Bolesław Biegas
Bolesław Biegas 1877-1954
– Płock 2014 –
Publikacja towarzyszy wystawie Bolesław Biegas 1877-1954 zorganizowanej z okazji 60. rocznicy śmierci artysty. Czas trwania wystawy 5 VI – 6 VII 2014 Muzeum Mazowieckie w Płocku – Galeria Kino, ul. Tumska 5A Dyrektor Muzeum Mazowieckiego w Płocku – Leonard Sobieraj
ISBN 978-83-64676-00-0
Komisarz wystawy, autor katalogu, fotografii (str. 19), scenariusza, oprawy plastycznej wystawy Szymon Zaremba Współpraca przy katalogu i aranżacji wystawy, obróbka cyfrowa zdjęć archiwalnych Aleksandra Czuryło Zdjęcia archiwalne udostępnione przez Polskie Towarzystwo Historyczno-Literackie, Bibliotekę Polską w Paryżu Fotografie Artur Kras (str. 20), Jan Waćkowski (str. 19) Adiustacje Zbigniew Chlewiński Realizacja wystawy Dział Techniczny MMP – Stanisław Konczewski, Bogdan Józwik, Jerzy Wiącek, Dariusz Kiełpiński, Piotr Mazurowski, Arkadiusz Tarnowski
Druk Drukarnia Mediakolor
Wydanie 1. Nakład 200 egz. Muzeum Mazowieckie w Płocku 09-402 Płock, ul. Tumska 8 e-mail: muzeumplock@wp.pl tel. 24 364 70 71 fax 24 262 44 93 www.facebook.com/galeriammp
WSTĘP
Twórczość artystyczna Bolesława Biegasa jest coraz bardziej znana i rozpoznawalna przez szerokie grono odbiorców sztuki, natomiast wiele epizodów z jego życia jest nadal okrytych aurą tajemnicy. Artysta sam zniszczył większość dokumentów dotyczących swojego życia prywatnego, tym samym pozostawiając historykom szerokie pole do spekulacji na temat własnych losów. Aura niedopowiedzenia, tajemniczości okrywała go od czasu przybycia do Paryża. André Salomon, poeta i pisarz, który towarzyszył poczynaniom artystów tworzących nowoczesną sztukę, w swoich wspomnieniach Souvenir sans fin (Wspomnienia bez końca) pisze, że jednym z pierwszych artystów, jakich spotkał, był Polak Bolesław Biegas, który obnosił ze sobą po mieście swoją legendę. Miał ich wiele, więc wahał się między legendą o synu książęcym i natchnionym pasterzu. Nie było żadnej szansy wyjaśnienia tego przez samego Biegasa. Był prawie niemową, wydając ze swych ust tylko pluskające sylaby, jakby woda w strumieniu szemrała po liściach rzeżuchy. Długie blond włosy, cienkie wąsy, mała bródka, niewielkiego wzrostu i tuszy, oko wilgotne. Można go sobie wyobrazić jako tego, który gra na instrumencie zastępującym nad Wisłą kobzę. Wystawa czasowa zorganizowana z okazji 60. rocznicy śmierci artysty powinna przybliżyć współczesnemu odbiorcy sylwetkę niepospolitego artysty, a płocczanom przypomnieć o pastuszku z Koziczyna (wieś leżąca 4 km od Ciechanowa), który dzięki talentowi i pomocy osób realizujących pozytywistyczną ideę pracy u podstaw, zdobył sławę i w jej glorii przemierzał ulice Płocka niemal dokładnie 105 lat temu. Leonard Sobieraj dyrektor Muzeum Mazowieckiego w Płocku
Sześćdziesiąt lat temu, 30 września 1954 roku o godzinie 1.45, w Szpitalu Neckera przy 149 rue de Sevres w Paryżu w wieku 77 lat zmarł Bolesław Biegas. Umierając bezpotomnie, całą swoją spuściznę artystyczną przekazał Polskiemu Towarzystwu Historyczno-Literackiemu w Paryżu, do którego należał od 14 listopada 1951. Msza żałobna odbyła się 5 października w Kościele Polskim przy 263 rue Saint-Honoré, pogrzeb zaś na cmentarzu w Montmorency, gdzie spoczywa wielu członków PTH-L. Wydaje się, że związki Bolesława Biegasa z Płockiem zasadniczo są bardzo wątłe, ale czy tak jest w istocie? To w Płocku 4 stycznia 1897 roku władze carskie wydały mu paszport o numerze 60/2. Z diecezji płockiej pochodził ks. Aleksander Rzewnicki, on pierwszy dostrzegł nieprzeciętne zdolności u młodego pastuszka z Koziczyna, wioski wchodzącej w obręb parafii, której wówczas był proboszczem. I skierował go do ludzi, których pozycja społeczna i koneksje umożliwiły Biegasowi naukę oraz wyjazd do Francji. To jego w Płocku w 1909 roku odwiedzał Biegas, co zostało udokumentowane wspólną fotografią. Ksiądz Aleksander wspierał artystyczny rozwój Biegasa w czasie, kiedy większość jego wcześniejszych promotorów, na czele z Aleksandrem Świętochowskim, odwróciła się od niepokornego artysty. W swoim Pamiętniku płocczanki wspomina Biegasa Maria Macieszyna, a Kazimierz Askanas w Sztuce Płocka pisze o modzie na symbolizm, jaka zapanowała w zamożniejszych domach płockich mieszczan po wystawie światowej w Paryżu. Moda ta sprawiła, że pojawiło się w płockich domach wiele rzeźb francuskich twórców wysokiej klasy, jak Moreau czy Maillol, a wśród nich oryginały i kopie rzeźb Bolesława Biegasa. Askanas pisze wręcz o szczególnej popularności Biegasa w Płocku w pierwszych latach XX stulecia, co wiązało się z mecenatem Izydora Mayznera, przemysłowca i mecenasa sztuki (ojca Kazimierza Mayznera – adwokata i publicysty, założyciela Klubu Artystycznego Płocczan). Dokonania i osiągnięcia Biegasa opisywała lokalna prasa: „Głos Płocki”, „Echa Płockie i Łomżyńskie” oraz „Mazur”. Ciekawe, czy oryginały lub kopie rzeźb Biegasa, jakie w pierwszych latach XX stulecia posiadali płocczanie, przetrwały do dnia dzisiejszego. Czy w ciszy zapomnienia, na strychu lub w piwnicy, spoczywa nieodkryta dotąd rzeźba jego autorstwa? Może obecna, okolicznościowa wystawa związana z 60. rocznicą śmierci artysty sprawi, że po zapoznaniu się z jego tak charakterystyczną twórczością, ktoś gdzieś dokona odkrycia zapomnianej rzeźby Biegasa, powiększając tym samym liczbę jego dzieł, jakie przetrwały do czasów obecnych, i wzbogaci swoją rodzinną historią płocki epizod w biografii artysty. Szymon Zaremba kurator wystawy
–3–
BoLESŁAW Bo ESŁAW BIEGAS EGAS
Bolesław Biegas – właściwe nazwisko Biegalski – ur. 29 marca 1877 w Koziczynie, wiosce koło Ciechanowa, pod zaborem rosyjskim. Jego rodzice z całą pewnością nie byli pochodzenia chłopskiego. ojciec Bartłomiej Biegalski, ur. 1841 w Ciechanowie, był dobrym skrzypkiem, założył orkiestrę, która grała na weselach i innych uroczystościach wiejskich. Matka Eleonora z domu Wichrowicz, ur. 1836 w Koziczynie. Miał trojkę rodzeństwa: siostrę Mariannę (ur. 1870) oraz dwóch braci, Janka (ur. 1873) i Jana (ur. 1883). Dzieciństwo spędził na wsi, pasąc bydło. W 1884 roku tworzy
Dom rodzinny Bolesława Biegasa w Koziczynie.
pierwsze figurki z gliny. ojciec i młodszy brat zmarli tego samego dnia – 3 marca 1886 (ojciec chorował lato i zimę). Rodzina poważnie się zadłużyła w związku z przewlekłą chorobą ojca i po jego śmierci, jak później wspominał sam Biegas, dłużnicy wszystko z domu zabrali i skrzypce, nawet pamiątkę drogą. Matka wychodzi ponownie za mąż za podoficera armii rosyjskiej Antoniego Michalskiego. Umiera 4 grudnia 1890 roku. Młody Bolek trafia pod opiekę siostry, która jest już zamężna z Bronisławem Modestem, stolarzem. W jego warsztacie chłopiec zdobywa podstawy ewentualnego przyszłego zawodu i, co najważniejsze, może oddawać się swojej pasji rzeźbiarskiej. W 1895 roku woźnica ks. Aleksandra Rzewnickiego zauważa u swojego szwagra Bronisława Modesta (mąż siostry Bolesława) kilka drewnianych figurek. Zabiera je, a te z kolei widzi ks. Rzewnicki, wzywa wtedy 16-letniego Bolka i dla pełnego określenia jego uzdolnień artystycznych zleca wykonanie portretu hrabiego Adama Krasińskiego z opinogóry. Portret jest na
Paszport Bolesława Biegasa wydany w Płocku w 1897; w zbiorach Muzeum okręgowego w Ciechanowie.
tyle dobry, że ks. Rzewnicki organizuje zbiórkę pieniędzy wśród księży z pobliskich parafii, aby umożliwić Bolesławowi naukę w Warszawie u snycerza Antoniego Panasiuka, który kierował pracownią sztuki kościelnej wykonującej posągi i meble głównie dla wiejskich kościołów. Terminował półtora roku i był traktowany źle. Nie mógł tworzyć własnych dzieł, nie pobierał żadnych nauk, był analfabetą. W 1896 ucieka więc z powrotem do Koziczyna, dokąd dociera chory, skrajnie wyczerpany. Na 1896 rok datowane jest popiersie ks. Rzewnickiego (obecnie w zbiorach Muzeum Diecezjalnego w Płocku) wykonane z drewna, prawdopodobnie jedna –5–
Juliusz Kossak, Gmach Szkoły Sztuk Pięknych w Krakowie, akwarela, 1886.
Bolesław Biegas
z niewielu, jeśli nie jedyna, zachowana rzeźba Biegasa wykonana w drewnie. Dla podratowania zdrowia chłopca ks. Aleksander umieszcza go u swojego przyjaciela, lekarza Franciszka Rajkowskiego w pobliskim Ciechanowie. Doktor Rajkowski wywodzi się z chłopstwa. Studiował w Warszawie i Wiedniu. Uczestniczy w zagranicznych kongresach, m.in. w Berlinie, Paryżu, Rzymie. Wyróżnia się w walce z cholerą, która szaleje wówczas na Mazowszu. Wrażliwy na biedę, charyzmatyczny typ lekarza, odmawia pobierania honorarium od chłopów, a nawet czasami daje im pieniądze na zakup leków. Lekarz
Pracownia rzeźby Konstantego Laszczki w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie.
zajął się edukacją Bolesława i pozwalał mu swobodnie rzeźbić. Z inspiracji Rajkowskiego powstała seria rzeźb przedstawiających wiejskie praktyki znachorskie (Stara baba stawiająca garnek na brzuchu chorej, Wykalanie, Natrząsanie). Rzeźby te wraz z innymi dziełami nawiązującymi do życia wsi mazowieckiej (Kobieta z dzbanem, Oberek, Odpoczynek), zaprezentowane zostały na wystawie higienicznej w Warszawie, zwracając na siebie uwagę „Tygodnika Ilustrowanego” i „Kuriera Warszawskiego”. Dzięki znajomościom ks. Rzewnickiego udało się prace rzeźbiarskie Bolesława zaprezentować hrabiemu Adamowi Krasińskiemu rezydującemu w Opinogórze, a także pisarzowi i filozofowi Aleksandrowi Świętochowskiemu. Aleksander Świętochowski należał do najbardziej wpływowych osób wśród inteligencji polskiej
Bolesław Biegas obok swojej rzeźby Humanizm w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, 1901.
końca XIX wieku. Był przekonany o geniuszu młodego twórcy, którego nazywał „nowym Giottem”, i to on w 1896 roku zmienił nazwisko Biegalskiego na „Biegas”, by móc go lepiej zaprezentować jako autentyczny twór kultury ludowej, uchroniony przed rusyfikacją i innymi obcymi wpływami. Świętochowski, przekonany o talencie młodego twórcy, zorganizował mu wystawę rzeźby w księgarni Wendego w Warszawie, poświęcił szereg artykułów w redagowanym przez siebie tygodniku „Prawda”, ogłosił publiczną subskrypcję i zebrał środki wystarczające na cztery lata studiów w Szkole Sztuk Pięknych w Krakowie. W Płocku 4 stycznia 1897 roku otrzymuje Biegas paszport o numerze 60/2, wydany przez władze carskie. Udaje się do Krakowa na studia w Szkole Sztuk Pięknych, która w owym czasie jest jedyną polską –7–
Bolesław Biegas w swojej pracowni.
BoLESŁAW Bo ESŁAW BIEGAS EGAS
uczelnią artystyczną. od kwietnia 1895 krakowskiej SSP dyrektoruje Julian Fałat, jeden z najwybitniejszych polskich akwarelistów, przedstawiciel realizmu w sztuce i impresjonistycznego pejzażu, bezpośrednio zaangażowany w reformę szkoły, wprowadzenie nowych profesorów i powołanie katedry pejzażu, którą objął Jan Stanisławski. Biegas przybywa do Krakowa 2 lutego i zamieszkuje u prof. odona Bujwida (mikrobiologa na Uniwersytecie Jagiellońskim) i jego żony Kazimiery. Kraków u schyłku XIX wieku musiał być dla Biegasa miejscem zjawiskowym i niewątpliwie wywarł duży wpływ na kształtowanie się jego osobowości twórczej. Wiadomo, że młody student chętnie bywał w Muzeum Archeologicznym, które jest najstarszą archeologiczną placówką w Polsce. To tam wśród licznych eksponatów wypatrzył posąg Światowida (IX w.) znaleziony w roku 1848 w rzece Zbrucz na Ukrainie, który zainspiruje go później do tworzenia dwustronnych rzeźb. Kto wie, czy fakt, że 24 marca 1900 miała miejsce w Krakowie premiera Snu srebrnego Salomei Juliusza Słowackiego, a 16 marca 1901 Wesela Stanisława Wyspiańskiego, które to sztuki Biegas miał sposobność zobaczyć (tego nie wiemy Bolesław Biegas z Janem Lenartowiczem i jego popiersiem, Paryż 1902.
na pewno), nie skłoniły go w późniejszym czasie do zajęcia się twórczością dramatyczną. Prawdopodobieństwo w tym drugim przypadku jest duże, skoro obaj artyści znali się na tyle, że, jak podają źródła, Wyspiański namówił Biegasa do spróbowania swych sił w malarstwie. W Krakowie Biegas przeżywa okres niezwykle intensywnego i przyśpieszonego rozwoju intelektualnego, dużo czyta, poznaje muzykę, uczy się języków obcych. Jego pierwszym profesorem rzeźby jest Alfred Daun (1854-1922), który do krakowskiej SSP powołany został w 1890 roku, szybko zdobył stanowisko docenta, a w 1897 tytuł profesora. W 1898 roku Biegas otrzymuje brązowy medal za kompozycję Porwanie Ganimedy. W 1899 pracownie rzeźby obejmuje KonGanimedy stanty Laszczka, ponieważ prof. Daun odchodzi ze szkoły wskutek nieporozumień z jej dyrektorem, Julianem Fałatem. W tym czasie w rzeźbach Biegasa coraz wyraźniej widać odrzucenie naturalizmu i usta-
Bolesław Biegas z Janem Lorentowiczem i Adolfem Baslerem, w tle popiersia Jana Lorentowicza i olgi Boznańskiej oraz Świat i odlany w brązie Chopin, 1902.
lonych zasad anatomii plastycznej, a młody artysta zaczyna buntować się przeciwko narzucanym w szko–8–
Bolesław Biegas
le treściom mitologicznym i skłaniać się ku tematom satanicznym, propagowanym przez Stanisława Przybyszewskiego. Odkrywa malarstwo Muncha, grafikę Ropsa i rzeźbę Vigelanda. W 1900 roku Biegas wystawia 7 rzeźb w salonie Krywulta w Warszawie, jednej z najważniejszych w tym okresie prywatnych galerii na ziemiach polskich. Pod koniec roku delegacja Secesji Wiedeńskiej zaprasza go do udziału w X wystawie (pokaże tam Język myśli i Koniec świata). Po zakończeniu wystawy, 27 marca 1901 Biegas zostaje 67. członkiem stowarzyszenia. Jest drugim polskim rzeźbiarzem (obok Wacława Szymanowskiego) zaproszonym do tego elitarnego grona. Sukcesy wzmogły wzgardę Biegasa dla konwencji akademickich, dlatego tworzy Księgę życia (obecnie w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie), rzeźbę, która za sprawą samego Laszczki staje się powodem do usunięcia go – jako „burzyciela” – ze szkoły. Księga życia stanowiła całkowite odejście od
Biegas na tle nieukończonej rzeźby Chopin z Jadwigą i Henrykiem Trütschelami (w głębi), Paryż 1902.
stylu poprzednich prac artysty: uproszczona twarz i spłaszczony tors zapowiadają już geometryzm jego dzieł z 1902 roku. Postawa prof. Laszczki w stosunku do Biegasa może dziwić z powodu bardzo podobnych losów, jakie obu artystów doprowadziły do studiów artystycznych na kierunku rzeźby. Konstanty Laszczka (1865-1956) pochodził z biednej i wielodzietnej mazowieckiej rodziny chłopskiej. Był samoukiem. Przypadkowe odkrycie jego talentu przez rodzinę ziemiańską Ostrowskich spowodowało, że w 1885 roku otrzymał możliwość odbycia studiów plastycznych w Warszawie pod kierunkiem Jana Kryńskiego i Ludwika Pyrowicza. Później uzyskał stypendium
Bolesław Biegas w towarzystwie baronostwa Trütschelów w ogrodzie ich posiadłości w Masłówce, ok. 1905.
Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych i dzięki niemu udał się w 1891 do Paryża. We Francji był studentem Akademii Juliana i École des Beaux-Arts. Kształcił się pod opieką Antoine’a Merciégo, Alexandre’a Falguierego i Jeana-Léona Gérôme. W 1897 powrócił do Polski i był nauczycielem w Warszawie, a następnie na zaproszenie Juliana Fałata osiadł w Krakowie, gdzie został profesorem Akademii Sztuk Pięknych (na przełomie XIX i XX w. krakowska SSP zmieniła nazwę). W latach 1900–1935 był tam kierownikiem katedry rzeźby. Opinia buntownika i wyrzucenie ze szkoły nie spodobały się Aleksandrowi Świętochowskiemu, nie–9–
Bolesław Biegas w swoim atelier przy ul. Faubourg Saint Honoré 233 bis, Paryż 1906.
Bolesław Biegas
mniej dzięki uznaniu, jakie Biegas zdobył na wystawie Secesji Wiedeńskiej, uzyskuje dla niego z Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie stypendium im. Ciszewskiego (200 rb rocznie) na wyjazd do Paryża w celu kontynuowania studiów w École des Beaux-Arts. Dodatkowo Biegas dostaje od hrabiego Adama Krasińskiego list polecający do Paula Dubois, dyrektora szkoły. W grudniu 1901 roku w wieku 24 lat przyjeżdża do Paryża, mieszka w hotelu, a potem znajduje sobie Posiadłość baronostwa Trütschelów, Masłówka ok. 1905.
pracownię w dzielnicy Montparnasse. List polecający lekceważy. Intensywnie tworzy w pracowni na Montparnassie. Powstają silnie zgeometryzowane reliefy: Sfinks, Świat, Zagadka. Równocześnie powstała seria ekspresjonistycznych rzeźb z przewagą linii sinusoidalnych (Chopin, Miłość śmierci, Zmierzch). Dostaje się do środowiska licznej wówczas w Paryżu kolonii polskiej. Wśród przebywającej w owym czasie w Paryżu polonii spotyka Henryka Trütschela i jego żonę Jadwigę, a spotkanie to zadecyduje o jego dalszych losach. Mimo że jest początkującym artystą, okazuje się niezwykle zdolnym portrecistą (tworzy rzeźbiarskie po-
Olga Boznańska, portret Bolesława Biegasa, olej na płótnie, 1902-1905.
piersie Olgi Boznańskiej, która rewanżuje się malując portret Bigasa, a potem jego przyszłych mecenasów Henryka i Jadwigę Trütschelów). Baron Henryk Trütschel, ur. 4 września 1844 w Korsuniu na Ukrainie, pochodził ze spolonizowanej rodziny kurlandzkiej, był uzdolniony artystycznie i z powodzeniem projektował haftowane tkaniny (zm. 1928 w wieku 84 lat). Małżonka barona, Jadwiga z domu Konopacka, ur. 15 października 1852 w Ulanicy, zachwyciła się rzeźbami Biegasa, a on sam stał się jej protegowanym, traktowanym do końca życia niemal jak syn. Trütschelowie nie mieli dzieci, byli bardzo zamożni, posiadali duży majątek w Masłówce na Ukrainie, na południe od Kijowa. Dzięki ich mecenatowi artysta stawiający pierwsze kroki w nieznanym kraju nie musiał martwić się o warunki materialne. Na mocy testamentu Jadwigi Trütschel z 26 czerwca 1937 (zm. 14 IX 1939 w wieku 87 lat) został jej jedynym spadkobiercą. Mimo wyjazdu do Francji, związki Biegasa z ojczyzną są nadal silne. W 1902 roku na Uniwersytecie Ludowym w Krakowie prezentuje 15 rzeźb.
Bolesław Biegas z Jadwigą i Henrykiem Trütschelami w Tatrach, 1906.
W Paryżu Biegas poznaje między innymi Mieczysława Goldberga (Mecislas Goldberg), ur. 21 października – 10 –
Bolesław Biegas
1868 w Płocku (zm. 28 XII 1907 w Avon), cieszącego się dużym uznaniem w artystycznym i literackim środowisku Paryża, szczególnie wśród osób związanych z pismem „La Plume”, którego był jednym z głównych współpracowników. W 1902 roku podejmuje pierwsze próby malarskie (z inspiracji Stanisława Wyspiańskiego), wykonując ilustracje do utworów scenicznych własnego autorstwa, pisze sztukę autobiograficzną Graczak, a w roku następnym próbuje swych sił jako portrecista. W 1903 spędza aż pół roku w Masłówce, kontynuując dalsze próby literackie, do których wykonuje również własno-
Bolesław Biegas w towarzystwie Jadwigi i Henryka Trütschelów, Tatry 1906.
ręczne ilustracje. W 1903 wystawia w Galerii Newskiego Pasażu w Petersburgu. W 1904 roku na XX wystawie Secesji Wiedeńskiej pokazuje dwa brązy – Wagner i Beethoven, a w 1905 w Muzeum Miejskim w Kijowie. W Salonie Krywulta w Warszawie ma miejsce 21 grudnia 1905 roku inauguracja indywidualnej wystawy artysty, na której pokazano liczne brązy i po raz pierwszy jego prace malarskie. Krytyka polska przyjęła wystawę bardzo źle i Biegas od tej pory ograniczył swój udział w pokazach w Polsce na rzecz wystaw we Francji. Wystawia na XXII, XXIII i XXIV Salonie Niezależnych w Paryżu. Utrzymuje bliskie kontakty ze środowiskiem wagnerowskim w Paryżu. Ryszard Wagner obok Chopina jest jego ulubionym
Karta członkowska Bolesława Biegasa z XXIII wystawy Salonu Niezależnych w Paryżu, 1907.
kompozytorem. Powstają pierwsze utwory dramatyczne noszące cechy esejów filozoficznych (Księżyc, Wędrówki ducha myśli, Owczarek). Dzięki Jadwidze Trütschel do 1914 roku udaje mu się wydać większość tekstów. W 1907 na Salonie Niezależnych w Paryżu wystawia 6 prac, a jego obraz Wojna rosyjsko-japońska, ukazujący walczących nago cara Mikołaja II i cesarza Matsuhito w otoczeniu równie nagich władców ówczesnego świata, wywołuje uciechę wśród panów i zgorszenie u dam, jednym słowem – skandal. Interweniuje Chanot, komisarz policji dzielnicy Chaps Elysées, obraz zostaje usunięty z ekspozycji, ale zamieszanie z nim związane trwale zapisuje się w pamięci publiczności i prasy, budząc duże zainteresowanie autorem pracy. W tym samym roku bierze udział w konkursie na projekt pomnika Kościuszki dla miasta Waszyngton (jego prace eksponowano w Corcoran Art Gallery w Waszyngtonie). – 11 –
Bolesław Biegas i ksiądz Aleksander Rzewnicki, Płock 1909.
Bolesław Biegas
W 1908 roku na kolejnym Salonie Niezależnych w Paryżu pokazuje 6 obrazów (Neron na polskiej ziemi, Wywłaszczenie Polaków, Zdradzieckie rady, Wenus niewinności, Zwycięstwo koguta, Inwazja Prus na Rosję) demaskujących prowadzoną przez cesarza Wilhelma II politykę germanizacji dawnych ziem polskich, wywołując kolejny skandal. W lipcu 1909 odwiedza Płock i mieszkającego w nim ks. Aleksandra Rzewnickiego, a prasa płocka pisze o nim w pochlebnym tonie. W 1909 bierze udział w zorganizowanym w Warszawie konkursie na pomnik Chopina. W tym samym roku poznaje hinduską księżniczkę Perinette Khurshedbanoo A. D. Naoroji, z którą nawiązuje romans i tworzy wiele portretów ukochanej. Związek artysty z księżniczką skutkuje chwilowym odejściem od zamożnego środowiska mecenasów w stronę dawnych przyjaciół z kręgów cyganerii artystycznej. W 1910 relacje z Trütschelami ulegają ochłodzeniu, choć już w grudniu Biegas łagodzi wszelkie zadrażnienia z baronostwem. Pod koniec 1910 roku po raz pierwszy podejmuje temat personifikacji planet. W 1911 kontynuuje cykl kosmiczny, wykonując popierBolesław Biegas w swojej pracowni przy ul. Bagneux 3 obok popiersia Wiktorii Lipkowskiej, Paryż 1912.
sia zatytułowane „Mars”, „Uran”, „Saturn”, „Merkury”, „Jowisz” i „Słońce”. W 1911 Henryk Biegele isen, znany etnolog i filolog, pisze pierwszą w języku polskim publikację monograficzną poświęconą Bolesławowi Biegasowi, którą zarówno sam artysta, jak i baronostwo Trütschelowie przyjmują źle. W maju 1911 urządził pierwszą wystawę swoich prac we własnej pracowni, a wydarzenie to rozpoczyna okres „światowego życia” Biegasa, przez którego pracownię zaczęły przewijać się osobistości z najlepszego paryskiego towarzystwa. W latach 1911-1914 organizuje kolejne wystawy w pracowni, a nie w galeriach. Pracownia Biegasa przypominała wówczas światowy salon, a styl życia można niemalże porównać do życia, jakie prowadził w Paryżu Chopin. Nowe znajomości pozwalają mu na wystawienie autorskiej sztuki Michał Anioł w Teatrze Femina, w którego foyer zaprezentował swoje działa (ekspozycja przyjęta została przez krytykę o wiele lepiej niż spektakl). Jego ostatni pobyt w Polsce ma miejsce w 1913. Będąc na emigracji nie zapomniał o rodzinie pozostawionej w Polsce, a zwłaszcza siostrze Mariannie, którą wspierał ma-
Bolesław Biegas, ok. 1920.
terialnie do wybuchu drugiej wojny światowej (oddał – 12 –
Bolesław Biegas
również siostrze ziemię, którą posiadał w Koziczynie). Wybuch pierwszej wojny światowej skutkuje nakazem oddalenia się z Paryża. Biegas na pewien czas osiedla się w miejscowości Pau w Pirenejach, gdzie nie może znaleźć pracowni. W tym czasie poświęca się pisaniu sztuki teatralnej Misterium wojny, która oddaje w karykaturalnych przejaskrawieniach okropności i zbrodnie ludzkości, odnosząc je do sytuacji wojennej. W tekście pojawia się wampir pod postacią goryla, zapowiedź cyklu malarskiego Wampiry Wojny. W grudniu 1915 wraca do Paryża. W latach 1916-1917 tworzy cykl obrazów Wampiry Wojny, który w liczbie 49 zaprezentowany został na wielkiej wystawie polskiej w pałacu hrabiego Mikołaja Potockiego w Paryżu w listopadzie 1918, zorganizowanej z okazji odzyskania przez Polskę niepodległości. Dochód z wystawy przeznaczony został na rzecz inwalidów wojennych – była to pierwsza z szeregu dobroczynnych inicjatyw Biegasa, którą udało się zrealizować. Po zakończeniu wojny Biegas wykonał kilka projektów pomnika aliantów – ofiar wojny – i starał się zainteresować nimi otoczenie prezydenta USA Woodrowa Wilsona, bezskutecznie. Nadchodzą trudne czasy dla jego protektorów, co przekłada się na sytuacje samego artysty. Wybuch rewolucji październikowej i wywołane przez nią zmiany własnościowe pogarszają sytuację finansową baronostwa Trütschelów, którzy tracą znaczną część majątku położonego na Ukrainie, a także pieniądze zainwestowane i gwarantowane przez carską Rosję.
Biegas w swojej pracowni przy ul. Bagneux 3 rzeźbi portret panny Wiktorii Lipkowskiej, Paryż 1912.
W latach 1918-1924 powstaje cykl obrazów sferycznych. W tym czasie rzeźba artysty zbliża się do klasycyzmu, a malarstwo (zwłaszcza sferyczne) do awangardy. W 1923 Biegas próbuje przywrócić do życia Salon Mistycznej Sztuki Współczesnej tworząc „zakon” Mitry. Rzeźbi model pierścienia w formie herbu, który zobligowani będą nosić wszyscy członkowie przyjęci do zakonu. Ustanawia order Mitry, aby nagradzać „intelektualnych geniuszy”. Przyznano go jedynie Gustawowi Gwozdeckiemu i Stefanowi Kergurowi (prezesowi Związku Artystów Polskich we Francji). Nazwa nagrody nawiązywała do występującego w mitologii indoirańskiej boga Mitry, będącego bóstwem solarnym. Zainteresowanie Indiami było skutkiem ubocznym romansu z hinduską księżniczką Perinette i miało duży wpływ na poglądy religijne – 13 –
Bolesław Biegas (pierwszy z prawej) na wieczorze kostiumowym, ok. 1920.
BoLESŁAW Bo ESŁAW BIEGAS EGAS
i filozoficzne artysty. Doktryny sztuki, a zwłaszcza filozofii indyjskiej, padły na podatny grunt, gdyż Biegas od dawna interesował się teozofią, która skłaniała do badania niewyjaśnionych praw przyrody, drzemiących w człowieku mocy i porównywania różnych religii i filozofii. Cyklem malarskim Mistyka Nieskończoności, realizowanym w latach 1924-1927, składa hołd Wyspie umarłych Böcklina. W latach 1928-1929 powstaje cykl malarski Sławni Ludzie. Wystawy Biegasa w Paryżu (1929) i Londynie (1930) kończą się niepowodzeniem. od roku 1931 do 1938 coraz mniej maluje. okres drugiej wojny światowej artysta spędził w Paryżu. W 1943 bomba spada na jego paryską pracownię. Artysta jest ranny. Część rzeźb ulega zniszczeniu, a podczas jego pobytu w szpitalu dochodzi do włamania do pracowni i kradzieży obrazów powstałych Bolesław Biegas, Paryż ok. 1930.
przed 1914 rokiem. W latach 1945-1946 tworzy cykl sferycznych portretów przywódców krajów, które wzięły udział w drugiej wojnie światowej. Po wojnie artystę ogarnęło zgorzknienie. Ciężko przeżył fakt, że Polska dostała się w sferę wpływów radzieckich. Zbliżył się wówczas do kręgów emigracji polskiej w Paryżu. 14 listopada 1951 roku zostaje przyjęty do Polskiego Towarzystwa Historyczno-Literackiego w Paryżu, które ostatecznie ustanowił swoim spadkobiercą. ostatni utwór literacki, jaki pisze, to epopeja Soleigma i Tereida (416 stron maszynopisu), w której przedstawia ludzkość stawiającą czoła siłom zła od czasów prehistorycznych do konferencji poczdamskiej. Umiera 30 września 1954 roku w Paryżu.
Bolesław Biegasa w pracowni przy ul. Bagneux 3 podczas swojej ostatniej wystawy, Paryż 1948.
Bolesław Biegas z przyjaciółmi przed pracownią przy ul. Jean Ferrandi 3 bis, Paryż 1949-1950.
Bolesław Biegas, Refleksja Refleksja,, terakota, 1920.
– 14 –
Bolesław Biegas
Ø Pisząc biogram Bolesława Biegasa świadomie pominąłem wiele faktów z życia artysty, gdyż moim celem nie było pełne podanie faktów na sposób IPN-owski, ale swoista impresja o osobie z krwi i kości, rzeźbiarzu, malarzu, autorze tekstów dramatycznych, organizatorze własnych wernisaży i akcji charytatywnych, Polaku na emigracji, któremu losy ojczyzny nigdy nie były obojętne. Biogram ten napisałem w dużej mierze bazując na monografii Bolesława Biegasa napisanej przez Xaviera Derynga, wydanej w polskiej wersji językowej przez ARTgalerię.net R. Gniewaszewski w roku 2011. Dodatkowym źródłem informacji, a zwłaszcza fotografii, były:
Bolesław Biegas, rzeźbiarz – malarz, Trianon de Bagatelle, Paryż 1992.
● katalog wystawy monograficznej Bolesława Biegasa, która miała miejsce w Trianon de Bagatelle w Paryżu w okresie 21 maja – 30 sierpnia 1992, jej kuratorem był Xavier Deryng, a Muzeum Mazowieckie w Płocku i Muzeum Diecezjalne w Płocku były wśród współorganizatorów, ● katalog wystawy Bolesława Biegasa, która miała miejsce w Muzeum Mazowieckim w Płocku w okresie 8 września – 23 listopada 1997, kuratorami której byli: Ewa Bobrowska-Jakubowska (Muzeum Bolesława Biegasa w Paryżu) i Tadeusz Zaremba (Muzeum Mazowieckie w Płocku).
Bolesław Biegas 1877-1954, Muzeum Mazowieckie w Płocku, Płock 1997.
Bolesław Biegas – rzeźba, Muzeum Mazowieckie w Płocku, ARTgaleria.net, Warszawa 2012.
– 15 –
Xavier Deryng, Bolesław Biegas, Polskie Towarzystwo Historyczno-Literackie, Biblioteka Polska w Paryżu, ARTgaleria.net, Warszawa 2011.
Twórczość dramatyczna Bolesława Biegasa
Bolesław Biegas kilkakrotnie próbował wypowia-
O losach edukacji Biegasa przesądziła rzeźba
dać się w formie dramatów. Wartość literacka tekstów
z 1901 roku zatytułowana „Księga życia”. Laszczka od-
Biegasa niestety nie dorównuje jego sztuce plastycz-
biera rzeźbę jako zniewagę przeciwko jego nauczaniu
nej, ale pozostaje cennym źródłem biograficznym.
i decyduje o relegowaniu autora pracy z krakowskiej
Duża część dramatów zawiera informacje o życiu ar-
Akademii Sztuk Pięknych.
tysty. W Graczaku autor wspomina dzieciństwo w Ko-
Artysta opuścił Kraków i udał się do Paryża. Dra-
ziczynie, pierwsze prace w glinie i to, jak postrzegali
mat Lechit z 1905 roku opowiada o czasie, kiedy sta-
go mieszkańcy wsi. A to prawda co ja powiem – mówi
wiał pierwsze kroki we Francji. Akcja dzieje się w pa-
wieśniak. U was chłopak jest nieduży, młody pono...
ryskiej pracowni, tytułowy bohater ma cechy samego
bo ma latek coś dwanaście... syn to Gracza [...]. Lu-
Biegasa, a jedna z postaci, Rena, jest wzorowana na
dzie mówią, że po ojcu odziedziczył dziwnie skrytą
Jadwidze Trütschelowej. Lechit opowiada o samot-
tajemnicę. Pono gada wciąż do siebie... kopie glinę...
ności i niezrozumieniu wśród kolegów z krakowskiej
bierze w rękę i podrzuca... a z tych grudek coś się
szkoły: W Akademii pracowałem silnie, dużo –, tam
rusza i się tworzy... [...]. A ludziska mi mówili, że
się czułem ja samotny, bo koledzy wszyscy z góry
ktoś widział, jak on wsadził dyabła w glinę i przykle-
wciąż się na mnie, wciąż patrzyli, dotykali mnie bo-
pał go rękami. Także w Graczaku Biegas opisał, jak
leśnie postępkami brutalnemi, każde słowo powie-
jego profesor, Konstanty Laszczka, zareagował na za-
dziane drżało zawsze nieprzyjaźnie.2 W tym tekście
proszenie młodego artysty do członkostwa w stowa-
Biegas opisze także, jak dawny protektor, Aleksander
rzyszeniu Secesja Wiedeńska. Postać I z Rzeźbiarzy
Świętochowski, zaczyna tępić działalność rzeźbiarza,
mówi: Wtedy to profesor ze swoimi kolegami przy-
próbując wstrzymać publikację eseju Wędrówka du-
frunął z Parnasu podziwiać twoje rzeźby... obchodził
cha myśli. Szczęśliwie artysta miał wówczas wsparcie
naokoło, przyglądał się uważnie, zęby zacinał... roz-
ze strony baronostwa Trütschelów. Ciekawym zabie-
prawiając o twoich pracach, plwając na nie, wykrzy-
giem, który Biegas zastosował w Lechicie, jest wpro-
wiał boleśnie swoje słodkie oblicza, a koledzy jego
wadzenie czterech postaci nazwanych „Kompozycja-
wtórowali... potakując smętnie głowami... podobno
mi”. Są one wizjami, które przychodzą do Lechita
przygnębiony wrócił na Parnas... rozbijając o ściany
i żądają, aby artysta je przekuł w sztukę. I Kompozy-
swoją wypróżnioną głowę.
cja zwraca się do rzeźbiarza słowami: Ja ci nie dam
1
– ja spokoju, sen ja zgaszę, a twe myśli ja zapalę... 1. B. Biegas, Graczak, cyt. za: X. Deryng, Bolesław Biegas, Paryż 2011, s. 13.
2. Tenże, Lechit, Warszawa 1906, s. 75.
Bolesław Biegas, Owczarek. Lechit. Dwa obrazy dramatyczne – Owczarek. Dramat w 6 obrazach – Lechit. Dramat w 6 obrazach Druk Piotra Laskaera i S-ki, Nowy Świat 41, Warszawa 1906.
– 16 –
TW WóRCZ CZo oŚć DRAMAT DRAMATyC CZNA Bo BoLESŁAWA ESŁAWA BIEGASA EGASA
wleję siłę w ręce twoje, by chwyciły błota, gliny i zlepiły kształty moje...3 Tylko jedna ze sztuk Biegasa doczekała się życia scenicznego: 4 lipca 1912 roku w Théâtre Femina z pomocą śpiewaczki Felii Litvinne (uwiecznionej przez Biegasa w rzeźbie z 1910 r.) wystawiono dramat Michał Anioł. Wydarzenie to okazało się sukcesem jedynie towarzyskim, natomiast krytyka uznała utwór za naiwny. W twórczości dramatycznej Biegas nie tylko poruszał wątki autobiograficzne, ale także umieszczał swoje wizje plastyczne. Podczas pierwszej wojny światowej artysta musiał opuścić Paryż i osiedlił się w Pirenejach. Nie znalazł tam odpowiedniej pracowni, dlatego poświęcił się pisaniu. Wówczas, w 1915 roku, napisał sztukę Misterium wojny wojny. Jedna z postaci dra-
Bolesław Biegas, Owczarek. Lechit; druk Piotra Laskaera i S-ki, Nowy Świat 41, Warszawa 1906.
matu – Światowid – nawiązuje do rzeźby z 1911 roku o tym samym tytule. W tekście sztuki pojawia się wampir pod postacią goryla, następująco charakteryzowany: Widzimy Wampira zbliżającego się z daleka; ma kształt goryla, ciało pokryte sierścią, widzimy pod nastroszonymi brwiami przeszywające oczy i nos przypominający dziób sępa. Ma głowę otoczoną obręczą z żelaza z dużym, ostrym kamykiem błyszczącym połyskiem rubinu; trzyma w swoich owłosionych szponach kij zakończony pazurami koguta, do którego przyczepiona jest kula ognia.4 Z wizji literackiej po powrocie do Paryża narodził się cały cykl malarski Wampiry Wojny, który dla Biegasa był rozliczeniem z wojennym okrucieństwem. Na obrazach z cyklu powtarza się
Bolesław Biegas, Wędrówka ducha myśli, Drukarnia Narodowa w Krakowie, 1904.
para dwóch postaci, wampira i jego ofiary, co Biegas zapisał wcześniej w dramacie: Pojawia się Wampir, wlecze za sobą torturowaną ofiarę, włosy rozrzucone, twarz zakrwawiona, piersi rozcięte; ciągnie ją nagą, ze strzępami zakrwawionych szmat. Wampir z trudem utrzymuje ją w pionie.5 Dramaty Bolesława Biegasa rzucają dodatkowe światło na życie i twórczość plastyczną artysty. Ich wartość polega na zawartych w nich danych biograficznych i utrwalonych poglądach Biegasa na sztukę. Aleksandra Czuryło
3. Tamże, s. 60. 4. Tenże, Misterium wojny wojny, cyt. za: X. Deryng, dz. cyt., s. 122. 5. Tamże, s. 122.
– 17 –
Plakat do sztuki Bolesława Biegasa Michał Anioł w Teatrze Femina w Paryżu, lipiec 1912.
Biegas – historia ekspozycji w MMP
W katalogu wystawy z 1997 roku w Muzeum Mazowieckim w Płocku Leszek Talko, prezes Polskiego Towarzystwa Historyczno-Literackiego, dyrektor Biblioteki Polskiej w Paryżu, pisał: Wystawa dzieł Bolesława Biegasa w Muzeum Mazowieckim w Płocku ma w sobie symboliczną wymowę. Jest także długo oczekiwanym zadośćuczynieniem pragnieniom artysty o niezwykłych kolejach życia. Po opuszczeniu Polski młody Bolesław Biegas przybył do Paryża, miasta, w którym będzie tworzył jako rzeźbiarz, malarz, a także dramatopisarz, niemal do ostatnich chwil swego życia. Otwarcie wystawy Bolesław Biegas 1877-1954 w Muzeum Mazowieckim w Płocku. Na zdjęciu od prawej: Ewa Bobrowska-Jakubowska (Muzeum Bolesława Biegasa w Paryżu), Adam Struzik (marszałek Senatu RP), Franciszek Cemka (Ministerstwo Kultury i Sztuki), Leszek Talko (prezes PTH-L, dyrektor Biblioteki Polskiej w Paryżu), prof. Andrzej Rottermund (dyrektor Zamku Królewskiego w Warszawie), Płock 8 IX 1977.
Na francuskiej ziemi doświadczył serdecznej gościnności, przyjaźni, a także wielkiego uznania ze strony krytyków i sfer artystycznych. W testamencie zapisał spuściznę twórczą Polskiemu Towarzystwu Historyczno-Literackiemu, stworzonemu przez emigrantów po upadku Insurekcji Listopadowej, które po dziś dzień jest bastionem polskości i gromadzi skarby polskiej nauki, kultury i sztuki. W Bibliotece Polskiej, zarządzanej przez Towarzystwo, powstało w roku 1974 Muzeum im. Bolesława Biegasa. Pierwsza pośmiertna na ziemi polskiej wystawa Bolesława Biegasa w Muzeum Mazowieckim w Płocku, w obecności przedstawicieli władz rządowych polskich, francuskich, wojewodów ziemi płockiej i ciechanowskiej, wójta Koziczyna, zorganizowana przy współpracy Polskiego Towarzystwa Historyczno-Literackiego w Paryżu, stanowić będzie historyczną datę powrotu wielkiego twórcy do rodzinnych stron w niepodległej ojczyźnie. Muzeum Mazowieckie w Płocku już na początku lat 70. XX wieku podjęło starania o sprowadzenie do Polski dzieł Bolesława Biegasa i zorganizowanie w swojej ówczesnej siedzibie na Zamku Książąt Mazowieckich przy ulicy Tumskiej 2 wystawy prezentującej w możliwie wszechstronny sposób twórczość tego artysty, który przed śmiercią wyraził wolę, by część jego spuścizny mogła wrócić do niepodległej Polski i być w stałej ekspozycji w jednym z muzeów. Mazowiecki rodowód, a nade wszystko charakter twórczości Bolesława Biegasa, w którego rzeźbach widoczne są wpływy francuskiej secesji, sprawiły, że Muzeum Mazowieckie w Płocku (specjalizujące się w sztuce secesji) podjęło pierwszą, nieudana próbę pozyskania w depozyt pewnej liczby prac Biegasa. Wówczas MMP posiadało we
Wystawa Bolesław Biegas 1877-1954, Muzeum Mazowieckie w Płocku, Zamek Książąt Mazowieckich.
własnych zbiorach jedynie jeden obiekt jego autorstwa – rzeźbę datowaną na 1920 rok, wykonaną z terakoty, – 18 –
Biegas – historia ekspozycji w MMP
przedstawiającą akt męski w pozycji siedzącej – Myśl – siła myśli – pozyskaną w 1971 roku w wyniku darowizny od Wincentego Zduńskiego (fot. poniżej, s. 20). W 1991 roku muzeum podjęło współpracę z Xavierem Deryngiem, który prowadził badania i rozpoczął prace przygotowawcze do zorganizowania w Paryżu pierwszej monograficznej wystawy twórczości Bolesława Biegasa. Ze strony płockiego muzeum została udzielona mu daleko idąca pomoc w zbieraniu materiałów na terenie Polski. Pierwsza monograficzna wystawa Bolesława Biegasa została otwarta w maju 1992 roku w Trianon de Bagatelle w Paryżu i wówczas Muzeum Mazowieckie w Płocku podjęło drugą próbę przeniesienia części ekspozycji do Płocka. Tymczasem płocka kolekcja dzieł Biegasa wzbogaciła się o drugi eksponat – obraz
Uroczyste otwarcie ekspozycji Bolesława Biegasa w Galerii Kino, filii MMP. Na zdjęciu od prawej: Xavier Deryng (francuski historyk sztuki), Leonard Sobieraj (dyrektor Muzeum Mazowieckiego w Płocku), Danuta Dubois (dyrektor Biblioteki Polskiej w Paryżu), Robert Szustkowski (kolekcjoner sztuki), Płock 14 V 2011.
olejny namalowany na sklejce Wieczór/Kochankowie (fot. poniżej, s. 20), datowany na lata 1923-1925, nabyty w 1985 roku w Desie w Salonie nr 1 w Warszawie. W 1995 roku po raz trzeci ze strony muzeum podjęte zostały starania w celu sprowadzenia i organizacji wystawy w Płocku, a ich efektem była wystawa otwarta w 1997 roku, która uświetniła jubileusz 175-lecia Muzeum Mazowieckiego w Płocku. Wystawę i katalog jej towarzyszący przygotowano dzięki dotacji finansowej Ministerstwa Kultury i Sztuki i Mazowieckiego Towarzystwa Kultury. Jego autorką była Ewa Bobrowska-Jakubowska, odpowiedzialna za Muzeum Bolesława Biegasa mieszczące się w gmachu Polskiego Towarzystwa Historyczno-Literackiego w Paryżu przy 6 Quai d’Orléans. Wystawa ta zasadniczo różniła się od tej prezentowanej w 1992 roku w Paryżu, której koncepcja opracowana była przez Xaviera Derynga. Wystawa w Płocku w znacznie większym stopniu uwzględniała prace Bolesława Biegasa znajdujące się w polskich kolekcjach państwowych i prywatnych. Płocka ekspozycja, po zwrocie wypożyczonych prac Biegasa z innych muzeów i zgodzie PTH-L na dłuższą ekspozycję gipsowych rzeźb, z czasowej przerodziła się w stałą. Kolejne wystawy twórczości Biegasa organizowane w Polsce i za granicą wywołały renesans zainteresowania jego twórczością, a jego prace coraz częściej zaczęły pojawiać się na rynku antykwarycznym, na czym skorzystało muzeum, wzbogacając swoją kolekcję o dwa kolejne eksponaty – rzeźby w brązie (Matka i Zagadka) nabyte w 1998 roku od osób prywatnych. – 19 –
Ekspozycja prac Bolesława Biegasa w Galerii Kino.
BIEGAS EGAS – HIST HISTo oRIA EKSP EKSPo oZyC CJI W MMP
Po przeprowadzce muzeum do nowego obiektu – secesyjnej kamienicy przy Tumskiej 8 – prace Biegasa nadal były w stałej ekspozycji. W roku 2011 Muzeum Mazowieckie w Płocku we współpracy z ARTgaleria.net mieszczącą się przy ulicy Żurawiej 26/2 w Warszawie i reprezentowaną przez Romana Gniewaszewskiego zorganizowało jak do tej pory największą na terenie Polski wystawę prac Bolesława Biegasa. Jej uroczyste otwarcie odbyło się 14 maja 2011, w roku jubileuszu 190-lecia muzeum. Dokonali go: dyrektor muzeum Leonard Sobieraj, dyrektorka Biblioteki Polskiej w Paryżu Danuta Dubois, francuski historyk sztuki Xavier Deryng i Robert Szustkowski, biznesmen i kolekcjoner sztuki. Ekspozycja mieści się w nowo utworzonej galerii muBolesław Biegas, Matka, brąz, 1903, MMP/S 18395.
zealnej mieszczącej się w budynku NovegoKina Przedwiośnie przy Tumskiej 5A – vis-à-vis głównej siedziby muzeum. Aranżację wystawy zaprojektowała architekt wnętrz Alicja Szewczyk-Salska i artysta plastyk Anna Szprynger. Przestrzeń wystawowa obecnej ekspozycji Bolesława Biegasa obejmuje 306,34 m², składają się na nią 133 obrazy i 56 rzeźb (brąz, gips). obrazy prezentowane na wystawie obejmują różne cykle: mistyka nieskończoności (27), wampiry wojny (24), sławni ludzie (25), portrety sferyczne (19), portrety sferyczne znanych polityków (18), obrazy o tematyce politycznej (5), por portrety (9), Tytani i Tytanidy (6). Rzeźby prezentowane na wystawie obejmują cykle: portrety (50), zamki (3), cykl kosmiczny (5), mudry (8), znani artyści (7), geometryczne (17), myśliciele (7), pełnoplastyczne posągi (4). Eksponowane prace pochodzą od trzech właścicieli: ko-
Bolesław Biegas, Wieczór/Kochankowie, olej na sklejce, 1923-1925, MMP/S 10732.
lekcjonera Roberta Szustkowskiego (143), Polskiego Towarzystwa Historyczno-Literackiego/ Biblioteki Polskiej w Paryżu (42), Muzeum Mazowieckiego w Płocku (4).
Bolesław Biegas, Zagadka, brąz, 1902, MMP/S 18396,
Bolesław Biegas, Myśl/ Siła myśli, terakota, 1920, MMP/S 4577.
ISBN 978-83-64676-00-0