1998 - Nummer 224 - april 1998 by Faculty Association Sefa

Ap r i l l

r 9

n 9

3(' 0

Periodiek van de Faculteit der Economische Wetenschappen en Econometrie aan de Universiteit van Amsterdam, uitgegeven door de SeFa

sterdamse Congre Strength in Innovation Kennismanagement Creating Capitalism Electronic Commerce

Op zoek naar een zee van afwisseling?

laarlijks kiezen ongeveer vijftien academici voor de zee van afwisseling bij McKinsey. In plaats van een strak omlijnde eerste "baan" doorlopenzij het Fellows- programma van McKinsey. Dit twee tot drie jaar durende programma biedt een snelle persoonlijke groei en een veelzijdige canierestart.

Waar Ides je voor?

verantwoorc.lelij kheid. Je wo rdt claarbij van dag tot dag

Voortdurende variatie. Als Fe llo w we rk je steeds zo'n dri e

bege le id en opge leid door ervaren cullega's. leder proj ec t

maanden nauw samen met je team en opdrac h.tgev er om

draag t zo bij aan de verdere ontplooiing en ontwikk e ling

to t de beste op loss ing van ma n agementvrClags t ukke n te

van j e ta lenten.

komen. A Is het project afgerond is, wissel je van client en team. Zo ontw ikkel Je in korte ti jd ee n hrede ervaring.

Wie zoek.en wij? McKinsey lOe ke vee lziJd ige en nieu wsg ierige tea mspelers

Training op maat. Bij McKinsey vo lg je een trainings-

d ie niet aIleen uitblinken in hun stud ie, m aa r daarnaast oo k

programma da t inspeel t o p je spec lfieke swdie-

insp irerende, sterke pers()onlijkheden zijn. Me nsendie er

ac htergrond . Sa mc n met a nd e re Fe ll ows uoo rl oop Je

p lez ier in hebben om in tea m verhmd prob le men uit e lkaar

vc rsc hill e nde inte rne tra ininge n e n kun je, afha n ke lijk

te rafele n e n c reatieve or loss ingen te o ntwikke len.

va n je vOt>rop le idin g, ee n exte rn e rvlBA -op le iding aa n IN SEAD vo lgen .

Wil Je mee r weten ove r het Fell ows-programma, vraag dan onze brochure aa n hij: Karin de Kip o f Cla ra Vr iel ink,

Intensieve coaching. Vana f de eerste lbg heh je <l Is Fe llow

McKinsey & Cllnpan y, Ams te l 344, LO l 7 AS A msterdam,

in je team een vo lwaardi ge rol met direc te inhre ng e n

te l.: 020-5513700. E-mail : AM-Rec ruiting@McK insey.com.

McKinsey&Company

Uiteraard wil ik graag iets schrijven over mijn ambities als nieuwe directeur van onze faculteit. (Voorlopig nog) in aile bescheidenheid, want ik ben pas sinds januari van dit jaar in dienst en heb dus nog geen afgewogen beeld kunnen vormen van de toestand van onze faculteit. Ambities zijn voor mij - en niet aileen voor mij hoop ik - pas interessant als ze verbonden zijn cq kunnen worden met de realiteit. Vandaar dus.

Verder, met name sprekend vanuit mijn positie als rechterhand van de decaan en lid van het dagelijks bestuur van de faculteit, kan ik noemen de facultaire invulling en implementatie van de nieuwe bestuursstructuur. Mijn ambitie hierbij is te bewerkstelligen dat de nieuwe bestuursstructuur effectief is en tegelijkertijd de communicatie binnen de faculteit bevordert en versterkt. Ais nieuwe bestuursorganen hebben we de afgelopen peri ode de Ondernemingsraad en de Studentenraad mogen begroeten . Van mij mag in de relatie tot OR en SR zander enige aarzeling een open en communicatieve houding verwacht worden. Binnenkort zullen de nieuwe afdelingen en instituten worden vormgegeven. Met name de onderwijsinstituten kunnen een goede en coordinerende rol vervullen bij de vormgeving van de verbetering van ons onderwijs. Ook hier geldt de onmisbaarheid van een goede communicatie met de studenten.

AMBITIE

Onze faculteit is ambitieus en behoort dat ook te zijn. Dat klinkt wellicht hoogdravend maar kijkend naar aile relevante ontwikkelingen is een ambitieuze economische faculteit meer vanzelfsprekend dan verrassend. Ontwikkelingen op onderwijsgebied (onder meer deeltijdonderwijs, seniorenonderwijs, postdoctoraal onderwijs) zullen leiden tot verbreding van en verdere differentiatie binnen het facultair '" onderwijspakket. Ontwikkelingen op ~ ~ terrein van de informatietechnologie zullen gaandeweg steeds grotere con- ~ sequenties hebben, ook en juist voor ~ Kees Mosselman ons onderwijs en onderzaek. Universiteiten gaan elkaar in toenemende mate beconcurreren. De slag om de student is gaande en zal ongetwijfeld heviger worden. De toenemende internationalisering zal steeds dichter op onze nog steeds (te) nationale huid komen . De vensters van ook en vooral onze faculteit zullen verder geopend moeten worden, want ontwikkeling en vernieuwing vindt in steeds sterker mate buiten de geinstitutionaliseerde universitaire verbanden plaats. De faculteit zal haar eigen deels bijzondere positie dus steeds opnieuw moeten waarmaken. Aileen een ambitieuze en daadkrachtige universiteitlfaculteit kan mijns inziens in deze turbulente ontwikkelingen een nuttige en betekenisvolle functie vervullen. Ambities moeten verbonden zijn met de realiteit, zoals ik zei. Wat betekent dat dan voor onze faculteit? Allereerst en met name vanuit mijn positie als faculteitsdirecteur mag ik hier het belang noemen van een goede, wat heet, een voortreffelijke professionele ondersteuning van de zogenaamde primaire processen te weten het onderwijs en het onderzoek. Onze beheersorganisatie is gelukkig verbeterd ten opzichte van de situatie van enkele jaren geleden. Hulde aan diegenen die de kar getrokken hebben. Maar we zijn er nog lang niet, er is op dat gebied nog een weg te gaan en er valt nog veel te verbeteren. Misschien geldt wei dat dit het eerste en grote gebod voor mij is: optimalisering en professionalisering van de beheersorganisatie.

APRIL 199,"

De versterking en professionalisering van de beheersorganisatie en een efficiencyen communicatiebevorderende vormgeving van de nieuwe bestuursstructuur vormen tezamen, dat is mijn vaste overtuiging, een noodzakelijke voorwaarde voor een nog nader te detailleren ambitieus faculteitsbeleid. Zoals gezegd, op vele belangrijke externe ontwikkelingen zal een antwoord moeten worden gegeven. Op sommige ontwikkelingen zal een pro-actief beleid wenselijk zijn. Het doelgericht bouwen aan een duidelijke en (nationaal en internationaal) wervende en aansprekende profilering van onze faculteit behoort mijns inziens de overkoepelende prioriteit van de faculteit te zijn. We kunnen deze agenda voor de komende jaren uitvoeren vanuit onze positie van (betrekkelijk) zelfstandige faculteit. Onder meer vanwege de genoemde kansen en mogelijkheden voor met name onze faculteit heeft het (vB (vooralsnog) besloten de FEE niet direct te betrekken bij de plannen tot clustering van faculteiten. Mijns inziens ligt hier voor onze faculteit een fraaie kans om de potentiele kracht van een betrekkelijk kleine tot middelgrote organisatie aan te wenden tbv de vele samenwerkings- en profileringsmogelijkheden die juist onze faculteit heeft. [J Wat let ons nog onze ambities waar te maken? Kees Mosse/man Directeur van de Facu/teit der Economische Wetenschappen

REDACTIONEEL

ROSTRA ECONOMICA APRlL

1998 JAARGANG

NR.224

In een interview met Daphne Deckers stond lootst een leuke onekdote. Daphne was Arnold Schworzenhegger tegengekomen bij een feestje ter gelegenheid von de nieuwe James Bond film. Ze stelde zich voor oon Arnold en vertelde hem dot ze moor een heel kleine ral speelde in de film. Arnold sprok hierop de legendorische woorden: lilt's better to playa small rale in a big movie than to playa big rale in fl small movie". Nou heeft Arnold dit zinnetje mischien 01 duizend keer gebruikt, moor het blijft een mooie gedochte. In het bedrijfsleven is dit echter niet oltijd geldig, 01 trek ken ook door de grate bedrijven notuurlijk de meeste mensen oon. De orgonisotoren von de congressen von de Sefo & ossocioties hebben dooram ook dit joor weer vee I grate nomen weten binnen te holen. De deelnemers kunnen zich dus verheugen op een 'Titanic' onder de congressen en kunnen zelf bepolen welke ral zij in dit geheel willen vervullen. In deze editie kun je lezen welke personen er dit joor richting Amsterdam komen en in welke onderwerpen zij zich gespecioliseerd hebben.

De lessen van de geschiedenis

'Wat heb je eraan' is het credo van de jaren n ,ditie bol staande wetenschappelijke instituten den ontbreekt bij vrijwel aile studenten, Vand, mische faculteiten, Bernard van den Berg

Investerin

Westerse multinationals vertonen de laatste jaren een groeiende expa kets'. Door de grote hoeveelheden buitenlands kapitaal aan te trekken, landen sterk geprofiteerd van dele investeringstrend. Rusland daarente~ Volgens Professor Ellman liggen er in Rusland wei degelijk investeringsr

Amsterdamse Congres Week

In de week van 20 tot en met 24 april lal voe door de Sefa en haar associaties. In dele Ros1 worden behandeld. De week lal worden afge Wij raden iedere student aan om te komen or wordt gebracht door vooraanstaande Nederla

Noost het congres zijn er ook de meer wereldse zoken, die noost een economische betekenis ook een emotionele woorde hebben. Morike Stellingo was getuige von de oonloop tot de huidige crisis in Indonesie. Ze zag met hoar eigen ogen hoe de situotie in Indonesie steeds dromotischer werd en hoor ervoringen vertellen meer over de situotie don de kille beelden die we kennen von het NOS journool. Aile londelijke ochtendbloden besteedden lootst veel oondocht oon het tekort oon olgemene ontwikkeling onder de Nederlondse jongeren. Genocide was een okelige ziekte en Willem von Oronje was volgens iemond vermoord in Dokkum. De vroog is echter hoe het zit met de historische kennis von de economische wetenschop onder de studenfen. 'Waf heb je eroon?' is he. credo von de joren negentig. In een betoog voor meer economische feitenkennis onder studenten goat Bernard' von den Berg in op he. belong hiervon voor een goede ui'voering von de economische wetenschop. Elm onderdeel von de olgemene ontwikkeling ontbreekt

gelukkig niet bij de mees.e s.udenten. Op 30 April is het weer gewoon koninginnedog, en iedereen weet dot dot de verjoordog is von Juliano. Toch?

Strength in Innovation Kennismanagement Creating Capitalism Electronic Commerce Politiek Debat EN VERDER . .. Colu mn: Ambitie

Kees Masse/man

Redactioneel Pieken & Dalen

4 5

Vrouwen, leven en werk in de twintigste eeuw

Hettie Patt-Buter

Getuige van een crisis

Manke Ste//inga

De redoctie

ROSTRA ECONOMICA

VOORPAGINA

PIEKEN 8r DALEN

MAruJE BLOEMER

'" Op 26 februari is het eerste vonnis in de beursfroude zaak uit- gesproken, vier maanden na de start van operotie Clickfonds. €gentig. Het utilitariteitsdenken is zelfs doorgedrongen tot de van traZ De voormalige bestuursvoorzitter Theo van K. van Holland . Het historisch besef en de feitenkennis uit een nog niet zo ver verleZ Casino heeft zich schuldig gemaakt aan valsheid in geschifte 3ar een pleidooi voor meer historie binnen de curricula van de econoen belastingfroude. De Amsterdamse arrondissementsrechtO bank vindt dat de verdachte de maatschappij ernstige schade he eft berokkend en de basis onder de belastingstelsel heeft aangetast. De strof van zes maanden onvoorwaardelijk wordt gskansen opdeRussische markt Z omgezet in 240 uur dienstverlening en een boete van [ siedrif in de zogenaamde • Emerging mar" .... 167.000 gulden. De geeiste 1 jaar werd niet gehonoreerd. rhebben bijvoorbeeld enkele Oost-Europese len blijft echter ver achter in deze 'hausse'. Volgens de rechter is Theo van K. al gestroft, omdat hij mede nogelijkheden voor buitenlandse investeerQ door de grote publiciteit zijn baan heeft verloren. De grote ders. Een interview. .... vroag in deze zaak is in hoeverre deze uitsproak gevolgen Stefan Koomen & Marike Stellinga ~ heeft voor de hoofdverdachten in de beursfroude. Een aantal - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 1- advocaten verwacht een hogere eis dan een jaar tegen de '" hoofdverdochten. Volgens mr. J. Pen, de advocaat van de ver~ dachten Van Loon en Leemhuis, zal het niet zo ver komen. Hij r de 4e maal de Amsterdamse Congresweek worden georganiseerd C;; denkt dat niemand van de hoofdverdachten voor de rechter ra zal uitgebreid worden ingegaan op de thema's die op iedere dag ;Ioten met een Politiek Debat op vrijdag. zullen verschijnen voor de beursfraude.

een of meerdere dagen en zo te ervaren hoe de theorie in de praktijk ndse bedrijven !

Het Financieel dagblad, vrijdag 27 februari 1998

(pag 16) (pag 20)

Maandag Dinsdag

20 april (.!) Voor het eerst in de geschiedenis van de telecombusiness is in 21 april Z Europa de veilingmethode toegepast als middel om schaarse

(pag 24) (pag 28)

Woensdag Donderdag Vrijdag

22 april : methode is nomelijk de beauty contest, ofwel de vergelijken23 april - de toets. De veiling von twee grote en zestien kleinere mob ie.... Ie telecomfrequenties heeft de Nederlondse Staat 1,84 miljard 24 apri I gulden opgeleverd. Telfort kwam als een von de winnaars naar

(pag 33)

frequenties te verdelen en te verkopen. De gebruikelijke

_ _.........._ _~_ _~~_~~~~_ _- - . I

De rol van innovatie in het beleid van het Ministerie van Economische zaken 39 drs. H.B.M van der Laan

> voren. Telfort wil ols eerste de strijd aanbinden met de huidi-

:e geIeteGSM-operotors KPN en Libertel. Zij denkt al dit jaar mobieIf· ... e onte te kunnen oon b·Ieden. M·· InISter ZaImvan F·lnanClen O

Associaties

Facnieuws

V ..... .... .... I-

Roetersstraat 11

.....

Innovatie in dienst van de strategie

drs. I F van Ouyne

stelde meer veilingen in het vooruitzicht, zoals bij frequenties voor lokole en commerciele rodiozenders in de jaren 1999 en 2000. De veilingopbrengst wijst er volgens Zalm op dat Nederland 'een hele goede markt voor telecommunicatie' is. De veiling heeft elf dagen geduurd en omvatte meer dan 130 rondes. Marktkenners verwachten dat het aantal mobiele bellers de komende jaren met 30 tot 40% per jaar zal stijgen. Het huidige aanto!1van 1,7 miljoen neemt toe tot 4 miljoen in het joar 2000. Het Finoncieel dagblad, vrijdag 27 februari 1998

APRIL I lJ98

Interview

Investeringskansen

op de Russische markt Een investering in Rusland wordt door Westerse multinationals tot op heden gezien als een zeer risicovolle. Volgens professor Ellman, verbonden aan de Economische Faculteit van de Universiteit Amsterdam, biedt Rusland voor bedrijven als Shell en Philips echter wei degelijk mogelijkheden om te investeren. " Rusland heeft het dal waarin het lange tijd verkeerde volgens mij verlaten, en maakt zich nu op voor betere tijden. Dit biedt volop kansen." Een interview met een bevlogen Brit, die net een half jaar in Moskou heeft doorgebracht. .

enthousiast om voor Westerse bedrijven te werken: nier aileen het salaris, maar ook de kans iets re leren is belangrijk. Daarnaast hebben de mensen in Rlisiand een hoog opleidingsniveau. Dlis je kan mensen inhuren voor kennis-intensieve activiteiren, zoals een software bedrijf. Dus voor het opzetten van een Russische vestiging is het mogelijk hoog opgeleide, getalenteerde meflSen te vinden."

STEFAN KOOMEN EN MARIKE STELLINGA

Rllsland heefr echter wei degelij keen Wesrerse mulrinationals verronen de laatste

be lang bij die buirenlandse investeringen.

De Russische markt vOOt consllmenten-

jaren een groeiende eXf)ansiedrifr in de

"War betrefr porrfolio invesreringen is het

produkten kent gllnstige vooruitzichtcn.

zogenaamde 'emerging markets'. Enkele

voor de Russische overheid van belang dat

"Het is voor die bedrijven dan ook een heel

Oost-Europese landen hebben daarvan

zij zich kan ftnancieren d.m.v. de verkoop

aantrekkelijk afzergebied met her oog op

geproDreerd door grote hoeveelhcdcn bui-

van schuldpapier. De overheid heeft al

toekomstige economische groei en stijging

tenlands kapiraal aan te rrekkcn, zoals

jarenlang een lIircrst moeilijke financiele

van

her

inkomen

van

consumenren.

Hongarije en Polen. Ais grootste land in

situatie, dus die ftnanciering heeft ze echr

Multinationals op de markr voor con-

die regio blijft Rusland achter bij die haus-

nodig. Daarnaast drijft de instroom van

sumpticgoederen invesreren met name in

se. Volgens Professor Ellman liggen er in

kapitaal in de aandelenmarkr de prijzen

Rusland vanwege de hoge handelsbelem-

Rusland wei degelijk mogelijkheden voor

omhoog. Dir leidr via her wgenaamde

meringen die productie ter plekke noodza-

'Tobin queue' effect tot her aantrekkelijker

kelijker maakt Hierdoor hebben bijvoor-

buitenlandse

investeerders.

"Wesrerse

worden van direcre invesreringen aange-

beeld Philips, Coca Cola en Mars fabrieken

Rusland te invesreren vanwcge de grond-

zien d eelname in Russische bedrijven via

in Rusland zelf opgezet". Dat er ook een

stoffen en de grore markr voor consumen-

de beurs rclatief dllllrder wordt. Her resul-

markr is voor luxe goederen, blijkt uit de

renprodukren". Welke kansen zijn er voor

raar is dat her opdrijven van aandelen een

grote aFzet van Rolls Royce. Dit merk zet in

die buitenlandse invesreerders en war zijn

belangrijk motieE is voor reele invesrerin-

Rusland reiarief de meesre van zij n au to's

de voornaamste problemen waarvoor ze

gen in de Rllssische economie. Bovendien

aE.

komen re sraan)

is Rllsland geinteresseerd in het modernise-

bedrijven

zlJn

g6nteresseerd

De houding van de Russische regering ren

ren van de economie. 'v(!esterse bedrijven

In Ruslal1d is de voorraad grondstoffen

brengen hogere technologic mee.

schier onuitputtclijk.

Dit vormt voor

Wesretse bedrijvcn een belangrijke moge-

opzichte van buireniandse investeerders is

gemiddelde productiviteir en kwaliteir

niet zo ope n als bijvoo rbcdd cen land als

gaa n om ho og dool路 blli ten la nd se inves re-

lij kh eid in de toc kom st ;];] n d e vraag naa r

Hongarije. " R usland is gcen klein midden

rin gen in de produktie van consumptie-

olie en gas tc kunnen voldoen, e n zij wor-

Ellropees land, maar ec n groot, rors l,lIl d

gocderen. "

den dus min of meer ged wongen in Rusland tc lIwes teren. "Shell en DP zijn

met een njk verleden. BlIirenlandse bedrijIn tegenstelling tOt war in het Westen vaak

bijvoorbeeld betroklcen bij de privatisering

en de conSlImenrensecror, maar I.e zijn niet

wordr gedacht, levert de Russische arbeids-

van Rosnev ,een Russische oliemaatschap-

welkom om aile soorten Rlissische bedrij-

l11arkr goede werknemers. "Als bedrijven

pij die nu nog volledig

yen over te nemen." In andere Oost-

bereid zijn (voor Russische omstandighe-

Russische overbeid. De Russische overheid

Europese landen hebben bllitenlandse par-

den)

is in deze sector wei bereid Westerse multi-

tijen een belangrijke rol gespeeld in her pri-

wages' re beralen, dan kllnnen ze goede,

nationals toe te laten op de Russische

vatiscringsproccs. "De Russische rcgeri ng

hard vvcrkende mensen krijgen. Tn vergclij-

markt vanwcge de technologic dic dcze

houdt die bllitcnlandse betrokkenheid bij

king mer her \Vesten zijn die lonen dan

bedrijven meebrengen en de afzctmarkren

gevoel ige sectoren als her ban kwezen en de

nog laag. Vooral her nerjes op tijd betalen

die ze

pers echrer af. Bedrijven in andere sectoren

elke maand stimuleert de wcrknemers.

Russische overheid een belangrij ke vorm

viden vaak in 11anden van de politieke

Coca Cola of Pepsi betaalt in haar vestiging

van inkomsten.

yen zijn welkom in de grondstoEEensector

goede lonen, ofrewel

'efficiency

elite, die weinig bekendhcid hebben mer

goede lonen en daar is dan ook een hoge

ondernemerschap" .

arbeidsproductiviteit bereikt. Rlissen zijn

hebben.

111

handen is van de

Dir vormt voor de

Ellman wijst op ce n aantal grote proble-

ROSTRA EC 01'O~"' CA

men waarvoor de Russische economie. e n

goed werkend juridisch systeem leidr tor

voor deposito's van Russische parriclilieren

in het bijlOnder mulrinationals mer inves-

veel c rimin alireir. "Judge Kalasnikov wordr

of in de kredietved ening aan Rliss isc he

reringsplanne n staan. "Allereerst is er spra-

vaa k ingeschakeld om conflicren lOals co n-

bedrijven. Bovendien zijn de Rlissische

ke van een f1nanciele crisis op dit momenr.

rrac rbreuk op re losse n. Dc vcilighcid van

rege ring en de Russi sc he ba nken nier

Oat hee fr re makcn met her feir dar vee l

za kenmensen en hun gezinnen is hi e rdoo r

blij mer dit soon concurrenrie. Ik zie op dit

markrpartijen bang zijn voor een devalu-

in her geding. Dit geldr lOWe! voor Russen

momenr geen grote kanse n voor wes re rse

arie van de roebel. Daarom is de rentevoer

ze lf (die vaak hun gezinnen in her Wesren

banken die een onrwikkeling va n ccn

op dir moment heel hoog. Door de lage

o nderbrengenl als voor Wesre rse zakc n Iie-

\X1esrers banksysreem voor ogen hebbe n . Er

inflarie komr de recic rcntcvocr op dir

den".

zijn mogelijkhedcn in de diensrve rl e ning aan Westerse bedrijve n e n voor die ba nken

momenr boven de 30% uir. Dir is her gevoJg van de enorme kapiraal uitstroom in

De gebruikelijke ondernemingsvorm voor

die gC'inreresseerd zijn in de mar kt voor

Ru sland. waaronder veel buitenl an dse

buirenlandse invcsrcerders is d an ook ee n

Russische waardepapi c ren. M aar daarvoor

porrfolio-investeringen. Vorig jaar nog

joinr-ve nrure. "Her besre kan je als je in

hoef je nier in Moskoll te zinen".

kochren buirenlandse belegge rs op grote

Rusland za ken wil doen een machrige part-

sc haal aandelen en kone rermijn overheids-

ner kicz.en. die versta nd het fr van d e plaar-

papier. Als gevolg daarva n was er ee n enor-

se lijke

slcuane.

Zonder

ee n

goede

Ellman verwachr dar he r economische dal nu bereikr is. en d enkr dar er de komende

me hausse op de beurs in Rusland. Vanaf

Rli ss ische partner kan je enorme obsrakeJs

jaren ruimre is voor economische groei.

oktober vorig jaar el' is echrer sprake van

verwachren . McDonalds heefr en pa rmer

" Volgens oFficiele sta risri eke n is cr vorig

cen uirsrroom door de siru<1rie in Azie.

gevonden in de srad Moskou. De srad

jaar voor her eersr economische g roei gcre-

waardoor beleggers opeens inzi e n dar

Moskou hecfr enorm e invloed en aIl e deu-

aliseerd . zc melden ee n g roei van 0.4 % van

'emerging markers' hoge risico's met zich

ren in Moskou zijn open. Nie r in her minsr

her BBP. Die sta ri srieke n zijn nier geheel

meebrengen. Door die uirsrroom van buirenl a nds kapitaal is er druk op de roebel. lk verwachr echrer dar deze crisis in de nab ij e toe komsr zal verminderen". Ve rde r heefr de Russische fiscus enorme proble me n o m belasringgelden te innen. "D e belas rin gadminisrrarie is nier efficienr georganiseerd en de ove rheid is nier in sraar ee n goed deel van her narionaal inkomen binnen ee halen als belasringen. Aan de andere kanr a ls je kijkr naar bedrijven. worden z. ij gevraagd e norme bedragen aan belasring af re drage n en dat is niee goed voor eco nomisc h.e onrw ikkeJing. Her is nodig da r bedrijven nerjes hun belasring kunnen beralen en daa rna toch wei winsr overhouden. Mer dir probleem worden ook buire nlandse bedrijve n geconfronreerd" . Ellman: .. Rusland heeft het dal waarin het lange tijd verkeerde volgens mij verlaten".

Corruprie is een ander heel se rieus pro-

is de Ru ssisc he parmer ge'inrcrcssccrd in

berrouwbaa r. maar ik denk wei dar er een

bleem. "Rusland sraar bekend als ee n va n

lO'n samenwerking vanwege de porenriele

einde is gekomen aan de grote Russische

de meesr corrupre landen rer wereld. Her is

winsren die dir kan oplevcrcn".

depressie di<: begon in 1990. Welke soore

voor ondernemers. M aar corruprie is

Her bancaire sys ree m mer 2000 banken is

je onzeker. De hoge reele re ncevoe r is

onvoldocnde reden voor bedrijven om

verre van berrollwbaar re noemen. "Niet zo

uirersr ncga ricf voor economische onrvvik-

Rusland re mijden: de erv a ring leen dar

lang geled en werd ce n bekende Russische

keling. want her is een grore bel emmering

dar her addirionele kosren meebrengr

groei ze krijgen in de toekomsr is een beer-

bedrijven zich prima kunnen aanpassen

econoom gevraagd ee n paniclilier advies re

vo o r binncnlandse invesreringe n. Een va n

aan de regels in corrupre land en. Een ande-

geven over welke Ru ss ische bank veilig was

d eze dagen moet een eind kom e n aan de

re vraag is of dar ee n goede 7..aak is omdar

om je geld op te zetten. Hij zei 'Ja. een vei-

financieie crisis". Dit

her kosren m e r zich mee bre ngr. Her maah

lige Russische ban k. die is moeilijk re vin-

kunnen betekenen voor de periode waar in

concurrenrie moeilijke r e n he r heeft nega-

den .. 路. Biedr dir kansen voor Wesrerse ban-

buirenlandse investeerders Rusland hebben

rieve aspecren voor de economische onr-

ken ? "Er zijn er di e actief zijn in Rus!and.

beschouwd als een buirengewoon risicovol -

dienstverlening

ook ee n einde

wikkeling. Her maakr eco nomische onr-

maar

voo r

Ie inves tcring. en biedr Rusland kan se n

wikkeling echrer niee onmogelijk. kijk

Wesrerse bedrij ve n di e daar opereren . Ik

zich als ee n meer markrgerichre. Wesrerse

maar naar China" . H er gebrek aan een

de nk ni et dat zij acrief zijn op de marh

georienteerde economie te gaan profileren. [J

APRIL 199R

vooral

lOU

De lessen van de •

geschied enls Schat de conlputer op waarde BERNARD VAN DEN BERG '.long snel en wild' producre n vinde n griF afrrek. Snelle boodschappen in een haasrig tijdperk, waarin 11cr gebruik van her begrip onrhaasting bij weinig studen ren scoo rt. Hi sto l·isch besef en Feitenkennis uir een nog ni c r zo vel' verleden onrbreckt bij vrijwei a il e studenren. In eco nomie-opleidin-

Erg belangrijk is een evenwichrige ana lyse

senbord. H e r woord malrron is samenge-

van de geschicdenis. Het is werenschappe-

sreld lIir 91 procenr van de meesr gebruik-

lijk nier vfuchtbaar, mi sschi en wei onver-

re ler rers in de engelse raal. De gebrll iker

mijdelijk, de geschiedenis rc zien als een

van her qwer ryroersenbord moer zijn vin-

herinrerpre rJtie van ons ve rl eden. Waarom

ge rs 256 keer vaker va n roers velwisselen

dan tach ce n pleidooi voor mee r hi sto ric

dan de gebr lliker van her malrron - wetsen-

binnen de curricula van de economische

bordo Zo zijn er vee I voorbeelden va n alrer-

faculreiren?

nari eve roerscnborden di e al aan he r einde van de vor ige eeuw z. ijn onrworpen.

ge n is nauwelijks nog ruimre voor hisrori sche vakken. Een pleidooi tor herbezin!lIng.

War heb je eraan is het credo van de jaren ncgcnrig. Her utilitarireirsdenken is zelfs doorged I"Ongcn wr de va n tradirie bo l sraande werenschappe lijke instituten van ons hi srorierijke vaderland. Dit onder invl oed va n de ve rregaan de co mmerc ialiseI·ing van elke Ievenss fee I· die ons land rijk is. Deze commercialiser ing is echre r on losmakel ijk verbonde n mer cen duidelijke oms lag in d e westerse cU lt UUL Deze oms lag is eenvoudig te omschrijven aJs de roep om Jong snel en wild. We krijgen zoveel informarie over ons heen, dat we moete n selecreren . Aile prikkels die op ons af komen, worden steeds heviger en specrac u laird er, omdat veel med iadcs kundigen ook kinderen zijn van de huidi ge [rends. Zij doen er a ll es aa n zoals her hen betaam r om hun bood sc hap over re laren kom en, dus shockcrc n. Dc zuive rc neoklass ieke economen van de

Her gevaa r besraar dar i nrellecruelen rel-

\X/aarom is ni e r her mcesr efflCienre roer-

kens den ke n her wiel uitgevonden te heb-

senbord, maar her qwcrcy rocrsenb ord d e

ben. H e rze lfd e geld voor uirvind ers . Een

srandaard geworden?

regeimarig bezoek aan een registrar iecenrrum voor parenren zou hen veel energie

Bij d e opkomst van de rypemach in e waren

sparen. Werenschappers en srude nren zou-

er evena ls op e1ke markr aanbieders en VI·d-

den hun voorgangers kunnen gaan lezen

gers. Daarnaasr waren er geschoo ld e arbei-

om rijd te besparen. Dit is nier her enige

ders die hun rypekunsren aanboden e ll ver-

voo rd ee l van kennis van de hi sto ric. Voor

sch ill ende orga nisa ries die rypecursu sse n

economen gaar her hierbij dan voorname-

onrwierpen en aanboden.

lijk om kennis van de geschicdenis van hcr economisch den ken. Voor economen is de

Drie factore n verkJ aren dar qwerry de sran-

economische geschiedenis eveneens een

daard werd. Technische verbonden heid ,

onmisbaar gereedschap. Her is na melijk

schaal voo rd elen en onomkee rbaa rheid van

cen vrij empirische bczigheid di e prikkelr

invesreringen.

wr reed d e nken. Een empil·ische bezigheid

Technische verbondenheid doelr op de ver-

omdar aller lei, $Oms moe ilijk , meetbare

bonden heid die er moer zijn [Ussen de

De prikkel tor

typemachi ne en de Cl paci teire ll van de

gcgeve ns de basis vorm cn.

reeel den ken hangr sa men mer d e ger icht-

typisren om jui st op dezc rype machine mer

heid op d e e mpiri c. Deze nadruk op cmpi-

dir

rische gegeve ns onderscheidr d e economi-

lndi viduel e keuzen van werknemcrs vClor

sc he wcrenschap van veel van de andere

qwerry-rrain ln ge ll Icidden ror ee ll srijging

sociale wcrenschapp e n.

Zo wordr h er

in de re lari eve waarde van d e qwerry-[ype -

gevaar va n een comp lete srudeerkal1lcr we-

machines . lnvesreringen in deze machines

renschap cnigszins ingetoomd.

le idden vervolgens tor prikkels bij werkne -

De victorie van qwerty

Door incid e nreJe gebc urrenissen zoals

rir~irsd e nken

aan?", hadden zij zich in hun stoutsre dromen nier voorgesreld. En een evenw ichrige analyse va n de gcsch iedenis leerr ons dar ze deze onrwikkelingen zelfs nier wensren.

kun nen

ryp en.

goede market ing en pcrfecrionering van de

in on7.C cc uw. Individuen die

z ic hze lF conrinu aFvragen: "War heb ik er

mers om voor qwerry-rra iningen re kiezen.

negenti e nde eeuw zoude n 11un yinger, hebben afge likr bij her zien van zoveel urilita-

toersenboru

Een zeer bekend voorbeeld vall her beJang

machine

van hisrorische kcnni s is 11er qwertyroer-

momenren o nrsrond een sra ndaard. Zo

se nbord op clke h edendaagse pc. H er

leidden standaard iser ing van de qwerry-

srrarcgisc h

be langriJ ke

woord qwerry besraa r lIir d e eersre zes ler-

rypemachine wr schaalvoordelen met ener-

rers lin ks boven aan her roersenborJ. Een

zijds lagere kosren per gepl"Oduceerde rype-

alrernarief is her wgenaamde malrro n-roer-

machin e en anderzijds wr lagere kosren per

ROSTRA ECONOM ICA

training voor dit rype.

yak, de econom le als empirische weten-

uit te ontsnappen valr, ondanks de larere

Door investeringen in menselijk kapiraal,

selup, op de mani er va ll hUll grore l<lassie-

ontwikkeling van cfficientere rcchnolo -

de rypecursussen, leerden mensen op ee n

ke en nco kla ssieke voorga ngers. Dan ont-

gieen. Her millenniumprobleem in de

bepaalde manicr typen. Doordar

dir

sraat het besef dat naasr het concepr van de

intormaricrechnologic laat dir duidelijk

gaan praktiseren wordr deze vaardighcid

dal end e schaalvoord elen van vraege re grote

zien. Op her momenr van ontwikkelen van

net als bij fretsen of zwemmen geperfectio-

cconomen als Marshall er in de eco nomie

computers was elk beslag dar op her geheu-

neerd. Hierdoor is om5choling zen k05r-

ook sprake is van srijgend e sc haalvoorde-

gen werd gelcgd dar nier direcr noodzake-

baar. De eens gemaakte invesreringen in

len .. Door niet de bekende case van de

lijk was inefficienr. Een jaartal aangeven

7_C

qwerry-trainingen zijn als her ware onomkeerbaar. Zo onrscond een asymmetrie in de srijgende kosten in de omscholing van menselijk kapitaal en da1ende kosten in de verandering van soonen typemachines. Door-dar rond 1890 qweny etficicnter was dan haar concurrenten en nier qwertytypemachinefabrikanten wnder al te hogc kosten konden overschakelen en op de productie van qwerry-typemachines ontstond de nieuwe standaal-d. Een ander voorbeeld van het onmiskenbare belang van hi storie voor de economische theorie is de locatiekeu7.e van ondernemingen. Allerlei facroren bc'invloedcn de locariekeuze. Bijvoorbeeld waar zijn de benodigde grondsroffen re halen of waar zitten de meesre pmentiele afnemers. Daarnaast spelen roevalligc hisrorische gebeuneni" ,;<: n

'" ~

9 '" ~

~ ...............................................................

een grare rol. Vee! ondernemingen will en

Oe victorie van qwerly.

bij elbar in de buurr zirren. Hierdoor ont-

landbo uw m et haa r dalende schaalvoorde-

mC'lrwee in plaars van vier cijfers leidde tot

staan bepaalde agglomeraties. Denk bij-

len als bas is van de economische rheorie re

ee n enorm e besparing van geheugenruim-

voorbee!d aan de regio rand Eindhoven of

beschouwen kan de economische weren-

re. D ar dir bij de groei van de gehcugens

aan Silicon Valley Kennis van de geschie-

schap zich verder ontwikkelen en leidr ze

nier is aangepasr, komt doordat de sofrvvare

denis is voor her begrip hiervan onontbecr-

zelf niet aan dalende schaalvoordelen. Hoe

over her algcmeen op ee n andere basis was

lijk.

meer economen hoe minder meerop-

gemaakr. Hi erdoor zat het h ele onrwikke-

brengst per econoom. Her besef dar dC7.e

lingsproces opgesloren in een pad. Dar een

De computer als mijlpaaJ

themie is ontwikkeld in cen bepaaldc his-

snelle o plossing aan het einde van de jaren

rori sc he context, Iciclt rot oog voor nieuwe

ncgcnrig vee I investeringen vergr, blijkr wei

Een evenwichrige analyse van de geschiede-

ontwikkelingen en voorkomr dat econo-

uir de enorm explosieve graei in de infor-

nis is van levensbelang voor de beoefening

men rand blijvcn dolen op wek naar het

marietechnologiesecror.

van de economische wcrcllschap. Hierbij

Ene evenwichr in de doolhof van d e algc-

hOOf( her besef dar tijden veranderen en

mene evenwichtstheorie. Een blik op de

gedachtengoeden g:lJn. D e opkomsr van

acruele rechnologische onrwikkelingen

roersenbord dit zien. Met grote invesrerin-

de computer, waardoor de inform arieve r-

leert dat in de ontwikkeling van de moder-

gen is soms uit ee n dergelijk praces rc

werking razendsnel veranderd is, hecft een

ne rech nologieen leerettccren oprreden.

snappen. Kennis van de hisroric is voor

enorme impacr op de wesrcrsc same nJ ev ing

Hierdoor verbereren technieken conrinu,

economen dan ook ononrbeerlijk om deze

en de hele mensheid. Van ee n agrarische

w~ardoor

sprakc is van roenemende schaal-

processe n re begrijpen en te doorgronden.

samenleving zijn we via een russc nsro p in

voo rdelen. Dir beset maakt een zoekrochr

Hierdoor krijgen zij misschien oog voor

her indusrriele rijdperk aanbcland in her

naar een algemeen evenwichr in plaats van

nieulVe onrwikkclingen binnen de econo-

informarierijdperk.

m ee rdere

porenrieie

evenwichren

[Or

onvruchtbare bezigheid.

OIH-

mischc wetenschap wals de mogelijkheid van cons tanre of toenemende schaalvoordelen in plaars van aileen afnemende meer-

De economische werenschap moer hier haar lering uirrrekken. Economen dien en

Rarionele beslissingen van individuen die

uit het raam van hun srudeerkamer re kij-

op her momenr van beslissing efficient

ken wat er in de samenleving gebeurr.

zijn, kunnen er voor zorgen dar een praces

AIleen op die mani er beoefenen ze hun

in gang wordr gezet waar nicr of nauwelijks

APRIL

Ook lier de ontwikkeling van her 4wcrry-

opbrengsten.

oe je het ook wendt o(

economic en de concurrcntiepositie

keert, vee I in het leven

die Ncderland inneemt tcn opzichtc

draait nog altijd om

van het buitcnland. Door de toenemendc internationale fiscale

geld. F en interessant

gegcven dat wcrkcn bij het

concurrentic en het wegvallen van

tvlinisterie van Financien bijzondcr

fysieke grenzen worden nicuwc

kleurrijk maakt. Sia de krant er

ei.scn gestdd aan het Ncderlandsc

maar op na. TheOla's als de EMU en

belastingstclsel. Bij het Oircctoraat-

de invoering van de Euro in Neder-

Generaal voor Fiscale Zaken sta

land, de hoagte van het financie-

ringstckort, het economisch beleid

clenken over helastingconcepten

en ga zo maar door. Op de Generate

voor de tockomst.

Thcsaurie

(een

de uitclaging om mec te

van de pijlcrs waaf

De wereld achier de blauwe envelop.

het ivlinisterie van Financicn op

gc bouwd is) werk je aan ondcrwerpen die vrijwcl elke d;:lg de economische katernen en de opiniepagina's van de kranlen

v~~r

b t: h e ~ rst' fl.

Als algemeen, rnacro- of micro-cconoom zit

Het Oirectoraat-Generaal der Bela~tingen is het scharnierpunt tussen de politiek en de BcI;l stingdienst. Oit Oirectoraat is de concernslaf van de

je hij de Generale Thesaurie dan ook als een spin in he t fin a nciecl-

Bel as tin gclienst en daClrmee verantwool'delijk voor de stra te g ische be Ie ids-

cconomische web. Je zit - als je een inbreng hent tenminste - met de

vorming. I-lier komen onder meel' de adviezen vandaan over toepassing

Minister am de tarcl en wordt

n(lUW

betrnkken bij heL voeren van cen

samenhangend financieel-economisch en monetair beleid.

van belasting.wctten. Natuurlijk vertellen we niets nicuws als we zeggen dat niemand graag belasting bctaalt. D(larom proberen we bclasting ook zovecl rnogclijk te rechtvaardigcn. Door te overlcggc n met organisaties

Mel Iwee bellell ill de maalschappij slOan,

van bijvoorbccld consumcnten, belastingadviseurs en ondcrnemers.

Van Clile zaken die cr op het ministerie worden verricht. is de Miljoenennota ongetwijfcld de

mee~t

bekcndc. Hcl

re~utta(lt

van een jaar lang

Door cootinu de dienstvericning te vcrbetcrcn. Werkcn bij het Di.rectoraatGeneraal cler Belastingen betekent werken voor en met de Belastingdienst.

hard werken van het hele ministerjc. in het bijzonder van het Directoraat-

Loopbaanwissc1ing lussen de Belastingdienst en oit directoraat is dan

Gencraal van de Rijksbegroting. Bij het samenstellen van de Rijksbegroting

ook vanzelfsprekend. Een hele Icuke uitdaging Your jou. Maar beslist geen

worcH zo vee l rn o gel ijk rekc nin g gc houdcn met de wcn scil van hurgc rs.

roak kclij kc .

bedrijvc n e n depi.Ht c llll'llt c n. Wat zijn de

fin ~1I1 c idc

co nscqll c llti c.s va n

koopkJ'a ehtbchoud en van he t as ic lzoekersbeleid" Wat kost de WAO" Om aJ die maatscharrclijke discu ss il's e n potitiek c beslissin ge n tc

Ruikjijje kallsell bij hel Millislerie vall Fillanciell? Om een orga lli sJli e met 70'n 170U med cwc r ke rs sne pel te laten fUrlcli n n e re n. Cl..~ n

kunflcn vcrtalen Il<l(lr cen d c gelijk. uitgav l' nheleid. sprc d d het vanzclf

kun jc !liel om

dal.ie ats bcstuurskundige of econoorn bij het Dil'ectoraat-Generaal

draag jc jt' .\ k L'ntje bij aan de hcdrijfsvo L' ring en organisatie vall het Ministerie

van dc Rijksbegroting meer rnoct kunnen dan aileen uitstekend de cijfcrs

v(\n Finallcien. Ats wc het hehbcn over Centrale Dircctics, dan kun je hijvoor-

op een rijtjc zetten.

s tafafdeling heen: de Centrale Directics. \Verk je hier. dan

beeld den ken aan functics bij voorlichting, personeei en organisatie,

aCCOUll-

tantsdicnst. juridische en [inancicle Clfdelingen, kortom, hij de Centrale

Werken aan boeiel/de fiscale zakell,

Directies kun je vanuit alle denkbClrc invalshoeken de d;;lgelijkse gang van

Voor een fiscaal gunstig klimaat kun jc gewoon in eigen hind blijven.

zaken ondersteunen. Over vcel7ijdig gesproken.

Op hel Directoraal-Gcneraal voor Fiscale Zaken wordt clat iisGlle

Ruik jij je kansen hij het Ministcrie van Financicn en wil,ie meer informatie.

t...lilll<lal immel's grotcndcels bepnald. Fiscale wctgeving

ITaag dan dc uitgebreide bwchure aan. tcldoon (070) 342 71 16, Korte

IS cell

belang-

rijk beleidsinstrulllent waal' het gaat om de ondersleuning van de

YOOJ'hout 7. 2'; I I CW Dcn Haag.

WERKEN AAN DE TOEKOMST VAN NEDERLAND.

MI NISTERIE VAN F INANC IEN

Vrouwen, leven en werk

In de w路n igste ee w HEnlE POTI-BUTER EN KEA TUDENS In 1898 stond voor her eerst in de geschie-

bare kwaliteiren over nog andere eigen-

inkomens zijn gelijkmariger verdeeld over

schappcn be,chikken, die besr tor ont-

de bevolking.

plooiing 7.Oudcn mogen worden gebrachr.

Veel gehuwde vrouwen moesren honderd

Nu, honderd jaar later, maakr Vrollwen,

jaar geleden bijverdienen, omdar her inko-

denis arbeid van vrouwen in her middel-

leven en werk in de twinrigste eeuw de

men van de man aileen niet hoog genoeg

pum

balans op van war er sindsdien op her

was. Oat ded en ze veelal thuis, als naaisrer,

van

ge bied van vrouwenarbeid is gebeurd. Uit

wasvrouw, erwtenlecsrcr, garnalenpelste r of

Vrouwenarbeid in Den Haag. De belang-

een schar aan demograflsch e, sociologi-

houdster van kostgangcrs. Maar ze werkren

rijkste doelstelling van de rentoonsrelling

sche, hi storische en economische gegevens,

ook buirenshuis als visrookster, sreenkruis-

was vrouwena rbeid zichrb aar re maken,

aangeleverd door 24 deskundigen, is een

rer en, 's nachts, als haringspeets rer, net-

door rc laren zien wel ke werkzaamheden

rijk geschakeerd, uni ek geheel samenge-

tenboetster of's avonds a ls inpaksrer en

vrouwen verrichtren en welke producten ze

steld, uitvoerig geillusrreerd mer foto's,

schoonmaaksrer. Reguliere loonarbeid van

maakten. Bovendien wilde men ongehuw-

reproducties van schilderijen, tekeningen

gehuwde vro uwen kwam weinig

de vrouwl"I1 uir de gegoede burgerij aan-

en grafleken.

Vrouwen die rond 1900 wel in loondiensr

sporen zich nutrig te maken in de samenle-

De inhoud is verrasse nd en het onderbe-

werkten, waren overwcgcnd jong en ongc-

ving, bijvoorbeeld door re gaan werken als

lichte wordt belichr. De bevolking verdrie-

huwd.

arbeidsinspectrice

maarschappelijk

voudigt van 5 miljoen in 1898 tor bijna 16

Zodra de kinderen oud genoeg waren om

werimer. D aarb ij zou dan regelijkertijd het

miljoen inwoners honderd jaar larer. Her

re verdienen, of het inkomen van de man

lot van de vrouwcn die 31 beroepsarbeid

aanral personen mer een eigen inkomen -

hoger en vooral ook regelmatiger werd,

ver richtten,

worden.

en dar voor haar of zi jn levenson derhoud

bleef d e geh uwde vro uw rhui s om in haar

Vrouwenarbcid honderd jaar geleden was

niet meer aAunkc lijk is van familie of lief-

eigen l1uishouding re werken. De huishou-

namelijk vrijwel sy nonie m mer zwaa r,

dadighcid - nce mr toe va n slechts cnkele

ding doen was in her algemec n zwaar, nier

slecht beraald werk, waarvoor geen scho-

proce nten in 1915, tor bijn a 75% aan het

aileen in de sc hamele woningen van de

ling ve reisr was. Ongeveer de helfr van de

eind van de 20e ee uw. De vooruirgang is

armcre bevolking, m aar oak in de huizen

vro uwclijke beroeps bevolking was diensr-

onmiskcnbaar en geldr in het algemeen

van de rijkere burgers. Sinds J 898 is in de

bode

voar de sociaal-economische o nrwikkelin-

huishouding veel verbererd, is het aanzienlijk minder inspannend en is de producti-

van

N ar ionale

belangstelling:

Tenroonstelling

verIichr

andere

kunnen

hel fr

lan d-

(fabrieks)arbeidsrer. De overvolle werkda-

gen, maar in het bijzondcr voo r de deelna-

gen onder erbarmelijke omsrandigheden

me aan her onderwijs, voor

van deze vrouwen, zoal s her jonge naaisrer-

her huishoudelijke werk en

rje dar dodelijk vermoeid 16 uur per dag

de berocpsa rbeid .

achrer haar naaimachine moesr werken

Gehuwde vrouwen, kinde-

regen een hongerloon, stond in schril con-

ren, weduwen en ouden

trasr mer de leegheid van het leven van her

van dagen hoeven nu nier

lusreloze burgermeisje, dar lOa Is Eline Vere

langer onde r erbarmclijke

vervecid lan gs de Haagsc H ofvijver slenter-

omsrandigheden geld bij te

de. Her zichrbaar maken van die contras-

verdienen

ren, her onder de aa ndachr brengen van her

manicr cen bijdrage aan her

belang van vrouwenarbeid De glorie van

gezinsinkomen te leveren.

VOOL

die

her ongeziene en her benadrukken van de

De werkrijd is enorm ve r- ~

nood zaak tor onderwijs aa n mei sjes trok

kort, 7.Owel per dag, per

massa le belangstclling. Her land was in rep

week, per jaar als per kvcn.

搂

~ !!!~!!~~

in roer. D e rentoonsrclling en haar con-

De meesr eentonige, gevaarlijke e n licha-

viteir srerk gesregen. Een deel van her vroe-

gressen waren baanbrekend. Voor her eersr

melijk zware werl<zaamheden zijn vervan-

ger

werd hardop verkondigd dat vrouwen het-

gen door machines. De schooltijd is ver-

als hobby uitgeoefend , zoals naai e n, koken,

zelfde werk konden doen a ls mannen , dar

lengd en oak de pcnsioenrijd. Geschoold

borduren, breien. Een ander dee! van de

betaalde arbeid nicr d e moederliefde en de

en inreressant werk is voor meer m ensen

huishoude lijke productie is overgenomen

zedelijke repuratie van vro uwen hocfd e re

weggclegd.

door de verzorgingssraar , 7.Oals de zorg voor

ondermijnen en dar vrouwen naasr diensr-

Srandsverschi lien zij n kleiner geworden en

APRIL 199X

ook

voor

vrouwen.

7.0

noodzakelijke werk wordt nu zelfs

kind ere n , zie ken en bejaarden.

II]

In memoriam

1931-1998 Op 13 januari 1998 stierf onverwacht MARGA BRUYN-HUNDT: een opmerkelijke econome, een pionierster op het terrein van de emancipatie van vrouwen, voorvechtster van economische zelfstandigheid voor aile volwassenen, een begenadigd docente en een wetenschapster die in staat was de vertaalslag naar het beleid te maken. gerekend. In hun paspoorr staat dar zij

mannen en de verzwaring van de collecric-

geen beroep hebben, haar inkomen bestaar

ve lasrendruk.

Marga Hundt srudeerde economie aan de

uir kosr en inwoning en war de kostwinner

In 1975 werd Marga Bruyn-Hundr parr-

Faculteit der Economische Werenschappen

haar nog mcer wil geven." (Bruyn-Hundr,

rime aangesreld bij de toenmalige vakgroep

HETTIE POTT-BUTER

en Economerrie aan de Universireir van

1985).

macro-economie ,de leerstoel van prof. d [-.

Amsrerdam van 1948 ror 1954. Oat was

In het 1970 anikel hield Marga cen pie i-

W. Driehuis.

desrijds een ongewone srud iekeuze voor

dooi voor her zichrbaar maken van het

In haar werkrijd gaf Marga Bruyn-Hundr

een meisje. In 1948/49 sronden op een

huishoudelijke werk door uirberaling van

colleges macro-economic, maar daarnaast in haar vrije rijd - colJeges vrouwensrudies.

rotaal aanral van 658 economiesrudenren

een huisvrouwenloon. Uirberaling van een

aan de UvA 23 srudenres ingeschreven; in

loon

lei den (Or opname in her bruro

Deze colleges leverden geen srudiepunren

1954/55 waren van de 728 srlldenten er 26

binnenlands produkr en daarmcc cen einde

op, maar allen die deze colleges hebben

lOU

van her vrouwelijk geslachr (Fase & Van

maken aan her "verdonkeremanen" van de

gevolgd zij n voorgoed bekeerd tor her

der Zijpp, 1992, 562). Kort na haar afstu-

huishoudelijke produkrie. Volgens haar

feminisme.

deren trad Marga in her huwelijk en werd

berckeningen

her nerro narionaal inko-

Faculreir der Economische Werenschappen

kostwinster, opnieuw ongebrllikelijk voor

men regen markrprijzen uir 1964 mer 12%

en Economerrie werden in 1979 deze

een vrouw in die tijd. Ook na het afstude-

rocnemen in dar jaar als de huisvrouw voor

acrivireiren gehonoreerd door Marga als

ren van haar man bleef ze op de arbeids-

haar gewerktc uren een gelijke beloning

speciale opdrachr her geven van onderwijs

markt werkzaam. D e cc rste zeven jaar was

lOU

onrvangen als het huishoudel ij k perso-

op her gebied van vrouwensrudies re verle-

ze in diem als onderzoeksrer bij een

neel en 39% bij een beloning gelijk aan her

nen (voor rwee dagen per week). Deze

consumenrenorganisatie en daarna als lera-

gemiddelde CAO-Ioon.

funcrie heefr zij ror maatt 1995 vervuld, zij

res in her voorrgezet onderwijs. Deze baan

Evenals in her buitenland het geval was

her vanaf 1988 mer nog maar slechts 0, I

lOU

Door her besruur van de

combineerdc ze met de vcrzo rging en

geweesr bij aile voorsrcll cn om de beloning

fre aansrell ing.

opvoeding van rwee kinderen. Het was die

en waardering van huishoudelijk werk van

Eind maatt 1981 richrre Marga Bruyn het

combinatie die Marga Bruyn inspireerde

vrouwen volgde op Marga Bruyn's voorstel

Vrouwenoverleg op. In de jaren erna deed

(Ot her schrijven van een geruchtmakend

een felle discussie, onder andere mer Jan

vrijwel iedere werenschapster aan de facul-

anikel, dar in 1970 verscheen: "De huis-

Pen over de waarde van huishoudelijke

reit mee aan het overleg. Gaandeweg kwa-

vrouw als producenre" (Bruyn-Hundr,

arbeid (Pen, 1970). Die discussie laaide

men ook sociaal geografen en enkele onderzoeksters van andere disciplines erbij.

1970). Zij schreef dir anikcl zoals ze larer

weer op toen in 1973 een vervolgattikel

verwoordde uir ergernis over "het feir dar

verscheen:

in de economische werenschap de arbeid

inkomensvorming en -verdeling" (Bruyn-

1982 her congres "Vrouwenemanciparie en

die voor de meesre vrouwen haar voor-

Hundr, 1973) waarin werd voorgesreld het

economie" organiseerde (TPE, 1982). Her

naamsre levensraak is wordt doodge-

h uisvrouwenloon eerst re fI nancieren uir

ovcrlcg resulreerde eveneens in de oprich-

zwegen. Iedcr zal erkennen dar het groot-

een rijdelijke verhoging van de indirecre

ring van de werkgroep "Vrouw en Werk" in

"Een

geemancipeerde

Het was een enrhousiasre groep die in

brengen van kinderen, het doen van huis-

belastingen en vervolgens door I % van de

maatt 1983. Deze werkzaamheden werden

houdeJijk werk en her verzorgen van huis-

groei van her nationaal inkomen hiervoor

in 1985 beloond mer de insrelling van de

genoren erg belangrijk is. Moederdag

te gebruiken. In de kririek op het voorsrel

buirengewone

wordt door velen uirbundig gevierd. Toch

lag nu de nadruk op de bevesriging van de

heidsvraagsrukken

worden huisvrouwen rot de niet-actieven

besraande rolverdeling russen vrouwen en

emancipariebeleid" (0,5 fre) , in

leerstoel

"Werkgelegenbinnen

her 1989

ROSTRA ECONOMJCA

omgevormd tor de srrucru rel e lec:rstoel

redaerie van het Sociaal M aa ndblad Arbeid,

de verbetering va n d e posirie van vrouwen .

"Vergelijkende bevolkings- e n e mancipa-

m edeoprichtster en bes[Uurslid va n her

rie-economie" (0,8 fre).

maandblad "Opzij", lid va n het Hoofdbe-

Dar huisvrouwenloon een valkuil inhield,

s rulll' Aigem e ne

die de emancipa rie van vrouwen zou

pennin gmees rer van het bes tuur Alida de

belemm eren, erkende Marga in cen arrikel

Jon gsehoo l (Vro uwenvakschool Ut recht) en

in Opzij in 1978 (Bru yn-Hundr. 1978). In

plaa rsv ervangend lid van her bes ruur van de

haar bock "Huishoude n

Bond voor Ouderen,

onberaalde

Socia Ie Verzeke ringsbank. Ais aerief lid van

a rbe id , maar huisvrouw enloon geen oplos-

d e Partij van de Arbei d , was Marga vele

sing" (Br uyn-Hundr , 1985) di sra nrieerde

poliriei

zij zich nog nadrukkelijker - zeifs in de ritel

d 'Ancona , le n Dales en JooP den Uyl. Aa n

ror

ste un

waaronder

He dy

- van h er eerdcr ingenomen srandpunr over

het eind va n haar carriere was Marga voor-

d e m aa rsc happelijke oplossing van de 197 0

zirrer van de commissie di e in 1997 her rap-

e n 1973 a rrikden voor d e onderwaarderin g

porr Toekomstscenario:( herverdeling onbe-

Lireratuur Bruyn-Hundt , M., 1970, . D e hui svro uw als produ ce nrc', Economiseh Statistische B"richten, 13 mei

1970,470-473 Bruyn- Hundt , Ivl., 1973, ' F.cn geemancipcc rd c in kOlncnsve rdcl i ng', Ecollomisr/., SllIlislis(f, ,, Beriehttn. 11 "p ril 1973, 327-330 Sru),n- H undt, M., 1978, . Huisll0uclloo n:pl ec htan ker of va lkuil" Opzij, okto bcr 1978, 10 Sru ), n-Hundr. M ., 1978, ' Onbe raa ld work in het NJti ol1:1a l Inkomen'. [nrerm ed i:1ir, 3 1 ma3rt 1978.

28-3 1

arbeidsrijdverkorring ror een vijf- urige

kreeg, blijkr uir de toekenning in 1990, als

werkdag

eersre, va n de Aletta Jacobsprijs en haar

I:Iruyn- Hundt, M., 1978, 'Dc kosrw inncr cruit, een ve rk c nning', FcoJ/om ;scb SuuiJ",isc/;(' Bn idll t ll. 1 november ) 978, ) 1) 9- 112 1 Bruyn -Hundt, M ., W. Driehuis , YM. Koot & L. Mo>scl, ) 983. Verschllivingen ill de verhol/ding 1J15sen b,·t(l,tld" en oub"llIa/de r1rhcid. Stic h ring Econom ische nderzoek, rapport in opd racht van ministeri c van CRM Bruyn-Hundt, M. , ) 985 , Hliisbollclw = onu<'!(udde

1979). Tor op de dag van vandaag in de

benoeming ror Officie r in de Orde van

arbeid.

belangsrelling sraar een derde door Marga

Oranje Nassa u . Bij haar afscheid va n d e

van huishoudelijke arbei d . Tor op zeke re

taa/de arbeid publi ceerde.

hoogre gold dar ook voor een andere door

Dar Marga v~~r haar activireiten we re n-

haar bepleirre maarschappelijke o pl ossing:

schappelijke e n maarsch appeli jke erkenning

(Driehuis

Bruyn-Hundr ,

Bruyn daarna gepromote oplossing: "de

universireit

kosrwinner erui r" (Bruyn-Hundt, 1978),

Emaneipa ri ecommiss ie een prijs in voor de

srelde

Uni vers ira ire

ofrewel her combinarie scenario, waa rbij

bes re scriprie op her gebied van vrouwen-

iedere volwassene beraalde en on beraalde

ema nciparie die naar haa r werd vernoernd:

a rbeid co mbineerr (Bru yn- Hundr, 1996;

d e Marga Bru yn -Hundr prijs. Van her

Co mmissie To ekoms rsce nario's,

199 7).

College van Bestuur van de Universireit

H er is de vraag in ho everre d eze oplossing

onrving ze bij haa r afscheid voor haar

overeind za l blijven.

weren schap pel ijke verdienste d e Sra-pen-

Wat wei overeind zal blijven is d e were n-

ning , een onderscheiding die ze lden wordt

schappelijke analyse van d e onderwaa rde-

ro ege kend. De eollega's va n de leersroel ,

rin g voor her verrichten van huishoudelijke

schreven een liber amoricum (Maasse n van

rake n , de probl e me n d ie economische

den Brink & Tijdens, red., 1994).

aAlankelijkheid mer zich meebrengt en dat

Her is ryperend voor Marga dat ze ook na

de "beloning" v~~r de gewoonlijk door de

haar pensionering aerief bleef. Weli swaa r

huisvrou w geleverde diensten afhankelijk is

besteedde ze nu meer rijd aan her gasrvrij

va n hergeen de man d aarvoor afdraagr

onrhalen van haar vrienden , aan her genie-

(Bruy n-Hundt, Driehuis, Koot & Mossel,

re n van de natulll' door re wandelen in d e

1983). Ook zull en haar berekeningen over

bergen of te roei en op de Amstel , door re

onderwaardering

het

Bruro

reiL-en en vaker naar musea en eoneerren re

BinnenlJnds Produkr door het nie t meerel -

gaan, maar de publicaties bleve n komen.

len va n d e o nb eraalde arbe id veel aa ndachr

D e belang rijksre was haar proefschrifr

blijven rrekken. Want al zijn eco nomen

(Bruy n-Hundr, 1996) .

hed en ten dage vrij algemccn ovenuigd van

Daarna heefr ze nog reksren aangeleverd

de rekortkomin ge n van her BBP als maar-

voor [wee hoofd srukke n van her boek

s raf van de welvaarr , goede aanvullend e

Vrouwen, lelJerI en werk in de 20e eeuw (POtr-

maatsra ven onrbreken nog steed s. En die

Buter & Tijde ns, red., 1998), ee n boe k dar

zlJn

waar

mede verschijnr rer ere van de herde nking

mar krprij ze n onrbreken, zoa ls milieu, huis-

van de Narionale Te nro ons relling van

houdelijk werk en d e verzorging en opvoe-

Vrouwcnarbeid die 100 jaar geleden plaats-

nodi g op al die

rerreinen

ding van kinde re n

yond. Terwijl d e laarsre drukproeven wer-

Vanaf het m oment van haar aanstellin g

den gecorrigee rd , overleed M a rga in haar

koos Marga Bruyn er voor ook aerief re

geliefd e Zwi rse rland. Ze blijft voo rrleven in

blij ven buiren de univcrs ite ir. Zo was zij -

onze herinnering als een gedreven, o pge-

van 198 1 ror 1989 - lid van de Emancipa-

wekte VrollW, mer ee n ster ke persoonlijk-

rieraad, van 1983 ror 1989 lid van de

heid , die zich mer succes heefr ingezet voor

APRIL

c~ rs [e

111(1171'

iJu i svJ'ollllJl'IlLoon

gee)]

opinsJi llg.

Devcncr, Van Loghum SlatCl'US Btuyn -Hundt, M., 199 6, 7/;" reol/omics of unprtid work, Amsterdam , T hesis Publishers Bruyn - Hundr , M .. ) 996, 'Sce nario's fot a redistri burion of unpai d work in the Nethe rlands' . Feminist t.col/omics 2(3), 1AFFE, 129- 133 Driehuis, W. & M. Bruyn- Hundt, 1979 .. Enige e ffectcn van arbcid srijd ve rkorring', Ecol1om;;cb Sirlfistische Berichl'ell. 2) mal rr ) 979 bse, M.M .C. & I. van der Z ijpp (ted.). ) 992, Sa men!('viug en t!c()f}oll!;e in de twilJligste teuw, Leiden/Antwe rpen, Srenforr Kroese, bijlage. 56 2 Maasse n van de n Brink, H . & K. T ijdc ns, ) 994 . t'mrlJJciptltic en ('('onomie. Alllsrel'Jam: Her Spinhuis Potr-B urer, H en ie & K ed Tijdens (rcd. ), 1998, Vrollwen,

/c Ve'1l

werk in de

tlUil/'igu(~ ('elllll,

Amste rdam , Amsterdam Uni vt.::rsiry Pn:ss Themanummcr, 1982, ' Vrouwcnemancipatie en economic', iijdsc/mfi uoal' I'olilida' Ekonomie, 6(2)

Hertie Port-Burer hchoordc tor dl' slUdcntcn die cind jarcn l.e,'enrig de colleges vrouwcnstudies bij Marga Bruyn-Hund, voIgde. Heni!: POlt werd in maat! ) 98) bcnoemd bij de roenln:1ligc vakgro.:p micro-l.'conomie en nlede -opridllsrcr V,ln het Vrouw,-."noverleg waar zij vice-vourliner V~ln wt:rc.l . Het w,,,, vanzelfsprekend d .1! 7jj dar ook werd hij de oprichting "an de werkgroep Vrouw en Wcrk. Tocn Marga Bruyn vanaf ei nd 1981 rOI vourjaar 198] I'lngdurig ziek was, nam Henie Pan Marga's wcrkz;lamhcdcn ten dele over. a Marga Bruyn's gedecltdijkc pcnsionning in 1988 werd cen deel van Hett ie Pott'S a•• nstelling omgczer in formalic "Vergclijk '"de bcvolkings- en emanciparie-economic" ell kon de 0.4 he form;)tic van Marga BruynHllnd, hchoudcn b lijven .

Intercedent (m/v) bij Randstad Het is geen gemakkelijke functie, maar wei een bijzonder veelzijdige . Een intercedent bij Randstad is veel meer dan een schakel tussen mensen en bedrijven . In feite runt een intercedent z'n eigen uitzendbureau, maakt zelf een marktplan en realiseert dat plan ook zelf. Ondernemer dus. Maar ook talentenjager en relatiemanager. lemand met net zoveel verstand van zaken als van mensen. Ais intercedent bij Randstad ben je het allemaal. Wat we vragen Een HBO- of een academische opleiding is vereist. Maar diploma's zijn niet zaligmakend. We spreken liever van een HBO- of academisch denk- en werkniveau . En hechten minstens zoveel waarde aan kwaliteiten waarvoor geen diploma's bestaan : commercieel inzicht, gedrevenheid, durf, zorgvuldigheid (ook in administratieve zaken), betrokkenheid en het vermogen om overzicht te houden in de drukte van alledag. En natuurlijk ben je dienstverlener in hart en nieren. Een paar jaar ervaring is een pre . Wat we bieden We vragen vee!. Daar stellen we een prima salaris tegenover, evenals een tantieme en ronduit aantrekkelijke secundaire arbeidsvoorwaarden. Maar ook, misschien nog wei belangrijker, een continu opleidingsprogramma waardoor je je in aile opzichten kunt ontwikkelen. GeÂˇlnteresseerd? Spreekt het bovenstaande je aan en herken je jezelf erin, schrijf dan een brief met c.v. naar Randstad Uitzendbureau bv, ter attentie van mevrouw L. Meskers, afdeling Personeelssupport, postbus 12600, 1100 AP Amsterdam-Zuidoost. Je kunt natuurlijk ook eerst even bell en, telefoon (020) 569 51 93 of binnenlopen bij een van onze vestigingen .

â&#x20AC;˘ 1

randstad uitzendbureau

Amsterdamse Co ng res Week April 1998-

VI~ F

TOPDAGEN AMSTERDAMSE CONGRESWEEK

1998

VAN 20 . .::::'"':;~a pRI 1998 WIE? ELKE STUDENT DIE VAN SPEKTAKEL HOUDT WAAROM? OM VE.~RD ~E~RU.I~I.Aaoj........a.,.,u:E~S~TUDIEBOEK DIK IS WAAR?

HOE? INSCHRIJVEN MIDDELS BIJGEVOEGD IN!iCHIRIJFFCnt"'UL_ 1&... BELoon DE AMSTERDAMSE

Co~Ifi."lYtiI

ERPEN HEBBEN DE SEFA EN HAARia SSOC:IAlnES N

DRIJFSLEVEN EN DE OVERHEID WORDEN AFGESLOTEN MET EEN POU-

I N HET KADER VAN DE AANKO

NADRUK ZAL ECHTER LlGGEN OP DE

TIEK DEBAT, WAAR ALLE GRO INTERACTIE MET HET PUBUEK ZODAT

TI"U:Tf:1:1o..I

AAN DE MENING VAN DE TOONAAN-

Amsterdamse Congres Week April 1998

IStre 9

â&#x20AC;˘

hI n

ovation'

De positie van innovatie in de snel veranderende markt De Ia atste jaren zlJn jaren van ceo nomi sehc groei e n bloc i geweest.

Inn ovati e kan d e co ncurrenti epos iti e van Nederland in her algemeen

O m d eLe welvaa rt te kllnn en Co ntinlle ren JIIoe t N ed e rland natullrlijk

ve rsterk en. Inn ovati es kunnen veel voo rdel en hebb en 01' ve rschill en-

ni c t op zijn polderigc lauwe rc n gaa n aISten. Er zijn na melijk vee! ve r-

d e niveau s: ko stenhesparing d oor proees-innovati e, l11arktmacht door

an d eringen gaa nde in d e hllidige samcnievin g , w als wordt aangcgc-

midd d van octrooien e n patenten. Ook kan inn ovati e leid en tot

ven m e t d e containcrhcgrippen digitaliserin g , individllaliscring, glo -

l11ili euvri c nelelijke re produkte n en proclukri cl11 eth o el e n. En a ls laarsrc

bali se rin g, vergrij zing en o ntg roe ning. O ok het gedrag van co nsu-

e n ni ct her Illinsre punt kan inn ovati e Icide n to r he t ui tvind en en o p

m en ten wo rdt steeels mind er voorspelb aar e n d e co ncurrenti e voor

d e markl brengen van ni ellWC prodllkten, waard oor m ett'e n en vaa k

bcd rij ve n wordt steeds grote r. Beelrijve n moe ten zic h ellIS sn ell er aan -

langduri g ee n lllarktieid encl e positie gec reee rd wmelt. 'J(lCh is h et ni ct

passe n aa n hun omgeving om aan d e snei ve ra nd ere nd e we nsen van

ze ker dat het meest inn ovati eve bedrijf oo k pe r d efinitie het lll eest

d e CO l1Sum cn r en aa n d e concurrcntievcrh o udin ge n te kunnen vol-

succesvo lk is. J\llisschi en lare n bedrijve n li ew r ee n co ncurrent m et

d oe n. Bedrijvcn kunn c n hi er o p ve rschillcndc mani crcn o p inspelen,

ee ll ni e uw produkt als ee rste 01' de markt kom en o m zo te kijken o f

ee n mani e r c1 aarvan is innovatie. Binne n cl e stra tegi c van vee I bedrij-

het pro dukt kans van slagcn heeft e n of er geen goedkopere m a ni e r

ven nee mt innovatie een steeds bclan grijkere plaats in.

van produ cc ren is. Door het snei verandcrend e en kritische gedrag van d e eonsument is het immers m oe ilijk voorspelbaar 01' ee n produkt

Inn ova ti c is nict ail ee n ce n mani er

0 111

in tc spele n op cen snel veran-

d e re nd e omgeving, innovati es vc randc ren cl e wereld ze lf 6 6 k. Er zijn

za l slagcn. Misschi en roept m ec r prod ukrinnova rie nog we i mind er voorspelhaar consumenrcngedrag op.

ta lrijke voo rbcclden hi ervan te noe l11 e n als we ee n blik wcrpen op de gesc hi ed cnis. De anti co ncepti epil hee tt cl e bevolkingsopbouw dras -

O p d e weg naar sucecs is he t bclang van inn ovalic ni el voor elke sec-

risch ve rancl erd. D e grij ze golt clie er aan komt bestaat uit d e ecrste

tor even groot. Bepaalcle sectoren in N ed erl a nd hebbe n meer aan -

gebruikers van d e pil en oo k de pos itie van d e vroLlW is er heter van

d acht voo r innovatie omdat dat inherent is aan d e sec tor. Voorh eeld en

gcwo rclen. Andere voo rhee ld en van innovatics di e d e wereld veran-

van secroren waal' innovatie ee n grote rol spee lr zijn: cl e ta rlllace uti-

d erd hebben zijn de uitvindin g van d e telcfo o n d oo r Bell en de claar-

sc he inclusrri e, hi gh-tec h industri e en bi o techn o logisch e industrie.

ui r vo lgend e opkomst van het intern et ee n ce uw late r. Deze innova-

D it zijn teve ns sectore n die zee r dynamisch zijn. Hct is erg moeilijk

ti es verand ere n oo k he t co nsum cnte ngedrag en bedrijfsstrategid:n.

voo r ee n bedrijf Olll zi eh staancl e te hou cle n in zo' n c1 ynamiseh innovati eve markt. Toc h zijn er bedrijven di e als duidelijke winnaar 113ar

O m cht inn o vati e ee n kosrb a re hcz igheid is, is her he la ngrijk dar cen aanlal rancl voorwaardcn

gocd m ogelijk is

0 111

vo re n ko m e n.

inn ovaric w effici ent

m ogclijk te bten vcrl o pe n. Hi er kan m en d c nke n aan ee n goed e

H et bove nstaande ro ept d e vol ge nd e vrage n op: Is he l m ces t inn ova-

intormatievoorzie nin g , onde rwijs, infrastruCtullr, samenwerkingsver-

t ieve bedrijf ook her m ees t kansrijke? Wat kunnen ove rh eid en

banden [Ussen bedrijve n e n coCirdin ari e, stimuians en suhsieli e van d e

bedrijfsleven doen o m innovatie te stil11uleren? Wat is d e invlo ed van

overheid. D eze randvoorwaa rd en wo rden gec rece rd d oor de overheid

concurrentie e n consLlme nrengedrag op innova rie? Her congrcs

en het beelrijfslcve n zeit. Maa r het is vaak niet duidclijk \Va he t inno-

' Srre ngrh in Innovati o n' zal door midde l van sprekcrs uit b edrijtsle-

variebeleid van d e overh eid is e n in hoeverre overheid, beelrijfsleven

yen, overheid en wctensc hap onder anelere ingaan op d e hier gcsreld e

en wetenschap met e1kaar samenwerken om innovaties te bevoreleren.

vragen.

Een ander heleidsvraagstuk is war e1e overheiel, e1e verschillende cluste rs van beelrijven en de social c partners kllnn c n vcrand cre n en verbere rc n o m in Ned e rland ee n be ter innovatiekJil11aat te creeren en inn ovaties goedkope r, efli e ienter en d oel ge ri chter re e10e n verl op en.

De SeEI congrescomlllissi e 19 9 8.

Amsterdamse Congres Week April 1998

Dagprogramma Sefa Congres,

Lutherse Kerk

20 april 1998 9:00

Opening door voorzitter Sefa-congres

11 :45

Lezing door Drs. D. va n der Laan Vice Directeur-Genemal op het directomat

commissie

I)oor Indmtrie en D iemten bij het millisterie

9:05

van !:.conomische Zaken

Inleiding door de dagvoorzitter Prof. dr. ]. Terlouw Voormalig mini,.ter van Economische Zakeu en tham voorzitter van het over-

12: 15

Lunch

13:30

Forumdiscussie over het Nederlandse Innovatiebeleid

koepelent! orgaan lJOor innovatiecentm.

met o.a.: 9:1 5

Drs. H. Krul, voorzitler FNV-bondgenoten

Lezing door Drs. J.E van Duyne Voorzitter Raat! van Bestul/r Koninklijke Hoogovem per 9 Ap ril en lid van het Dagelijk,. Bmlll/r VNO-NCW

9:45

Lezing door Drs. Maurice de Hond

Dhr. A. Verberk R.A., Financieel directeur

Directeur Nieuwe M edia en InjOrrfltltie

A1artinair en I)()ormalig Vice Secretari,'-

Technologie bij Wegener A rcade en

Genemal bij het ministerie l)al1

Voorzitter Raad van Commi,路sari",.en

Ecol1omi,-che Zaken

marktonderzoekbureau Inter/View

10: 15

Pauze Drs. ].A. van den Bandt-Stel , Secretaris technologiebeleid

10:45

VNO-NCW

Lezing door Dr. S. Wittekoek Chic/executive Scienti,.t ASM Lithogmph)'

II : 15