich verp li chten om de

van de moeizaam opgebouwde rep uta tie, en

onderlinge koerse n va n hun munten re srabi-

voorraan de verantwoordelijkheid voor het

liseren, mee een smalle marge van 2,25%.

monerair beleid te moeten delen met bijvoor-

In rheorie is het EMS een symmerrisch Stel -

beeld Franse of, nog erger, Italiaanse col-

sel; ai le val uta hebben dezelfde sratus. Maar

lega's. Dir artikel is een poging om aan te ge-

in de prakrijk vormt de Duirse Mark de spi l

ven hoe het zo ver heeh kunnen komen.

van ner samenwerkingsve rband . Vooral in de beginjaren van net EMS werd de mark steeds

Geschiedenis

srerker door de lage Duirse inflatie en waren

H er succesverhaal van de Bundesbank is net

de an dere landen veelvuldig gedwongen hun

vervolg op de desastreuze geschiedenis van de

mum te devalueren. Een keerpunr in het

mark in de eersee helh van de jaren rwintig.

funcrioneren van her EMS was de 'franc cri-

In die periode kampte Duitsland met een ongekende hyperinAatie: in november 1923 bedroeg de inflatie 20,9% per dag. Om ee voorkomen dar deze geschiedenis zich ooie zou kunnen herhalen werd na de T weede We-

De crisis van het EMS was een nieuwe manifestatie van het oude probleem

reldoorlog de ce n trale bank (door de geallieerden) o nafhankelijk gemaakt van de rege-

sis' van 1982. Om de econo mi sche depressie

ring. In 1957 werd de Bundesbank opge-

te besr ri jden permitteerde Frankrijk zich

richt. De onafhankelijkheid van de bank

va naf 1981 een expans ief monerair en begro-

werd wercelijk vera nkerd en de bank kreeg als

tingsbeJeid, naar goed Keynesiaans recepr.

opdrachr het bewaken van de waarde van de

Her logische gevolg was een aanzien lijke in-

mark. l

flarie, meer dan 12% in 1982, en roene-

T abel I geeft aan dar de Bundesbank glans-

men de invoer door de ges timuleerde binnen-

rijk is geslaagd in net vervul.len van haar op-

landse bestedingen. Enkele forse deva lu aries

dracnt. Daarbij werd de bank gesteund door

van de Franse franc waren onvermijdelijk.

de publieke opinie, want de angst voor infla-

Her Franse beleid vie! nier te combineren

rie is nog steeds diepgeworteld.

mer een vasre koers ren opzichre van de

ÂŁen aanhoudend krap monerair beleid en de

Duirse mark, en Frankrijk koos er uirei nde-

bijbehorende lage inAarie hebben gevolgen

lijk voor haar onafhankelijke bel eidslijn te la-

VOOt de wisseJkoers. De lage inAatie verberert

ren vallen.3

de coneurrenriepositie van een land en leidt

H et gevolg van deze ontwikkelingen was dar

vroeger of later rot een waardevermeerdering

de Bundesbank, die bij de aanvang grore aar-

van de munt. 2 De mark is de hardste munt

zelingen had over de roerreding ror het EMS,

van de Europese Unie , en ee n van de hardste

aehreraf nier onrevreden kan zijn. De bank

van de wereld.

heefr haar monerair beleid n ier hoeven aanpassen aan een Europees gemiddelde. Inre-

20

De spi/ in het EMS

gendeel, de andere cenrrale banken hebben

Het w isselkoersbeleid is een gedeelde vera nt-

zich neergelegd bij de domin anrie van hun

woordelijkheid van de Duitse regering en de

Duirse regenhanger. De gedwongen aanpas-

Bundesbank. De regering heeft daarbij her

sing van her Franse beleid aa n dar van Duits-

reeht internationale overeenkomsten te slui-

land valr veel Fransen over igens nier gemak-

illÂŽ~I1~ ECONOM ICA

kelijk. Vandaar dar Frankrijk zich heeft ont-

desbank reageerde met het aanhaJen van de

ve riieren het Verenigd Koninkrijk en IraJii'

wikkeld tot de meest fervente voorvech ter

mo netai re reugels.

het EMS. Een nie uwe crisis in 1993 deed de

van verdergaande monetaire integ ratie en de

Een verdergaande monetaire verkrapping vond plaars in de vo lgende ja ren , vooral in re-

regeringen besl uiten om de flucruariemarges re verruimen van 2,25 naar 15%. G

acrie op de budgettaire consequenties van de eenwording. Kohl had beloofd dar de inte-

gen ren rijde va n de cr isis is her proces van

vorming van een Europese Centrale Bank.

Op die manier zouden Franse beleidsmakers immers weer een bepalende rol kunnen spe-

In regensrelling tor de so mbere verwachrin-

len, zij her samen met anderen.

grarie zonder belastingverhoging plaatsvinden. Hoewel hij in 1991 (na de verkiezingen)

monetaire integrarie nier ror sril sta nd geko-

Een monetaire unie in Europa

enigszins op die belofte rerugkwam liep het financieringstekorr toch snel op. Daarnaast

Frankrijk, hebben de verieid ing weerstaan

De vorm in g va n een Economische en Monetaire Unie (EMU) in Europa werd in 1989

men. De meesre centrale banken , ook die van om een ruimer monetair beleid re voeren en de berreffende munten maken dan ook nau-

Tabd 1: inflatie in Duitsland (~.",j~u.,,)

uitgewerkr in het plan-Delors. In 1991 werd

6,1

welijks gebruik van de grotere marges. Ook

vasrgelegd in het Verdrag van Maastrich t (dat

U nie over de volgende stappen van her inte-

overigens pas eind 199 3 door aile lidsraren was geratificeerd). H et rapport voorzag in een

1976-80

4,1

grarieproces is, na enige aarzeling, gewoon

1981-85

3,9

Het tegenspartelen van de Bundesbank

de invoering van het Europa met een munt

1971-75

de politieke besluitvorming in de Europese

doorgegaan.

gefaseerde invoering van de monetaire unie, die zo mogelijk reeds in 1997 zo u worden voltooid.

T erwijl er onder economen grore aarze lingen besraan ren aanzien van de wtnsel ijkheid van een Europese moneta ire unie, is daar bij de meeste po lir ici geen sprake van. Her enige land waar de vorm ing van ten mone taire unie op grore weerstand switte was het Verenigd Koninkrijk. Oat land behield zich her rechr voo r nier mee re d oen . Oat Karl Orro Pohl, de toenmaJige president van de Bundesbank, in zijn harr d e deelname van Duirsland ook graag had willen blokkeren, wilen weinigen berwijfelen. Bondskanselier Kohl bood hem

AI in 1990 heeft de Bundesbank zich neerge-

1986-90

1,3

legd bij de kennelijk onvermijdelijke komst va n een moneraire unie. De bank benadrukr sindsdien her belang van een geleidelijke aan-

1991-93 Bron:

OECD, Main Economic Indicators, diverse nummers.

3,9

pak, van een srrikte roepassing van de convergentievoorwaarden

berekende her gelijkrrekken van de lo nen in

(waar

rot

nu

aJlee n

Luxemburg en lerland aan "oldoen ) en van

Duirsland een ware loongolf. Bezorgd over

een Europese Centrale Bank die nier minde r

de inflatoire gevolgen, waarschuwde de Bun-

streng zal zijn dan haar Duirse voorgangsrer.

desbank revergeefs regen deze onrwikkelin-

De huidige president van de Bundesbank,

gen. H aar voorspelbare reactie was her verho-

Hans Tietmeyer, pleir onvermoeibaar voor

gen van de kone rente, om aldus de geldvraag

deze ideeen.

daarvoor echrer geen ruim te.

af te remmen. D e disconreringsrente sreeg rot

De Bundesbank was en is oppermachtig in-

AIleen lidsraren die voldoen aan strenge eisen, de zogenaamd e convergent ie-voorwaa r-

de recordhoogte van 8,75% in 1992.

Zonde r succes pleitre de Bundesbank bij de

zake het dagelijkse moneraire beleid . Heel

den, mogen ro t de EMU roer reden. Het doel

Duirse regering voor ee n reva iuarie van de

leid. Maar bij belangrijke politieke beslissingen ving de leiding van de bank regelmarig

Duitsland staat achter het anti-inflaroire be-

van die eisen is de deelname te voorkomen

ma rk. Een revaJuatie zou bui ren land se pro-

van landen mer bijvoorbeeld een hoge inflatie of een hoog financieringstekorr. Z ulke lan-

d ukte n goedkoper maken en daardoor de in -

bor. De Bundesbank werd gepasseerd bij de

voer srim uleren. Aldus zou de oververhi rring

oprichring van her EMS, bij de eenwording

den zouden het moti lijk kunnen maken voor

van de Duitse economie en de infl arie kun-

van Duirsland en bij de bes luirvorming over

de gemeenschappelijke cent rale bank om me-

nen worden afgeremd . In augustus 1991 rrad rohl teleurges teld af als president van de

ee n moneraire unie in Europa. Wie kwaad-

reen een krap en geloofwaardig monetair beleid te voeren, gerichr op een lage inflatie.

Geen wonder dus dar met name Duitsland veel waarde hech t aan deze voorwaarden.

wi lli g is zou de EMS-crises van 1992 en 1993

Bundesbank. N aar eigen zeggen had hij her

kunnen beschouwen als wraak van de bank.

gevoel genegee rd te worden doo r de regering.5

Maar her lijkr er op dar zelfs in Duirsland de centra le bank uireindelijk zo onafha nkelijk is als de polirieke leiding roesraat.

Monetaire integratie in Duitsland

De crisis van het EMS De geleide lijke invoering van de monetaire unie is vertraagd door de crises van her EMS

1.) Zit: vOQr ecn uirvoer iger beschouwing R.C. Henning.

japan, Insrirute for Internati onal Economics, 1994 , biz.

beleid. Zonder goed ove rl eg mer de Bundes-

in 1992 en 1993. De crisis was een nieuwe manifestatie van he t oude probleem: Duirs-

bank kondigde Bondskansel ier Kohl aan dar

land voerde een krap monetair beleid en ac-

2.) Zie bijvoorbeeld P.R. Krugman en M. Obsrfcld.

de Oosrduirse Osrmarken een op een kon den worden ingewisseld tegen de D-mark. Om-

cep teerde de bijbehorende hoge reele rente

ma/oNa/ Economics,

(zie boven), te rwij l ande re landen, geplaagd

3.) Zie bijvoorbeeld P. de Grauwe, [merna/iona! Manry,

dar de markrwaarde van de Ostmark eigenlijk

door een economische recess ie, een ruimer

Oxford Universiry Press, 1989, biz. 196- 199.

veel lager lag, betekende die o mzetting een

monerair beleid wensten. Specuiante n die

4.,5) Henning, Op.CiL, 1994, biz. 223 en 225.

grote moneraire impuls. De geldhoeveelheid

voorzagen dar de uireenlopende wensen van de diverse regeringen zouden leiden ror deva-

G.) Zic lnrerna[ionaal MonC:::tair Fonds, IX/odd Economic

De Duirse eenwording op 3 oktober 1990 had grore consequenties voor her monerair

sreeg naar schatting met 15% rerwijl de produkriecapacireir mer zo' n 7% toenam. 4 De, tor de ontzetting van Pohl, gepasseerde Bun-

Mei 1995

Currencies and poLitics in the United States, Germany, and

8G. [mer-

dcrdt.: cdiril.!, 1994, bIz. 404-408.

O",u,ok, okrober 1993, biz. 29-47.

luaries ten opzich te van de mark, vielen de zwakke munten aan. In de zomer van 1992

21

Naast een ajgeronde studie Bedrijjseconomie ziet VB graag de kwaliteiten, die van een student een echt mens maken.

VB Groep VB Accountants, Afdeling P&O, Postbus 649, 2270 AP Voorburg.

A Hamburger comes to Amsterdam D. Reimers

Het is laat in de middag op de laatste zaterdag in augustus, ik bel1 al zes uur aan het rijden en dit ritje vermoord me langzamerhand.

Mijn vriend, die naast me in de passagiersstoel zit met de stadsplattegrond op z'n knieen, probeert me door het centrum van Amsterdam te navigeren richting Spui. Omdat al zijn pogingen de afgelopen dertig minuten niet erg succesvol waren geweest, heb ik meer het idee dat ik een toeristisch rondritje aan het maken ben. Dan maakt m'n vriend een zeer correcte opmerking: 'Sorry,' zegt hij, 'maar met de auto duurt alles veel langer in Amsterdam! '

De universiteit was nogal een conrrast met mijn eerste dag in de straten van Amsterdam, die gevuld was met cnaos en stress. A.lles was prima georganiseerd,

de

mensen

waren

vriendelijk en ze wekren de indruk te were n noe net studeren te combineren met ontspanning en vertier. Tijdens de Intreeweek maakten

de

nieuwe studenten kennis met de uni-

Amsterdam

versiteit en de stad. Bovendien waren

Mijns inziens loopt Amsterdam voorop op verschillende wijzen, netgeen net lo indrukwekkend is als A.msterdam's mogelijkheid

er voldoende sociale activiteiten om elkaar beter te leren kennen. Dit was niks nieuws voor mij, maar iedereen

om te voorzien in de basis voor deze onrwikkelingen. Een grote

seneen hier meer 101 te hebben en niet lo 'deadly serious' als thuis. En

samen. Zelfs als Duitser kreeg ik niet te maken mer enige vorm

het ging maar door: de centrale coordinatoren van ner ERASMUS-pro-

kwam. De meeste Nederlanders neb ben het voordeel dat ze ren-

gramma nadden een welkomsrfeest

damse kabelnerwerk biedt een groot aantal buitenlandse zenders

georganiseerd voor alle andere studenten en coordinatoren.

stad, maar ook een internationale stad. Bovendien lijkt het er niet

variereit mensen van verscnilJende afkomsr leven nier vreedzaam van racisme, waarvoor ik roch zeker bang was toen ik hier naar toe minsre een buirenlandse raal vloeiend beneersen en net Amsteraan. Voor mij is Amsterdam niet aileen de enige echte Europese op dat de Nederlanders nierdoor hun identiteit verliezen: ze zijn

Les De leraren leken erg ge'interesseerd in

zeer vriendelijk en uiterst tolerant.

Voordat ik naar Amsterdam kwam hoorde ik al die vernalen over

hun studenten en de kleine groepjes

een 'drug-mekka' met coffeeshops. Maar het is te makkelijk om er

sronden discussie en het stellen van

lo

vragen toe. In Hamburg is niemand

andere narddrugs kunt kopen, maar hasj en (neder)wiet. En al

g6nteresseerd hoe de sfeer op de uni-

zouden ze dar weten, dan zouden het verscnil tussen nard- en soft-

versiteit is en de studenten raken gefru sm:erd door a.lle min of mee r bda-

dat ner geld dat wordr verdiend met her verkopen van softdrugs in

over te oordelen. Mensen vergeren dat je hier geen nero'ine of

drugs niet eens kunnen aangeven. Verder lOU ik willen toevoegen

chelijke regeltjes. Soms denk je dan nier bezig te zijn mer studeren, maar

een legale winkel niet de kanalen insrroomt van criminelen en ter-

met net voldoen aan voorwaarden

elders een vervelend feir is). Maar lOa Is met lOvele dingen loopr

wat nodig is om roegelaren re worden

Amsterdam een stap voor.

rorisrengroepen die de illegale drugsverkoop beheersen (netgeen

ror een van die vakken waarvan ver-

Ik heb het studeren en leven in Amsterdam erg leuk gevonden. De

Een groor verschil russen de universiteir in Amsrerdam en die in

academiscne vrijheden hebben nier een veel grotere waarde. Niet aIleen net studeren was dikke pret, de cafe's en andere uitgaansge-

wacnr wordr dar je ze voigt.

Hamburg is dat op de laatstgenoemde alles meer omgeven lijkt te

legenneden waren ook prima. De music-scene beginr bij kJassiei<,

zijn met regeltjes. Jullie hebben rwee vakken in een trimester met

gaat langs jazz en eindigt niet noodzakelijkerwijs bij Two Unlimited (Tne Nits zijn bijvoorbeeld bijna ner lo bekend in Hamburg).

gemiddeld rwee

Uut

minars (elk rwee

college per yak. Wij daarentegen hebben 2 se-

Uut

per week waarbij huiswerk, presentatie en

Het is een zeer tolerante stad en een stad voor jongeren. Ik zal ze-

examens zijn vereist) en dan 5 of 6 lessen waat gewoonlijk geen huiswerk of tentamen aan verbonden is, maar wei lange lirera-

ker terugkomen naar Amsterdam ...

tuurlijsten. Ondanks deze verschillen is het lOgenaamde academi-

Vocmoot van de auteur: 'Everything written in this article rcAects nothing bur my

sche niveau ongeveer gelijk en terwijl jullie studiepunten collecteren/verzamelen, verzamelen wij certificaten. Verder zijn de stu-

very own subjective impressions.'

denten in Amsterdam vrijer in hun studie-invulling, als ik het

weest aan de FEE/UvA.

(Her anikcl is door de rcdacrie uir her Engels vertaald)

Dirk Reimers is van augustus '94 tot en met maart '95 Duirse uirwissdingswdcm ge-

goed neb begrepen.

Mei 1995

23

De opmars van het luchtverkeer in de EG HET VOORBEELD DUITSLAND l. Naessens Wanneer men her over Duirsland en de

Het Europese luchtverkeer gaat een spannende periode van verdere integratie naar een echte interne markt tegemoet. De Europese Commissie heeft de afgelopen jaren in een aantal stappen het proces van liberalisering en deregulering ill werking gezet. In Duitsland loopt men op deze ontwikkelingen in de luchtvaart vooruit, doordat er al in 1990 een kleine ge"integreerde markt ontstond door samenvoeging van Oost- en WestDuitsland: de Duitse luchtvaartsectorin beweging.

lieerden besloten zich langzaam uit her

luchrvaarr heefr, denken de meesren van ons

nieuwe Duirsland rerug te rrekken, wat voor

waarschij n lijk sponraan aan Lufthama. Enke-

de luchrvaa rr betekende dar nu ook Duirse

len herinneren zich waarschijnlijk nog de

maarschapp ijen de luchrverbindingen naar

Stu nt waarmee deze maarschappij uirpakre bij

Berlijn voor hun rekening mochren nemen.

her in werking rreden van her laarsre pakker

Air France doe kre zijn Duirse binnenlandse

maatregelen ter liberalisering van her Euro-

vluchren op. Bove ndien werd Euroberlin,

pese luchtverkeer op I januari 1993. Vanar

ee n joint-venture tussen Air France en Luf-

die datum kon e1ke luchtvaa rtmaarschappij

rhansa, opgeheven .

uir de Europese Gemeenschap ee nd er welke

De Amerikaanse maarschappijen behielden

vluchr binnen de Europese Gemeenschap

grotendeels hun rechten in Duitsland, aange-

uitvoeren regen een vr ij re bepalen rarier.

zien ze op die manier een sterke foothold in

Lufrhansa speelde hier handig op in door elk

Eu ropa konden behouden.

va n haar besremmingen binnen Europa voor een eenheidspr ij s van 200 OM re verkopen.

Dir promorie-aanbod gold ec hre r slechts

Lufthansa's nachtmerrie: Deutsche BA

voor een beperkre peri ode en was bovendien

British Airways greep haa r kans en richrte in

aan bepaalde resrricries onderworpen.

ju n i 1992 de nieuwe luchtvaarrmaatschap pij

Deutsche BA op. Deze zorgde tezamen mer

Het verenigde Duitsland

een consortium van drie Duitse banken voo r

De laatsre jaren is her leven van Lufthansa er

de acquisitie va n Delta Air, een Duitse regio-

echter

nale carrier mer rhuisbasis Friedrichshafen.

niet gemakkelijker op geworden.

Mede door de Europese liberalisatie zijn een

D e Duirse luchrverbindingen van British Air-

paar Duitse luchtvaarrmaarsci1appijen ten to-

ways, gecombineerd met deze van Delta Air

nele verschenen die Lufthansa, vooral binn en

en enke le nieuw verworven roures bieden

Duitsland, serieuze concurrentie aandoen.

D eursche BA een indrukwekkend nerwerk.

A1vorens hier nader op in te gaan, is het inre-

Dit nerwerk zorgr via de hubs (zie voor uirleg

ressant de onrwikkelingen die zich de laarsre

hierove r her kader) Berlijn, Stuttgart en

jaren in het innerdeutsche luchtverkeer heb-

Munchen voor een verbinding tussen aile

ben voo rgedaan kort re schersen.

grore Duirse sreden en de belangrij ksre Euro-

H er luchtnet binnen de voormalige Bondsre-

pese Wirtschafizentren.

publiek was in rege nsrelling tor landen van

Vanaf her begin werd er bij Deutsche BA

vergel ijkbare groorre waIs Frankrijk of Iralie sJecht onrwikkeJd. De spoorwege n en de

Het 'hub and spoke'·systeem

weginftasrructuur genoten de voorkeur van

De letterlijke vertaling uit her Engds is het 'naaf en spaak' -systeem. Dat gc:c:ft al ongeveer wc:c:r wat er met het begrip bedodd wordt. De luchthaven (de naaf). heeft allerlei verbindingen (de spaken) met aile uimoc:ken van de werddlregio (het wid). waardoor het mogc:lijk is via die ene luchthaven aile bestemmingc:n in de werddlrc:gio te bereiken.

Een luchmavenhub is in zo'n systeem c:c:n knooppunt, waar men c:c:n overstap kan maken. Oat kan van het ene vliegtuig naar het andere zijn, maar ook bijvoorbedd een overstap op een trein. die je naar de c:indbestemming brengt.

de Duitse verkeerspolitiek. die meende dat vanu it milieugezichtspunt het luchtverkeer niet moest worden aangemoedig. DaarenboYen vo lgde uit her verdrag mer de geallieerden dat de voornaamsre luch rlijne n, namel ijk deze van en naar Wesr-Bed ij n , niet door een Duirse

luchrvaartmaarschappij

bediend

mochten worden. Amerikaanse, Franse en Engelse maarschappijen verzorgden deze verbindingen.

De Duirse eenwording op 3 oktober 1990 bracht een beduidende verandering in het Duits binnenlands luchrverkeer. De geal-

24

lli®~TI'lli£ ECONOMICA

voor lage personee1skosren en een efficientere

deLe tarieven zijn zelfs goedkoper dan die van

D uitsland behoorr mer Nederland ror die oer-

organisarie geopreerd, zodar hun eenheids-

de Deutsche Bundesbahn, hoewel de lucht-

gezellige Schengenfamilie. Van een formele

kosten (kosren per aangeboden swell zo laag mogelijk gehouden kunnen worden: een

vaartmaatschappijen hebben ver-zekerd met deLe laarste niet in concurrentie te willen tre-

grens met N ederland is dan ook geen sprake

ideale basis voor een srerke concurrentieposi-

den. Hun hoofddoelstelling is eerder de

in stand gehouden door populistische politici.

meer. Dat is maar goed ook, die gre ns al rij d al

[Ie.

Langstreckenautobahnfohrer in het vliegtuig re

Dar wil nier zeggen dat die zich nu zomaar bij

Waarschijnlijk om deze low-cost carrier her

krijgen; een doe! dat berer aansluir op de mi-

de zaak neerleggen . Kosre war kost moer er

hoofd re kunnen bieden heefr Lufrhansa haar

lieukrirische Duitse transportpoliriek.

houvasr blijven bestaan. Schi phol staar model

bedrijfsonderdeel Lufthansa Cityline opgerichr. Her personeel moet zich hier mer [\vee-

Voor de betrokken maatschappijen berekent

voor de hoop (Scheffer) op ressentimenten bij

de scherpe concurrentie dat men op dir ogen-

de bevolking.

derde van her loon van een norma[e 'Luf-

blik nog mer een lidlt verlies kampt. Men

In de sporr komen deze prachrig ror uirdrukking, in de teamsporten dan. Aan Einzelganger a[s Rudi Altig en Rolf Aldag stoorden en storen de meesre landgenoten zich niet. Dat ligr an-

rhansiaat' revreden

hoopt ech ter door

ders zodra er een evident landsbe!ang in de

srel[en. Vervolgens

een beduidende toe-

varm van Davis-Cup of Ajax op het spel staat.

dienen vereenvou-

Verschillen tussen landen zijn er naruurlijk we!

digingen in de boe-

name tn relzlgersvolume en door ver-

kings procedures en

wezenlijking

rickeruitgave (zoals rickera u roma ren,

kostenbes paringen

maar dan ga.at her vooral om aangeleerde ge-

van

in de nabije toe-

-ze I fb e die n i n g s-

komsr

Check-In en relefo-

winsren te boeken.

nisch

incheckenl

Hierbij

een

addirionele

hoop gerichr op her

kostenbesparing

de

eersre

wordr

de

ticketless reizen

voort re brengen.

V/iegparadijs voor de consument Zoals veC\Vachr barsrre er een veC\Voede con-

Lufthansa werd dit jaar uitgeroepen tot airline of the year (bron: Air Transport World).

currentiestrijd los op de Duitse binnenlandse markt, waal-van na-

De toekomst

woontes, gewoontes die voor een dee! doo r her

Het morto van Luf-

gedrag van voornoemde politici ontstaan zijn.

rhansa luidt

lijndc grenzen zijn er om overstegen te worden.

Ciryline 'Schneller,

Het moge dllidel ijk zijn, dit soo rr van vasrom-

einfacher, preisgunstiger'. Dir kan als uir-

Am de UvA en FEE heb je zc ook. die grenzen.

gangspunt genomen worden voor her Duirse luchrverkeer. Goed-

sproken als je het over cen universitaire ge-

N ie! voor niets wardt vaak van verkokering gemeenschap

hebe.

Clusreri ng,

brede

ruurlijk de consument ten volle profireerde.

Het aanbod aan [uchtlijnen en vluchrfre-

koper is her v[iegen in Duits[and a[ gewor-

beta/gamma-opleidingen zijn enkele van de

den. War resr is her vliegen sneller en een-

doo r her College van Bestuur ingezette vera n-

quenties werd drastisch uirgebreid, nier ai-

voudiger re maken. Hiervoor worden mo-

deringspaden om faculteiten naar e1kaar roe te

leen door de D eutsche BA, maar revens door

menreel nieuwe concepten onC\Vikkeid. Zo

brengen. Op de facu[ teit zelf poogr her besrullr

Lufthansa Ciryline, die haar 24 jerv[iegruigen

resr Lufthansa Ciry[ine op de [ijn Frankfurr-

ook grenzen te doo rbreken. D ir ga.:u dan voor-a!

in de loop van 1994 [Or 74 stuks uitbreidde.

Berlijn de zogenaamde Smart Card. Na rele-

op vakgroepsniveau. de herinrichring daarvan,

Maar daar houdr her niet bij op: op de Duirse

fonische reservering kan men zich roegang

de mogelijke oprichting van een onderwijsinsri-

markt van lijnvluchren zijn niet aileen Luf-

[Or her vliegruig verschaffen door deze kaarr

tuut en het meer varianrsgericht invullen va n

rhansa en Ciry[ine en Deutsche BA aanbie-

in de daarvoor bes temde automaat op de

hel doctoraa.l. Deze veranderingen l ij n hard

der, maar ook het grore Euro wings, gevolgd

luchthaven te sreken. De berating wordr via

nodig. doordat sommige medewerkers nier her

door Hamburg Airlines, Berliner Spezia!J!ug,

de kaart geregeld en de nodige informatie

facu[reirsbe!ang maar her vakgroeps- en [eerstoelbelang prioriteir blijven geve ll. Dir gaar ten

Saxionia uir Leipzig en voorrs nog enkele

over zirplaars en gate wordr door de allromaar

kleine niche-carriers zoa[s Straubing Air.

versrreke. Tickets behoren hiermee rot her

koste van de b'lalireit van her onderwijs. ieder-

Naast her verruimde aanbod zijn er de ver-

verleden en her inchecken [Ot 15 minuren

een doceert maar zijn ofhaar eigen vakgebiedje,

[aagde tarieven en de srerk vercenvolldigde

voor her verrrek is een aanmerke[ijke tijds-

dar leidt rot overlap en weinig verbanden tussen

rariefstructuur.

winsr voor reizigers. De Duirse onrwikkelin-

vakgebieden.

Deutsche BA kenr slechrs rlVee rarieven bin-

gen op her gebied van de [uchrvaarr worden

Echter, net als bij de Duits- N ederlandse grens-

nen Duirs[and: per trajecr 260 DM voor

mer inreresse vanuir de andere Europese lan-

overstijging zijn er nog wei war klippen te om-

piekv[uchren en 180 DM voor da[v[uchren.

den gadeges[agen. Wanr als her v[iegen in

zeilen en zal er nog behoorlijk war water door

Lufrhansa daarenregen

hanreerr hiernaasr

Dllirs[and werkelijk snel[er, eenvolldiger en

de Rijn moeten vloeien om rot een werkelijk grensoverstijgende facuJrei r te komen.

Business- en Economy-rarieven (waarbij her

goedkoper kan, moet dar ook mogelijk zijn

o}fpeak Business Class rarief momenreel 299

voor de resr van de Europese Gemeenschap,

DM bedraagt, her peak racief 369 DM, en in

met posirieve gevo[gen voor de consumenr en

de Economy Class respectievelijk 199 DM en 259 DM) en bestaar er nog een Economy

voor Europa.

Sondertarifvan 99 DM indien men minstens 14 dagen op voorhand boekr. Sommige van

Mei 1995

25

Als pas afgestudeerd academicus zit je vol ambities.

wordt het contact met je directe coIl ega's des te inten-

Vaak kun je die goed verwezenlijken bij een groot

siever. Oat betekent dat ze op jouw volledige inzet

internationaal bedrijf. "Alleen", zo kun je je ifvragen,

rekenen. Maar ook dat je voor de volle honderd pro-

"hoe groot is de kans dat ik daar opgeslokt word door

cent meetelt. En last but not least, dat jij kunt staan

de grijze massa?" Ais je bij Shell gaat werken is die

voor wat je waard bent. In zo'n team ben je dus aIles-

kans nihil.

Daar

Word je 'n nummer

kunnen we heel duidelijk in zijn. Bij -ons

a I 5 J. e

heb je vanaf het allereerste moment eigenverantwoorde-

behalve een num-

mer. Na zo'n twee tot vier jaar stap je over naar een andere baan. Binnen een ander

115.000 collega's hebt?

team.Hoejecarriere

lijkheden en - niet minder belangrijk - bevoegdheden

dan verJoopt is onder andere afhankelijk van je capa-

die verder gaan dan het mogen bestellen van een

citeiten. Maar ook van je interesses die je in samen-

doosje nietjes. Natuurlijk hebben we bij Shell op

spraak met de organisatie kenbaar kunt maken. Zo

bepaalde plaatsen eindverantwoordelijken. Maar wat

geef je in principe constant zelf richting aan je carrie-

we niet kennen is een zogeheten piramide-structuur.

reo "Jobrotation" zien wij dan ook als een vorm' van

Geen brede basis en een smalle top. Daarentegen een

loopbaanontwikkeling. Je hebt zo immers telkens een

goed geoliede organisatie die is opgebouwd uit hon-

nieuwe uitdaging met nieuwe verantwoordelijkheden.

derden vestigingen die ieder autonoom werken. Overi-

Kortom, bij Shell krijg je volop mogelijkheden om

gens, er zijn maar weinig bedrijven met de omvang

jezelf te ontplooien en aile gelegenheid om jezelf te

van Shell die zo gedecentraliseerd zijn.

zijn. Voor meer informa1ie kun je je wenden tot Shell

Een kenmerk van die decentralisatie binnen Shell is

Internationale Petroleum Maatschappij B.Y. (afdeling

het feit dat je in een relatief klein team werkt. Hierdoor

HREH), Postbus 162,2501 AN Den Haag.

Bij Shell kun je laten zien wie je bent.

AGENDA MEl

18 mei

JUNI

8 mei

FAA: 'Treasury Management Congres', 's Ochtends zijn er lezingen en workshops over de verschillende werkzaamheden van de treasurer' s Middags is het onderwerp: 'Hoe te komen tot een optima Ie risicobeheersing ?' Afsluitend zal er een forumdiscussie plaatsvinden , Dagvoorzitter: Prof. Dr M, van der Nat (ABN-AMRO) Voor informatie: Kamer E 0 02 tel: 627.9653, Of stuur een briefkaartje naar FAA: Antwoordnummer 11564, 1000 RA Amsterdam o,v,v, naam, ad res, telefoonnummer en 'Informatie Treasury Management Congres'

7 juni

Panta Rhei : Themamiddag 'Informatietechnolog ie in de fin anciele dienstverlening'.

Voor informatie en inschrijven: Pantha Rei, kamer E 0.06,

24 mei

14 juni

MAA organiseert het evenement in het Randstad Congrescentrum te Diemen, In het ochtendprogramma zullen sprekers een inzicht geven in de marketingfunctie binnen hun organisatie, 's Middags zullen een drietal trainingen gegeven worden, Voor informatie: kamer E0,06, tel: 5254154/5254122. Zie ook elders in deze Rostra,

Voorgenomen promotie R.G. de Vilder (vakgroep Kwantitatieve Methoden). Promotoren: prof. dr ir J,G. de Gooijer en prof, dr S.J. van Strien. Aanvang: 10.30 uur,

Age: orga niseert forum 'Afstemming hoger onderwijs en arbeidsmarkt', Er zal gedebatteerd worden over de herstructurering van het hoger onderwijs in het licht van de arbeidsmarkt. Deelnemers zijn o,a,: prof, R, van der Ploeg (FEE, Tweede Kamer), prof, Adriaansen s (WRR), en ir GJW,c. Visser-Van Erp (Midden- en KleinbedrijO, Plaats: centrale hal gebouw E, tijd: 14,00 uur, V~~r informatie: kamer E 0,06, tel 525.4122/688 ,0518,

11 mei FEE: Voorlichtingsavond HEAO-doorstroomprogramma, Plaats: zaal 0,03, aanvang: 19,00 uur, Nadere inlichtingen: Tanja Lemmens, tel: 525,43 27.

12 mei MAA: case-study bij Stichting de Nationale Sporttotalisator (SNS): 'De herintroductie van krasloten', Informatie: kamer E 0,06, tel: 5254154/52 54122

18 mei FEE: Faculteitsborrel , Plaats: centrale hal, tijd: 16.30 uur,

24 mei FAA: 'Controllerscongres'. 's Ochtends zijn er lezingen en workshops over de verschillende werkzaam heden va n de controller; '5 middags zal de Duitse visie op de positie van de controller geconfronteerd worden met de Amerikaanse visie. Plaats: UvA. Voor informatie: kamer E 0.02, tel: 627.9653.

Spreken Voor Publiek

29 mei

OBAS-cursus

FEE: Voorlichtingsavond deeltijdopleiding en HEAOdoorstroomprogramma, Plaats: zaa l 0.03, aanvang: 19.00 uur. Nadere inlichtingen: Tanja Lemmens. tel: 525.4327.

Triple A: Seminar i,v,m, studiereis naar Praag.

De Organisatie voor de Belangenbehartiging van Amsterdamse Studenten (OBAS) organiseert vanaf 25 april de eursus Spreken voor Publiek, waarbij het de bedoeling is studenten meer spreekvaardigheid bij te brengen.

Dit kan nu en in de latere loopbaan goed van pas komen. Denk bijvoorbeeld aan referaten, het verdedigen van een stelling, etcetera.

Deze cursus biedt je de kans om teehnische trues te leren en je spreekangst te overwinnen. Eerst zal een ervaren gastspreker een lezing houden, waarna de deelnemers actief kunnen participeren, door ook een voordraeht te houden. Je kunt ook als gewoon publiek aanwezig zijn en van de fouten (en eorrecties) van anderen leren. Elke bijeenkomst van de eursus is vrij toegankelijk voor iedereen, de precieze tijden en plaatsen worden van te voren op posters en in de Folia bekend gemaakt. 'Oefening baart kunst',

Mei 1995

30 mei Cong res van de studievereniging Atlas (EUR) met als thema 'het stimuleren van mondiale duurzame ontwikkeling en de non -partici patie van het bedrijfsleven'.

Voor informatie: Atlas, EUR, kamer M7 -7, Postbus 1738,3000 DR Rotterdam, tel : 010-408.2549 of fax: 010-212.0834.

31 mei FEE Kennismakingsdag/voorlicht ingsdag voor aankomende studenten vanaf ca, 10.30 uur.

31 mei tot en met 2 juni EEFAISEF-weekend, informatie: kamer E 0.01 en E 0.02. Tel: 627.9653/525.4024.

FAA/MAA: Trimesterborrel.

14 juni

17 juni Wetenschapsmarkt UvA op het Spui van 11.00 15.00 uur. Inlichtingen: Tanja Lemmens, tel: 525,4327

19 juni FEE : 'Neoklassieke versus Institutionele economie' discussiebijeenkomst. Plaats: E0.11, tiJd: 12.00- ' 13.00 uur

QPMERKELlJK In het maart-nummer van Fiducie, blad van de Financierings Associatie Amsterdam (FAA) meldt Dennis Koek, voorzitter van de FAA, het volgende met betrekking tot de tijdsgeest van de jaren negentig: 'In aanmerking nemende aile FAAactiviteiten en de manier waarop FAA-ers zo hecht organiseren als een groep, beschouw ik elke FAA-er als een moderne held die zich voor een goede zaak inzet. In deze egocentrische nineties draagt een ieder op zijn eigen manier het kruis van de verlosser. Echter niet in persoonlijke stilte, maar op leuke momenten van de overwinning van het team.'

Aldus de moderne held.

27

Een poging tot herstel DUITSE HERSTELBETALINGEN AAN NEDERLAND

D.V. Pruijt De Nede rl andse economie leed [Ussen 1940

De overwinnaars van de Eerste Wereldoorlog legden Duitsland herstelbetalingen op waaraan het land nauwelijks kon voldoen. Dit ontwrichtte de Duitse economie volledig en wordt vaak gezien als een van de oorzaken voor de lweede Wereldoorlog.

Na de lweede Wereldoorlog wilden de Geallieerde mogendheden niet dezelfde fout maken. loch wilde onder meer ons land haar geleden schade vergoed zien.

28

Roermond kolen moch r gaan delven op

en 1945 enorme schade. Naasr de oorlogs-

Duirs gro ndgebied . Ook overwoog men het

handelingen die sradsgedeelren en landsrre-

lot van de in Breda opgesloren Duirse oor-

ken verwoesnen, werden ook grore srukken

logsmisdadigers in de besprekingen op te ne-

land door de Duirsers g6nundeerd. Hier-

men. De Nederlandse regering wilde een

naasr vonden er Duirse vorderingen en roof-

volkssremming in Elren en Tudderen hou-

acries plaars. Na de oorlog was her de vraag

den om re zien of de bevo lking van deze (Wee

hoe dir gecompenseerd kon worden.

gebieden Jiever bij Duirsland of bij Neder-

Al in 1945 koes rerden vooral rechrse kringen

land wilde horen. D e regering in Bonn achne

verregaande plannen ror annexarie van grore

dir ongewensr omdar dir rot onnodige span-

del en van Wesr-Duirsland. Om dir idee re

ni ngen lOU kunnen leiden.

o ndersreunen werd en circa 60 brochures uir-

I n augustus 1963 werde n de door Nederland

gebrachr. Een daarvan was her pamfler 'Wie

geannexeerde gebieden weer Duirs. Onder-

zal dar beralen?'. Hierin gaven ir ].c.L. Bau-

tu ssen had Nederl and 5 miljoe n gu lden in

duin en ir P.c. Tirion in 30 pagina's mer

Elten geYnves reerd.

bombasrische mal aan waarom zij pleinen voor annexarie van circa 30.000 vierkanre ki-

Annexatieplannen

lomerer Duirse grond, waaruir dan in de loo p

Er wa re n nog ande re manieren waarop Ne-

der rijd ook aile Duirse rs verwijderd moesren

derland probeerde de geleden schade enigs-

worden: ' En om niers minder dan lijfsbe ho ud

zins vergoed re krijgen. Allereerst nam men

gaa r her nu . Wie dar nier duidelijk zier moer

ail e b ij de bevrijding in Nederland aanwezige

zich [Wee feiren goed voor ogen srellen: Duir-

vermogensbesranddelen van Duitsers in be-

schland heefr ons door zijn plunderingen en

slag. Daarnaast trachrre Nederland in inter-

verwoes ringen ror den bedelsraf gebrachr en

na[ionaal verband re bereiken dat aan Duits-

ons volk de grond slagen van zijn besraan en

land hers[elberalin gen werd en opge legd. Ver-

onrplooiing onrnomen. lndien Duirschland

der ging m en in Duirsland, Oosrentijk, Polen

in de roekomsr weer mach rig en srerk genoeg

en Tsjechoslowakije op lOek naar goede re n

zou wo rden om mer kans op succes een

die uir N ederl and waren onrvreemd . In eersre

ni euwe oorlog re voeren, dan is Nederland

insranti e vestigde de Nederlandse regering

ren doode opgeschreven.'

haar hoop op de herstelberalingen, aangezien

Van die annexarieplannen kwam weinig re-

me n verwachtte dar er slechrs weinig waa rde-

rechr. In 1949 werd bepaald dar Nederland

volle goederen in her verwoesre Duirsland

slechrs minieme srrookjes land langs de oosr-

lOuden wo rd en teruggevonden.

grens, her gebied van Elren bij de Achrerhoek

Nederla nd was niet her enige land dar deze

en her geb ied van T udderen bij Si n ard, kreeg

herstelberalingen

roegewezen. Deze hadden in ro raa] ee n op-

groot aa nrallanden die met Duitsland in oo r-

ve rlangde.

T ussen

een

pervlakre van 60 vierkanre kilomerer en er

log waren geweesr onrstond gemeenschappe-

woonden zo'n 8000 Duirsers. De gebieden

lij k overleg. In nove mber en december 1945

werden in ap ril 1949 overgedragen. In 1960

namen achrr ien Stare n in Parijs d eel aan een

we rden er mer de Bondsrepubliek akkoo rden

inrernationale conferenrie over Duirse her-

gesloren om de grenscorrecries wee r o nge-

srelbetal ingen. Naas r zwaar gerroffen landen

daan re maken . De BRD beraa lde als vergoe-

als Nederland en Belgie waren ook nauwe-

ding 280 miljoen mark aan Nederland .

lijks gcrroffen landen als Zuid-Afrika en

Voorafgaand aan die akkoorden was er inren-

Nieuw-Zeeland aanwezig.

sief onderhandeld russen beide landen. Bij

Duirsland was in 1945 in vier bezettingslO-

die besprek ingen werden ook andere onder-

nes opgedee!d . De besturen van de Ameri-

werpe n berrokken. Zo srelde de Duirse rege-

kaanse, Enge!se en F ranse gebieden werkren

ring voor dar de Bearrixmijn ten oosten van

samen, maar die van het Russische dee! ging

rnÂŽ~lJillÂŁ ECONOMlCA

geheel naar eigen gang. Al snel srond vasr dar

waren en dat de goederen niet allemaal goed

door roof en vorderingen die berekend was,

de evenruele nersrelbetalingen opgebracnr

ge'idenrificeerd konden worden. Zo konden

srelde dit weinig voor.

moesten worden door de drie wesrelijke zones. Daarom waren Rusland en de door naar

slechrs 1500 van de nonderdduizenden ver-

Nederland kreeg uir geconfisceerde Duitse

dwenen radio's opgespoord worden. Wei

vermogensbestanddelen, herstelbetalingen en

bezerre gebieden op de conferenrie niet aan-

werd bijvoorbee!d bijna al net materieel van

bezittingen die in her buirenland waren opge-

wezlg.

de NS en de gemeenrelijke vervoersbedrijven

spoord een rotale waarde van 1,17 miljard

reruggevonden.

Eisen

Her Commissariaar-Generaal had voor op-

gulden. Dit is ongeveer 4,5% van de ingediende schadeclaim ter grootte van 25,7 mil-

De Nederlandse regering diende in Parijs een

sporing en resriturie van de gesrolen goederen

jard gulden. De geleden schade werd dus

nora in. Berekend was dar her narionaal ver-

in het door de Geallieerden bezette Duitsland

mogen tijdens de oorlog met 11,4 miljard

roesremming nodig van de Geallieerde

maar in zeer geringe mare vergoed. Wel beraalde de Bondsrepubliek Duirsland vanaf

gulden was afgenomen terwijl de gederfde omzet uit produktie gedurende de oorlog circa 4 miljard gulden was. Daarnaast lag de schade die was onrsraan door inbeslagname

smolten

van een deel van de (al gereduceerde) pro- den ten dukrie op nog eens 6 miljard gulden. Bovendien was Nederland na mei 1945 zo onrredderd achrergelaren dar net in de naoorlogse peri ode 4,3 miljard gulden aan produktie mi-

van de oorlogs路 industrie.' Bron: Oorlogsdocumentatie '40路 '45, RIOD,

zutphen, 1993.

sliep. Nederland c1aimde dus een vergoeding van 25,7 miljard gulden.

Tijdens de conferenrie werden verdeelpercenrages vastgesreld. Ons land zou 5,6% van aile hersrelleveranries van indusrride kapitaalgoederen krijgen en 3,9% van de overige hersrelleveranries. Van deze plannen kwam echrer nauwelijks iers rerecnr.

De drie wesrelijke bezetringsmacnren waren

Bestuursraad in Berlijn. Op 22 januari 1946

1959 in totaal 400 miljoen gulden aan ver-

nier bereid de bevol king van nun zones re

stelde deze raad een aamal restitutiebepalin-

dwingen een groor dee! van de indusrriele

gen vast die onder meer innielden dar de

volgden die mareriele scnade hadden geleden.

Ook over heel Europa bekeken is van de ver-

uirtusring en van de lopende produkrie voor

rransporrkosren rot aan de grens voor reke-

hersrelleveranries re besremmen. Men wilde

ning van Duirsland kwamen. Het transport

de bevolking niet regen zicn in ner narnas ja-

van de goederen was vaak problemariscn, omdat het Duitse transporrwezen vlak na de

sen 1948 en 1959 circa 11,6 miljard mark.

oorlog nog niet goed georganiseerd was.

Uir net arcnief van het Commissariaat-Gene-

land aileen al claimde in 1945. ling van de geallieerden Duitsland zwak te

sraar de kosten van de bezetting op re bren-

raal blijkt dar de meeste goederen opgespoord zijn in de Amerikaanse en Engelse zones. De

houden; Duitsland moest de schade volledig

gen.

Russen voerden in hun eigen zone zelf aile re-

vergoeden. Na de Tweede Wereldoorlog

sti turiewerkzaamheden uir en stonden offi-

vond men een snel herstel van Duitsland be-

gen. Bovendien zou verarming van de drie zones rot gevolg hebben dat aan de Duitse bevolking weer nulp geboden moesr worden.

Engeland en Frankrijk waren al nauwelijks in

Terugvorderingen

Cleren

van

her

langde herstelberalingen weinig rerecht gekomen. West-Duitsland beraalde namelijk rusDit is nog nier eens de helfr van wat NederNa de Eerste Wereldoorlog was de doelstel-

Commissariaat-Generaal

langrijker dan volledige vergoeding van de

In 1948 bleek dar N ederland in de vorm van

slecnts roe om de opgespoorde goederen offi-

herstelleveranries nier meer zou krijgcn dan

cieel re idemificeren en verzendklaar te ma-

geleden schade. Men had geleerd van her 'dictaat van Versailles'.

een zeer beperkt dee! van de geclaimde mare-

ken.

ride scnade. De waarde van de in Nederland aanwezige

Duirse

Feiten

vermogensbesranddeIen

die in beslag genomen werden was nog geen

LirerarUUf

750 miljoen gulden. Daarnaast onrving Ne-

Mer Belgie en Frankrijk sloot men een 'retroverse-restitutie' overeenkomst, waarbij deze

Amsrcrdam, 1945.

derland uir Duirse fabrieken goederen rer

landen de op naar grondgebied aangetroffen

Wicdcrgurmachung, G. Blcssin, Bad Godesbcrg, 1%0.

Wit; 7..a1 dar bctalcn?, if ].e. Bauduin en if P.C. Tifton,

waarde van bijna 20 miljoen gulden. Dir wa-

bezittingen naar net land van herkomst zon-

Rl:parationcn nach clem Zweiten Wclrkrieg, j. Fisch,

ren voornamelijk kapitaalgoederen.

den. Vanuir Oostenrijk en TsjecnoslowakiJe verliep overdrachr van de eigendommen

MuncheD, 1992.

gebieden op re sporen was op 18 april 1945 het 'Commissariaar-Generaal voor de Neder-

goed.

oorlog, dcd 12 (<<rste helfr), dr L. de Jong, '-"ideo, 1988.

Het Commissariaar-Generaal werd op 31

Invemaris van her archief van her Commissariaat-Ge nc-

landse Economische Belangen in Duitsland' opgerichr. Deze nieuwe instanrie kreeg te

mei 1949 opgeheven. Uireindelijk werd voor zo'n 400 miljoen gulden aan bezittingen uit

land 1945路1950, Winschorcn, 1988.

Om Nederlands bezit in de voormalig bezette

maken met het probleem dar de geroofde

andere landen opgespoord en teruggebracht.

goederen over een immens gebied verspreid

Vergeleken bij de 3,6 miljard gulden scnade

Mei 1995 ....

i

Her koninkrijk def Nederlanden in de Twcedc \X/creld-

faa I vaor de Nedcrlandse Economische Belangen in Duirs-

29

Academicus vindt nu ideale petbaan.

De Human Resource Manager bij Unilever moet probleemloos van pet kunnen verwisselen. Want het verantwoordelijkheidsterrein is breed.

Samen met collega's uit andere disciplines is hij of zij verantwoordelijk voor het bedrijfsresultaat.

En een goed resultaat kan niet worden bereikt zander het belang van de mensen daarbij te erkennen.

De startende manager op dit terre in krijgt de HR-verantwoordelijkheid over een produktie-eenheid of business unit. Werving & selectie, beloning, training, organisatieveranderingen en arbeidsomstandigheden is slechts een kleine greep uit de samenhangende aktiviteiten.

Met de nu openstaande startfunkties wordt een begin gemaakt met uw vaak internationale loopbaan in HRM bij Unilever. Dat is niet voor iedereen weggelegd.

Een goed verstand, uitstekende communicatieve en teamvaardigheden, leidinggevende kwaliteiten en een zakelijk instinct horen net als bij de andere startfunkties bij Unilever tot de basiseisen.

Vanzelfsprekend worden aanvullende trainingen verzorgd. Hierdoor kunnen wij uitstekende (technisch) bedrijfskundigen, bedrijfseconomen, economen en juristen een kans geven. Mensen uit

andere studierichtingen met aantoonbare interesse in HRM kunnen zich ook aanmelden.

Daag uzelf uit. Als u binnen zes maanden wilt gaan werken, vraag dan nu het sollicitatieformulier aan op telefoonnummer 010 - 217 42 61 als de start van een pittige selectieprocedure.

Voor meer informatie bel met Frank Keepers, Management Development Officer op 010-2174200 of schrijf naar Unilever Nederland B.Y., (sectie Management Development), Antwoordnummer 5004, 3000 VB Rotterdam.

UO/ THE WILL TO LEAD ~'1 IN A WORLD OF CHANGE

/

Q

Q

o

oo

Theoretische verhandelingen over vrijhandel. comparatieve voordelen en invoerbeperkende maatregelen leiden in de meeste studieboeken tot weinig inspirerende verhalen. Russell D. Roberts heeft zich dit aangetrokken en met deze traditie' gebroken.

速 rika zou deze goederen zelf moeren maken , terwijl her de andere goederen ni et meer kan ver-

In her populair-werenschappelijke boek The Choice, a foble offree trade and protectionism laar

de vraag die voorheen uirgif\g f\aar buitenlandse

handelen. Ricardo laat Ed de V.S . in 1995 zief\,

goederen en diensten zal verschuivef\ f\aar Ame-

als Bares presidwt zou zijn geworden; een zelf-

Roberts de betaamde econoom David Ricardo

rikaanse substituren. Johnso n krijgt van Bates

voorzief\ef\de maarschappij waarin de mensen

een dag rerugkeren op aarde. Her is 1960 en de

de opdracht zijn campagne te ondersreunen ef\

allef\ in hetzelfde {veroud erdel model auto rij-

Amerikaan Ed Joi"wson zier zich als p roducenr

eef\ speech

te bere iden over prorectio-

def\ ef\ mar dezelfde relevisie kijken. Als Dave

van relevisie-appararen geconfronreerd mer op-

nisme. Dir is voor Ricardo het momenr om de

aan Ed vervolgens de V.S. bij vrijh af\del [Oom,

v~ ~r

doemende concurrenrie uir Japan. Om deze be-

huiskamer van Johf\sof\ bif\f\en te zweven en

is Ed snel overruigd van de voo rdelen vaf\ vrij-

dreigif\g het hoofd te kunnen bieden, reisr hij af

eens een goed woordje met deze te wisselen.

handel.

Roberrs is er naar mijn mening in geslaagd een

naar Washingrof\ om cof\greslid en presidenr-

Het onraard if\ een dialoog tussen David

skandidaat Frank Bares enrhousiast re maken

('Dave') en Ed waarin de eerste met grote over-

moeilijk toegankelijk gebied va n de macro-eco-

voo r protecrionisrische maarregelen. Bates ziet

tuigingskrachr en if\ zeer verhelderende be-

nomie re verhelderen ef\ tegelijkertijd de vrijhandel re promoten.

wei wat in invoerbeperkef\de maatregelen om

woordif\gen uiteenzet waarom protectionisme

zich te kUf\f\en onderscheidef\ van andere kan -

zal leidef\ tot een armer Amerikaans volk dan

didaren voor her hoogste politieke ambr. Deze

vrijhaf\del. Bij vrijhandel immers produceren

Russell D. Roberts

The Choice, a table of free trade and protectionism

Hans Lingeman

maatregelef\ wilen goed onrvangen worden

de V.S. die produkren waarif\ ze uitmunren ter-

door de Amerikaanse kiezer. Restricties op de

wijl ze de goederen en diensren importeren die

Prenrice Hall, Englewood Cliffs

import lijken immers alleef\ maar gUf\sti g te zijn

in her buitef\laf\d efficienrer worden gemaakr

ISBN 0-13-083008-9

voor het bedrijfslevef\ in de V.S. Een deel va n

(comparatieve voordelen). Een ge"isoleerd Ame-

Prijs; f 33,35

Evenement Marketing Associatie Amsterdam 1995

houd- hun medewerking verlenen aan het ochtendprograrnma: - Philips: marketing van consumentenprodukten - DSM: marketing van industriele produkten - Randstad: marketing van diensten - De Baak: marketing van een professionele organisatie In het middagprogramma rollen een drietal trainingen worden aangeboden, die uitstekend aansluiten bij het ochtendprogramma. Elke deelnemer zal de zogenaamde 'Budo-training' van de heer A. Aalten bijwonen. Budo is een verzamelnaam van alle krijgskunsten en de principes hiervan komen overeen met die van het zakenleYen. Tijdens deze (actieve) training zullen de deelnemers de basisprincipes van Budo ervaren en hiermee hun voordeel kunnen doen in hun toekomstige marketingfunctie.

De heer Aalten is sinds 1986 werkzaam als zelfstandig rrainer bij onder andere ABN-AMRO bank, Philips, IBM en de Binnenlandse Veiligheidsdienst. Hij Yel'ZOrgt deze trainingen in Europa, Amerika en Azii!.

Vervolgens kan iedcrc deelnemer em rweede training naar keuze bijwonen. Deze trainingen worden aangeboden door Management Studie-

Het novembernumrner van het Tijdschrift uoor Marltaing kopt met 'Nieuwe raken voor de marketeer' en 'schijncrisis in de marketing'. In deze arrikelen stdt men het vak marketing en de plaats van de marketeer binnen de organisatie ter discussie. Twee belangriike vragen die hierbij naar voren komen zijn: 'wat is de (nieuwe) rol van de marketingafdeling?' en 'wat zijn de (nieuwe) taken van de marketeer?'

Het bovenstaande is aanleiding geweest om deze vragen als thema te kiezen voor h~t rvmnnmt van de Marketing Associatie Amsterdam. Het evenement vindt plaars op woensdag 24 mei 1995 in het Randstad Congrescentrum te Diemen. Het evenemenr bestaat uit een ochtenden middagprogramma.

In het ochtendprogramma zal een vierra! sprekers inzicht seven in de marketingfunctie binnen hun organisatie. Kernonderwerpen die besproken zullen worden zijn functie- en taakbeschrijving. benodigde eigenschappen en vaardigheden.

De volgende bedrijven zullen -onder voorbe-

Mei 1995

centrum De Baak en Marezate Onrwikkelingsconsultants.

In beide trainingen staan persoonlijkheidskenrnerken cenrraal en zal duidelijk worden welke vaardigheden en eigenschappen de student bezit. Daarnaast is er voor iederc deelnemer de mogelijkheid om nader kennis te maken met o.a. de organisaties uit het ochtendprogramma.

Afsluitend zal de dagvoorzitter, de heer E. Peelen van de vakgroep Srrategisch marktbeleid en markttheorie. em link leggen tussen het ochtend- en middagprogramma. Hierna zal een borrel worden aangeboden door Randstad.

Voor m= intOnnat;", MM. bater E 0.06.

31

Duurzame ontwikkeling in Costa Rica.

J. Bouma Duurzame onrwikkeling wordr over net alge-

derzijdse en vormt zo een gevaarlijke neer-

meen aangeduidr als ' .. een onrwikkeling

waartse

welke de behoerre's van de nuidige generarie

heeft dan ook veel te maken met economi-

bevredigr, zander de behoefrebevrediging van

sche onrwikkeling, aileen op een andere ma-

spiraal.

Duurzame

ont\"ikkeling

roekomsrige generarie's in gevaar re bren-

nier, die mer de socia le- en ecologische om-

gen',1

wikkeling is geintegreerd.

War duidelijk uir deLe formulering van het

Op 21 maart 1994 werd in Huis ter Duin te Noordwijk het Duurzaam Ontwikkelingsverdrag (DOV) tussen Nederland enerzijds en Costa Rica, Benin en Bhutan anderzijds ondertekend.

De overeenkomst behorende bij dit verdrag was een goede reden voor de milieuvereniging Atlas van de Erasmus Universiteit te Rotterdam, een studiereis naar Costa Rica te organiseren. In oktober 1994 vertrok een groep van 19 personen voor een maand naar Costa Rica om hier verschillende contractonderzoeken te verrichten en een algeme en beeld te krijgen van de milieu-en ontwi kkel ingsproblemen in Costa Rica.

32

begrip duurrame onrwikkeling blijkr, naasr

Confrontaties met 'Zuid'

haar vrij algemene karakrer,is dar duurzame

Toen de groep in Cosra Rica aan kwam, wist

ontwikkeling een lange termijn onrwikkeling

men niet echt wat het begrip duurzaamheid

inhoudt, met niet aIleen korte termijn posi-

nu precies inhield. Gelukk.ig werd in Costari-

tieve onrwikkelingseffecten (welke meestal

caanse overheidskringen over niets anders ge-

via negatieve lange termijn effecten betaald

sproken en wist iedereen na een week wat des-

moeren worden) , maar omwikkeling welke

arrollo sostenible beteken t.

zowel op de kane als op de lange termijn we-

De huidige regering van president Figueres

zenlijk een ontwikkeling inhoudt. In latere

heeft de verkiezingen in mei 1994 mede ge-

publicaties is duurzaamheid verder uitge-

wonnen me t de !<reet 'Duurzame ont\Vikl<e-

werkr als een onrwikkeling welke zowel mer

ling' en er wordt dan ook veel over duur-

economisch aspecren en effecten, als mer

7..aamheid gesproken. Costa Rica heerr uber-

50-

ciale en ecologische aspecren en effecten reke-

haupt een imago van een groen, milieuvrien-

ning houdr. Het exponeren van tropisch

delijk land, iets wat in belangrijke mate komt

nardhour is in deze benadering nier duur-

door het feir dat 12.2% van het land uir be-

zaam, noe belangrijk de korte termijn op-

schermde nationale parken bestaat, met ver-

brengsren ook voor de beralingsbalans van

schillende soorten

een land kunnen zijn, door her gegeven dar

enorme

her kappen van regenwoud ecologisch gezien

grootte vergelijkbaar met Nederland, maar

een ramp is. Ook de strucrurele aanpassings-

heeft slechrs 3,5 miljoen inwoners. Het

tropisch

biodiversiteit.

bos en een

Het land

is qua

programma's van her IMF en de Wereldbank

worde ook wei ' her Zwirserland van Midden

zijn niet duurzaam re noemen, door h un ne-

Amerika' genoemd, vanwege haar economi-

garieve sociale- en ecologische effecren.

sche-en politieke srab ilireir. De belangrijksre

Is het verduurz.amen van onrwikkeling op re-

exponprodukren zij n koffie, bananen en

gionaal- en nationaal niveau al een doelstel-

vlees; in 1992 wrgde de landbouwsecror voor

ling met een complexe problematiek, op

20% van het Bruto nationaal produkt. De

mondiaal niveau brengt het streven naar

belangrijkste industrie is de verwerkende-ag-

duurraamheid een groot aamal politiek-eco-

rarische indusrrie. De groei van her BNP ligt

nomische barrieres met zich mee. Mer name

rond de 6.5 % per jaar (1993).

de grote ongelijkheid in welvaarr russen

De onderzoeken die tijdens de srudiereis wer-

'Noord' en 'Zuid' maakt de discussie over

den verrichr waren: een onderzoek voor

duurzaamheid een complexe en polirick ge-

OHRAJFlor y Fauna naar de verwachre prij-

voelige discussie.

zen voor teakhout in 2000; een voor het Mi-

Het probleem van de armoede op de wereld

nisterie van VROM naar de srand van milieu-

komt oak terug in een van de rwee hoofd-

technologie op de Cosraricaanse universirei-

agendapumen van 'Agenda 21 ', de agenda

ten. Verder een onderroek voor her TNO in

voor de wereld voor de 21ste eeuw. 2 Deze

her kader van inregraal ketenbeheer naar de

agendapumen zijn: 1. Her terugdringen van

produktie van koffie en aluminium in Costa

de armoede op de wereld 2. Her instandhou-

Rica en een onderzoek voor

den van naruur en milieu. Her verband rus-

duurzaam bosbeheer in een indianenreser-

sen milieudegradarie en armoede is een we-

vaar. Naast deze onderzoeken nam iedereen

HIVOS naar

.速~

00

ECONOMlCA

Internetstemming over Duitsland Zoner werd ik voor een keuze gesteld. Waar moet de volgende conferentie plaatsvinden: Bonn of Moskou. Wij stemmen hierover per email. De adressenlijst is inmiddels al flink uitgegroeid, en een e-mailstemming is gemakkelijk georganiseerd. AI jaren ben ik betrokken bij conferenties van Women, Work and Computerization, onder de paraplu van de IFIP, de International Federation of Information Processing.

En nu sremmen we dus electronisch-democra-

dee! aan het algemene programma, waaruit het algemene onderwek voortkwam.3

DOV-verdrag in het bijzonder. Als een van de 3 groepen participanten in het verdrag

Het leereffect, en soms ook het confrontatie-

wordt het bedrijfsleven genoemd, maar zowe! in de voorbereidingen van de stlldiereis als in het algemeen, blijkt deze participatie nihil te

effect, in deze onderzoeken was groot. Zo bleek in het onderzoek voor het VROM dat de definitie van milieutechnologie in Costa Rica veel breder is dan wat hier in Nederland onder milieutechnologie wordt verstaan. 4 Bovendien bleek dat universiteiten veel meer betrokken zijn bij de ontwikkelingen in de Costaricaanse samenleving dan hier in Nederland het geval is. In het onderzoek voor HIVOS kwam het spanningsveld russen economische ontwikkeling en milieubescherming heel duidelijk naar voren; het kappen van primair regenwoud helpt de indianen aan een noodzakelijk inkomen, maar heeft effecten op het regenwoud welke moeilijk zijn in te schatten en mogelijk enorm zijn. Ook in gesprekken met bijvoorbeeld de directeur van de Nationale Bank bleken de problemen van een ontwikkelingsland met het voeren van een milieubeleid; C osta Rica heeEt ee n inflatie van zo'n 30% per jaar en kent dus geen spaartegocden. Hierdoor kan de bank geen leningen verstrekken met een looptijd van meer dan 8 jaar, en dus ook b.v. geen herbebossingskredieten of kredieten voor de aanschaf van milieutechnologie financieren.

Het vervolg in Nederland Na het afronden van de contracronderzoeken en her inplakken van de foro's, bleef het gevoel dar er een afsluiring in Nederland nodig was om iets van onze ervaringen in her opzetten van de studiereis naar blliten re kunnen brengen. Dit gevoel heefr de vorm gekregen van een studiedag op 30 mei 1995 a.s. op de Erasmus Universiteit te Rotterdam. Het thema is de rol van het bedrijfsleven in duurzame ontwikkeling in het algemeen en in het

zlJn.

In het ochtendprogramma staat na een inleidende spreker een forumdiscussie tussen Non Gouvernementele Organisaties (NGO's), overheid en bedrijfsleven op het programma over 'Hoe bedrijven te stimuleren om mee te werken aan een mondiale duurzame ont\vikkeling- de non-participatie van het bedrijfsleven aan het DOV; een gemiste kans?'. In het middagprogramma zal er vervolgens in werkgroepen op de belangrijkste aandachrspunten van het verdrag worden ingegaan te weten Duurzame bosbouw, Technologie-overdracht, Ecoroerisme en Duurzame hande!ssysremen.

Wij hopen dar er vooral veel stlldenten aan deze dag zullen deelnemen, met interesse in duurzJme ontwikkeli ng en in het co ncretiseren ervan. 5tlldenten die over de grenze n van hun universiteit, en over de grenzen van hun land, heen willen kijken naar een van de grootste, zo niet de grootste, lIirdaging van deze tijd: het verdllurzamen van de mondiale ont\vikkeling. Tevens bestaat de mogelijkheid in contact te komen met her organisatiecomite van de studiereis om contacten en informa tie op te doen. fnfoflll;.t[ic over de studicdag van 30 mt:i a.s. is tc Vt.:rkrijgcn bij milicuvl:reniging Atlas, Erasmus Univc:.:fsircir Rot-

terdam, kamer M7-7, Postbus 1738, 3000 DR Rotterdam. tcl.010-4082549 offax.010-2120834. Er zal ook informaric vcrschijncn in FoLia,

tisch of democratisch-electronisch, zoals de lezer wil, over de plaats waar nu al voor de zesde keer geconfereerd zal worden.

De aanleiding voor deze column is niet de electronische stemming, maar de keuze tussen Duitsland of Rusland. Ook anna 1995 tekenen zich nog de bekende patronen af van voor de val van de muur. De Duitsers komcn met een uitgebreid voorstel, waarin de thema's van de conferentie, de 'call for papers', de datum en plaats, ja zelfs de uitstapjes al uitgewerkt zijn. Van de Russen is er geen voorstd, aileen een dame die beweert dat in Moskou alles geregeld !<an wor-' den voor de conferentie en dat de Russische hoofdstad graag de congresgangers wil ontvangen.

AIle denkbare stereotypen schieten door m'n hoofd. Ik heb geen vertrouwen dat we in Moskou goed ontvangen worden. Daar staat tegenover dat mijn ervaringen met congressen in Oost-Europese landen van voor de val van de muur goed is. Maar hoe zal het er nu zijn. Ik heb ook geen vertrouwen dat we in Duitsland niet erg veel naar langdradig sprekers moeten luisteren, wnder vee! eigen workshops en sessies.

Maar die angst heb ik ook voor Rusland. En in beide landen spelen onder de oppervlakte 'altijd' politieke conrroversen, waarvan het altijd even duurt voordat je door hebt welke partijen er te onderscheidcn zijn en wie daar bij hoort.

Twee argumenten geven de doorslag pro Duitsland. De eerste is dat recente kranteberichten over Moskou mij niet opgewekt stemmen. De. tweede is dar ik inhoudelijk meer beniellwd ben naar de automatiseringsontwikkdingen 111 Duitsland dan in Rusland. Bonn dus. Dat was volgens de organisatoren de beste plaats, want er is daar geen gebrek aan vliegvelden, treinen, autosne!wegen en congresgebouwen. Een halve eellW regeringszetel te zijn is nog zo slecht niet voor een stad.

Ik hoop dat de stemming ten gunste van Bonn uitvalt en ik verheug me er op, mijn EngelsAmerikaanse orienta tie even uit te zetten en naar de andere kant te kijken. In Duitsland moet ook veel te bel even zijn.

Jetske Bouma is 5e-jaars studcnre onrwikkdingscconomi..:,

-

Mei 1995

33

De economische betrekkingen tussen Nederland en Duitsland van 1920 tot 1950 Drs R.C.W van der Voort In de rweede helft van de negentiende eeuw waren de Nederlandse en Duirse economie meer en meer mer elkaar verbonden geraakr.

De polirieke en economische modernisering, ingezer met de rorsrandkoming van een douane-unie in 1834 en besloren mer de vesriging van her Tweede Keizerrijk in 1871, hadden van Duitsland de srerksre economie gemaakr van her continenr. Voor her Koninkrijk was deze onrwikkeling gunstig geweesr: nier aileen her Rijnmond gebied, maar ook de rest van de Nederlandse economie prafireerde van de koopkrachrige markr die in het oos ren was o ntsraan. In 1851 sloor het koninkrijk mer de rolunie een handelsverdrag.

Dir verdrag, dat ror 1941 zou gelden was gebaseerd op het uitgangspunr va n meesr begunsrigde. Dir berekende, dar voor de in voer van producren uir ons land in Duirsland een invoertarief gold, dar nooir hoger was dan dar van de meesr begunsrigde narie. Mer het uitbreken va n de eerste wereldoorlog kwam een periode van hoogconjuncruur ren einde die in belangrijke mate gedragen werd door het sysreem van vrijhandel russe n de Europese staren . In de periode van 1920 tot 1950 werd de economische relatie tussen Nederland en Duitsland steeds gecompliceerder: een roenemende sruring door de Duirse over heid , die naarmare de Tweede Wereldoorlog dichterbij kwam, uiteindelijk het einde van de economische en polirieke zelfsrandigheid van ons land berekende. Na de Tweede Wereldoorlog normaliseerden de berrekkingen zich in kone rijd.

Na de Eerste Wereldoorlog Gedurende de eersre wereldoorlog had Nederland een bel.angrijke ral als financieel intermediair gespeeld: als neurraal land was zij in staat geldsrromen en betalingen russen de oorlogvoerende landen re begeleiden. Ambirie was er zelfs om na New York her belangrijkste inrernarionale financiee! centrum re worden. l Hierbij speelde- vanzelfsprekend een ral, dar de roegang van de Duirse banken ror de internarionale financiele centra als ge-

34

volg van de oorlog problemarisch was geworden: Amsterdam zou hier een rol kunnen spelen. Voorts was Nederland een belangrijke credireur van Duitsland: van het in 1918 door Nederlandse geldschieters verstrekre kredier aan her buitenland ter hoogte van ongeveer 500 miljoen, ging her merendeel, 42%, naar Duitsland. 2 In 1920 sloren Nederland en Duirsland een krediet- en kolenovereenkomsr ten bed rage van 200 miljoen gulden regen 6,5%. Deze regeling besrond uir rwee onderdelen: voor een bed rag van 60 miljoen mochr Duirsland voedsel kopen. Dir bed rag diende re worden afgelost door leveranries van kolen. Voor her overige gedeelte, name1ijk 140 miljoen, gold het revolverende principe: de aflossingen konden gedurende

Aan een periode van meer dan een eeuw neutraliteit was een einde gekomen de rienjarige looptijd tor een maximum van 140 miljoen worden opgenomen. Dit onderdee! van her credier was bestemd voor de aankoop van grandstoffen op de wereldmarkr.

Naasr deze acrivireiten van crediteur en intermediair rrachtte Nederland een bijdrage te leveren aan her hersre! van her inrernarionale economische sysreem. Indirecr berekende dar ook een bijdrage aan de integrarie van het naoorlogse democratische Duitsland van de Weimar Republiek in de wereldeconomie.

Voora] de president van de Nederlandse Bank, Vissering, die internarionaal een groor presrige had, heeft voor deze integrarie zich buirengewoon ingespannen. In her najaar van 1919 organiseerde hij over deze prablemariek in Amsterdam een conferentie. Op deze conferentie waren de denkbeelden van Keynes -die overigens zelf aanwezig was- omtrent de integrarie van Duirsland in de internarionale economie uirgangspunr. 3 Volgens deze opvatting diende er een evenwichr re zijn russen de herste1beralingen en de econo-

a1速~I1~ ECONOMlCA

rijksmark uitsraan, hergeen ongeveer 8% van

mische capaciteit van Duitsland. De econo-

buitenland werd hieraan ondergeschikt ge-

mische integratie was immers wver voorrge-

maakt. Voor de Duirsers was dit een logisch

schreden, dat het niet meer mogelijk was

gevolg van Versailles. Op deze manier zou

het [Oraal aan buirenlandse kredieren was. 5

wnder medewerking van de Duitsers een

immers de beralingsbalans versterkt worden

Vervolgens werd de uirvoer van landbouw-

hersrel van de europese economie re bewerk-

en de moneraire srabiliteir gediend zijn. Voor

producren naar Duitsland bemoeilijkt, zoniet

stelligen.

de wereldeconomie zou deze ontwikkeling

onmogelijk gemaakr. Duirsland vormde de

De naoorlogse conjunc[Uur vertoonde een

juist dramatisch blijken te zijn: het vormde

belangrijksre agrarische exporrmarkr. Her in-

grillig beeld. Direcr na de oorlog manifes-

de aanloop naar de economische poliriek van

strument

teerde zich het effecr van de inhaalvraag. Dir

de depressie.

vormde ongetwijfeld de deviezenconrrole en

leidde al snel [Ot srerke inAatie en srijging van

dar

de

Duirsers

hanreerden,

in samenhang hiermee de contigentering van invoer. In her najaar

de overheidstekorren. De meeste

landen besloten daarop [Or een

van 1931 kon nog

deAaroir beleid, hergeen uitein-

een oplossing wor-

delijk [Ot een recessie leidde.

den gevonden. De

Vooral voor Engeland lag vanaE

Nederlandse

dar moment de priorireit bij het

moehr bij de Rijks-

Bank

herste! van de gouden standaard.

bank een afzonder-

Dir lukre pas in 1925, waarbij

lijke rekening aan-

echter moet worden aangete-

houden.

kend, dar de keuze van de voor-

mochren Duirse im-

oorlogse pariteit niet overeen-

poneurs

kwam mer de krachtsverhoudin-

een

gen binnen de Engelse econo-

n tng

mie. AJs gevolg hiervan bleef de

hun

Engelse economie op een poren-

guldens in marken

tiee! te laag groeipad. Duitsland

voldoen. De Bank

gaf een ander antwoord op de

kon over deze reke-

Hierop die

over

importvergunbeseh ikren, rekonen

aan

economische uirdagingen, waar-

ning beschikken om

voor de nieuw aangetreden soc i-

daarmee

aal-democratische regering zich

Duirse

geplaarst zag. Hier werd juist de

kunnen betalen. In

ook

de

import

re

keuze gemaakr voor een expan-

her begin van de de-

sieE beleid. Tot het najaar van

pressie konden er via

1922 fungeerde daarom Duits-

onderhande!ing nog

land als rrekpaard van de Euro-

oplossingen gevon-

pese economie, waarvan Neder-

den worden, na de

land zeer proft teerde. Mede als

machrsovername

gevolg hiervan was de recessie in

door

Hider,

in

Nederland zeer mild. Her con-

1933,

werd

dit

Aicr om de hersrelbetalingen es-

sreeds

moeilijker.

calecrde toen, hetgeen het sta rt-

Vanaf deze periode

sein was voar de hyperinAatie 4

wordr de economi-

De

sehe poliriek abso-

naoorlogse

werkelijkheid

leidde nier ror een herstel van de

luur

vrijhandel. Landen als Frankcijk

gemaakr aan de poli-

ondergeschikr

en Spanje vervingen het srelsel van meesr begunsrigde door een van reciprociteit In Ne-

De depressie

tieke doe!stellingen van her Derde Rijk. 6 Her

derland onrspon zich roen een discussie over

Ondanks deze dreiging bleefher Nederlandse

systeem van de 'Sonderkonro' wordr dan ver-

aanpassing van her handelsbeleid. Vooral de

beleid gebaseerd op het uirgangspunr van

laren. Tussen Nederland en Duitsland worde

verandering in de Duirse handelspoliriek

meesr begunstiging. De eeonomische depres-

de handel dan afgewikke!d via clearing. In

baarde ernstige zorgen. Tar 1925 golden

sie die in 1930 uirbrak, maakre dit principe

feite berekende die, dar de aanwezigheid van

voor dir land de bepalingen in her verdrag

ror een illusie. De handelsrelarie met Duits-

een hoeveelheid valura bepalend werd voor het handelsverkeer.

van Versailles. Hierin was vastgelegd, dar

land werd nu sreeds gecomplieeerder. Her

Duirsland de overwinnaars van de oorlog als

bankwezen was het eersre slaehroffer. In de

meesr begunstigde moest behandelen. Vanaf

wmer van 1931 vaardigde de regering Bru-

De Tweede Wereldoorlog

dit jaar rreedr er een ommekeer op in de

ning beperkende maarregelen uir op het over-

Op 10 mei 1940 vie! Duitsland Nederland

Duitse handelspolitiek. Deze kwam hierop

maken van rente en aAossingen op korrlo-

binnen. Aan een periode van meer dan een

neer, dat de economische belangen van her

pende kredieren. Nederland had op dat mo-

eeuw neurraliteit was een einde gekomen.

eigen land absolute prioriteir kenden: het

ment een bed rag van meer dan 300 miljoen

Aanvankelijk werd door de Duirse bezerrer

Mei 1995

35

/

,

Ais je de veranrwoordelijkheid aankunt krijg Je die. Meteen al in Je eerste fllnctie Dat schetst her klimaat bij DSM. Een klimaat waarin initiatief en ondernemerschap aile kansen kriJgen.

Om deze kansen te kunnen grijpen moet je als afgesrlldeerd academicus vanzelfsprekend kunnen wijzen op bovengemiddelde prestaties in kennis en in kunde. Daar stellen wiJ ontplooiingsmogelijkheden op niveall tegenover. )ouw talent bepaalt,dus je carrierepad, in samenspel met Management Development Dat pad kan dan ook letterlijk overal heen lei den binnen de internationale wereld van DSM.

DSM NV, Corporate Recruitment Postbus 6500 6401 ) H Heerlen

DSM L~

bepaald, dar de Nederlandse levensstandaard

Ontwikkeling SSP Duitsland en Nederland

niet onder die van Duitsland mocht dalen.

Verder zou het produktieapparaat met net Duitse moeten samensmelten. Uiteindelijk betekende dit een systematische exploitatie van onze economie. Een indruk van deze ex-

1913=100 na 1945 West-Duits/and 400 -a-- - -

Legenda 350 Duits/and Nederland

Omdat de vraag vanuir Duitsiand groter was

300

-I

dan de Duitse export naar Nederland vol deed

250

...j======--

ploiratie geven de volgende maarregelen.

het cJearingsysteem niet meet. De Duitsers bracnten nu naasr de gulden een nieuw wet-

De

Nederlandse

Bank

ruitde dit betaalmiddel in voor guldens. De

rot een tekort aan guldens bij het Duitse clearing-instituuL

II ..._--____

/------~

I

::: ~I~_--_~-------~--~------~ ~~ - ~~/-/~==~-----~ 5:

r= -, 1920

1914

Duitsers waren zo in staat aileen al in 1940 voor circa 130 miljoen gul.den in Nederland re 'kopen'. De onevenwichrige situatie leidde

-----: / .; / ""---::! ./

200 ~·~----------------------------7

tig betaalmiddel in omloop, de ' Reicnskreditkassenscheine'

I_ _ _ _

I / JI------------------./-./-~. -

Duitsl

II

1925

I

I

I

1935 1940 1945 1930 bran: Maddison (1982) p. tabel A6

,

I

I

1950

1955

1960

85,2

L~(j~ 9!!.'c:.1-,--...:....:.=....:....:.-,--=..L.-'...:.=-'_-'...:.=..L._

De Nederlandse regering

kreeg nu opdracnt voor genoeg guldens te zorgen. In rotaal exploiteerden de Duitsers de

sloten gebieden in het westen van Duitsland

Nederlandse economie in net eersre oorlogs-

tot een gebied samen te voegen, waarllit later

jaar voor meer dan 500 miljoen gulden, ongeveer 10% van net nationaal inkomen. Ee n

de Bondsrepllbliek kon worden gevormd. voorraad was verloren gegaan. Het teed dar

andere vorm van 'bilaterisme', die in feite op

de joodse Nederlanders werd aangedaan, de

1948 een krachtig hersrel in van de West-

exploitatie neerkwam, waren de activiteiten

menselijke verliezen tijdens de nongerwinter

duitse economie. In Nederland werd snel

van de Zentrale Auftragstelle. Deze organisa-

zijn niet in geld uit te drllkken.

orde op zaken gesteld. Ook ons land profI-

tie moest de leveranties aan Duitsland veilig stellen door het plaatsen van orders en ver-

Mer behllip van de Marshall-dollars trad na

teerde van de Marshall-hllip. Vanaf de jaren vijftig groeide de handel russen Nederland en

schaffing van grondsroffen aan de Neder-

Herste', wederopbouw en normalisering

landse industrie. Het meest waren de Duit-

De economische problemen na de Tweede

opnieuw onze belangrijkste handelspartnet.

Duitsland weer en al snd vormde Duitsland

sers geYnteresseerd in de tewerkstelling van

Wereldoorlog waren immens. Van her Derde

De Europese eenwording zorgde er lIiteinde-

Nederlandse arbeiders in Duirsland: midden

Rijk was niets meer over. De tegenstellingen

lijk voor, dat deze handel zich zonder beperkingen kon onrwikkelen.

1944 bedroeg nun aal1tal 400.000 7 Na de

tussen de westerse bezettingsmachten en de

oorlog werd de verliesrekening opgemaakt:

Sovjet Unie verscherpren zich: de Koude

Ruim een kwart van de kapitaalgoederen-

Oodog brak uit. De bezetringsmachten beRoel van der Voorr is verbonden aan de vak-

De redactie van Rostra Economica is op zoek naar:

REDACTEUREN

(VIM)

groep Macro-economie 1.

Jon

de Vries, GeJchit'deniJ van de Nederl.andse Bank.

Oed V, De Ncdcrl andse Bank van 1914 lO t 1948. Vi.« ct in gs ti jdv"k 1911 · 1~J 3 1. (Am,m rchlll 1989) p. 84 2.) oh de Vri es,

Functie-omschrijving:

J.W.

Cf"jcbi~d~niY

Vim de N(,dt'1'/a llds~ Bmlk.

(Amsterdam 1989) p. 80

.3. Zic h ic:rvoo[ zijn bekendc 'Th.c economic conscqu<..:nct,s

or rh e peace'

Het schrijven en het redigeren van artikelen.

Daarnaast strekt het tot aanbeveling als je oog en oor hebt voor wat er op, rond en buiten de faculteit gebeurt.

Het is de bedoeling dat je na de ongetwijfeld hete zomer van 1995 ons team komt versterken!

Schriftelijke reacties graag richten aan: Redactie Rostra Economica, Roetersstraat 11, kamer E 0.05, 1018 WB Amsterdam, tel: 525.4297, E-mail: ROSTRA@edufee.fee.uva.

Mei 1995

4.CL Holrrrerich, DiedCllfJche !njlfltion 19/4·1923. Urs· acheo lind Folgen in inrernationakr Perspekrivc:. (Berlin,

1980) Pl' . 210·217

5.PA Bla issc, De Nederiand,'e hilndelspoiiliei:. (Utrech t 1948) p, 220 G. H. van Capelle, Economic en buhenlandu handel in nationaal-sori.L1Listisch DuitsLand. (AssCIl, 1978)

7.R.T. Griffirhs en ).L. van Zanden, Economi..sche geschi.edenis 'van Nederland in de twintigste ecuw. (Urrccht 1989)

p.174

37

Signaleren en anticiperen. Zoeken naar oplossingen, naar de juiste antwoorden. Ais eerste. Liefst nog veer de markt de vraag heeft gesteld. Op die manier bouwt KPN aan de toekomst.

Daarbij wordt aile ruimte gegeven aan de academicus die steeds verder wi I, vakmatig en persoonlijk. Die de diepte in durft te gaan om weer boven te komen met vernieuwende ideeen, innovaties, inzichten. En die 20 uitgroeit tot een absolute autoriteit in de markt.

Die bijna of pas afgestudeerde academicus vraagt bij Koninklijke PIT Nederland een sollicitatieformulier aan of belt voor meer informatie: 06 - 0142.

KPN. De uitdaging.

The Story

Blad van de Economischc: & Economcrrische Facultcirsvcrcniging Amsterdam mede gefinancierd door de Faculrcir def Economischc W(.' tensc.happen en EconomC'trie van de Univcrsin;j[ van

of succes

Ams[crd~lm

Nummer 207, Jaargang 40 Redactie/Medewerkers Robert Schecrder (hoofdredacleur) Jan Kees J\1arrijn

i\1erijn RtOngers Jessica du J\1archic Sarvaas Rodrigo Altamirano Eeko Bruinsma Carl van Sehagcn Paul Kraan Ib Warcrn:us Olav Vdthui5 Hans Lingernan (forograai) Hidde van Mdle (opmaak) Bas Smil (opmaak) Deadline Aanlevercn arrikdcn juninummc r your 15 mci l..: ll

I foto: Robert Scheerder

over twee jaar aantoonbare interesse in persoonlijke hygiene. Om in aanmerking te komen voor een stage bij de bank. dient men Aigemeen Bekakt Nederlands te spreken. terwijl van ge·lnteresseerden voor een studiereis naar China juist weer een redelijke beheersing van de Chinese taal wordt verwacht. naast een vanzelfsprekende minachting voor mensenrec te .

Ais dan eenmaal de oallotagecojllmissie is gepasseerd, voigt de activit eit. al dan niet leer aam, gezellig of go ed voor het C. Natuurl ijk staan bij studenten econo ie activiteiten m t naast een inho delijk ook een financieel rendement. bov naan de v orkeurslijst. Sinds bleek dat Monopoly ook in het echt gespeeld kan worden. is de Beurscompetitie populairder dan ooit. Hier kunnen stu denten zidl oefenen in het fictief verb assen van maar liefst drie ton. en als dit niet mocht lukken maakt men ook nog kans op de koerswinsten die eventueel w ordt geboekt. De Nationale Marketing Associatie Dag biedt echter meer kans op het winnen van een geldprijs. zoals een Amsterdams marketingteam onlangs overkwam.

De case-wedstrijd. die gesponsord werd door een biermerk en een lam-

~

rv"-~L!g~

I

penfabriek. vond plaats bij een vestiging van een ijsfabriek. Vee I 101 en gratis ··s Bier,'Qach ons a bitie e tea • Hel as were. ndanks z are tegen ta d .an de tw anti ere eams de overwinning behaald en moest men door naar de landelijke finale.

Het team. dat vooral niet wilde afgaan. moest de strijd aangaan met marketingkanonnen uit vijf studentensteden en een case oplossen over spaarlampen. De probleemstelling luidde: waarom koopt niemand die dure spaarlampen? Na grondig gokken en raden luidde hun voorzichtige oplossing: maak die lampen dan goedkoper. De desl(unClig jury. bestaande uit vijf boogleraren marketing. kon zich lemaal in deze oplossing vinde , zodat het team de hoofdprijs o tying, die door de sponsor ook nog w erd ve d bbeld omdat de oplossing 'zo pfa ti s h toepasbaar' was.

De overwi ning van et Amsterdamse team toon opnieuw aan. dat het marketing onderwijs aan deze faculteit van hoog niveau is. et credo van de leerstoel. dat het helder kunnen denken en dingen klein lCunnen zien vaak effectiever is dan cal ulaties en theoretische analyses, w e d bewaarheid.

Maar bovenal blijkt. oat voor succes een zwaar of licht C.V. minder belangrijk is. in het dagelijks leven en de studie. dan puur toeval en dom geluk.

Sorry pechvogels.

ml.:dcddingcn ag<.:nJa: 30 ml:l

Adreswijzigingen Scuclcl1rcnaclministraric.: , Binncngasrhuisstraat 9 1012 ZA Amsterdam

Voar rcactics, brievcn en open sollidtaties is de redaclie bereikbaar op: Roelersstraat 11 kamer 0.05 (E.3)

1018 WB Amsterdam Tel. 020 - 525 4297

Fax. 622.7882

E- Mail adres:ROSTRA@W UFEU EL L.VA Ingc.'. Zondcn bri<':vcll en arrikden kunncn worden

ingekon cn/of gewijzigd.

Voorpagina Frau Antic voor de Brandcnburg(.'f Tor (foro: N ederland.. Zuivd Burea u) Verschijning 2 05 m.al per jaar, oplage 4500

Advertencies Taricvcfl op aanvraag vcrkrijgbaar.

Opdrachtcll schriftdijk t.a.v. ;lcquisic<.: ur E.E.FA Matthijs Kor'r1evcrs, leI. 6279653,

Advertenties in dit nummer \"an: DSM

ING Groep Intcrmc:'diai r KP)'vIG Klynvdd

KPN J\1orer Ernst & Young

Procter & Gamble Shell Tillinghast Unilt vcr

VB Groep

Zet - en drukwerk PriJl[visie BV

E.E.F.A.-bes,uur Alcwijn l\1cdendorp (voorzincr)

Rolf Bakker (vice-voorlirrer)

Andre \X'ijnker (pcnningmccsre r) Sonja Prenen (secreraris) Manhijs Konk·yl'rs komrn. l., kcn)

Jcroen Arends (imcrnc men)

39

Je wilt aan de slag in de financiele

naar een (specialistische) managementfunctie.

dienstverlening, maar zoekt de ruim-

Ben je (bijna) afgestudeerd, ondernemend,

te om je eigen weg te kiezen? Dan is een vee lzijdig c oncern als ING Groep de plaats

prestatiegericht, analytisch vaardig en heb je affiniteit met de financiele dienstverlening, dan

voor jou om je ambities waar te maken. We bieden je

kun je schrijven: ING Groep, Werving & Begeleiding

immers aile ruimte. Afwisseling is het sleutelwoord.

Academici, OS 05.01, t.a.v. de heer drs. 1.1. DOLlwes,

Concreet: ING Groep biedt jonge, startende academici

postbus 810, 1000 AV Amsterdam.

specifieke functies, traineeships bij een aantal bedrijfsonderdelen en het management-traineeship ING Groep.

Kortom, een stimulerende werkomgeving. Voor aile trajecten geldt dat je uiteindelijk door kunt groeien

ING

GROEP