GROOT WANDELBOEK
VLAANDEREN MICHAËL CASSAERT
i.s.m.
DICHTBIJHUISGIDSEN.BE Wandelaars helpen wandelaars Aan de samenstelling van deze gids werd de grootste zorg besteed. Alle gegevens zijn zorgvuldig ter plekke gecontroleerd. Maar ze liggen niet voor eeuwig vast. Een pad kan om de een of andere reden worden afgesloten. De bewegwijzering kan wijzigen of – in het ergste geval – deels of helemaal verdwijnen. Een boom met een voor het parcours erg nuttig routeteken kan omwaaien of omgezaagd worden. Vandalen kunnen wegwijzers of routebordjes vernielen… Daar kan de auteur noch uitgever van deze gids iets aan doen. De redactie zou je evenwel dankbaar zijn, indien je vastgestelde wijzigingen aan de beschreven wandelingen meedeelt. Ons adres: Groot Wandelboek Vlaanderen, Uitgeverij Lannoo, Kasteelstraat 97, 8700 Tielt, redactie. toerisme@lannoo.be. Elke correctie zal – na validatie – op www.dichtbijhuisgidsen.be worden gepubliceerd.
Inhoud 8–9
*
O V E R Z I C H T S K A A RT VA N D E WA N D E L I N G E N
10
*
HOE DEZE GIDS GEBRUIKEN?
13
*
E E N WA N D E L I N G K I E Z E N
De wandelingen 15 01 H A G E V E N
Neerpelt – Door de barre woeste Kempense landschappen van Charles Wellens
23 02 K E M P E N-B R O E K
Bree – Grenswandelen langs waterpartijen en in elzenbroekbossen
31 03 K E M P E N S P L AT E AU
Opoeteren – Langs de steilranden van het Kempens Plateau: van de Bosbeek naar het Bergerven
39 04 M E C H E L S E H E I D E
Maasmechelen – Op de flanken van de Grand Canyon van Vlaanderen
47 05 R I V I E R PA R K M A A S VA L L E I
Leut – Struinen door het eigenzinnige Maaslandschap
55 06 H OG E K E M P E N
Domein Pietersheim-Lanaken – Ruimte en stilte in het Nationaal Park Hoge Kempen
63 07 L I M B U R G S E H A G E L A N D
Loksbergen – Over en door de ijzerzandsteenheuvels van het Hageland
71 08 SC H U L E N S M E E R
Lummen – In het spoor van de schaapskudde, aan de oevers van het Schulensmeer
79 09 G E R H A G E N
Tessenderlo – De groene neus van Limburg
87 10 A L D E N B I E S E N
Bilzen – Door historische landschappen rond de landcommanderij Alden Biesen
95 11 NA A R V R I J H E R N
Sint-Huibrechts-Hern – Door valleien en over heuvelruggen naar de mystieke Kluis
103 12 PA N O R A M A’ S R O N D B O R G L OO N
Grootloon – De bloesembergen van Haspengouw 3
111 13 F R U I T I G H A S P E N GO U W
Gors-Opleeuw – De natuurschatten van Vochtig Haspengouw
119 14 V O E R S T R E E K
Teuven – Naar het hoogste punt van Vlaanderen
127 15 S I N T-P I E T E R S B E R G
Kanne – Bergwandelen in een uniek gebied tussen Jeker en Maas
135 16 I N D E N B R A N D
Hechtel-Eksel – Over paraboolduinen en zandvlakten door De Brand
143 17 K O E R S E L S E B O S S E N E N S L A K K E N B E R G
Beringen – Door uitgestrekte dennenbossen naar het mooiste panorama van Limburg
151 18 P L AT W E I J E R S
Zonhoven – Door het grootste vijvergebied van België
159 19 K A L M T H O U T S E H E I D E
Kalmthout – Door het openluchtmuseum van het Nationaal Park Zoom–Kalmthoutse heide
167 20 W O RT E L -K O L O N I E
Wortel – Naar vergeten Nederland, vanuit de landloperskolonie van Wortel
175 21 D E S TA AT S B O S S E N VA N R AV E L S
Ravels – Door de mooie dreven van de uitgestrekte Staatsbossen
183 22 V O R D E S T E I N E N P E E R D S B O S
Schoten – De kasteelparken en de sprookjesbossen van de Antwerpse Voorkempen
191 23 Z O E R S E L B O S
Zoersel – Door het Zoerselbos naar het Fort van Oelegem
199 24 K E M P E N S E H E U V E L R U G
Herentals – Struinen over de groene parel van de centrale Kempen
207 25 D E M O L S E M E R E N
Mol – De industriële geboorte van de Molse merenregio
215 26 B E L S E H E I D E
Gehucht Bel (Geel) – De Kempen op hun best, tussen de twee Netes
223 27 T W E E -N E T E N L A N D
Herenthout – In de voetsporen van Pallieter
231 28 D E B E E LTJ E S E N D E K WA R E K K E N
Westerlo – In de voetsporen van de prinsen de Merode
239 29 H E T H E L SC H O T
4
Herselt – De oude boswachterswandeling door het favoriete bos van Willem Elsschot
247 30 M E C H E L S B R O E K
Muizen – Het rivierenlandschap van de Dijle
255 31 H E T B R O E K
Heindonk – Door een blauwdooraderd rivierengebied
263 32 L I P P E L O B O S
Lippelo – In de voetsporen van kasteelheren door een historisch bos
271 33 SC H E L D E L A N D
Bornem – Op zoek naar de Oude Schelde en het authentieke Weert
279 34 A S DO N K
Diest – Door topnatuur naar verborgen landgoederen
287 35 W I J N G A A R D B E R G
Wezemaal – Langs wijngaarden en beukenbossen over de historische Wijngaardberg
295 36 K A S T E E L VA N H O R S T
Sint-Pieters-Rode – Wonderlijke natuur rond het kasteel van de Rode Ridder
303 37 H E T V I N N E
Zoutleeuw – In het kielzog van de oude handelsschepen naar het havenstadje Zoutleeuw
311 38 L A N D VA N H O E G A A R D E N
Meldert – Door holle wegen over de toppen van het land van Hoegaarden
319 39 D I J L E VA L L E I E N M E E R D A A LW O U D
Oud-Heverlee – Door het blauwgroene hart van Leuven
327 40 Z O N I Ë N W O U D
Groenendaal – Door de bosreservaten van het grootste loofbos van Vlaanderen
335 41 PA J O T T E N L A N D B I J L E N N I K
Gaasbeek – Authentiek dorpsgevoel met de adem van een grote stad in de nek
343 42 S U P E R L AT I E V E N I N H E T PA J O T T E N L A N D
Oetingen – De mooiste route, het mooiste bos en het mooiste kerkpaadje
351 43 C O N GO B E R G
Vollezele – De spectaculairste uitzichtpunten van het Pajottenland
359 44 L A N D VA N A S S E
Asse – Door Klein-Zwitserland in de Brusselse rand
367 45 B R A B A N T S K O U T E R L A N D
Oppem – Over de Brabantse akkers naar een eeuwenoude brouwerij
375 46 D R O N G E N GO E D B O S
Ursel – Op zoek naar de Drongengoedhoeve in het grootste boscomplex van Oost-Vlaanderen 5
383 47 K R E K E N L A N D
Sint-Jan-in-Eremo – Door de waterrijke polders van het Meetjesland
391 48 WA A S L A N D
Moerbeke-Waas – In het land van de Reynaert de vos en deWaaslandwolf
399 49 S T R O P E R S B O S
Sint-Gillis-Waas – De Stropersroute door het Koningsforeest van het Land van Waas
407 50 M O L S B R O E K
Lokeren – Door het marsland bij de Durme
415 51 K A L K E N S E M E E R S E N
Schellebelle – Door de bloementuin van Vlaanderen
423 52 D E FA LU I N TJ E S
Meldert – Door de groene achtertuin van Aalst naar de abdij van Affligem
431 53 T U S S E N A A L S T E N Z O T T E G E M
Aaigem – Landelijkheid van vergeten tijden in het land van Jan De Wilde
439 54 R A S PA I L L E B O S
Geraardsbergen – Met een hoofdrol voor de Oudenberg, de Dender en de Bosberg
447 55 V L A A M S E A R D E N N E N
Opbrakel – Door het land van Omer Wattez
455 56 B U R R E K E N
Schorisse – Het mooiste bronbos van de Vlaamse Ardennen
463 57 R O N D E N O P D E K WA R E M O N T
Kwaremont – Over de bergen van de flandriens
471 58 B O S ’ T E NA M E
Oudenaarde – Een reis door ons bosverleden
479 59 Z WA L M S T R E E K
Roborst – Langs de watermolens van de schilderachtige Zwalmvallei
487 60 B O U R GO Y E N S TA D S NAT U U R R E S E R VA AT
Gent – Grootse natuur in de rand van de Arteveldestad
495 61 A S S E B R O E K S E M E E R S E N
Ver-Assebroek – De groene parel van het Venetië van het Noorden
503 62 B U L S K A M P V E L D
Doomkerke – De natuurparels van de Vorte Bossen en Gulke Putten
511 63 M A N D E LVA L L E I E N T I E LT S E O M M E L A N D
6
Wakken – Vanuit betoverend weideland voorbij de eeuwenoude Mandel naar de Poelberg
519 64 M O E R E V E L D
Torhout – Over grasweggetjes door een waterrijk landbouwgebied
527 65 T I E G E M-B E R G E N E R R O N D
Ingooigem – Door de achtertuin van Stijn Streuvels
535 66 L A N D VA N M O RTA G N E
Kooigem – Wandelen op hoog niveau op de waterscheidingskam tussen Leie en Schelde
543 67 P R O V I N C I A A L D O M E I N D E PA L I N G B E E K
Ieper – Ramptoerisme in een indrukwekkend natuurlandschap
551 68 R O N D D E K E M M E L B E R G
Kemmel – Pastorale landschappen in Heuvelland
559 69 D E W E S T-V L A A M S E H E U V E L S
Loker – Door de Vlaamse Alpen
567 70 D E B L A N K A A RT
Woumen – Door het blauwe hart van de IJzervallei
575 71 I J Z E R VA L L E I
Lampernisse – Een onvergetelijke ervaring in de grootste open ruimte van Vlaanderen
583 72 H E T W E S T H O E K R E S E R VA AT
Adinkerke – Over de wandelende duinen van het Westhoekreservaat
591 73 D U I N E N VA N D E OO S T K U S T
Wenduine – Voorbij duinbossen naar ‘de parel’ van de Belgische Kust
599 74 H E T Z W I N
Knokke – Over dijken door zee-land
607 75 L A N D VA N U I L E N S P I E G E L
Damme – Vriezeganzen spotten in het hinterland van de Oostkust
7
NOORDZEE
74
Knokke
73 Oostende
Damme
Wenduine
47
75
Sint-Jan-in-Eremo
BRUGGE
49 61
Moerbeke-Waas 48
Assebroek
Sint-Niklaas
46
Ursel Torhout
62
64
71
er IJz
Woumen
GENT
60
Doomkerke
Lampernisse
70
Lokeren 50
51
Leie
A17
lde he
Sc
72 Adinkerke
E40
Wakken
Schellebelle
63
Aalst
Ieper
67
Loker
69
68 Kemmel
OUDENAARDE Kortrijk
Ingooigem
65 66
Kooigem
Sint-Gillis-Waas
58
Meldert
52
53
59
Aaigem
Roborst
Gaasbeek 56 57 Schorisse 55 Geraardsbergen Oetingen 41 54 Kwaremont 42 Opbrakel 43 Vollezele
E429
Tournai (Doornik)
FRANKRIJK
0
30 km
BLZ. NR. 15 1 HAGEVEN 23 2 KEMPEN-BROEK 31 3 KEMPENS PLATEAU 39 4 MECHELSE HEIDE 47 5 RIVIERPARK MAASVALLEI 55 6 HOGE KEMPEN 63 7 LIMBURGSE HAGELAND 71 8 SCHULENSMEER 79 9 GERHAGEN 87 10 ALDEN BIESEN 95 11 NAAR VRIJHERN 103 12 PANORAMA’S ROND BORGLOON 111 13 FRUITIG HASPENGOUW 119 14 VOERSTREEK 127 15 SINT-PIETERSBERG 135 16 IN DEN BRAND 143 17 KOERSELSE BOSSEN EN SLAKKENBERG 151 18 PLATWEIJERS 159 19 KALMTHOUTSE HEIDE 167 20 WORTEL-KOLONIE 175 21 DE STAATSBOSSEN VAN RAVELS 183 22 VORDESTEIN EN PEERDSBOS 191 23 ZOERSELBOS 199 24 KEMPENSE HEUVELRUG 207 25 DE MOLSE MEREN
KM 14,8/6,2 13,5/6,1 10,7/3,6 6,1 8,2 14,8 12 10/8,4 11,3 16,4/5,4 15,5/7,1 10 9,4 16,7/5,9 14,9/4,6 4,2 12,5/10 10,4 9,7 12,2/4,5 11 12,4/3,4 21,9/8,9 17,7/10 13,4/4,9
Kalmthout
21
20
19
NEDERLAND
Ravels
Wortel
Turnhout
Schoten
22
23
Scheld
ANTWERPEN
Zoersel
E313
Herenthout
33 Bornem 32
26 Geel ert
28
kan
Heindonk
30
Muizen
Opoeteren
le
E19
44 Asse 45
Zonhoven
7
Loksbergen
Oud-Heverlee
3
Leut Maasmechelen E314
HASSELT
5
4
Lanaken 6
10
LEUVEN 39
18
8 Lummen
36
Sint-Pieters-Rode
E40
Oppem
Tessenderlo
34 35
Bree
17 Beringen
Diest Wezemaal
2
16
9
Herselt 29
Dij
A12
Hechtel-Eksel
aal
Westerlo
31 Mechelen
Lippelo
Alb
27
Neerpelt
25
24
e
1
Mol
Herentals
38 Meldert
Zoutleeuw Bilzen 37 Sint-Huibrechts-Hern 11 Gors-Opleeuw 13
40
Grootloon 12
15
Kanne
Tongeren
Groenendaal
14
Teuven
WAVRE (WAVER)
LIÈGE (LUIK)
E411
Nivelles (Nijvel)
se
KM BLZ. NR. 8,9 415 51 KALKENSE MEERSEN 11 423 52 DE FALUINTJES 11,6 431 53 TUSSEN AALST EN ZOTTEGEM 12,5 439 54 RASPAILLEBOS 13,2 447 55 VLAAMSE ARDENNEN 9 455 56 BURREKEN 16,2/6,3 463 57 ROND EN OP DE KWAREMONT 5,4 471 58 BOS ’T ENAME 8,9 479 59 ZWALMSTREEK r t h u 6,3 487 60 BOURGOYEN O STADSNATUURRESERVAAT 7,6 495 61 ASSEBROEKSE MEERSEN 12/8,2 503 62 BULSKAMPVELD 511 63 MANDELVALLEI/TIELTSE OMMELAND 17/10,6 8,1 519 64 MOEREVELD 8,3 527 65 TIEGEM-BERG EN ERROND 11,6 535 66 LAND VAN MORTAGNE 543 67 PROVINCIAAL DOMEIN DE PALINGBEEK 8/11,3 8,3 551 68 ROND DE KEMMELBERG 9,3 559 69 DE WEST-VLAAMSE HEUVELS 12,6 567 70 DE BLANKAART 6,6/4,1 575 71 IJZERVALLEI 9,1 583 72 HET WESTHOEKRESERVAAT 10,2/8,6 591 73 DUINEN VAN DE OOSTKUST 10,2 599 74 HET ZWIN 12,3/2,9 607 75 LAND VAN UILENSPIEGEL
e
KM 10,2 BELSE HEIDE 7,3 TWEE-NETENLAND 8,2 DE BEELTJES EN DE KWAREKKEN 6,3 HET HELSCHOT 6 MECHELS BROEK 10,7 HET BROEK 16,4/7,5 LIPPELOBOS 23,4/16,4 SCHELDELAND 13,9/10,5 ASDONK 7,3 WIJNGAARDBERG 10,9 KASTEEL VAN HORST 11,7 HET VINNE 13,3 LAND VAN HOEGAARDEN 13,9 DIJLEVALLEI EN MEERDAALWOUD 11,3/8,2 ZONIENWOUD 12,4 PAJOTTENLAND BIJ LENNIK SUPERLATIEVEN IN HET PAJOTTENLAND 15,3 M 7,6 CONGOBERG 11,5 LAND VAN ASSE 1,4/7,3 BRABANTS KOUTERLAND 14 DRONGENGOEDBOS 12,5/8,3 KREKENLAND 17,1 WAASLAND 11,9/6,7 STROPERSBOS 8,2/6,7/4,7 MOLSBROEK
eu
re
BLZ. NR. 215 26 223 27 231 28 239 29 247 30 255 31 263 32 271 33 279 34 287 35 b 295m 36 S a 37 303 311 38 319 39 327 40 335 41 343 42 351 43 359 44 367 45 375 46 383 47 391 48 399 49 407 50
Hoe deze gids gebruiken? In deze gids worden 75 wandelingen beschreven volgens hetzelfde stramien beschreven:
wandeling
» Een volgnummer en de naam van de plaats waar de Ka lm t houtse h ei d e
19
wandeling begint en eindigt. Het volgnummer vind je terug op
Kalmthout Door h et open luch t m useu m va n h et nat iona a l pa r k Zoom–k a l m t hou tse h ei De
wandeling
de overzichtskaart. K almt hout s e heide
19
» Een titel, die kan beschouwd worden als een smaakmaker; hij
Kalmthout Door h et open luch t m useu m va n geeft belangrijk of doel van de wandeling weer. h et nationa a leen pa r k Zoom–k accent a l m t hou tse h ei De
wandeling
Praktisch
K a lmt h out s e h eide
19
Afs tAnd 9,7 km
Kalmthout Door h et open luch t m useu m va n h et nat iona a l pa r k Zoom–k a l m t hou tse h ei De
Ve rtre kPlAAts Natuureducatiecentrum (NEC) De Vroente
(Putsesteenweg 129, Kalmthout). Op de snelweg van Antwerpen naar Bergen-op-Zoom neem je de afslag Stabroek. Voeg in op Laageind/N111. Rijd door het centrum van Stabroek. Blijf steeds rechtdoor rijden. Het NEC De Vroente staat aangegeven. PArke re n In de buurt van De Vroente is erg veel parkeergelegenheid. Be we gwi jze ri ng Je wandelroute is een combinatie van de mooiste
stukken van de blauwe en de rode route. Je volgt even de zwarte route als verbinding tussen de blauwe en de rode lussen. AArd VAn d e w e g De route bestaat uitsluitend uit onverharde heipaden.
Het mulle zand maakt het soms een beetje moeilijk. toe gAnke l i jkhe i d Ongeschikt voor buggy’s en rolstoelen. In het
bezoekerscentrum staan twee ‘Wombats’ ter beschikking, robuuste rolwagens geschikt voor het rijden op zandige paden. i nformAti e
» Het NEC De Vroente is een goede start voor wandelaars die wat meer over de Kalmthoutse heide willen te weten komen. Bovendien is in hetzelfde gebouw eveneens de toeristische dienst gehuisvest. » Het boek Het paarse landschap van Svein Haaland (KNNV/ Natuurpunt) vertelt aan de hand van prachtige foto’s de geschiedenis van heidelandschappen in Europa. e te n e n d ri nke n
» Een heel erg leuke plek is de omgeving van Station Heide. Vanaf De Vroente volg je simpelweg de zwarte bordjes. Een leuke wandeling van 1,6 km brengt je naar een fantastische plek. In het station van Heide gaf de NMBS een deel van het gerenoveerde gebouw van eind negentiende eeuw in concessie voor de uitbating van een stationsrestaurant. Het stationsrestaurant Heide Statie (Heidestatieplein 4, Kalmthout; tel. +32 03 448 47 27) is elke dag geopend. Uiteraard is er op deze plek ruime keuze tussen andere eet- en drinkgelegenheden.
159
wandeling
162
Praktische informatie: 159 » De lengte van het parcours. Kalm t h out sje ehet hstartpunt e id e van de wandeling bereikt, » Hoe wordt onder Vertrekplaats Kalmthout Door h et open luch t m useu m vaomschreven. n h et nat iona a l pa» rk Zoom–k over almt hou tse wegen h ei De en de toestand ervan. soort Gegevens het Belangrijke niveauverschillen. Welk schoeisel wordt aangeraden. Vermelding of het parcours al dan niet geschikt is voor rolstoelen en kinderwagens. » Gegevens over de bewegwijzering. » Parkeermogelijkheden bij het beginpunt. » De topografische kaart of kaarten, die bij het volgen van de wandeling kan/kunnen worden gebruikt. Het betreft hier de kaarten van het NGI (Nationaal Geografisch Instituut) op schaal 1:20.000. » Eten & Drinken somt de eventuele mogelijkheden op voor een hapje 159 en een drankje onderweg en bij het eindpunt » Informatieadres (VVV, toeristische dienst, natuurparkcentrum, bosbeheer…) » Notities over de bezienswaardigheden in de omgeving.
19 10
» De icoontjes aan het begin van elke wandeling helpen je bij het selecteren van de juiste wandeling voor je gezelschap.
Gedetailleerde kaart De routes uit deze gids zijn niet (of nauwelijks) bewegwijzerd; duidelijke kaarten zijn dan ook onontbeerlijk. Op de wandelkaarten staat de route in rood ingetekend; de referentie punten worden met een rode cijferbol aangeduid. Eventuele verkortingen, uitbreidingen of variante parcoursen worden met een rode streepjeslijn aangeduid. Verder geeft de kaart de plaatsen aan waar de wandeling doorheen voert, de bebouwde centra, de bosgebieden en de belangrijkste waterlopen. AFSTAND
Keetheuvel
Na t u u r r e s e r v a a t
HOOGTE 1
km
4
MOEILIJKHEID
100 %
2,5
0,5
1,3
2
1,5
2,4
0,5
50 m
BELGIË
Lang ven
Kambuisduinen
ONVERHARD
9,7 km
5
Kalmthoutse Heide
40 m
30 m
Vossenbergen 20 m
1
2
3 4
5
6
1
7
R EFER EN TIEPUN TEN Vertrek
Na t u u r r e s e r v a a t Kalmthoutse Heide K
6
Hazenduinen
th alm
ou
t>
Parking De Vroente
2
Putse Moer
3,5 km
3
Infobord
1 km
3 Paalberg
1
4 km
4
5,3 km
5
7,7 km
6
Brandtoren
9,2 km
7
Waarschuwingspaaltje hogedrukpijplijn
Rustbank T-kruising rode en zwarte route
Brandtoren Van Ganzenven
5
N111
Oasis
HOOGTE
Putse Moer
km
ek
7
ONVERHARD
1
N oor dz ee
2,5
0,5
1,3
2 2,4
NEDERLAND
Kalmthout E19
ANTWERPEN
BRUGGE
1
150 m
0m
Albe
rtka
GENT IEPER
e
eld
Sch
E17
E313 E19
naal
Dijle
HASSELT
E40
BRUSSEL
Gemeentebos
E40
LEUVEN WAVER
LUIK
eid
H e
BERGEN
>
La ng ve n
BELGIË
in
Natuureducatief centrum De Vroente
uinen
Dinant
Marche-en-Famenne
GROOTHERTOGDOM LUXEMBURG
AFSTAND
ON VERHARD
MOEILIJKHEID
Vossenbergen 9,7 km 100 % HOOGTE 1
km
AFSTAND
2,5
1,3
100 %
HOOGTE 1
km
0,5
2,5
0,5
1,3
2
1,5
2,4
ON VERHARD
9,7 km
0,5
50 m
MOEILIJKHEID
2
40 m
Nieuw in je Dicht-bij-Huis gidsen is de aanduiding van het hoogteverloop tijdens je wandeling. Het helpt je nog beter 6 7 1 de juiste tocht te kiezen.
2,4
1,5
0,5
50 m
30 m
40 m
20 m
1
2
3 4
5
Na t u u r r e s e r v a a t
30 m
R EFER EN TIEPU N TEN
K a l1 m t2hVertrek o u t s e31H4eParking i d5e De Vroente 6 1 km
2
20 m
7
1
Ka
Putse Moer
R EFER N TEN 3,5EN kmTIEPU 3 Infobord
Ka
Ka
N111
lm
lm
tho
tho
ut
6
lm
tho
ut
Een helder overzicht van de referentiepunten en de reeds afgelegde afstand 3,5 km Infobord 7,7 km3 6 Brandtoren Brandtoren naast de kaart maakt het lezen 4 9,2 km km4 7 Rustbank Waarschuwingspaaltje hogedrukpijplijn Van 5,3 km 5 T-kruising rode en en zwarte route opvolgen hiervan extra Ganzenven 7,7 km 6 Brandtoren gemakkelijk. N111 9,2 km 7 Waarschuwingspaaltje hogedrukpijplijn
Hazenduinen
Vertrek 4 km1
1 km 5,3 km2
> ut
> 1050 m
Parking De Vroente Rustbank 4
Putse Moer T-kruising rode en zwarte route 5
Oasis
>
Bij de kaart krijg je een helder overzicht van de 1 2 parameters 3 4 5 6 belangrijkste die je helpen je tocht goed in te schatten. Afstand, R EFER EN TIEPUN TEN percentage onverharde Vertrek 1 Parking De Vroente wegen en de moeilijk1 km 2 Putse Moer heidsgraad van de tocht 3,5 km 3 Infobord worden duidelijk vermeld. 4 km 4 Rustbank De moeilijkheidsgraad 5,3 km op T-kruising rode en zw 5 een wordt aangeduid km 6waarbij Brandtoren schaal van7,7 1 tot 3 1 staat voor9,2 een Waarschuwingspaaltj kmtocht 7 die je makkelijk kunt afleggen 1050 m met jonge kinderen en 3 de tochten aanduidt die meer geschikt zijn voor ervaren wandelaars.
1050 m
tse Moer
N111
Noordzee
Kalmthout
11
oek
SITUERING NEDERLAND
<S
2
tab r
7
k
ro e
MOEI
100 %
SITUERING
< St
2
abro
NEDERLAND
AFSTAND
9,7 km
1050 m
etheuvel
SITUERING N o o r dze e
wandeling
19
Kalmthoutse heide » Een volgnummer en de naam van de plaats waar de wandeling begintluch en eindigt. Hetmvolgnummer vind je terug Kalmthout Door het open tm useu op deaoverzichtskaart. va n het nationa l pa r k die kan beschouwd worden als een smaakmaker; » Een titel, Zoom–k a l mthou tse heiDe hij geeft een belangrijk aspect of doel van de wandeling weer.
Het typische boomloze open heidelandschap van de Kempen is gebied een » Een korte voorstelling van het dat je bewandelt. echt cultuurlandschap. De grote paradox bij heidegebieden is het feit
dat die fraaie natuurgebieden eigenlijk het resultaat zijn van eeuwenlang intensief ‘hard labeur’. In ons klimaat verbost een heideterrein namelijk in een wip. Dennen en berken winnen snel terrein en nemen het broodnodige licht van de struikhei weg. End of story: hei wordt Praktisch Kalmthoutse heide wandeling 9,7 km bos. Heideterreinen in West-Europa zijn ‘boerenwerk’: resultaat vanDoor het open luch tm useu m Kalmthout A f s tA n d
19
va n het nationa a l pa r k
Natuureducatiecentrum (NEC) De Vroente een wisselwerking tussen grazers (vaak schapen) en struikhei. Zoom–kTot a l m thou tse heiDe (Putsesteenweg 129, Kalmthout). Op de snelweg van Antwerpen V e rt r e k P l A At s
naar Bergen-op-Zoom neem je de afslag Stabroek. Voeg in op
halfweg de Laageind/N111. negentiende eeuw bedekte van Rijd door het centrum van Stabroek. Blijf steeds heide ongeveer Hettwee typische derde boomloze open heidelandschap van de Kempen is een rechtdoor rijden. Het NEC De Vroente staat aangegeven.
echt cultuurlandschap. De grote paradox bij heidegebieden is het feit
de Kempen. Momenteel blijft daar nog maar een kleindat stukje (5%) vaneigenlijk het resultaat zijn van eeuwendie fraaie natuurgebieden In de buurt van De Vroente is erg veel parkeergelegenheid. PA r k e r e n
lang intensief ‘hard labeur’. In ons klimaat verbost een heideterrein
Je wandelroute is een combinatiezowel van de mooistecultuurgeschiedenis als natuur. over, uiterst waardevol inzake namelijk in een wip. Dennen en berken winnen snel terrein en nemen B e w e gw i jz e r i n g
stukken van de blauwe en de rode route. Je volgt even de zwarte
het broodnodige licht van de struikhei weg. End of story: hei wordt
route als verbinding tussen de blauwe en de rode lussen. Een reis terug in de tijd door het fraaiste heideterrein bos. van Vlaanderen, Heideterreinen in West-Europa zijn ‘boerenwerk’: resultaat van A A r d VA n d e w e g De route bestaat uitsluitend uit onverharde heipaden.
Het mulle zand maakt het soms een beetje moeilijk. het grenspark Zoom–Kalmthoutse Heide.
een wisselwerking tussen grazers (vaak schapen) en struikhei. Tot halfweg de negentiende eeuw bedekte heide ongeveer twee derde van de Kempen. Momenteel blijft daar nog maar een klein stukje (5%) van
t o e gA n k e l i j k h e i d Ongeschikt voor buggy’s en rolstoelen. In het
bezoekerscentrum staan twee ‘Wombats’ ter beschikking, robuuste rolwagens geschikt voor het rijden op zandige paden.
over, uiterst waardevol inzake zowel cultuurgeschiedenis als natuur.
1
Een reis terug in de tijd door het fraaiste heideterrein van Vlaanderen, 1 » 2 Vanaf het parkeerterrein van het natuureducatiecentrum De vroente
1,0 km
het grenspark Zoom–Kalmthoutse Heide.
i n f o r m At i e
wandel je naar het ‘militair afweergeschut’ van de Tweede Wereldoorlog. 1 » 2 » Het NEC De Vroente is een goede start voor wandelaars die wat meer over de Kalmthoutse heide willen te weten komen. Bovendien is in hetzelfde gebouw eveneens de toeristische dienst gehuisvest. » Het boek Het paarse landschap van Svein Haaland (KNNV/ Natuurpunt) vertelt aan de hand van prachtige foto’s de geschiedenis van heidelandschappen in Europa.
Vanaf het parkeerterrein van het natuureducatiecentrum De vroente
wandel je naar het ‘militair afweergeschut’ van de Tweede Wereldoorlog. Steek voorzichtig de weg van Stabroek naar Wuustwezel over. Naast een 1,0 km
1
Steek voorzichtig de weg van Stabroek naar Wuustwezel over. Naast een
infopaneel met kaartje stap je het natuurreservaat in. Je zult een tijdje de
infopaneel met kaartje stap je het natuurreservaat in. Je zult een tijdje de met blauwe schaapjes aangeduide route volgen; 75 meter na het paneel ga
schuinlinks het blauwe pad in. Je route loopt eerst langs de bosrand om met blauwe schaapjes aangeduide volgen; 75 meterjena het paneel ga » Een heel erg leuke plek is de omgeving van Station route Heide. eten en drinken
Vanaf De Vroente volg je simpelweg de zwarte bordjes. Een leuke wandeling van 1,6 km brengt je naar een fantastische plek. In het station van Heide gaf de NMBS een deel van het gerenoveerde gebouw van eind negentiende eeuw in concessie voor de uitbating van een stationsrestaurant. Het stationsrestaurant Heide Statie (Heidestatieplein 4, Kalmthout; tel. +32 03 448 47 27) is elke dag geopend. Uiteraard is er op deze plek ruime keuze tussen andere eet- en drinkgelegenheden.
vervolgens een mooi dennenbosje in te duiken. Door de dennen heen zie je
goudgeelgekleurde je schuinlinks het blauwe pad in. Je route loopt eerst langsdede bosrandduinen. omLet op: zodra je uit het bos bent, kom je op een zeer brede loszandige weg. Neem het tweede zandpad aan je rechterkant.
vervolgens een mooi dennenbosje in te duiken. Door de dennen jeschaapjes. Je volgt nogheen steeds dezie blauwe
Je wandelpad loopt door een gebied dat half april 2010 afbrandde. Een kampvuurtje was de oorzaak. De heide afbranden is een techniek zo oud als de mens. Ongecontroleerde branden in de zomer kunnen echter grote natuurschade veroorzaken. In een nat voorjaar blijft een brand vrij oppervlakkig. Alleen de vegetatie wordt vernietigd. Houtige soorten zoals gewone dophei en struikhei kunnen hetzelfde jaar nog opnieuw uitlopen. De impact op de diep ingegraven
de goudgeelgekleurde duinen. Let op: zodra je uit het bos bent, kom je op een zeer brede loszandige weg. Neem het tweede zandpad aan je rechterkant. Je volgt nog steeds de blauwe schaapjes.
Je wandelpad loopt door een gebied dat half april 2010 afbrandde. Een kampvuurtje 162 was de oorzaak. De heide afbranden is een techniek zo oud als de mens. Ongecontroleerde branden in de zomer kunnen echter grote natuurschade veroorzaken. In een nat voorjaar blijft een brand vrij oppervlakkig. Alleen de Legenda van deHoutige iconen vegetatie wordt vernietigd. soorten zoals gewoneGedetailleerde dophei en struikhei beschrijving deingegraven wandelroute kunnen hetzelfde jaar nog opnieuw uitlopen. De impact opvan de diep
» haalbaar voor kinderen » haalbaar voor kinderwagens »
geschikt voor hondenbaasjes (met hun hond)
» avontuurlijk »
panorama’s en uitzonderlijke landschappen
» ideaal voor natuurliefhebbers (speciale planten, dieren, natuurfenomenen)
12
163
» Nauwkeurige omschrijving van het exacte beginpunt van de 163 wandeling. » Beschrijving van de wandeling zelf, in nauwkeurige samenhang met het wandelkaartje. » Verder worden, in vetjes en genummerd, een aantal bezienswaardigheden of iets wat als baken langs de route kan dienen, aangeduid. De nummering heeft betrekking op de legende bij het wandelkaartje.
1
Hageven
3/1
(✓)
2
Kempen-Broek
2/1
(✓)
3
Kempens Plateau
2/1
✓
4
Mechelse Heide
2
✓
5
Rivierpark Maasvallei
1
✓
6
Hoge Kempen
3
✓
✓
7
Limburgse Hageland
2
✓
✓
✓
8
Schulensmeer
2
✓
✓
✓
9
Gerhagen
2
✓
✓
10
✓
✓
✓
✓ ✓
✓
Alden Biesen
3/1
(✓)
✓
3/1
(✓)
✓
✓ ✓
✓
ideaal voor natuur liefhebbers
panorama’s en uitzonderlijke landschappen
avontuurlijk
geschikt voor hondenbaasjes (met hun hond)
haalbaar voor kinderwagens
haalbaar voor (jonge) kinderen
moeilijkheidsgraad
Wandelingen kiezen
✓
✓
✓
✓
✓ ✓
✓
11
Naar Vrijhern
12
Panorama’s rond Borgloon
2
✓
✓
✓
13
Fruitig Haspengouw
2
✓
✓
✓
✓
14
Voerstreek
3/1
✓
✓
✓
✓
15
Sint-Pietersberg
3/1
(✓)
✓
✓
✓
16
In den Brand
1
✓
✓
✓
✓ ✓
17
Koerselse bossen en Slakkenberg
✓
✓
18
Platweijers
2
✓
✓
✓
19
Kalmthoutse heide
2
✓
✓
✓
20
Wortel-Kolonie
✓
✓
2/1
2/1
✓
(✓)
(✓)
✓
21
De staatsbossen van Ravels
22
Vordestein en Peerdsbos
2/1
23
Zoerselbos
3/2
✓
24
Kempense heuvelrug
3/2
✓
2/1
2
25
De Molse meren
26
Belse heide
2
✓ (✓)
✓
(✓)
✓
✓ ✓
✓
✓
27
Twee-Netenland
2
✓
✓
28
De Beeltjes en De Kwarekken
1
✓
✓
✓
29
Het Helschot
1
✓
✓
✓
30
Mechels Broek
1
✓
✓
31
Het Broek
2
✓
✓
32
Lippelobos
3/1
(✓)
✓ ✓
33
Scheldeland
3
✓
34
Asdonk
2
✓
35
Wijngaardberg
2
36
Kasteel van Horst
2
✓
✓
✓
✓ ✓
✓ ✓
✓
✓
✓
✓
✓
Het Vinne
2
Land van Hoegaarden
2
39
Dijlevallei en Meerdaalwoud
40 41
✓ (✓)
✓
Zoniënwoud
2
(✓)
✓
Pajottenland bij Lennik
2
42
Superlatieven i/h Pajottenland
3
43
Congoberg
1
44
Land van Asse
45
Brabants Kouterland
46
Drongengoedbos
47
Krekenland
48
Waasland
ideaal voor natuur liefhebbers
✓ ✓ ✓
✓ ✓ ✓
2 (✓)
2 2/1
panorama’s en uitzonderlijke landschappen
✓
3/1
2/1
avontuurlijk
geschikt voor hondenbaasjes (met hun hond)
haalbaar voor kinderwagens
haalbaar voor (jonge) kinderen
moeilijkheidsgraad
14
37 38
✓ ✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓ (✓)
✓
3
✓
✓
✓
✓
49
Stropersbos
2/1
(✓)
50
Molsbroek
1
✓
51
Kalkense Meersen
1
✓
52
De Faluintjes
2
✓
✓ ✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
53
Tussen Aalst en Zottegem
2
✓
✓
54
Raspaillebos
2
✓
✓
✓
55
Vlaamse Ardennen
2
✓
✓
✓
56
Burreken
2
✓
✓
✓
57
Rond en op de Kwaremont
3/1
(✓)
✓ ✓
✓
58
Bos ’t Ename
1
✓
59
Zwalmstreek
1
✓
60
Bourgoyen stadsnatuurreservaat
1
✓
61
Assebroekse Meersen
1
(✓)
✓
✓
62
Bulskampveld
2/1
✓
✓
✓
3/2 ✓
✓
✓ ✓ ✓
✓
63
Mandelvallei en Tieltse Ommeland
64
Moereveld
65
Tiegem-berg en errond
2
✓
66
Land van Mortagne
2
✓
1
✓
✓
✓ ✓ ✓
✓ ✓
67
Provinciaal domein De Palingbeek
1
✓
✓
✓
68
Rond de Kemmelberg
2
✓
✓
✓
69
De West-Vlaamse Heuvels
2
✓
70
De Blankaart
2
✓
71
IJzervallei
1
72
Westhoekreservaat
2
73
Duinen van de Oostkust
2
74
Het Zwin
75
Land van Uilenspiegel
✓
✓
✓ ✓
✓ (✓)
✓
✓
✓
✓
✓
✓ ✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
2 2/1
✓
✓
wandeling
HAG E VE N
01
NEERPELT DOOR DE B A R R E WOEST E K EM PENSEÂ L A N DSCH A PPEN VA N CH A R L ES W EL L ENS
6,2 km
15
wa
a rd
>
De Zwaan
Val k
ens
4
5
Valkenswaard
PEEDIJK
Do mm el
N69
Voorste Brug 3
Achterste Brug
Achthoek ur re s ge erv aa ve t n
Grenspaal 182
Ha
Na
tu
NEDERLAND
De Stenen Brug
Ve
rb
i
i nd
s
m
el
l
m
aa
Platte heide
2
Do
ng
n ka
6
Turfven
Turfheide
N74
7 Vogelkijkhut e Ne
Zwaluwentoren
rp elt >
1
Vogelkijkwand Natuur-infocentrum De Wulp
Hageheide
Borkel
AFSTAND
ONVERHARD
MOEILIJKHEID
14,8 km 85 %
3(1)
6,2 km
HOOGTE 2,9
km
1,7
2,4
0,8
2,5
2,8
1,7
80 m
60 m
40 m
20 m
1
2
3
4 5
6
7
1
R EFER EN TIEPUN TEN Vertrek
1
Bezoekerscentrum De Wulp
2,9 km
2
Asfaltweg aan de Stenen Brug
4,6 km
3
Gehucht Achthoek - Bokrijkhuisjes
7 km
4
Knooppunt 24 aan de Dommel
7,8 km
5
Karrenspoor bij huis met nr.31
10,3 km
6
Grenspaal nr. 182
13,1 km
7
De Buizerdstraat in de woonwijk
1750 m
INGEKORTE ROUTE (6,2 km) 1 › 2 › 7 › 1
SITUERING
BELGIË
Noordzee
NEDERLAND
Neerpelt
E19
BRUGGE
ANTWERPEN GENT
250 m IEPER
L
eie
Alb
ertk
E17
e
eld
Sch
ana
E313
E19
al
Dijle
HASSELT
E40
BRUSSEL
0m
E40
LEUVEN WAVER
LUIK
BERGEN Dinant
Marche-en-Famenne
6,2 km
Praktisch AF STAND 14,8 km – 6,2 km (ingekorte route) VERTREKPLAAT S Bezoekerscentrum De Wulp (Tussenstraat 10,
Neerpelt). Neem op de N74 van Hasselt naar Eindhoven (de beruchte noord-zuidverbinding) de laatste afslag (Grote Heide) voor de grensovergang. Na 500 meter rijd je de eerste weg links in. Aan het einde ligt bezoekerscentrum De Wulp. PARKEREN Er is voldoende parkeergelegenheid bij het bezoekerscentrum. BEWEGWI JZER IN G In België volg je deels de Smokkelroute. In Nederland
maak je gebruik van de wandelknooppunten. AARD VAN DE W EG De wandeling loopt grotendeels over niet-geasfalteerde
paden. TOEGANKELI JK H E ID Onmogelijk voor buggy’s en rolstoelen. I NF ORMATI E Het mooie en bescheiden bezoekerscentrum De Wulp is
de poort tot het in elk opzicht grensoverschrijdende natuurgebied. ETEN EN DRI NKE N
»» In de Dorpsstraat in Borkel heb je aan de kerk de keuze wat betreft drink- en eetgelegenheden. De Zwaan is een erg leuke plek om de tijd te laten voorbijgaan (www.zwaanborkel.com). »» Een leuke plek om de tocht af te sluiten is de minibar van bezoekerscentrum De Wulp (www.natuurpuntneerpelt.be/ bezoekerscentrum/dewulp.php).
18
wandeling
1
HAGEVEN NEERPELT DOOR DE BA R R E WOESTE K EMPENSE L A N DSCH A PPEN VA N CH A R L ES W EL L ENS
‘Kort bij de Belgische grens strekt zich een onmetelijke en zeer drassige heidevlakte uit. Het is een oord van een schrikaanjagende woestheid. Het doortrekken van deze barre woestenij is voor mij steeds een bron van verschillende ontroeringen en gewaarwordingen. Geen menselijk wezen valt er te bespeuren. In dit plekje, groots van eenzaamheid, voel ik me klein, beroerd, onmachtig, verloren en vol vrees. En wanneer ik dan eindelijk langs het wankele brugske de Dommel oversteek, voel ik mij als een ontsnapte uit deze onherbergzame wildernis’. Met deze woorden beschreef de Kempense schilder Charles Wellens zijn indrukken na een wandeling in het Hageven, anno 1911. De schrikaanjagende woestheid heeft plaatsgemaakt voor een boeiend afwisselend landschap. Het Hageven blijft een gebied van superlatieven. Samen met de Plateaux in Nederland vormt het Hageven dan ook een van de mooiste Benelux-grensoverschrijdende natuurgebieden.
De wandeling 1 » 2 Aan bezoekerscentrum De Wulp
2,9 km
1vind je achter de informatieborden het
eerste wandelpaaltje. Het eerste deel van de wandeling volgt de Smokkelroute. Zeer snel kom je aan de brug voor de Dommel. Stap links tot aan een vogelkijkwand. Je loopt nu in natuurreservaat het Hageven.
Het natuurreservaat is enkel en alleen al om zijn variatie aan bodemtypes een unicum. Deze grote ondergrondse verscheidenheid weerspiegelt zich op haar beurt door een mozaïek aan verschillende vegetatietypes. De riet-, vijver- en vennenzone in de buurt van de Dommel gaat zeer snel over in een heidelandschap met landduinen. De open terreinen worden plaatselijk onderbroken door zaailingen van grove den en ruwe berk. De rand wordt gebufferd door naaldhoutbossen. Aan de vogelkijkwand ga je rechts en volg je de Dommel. Je komt voorbij een vogelkijkhut. Aan de betonnen brug neem je rechts. Zo ga je even het Hageven uit. Je volgt nog steeds de rode route, maar je loopt vanaf nu 19
op de smokkelroute, bewegwijzerd met paaltjes met hierop witte pijltjes. Na 200 meter mag je de verharding gelukkig weer inruilen voor een onverhard pad. Let nu zeer goed op: zodra je weer op asfalt bent, volg je de rode route niet meer.
Inkorting 2 » 7 » 1 Voor de wandellus van 6,2 km ga je rechts de asfaltweg op en wandel tot je
3,3 km
je tussen de huizen bevindt. Na huisnummer 115 sla je aan de elektriciteitscabine het brede graspad rechts in. Wandel rechtdoor tussen het dennenbos en het riet. Je loopt nu over de oranje route. Zodra je uit het dennenbosje bent, ga je aan een kruising van vier wegen rechtdoor. Aan een volgend kruispunt leidt de oranje route je eveneens rechtdoor. Ten slotte kom je in een woonwijk in het gehucht Turfheide. Steek de straat schuinrechts over en
7door de wijk. De oranje route brengt je terug 1.
wandel via de Buizerdstraat
naar het beginpunt van de wandelroute, bezoekerscentrum De Wulp 2 » 3 Ga links de asfaltweg op tot aan de Stenen Brug
1,7 km
2. Steek de Dommel over
en ga over het wildrooster weer het Hageven in. Je loopt nu over de Borkeldijkweg door duingebied. Ongemerkt sluip je Nederland binnen.
In het Hageven is een aantal terreinen uit landbouw gehaald en omgevormd tot natuur. De zeer voedselrijke bovenlaag wordt plaatselijk afgeschraapt tot op de minerale ondergrond. Er wordt geprobeerd om bij deze werkzaamheden het reliëf zo veel mogelijk te sparen. Het eerste jaar na de natuurinrichtingswerkzaamheden lijkt zo’n omgevormd terrein eerder op een woestijn dan op een stukje fraaie natuur. Momenteel is er erg veel berken- en dennenopslag. In het kader van natuurherstel worden deze vaak verwijderd. Mooie natuurgebieden liggen vaak op landsgrenzen. Onder impuls van de Benelux proberen landen samen te werken en hun beheer op elkaar af te stemmen bij deze ‘natuurgebieden zonder grenzen’. De route leidt je naar het mooie gehucht Achthoek
3. Dit plaatsje lijkt wel
een stukje van het openluchtmuseum van Bokrijk. 3 » 4 In het gehucht Achthoek ga je op de met betonklinkers verharde weg naar
2,4 km
rechts. Op het eerstvolgende kruispunt kun je de Nederlandse wandelknooppuntenpaaltjes al terugvinden. De weg in betonklinkers gaat over in een brede zandweg. Ga na 50 meter linksaf en volg deze draaiende veldweg tot aan de Dommel (volg witte pijltjes; knooppunten 22 > 24)
20