безназоўны
Siarhiej Ždanovič
THE UNTITLED
Сяргей Ждановiч
безназоўны
Менск Выдавец І. П. Логвінаў 2013
БЕЗНАЗОЎНЫ. Прастора аднаго здымку
7.
Гэта пачалося шмат дзьвярэй таму. Горад ужо стаяў, але месьціўся ён на ўскрайку іншага гораду, пра які расказвалі як пра вельмі страшны горад, хоць ніхто ніколі там ня быў. Быў толькі здымак. На ім амаль нічога нельга было разгледзець: празь цені й драпіны сыходзіла кудысьці глухая сьцяна, і ўсё — час жорстка й бязьлітасна прайшоўся па фатаграфіі. Час? А можа, той горад і быў такі? Калючы, пусты, складзены зь бясконцых ценяў і ліній, якія на імгненьне сыходзяцца, каб потым зноўку разьбегчыся ў розныя бакі. А можа, гэтага гораду й не было ніколі? Створаны ўяўленьнем аўтара, ён быў знойдзены па той бок павекаў, каб узьнікнуць толькі ў прасторы гэтага фотаздымку. Распавядаюць, што спачатку быў толькі няісны цень. Кожную ноч ён прыходзіў праз вакно ў пакой чалавека й асядаў на столі. Цень танчыў, раскачваўся на столі, бы на хвалях. Чалавек ня спаў, глядзеў, а зь першымі промнямі сьвятла цень зноў сыходзіў у вакно. Ішлі дні, месяцы, цень прыходзіў, чалавек глядзеў, пакуль аднойчы ня ўстаў і не пайшоў за ценем сьледам. Так аўтар апынуўся на подступах да гэтага гораду. У творчасьці беларускага мастака, фатографа, пэрформэра Сяргея Ждановіча ідэя прасторы займае цэнтральнае месца. Яна ня ёсьць кантэкстам альбо тэмай. У розных сваіх праявах — прастора гораду, безназоўная прастора, асабістая, інтымная прастора, публічная прастора, прастора, якая назірае за аўтарам, — яна ёсьць аб’ектам і суб’ектам адначасова. Часам аўтар зьвяртаецца да яе, як да люстра, спрабуючы праз вонкавае ўбачыць, спазнаць, дасьледаваць сябе. Часам ён утоптвае ў яе сваё «я», павольна назірае, а потым фіксуе той дыялёг (ці маналёг), які адбудзецца паміж імі. «Фіксуе» — азначэньне ўмоўнае, таму што здымкі Ждановіча не падобныя да стоп-кадраў пэўнага моманту. Катэгорыя імгненнага ў прынцыпе на іх адсутнічае, час расьцягваецца, утвараючы новае сваё вымярэньне. У розных па настроі, тэхніцы, часе фатаграфіях цыкляў «Няісны», «Няпэўны», «Чужы» й «Забыты» прастора праяўляецца праз вобраз гораду, да болю знаёмага й ананімнага адначасова, блізкага й чужога, шчырага й ілжывага. На большасьці здымкаў пазнаеш абрысы Менску, гораду, дзе аўтар нарадзіўся, вырас і жыве. Але дакладнасьць месца — яшчэ адна ўмоўнасьць. Падаецца, аўтару проста была патрэбная прастора як такая. «Экспэрымэнт» можа адбыцца й у іншым горадзе (некалькі фотаздымкаў з цыкляў зроблены ў Варшаве, Познані, Любліне). І Менск, такім чынам, мае прыярытэт толькі таму, што амаль кожны дзень побач. Таму гэта ня менская сэрыя, не расповяд пра горад, ня спроба знайсьці яго геній ці па-новаму праявіць формы ягонага цела. Гэта пэрсанальнае падарожжа аўтара ў прастору, празь якую можна падыйсьці да таго самага гораду, адзінага й асабістага для кожнага. Здавалася б, што можна знайсьці сярод гэтых зблытаных лініяў, танцу ценяў, эфэмэрных аблокаў, непераадольных бэтонных сьценаў, калі не рабіць іх прадметам дасьледаваньня, калі не спрабаваць зафіксаваць, выявіць аблічча? Толькі самога сябе.
«Рэальнасьць мінулага, забытых людзей і падзеяў, якія засталіся толькі на фатаграфіях. Кожная фатаграфія — гэта ў пэўным сэнсе страчаная прастора, тое, што аднойчы было й больш не паўторыцца. Я гляджу на адбіткі 10-гадовай даўніны, і мне здаецца, што іх рабіў ня я, а нехта іншы. Я яшчэ раз пераконваюся, што 10 гадоў таму я бачыў і адчуваў усё крыху інакш і я сапраўды быў тым іншым. Узяўшы за аснову фотавыяву, якая мае прывязку да пэўнага месца й часу, я зьмяняю й трансфармую яе з дапамогай графічных выяўленчых прыёмаў, ствараю сваю ўласную рэальнасьць, адштурхоўваючыся ад рэальнасьці дакумэнтальнай. Гэты працэс я называю “праца з рэальнасьцю”, “актыўнае ўкараненьне ў рэальнасьць”»*. *** Для мяне важны момант зьнікненьня, тое, што ўжо ніколі не паўторыцца. Гэта аб’екты, якіх няма, яны (не) існуюць толькі ў памяці. Сяргей Ждановіч Успаміны бываюць існыя й не, гэта значыць сапраўдныя й тыя, якія чалавек выдумляе, цалкам прысвойваючы іх сваёй памяці. То бок гэтага не было ніколі, але чалавек настолькі яўна мроіць пра гэта, што аднойчы тая мроя становіцца праўдаю. Гэтыя ўспаміны такія ж яркія, каляровыя, поўныя эмоцыяў. Можна дакладна адчуць тое, што адчуваў у той момант, момант прымроенага ўспаміну. І ніхто, нават ты сам, ніколі не даведаецца, ніколі не пераканае, што гэта была толькі мроя. Цыкль фотаздымкаў «Няісны» Сяргея Ждановіча складаецца з сэрыяў «Не існуе» (1996–2005), «Лісты» (2000) і «Прыватная прастора» (2007), асноўную канцэпцыю якіх аўтар фармулюе як «адсутная прастора». Створаныя пэўнай аўтарскай тэхнікай — выкарыстаньне старых нэгатываў, ручны друк, спэцыяльная апрацоўка (драпіны), — гэтыя здымкі вяртаюць нас у тую часаваю прастору, якая ніколі больш не паўторыцца. Гэтая прастора можа быць зьвязаная з будынкамі ці дакладнымі месцамі, галоўнае, што фізычна іх ужо няма. Але гэтыя фотаздымкі — не дакумэнт. Апрацаваныя памяцьцю, месцы набываюць ужо іншы выгляд, абрысы, нараджаюць асабістыя адчуваньні й вобразы, зьнішчаюць мяжу паміж рэальным і прымроеным. «Мой самы раньні ўспамін прасторы — прывакзальная плошча й стары будынак вакзалу. Менавіта ягоны вобраз асацыюецца ў мяне з самым раньнім дзяцінствам, з тымі адчуваньнямі, выявамі, якія шчыльна замацаваліся ў памяці, але ніколі больш ня вернуцца. Калі я гляджу на фотаздымкі старога будынку вакзала, напрыклад, адразу ўспамінаю гэтыя пачуцьці. Але гэтага больш не існуе, гэта мой асабісты фантом. Падобнае са мною адбылося, калі руйнавалі будынак мастацкай вучэльні на Коласа. Я ведаў, што будуць гэта рабіць, таму спэцыяльна здымаў. З гэтым месцам у мяне
8.
зьвязана шмат: я адвучыўся там чатыры гады, і гэта адзін з самых яркіх маіх успамінаў. Але гэта будынак, які застаўся ўжо толькі ў прасторы майго фотаздымку, у прынцыпе жыве ўжо сваім жыцьцём. Для мяне гэта вельмі важны асабісты аб’ект, і менавіта гэтыя пэрсанальныя адчуваньні й сталіся аб’ектам, калі будынак зруйнавалі»**. «Няісны» падобны да першых, самых далёкіх згадак дзяцінства, калі пасьпяваў пражываць некалькі жыцьцяў, зьмяняцца так хутка, што, калі потым у рукі трапляў стары фотаздымак, ты зь цяжкасьцю мог прысвоіць сабе гэты ўспамін. Маленькі чалавек больш не належыць табе, ён ужо жыве сваім жыцьцём, добра, калі ў тваёй памяці. А бывае, страчваеш і гэтае адчуваньне — ці быў хлопчык? Тое няіснае раптам сапраўды перастае існаваць, і разам зь ім губляецца нешта больш важнае, інтымнае, чым проста карані. Няма мяне ў памяці, няма — і мяне? Тады трэба шукаць, праходзіць зноў тымі фантомнымі шляхамі й клікаць малое дзіця. Трэба браць у рукі той кавалак прымроенай прасторы, на якой анічога нельга разабраць, і крок за крокам здымаць, сьціраць гэтую закаламучаную паверхню, пакідаючы, бы на шкле, драпіны. «Калі фатаграфуеш проста ляндшафт ці прадметы, гэта іншае: нават калі яны зьнікнуць, то аднойчы могуць паўтарыцца, калі не дакладна, то вельмі падобна. А фізычнае цела будынку непаўторнае. За ім стаяць цэлая эпоха, людзі, успаміны пэўнага часу, празь якія будынак можна пэрсаналізаваць. І потым на здымку гэты будынак пачынае жыць іншым няісным жыцьцём. Так прастора фатаграфіі становіцца сховішчам успамінаў»**.
для Ждановіча прастора, залітая сонцам, — толькі падстава. Дзіця сталее, надыходзіць пара юнацтва, якое ўжо больш блізкае й рэальнае. Магчыма, трохі яшчэ размытае, але яно дакладна маё. Гэта «я» ў прасторы жыцьця, якое бачыш трохі невыразным, скажоным, але вельмі прывабным. Сонца, схаванае па той бок вейкаў, гуляе з маім горадам. Гэты горад часовы, імгненны. Але. Я хачу (у) гэты горад. *** Ракавіна крыху прыадкрылася. Адтуль выбіваецца крохкі прамень сьвятла. Адчыні яе — і ты ўбачыш пульсоўнае мяса. Калі я ўпершыню заўважыла гэтыя зоркі? Не заўважыла, адчула! Яны ўвайшлі ў маё цела сваімі вострымі канцамі. Адным, другім, трэцім — і так па крузе. Я даставала іх зь сябе, быццам тыя стрэмкі, але кожным разам толькі ўяжджала ў горад — яны зноў уваходзілі ў мяне. Часам крывавымі шнарамі яны выступалі на плячы, жываце, нават ілбе. Часам мне сьнілася, што я сама станаўлюся зоркаю, хачу адарвацца ад зямлі й махнуць у вечнасьць. Але. Але чырвоныя зоркі не лунаюць, яны абавязаныя вострымі сваімі канцамі сустракаць мінакоў і ўваходзіць у іхныя целы. Выйграе тая зорка, якая ўсадзіць свае канцы глыбей за астатніх. Напэўна, нездарма самым эратычным месцам гэтага гораду лічыцца месца, якое з усіх бакоў абступаюць гэтыя зоркі. Бо — любоў не бывае бяз болю?
Няісная памяць са шнарамі на паверхні. *** Сьвятло, якое фармуе вобразы. Усё часовае. Самае каштоўнае — толькі момант і час. Сяргей Ждановіч Цыкль «Няпэўны», аснову якога складае сэрыя «Incertum» (2006–2013), — гэта ўжо іншая канцэпцыя. Яна стваралася зь іншымі думкамі й настроем. Тут таксама прастора, але дзейнай асобай і аўтарам становіцца сонечнае сьвятло. У гэтым цыклі Сяргей Ждановіч наўмысна адыходзіць ад літаральнасьці. Яму ня важныя дакладнасьць месца, ягоная гісторыя, будынкі. Гэта толькі матэрыял. Мы пазнаем, напрыклад, Камароўскі рынак, набярэжную Сьвіслачы, парк Горкага. Але тое, што мы бачым на здымку, — расповед не пра гэтыя мясьціны. Гэта ўжо іншы «твор», выкананы сонечным сьвятлом. Аўтар утварае дыстанцыю паміж сабою, сьвятлом і рэальнасьцю. Сонечнае сьвятло падае на аб’екты, нараджаючы новыя. Яны акуратна фіксуюцца камэрай, але і гэтыя новыя вобразы празь нейкі час могуць стаць абсалютна ня важнымі. А што важна? Навошта перасьледаваць сонца? Ці ёсьць тут аўтарскае «я», і якім чынам яно бачнае? Аўтар ёсьць інструмэнтам альбо ўсё ж такі творцам? Падаецца, што й тут
Цыкль «Чужы» складаюць фотаздымкі з сэрыяў «Іншы горад» (2007–2009), «Лісты зь дзёньніку» (2010–2011), «Прыватная прастора» (2006). У цэнтры ўвагі аўтара — сталінскі Менск. Гэта не настальгія, хутчэй, наадварот, а месцамі нават лёгкі зьдзек. Сяргей Ждановіч сьвядома выбірае фрагмэнты менавіта такога Менску — палацавага, велічнага, «ідэйна правільнага» — і спрабуе ўпісаць у гэтую прастору сябе, дакладней, свой цень (менавіта ў гэтай сэрыі ўпершыню аўтар становіцца дзейнай асобай прасторы здымку). Ждановіча не цікавіць гэтая архітэктура, увогуле гэты час. Цікавым аб’ектам назіраньня становіцца цень. Як ён ужываецца з гэтай прасторай? Якое месца яму тут належыць, калі яно ўвогуле ёсьць? Гэта натуральна альбо штучна? У выніку атрымліваецца штучнасьць. Цень вандруе з адной «чужой» прасторы ў іншую, часам «прыватную», спрабуе зьмяняць формы ўзаемадзеяньня з асяродзьдзем. Але яно ўпарта не жадае прымаць гэты цень, таму што яно чужое, ці чужы — гэта сам цень? І непрыняцьце яго прасторай, кожным разам выштурхоўваньне — гэта звычайны спосаб пазбавіцца ад чужынца? Але вандроўка «чужога» выходзіць па-за межы толькі прасторы ці ценю. Узьнікае адчуваньне, што цень — чужы нават для самога аўтара. Цень створаны аўтарам і прасторай,
9.
але быццам існуе сам па сабе (нават калі аднойчы зьяўляецца адбіткам у шкле). Аўтар губляе свой цень, утварае паміж ім і сабой дыстанцыю, каб, гледзячы на яго, як мага шчыльней наблізіцца да сябе. «Гэты час — сталінскіх ампіраў і парадаў — ня мой. Я ўвогуле думаю, што не зачапіў савецкія часы настолькі, каб усё адчуць на сабе й празь сябе. Мае часы — хутчэй, канец Імпэрыі, калі ўсё адмірала на вачох. Гэта пэрыяд перабудовы, мы былі ўжо іншыя, чужыя для гэтага часу, мроілі пра незалежнасьць, існавалі ў сыстэме іншых візуальных кодаў, мелі іншыя сымбалі. Але і гэты час таксама вельмі хутка зьнік — ці стаў іншым… А зоркі? Гэта раньняе дзяцінства. Парады, сьцягі, піянэры, зоркі — гэта для дзяцей было візуальнае сьвята, а да чаго яно, мы пра гэта ня думалі»**. Мы ня думалі, а час утвараў прастору, якая ўпарта не жадае сыходзіць у памяць. Яна існуе на фотаздымках гэтак жа рэальна, як і ў жыцьці. Ждановіч — сьвядома ці не — стварае рыфмы паміж мінулым (шар на набярэжнай) і сёньняшнім (будынак Нацыянальнай бібліятэкі). Гэтая прастора й дасюль прымае ў сваё ўлоньне «сваіх» і спальвае на вечным вогнішчы чужынцаў. Таму што дзеля вечнасьці подзьвігу патрэбныя ахвяры. *** Горад ананімны. Я не хачу ведаць, што гэта за камяні й чаму тут жыве такая цішыня. Я іду па горадзе й губляю словы. Я не магу сказаць «дзякуй» мінаку, які прапусьціў мяне наперад. Я не магу выпіць кавы, таму што ня ведаю, як гэта называецца. Я не магу быць з табою, таму што болей ня памятаю, як мяне зваць. Я іду па горадзе, пакідаючы за сабою палотнішчы ананімных тэкстаў… «Забытыя прасторы» (сэрыі «Samples», 2009, «Tabula Rasa», 2001–2012) — яны яшчэ фізычна існуюць, але пра іх забыліся, кінулі. І калі раптам чалавек трапляе на іх — ня можа зразумець, успомніць, дзеля чаго яны ўвогуле былі створаныя. Гэтыя месцы не схаваныя на ўскрайках гораду. Яны на вачох: у двары, каля дому, уздоўж дарог. Вось пустыя дзіцячыя пляцоўкі: з фотаздымкаў вее холадам жалеза й пустэчай. Толькі цішыня гойдаецца на арэлях. Ці пустыя бігборды — яны зьзяюць сваімі жудаснымі белымі нямымі тварамі, і ніхто, акрамя аўтара, ня чуе іх дзікі крык. Яны становяцца бы адбіткамі рэальнай прасторы, каляровай і шумнай. Але насамрэч гэта чорна-белая «фатаграфія» з крыкам, што застыў у форме белага палотнішча. Мяжа паміж «няісным», «няпэўным», «чужым», «забытым» амаль незаўважная: толькі акцэнт, пэўны фільтар настрою, фокус, пазыцыя аўтара. Складана акрэсьліць, дзе заканчваецца адно й пачынаецца другое. Гэта прастора часу, месца, стану, мяне, цябе, гораду, што атачае тут і цяпер. Гэта тое падарожжа, якое пачынаецца ў той момант, калі
расплюшчваеш вочы й чуеш уласны крык, і якое наўрад ці мае канец (ці мае, але ніхто ня ведае, як гэты фінал выглядае). Так і ў фотасэрыях Сяргея Ждановіча: аўтар ня можа сказаць, што дакладна паставіў кропку. Падарожжа працягваецца, таму што няісны цень гораду вядзе далей, таму што ня ведаеш, што ўбачыш заўтра альбо нават праз імгненьне. Здымкі множацца, стосы растуць, магчыма, дзеля таго, каб аднойчы скласьціся ў адзіную цэльную выяву. А магчыма — каб у выніку пакінуць толькі адзін здымак, той самы, з пылам і драпінамі — пра горад, у якім ніхто ніколі ня быў. …На фотаздымку мы зь сястрой і маці на фоне Палацу афіцэраў. Мама маладая, прыгожая, у даўгім элегантным (хоць і танным) паліто, ботах на высокіх абцасах і бэрэце. Мама заўсёды апраналася стылёва, ня ведаю, як ёй удавалася гэта безь нічога. Я памятаю гэты здымак, часам, падаецца, успамінаю нават гэты момант — дзіцячы м’юзыкал? Не, усё ж ня ўспомню. Але хто зрабіў гэты здымак? Бацька, напэўна, але я ня помню, я ніколі яго ня памятаю, толькі лёгіка падказвае, што па той бок аб’ектыву стаяў менавіта ён. Па той бок. А чаму ня з намі?.. Тацяна Арцімовіч
* З тэксту Сяргея Ждановіча да выставы «Пэрсанальная прастора», Менск, верасень 2007 г. ** З прыватнай гутаркі зь Сяргеем Ждановічам, верасень 2013 г.
THE UNTITLED. The Space of One Photograph
11.
It all began many doors ago. The city had already been built, but it was located on the outskirts of another city that was said to be a terrible place, though no one had ever been there. There was only one photo of it. It was hardly possible to identify anything in it: a blank wall receded somewhere through the shadows and scratches. Time was merciless to this photograph. Was it time? Perhaps, the city itself was like that, namely, prickly, empty, made up of endless shadows and lines that come together for a moment only to scatter again in different directions. Perhaps, this city had never existed at all? Created by the author’s imagination, the city was hidden behind the eyelids to appear only in this particular picture. It is said that at first there was only a non-existent shadow. Every night it came into the room of a person through the window and settled on the ceiling. The shadow was dancing and swinging, as if floating on waves. The man in the room was awake, he was watching. At the first rays of light, the shadow went out through the window. As the days and months passed, the shadow continued to come, the man continued to watch it, until one day he stood up and followed the shadow. This is how the author found himself on the approaches to the city. The idea of space takes a central place in the work of a Belarusian artist, photographer, and performer Siarhiej Źdanović (Siarhei Zhdanovich). It is neither a context, nor a theme. In its various forms such as the space of the city, an untitled space, a private, intimate, or public space, a space that observes the author, it is both a subject and an object at the same time. Sometimes the author refers to it as if it were a mirror, trying to see, to learn and explore himself through it. Sometimes he drowns his “personality” in it slowly watching and then registers the dialogue (or monologue) between them. “To register” is used for convenience, as Źdanović’s photographs are nothing like the freeze-frame images of a certain moment. The category of the moment is not present in his photos at all; time stretches, forming its new dimension. In the series of photos “The Non-Existent”, “The Uncertain”, “The Alien”, and “The Forgotten”, which are different in terms of technique, mood and timeframe, the space, is manifested through the image of the city which is both painfully familiar and anonymous, close and strange, genuine and false. In most of the photos one can recognize the outlines of Minsk – the city where the author was born, has grown up and lives. But the accuracy of the space is also a convention. It seems that the author just needed a space as such. “The Experiment” could have been staged in another city (a few pictures from these series were taken in Warsaw, Poznan, and Lublin). Thus, Minsk has a priority only because it is almost every day nearby. That is why it’s not a Minsk series or a story about the city or an attempt to find its genius, to reveal new forms of its body. It’s the author’s intimate journey to the space that allows approaching the city – the only personal thing for everyone. What could be found among these curved lines, dancing shadows, disappearing clouds, insurmountable concrete walls, if not to make them the subject of the research and not to try to fix their appearance? Only oneself.
“It is the reality of the past, forgotten people and events that remained in photographs only. Any picture is, in a way, a lost space that once existed and will never exist again. I look at the prints made 10 years ago, and it seems to me that it was not I who had taken them, it had been someone else. I am once again convinced that 10 years ago I saw and felt it all a bit differently than I do now. And I was a really different person then. Having taken a photographic image associated with a particular place and time as a basis, I change and transform it with the help of graphic visual techniques, create my own reality, departing from the documentary reality. I call this process “work with reality” or “an active interference into reality”*. *** “It is the moment of disappearance, of something that will never happen again that is crucial for me. These are nonexistent objects which (don’t) exist only in memory”. Siarhiej Źdanović Memories can be existent and non-existent, or in other words, real and imaginary – the ones that a person invents storing them in his/her memory. That is, it has never happened, but the person dreams about it so clearly that one day this dream comes true. These memories are also bright, colorful, and full of emotions. One can feel the same elation they had at the moment of dreaming. And nobody, not even you yourself, will ever find out or convince themselves that it had only been a dream. The series of photos “The Non-Existent” by Siarhiej Źdanović combines his series “The Nonexistence” /1996-2005, “The Letters” / 2000 and “Personal Space” / 2007, with the leading concept of “absent space”. With the help of a certain author’s technique – the use of old negatives, hand printing, special handling (scratches) – these images bring us back to the time space that will never repeat. This space can be associated with buildings or some exact places, but what is most important is that physically they no longer exist. These photos are not a document. Processed by memory, the places acquire another form, shape, and give rise to personal feelings and images; they destroy the line between the real and the fictional. “My earliest memory of space is the square near the railway station and the old building of it. This image is associated with the earliest childhood, with the sensations and images which are deeply ingrained in my memory, but will never get back. When I look at the pictures of the old building of the station, for example, I remember these feelings at once. But it no longer exists, it is my personal phantom. A similar thing happened to me when the building of the art college in Jakub Kołas Street was being destroyed. I knew that it was going to happen, so I was taking pictures on purpose. I have a lot of memories associated with this building: I studied there for four years and it was one of my brightest memories. Though, this building, which has only remained within the space of my photograph, lives its own life. For me it’s a very important personal object, and my personal feelings at the moment of destruction became the object”**.
12.
“The Non-Existent” is similar to the first most distant memories of the childhood, when I had time to live several lives and change so fast that later when I held an old photo I could hardly usurp the memory of it. The little man no longer belongs to you, he lives his own life. It’s good if he lives in your memory. But sometimes you lose that feeling as well – but was there a boy at all1? The nonexistent suddenly ceases to exist, and something more important and intimate than just roots get lost. If I don’t have memory, then I don’t exist at all, do I? Then one has to look for again, to walk those phantom ways and call for a little child. One has to get hold of the imaginary space where nothing can be identified and step by step to remove, to erase this muddy surface, leaving scratches as if it were glass. “When I take a picture of landscapes or objects, it feels different: even if they one day disappear, they can be reproduced if not in an exact way then at least in a very similar form. The physical body of a building is unique. It reflects the epoch, people and memories of particular time which can be personalized through this building. Then, in the photo, the building begins to live its own non-existent life. This is how the space of a photograph becomes a repository of memories”**. Non-existent memory with scars on the surface. *** “The light which shapes memories. Everything is temporary. The most precious things are a moment and time”. Siarhiej Źdanović The series “The Uncertain” which is based on a series of “INCERTUM” (2006-2013) has a different concept. It was created with other thoughts and in a different mood. There is also a space, but the actor and the author is sunlight. In this series Siarhiej Źdanović deliberately avoids literalness. He does not care about the accuracy of place, its history, and buildings. It’s just stuff. One can recognize, for example, Kamaroŭski market, the embankment of Svislač river, the Gorky Park. However, what we see in the photo is not a story about those places. This is another «work of art” created by sunlight. The author creates a distance between himself, light and reality. Sunlight falls on objects creating new ones. They are carefylly fixed by the camera, though with the lapse of time, even these new images can become totally irrelevant. But what is relevant? Why chase the sun? Is there the author’s “Self” and how is it expressed? Is the author a tool or a creator? It seems that the sunlit space is just a ground for Źdanović. The child grows up, there comes the time of youth, which is closer and more real. Perhaps, it is even more indistinct, but it’s exactly my thing. This is “Me” in the space of life, which is a bit unclear, distorted, but very attractive. The sun, hidden behind the eyelids, is playing with my city. This city is temporary, momentous. But. I want (to be in) this city.
*** The shell has slightly opened. A fragile ray of light is coming through. Open it and you will see a beating flesh. When did I first notice these stars? Not noticed, but felt! They entered my body with their sharp ends. One, second, third, and so by the circle. I got them out as if they were splinters, but each time I drove into the city, they entered back into me. Sometimes they left bloody scars on my shoulders, abdomen, and even forehead. Sometimes I used to dream that I myself was a star and that I want to get off the ground and fly to eternity. But. But the red stars can’t fly; they have to meet passers-by with their sharp ends and enter their bodies. The winner is the star that has plunged its ends deeper than the other ones. It might not be just a sheer coincidence that the most erotic place in the city is the one surrounded by stars. After all, is there love without pain? The series “The Alien” consists of photos from the series “Another Town” / 2007-2009, “Leafs from Diary” / 2010-2011, and “Personal Space” / 2006. The author focuses on the Stalinist Minsk. This is rather a light mockery than nostalgia. Siarhiej Źdanović intentionally chooses such fragments of Minsk as – palaces, magnificent buildings, “ideologically correct” structures, and tries to fit himself or to be more precise his shadow into that space (it is in this series that the author for the first time becomes an actor in the space of a photograph). Źdanović is not interested in this architecture or this time. the most interesting object for observation is his shadow: how can it get on with this space? What place does it take, if any? Is it natural or artificial? As a result, it turns out that it’s artificiality. The shadow travels from one “alien” space to another, sometimes to the “personal” space. It is trying to change the forms of interaction with the environment. But the environment does not want to accept this shadow, because it is alien, or, perhaps, the shadow itself is an alien? Is the denial of the shadow by the space a usual way to get rid of the alien? Actually, the journey of “the alien” goes far beyond the borders of the space or the shadow only. There is a feeling that the shadow is a stranger even to the author. The shadow created by the author and space as if exists independently (even if one day it appears as a reflection in the glass window). The author loses his shadow, thus creating a distance between himself and his shadow so that by looking at it to come closer to himself. “The time of Stalin’s Empire style is not mine. To tell the truth, I don’t think I lived enough in the Soviet times to feel it all myself and through myself. My time is rather the end of the Empire when everything was dying out before our eyes. This was a period of perestroika, we were already different, dreamed of independence, lived in a system of different visual codes, and we had other symbols. But this time, too, disappeared very quickly, or, I’d rather say, changed…And what about the stars? This was an early childhood. Parades, flags, pioneers, stars − it was a visual feast for the kids, though we didn’t think what it was for”**.
13.
We didn’t think about it, but time was shaping the space which doesn’t want to go down to memory. It exists in the photos and is just as real as in the true life. Źdanović, consciously or not, rhymes the past (the ball on the waterfront) and the present (the National Library). This space still accepts those who belong and sets the strangers on the flames of the eternal fire.
I even remember the moment – was it a children’s musical? Maybe not, I can’t remember. Who took that photo? It must have been my Dad, but I don’t remember, I never remember him, but the logic tells me that it was he who was behind the camera lens. Behind. Why not with us?
This is because the eternity of a feat needs sacrifices. *** The city is anonymous. I don’t want to know what kind of stones they are and why it is so quiet here. I walk round the city and lose words. I can’t say “thank you” to a passerby who has let me get passed. I can’t drink coffee because I don’t know how it’s called. I can’t be with you because I don’t remember my name anymore. I walk round the city, leaving behind pages of anonymous texts. “The Forgotten Space” (the series “Samples” / 2009, “Tabula Rasa” / 2001-2012) physically still exist, though, they have been abandoned and forgotten. When a person finds them unexpectedly, he/she cannot understand or remember what they all have been created for. These places are not hidden on the outskirts of the city. They are for all the world to see: in the yard, near the house, along the roads. Here are empty children’s playgrounds: cold chilly wind is blowing from the photo. Only silence is swinging. Blank billboards are shining with their awful dumb white faces, and no one but the author can hear their wild screams. They have become a reflection of a real, colourful, and noisy space. But in fact, it is a black and white “photograph” with a scream frozen on a white piece of cloth. The boundary between non-existent, apocryphal, alien, and forgotten is almost imperceptible: there is only a special mood, focus, and the author’s opinion. It is difficult to determine where one ends and the other begins. This is a space of time, place, condition, me, you, the city and that what surrounds us here and now. This is a journey that begins at the moment when you open your eyes and hear your own cry. It is very unlikely that this journey has an end (Maybe, it does, but no one knows what it’s like). The same happens in Siarhiej Źdanović’s photographs: the author can’t say for sure that he has makes a full stop. The journey continues, because a non-existent shadow of the city leads further on, because one doesn’t know what they’ll see tomorrow, or even in a moment. There appear more pictures; piles of photos grow, perhaps only to make up a single complete picture one day. Or perhaps, only to leave one photo the one with dust and scratches portraying the city which no one has ever been to. …The photo portrays my Mum, my sister and me in front of the Palace of Officers. Mother is young and beautiful; she is wearing a long elegant (though cheap) coat, a pair of high-heeled boots and a beret. She has always been stylishly dressed. I don’t know how she managed to do that. I remember that photo. Sometimes
Taciana Arcimović
_ Reference to Maxim Gorky’s novel “Life of Klim Samgin” in which the title character tries to shirk the responsibility. Once he didn’t save a boy drowing before his eyes. Later in the novel, Klim constantly asks, to escape his responsibility for the boy’s death “But was there a boy at all?”
1
* Siarhiej Źdanović. From the articles to the exhibition “Personal Space”, Minsk, September 2007. ** Siarhiej Źdanović. Based on a private conversation with the author, September 2013.
14.
гіпотэза I
няісны / The non-existent Не існуе / The Nonexistence (1996-1998). B&W photography, gelatin-silver print лісты / The LETTERS (2000). B&W photography, gelatin-silver print Не існуе / The Nonexistence (2004). B&W photography, gelatin-silver print Прыватная прастора / PERSONAL SPACE (2004-2005). B&W photography, gelatin-silver print
15.
16.
НЕ IСНУЕ / The Nonexistence 1998
17.
НЕ IСНУЕ / The Nonexistence 1998
18.
НЕ IСНУЕ / The Nonexistence 1998
19.
НЕ IСНУЕ / The Nonexistence 1996
20.
НЕ IСНУЕ / The Nonexistence 1996
21.
НЕ IСНУЕ / The Nonexistence 1996
22.
23.
лісты-Iі / The LETTERS-IІ 2000
24.
лісты-і / The LETTERS-І 2000
25.
дзёньнік-II / The DIARY-II 2001
26.
НЕ IСНУЕ / The Nonexistence 2004
27.
28.
29.
НЕ IСНУЕ / The Nonexistence 2004
30.
Прыватная прастора / PERSONAL SPACE 2004
31.
Прыватная прастора / PERSONAL SPACE 2004
32.
Прыватная прастора / PERSONAL SPACE 2004
33.
НЕ IСНУЕ / The Nonexistence 2004
34.
НЕ IСНУЕ / The Nonexistence 2004
35.
Прыватная прастора / PERSONAL SPACE 2005
36.
гіпотэза II
няпэўны / The Uncertain INCERTUM (2006-2013). B&W photography, digital print
37.
38.
INCERTUM 2008
39.
40.
41.
INCERTUM 2008
42.
INCERTUM 2008
43.
44.
INCERTUM 2008
45.
46.
INCERTUM 2008
47.
48.
49.
INCERTUM 2008
50.
51.
INCERTUM 2011
52.
INCERTUM 2008
53.
54.
55.
INCERTUM 2012
56.
INCERTUM 2006
57.
58.
INCERTUM 2013
59.
гіпотэза III
чужы / The alien Іншы горад / ANOTHER TOWN (2007, 2009). B&W photography, digital print Лісты зь дзёньніку / LEAFS FROM DIARY (2010-2011). B&W photography, digital print Прыватная прастора / PERSONAL SPACE (2006). B&W photography, gelatin-silver print
61.
62.
Іншы горад / ANOTHER TOWN 2007
63.
Іншы горад / ANOTHER TOWN 2007
64.
Іншы горад / ANOTHER TOWN 2007
65.
Іншы горад / ANOTHER TOWN 2007
66.
Іншы горад / ANOTHER TOWN 2007
67.
Іншы горад / ANOTHER TOWN 2007
68.
Іншы горад / ANOTHER TOWN 2007
69.
Лісты зь дзёньніку / LEAFS FROM DIARY 2011
70.
Іншы горад / ANOTHER TOWN 2009
71.
Іншы горад / ANOTHER TOWN 2009
72.
Іншы горад / ANOTHER TOWN 2007
73.
Іншы горад / ANOTHER TOWN 2007
74.
Іншы горад / ANOTHER TOWN 2007
75.
Іншы горад / ANOTHER TOWN 2007
76.
77.
Іншы горад / ANOTHER TOWN < 2005, 2007
78.
Іншы горад / ANOTHER TOWN 2007, 2005 >
79.
80.
Іншы горад / ANOTHER TOWN 2007
81.
Лісты зь дзёньніку / LEAFS FROM DIARY 2010
82.
83.
Лісты зь дзёньніку / LEAFS FROM DIARY 2010
84.
85.
Лісты зь дзёньніку / LEAFS FROM DIARY 2010
86.
Прыватная прастора / PERSONAL SPACE 2006
87.
Прыватная прастора / PERSONAL SPACE 2006
88.
Прыватная прастора / PERSONAL SPACE 2006
89.
90.
Прыватная прастора / PERSONAL SPACE 2006
91.
Прыватная прастора / PERSONAL SPACE 2005
92.
93.
Прыватная прастора / PERSONAL SPACE 2006
94.
Іншы горад / ANOTHER TOWN 2009
95.
Прыватная прастора / PERSONAL SPACE 2006
96.
гіпотэза IV
забыты / The forgotten SAMPLES (2009). B&W photography, digital print TABULA RASA (2001-2011). B&W photography, digital print TABULA RASA (2012). Digital photography
97.
98.
99.
100.
samples 2009
101.
samples 2009
102.
samples 2009
103.
samples 2009
104.
samples 2009
105.
samples 2009
106.
samples 2009
107.
samples 2009
108.
samples 2009
109.
samples 2009
110.
samples 2009
111.
samples 2009
112.
tabula rasa 2005
113.
tabula rasa 2005
114.
tabula rasa 2004
115.
tabula rasa 2007
116.
tabula rasa 2005
117.
tabula rasa 2005
118.
tabula rasa 2011
119.
tabula rasa 2007
120.
tabula rasa 2006
121.
tabula rasa 2001
122.
123.
tabula rasa 2012
Гэта пачалося шмат дзьвярэй таму. Горад ужо стаяў, але месьціўся ён на ўскрайку іншага гораду, пра які расказвалі як пра вельмі страшны горад, хоць ніхто ніколі там ня быў. Быў толькі здымак. На ім амаль нічога нельга было разгледзець: празь цені й драпіны сыходзіла кудысьці глухая сьцяна, і ўсё — час жорстка й бязьлітасна прайшоўся па фатаграфіі. Час? А можа, той горад і быў такі? Калючы, пусты, складзены зь бясконцых ценяў і ліній, якія на імгненьне сыходзяцца, каб потым зноўку разьбегчыся ў розныя бакі. А можа, гэтага гораду й не было ніколі? Створаны ўяўленьнем аўтара, ён быў знойдзены па той бок павекаў, каб узьнікнуць толькі ў прасторы гэтага фотаздымку. Тацяна Арцімовіч
ISBN 978-985-562-095-3