อนุสรณ งานพระราชทานเพลิงศพ สืบ นาคะเสถียร
ชาตะ 31 ธันวาคม พ.ศ.2492 มรณะ 1 กันยายน พ.ศ.2533
ชาตะ 31 ธันวาคม พ.ศ.2492 มรณะ 1 กันยายน พ.ศ.2533
อนุสรณงานพระราชทานเพลิงศพ สืบ นาคะเสถียร 8 กันยายน 2533
หนา 1 จาก 32
สํานึกในพระมหากรุณาธิคุณ ในวโรกาสทีพ่ ระบาทสมเด็จพระเจาอยูหวั และสมเด็จพระนางเจาฯ พระบรมราชินีนาถ ทรง พระกรุณาโปรดเกลาฯ พระราชทานเพลิงศพ นายสืบ นาคะเสถียร เปนกรณีพิเศษ นับเปนพระมหา กรุณาธิคุณอันหาที่สุดมิได และเปนเกียรติอันสูงสงแกผูวายชนมและวงศตระกูลสุดจะพรรณนา ขาพระพุทธเจาผูเปนบิดามารดา ตลอดจนญาติมิตรของนายสืบ นาคะเสถียร ขอพระราชทาน พระบรมราชวโรกาสกราบถวายบังคมแทบเบื้องพระยุคลบาท ดวยความซาบซึ้ง และสํานึกใน พระมหากรุณาธิคุณ และจะขอเทิดทูนไวเหนือเกลาเหนือกระหมอม ตลอดไป ดวยเกลาดวยกระหมอม ขอเดชะ
อนุสรณงานพระราชทานเพลิงศพ สืบ นาคะเสถียร 8 กันยายน 2533
หนา 2 จาก 32
(แบบ ก.) สํานักพระราชวัง
หมายรับสั่งที่ ๑๔๑๓๕ ๖ กันยายน ๒๕๓๓
พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหวั ทรงพระกรุณาโปรดเกลา ฯ ให พลเอก เปรม ติณสูลานนท องคมนตรี เปนผูแทนพระองคไปในงานตางๆ ตามวัน เวลา และสถานที่ ดังนี้ – วันศุกร ที่ ๗ กันยายน ๒๕๓๓ เวลา ๑๙.๓๐ น. เปนผูแทนพระองคไปในการสวดพระ อภิธรรมศพ นายสืบ นาคะเสถียร ต.ช., ต.ม. ที่ศาลา ๒ วัดพระศรีมหาธาตุวรมหาวิหาร เขตบางเขน กรุงเทพมหานคร วันเสาร ที่ ๘ กันยายน ๒๕๓๓ เวลา ๑๔.๐๐ น. เปนผูแทนพระองคไปในการพระราชทาน เพลิงศพ นายสืบ นาคะเสถียร ต.ช.,ต.ม. ที่เมรุวัดพระศรีมหาธาตุวรมหาวิหาร บางเขน กรุงเทพมหานคร แตงกายเครื่องแบบปกติขาว ไวทุกข.
วัน
หนาที่
พนักงานพระราชพิธี นําหมายเรียน เจาภาพศพ นายสืบ นาคะเสถียร
เพื่อทราบ.
ทั้งนี้ใหจัดการตามหนาที่และกําหนดวันตามรับสั่งอยาใหขาดเหลือ ถาสงสัยก็ใหถามผูรับรับสั่ง โดยหนาที่ราชการ
...........................................................................................
ผูรับรับสั่ง
อนุสรณงานพระราชทานเพลิงศพ สืบ นาคะเสถียร 8 กันยายน 2533
หนา 3 จาก 32
.
(แบบ ข.) สํานักพระราชวัง
หมายรับสั่งที่ ๑๔๑๖๐ ๖ กันยายน ๒๕๓๓
พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหวั ทรงพระกรุณาโปรดเกลา ฯ พระราชทานพระบรมราชานุเคราะหในการพระราชทานเพลิงศพ นายสืบ นาคะเสถียร ต.ช.,ต.ม. เปนกรณีพิเศษ ตําแหนงนักวิชาการ ปาไม ระดับ ๖ กองอนุรักษสัตวปา กรมปาไม สังกัดกระทรวงเกษตรและสหกรณ ณ เมรุวดั พระศรีมหาธาตุ วรมหาวิหาร บางเขน กรุงเทพมหานคร วันเสาร ที่ ๘ กันยายน ๒๕๓๓ เวลา ๑๔.๐๐ น. บําเพ็ญพระราชกุศลพระราชทานในการ ออกเมรุ ณ ศาลา ๒ วัดพระศรีมหาธาตุวรมหาวิหาร พระสงฆ ๑๐ รูปสวดพระพุทธมนต จบ มีพระธรรม เทศนากัณฑ ๑ แลวพระสงฆทั้งนั้นถวายพรพระ รับพระราชทานฉัน เวลา ๑๓.๐๐ น. พระสงฆ ๑๐ รูปบังสุกุล เชิญหีบศพเวียนเมรุ แลวเชิญขึ้นตั้งบนจิตกาธาน เวลา ๑๔.๐๐ น. พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหวั ทรงพระกรุณาโปรดเกลา ฯ ให พลเอก เปรม ติณสูลานนท เปนผูแทนพระองคไปในการพระราชทานเพลิง วันอาทิตยที่ ๙ กันยายน ๒๕๓๓ เวลา ๐๗.๐๐ น. พระราชทานผาไตร และภัตตาหาร สามหาบ ในการเก็บอัฐิ.
วัน
หนาที่
พนักงานพระราชพิธี นําหมายเรียน เจาภาพศพ นายสืบ นาคะเสถียร
เพื่อทราบ. เครื่องประกอบเกียรติยศที่พระราชทานมานี้ และเจาพนักงานผูมา ปฏิบัติ เจาภาพไมตองเสียคาใชจายอยางใดทั้งสิ้น.
ทั้งนี้ใหจัดการตามหนาที่และกําหนดวันตามรับสั่งอยาใหขาดเหลือ ถาสงสัยก็ใหถามผูรับรับสั่ง โดยหนาที่ราชการ ...........................................................................................
ผูรับรับสั่ง อนุสรณงานพระราชทานเพลิงศพ สืบ นาคะเสถียร 8 กันยายน 2533
หนา 4 จาก 32
.
ที่ รล ๐๐๐๗/๘๒๗๙
สํานักราชเลขาธิการ สวนจิตรลดา กทม. ๑๐๓๐๐ ๕ กันยายน ๒๕๓๓
เรื่อง ทรงพระกรุณาโปรดเกลา ฯ ใหพลเอก เปรม ติณสูลานนท องคมนตรี เปนผูแทนพระองค ไปในการสวดพระอภิธรรมศพ และพระราชทานเพลิงศพ นายสืบ นาคะเสถียร เรียน อธิบดีกรมปาไม ดวยพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหวั และสมเด็จพระนางเจา ฯ พระบรมราชินีนาถ ทรงพระกรุณาโปรดเกลา ฯ ให พลเอก เปรม ติณสูลานนท องคมนตรี เปนผูแทนพระองคไปใน การสวดพระอภิธรรมศพ นายสืบ นาคะเสถียร นักวิชาการ ๖ หัวหนา เขตรักษาพันธุส ัตวปาหวยขาแขง จังหวัดอุทัยธานี ในวันศุกร ที่ ๗ กันยายน ๒๕๓๓ เวลา ๑๙.๓๐ น. ณ วัดพระศรีมหาธาตุ ฯ บางเขน ศาลา ๒ และในวันพระราชาทานเพลิงศพ วันเสาร ที่ ๘ กันยายน ๒๕๓๓ เวลา ๑๔.๐๐ น. ณ เมรุ วัดพระศรีมหาธาตุ ฯ อนึ่ง ทรงพระกรุณาโปรดเกลา ฯ พระราชทานพระบรมราชานุเคราะห ใน การสวดพระอภิธรรมศพ นายสืบ นาคะเสถียร ในวันที่ ๗ และวันที่ ๘ กันยายน ๒๕๓๓ รวม ๒ วัน ทั้งนี้ ทรงพระกรุณาโปรดเกลา ฯ พระราชทานเพลิงศพ นายสืบ นาคะเสถียร เปนกรณีพิเศษดวย จึงเรียนมาเพื่อทราบ ขอแสดงความนับถือ
(ทานผูหญิงสุประภาดา เกษมสันต) ราชเลขานุการในพระองคสมเด็จพระบรมราชินีนาถ
กองราชเลขานุการในพระองค สมเด็จพระนางเจาพระบรมราชินีนาถ โทร. ๒๘๑๑๒๐๒, ๒๘๑๑๑๑๑ ตอ ๑๒, ๒๑ อนุสรณงานพระราชทานเพลิงศพ สืบ นาคะเสถียร 8 กันยายน 2533
หนา 5 จาก 32
อนุสรณงานพระราชทานเพลิงศพ สืบ นาคะเสถียร 8 กันยายน 2533
หนา 6 จาก 32
ชีวประวัติ คุณสืบ นาคะเสถียร หรือนามเดิม สืบยศ เปนชาวอําเภอเมือง จังหวัดปราจีนบุรี เกิดเมื่อวันเสารที่ 31 ธันวาคม พ.ศ.2492 ที่ตําบลทางาม อําเภอเมือง จังหวัดปราจีนบุรี บิดาชื่อ นายสลับ นาคะเสถียร เคยดํารงตําแหนงผูว าราชการจังหวัดปราจีนบุรี มารดาชื่อ นางบุญเยี่ยม นาคะเสถียร มีพี่นองทั้งหมด 3 คน โดยคุณสืบ นาคะเสถียรเปนบุตรชายคนโต นองชายและนองสาวอีก 2 คนคือ คุณกอบกิจ นาคะเสถียร และ คุณกัลยา รักษาสิริกุล คุณสืบมีบุตรสาว 1 คน ชื่อเด็กหญิงชินรัตน นาคะเสถียร ปจจุบันอายุ 13 ป ชีวิตในวัยเยาว โดยที่สายตระกูลของคุณสืบ นาคะเสถียร เปนครอบครัวชาวนา ชีวิตในชวงปฐมวัยจึงตองชวย ทํางานในนาของมารดา เมื่อวางจากภาระดังกลาว ก็ออกทองเที่ยวไปกับเพื่อนๆ โดยมีไมงามหนังสะติ๊กคูใจ ไดเขาเรียนชั้นประถมตอนตนที่โรงเรียนประจําจังหวัดปราจีนบุรี ชวงปดเทอมวางจากการเรียนก็จะออกไป ชวยทางบานยกเสริมแนวคันนาเอง เพื่อไมใหมีขอพิพาทกับเพื่อนบาน ทํางานอยูกลางแจงทั้งวัน แมแดดจะ รอนก็มิเคยปริปากบน ครั้นเรียนจบชัน้ ประถม 4 ตองจากครอบครัวไปเรียนอยูที่โรงเรียนเซนตหลุยส จังหวัดฉะเชิงเทรา จนกระทั้งเรียนจบชั้นมัธยมศึกษาปที่ 4 ในสมัยเด็กนั้น คุณสืบมีบุคลิกประจําตัวคือ เมื่อสนใจหรือตั้งใจจะ ทําอะไรแลว ก็จะมีความมุงมั่นตั้งใจทําอยางจริงจัง จนประสบความสําเร็จ และเปนผูที่มีผลการเรียนดีมา โดยตลอด 2511-2514 - เขาศึกษาในคณะวนศาสตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร มีความตั้งใจในการศึกษาอยางเต็ม ประสิทธิภาพ และเขารวมกิจกรรมนิสิต โดยเปนทีท่ ราบกันดีระหวางหมูผูใกลชิดวา คุณสืบเปนผูมใี จรักศิลปะ และสูงสงในเชิงมนุษยสัมพันธ มีระเบียบในการดําเนินชีวิตใน สมัยเรียนอยางมีแบบแผน 2516 - เมื่อจบการศึกษาระดับปริญญาตรีแลว ไดเขาทํางานทีส่ วนสาธารณะของการเคหะแหงชาติ 2417 - เขาศึกษาในระดับปริญญาโท สาขาวิชาวนวัฒนวิทยา ที่คณะวนศาสตร มหาวิทยาลัย เกษตรศาสตร จนสําเร็จการศึกษา 2518 - บรรจุเขารับราชการตําแหนงพนักงานปาไมตรี กองอนุรักษสัตวปา กรมปาไม ไปปฏิบัติหนาที่ราชการ ณ เขตรักษาพันธุส ัตวปาเขาเขียว-เขาชมภู จังหวัดชลบุรี ปราบปรามจับกุมผูบุกรุกทําลายปาอยางมีประสิทธิภาพ ผูตองหาลวนไดรับการปฏิบัติ อยางสุภาพนิ่มนวล อนุสรณงานพระราชทานเพลิงศพ สืบ นาคะเสถียร 8 กันยายน 2533
หนา 7 จาก 32
2522 2524 2526 2529 2530
2531 2532 2533
1 ก.ย. 2533
- ไดรับทุนจาก British Council ไปเรียนปริญญาโทที่มหาวิทยาลัยลอนดอน ประเทศอังกฤษ ในสาขาวิชาอนุรักษวิทยา - ปฏิบัติหนาทีใ่ นตําแหนงหัวหนาเขตหามลาสัตวปาบางพระ มีสวนรวมในการจัดการและ ประสานงาน รวมทั้งเปนวิทยากรฝกอบรมพนักงานพิทักษปาอีกหลายรุน - กลับเขามาปฏิบัติราชการประจําฝายวิชาการ กองอนุรักษสัตวปา - ปฏิบัติในหนาที่หัวหนาโครงการอพยพสัตวปาตกคางในพื้นที่อางเก็บน้ําเขื่อนรัชชประภา (เชี่ยวหลาน) จังหวัดสุราษฎรธานี - ปฏิบัติงานในโครงการศึกษาผลกระทบสภาพแวดลอม เพื่อพัฒนาพืน้ ที่ปาพรุโตะแดง จังหวัดนราธิวาส ตอมาไดรับคําสั่งใหดํารงตําแหนงหัวหนาเขตรักษาพันธุสัตวปา คลองแสง จังหวัดสุราษฏรธานี อีกตําแหนงหนึ่ง - เปนอาจารยพิเศษประจําภาควิชาชีววิทยา มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร - จัดเตรียมเอกสารขอมูลทางดานบทความและภาพถาย ทุมเทพลังใจและกาย เพื่อคัดคาน กรณีเขื่อนน้ําโจน และการบุกรุกทําลายทรัพยากรธรรมชาติทุกรูปแบบ - กลับมาปฏิบัติราชการที่กองอนุรักษสัตวปา - เขารับตําแหนงหัวหนาเขตรักษาพันธุสัตวปาหวยขาแขง - จัดตั้งกองทุนเพื่อรักษาปาหวยขาแขงและทุงใหญนเรศวร - เปนวิทยากรบรรยายและรวมอภิปรายในโอกาสและสถานที่ตาง ๆ หลายแหง สวนมาก เปนหัวขอเรื่อง “อนุรักษทรัพยากรธรรมชาติและปญหาที่เกี่ยวของ” “การอพยพสัตวปา ตกคางในเขื่อนเชี่ยวหลาน” เปนตน - เขียนเอกสาร โครงงาน เพื่อจัดการใหพื้นที่เขตรักษาพันธุสัตวปาทุงใหญนเรศวร และ เขตรักษาพันธุส ัตวปาหวยขาแขงเปนพืน้ ทีม่ รดกโลก - ชําระสะสางภาระรับผิดชอบและทรัพยสนิ สวนตัวที่คั่งคาง มอบหมายเครื่องใชและ อุปกรณในการศึกษาวิจัยดานสัตวปาใหสถานีวิจยั สัตวปา เขานางรํา เพือ่ นําไปใชประโยชน ตามวัตถุประสงคดังกลาว ตั้งศาลเพื่อแสดงความคารวะที่มีตอดวงวิญญาณของเจาหนาที่ซึ่ง พลีชีพรักษาปาหวยขาแขง - เริ่มตนตํานานแหงนักอนุรกั ษธรรมชาติที่แทจริง “สืบ นาคะเสถียร : นักอนุรักษไทย” ผูที่รักปาและธรรมชาติดวยกาย วาจา และใจ
ผลงานดานวิชาการ - การทํารังวางไขของนกบางชนิดที่อางเก็บน้ําบางพระ จ.ชลบุรี สัมมนาสัตวปาเมืองไทย พ.ศ.2524 - รายงานการสํารวจนก บริเวณอางเก็บน้ําบางพระ จ.ชลบุรี สัมมนาสัตวปาเมืองไทย พ.ศ.2526 - การศึกษานิเวศวิทยาของสัตวปา ในบริเวณโครงการศูนยศึกษาเพื่อการพัฒนาภูพานตามพระราชดําริ 2528 อนุสรณงานพระราชทานเพลิงศพ สืบ นาคะเสถียร 8 กันยายน 2533
หนา 8 จาก 32
- นิเวศวิทยาปาไมและสัตวปา ในเขตรักษาพันธุสัตวปาทุง ใหญนเรศวร และเขตรักษาพันธุสัตวปา หวยขาแขง 2529 - รายงานผลการจัดเนื้อทรายที่เกาะกระดาษ 2529 - เลียงผาที่พบในประเทศไทย การกระจายถิ่นที่อยูอาศัย และพฤติกรรมบางประการ 2529 - สํารวจถิ่นทีอ่ ยูอาศัยของเกงหมอ - การสํารวจเบือ้ งตนเกีย่ วกับสัตวปาในพรุโตะแดง จ.นราธิวาส 2530-2532 - การอพยพสัตวปาในอางเก็บน้ํารัชชประภา สัมมนาสัตวปา 2532 - วิเคราะหความเหมาะสมจากรายงานและแผนการแกไขผลกระทบดานทรัพยากรปาไม และสัตวปา โครงการโรงไฟฟาพลังน้ําแควใหญตอนบน (Assessment on Report and Impact Assessment Plan on Forestry and Wildlife of Upper Quae Yai Project) - รายงานการประเมินผลงานชวยเหลือสัตวปาตกคางในพื้นที่อางเก็บน้ําเขื่อนรัชชประภา (เขื่อนเชีย่ วหลาน) จังหวัดสุราษฎรธานี - นิเวศวิทยาปาไมและสัตวปา ในเขตรักษาพันธสัตวปาทุง ใหญนเรศวร จ.กาญจนบุรี และ จ.ตาก และ เขตรักษาพันธุส ัตวปาหวยขาแขง จ.อุทัยธานี และ จ.ตาก กุมภาพันธ 2530 โดย สืบ นาคะเสถียร, นริศ ภูมิภาคพันธ, ศักดิ์สิทธิ์ ซิ้มเจริญ - รายงานผลการวิจัยวางแผนขั้นรายละเอียดสําหรับฟนฟูสภาพปาและการจัดการปาไมบริเวณพื้นที่ปา ตนน้ําคลองแสง โครงการเขื่อนเชี่ยวหลาน จ.สุราษฎรธานี 2527 - Nomination of the Thung Yai-Huay Kha Khaeng Wildlife Sanctuary to be a UNESCO World Heritage Site, May 1990 Submitted by the Wildlife Conservation Division, Royal Forest Department Prepared Seub Nakasathien and Belinda Stewart-Cox.
อนิจจาสัตวปานาสงสาร ถูกลางผลาญเขนฆาใหอาสัญ ผิดดวยหรือจึงถูกลาตองจาบัลย มนุษยนั้นจะโหดรายเพียงไหนกัน ธรรมชาตินําสัตวปามาคูโลก สรางสมดุลพูนโภคใหโลกนั้น หากมนุษยยงั คิดลาลางเผาพันธุ จะรูสึกสักวันเมื่อบรรลัย สืบ นาคะเสถียร อนุสรณงานพระราชทานเพลิงศพ สืบ นาคะเสถียร 8 กันยายน 2533
หนา 9 จาก 32
คําไวอาลัย ลูกสืบ (แดง) เสียชีวิตไปแลว คงเหลือแตความรักอาลัยทีพ่ อและแมมตี อ ลูกเทานั้นขอใหวิญญาณลูก ไปสูสุขคติ ในบั้นปลายภพดวยเทอญ พอ-แม
2 ก.ย. 33 ถึงพี่แดง ตกใจมากที่ไดรทราบวาพี่แดงเสียชีวิต ยิ่งบอกวายิงตัวตาย... ไมอยากเชือ่ คนอยางพี่แดงนะหรือที่จะ ยิงตัวตาย... ทําไม? พี่แดงไมใชคนขีข้ ลาด ทํางานยากๆ สําเร็จมานับไมถวน แมจะตองแลกดวย ความยากลําบากตรากตรํา เสี่ยงชีวิต ก็ไมทอถอย ชีวิตอุทิศใหกับหนาที่การงานและสวนรวมเสียมากกวา เวลาที่มีใหแกตัวเอง เปนผูม ีอุดมการณแนวแนและแรงกลาในการทํางาน และนีเ้ องกระมังที่พาใหไปพบจุด จบจากการตัดสินใจทําลายชีวิตตนเอง... จากสาเหตุอะไรสักอยางที่บีบคั้นจิตใจอยางมาก โอหนอ! ... ชีวิตแตละชีวิตสั้นนัก เหมือนหยาดน้ําคางบนยอดหญา อยูไดไมนานก็พลันมลาย หายไป เมื่อยามตองแสงอาทิตยรุงอรุณ มนุษยมกี รรมเปนเผาพันธุ มีกรรมเปนที่พึ่ง มีกรรมเปนมรดก สิ่งที่จะติดตัวไปเมื่อยามลาโลกนี้ไป แลวหาใช ลาภ ยศหรือเงินทองไม นอกจากกรรมดีและชั่วที่ตนสรางสมไวตลอดชีวิต ผลของกรรมดีที่พี่แดงมีมานะ พากเพียร ความตั้งใจแนวแน ความซื่อสัตยตอหนาที่การงาน จง สนองใหดวงวิญญาณของพี่แดงไปสูสุคติภพดวยเทอญ หมอ-แปน-อุม 3 ก.ย.33 ถึงพอแดง ลูกตกใจมากทีไ่ ดขาววาพอเสียชีวิตจากการยิงตัวตาย ลูกเห็นพอเปนคนขยันขันแข็งเอางานเอาการ ไมทอถอย และรับผิดชอบครอบครัวเปนอยางดี ลูกไดพบพอวันที่ 29 ส.ค.33 ลูกดีใจมากที่มาเยี่ยมลูกที่ ร.ร. วันทามารีย อ.เมือง จ.นครสวรรค และไมคิดวาจะเปนครัง้ สุดทายที่ไดพูดคุยกับพอ ถึงแมพอจะจากไป ลูกขอใหพอไปสูสุขคติ ลูกน้ําฝน ลูกคนเดียวของพอแดง
อนุสรณงานพระราชทานเพลิงศพ สืบ นาคะเสถียร 8 กันยายน 2533
หนา 10 จาก 32
คําไวอาลัย ไมอยากจะเชื่อ และไมนาจะเปนไปไดที่คุณสืบ นาคะเสถียร ไดจากพวกเราไปอยางกะทันหันเชนนี้ พูดถึงคุณสืบ นาคะเสถียร ทุกคนในวงการอนุรักษจะตองรูจัก คุณสืบ นาคะเสถียร เปนนักอนุรักษที่มี คุณภาพ ไดรับรางวัลนักอนุรักษดีเดน เปนนักวิชาการปาไมที่ตอสูกับความไมถูกตองและมุงมั่นที่จะรักษา ปาไมของธรรมชาติตลอดมา คุณสืบ นาคะเสถียร รักปาไมและสัตวปายิ่งชีวิต ไดทําหนาที่เปนหัวหนาชุดชวยเหลือชีวิตสัตวปา ใหรอดจากการจมน้ําตายที่เขื่อนรัชชประภา (เขื่อนเชี่ยวหลาน) จังหวัดสุราษฎรธานี การปฏิบัติหนาที่อยาง ไมเห็นแกเหนื่อยยากในครั้งนั้น ไดชวยชีวิตสัตวปานานาชนิดไวเปนจํานวนมาก นับเปนผลงานชิ้นสําคัญที่ เขาภูมิใจเปนอยางยิ่ง ไมเฉพาะแตงานภาคสนามเทานั้น คุณสืบ นาคะเสถียรยังมีผลงานทางวิชาการที่เกี่ยวของกับปาไม และสัตวปาอีกมากมาย มีบทความทางวิชาการหลายเรื่องที่แสดงใหเห็นถึงความสามารถในเชิงวิชาการของ เขา เราชาววนศาสตรรูสึกภูมิใจในผลงานของคุณสืบ นาคะเสถียร ตลอดมา เมื่อเดือนที่แลวนี้เองที่สโมสรนิสิตวนศาสตรไดเชิญคุณสืบ นาคะเสถียร ไปเปนวิทยากรบรรยายที่ คณะวนศาสตร นองๆ วนศาสตรตองการไดคุณสืบ นาคะเสถียร เปนผูถายทอดประสบการณแนวความคิด และอุดมการณในการอนุรักษทรัพยากรปาไมและสัตวปา คุณสืบ นาคะเสถียรไมเคยทําใหนองๆ วน ศาสตรผิดหวัง ไดไปรวมกิจกรรมทุกครั้งที่ไดรับเชิญ การมาดวนจากไปเชนนี้ ทําใหพวกเราชาววนศาสตรรูสึก เศราสลด เสียดาย และเสียใจเปนอยาง ยิ่ง ไดแตขอคุณพระศรีรัตนตรัย ตลอดจนคุณงามความดี และความมีเมตตาตอสัตวที่คุณสืบ นาคะเสถียร ไดปฏิบัติตลอดมา......จงคุมครองรักษาดวงวิญญาณของคุณสืบ นาคะเสถียร ใหไดไปอยูในชาติภพที่มี ความสุขและสงบตลอดไปเทอญ นิวัติ เรืองพานิช คณบดีคณะวนศาสตร 3 กันยายน 2533
อนุสรณงานพระราชทานเพลิงศพ สืบ นาคะเสถียร 8 กันยายน 2533
หนา 11 จาก 32
คําไวอาลัย ความสุขและความสําเร็จของอาจารยก็คือการสรางศิษยที่ดีพรอมดวยคุณภาพ ความเปนเลิศในเชิง วิชาการ ความสามารถในการปฏิบัติ และความซื่อสัตยตอวิชาชีพกอประโยชนแกสังคม ศิษยเชนนี้อาจารย อาจหาไดไมงายนัก แตสืบ นาคะเสถียร เปนผูที่อาจารยไดพรอมในทุกสิ่งทุกอยางจากตัวเขา การสูญเสียครั้งนี้จึงถือไดวาเปนความสูญเสียอันยิ่งใหญในชวงชีวิตของอาจารย ผศ.ดร.อุทิศ กุฏอินทร หัวหนาภาควิชาชีววิทยาปาไม คณะวนศาสตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร แด สืบ นักอนุรักษผูจากไป ผมรูจักสืบมานานหลายป นับตั้งแตนักอนุรักษผูนี้ไดรับการบรรจุใหเขารับราชการในกองอนุรักษ สัตวปา กรมปาไม เมื่อป พ.ศ. 2518 สืบ เปนลูกหมอของกองอนุรักษสัตวปาโดยแท ตลอดเวลามากกวา 10 ปที่ผานมา มีเขตรักษา พันธุสัตวปาที่มีความสําคัญหลายแหงที่สืบไดมีสวนเขาไปแกไขปญหา ไมวาจะเปนเขตรักษาพันธุสัตวปา เขาเขียว-เขาชมภู หรือเขตรักษาพันธุสัตวปาดอยผาชาง โดยใชความรูและประสบการณที่ไดจากการศึกษา ในสถาบั น ต า งๆ ไม ว า จะเป น คณะวนศาสตร มหาวิ ท ยาลั ย เกษตรศาสตร ประเทศอั ง กฤษ และ สหรัฐอเมริกา ความที่สืบเปนคนที่จริงจังกับงาน จึงไดรับความเชื่อถือจากทุกวงการ ไมวาจะเปนในหมูนัก อนุรักษดวยกันหรือในหมูนักวิชาการ เฉพาะในสวนของกรมปาไมนั้น สืบไดรับการแตงตั้งใหทําหนาที่ หัวหนาเขตรักษาพันธุสัตวปาหวยขาแขง ซึ่งถือเปนมรดกอันสําคัญของชาวไทยและของโลก กับงานชิ้นนี้ สืบ เข า มาปรึก ษาหารื อ กั บ ผมในฐานะอธิ บ ดีก รมป า ไม อ ยูเ สมอ ซึ่ ง ผมได สนั บ สนุน ทรั พ ยากรในการ บริหารงานใหอยางเต็มที่ไมวาจะเปนอัตรากําลังหรืองบประมาณ ผลจากการทํางานหนักทําให สืบ ไดรับ การคัดเลือกใหเปนขาราชการดีเดนของกรมปาไม และไดรับรางวัลนักอนุรักษดีเดน จากชมรมสภาวะ แวดลอมเมื่อตนปนี้ (2533) ถึงแมวา สืบ จะไดจากเราไปแลวก็ตาม แตคุณความดีและความเปนนักอนุรักษอยางแทจริงของ สืบ จะยังอยูในหัวใจของพวกเราตลอดไป ผมเชื่อมั่นวาคุณความดีที่ สืบ ไดประกอบมาตลอดชีวิต จะทําใหวิญญาณของ สืบ ไปสูสุคติใน สัมปรายภพอยางแนนอน ไพโรจน สุวรรณกร อธิบดีกรมปาไม อนุสรณงานพระราชทานเพลิงศพ สืบ นาคะเสถียร 8 กันยายน 2533
หนา 12 จาก 32
คําไวอาลัย เมื่อวันที่ 1 กันยายน 2533 เวลาประมาณ 22.00 น. ผมไดทราบขาวทางโทรศัพทจากเจาหนาที่ เขตรักษาพันธุสัตวปาหวยขาแขงวา คุณสืบ นาคะเสถียร ไดเสียชีวิตที่บานพัก ในสํานักงานเขตรักษาพันธุ ปาหวยขาแหง จังหวัดอุทัยธานี ผมตกใจมากเกือบจะควบคุมสติไวไมได นับวาเปนการสูญเสียอยางยิ่งของ กรมปาไมและวงการอนุรักษ คุณสืบมีอุดมการณที่จะรักษาปาและพิทักษสัตวปามิใหถูกทําลาย เวลาเกือบ 1 ปที่ ได ไปรั บผิดชอบเขตรัก ษาพัน ธุปาหวย มีผลงานทางดานปราบปรามมากมาย เปน ที่ ยอมรั บ ใน หนวยงานของเรา งานทางดานวิชาการ คุณสืบมีเจตจํานงอยางแนวแนที่จะนําหลักวิชามาใชในการจัดการ กับสัตวปาที่หวยขาแขง ซึ่งจะมีจํานวนมากขึ้นในอนาคต เพราะสภาพพื้นที่เหมาะสมอันกวางขวางเปนที่ อยูอาศัยของสัตวปา คุณสืบไดรวมกับผูเชี่ยวชาญตางประเทศสํารวจปาหวยขาแขงและปาทุงใหญนเรศวร เพื่อเสนอเปนมรดกโลก ความตายเป น ของแนน อนที่ มนุษ ย ข องทุก คนหลี ก เลี่ ย งไมไ ด แต ก ารจากไปของคุ ณ สืบ อยา ง กะทันหันในวัยที่เหมาะสมในการทํางาน ที่ยังมีความกาวหนาตอไปอีกไกลในอนาคต ไดทําความเศราสลด ใจใหแกบิดา มารดา ญาติพี่นอง ผูบังคับบัญชา เพื่อนรวมงานและผูใตบังคับบัญชา เปนอยางยิ่ง ขอใหคุณงามความดี ความซื่อสัตย จงเปนอานิสงสสงเสริมเปนพลวปจจัยอํานวยใหดวงวิญญาณ ของ คุณสืบ นาคะเสถียร ประสบความเกษมสุขในสัมปรายภพทุกประการ ประพัตร แสงสกุล ผูอํานวยการกองอนุรักษสัตวปา
แด........คุณสืบ นาคะเสถียร ประเทศไทยตองสูญเสียทรัพยากรบุคคลที่ดีไปพรอมกับการจากไปของคุณสืบ นาคะเสถียร คุณ สืบเปนคนไทยที่มีคุณคา เปนผูที่ปฏิบัติหนาที่โดยไมเคยเห็นแกผลประโยชนสวนตัวใดใด คุณสืบคือ แบบอยางของขาราชการที่สมบูรณไปดวยจิตสํานึก ความรับผิดชอบ และความซื่อสัตยตอหนาที่ และอาจ เปนดวยเหตุผลทั้งสามประการนี้ก็ได ที่ทําใหชีวิตของคุณสืบตองสิ้นสุดลงในเวลาอันสั้น นักอนุรักษจํานวนมากรูสึกสะเทือนในกับสิ่งที่เกิดขึ้นกับคุณสืบ เราสูญเสียเพื่อนที่ดี ที่เปนทั้งนัก อนุรักษชั้นแนวหนา และผูที่เราเคยฝากความหวังไววาจะตอสูเคียงขางกันไปอีกจนกวากระแสแหงการ ทําลายธรรมชาติของเราจะลดความรุนแรง แตบัดนี้เปนตนไป คุณสืบคือครูผูซึ่งเปนแรงดลใจและเปนที่ยึด เหนี่ยวของพวกเรานักอนุรักษในวันนี้ และของรุนนองในอนาคต คุณสืบจะเปนสัญลักษณของความรักอันบริสุทธิ์ที่มนุษยมีใหแกธรรมชาติ และของขาราชการที่ ซื่อตรงตอหนาที่เหนือสิ่งอื่นใด
อนุสรณงานพระราชทานเพลิงศพ สืบ นาคะเสถียร 8 กันยายน 2533
หนา 13 จาก 32
คุณสืบอาจสละชีวิตไป เพราะคิดวาตัวเองเปนน้ํานอยที่กําลังจะแพไฟ แตผลจากการสละชีวิตของคุณสืบนี้ จะทําใหน้ํานั้นมีทั้งพลังและปริมาณที่เพิ่มมากขึ้นจนดับไฟได และนั่นคือผลบุญที่คุณสืบจะไดรับ คุณสืบจะเปนเพื่อนของเรา เปนจิตสํานึก และเปนแบบอยางที่เราจะระลึกถึงดวยความรักและอาลัย ตลอดไป ขอใหคุณสืบจงไปสูสุคติ พวกเราจะสานงานที่เราเริ่มไวดวยกันตอใหเสร็จสิ้น ขอใหคุณสืบชวย เปนกําลังใจแกพวกเราดวย มูลนิธิคุมครองสัตวปาและพรรณพืชแหงประเทศไทย ในพระบรมราชินูปถัมภ 3 กันยายน 2533
พี่สืบของลูกนองทุกคน “ พี่สืบ” เปนชื่อที่พวกเราเรียกขานหัวหนาเขตฯ ของเราไดสนิทปาก มากกวาที่จะเรียกวา “หัวหนา” อาจเปนเพราะความสนิทสนม ความหวงใย และความเอื้ออาทรอันจริงใจที่พี่มีใหตอลูกนอง ของพี่ทุกคน พี่สืบเปนคนที่จริงจังกับงานมาก ทั้งในสวนที่เปนความรับผิดชอบโดยตรง และงานอนุรักษปาไม และสัตวปาที่มีหนวยงานอื่นขอความชวยเหลือมา พวกเราเคยเห็นพี่ทํางานทนไดตลอดทั้งวันทั้งคืนตอสูฟน ฝาอุปสรรคนานัปการ แตพี่ก็ไมเคยบนถึงความลําบากหรือความเหนื่อยลา พวกเราพูดกันอยูเสมอวา “พี่ สืบ” ทํางานหนักมากเหลือเกิน หากรูวาวันนี้จะมาถึง พวกเราจะยอมทํางานหนักเพิ่มมากขึ้น เพื่อใหพี่ไดมีเวลาพักเหนื่อยบางเพื่อ เหลือเวลาอยูกับพวกเรานานๆ เปนหลัก เปนขวัญและกําลังใจในการปองกันทรัพยากรปาไมและสัตวปาที่ พี่สืบและพวกเรารัก แตตอนนี้พี่คงเหนื่อยมาก พี่คงตองการพักผอน พวกเราขอใหพี่ไดหลับอยางสบาย หลับอยูในทามกลางปาไมและสัตวปาที่พี่รัก ถึงแมวันนี้จะมีเพียงความทรงจํากับความอางวางเหมือนถูก ทอดทิ้งใหแกปญหาอันสําคัญยิ่งโดยลําพังก็ตาม พวกเราขอสัญญาตอพี่วาจะทําทุกอยางอันเปนปณิธานของ พี่ ที่พี่ไดเคยสอนและหวังไวอยางสุดความสามารถ เพื่อวาพี่จะไดพักผอนอยางสบายชั่วนิรันดร... เขตรักษาพันธุสัตวปาหวยขาแขง 3 กันยายน 2533
อนุสรณงานพระราชทานเพลิงศพ สืบ นาคะเสถียร 8 กันยายน 2533
หนา 14 จาก 32
แดคุณสืบ นาคะเสถียร ดวยความรูสึกสูญเสียอยางใหญหลวง ผมไดทราบขาวการถึงแกกรรมของคุณสืบ นาคะเสถียร หัวหนาเขตรักษาพันธุสัตวปาหวยขาแขง เมื่อเชาวันอาทิตยที่ 2 กันยายน 2533 อยางมิไดคาดฝนมากอนเลย เนื่องจากคุณสืบยังเปนคนที่มีวัยไมถึง การณอันควรจากไปเชนนี้หนึ่ง กับความรูสึกประทับใจที่ไดเคยมีการแสดงผลงานในดานการอนุรักษปาซึ่ง หลายตอหลายคนผูบริสุทธิ์ใจ มีความรูสึกวา คุณสืบไดกระทํามาแลวจากจิตสํานึกที่แทจริง และมีความ มั่นคงอยูบนพื้นฐานของเหตุและผล แม ใ นช ว งหลั ง ๆ ผมไม ไ ด มี โ อกาสสั ม ผั ส กั บ คุ ณ สื บ นาคะเสถี ย ร เป น การส ว นตั ว มานาน พอสมควร แตการสัมผัสกันเปนการสวนตัวก็หาใชเปนเพียงสื่อวิถีทางเดียวเทานั้นที่จะสามารถถึงกันได เนื่องการกระแสคุณความดีนั้นเปนสิ่งกระจายไดเองเปนธรรมชาติ ผมจึงมีโอกาสไดรับทราบผลงานซึ่งสืบ เนื่องมาจากความตั้งใจจริงของอุดมการณของคุณสืบอยางตอเนื่อง จากปากตอปาก และจากสื่ออื่น ๆ รวมทั้งจากกระแสงานซึ่งเรามีโอกาสรวมกัน แมจะอยูกันคนละทิศทางก็ตาม เมื่อไมนานมานี้ ผมยังมีงานที่ทําใหเกิดการระลึกถึงคุณสืบ นาคะเสถียร และหวังไววา เราคงจะ ไดมีโอกาสรวมงานนี้กันใกลชิด นั่นคือ ไดมีการปรารภคิดจะจัดตั้งกองทุนเพื่อใหการสนับสนุนงาน อนุรัก ษ ธรรมชาติ ที่อยูบ นพื้ น ฐานอิสระ และสรางแนวทางที่จ ะใหการสนั บสนุน และกลุมบุ คคลซึ่ งมี อุดมการณ รวมทั้งมีโครงการที่จะกระทํา โดยไมเลือกวาบุคคลนั้นจะเปนใคร อยูที่ไหน และสําคัญ อยางไร ในอดีตที่ผานมา เราก็มีองคกรอาสาสมัครอิสระที่มีกิจกรรมสัมพันธเกี่ยวของกับงานอนุรักษปา และสิ่ ง แวดล อ มหลายแห ง แต ใ นด า นการเงิ น ก็ มี ก ารอาศั ย องค ก รต า งประเทศ แม จ ะมิ ไ ด เ ป น สิ่ ง พึ ง ปรารถนาแตความจําเปนก็ทําใหตองกระทําเชนนั้น เรามิไดรังเกียจองคกรตางประเทศ แตหากสามารถ พึ่งพาฐานของตัวเราเองไดมากขึ้น ทุกคนคงสบายใจมากขึ้นในการที่จะคิดวางแผนและทํางานอยางจริงจัง ดังนั้น เมื่อผมไดรับฟงแนวคิดดังกลาวแลว จึงรูสึกวา เปนสวนสําคัญสวนหนึ่งของความหวังที่พึง ไดเห็นในอนาคตอันไมไกลนี้ ตนเองคงไมขอกลาว ความคิดดังกลาวจะเปนไปไดเร็วหรือชาเพียงใด แต อยางนอยเมื่อมีการเริ่มตนคิดมันคงไมเหลือบากวาแรง และเปนสิ่งจุดไฟความคิดดวงใหมขึ้นอีกดวงหนึ่ง ผมทราบวานิสัยคุณสืบ นาคะเสถียร เปนคนจริงจังกับงานในอุดมการณมากๆ และเปนที่สนิทใจ ของบรรดาผูรวมอุดมการณทั้งหลายอยางปราศจากการรูสึกเคลือบแคลงใจทั้งสิ้น คุณสืบจึงเปนบุคคล สําคัญผูหนึ่งในความหวัง และในดวงใจของบรรดานักพัฒนาอิสระทั้งหลายอยางสําคัญ และบนฐาน การศึกษาที่เรียนจากชีวิตจริง มิใชเรียนจากตําราที่เปนสิ่งพิมพ และมิใชปริญญาบัตรซึ่งเปนแผนกระดาษ ผมเชื่อวาคุณสืบเปนนักปาไมที่ตนเองและอีกหลายคนควรภูมิใจในความเปนผูรูจริง การเสียชีวิตของคุณสืบ นาคะเสถียร จึงควรแกการถือวาเปนการสูญเสียอันใหญหลวงในดวงใจ และความรูสึกของบุคคลผูมีรากฐานบริสุทธิ์ และเปนการสูญเสียอันใหญหลวงของชีวิตชาวบานซึ่งเปนคน
อนุสรณงานพระราชทานเพลิงศพ สืบ นาคะเสถียร 8 กันยายน 2533
หนา 15 จาก 32
ไทยสวนใหญซึ่งรอความหวังในการที่แตละคนจะไดรับโอกาสรวมกันพัฒนาบานเมืองใหมุงสูคุณภาพที่ แทจริงดวย ผมหวังวา เราแตละคนที่ยังคงอยู และมีความมุงมั่นรวมอุดมการณเดียวกันกับคุณสืบ นาคะเสถียร คงจะรวมจิตใจอธิษฐานใหดวงวิญญาณของคุณสืบ นาคะเสถียร จงไปสูสุคติในสัมปรายภพ และหวังวา เราซึ่งคงยังอยูตอไป และอาจจําตองจากไปอีกไมวาในขณะใด คงไมประมาทในขณะดําเนินชีวิต โดยที่ใช ทุกชวงของกาลเวลาที่ยังมีอยูใหเปนประโยชนในการสืบทอดเจตนารมณที่คุณสืบ นาคะเสถียรไดมีอยูแลว ใหดําเนินตอไปอยางแนวแนมั่นคง เพื่อเปนพลังเสริมฐานใหดวงวิญญาณนี้จงบรรลุผลแหงสุขสมหมายยิ่งๆ ขึ้นไปเทอญ. ศาสตราจารยระพี สาคริก ประธานโครงการฟนฟูชีวิตและธรรมชาติ 3 กันยายน 2533
คือ.....อาลัยผูพ ิทักษชีวิตสัตวปาตลอดกาล ความรูสึกสูญเสียเกิดขึ้น กับพวกเราทุกๆ คน เมื่อรับทราบขาว ชีวิตหนึ่งซึ่งเสียสละใหกับชีวิตสัตวปาทั้งชีวิตและวิญญาณนานกวายี่สิบป พี่สืบ คือผูที่นักอนุรักษธรรมชาติรูจักและนับถือในความซื่อตรงตอหนาที่ กลาหาญและทาทายที่จะตั้งคําถามกับสังคมที่มุงหมายทําลายชีวิตตนไมและสัตวปา การลงมือปฏิบัติอยางเด็ดเดี่ยว เพื่อใหไดมาซึ่งการดํารงอยูของชีวิต ที่ตองพึ่งพาอาศัยกัน....ในปาใหญ วันที่เริ่มตนมาจนวันที่สิ้นสุด ชีวิตหนึ่งจากไป แต.... วันเวลาที่ถูกบันทึกในหนาประวัติศาสตรการอนุรักษธรรมชาติ โดยเฉพาะชีวิตสัตวปา ผานเขาไปในหนาหนังสือ จารึกในหัวใจของนักอนุรักษทุกคน ซึ่งหมายถึง อนุสรณงานพระราชทานเพลิงศพ สืบ นาคะเสถียร 8 กันยายน 2533
หนา 16 จาก 32
บันทึกแหงอนาคต ตัวแทนแหงการรักษา ตัวแทนแหงความถูกตอง และอุดมการณแหงการพิทักษชีวิตสัตวปาและตนไมของทุก ๆ คน คณะกรรมการอนุรักษทรัพยากรธรรมชาติ และสภาพแวดลอม 16 สถาบัน (คอทส.)
ผมรูจักคุณสืบ นาคะเสถียรมายังไมถึงหนึ่งป แตก็มีความนับถือและผูกพันราวกับรูจักกันมาเปน เวลานาน เมื่อไดทราบขาวการจากไปของคุณสืบ ผมใจหายและเจ็บปวดรวดราวจนพูดอะไรไมออกรูสึก สับสน สูญเสีย และไมเขาใจวาทําไมสิ่งนี้จึงตองเกิดขึ้น เพียงแคสิบกวาวันกอน คุณสืบยังแวะมาที่บานผม กินขาวดวยกัน และสนทนากันถึงกิจกรรม ตางๆ ที่เราอยากจะชวยกันทํา ผมสังเกตเห็นวาคุณสืบมีอาการเหนื่อยลา แตก็ยังดูเหมือนวามีความหวังมี ความมุงมั่นในการผลักดันงานอนุรักษธรรมชาติตอไป นึกไมถึงเลยวานั่นจะเปนการพบกันครั้งสุดทายระหวางเราสองคน ผมรูวาคุณสืบตองแบกรับภาระตางๆ ไวมากมาย ตองปะทะ ขัดแยงกับผูคนเพื่อรักษามรดกของ มนุษยชาติเอาไว ผมรูวาที่ผานมาคุณสืบเปนผูใหมากกวาผูรับ และมันอาจจะทําใหสิ้นเรี่ยวแรง กระทั่งทํา ใหคุณสืบตองใฝหาการพักผอนที่ยาวนาน อยางไรก็ตาม ผมอดเห็นแกตัวไมได ที่ไมตองการใหคุณสืบจากโลกนี้ไปอยางกะทันหัน ทั้งนี้ เพราะการจากไปของคุณสืบทําใหผมรูสึกอางวาง ทุกวันนี้ ขณะที่ความละโมบกําลังกลายเปนคานิยมทั่วไป การดํารงอยูของคนอยางคุณสืบนับเปนกําลังใจมหาศาล ในทางตรงกันขามการสูญเสียคนอยางคุณสืบ คือ ความรันทดที่ยากจะแบกทาน แตก็อีกนั่นแหละ ถึงตอนนี้ผมคงไมมีสิทธิจะเหนี่ยวรั้งคุณสืบเอาไวแลว และไมมีทางเลือกเปนอื่น นอกจากจะขอใหคณ ุ สืบไปดี ไปสูสันติภพอันถาวรตามที่คุณสืบปรารถนา ผมไมมีทางเลือกเปนอื่น นอกจากจะปลอบใจตัวเองวาสวรรคไดทวงคนของทานคืนไป.... ดวยความอาลัยยิ่ง เสกสรรค ประเสริฐกุล 3 กันยายน 2533
อนุสรณงานพระราชทานเพลิงศพ สืบ นาคะเสถียร 8 กันยายน 2533
หนา 17 จาก 32
หนึ่งเปรี้ยง! ปนลั่นสะทานปา หนึ่งวูบไหวผวา....ทั้งปาลั่น หนึ่งคืน...นานยาวราวกัปกัลป หนึ่งฝนฟุบแลวลับแนวไพร หนึ่งคน ควรคาคารวะ สืบสรางสัจจะ ยิ่งใหญ หมื่นคําร่ําหาอาลัย รวมใจสืบทอดเจตนา จิระนันท พิตรปรีชา 3 กันยายน 2533 เพื่อน..... ถาการตายของคุณสืบ เปนการประทวงเพราะผิดหวังตอสังคมไทย แทจริงแลวไมไดเปนอยางนั้น เพราะในโลกนี้ยังมีเพื่อนที่อยูเคียงขางคุณสืบอยู และเพื่อนรูสึกเสียใจที่ไมสามารถชวยเพื่อนได คุณสืบ ไมไดตายในฐานะเปนเจาหนาที่ปาไมคนหนึ่ง แตเปนการสูญเสียเพื่อนรวมงาน รวมอุดมการณในการ พิทักษรักษาทรัพยากรธรรมชาติสิ่งแวดลอม การที่คุณสืบสนใจสังคมสวนรวมมากกวาสนใจตนเองเปนสิ่ง ที่นาชื่นชมมาก แตในขณะเดียวกันกลับกลายเปนสิ่งที่นาเสียใจ เพราะเปนเหตุใหไปสูจุดจบที่นาเศราใจ ผมรูสึกสูญเสียและเสียดายมากที่ไมไดใหเวลาเทากับเพื่อนที่ตองการ เราผลัดเวลาไปทั้งๆ ที่อยาก ไปคุยดวยหลายครั้งเพราะคาดไมถึงวางานของเพื่อนจะสรางความกดดันไดถึงขนาดนี้ ขอใหเพื่อนฝูงของคุณสืบที่ไดอานขอความนี้ไดทราบวา คุณสืบไมไดโดดเดี่ยว แตมีเพื่อนเคียงขาง เสมอ ไกรศักดิ์ ชุณหะวัณ คุณสืบ ผูแทนของสัตวปา ในสภาวะของบานเมืองและสังคมที่เต็มไปดวยการยื้อแยงฉกฉวย เอารัดเอาเปรียบ จําเปนจะตอง ไดคนที่เอาจริงเอาจัง มีความตั้งใจมั่นที่จะฟนฝาผองภัย เพื่อแกไขปญหาใหเกิดความถูกตองความยุติธรรม ซึ่งนับไดวาหาไดยากแสนยาก และคุณสืบ นาคะเสถียร คือหนึ่งในจํานวนนั้น พายุดํามืด พัดกระโชก อึงอวลดวยสรรพสําเนียงตางๆ วูบเดียวแลวก็ดับลง ในจังหวะเวลาชั่วแวบ เดียวนั้นเอง คุณสืบ นาคะเสถียร ก็จากเราไป
อนุสรณงานพระราชทานเพลิงศพ สืบ นาคะเสถียร 8 กันยายน 2533
หนา 18 จาก 32
ยังจําไดดี เมื่อครั้งที่มีการประชุมคณะกรรมการพิจารณาเรื่องเขื่อนน้ําโจนครั้งสุดทาย หลังจากการ ประชุมอันยาวนานสิ้นสุดลง เมื่อออกมาจากหองประชุม มีคนกรากเขามากอดแนน ไดยินเสียงสั่นๆ ดวย อารมณที่อัดแนนพูดวา “อาจารย เราทําไดแลว เราทําไดแลว” หันกลับไปมองพบชายที่มีน้ําตาคลอเบาตา ดวยอารมณปติ คุณสืบ นาคะเสถียร นั่นเอง คุณสืบ ตอสูดวยความรูทางวิชาการ และประสบการณอยาง ทุมเทมาตลอดระยะเวลาแหงการพิจารณานั้น และความสําเร็จที่เกิดขึ้นไดตองถือวาเปนผลงานของคุณสืบ ดวยสวนหนึ่งแนนอน เมื่ อ มี ก ารประชุ ม สิ่ ง แวดล อ ม’33 ถู ก ขอร อ งให บ รรยายให ที่ ป ระชุ ม เกื อ บพั น คนถึ ง สั ต ว ป า เมืองไทย คุณสืบพูดดวยความรูสึกจากหัวใจ ทุกคนที่เขารวมประชุมคงไมลืมภาพของชายคนหนึ่งที่ตั้งอก ตั้งใจ ถายทอดความรักความรูสึกที่มีตอสัตวปาและอนาคตของสัตวปาเมืองไทย ภาพนั้นบัดนี้จะไมมีอีก แลว และในวันนั้นทุกคนเรียก คุณสืบ นาคะเสถียร ไดอยางเต็มปากวา ‘ผูแทนของสัตวปา’ บัดนี้ คุณสืบจากไปแลว แตเชื่อมั่นแนไดวา จากความตั้งใจ จากการทุมเท จากแววตาขณะ ถายทอดความรูสึกตอผูที่คุณสืบกําลังถายทอดความรูความเขาใจให จะมีผูกาวเขามาชวยสานงานตางๆ ของคุณสืบตอไป ดวยความเขมแข็งและความรูสึกอยางเดียวกันตอไปอีกอยางแนนอน อาจจะดวยจํานวนที่ ทวีมากขึ้น อยางไรก็ตาม พวกเรายังจํา คุณสืบ นาคะเสถียร และผลงานของคุณสืบไดเสมอ
ดร.สุรพล สุดารา ชมรมสภาวะแวดลอมสยาม
สืบ เพื่อนผูไมเคยจากไป ในป 2511 มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร เปดสอนนิสิต 160 คนในคณะวนศาสตร สืบยศ นาคะ เสถียร เปนหนึ่งในจํานวนนั้นของ วน.รุน 35 ในระหวางเพื่อฝูงเราจะไดยินชื่อสั้นๆ คําเดียววา ตวย ทัง้ นี้ เพราะเขาเกิดมาดวยความสามารถในงานศิลปะการวาดภาพ การตูนลอเลียนที่เขาบรรจงเขียนใหเพื่อนลงใน การทํางานหนังสือที่เขาเปนคณะรวมทํางานกับสาราณียกร ตอมาหลายปเมื่อใครเรียกชื่อ ตวย จะเห็นสีหนาไมยอมรับชื่อนี้ ทําไมหรือ ก็เพราะการตูนเปนสื่อ ที่แสดงออกเลนๆ ไมจริงจัง แตสืบไมใชคนอยางนั้น ทําอะไรตองทําจริง ทําใหได ทําใหสําเร็จโดยไมยอ ทอตออุปสรรค ลักษณะทั้งหมดนี้ไปรวมลงไวในความเงียบขรึม เรียบงาย แตมียิ้มใหเพื่อนฝูงมิตรสหาย ทุกคน หองเรียนเปนที่ที่สืบยศจะนั่งเงียบ ตั้งใจฟงอาจารยผูสอน จดเลคเชอรอยางละเอียดดวยตัวหนังสือ ที่มีลีลาของเสนเปนระเบียบ ดูงดงาม สะอาดตา ภาพประกอบสวยชัดเจน อนุสรณงานพระราชทานเพลิงศพ สืบ นาคะเสถียร 8 กันยายน 2533
หนา 19 จาก 32
ในหองสอบ ความสนใจอยูที่ขอสอบของตัวเอง ไมสนใจผูอื่น พึ่งตนดวยตัวของตัวเอง (หลายป ตอมาหลังจากเรียนจบแลว ไดยินเขาพูดวาการทุจริตในหองสอบเปนเรื่องนาละอาย และเปนการสรางนิสัย ที่จะทําใหสังคมเสียหายในอนาคต) ในสนามฟุตบอล คายฝกนิสิตวนศาสตรอําเภองาว จังหวัดลําปาง ในตําแหนงกองหลัง แบ็คที่เขา ยืนรักษานั้นยากที่พวกเราจะพาลูกผานได ดวยวาจะมีขายาวๆ มารบกวน ถาหลุดไปไดเขาจะตาม...ตาม.... ตาม....ปองกันใหได และถาเกิดหกลมลงดวยกัน เมื่อลุกขึ้นมาไดเขาจะรีบขอโทษเพื่อนๆ กุลีกุจอเขามา ดูแล โดยไมสนใจลูกบอลนั้น มีวันหนึ่งในวงสนทนาที่คณะวนศาสตรมีเสียงพูดวา ออ สืบหรือ ผมจําไดเขาเปนคนเงียบ ตั้งใจ เรียน ขยัน ไดคะแนนดี จบโทวนวัฒนดวย อาจารยทานหนึ่งกลาวถึงคุณลักษณะที่เคยเห็นเมื่อเราเอยถึง กิจกรรมที่สืบทําใหอาจารยฟง ในชวงเรียนปริญญาตรีที่คณะวนศาสตร คุณพอของสืบยศเปนขาราชการฝายปกครองชั้นผูใหญใน จังหวัด แตเรื่องแบบนี้จะไมไดยินการคุยวาพอฉันเปนคนโต จนเมื่อเราเห็นนามสกุล นาคะเสถียร ใน หนังสือพิมพ แลวไปถามวารูจักไหม เขาบอกวาคุณพอผมเอง การวิ่งมาราธอน 15 กม. เปนประเพณีที่นักศึกษาคณะวนศาสตรชั้นปที่ 1-3 ทุกคนตองวิ่งซึ่งก็ ปรากฎวา สืบเปนหนึ่งในกลุม 20 คนแรกๆ ที่สามารถวิ่งเขาเสนชัยไดกอน หรือแมแตในสระน้ําเขียวขจี สืบก็เปนตัวแทนในนามนักกีฬามหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร ในการแขงขันวายน้ําระยะทาง 1,500 เมตร เคยถามเขาวาการฝกวายน้ําระยะแบบนี้ ตองฝกวายวันหนึ่งไกลไหม เสียงเรียบๆ ธรรมดาๆ ตอบวา ประมาณหลายพั น เมตรต อ วั น โปโลน้ํ า เป น กี ฬ าของนั ก ว า ยน้ํ า ที่ แ ข็ ง แกร ง ทรหด ในนามของ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตรมีชื่อ สืบยศ นาคะเสถียร หรือบางครั้งที่สนามยิงปนลมของมหาวิทยาลัยเราเห็น เขาตั้งสมาธิเปาซอมอยูบอยๆ งานรับราชการครั้งแรกที่เขตรักษาพันธุสัตวปาเขาเขียว-เขาชมภู เมืองชลฯ ที่มากดวยอิทธิพล 1-2 ป ในหนาที่ผูชวย สืบออกปราบปรามจับกุมผูบุกรุกปา มีผลงานใหพนักงานสอบสวนไดสอบปากคําเปน รอยคน สําหรับผูตองหาจะไมเคยไดยินคําผรุสวาท หรือถูกรักแกดวยการกระทําใดๆ การสอบขอเขียน ภาษาอังกฤษของกองการเจาหนาที่กรมปาไม เพื่อคัดเลือกบุคคลไปศึกษาตอไมเกินความสามารถของ “สืบ” เขาไดไปเรียนการอนุรักษที่ประเทศอังกฤษ หลังสําเร็จการเรียนที่ประเทศอังกฤษ ในหนาที่หัวหนาเขตหามลาสัตวปาอางเก็บน้ําบางพระ เมือง ชลฯ ในยามค่ําเมื่อเห็นรถมาสองสัตวลากระตาย สืบจะออกติดตามจับกุมจนได โดยไมหวั่นวาจะมีการยิง สวน ที่อางเก็บน้ําบางพระนี้ เขาไดอํานวยความสะดวกดานตางๆ จนการฝกอบรมพนักงานพิทักษปา สําเร็จไปหลายรุน ซึ่งในชวงนี้เอง ไดยินคําพูดวาอยากทํางานวิจัย รูสึกเสียดายความรูที่ไดเรียนมา และไม นานนัก เราก็ไดพบสืบนั่งทํางานที่กองอนุรักษสัตวปา กรุงเทพฯ
อนุสรณงานพระราชทานเพลิงศพ สืบ นาคะเสถียร 8 กันยายน 2533
หนา 20 จาก 32
เมื่ออยู ในสํานั กงาน กองอนุรัก ษสัตวป า กอน 08.00 น. สืบจะนั่งทํางาน...ทํางาน...ทํางาน เรื่อยไปจนถึง 12.00 น. ทุกครั้งจึงออกไปกินขาว กลับมานั่งโตะเมื่อกินขาวเสร็จ ทํางานตอไปอีกจนถึง 16.30 – 17.00 น. จึงออกจากที่ทํางาน เพื่อนๆ ในสํานักงานจะเห็นเขาประพฤติปฏิบัติอยางสม่ําเสมอ ชวงนี้จึงเปนจังหวะเวลาที่งานวิจัย งานอนุรักษมีปรากฎใหเห็นอยูเสมอจนเพื่อนพูดวา ทําได อยางไร เอาเวลาเอาเรี่ยวเอาแรงมาจากไหน งานในปาหรือในภาคสนามที่สืบไปทุกหนทุกแหง จะมีอุปกรณบันทึกภาพ เชน กลองถายรูป หรือกลองวีดีโอ และทุกครั้งที่เห็นความงามของธรรมชาติ สรรพสิ่งทางวิชาการ งานดานปาไมสัตวปา การบุกรุกทําลายปาทุกรูปแบบ สืบจะไมละเวนที่จะบันทึกเก็บไว แลวนํามาจัดหมวดหมู เขียนรายละเอียด เก็บไว เมื่อมีผูตองการนําไปเผยแพร ไมวานักขาวหรือใครมาขอ สืบจะไมปฏิเสธ เขาจะยกแฟมภาพมาให เลือก หรือเมื่อจะออกไปบรรยาย อภิปราย เขาจะมาพินิจพิจารณาคัดเลือกภาพใหไดเนื้อหาอรรถรสไป ประกอบเสมอ งานวิจัยและภาพถายที่มีคุณภาพเรื่องการอพยพของสัตวปากวา 300 ชนิดในอางเก็บน้ําเขื่อนเชี่ยว หลานของเขาไดรับการตีแผใหคนทั่วไปรูวา สัตวปาสวนมากตาย แมจะไดรับการชวยเหลืออพยพหนีน้ํา ทวมได แตไมมีประโยชนคุมคา เพราะสัตวปาเกือบทั้งหมดไมสามารถมีชีวิตรอดอยูได ช ว งวิ ก ฤตการณ เ ขื่ อ นน้ํ า โจน สื บ ใช เ วลาทั้ ง วั น และเกื อ บสองยามทุ ก วั น คิ ด ทํ า ค น คว า แลกเปลี่ยนความคิดเห็น เขียนบทความ โดยไมรับทํางานอื่นเลย เขาใชใจ ใชเวลาของเขาทั้งหมดอุทิศให ปาทุงใหญนเรศวร หวยขาแขงจะถูกเพิกถอนบางสวนไปเปนปาสัมปทาน สืบเรงจัดนิทรรศการ ประชุม จัดขบวน ตอตานรอบเมืองอุทัย จนไดชัยชนะ เดื อนธั น วาคม 2532 วั น แรกที่ สืบ รั บ งานในหนา ที่หั ว หน า เขตรั ก ษาพั น ธุ สัต วป าห ว ยขาแข ง หัวหนาคนเดิมไดพาไปดูบริเวณปาประดูที่ถูกโคนกวา 200 ตนเพื่อแปรรูปในปา แลวขนสงดวยแรงคนใส รถลอเข็น เมื่อถึงบริเวณปานั้น สืบไมพูดอะไร เดินกาวยาวๆ ออกมาดูไมทอนนั้นทอนนี้ตามทางดานใน ปา โดยไมสนใจวาใครจะตามทันหรือไม ไมกลัวหลงปา ไมกลัวการดักลอบทําราย แลวเดินยอนมาคุย สั่งการกับผูใตบังคับบัญชา ใหวิทยุรายงานการเฝาไมเปนระยะ พรุงนี้ใหเอาเสบียงมาเพิ่ม จัดคนสับเปลี่ยน ใหเหมาะสม วันที่สองของการปฏิบัติงาน มีประชาชนเขามาเที่ยวชมธรรมชาติพักแรมที่เขตฯ 3 ชุด ทําให บานพักเต็มทุกหลัง แลวชุดที่ 4 ก็มาอีกโดยไมรูลวงหนา สืบขับรถเอง พาคนกลุมนี้ขึ้นไปพักแรมที่สถานี สัตวปาเขานางรํา แลวคนสไลดสัตวปาลงมาถึงเขตฯ ไปถามแขกกลุมหนึ่งวาอยากดูธรรมชาติปาไมสัตวปา ในหวยขาแขงจากสไลดหรือไม ตกลง สืบฉายและบรรยายจบ สนทนาแลกเปลี่ยนความคิดเห็นตอเกือบถึง สองยาม ไมเคยทอถอยตองานอันหนักหนาสาหัสเพื่อการอนุรักษธรรมชาติ ไมวาจะประชุม สัมมนา อภิปราย บันทึกภาพสัตวปา
อนุสรณงานพระราชทานเพลิงศพ สืบ นาคะเสถียร 8 กันยายน 2533
หนา 21 จาก 32
วันที่ 31 ส.ค. 33 ซื้อศาล เขียนขอความ แบงอุปกรณเครื่องมือ เครื่องใชของสวนตัวใหหนวย ตางๆ สั่งใหคืนของที่ยืมมาไปยังเจาของ และสุดทายที่จะสรางสรรคใหแผนดินนี้คือ แผนที่แสดงตําแหนง รานคาสัตวปาผิดกฎหมายในจังหวัดอุทัยธานี ใหกองอนุรักษสัตวปา สืบ เพื่อนไดประดิษฐตํานานการอนุรักษธรรมชาติใหผองเพื่อนรวมสมัย คนรุนตอไปไดจดไดจํา คุณงามความดี ความถูกตอง สืบทอดความจริงใจตอหนาที่การงาน ตอเพื่อนมนุษย และตอธรรมชาติ คุณคาและความดีงามที่คงอยู จะไมหายไปไหนไดอีก
วนศาสตรรุนที่ 35
คําอําลา แด เพื่อนผูกลับคืนสูธรรมชาติ เชาตรูของวันเสารที่ 1 กันยายน พ.ศ. 2533 เราไดสูญเสียทรัพยากรบุคคลทางดานอนุรักษของ เมืองไทยไปอยางนาเสียดาย ในฐานะที่คุณสืบ นาคะเสถียร เคยรวมกิจกรรมเปนกรรมการฝายวิชาการของ ชมรมนักนิยมธรรมชาติ จนกระทั่งไดยายไปรับตําแหนงหัวหนาเขตรักษาพันธุสัตวปาหวยขาแขง จังหวัด อุทัยธานี ก็ยังทําหนาที่ใหคําปรึกษาทางดานวิชาการและสงบทความลงในขาวสาร “นักนิยมธรรมชาติ” อยางสม่ําเสมอตลอดมา เนื่องจากเปนผูที่อยูใกลชิดและซึมซับกับธรรมชาติมากกวาใครๆ คุณสืบมีชื่อเสียง โดดเดนในฐานะนักเขียน นักอภิปรายทางดานการอนุรักษธรรมชาติและสิ่งแวดลอมจนไดรับโลและรางวัล ประกาศเกียรติคุณ “นักอนุรักษดีเดน” จากองคกรทั้งภายในและนานาประเทศในชวงที่คุณสืบปฏิบัติงาน ตามโครงการอพยพสัตวปาที่เขื่อนเชี่ยวหลาน จังหวัดสุราษฎรธานี ไดประสบกับปญหาการลักลอบตัดไม ทําลายปา การลาสัตวและปญหาอื่นๆ จนไดสัมผัสถึงความเจ็บปวด ชีวิตเลือดเนื้อ เสียงเพรียกจากการพลัด พรากของสรรพสัตว ที่รอคอยความชวยเหลือขณะติดคางอยูโดดเดี่ยวตามเกาะ – แกงที่ถูกน้ําทวมหลังจาก การสรางเขื่อน และไดดูด ซับสิ่งเหลานั้นเขาไว อยางเต็มหัวใจ จึงสามารถถายทอดขอคิดอารมณและ จินตนาการลงในบทความ สารคดี และการอภิปรายในวาระตางๆ จนเปนที่ยอมรับของแวดวงอนุรักษ ใน ทัศนะนักอนุรักษดวยกัน พวกเราทราบวาเพื่อนไดตั้งความหวังที่จะหยุดยั้งการทําลายทรัพยากรของชาติ และฟ นฟูสภาพแวดลอมที่เ สื่อมโทรมให กลั บเปนเฉกเชน สภาวะในอดีต แตขณะที่แสงเรื องรองแหง ความหวังของงานอนุรักษเริ่มฉายแสงขึ้นจากขอบฟา เพื่อนก็มาดวนจากไปเสียกอนที่จะไดชื่นชม เพื่อนรัก แมเราจะรูวาการแตกดับเปนสัจธรรม แตก็อดที่จะเศราสลดเสียมิไดตามวิสัยของปุถุชน โดยเฉพาะการจากที่เปนนิรันดร และกอนที่เพื่อนจะทิ้งรางกายกลับคืนสูธรรมชาติ ยังตั้งสติบรรจงเขียน อนุสรณงานพระราชทานเพลิงศพ สืบ นาคะเสถียร 8 กันยายน 2533
หนา 22 จาก 32
หนังสือฝากความหวังในการแกปญหาแตละดานไวกับบุคคลตางๆ โดยมีเพื่อนในชมรม 2 – 3 คนไดรับ บันทึกนั้นแลว ซึ่งหากจะมองภาพรวมในพินัยกรรมฉบับสุดทายแลวลวนเปนเรื่องที่พวกเราเคยรวมกลุม เสวนากันถึงรากเหงาแหงปญหาการอนุรักษและวิธีแกไขตามแนวทาง “ปาประสานเมือง” ในระยะสุดทาย กอนที่เพื่อนจะจากไป ดวยลายมือที่แสดงความมั่นคงในบันทึกสุดทาย ยิ่งทําใหเรามั่นใจวา เพื่อนยอมทอด รางลงเพื่อใหดวงวิญญาณแผซานไปทั่วขุนเขา ปาไม สายธาร และบรรดาสัตวเพื่อนรวมชีวิตที่ยึดโยง ธรรมชาติเปนระบบธรรมชาติ เพื่อเปนสะพานเชื่อมตอระหวางโลกปจจุบันกับอนาคตใหพวกเราไดกาวเดิน ไปตามแนวทางอนุรักษที่ตั้งใจไว และเปนการปลุกกระแสอนุรักษที่ยังซบเซาอยูใหลุกโชติชวงขึ้นประดุจ ดังพยัคฆไดทิ้งรองรอยเปนการสั่งลา พวกเราบรรดานักนิยมธรรมชาติขอรวมกันตั้งจิตเพื่อแปรพลังอัน บริสุทธิ์ของเพื่อนรักไดแผไปยังหัวใจของนักอนุรักษทุกทาน จงไดโปรดชวยกันประสานรอยรัดสายใยแหง ธรรมชาติใหเปนหนึ่งเดียว เพื่อเปาหมายคือความคงอยูของมรดกทางธรรมชาติบนผืนมาตุภูมิแหงนี้ ขอกรรมดีที่เพื่อนรักไดประกอบขึ้นทั้งโดยรูปธรรมและนามธรรมดวยความบริสุทธิ์ใจเปนที่ตั้งมา โดยตลอดจวบจนวาระสุดทายที่ธาตุขันธเริ่มแตกดับ ไดเปนเครื่องนําเพื่อนรักไปสูความสุขในสัมปรายภพ ดวยเทอญ
บุญเลิศ อังศิริจินดา ประธานชมรมนักนิยมธรรมชาติ คําไวอาลัย ขาวการจากไปของพี่สืบ นาคะเสถียร เปนสิ่งสะเทือนใจมาก ความรักและเคารพในการปฏิบัติหนาที่ของพี่สืบ เปนบทเรียนที่คนรุน ตอไปควรไดรับรู แววตาของเจาลุกโชน บัดนี้เจานอนทอดกาย วาจาของเจาจริงจัง นักสูของประชาชน สืบ นาคะเสถียร เปนบทเรียนของกรมปาไม หัวหนารักษาพงไพร จังหวัดอุทัย ณ หวยขาแขง สองมือเจาเคยฟนฝา ลัดเลาะสุมทุมพุมไม ดูแลสารทุกขสารสัตว ขาแขงเหมือนดังขานอง สืบ นาคะเสถียร เปนบทเรียนขาราชการไทย
สืบทอดเจตนา เสียงตะโกนของเจากองไพร จากปาไปดวยดวงใจกังวล มีพลังเหนือความเปนคน จะมีกี่คนทําไดดังเจา
อีกสองขาเจาเคยทองไป ตระเวนไพรใหความคุมครอง ในปารกชัฎ ลําหวย ลําคลอง สองขาเจาย่ํานําความรมเย็น
อนุสรณงานพระราชทานเพลิงศพ สืบ นาคะเสถียร 8 กันยายน 2533
หนา 23 จาก 32
ถือประโยชนของชาติเปนใหญ ถึงตัวตองตายไมเสียดายชีวา เชาวันที่ 1 กันยายน ญาติมิตรลวนน้ําตานอง วิญญาณเจาจงรับรู สืบ...เอยหลับใหสบาย สืบ...เอย...เจาจากไป...ไมสูญเปลา
ในราวปาเสียงปนกึกกอง จากขาวรายกลางปาอุทัย คนที่ยังอยูยังยืนหยัดตอไป เจาจากโลกไปนี้ไมสูญเปลา
ยืนยง โอภากุล 21.00 น. 2 ก.ย. 33
“ขอไวอาลัยแด สืบ นาคะเสถียร นักตอสูดานอนุรักษธรรมชาติและสิ่งแวดลอม ที่นับแตนเี้ ปนตนไป ผลงานทั้งชีวิตของเขาไดกลายเปนอนุสาวรียอยูในความทรงจําของนักอนุรักษรุนใหมตลอดไป” อนุสาร อ.ส.ท.
คารวะ อาลัย สืบ นาคะเสถียร ไมกี่วนั หลังจาก ‘สารคดี’ ปดตนฉบับ เพือ่ นคนหนึ่งในแวดวงนักอนุรักษธรรมชาติก็ไดโทรศัพท มาแจงขาวรายใหทราบวา... คุณสืบ นาคะเสถียร หัวหนาเขตรักษาพันธุสัตวปาหวยขาแขงและที่ปรึกษาของ ‘สารคดี’ ได เสียชีวิตแลวทีห่ วยขาแขง ทุกคนที่ไดเคยทํางานใกลชิดกับพี่สืบ หรือผูที่เคยติดตามการทํางานของพี่สืบ คงมีความรูสึก เหมือนกันคือ ทุกคนรับไมไดกับความจริงที่ปรากฏออกมาวา พี่สืบ จากพวกเราไปแลวจริง ๆ เมื่อครูนี้ ผูอานสารคดีทานหนึ่งโทรศัพทมารองไหกับสารคดี เมื่อไดทราบขาวรานทางหนา หนังสือพิมพ คุณสืบ นาคะเสถียร คือผูอยูแถวหนาสุดในขบวนการอนุรักษธรรมชาติของเมืองไทย เขาเปนคนแรก ๆ ที่เขาใจปญหาการอนุรกั ษธรรมชาติอยางชัดเจน และลงมือปฏิบัติอยางจริง ๆจังๆ แนวความคิดดานการอนุรักษธรรมชาติที่ตื่นตัวขึ้นมาเมือ่ ไมนานมานีใ้ นบานเรา สวนหนึ่งก็เปน เพราะพี่สืบไดเขาไปผลักดันอยางใกลชิด อนุสรณงานพระราชทานเพลิงศพ สืบ นาคะเสถียร 8 กันยายน 2533
หนา 24 จาก 32
เราจําไดวากรณีเขื่อนน้ําโจน พี่สืบโดดเขาไปอยางเต็มตัว ไมใหมีการสรางเขื่อนเพื่อทําลายปาทุง ใหญฯ จนสําเร็จ ชื่อ สืบ นาคะเสถียร เปนที่รูจักของคนทั่วไป ในฐานะหัวหนาโครงการอพยพสัตวปาเขื่อนเชีย่ ว หลาน เปนโครงการแรกในเมืองไทยทีไ่ มมีใครกลาเขาไปรับผิดชอบ แตพี่สืบก็อาสาเขาไปทําเพือ่ ชวยชีวิต สัตวปาใหไดมากที่สุดกอนจะจมน้ําและอดอาหารตาย เรายังจําไดดีเมือ่ ครั้งนั่งเรือไปชวยอพยพสัตวที่อางเก็บน้าํ พี่สืบทํางานอยางไมเห็นแกความเหน็ด เหนื่อย ออกเรือไปเก็บสัตวทุกวัน คาง ชะนี กวาง เสือ นก กวาง เลียงผา ไปจนถึงงูจงอาง ซึ่งพี่สืบจับ ดวยมือของเขาเอง โดยไมเห็นแกอันตรายที่อยูเบื้องหนา “หากเราชาไปเพียงวันเดียว ก็จะมีสัตวตายอีกมาก” พี่สืบมักกลาวเชนนี้ เมื่อเราถามวาทําไมทํางาน เปนบาเปนหลังขนาดนี้ สัตวปาหลายพันตัวเปนหนีช้ ีวิตบุรุษผูนี้ ตลอดเวลาเกือบยี่สิบปที่พี่สืบรับราชการในกรมปาไม ทุกคนรูดีวาพีส่ ืบหวงแหนสัตวปา ตนไม ลําธาร มากกวาหวงแหนชีวติ ตัวเองเสียอีก เขาทํางานหนักยิ่งขึ้นไปอีก เมื่อมาดํารงตําแหนงหัวหนาเขตรักษาพันธุส ัตวปาหวยขาแขง ภารกิจที่ ตองปกปองปาที่อุดมสมบูรณที่สุดของเมืองไทยและของโลกนับลาน ๆ ไร ใหพนเงื้อมมือของผูมีอิทธิพลที่ จองจะทําลายปา และแมกระทั่งพยายามผลักดันใหทางองคการสหประชาชาติประกาศใหเขตรักษาพันธุ สัตวปาทุงใหญ-หวยขาแขง เปนมรดกทางธรรมชาติของโลก เขาทํางานหนักเพื่อใหหว ยขาแขงเปนแบบอยางของเขตรักษาพันธุสัตวปาที่มีการจัดการและการ วางแผนทีด่ ี ตลอดจนการจัดหาสวัสดิการมาใหลูกนองหนวยพิทักษปาที่มีรายไดไมมากนัก ภารกิจที่ตองรับผิดชอบอยางใหญหลวง บางครั้งมันเกินกวาที่มนุษยคนเล็ก ๆ อยางเขาจะแบกรับ ไดหมด ครั้งลาสุดที่ ‘สารคดี’ ไดพบเขา เขาไดพดู สั้น ๆ วา “พี่จะทนไมไหวแลว” รางกายที่ผายผอมอยางผิดปกติ และใบหนาที่เครงเครียดขึน้ เรื่อย ๆ ทําใหเพื่อนฝูงที่ใกลชิดบอกให เขาพักผอนบาง แตขาราชการที่มีคามากที่สุดคนนี้กลับเรงทํางานอยางหามรุงหามค่ํา เพื่อแกปญหานานัปการที่ถงั่ โถมมาราวกับไมจบสิ้น ขณะที่คนในวัยเดียวกับเขาจํานวนมาก กําลังเรงสรางเนื้อสรางตัวเพื่อความสุขของ ครอบครัว แตพี่สืบกลับเรงทํางานเพื่อปกปองธรรมชาติ โดยไมเห็นแกสวนตัวแมนอ ยนิด ปญหายอมมีทางออกของมันเสมอ แตกับเขาแลว ปญหาที่รุมเราเขามาดูจะไมมีทางออก รุงเชาวันเสารที่ 1 กันยายน 2533 แบบอยางของขาราชการเมืองไทย ลูกที่ดีของแผนดินสยามก็จบชีวติ ตัวเองดวยวัยสี่สิบปเศษที่หว ย ขาแขง สัตวปาเมืองไทยพากันสะอืน้ ไหราวกําพราพอที่คอยปกปองชีวิตของพวกเขา อนุสรณงานพระราชทานเพลิงศพ สืบ นาคะเสถียร 8 กันยายน 2533
หนา 25 จาก 32
หลับใหสนิทเถิดพี่สืบ พี่ยังอยูใ นดวงใจของพวกเราทุกคนตราบนิรันดร วันชัย ตันติวทิ ยาพิทักษ นิตยสาร ‘สารคดี’
เมื่อไดยนิ ขาวการตายของสืบ หลายคนไมอยากจะเชือ่ โดยเฉพาะกลุมอนุรักษรูสึกอาลัยตอการ สูญเสียบุคคลที่เปนที่รักยิ่ง ใครที่รูจักสืบจะรักและนับถือเขา ไดเรียนรูอะไร ๆ จากเขา เขาเปนคนเขมแข็ง และใหกําลังใจแกผูรวมงานเสมอมา ความที่เขาเปนคนมีน้ําใสใจจริง ทําใหใคร ๆ ก็รักเขา คนหนุมสาวจะเรียกเขาวาพี่ และเมื่อเขาพูด เรื่องสถานการณปาไมเมืองไทย ทุกคนจะฟงอยางตั้งอกตั้งใจ “วันนี้ผมขอพูดในนามของสัตวปา เพราะพวกเขาพูดเพื่อตัวเองไมได” เขาบอกกับคนฟงกวาหนึ่ง พันคนในการประชุมสิ่งแวดลอม ’33 เมือ่ เดือนมกราคมที่ผานมา ในวันนัน้ เขาฉายสไลดภาพลูกลิงถูกขังอยู ในกรง ภาพตัวสมเสร็จถูกตัดกีบ และภาพอื่น ๆ อีก พรอมกับพูดบรรยายดวยความรูสึกที่ออกมาจากใจ เขาเปนวิทยากรผูเดียวในการประชุมครั้งนั้นที่ทุกคนชื่นชอบ เมื่อไดรับตําแหนงเปนหัวหนาเขตรักษาพันธุสัตวปาหวยขาแขงซึ่งมีพนื้ ที่ติดกับเขตรักษาพันธุสัตว ปาทุงใหญนเรศวร ใคร ๆ ก็พากันดีใจ และสบายใจที่เขตรักษาพันธุส ัตวปาแหงนีม้ ีผูดูแลที่ไวเนือ้ เชื่อใจได อยางยิ่ง แตสาํ หรับสืบ งานในหนาที่นี้ทาํ ใหเขาตองรับผิดชอบดูแลพืน้ ที่ไมใหถูกบุกรุก ทําใหงานศึกษา ดานสัตวปาซึ่งเปนงานที่เขารักตองลดนอยลง ความฝนสุดทายของเขาเกีย่ วกับปาไมคือ จัดตั้งกองทุนเพื่อใชในงานอนุรักษ รวมทัง้ เปนสวัสดิการ แกผูรวมงานในเขตรักษาพันธุฯ ซึ่งจะตองเสี่ยงชีวิตแตไดรับคาตอบแทนเพียงเล็กนอย ตองอยูหางจาก ครอบครัวโดยไมมีหลักประกันในความปลอดภัยหรือสิ่งที่จะไดรับกลับมา ฉันเคยถามสืบวา ทําไมเขาถึงทํางานอยางนี้ตอไป ทําไมเราตองสูตอไป เขาบอกฉันวา “เพราะนัน่ เปนสิ่งที่ถูกตอง ซึ่งเราจะเพิกเฉยไมได” แอน ดนัยา อัชเซอร
คนมีอุดมคติทตี่ อสูนั้น มีมิตรมากมาย แตคนที่ลงมือทําจนใกลหยิบดวงดาว และใฝหาหนทางเพือ่ ไปสูเปาหมายอยางเด็ดเดีย่ ว แมเหนื่อยยากก็ไมยอทอนัน้ หายากเหลือเกิน
อนุสรณงานพระราชทานเพลิงศพ สืบ นาคะเสถียร 8 กันยายน 2533
หนา 26 จาก 32
เมื่อผมเขาไปถึงหวยขาแขงและเราพบกันในยามนัน้ หัวใจของคุณสืบและลมหายใจจากวิญญาณ คนรักปา ทําใหผมเรียนรูวา คุณสืบจะทําอะไรก็ไดเพื่อไปหาเปาหมายที่ตั้งไวในชีวิตซึ่งอุทิศใหกับผูซึ่งจะ เดินหนทางเดียวกัน ขุนเขาที่สูงลิบจะซับซอนอยางไร ก็ไมอาจขัดขวางความปรารถนาของผูมีอุคมคติอยางคุณสืบได ไมมีใครจะสามารถสกัดกั้นอารมณ ความรูสึกที่มีตอความสูญเสียครั้งยิ่งใหญ เมื่อรูว าคุณสืบจากไปทั้ง ๆ ที่ มีมวลมิตร มีกําลังใจ และมีอนาคตที่จะบรรลุเปาหมายอยูแคเอื้อม แตคุณสืบไดไปถึงเปาหมายในชีวิตแลว เมื่อโลกนี้ไมใชหนทางในการไขวควาเพื่อทําใหหว ยขา แขงดํารงอยูไดตอไป ในขบวนแถวของนักตอสูเพือ่ รักษาปา วิญญาณของคุณสืบอยูสูงเกินกวาที่ใครจะลบลาง เจตนารมณอนั เด็ดเดี่ยวของคุณสืบไดแลว สวนที่เหลือในการตอสูอีกเล็กนอย เปนภาระหนาที่ของผมเทาที่จะสามารถทําได ชัยสิริ สมุทวณิช
คุณสืบเปนคนหนึ่งในกลุมคนกลุมแรกที่ผมพบชวงที่มาถึงเมืองไทยใหม ๆ เมื่อ 4 ปกอน ครั้งนัน้ ผมไปดูโครงการอพยพสัตวที่จะถูกน้ําทวมจากเขื่อนเชีย่ วหลาน ซึ่งเปนโครงการที่เขารับผิดชอบอยู การ พยายามทีจ่ ะชวยเหลือสัตวทตี่ ิดคางอยูบนเกาะเล็ก ๆ กลางอางเก็บน้ําเปนงานที่แทบจะเปนไปไมไดเลย ผม เห็นคุณสืบทํางานวันละ 16 ชั่วโมง อุมชะนีขึ้นจากน้ํา ยายงูขึ้นฝงบนดิน หรือชวยกวางปาใหวายน้ําขึ้นฝง ไปไดอยางปลอดภัย ผมจําไดวาตอนนั้นผมคิดวาความพยายามเหลานั้นเปนเรื่องไรประโยชน แตคุณสืบ กลับรูสึกวาถาเขาสามารถชวยชีวิตสัตวเพิ่มขึ้นไดแคหนึ่งตัว ก็ถือวาเปนความพยายามที่มีคาแลว ใน ระหวางการชวยเหลือชีวิตสัตวเมื่อมีสัตวตวั หนึ่งตาย ผมมองใบหนาของชายรางสูงที่มบี ุคลิกเปนคนขรึมผูนี้ เห็นสีหนาของเขาราวกับจะตายไปพรอมกับสัตวตวั นั้น แลวเขาก็ทํางานหนักขึ้นเพื่อจะชวยชีวิตสัตวตวั ตอไป ตลอดเวลาที่ทาํ งานที่นี่มา 4 ป ผมรูจักคุณสืบดีขึ้น ผมรูสึกวาผมโชคดีที่ไดเปนหนึ่งในบรรดา เพื่อนสนิทของเขาซึ่งมีอยูไมกี่คน ความกระตือรือรนของเขาที่จะรักษาสัตวปา และชวยอนุรักษปา ธรรมชาติเปนแหลงสุดทายของประเทศไทยทําใหเราใกลชิดกัน ทําใหผมเชื่อมั่นวาเขาเปนวีรบุรษุ โดยแท โชคไมดีเลยทีว่ ีรบุรุษมักเปนผูที่ทํางานหนัก แบกภาระโลกนี้แตเพียงลําพัง และคุณสืบเองก็ไมอยูใ น ขอยกเวน เขาไมเคยปฏิเสธภาระของเขาทีม่ ีตอสัตวปาและความปลอดภัยรวมทั้งสวัสดิการของคนที่ทํางาน กับเขา ภาระเหลานี้มักจะทวมตัวเขาอยูเสมอ ในการพูดคุยกับเขาครัง้ สุดทายผมพยายามจะบอกวาบางครั้ง เราตองถอยหางจากสิ่งที่เรารักออกมาบาง “ผมเปนไดอยางที่เปนเทานัน้ แหละ อแลน” เขาตอบผมอยางนั้น อนุสรณงานพระราชทานเพลิงศพ สืบ นาคะเสถียร 8 กันยายน 2533
หนา 27 จาก 32
“ผมรูวาผมทําอะไรไมไดมาก แตผมก็จะพยายาม” แลวเขาก็เดินจากผมตลอดไป เพื่อนรัก ผมรําลึกถึงคุณเสมอ การดําเนินชีวติ นั้นยากลําบากนัก แตบอยครั้งที่คุณไดผอ นคลายภาระของผม ตอนนี้คุณคงอยูสุขสงบแลวสินะ.... ดร.อแลน ริบิโนวิทซ
พี่สืบกับความตั้งใจมุง มั่นที่จะปฏิบัตงิ านตาง ๆ จนสําเร็จบรรลุสูจุดมุงหมาย เมื่อเอยนามถึง “สืบ นาคะเสถียร” นักวิชาการปาไม จากกองอนุรักษสัตวปา กรมปาไม หลาย ๆ หนวยงาน องคกร ชมรมอนุรักษธรรมชาติ และบุคคลที่เกี่ยวของกับงานดานการอนุรักษ ทรัพยากรธรรมชาติ มักจะคุนเคยและพบเห็นการบรรยาย หรือไปรวมอภิปรายถึงสภาพปญหาและความ หวงใยอยางยิ่งที่มีตอทรัพยากรปาไมและทรัพยากรสัตวปา ของประเทศ ซึ่งเปนผลมาจากบทเรียน จากการ ทํางาน ไมวาจะเปนการเดินทางไปวิจยั สัตวปาในพื้นที่ตา ง ๆ หนาที่การอพยพสัตวปาในบริเวณอางเก็บน้ํา เขื่อนเชี่ยวหลาน การคัดคานเรื่องการสรางเขื่อนน้ําโจน และการดํารงตําแหนงหัวหนาเขตรักษาพันธุสัตว ปาหวยขาแขง ฯลฯ ใครก็ตามที่ไดรูจักและทํางานรวมกับพี่สืบ ทุกคนจะตองไดพบเห็นความทุมเท การเสียสละ และ การตั้งใจจริงที่จะดําเนินใหงานที่ทําสําเร็จลุลวงไปดวยดีและมีคุณภาพ เราจะไดพบเห็นบทความและ ขอเขียนตาง ๆ ที่ทยอยสรางสรรคขึ้นมาอยูตลอดเวลา แตมีอยูนอยคนที่ทราบถึงความมุงมั่นดังกลาว ในที่นี้ ใครขอหยิบยกภาพแหงการปฏิบัติในอดีตมากลาวไว ณ ที่นี้ การออกไปศึกษาวิจัยภาคสนาม พวกเราไดมีโอกาสพบและทํางานรวมกับพี่สืบครั้งแรกเมื่อตนป 2528 บนยอดดอยมอนจอง ในเขต รักษาพันธสัตวปาอมกอย จ.เชียงใหม สภาพบนยอดดอยสูง 1,800-1,929 เมตร อากาศรอนจัดและมีกระแส ลมแรงมากในเวลากลางวัน ครั้นถึงเวลาเย็น อากาศเย็นจัด แหลงน้ํามีจํากัดจนไมมีใครคิดจะอาบน้ํา พี่สืบ ออกเดินทางไปนั่งเฝาดูกวางผาแตเชาตรู จดบันทึกดูพฤติกรรมตาง ๆ อยูสลับกับการใชกลองถายวีดีโอและ กลองถายภาพ เพื่อจับภาพเหตุการณทนี่ าสนใจไวเปนหลักฐาน ใบหนาถูกแสงแดดเผาจนเกรียม ผิวหนัง บริเวณสันจมูก โหนกแกมและขอบหูลอกออกเปนแผน กวางผาตัวหนึ่งยืนนิง่ อยูบนโขดหินใหญเปน เวลานาน ตัง้ แตเวลาบายโมงถึงหาโมงเย็น พี่สืบใชเวลาเฝาติดตามโดยตลอดอยางไมยอทอ ถากวางผาไม เคลื่อนยายไปที่อื่น พี่สืบก็คงจะยังไมกลับมาที่แคมป เดือนกันยายน 2530 เราไปรวมสํารวจสัตวปากับพี่สืบอีกครั้งที่เขตหามลาสัตวปาพรุโตะแดง จังหวัดนราธิวาส ปาพรุผืนสุดทายของประเทศไทยทีก่ ําลังจะหมดไป เราตองเดินปาพรุซึ่งไมเคยเดินมา อนุสรณงานพระราชทานเพลิงศพ สืบ นาคะเสถียร 8 กันยายน 2533
หนา 28 จาก 32
กอน น้ําทวมขังถึงเอว มีแตหนามหลุมพีอยูรอบกาย เหยียบไปทางไหน ขาก็จะทะลุลงไปใตพรุ เมื่อ ชํานาญมากขึน้ ก็จะใชวิธีปนปายตามรากไม พลาดก็ตกหลุมหรือลมลงกลางหนามหลุมพี ฝนตกหนัก ในชวงทีก่ ําลังศึกษาบางครั้งตองเขาไปนอนกลางปาพรุที่มียุงดําซึ่งเปนพาหะนําโรคเทาชาง เปนหมื่น ๆ ตัว ในชวงกลางวัน และเปนแสน ๆ ตัวในชวงกลางคืน แมจะนอนในเต็นท แตเจาริ้นตัวเล็กก็ยังมุดเขามากัด เราไมใหหลับอยูบอย ๆ ฝนที่ตกหนักไมทําใหเราหวั่นกลัวน้ําจะทวม เพราะมันทวมอยูแลว ปกติก็ระดับ เอว เวลาเดินปากลางสายฝน หนาวทั้งหนาว กลัวทั้งกลัว พวกเราจะรวมรองเพลงมารชปาไมและชีวิตวน ศาสตรสลับกันสรางขวัญและกําลังใจใหกันตลอดเวลา พี่สืบมีความรักและผูกพันกับเขตรักษาพันธุสัตวปาทุงใหญนเรศวร เขตรักษาพันธุสัตวปาหวยขา แขงมาก เมื่อครั้งทํางานประจําอยูที่ฝายวิชาการ กองอนุรักษสัตวปา บอยครั้งที่พสี่ ืบเขาไปศึกษาและเก็บ ขอมูลในพื้นทีท่ ั้ง 2 แหงนั้น เครื่องใชสิ่งของตาง ๆ บรรจุอยูในเปหลังใบใหญ ในระยะหลังเปลี่ยนจาก กลองวีดีโอมาคลองกลองถายภาพ สมุดจดบันทึกขนาดเล็กสอดเก็บไวในกระเปาเสื้อ สามารถที่จะหยิบ ออกมาจดบันทึกขอมูลตาง ๆ ลงเก็บไว การเดินทางที่เราจดจําไดดีกค็ ือการเดินทางจากเขตรักษาพันธุสัตว ปาทุงใหญนเรศวรขามมายังเขตรักษาพันธุส ัตวปาหวยขาแขง ผานโปงนายสอ และทะลุผานมาถึงสถานี วิจัยสัตวปาเขานางรําในที่สุด ซึ่งใชเวลาเดินทางถึง 5 วัน การเดินทางสํารวจสัตวปาบนเสนทางใน ระยะไกลอีกครั้ง ไดแก การเดินทางในเขตรักษาพันธุสตั วปาทุงใหญนเรศวร ดานจังหวัดตาก จากบริเวณ หวยปลอยชาง มายังหุบแมจัน ผานบานยูไนไปยังบานมองควะ และไปพักแรงที่บึงละกะตู ไดรับการ คัดลอก ถายเอกสาร และนํามาเก็บไวเปนเอกสารอางอิง พี่สืบ และพวกเราใชสถานที่แหงหนึ่งเปนที่ทํางาน มีการแจกจายงานใหแตละฝายทําแผนที่คนควา หาขอมูลคนละหัวขอสองหัวขอ เพื่อนํามาใชในการตอสูเรื่องเขื่อนน้ําโจน การทํางานตาง ๆ จะใชเวลาใน ตอนเย็นเรื่อยไปจนถึงค่ํา บทความและขอคิดเห็นที่เราไดรับจากนักวิชาการทานตาง ๆ ไดรับการนํามาพิมพ ดวยเครื่องพิมพดีดสวนตัวทัง้ 2 เครื่องของพี่สืบ อาจารยสมศักดิ์ สุขวงศ อาจารยอุทิศ กฎอินทร และ อาจารยทานอืน่ ๆ ในคณะวนศาสตร ชวยใหแนวคิดที่เปนประโยชน อาจารยสมศักดิ์ชวยสนับสนุนดาน การถายเอกสาร ทําใหมีเอกสารวิชาการในดานที่ชแี้ จงผลกระทบเพื่อนําเขาสูที่ประชุมคณะอนุกรรมการ พิจารณาผลกระทบเรื่องการสรางเขื่อนน้ําโจน ดานปาไม สัตวปา และประมง พวกเราทํางานกันทุกเย็น ชวงที่ทํางานกันหนักที่สุดเปนชวงใกลวันพิจารณาตัดสินโครงการสราง เขื่อนน้ําโจน พี่สืบเขามานั่งรวบรวมขอมูล นั่งเขียน นัง่ พิมพ นั่งนิ่งเงียบใชความคิดอยูบนเกาอี้มมุ ที่เคยนั่ง ประจํา สูบบุหรี่มวนตอมวน ตั้งแตเวลาเย็นจนถึงหาทุม จึงขับรถออกไปกินขาวและกลับบานฝงธนฯ เหลือเวลาอีกไมถึง 1 อาทิตย พวกเราใจจดจอติดตามความเคลื่อนไหว ในที่สุดพี่สืบตัดสินใจนําขอมูลการ อพยพสัตวปาที่เขื่อนเชี่ยวหลานมาสรุปวิเคราะหเพื่อใชเปนบทเรียนทีส่ ําคัญเกี่ยวกับการพิจารณาผลกระทบ ดานสัตวปาในกรณีเขื่อนน้าํ โจน ดวยความมุเตรียมบทความ แผนที่สําคัญเกี่ยวกับการพิจารณาผลกระทบ ดานสัตวปาในกรณีเขื่อนน้าํ โจน แผนที่ประกอบการจัดวางรูปเลม บางคืนทํางานกระทั่งถึงตี 3 พี่สืบกลับ บานไดพกั ไมกี่ชั่วโมงก็ตองขับรถออกจากบานเขาไปเซ็นชื่อที่กรมปาไมและกลับมาทํางานที่คางอยู อนุสรณงานพระราชทานเพลิงศพ สืบ นาคะเสถียร 8 กันยายน 2533
หนา 29 จาก 32
ตนฉบับถูกนําเขาโรงพิมพ พี่สืบเทียวไปเทียวมาระหวางโรงพิมพกับที่ทํางานแหงนี้หลายครั้ง และไมมีทาที วาจะเสร็จเลย แตในที่สุดวันที่ 18 กันยายน 2531 พี่สืบเขาโรงพิมพแตเชาและนําหนังสือ “รายงานการ ประเมินผลการชวยเหลือสัตวปาตกคางในพื้นที่อางเก็บน้ําเขื่อนเชี่ยวหลาน” ไปมอบใหคณะกรรมการ พิจารณาผลกระทบการสรางเขื่อนน้ําโจน ทําใหหลายฝายสิ้นขอสงสัยวาการสรางเขื่อนกอใหเกิดผลกระทบ ตอสัตวปาจริงหรือไม ความทรงจําตอทัศนะบางประการของพี่สบื กลุมอิทธิพลทองถิ่นทั้งในและนอกเครื่องแบบ สรางความอึดอัดใจในการปฏิบัติงานของพี่สืบอยาง มาก พี่สืบมักพูดเสมอวา “คนรักษากฎหมาย แตทําผิดกฎหมายเสียเองแลว บานเมืองจะอยูไดอยางไร” การตัดไมทําลายปารอบปาหวยขาแขง มีเจาหนาที่ของรัฐ ทั้งตํารวจ กํานัน ผูใหญบาน ซึ่งเปนผูมี อิทธิพลในระดับทองถิ่นไดเขามาหรือสนับสนุนใหมกี ารกระทําผิด แมถูกจับไดคาหนังคาเขา แตผูตองหาก็ ไดรับความชวยเหลือจากผูอื่นที่อยูเบื้องหลังอีกทีจนหลุดรอดไปได พี่สืบมักพูดวา “ผูใหญยังไมให ความสําคัญเพียงพอกับการอนุรักษปา และไมมีความจริงใจเทาที่ควร แลวอนาคตของปาเมืองไทยจะไป ไหวหรือ” ปากันชนหรือปาชุมชน พี่สืบมักจะออกมาที่ระเบียงบานพัก เหมอมองไปยังอีกฝงหนึ่งของหวยทับเสลา ไปยังหมูบานที่ ตั้งอยูในปาลึกติดกับแนวเขตรักษาพันธุสัตวปาหวยขาแขง และปรารภกับผูใกลชิดวา ควรจะยายหมูบานนี้ ออกไปอยูรอบแนวเขตหางออกไปในรัศมี 5 กิโลเมตร และใหปาทีห่ างออกไปจากแนวเขตนีจ้ นถึงหมูบาน ขางนอกเปน ‘ปากันชน’ หรือ ‘ปาชุมชน’ ชาวบานที่อาศัยอยูโดยรอบสามารถเขามาใชประโยชนจากปาเพื่อ เพื่อสํารวจประชากรเปดกา เราเดินทางขามภูกองก็องเขาสูเขตจังหวัดกาญจนบุรี พักคางคืนที่บริเวณที่ทํา การเขตรักษาพันธุสัตวปาทุง ใหญนเรศวร และเดินทางสูบริเวณสบหวยดงวี่ เพื่อตรวจสอบบริเวณดานชาง ขามแมน้ําแควใหญ พี่สืบใชเวลาเดินปาครั้งหลังนี้นานกวา 2 สัปดาห เราไดเห็นธาตุแทของความทรหด แมวาเทาทั้งสองจะเจ็บเดินลมลุกคลุกคลาน ถูกหนามเกี่ยวตามลําตัวและหู ดูเหมือนวาจะไมสนใจกับสิ่ง เหลานี้ แคมปที่พักนอนในปาก็ใชผาพลาสติกปูลงพื้นดิน และมุงผาพลาสติกผืนใหญเพื่อกันน้ําคาง อาหาร ที่เตรียมไปแมวาจะไมพอเพียง ความลําบากตาง ๆ ที่ประสบ ดูเหมือนวาพี่สืบก็ไมเคยปริปากบนดวยคําพูด ใดใดเลย งานอพยพสัตวปาที่เขื่อนเชีย่ วหลาน พวกเราเคยไปเยี่ยมเยียนและชวยงานพี่สืบและคณะที่แพปฏิบัติการในอางเก็บน้ําเขื่อนเชี่ยวหลาน ไมวาฝนจะตกแดดจะรอนเพียงใด ก็ตองเรงรีบออกไปชวยชีวติ สัตวปา กอนทีร่ ะดับน้ําจะทวมสูงขึ้นอีก ทํางานแขงกับเวลาโดยที่ไมเห็นแกความเหนื่อยยากของตัวเอง เพราะหากปลอยใหเวลาลุลวงไป ชีวิตสัตว ทั้งหลายก็จะจมน้ําตายไปเรื่อย ๆ เรื่องการพักอาหารกลางวันหรืออาหารเย็นเปนสิง่ ที่ถูกลืม บางครั้งเมื่อ กลับถึงที่พัก แตมีผูมาแจงขาววาพบสัตวปา ติดอยูที่นนั่ ทีน่ ี่ เรือหางยาวพรอมอุปกรณการจับและชวยเหลือ ชีวิตสัตวจะแลนออกไปยังตําแหนงทีไ่ ดรับการบอกทันที เมื่อเสียงเครื่องเรือเงียบลง สายตาของพี่สืบยังคง อนุสรณงานพระราชทานเพลิงศพ สืบ นาคะเสถียร 8 กันยายน 2533
หนา 30 จาก 32
จองมองหาสัตวที่ติดคางไปเรื่อย ๆ อุปกรณที่ใชในการจับสัตวถูกควาขึ้นมาถือไวและพรอมที่จะใชงานได ทันที พี่สืบมักจะเขาถึงตัวสัตวปาอยางรวดเร็วพรอมกับการประสานงานอยางดีภายในคณะทํางาน สัตวปา หลายชนิดทีไ่ ดรับการชวยเหลือ เชน ชะนี คางดํา คางแวนถิ่นใต อีเกง และนกชนิดตาง ๆ ถาเปนสัตวที่ยัง แข็งแรงเปนปกติก็จะไดรับการนําไปปลอยคืนสูธรรมชาติในพื้นทีแ่ หงใหมที่ปลอดภัยทันที แตสัตวสวน ใหญมักมีสภาพที่ทรุดโทรม หรือถาเจ็บปวยก็จะไดรบั การปฐมพยาบาล และเลี้ยงดูในคอกขังสัตวปา ชั่วคราว เรือที่แลนกลับมายังแพชวยเหลือสัตวปา พี่สืบจะนําพืชอาหารหลายชนิดกลับมาใหสัตวที่ไดรับการ ชวยเหลือ เชน คางดํา คางแวนถิ่นใต และอื่น ๆ ที่มีสุขภาพทรุดโทรม แสดงอาการหงอยเหงา ไมยอมกิน อาหารใด ๆ เลย พี่สืบมองดูสัตวเหลานี้ดว ยความเศราและปรารภอยูเสมอวา แมจะชวยชีวิตสัตวปาไดหลาย ชนิด แตเปนความลมเหลวอยางสิ้นเชิง เพราะชีวิตสัตวเพียงสวนนอยเทานัน้ ทีพ่ อจะมีชวี ิตอยูตอไปได สัตวปาสวนใหญจะอดตายเนื่องจากการขาดอาหาร หรือถูกซ้ําเติมจากพวกทําไมไลลา ซากคางถูกยิงคางอยู บนตนไม เศษขาของสมเสร็จที่พบชําแหละอยูริมฝง พี่สืบใชความพยายามอยางไมลดละจนจับกุมผูกระทํา ความผิดไดในที่สุด สัตวบางชนิดเมื่อนําไปปลอยในพืน้ ที่แหงใหมแลว แตก็พยายามวายน้ํากลับเขามาอาศัย ในพื้นทีเ่ ดิมซึง่ เคยอยูอาศัย และตองตายไปในที่สุด การคัดคานเรื่องการสรางเขือ่ นน้ําโจน จากเหตุการณกรณีเขื่อนน้ําโจน เมื่อป พ.ศ.2530 เกิดความขัดแยงมีทงั้ หนวยงานและผูที่เห็นชอบ เชื่อวาจะเปนประโยชน และมีผูไมเห็นดวยกับการสรางเขื่อนดวยสาเหตุอื่น ๆ ตางกัน สภาพเหตุการณใน ชวงแรก ภาพรวมของการประชาสัมพันธของโครงการนี้เกิดขึ้นอยางตอเนื่อง และมีแนวโนมของการ เปนไปไดสูงที่จะไดรับการอนุมัติจาก ค.ร.ม.เศรษฐกิจใหสราง ภาพพจนของนิสิต นักศึกษาและประชาชน ที่รวมคัดคานเพื่อปกปองเขตรักษาพันธุสัตวปาทุงใหญนเรศวรถูกบิดเบือน มีการใสรายเจาหนาที่ ผูปฏิบัติงานในพื้นทีว่ าเปนพวกตัดไม ทําแรเถื่อน นําภาพจากที่อนื่ มาออกรายการโทรทัศน รวมทั้งการ ตีพิมพหรือเผยแพรบทความโจมตีผูที่คัดคานตางๆ นานา มูลเหตุที่ไมถูกตองดังกลาว ทําใหพวกเราเริ่มหัน หนาเขาหากัน องคกร และชมรมอนุรักษตาง ๆ ทํางานในสวนของตนเอง ทางกลุมพี่สืบรับหนาที่ในงาน วิชาการ เอกสารที่เกี่ยวของกับกรณีนา้ํ โจน พิมพเมือ่ ไร ลงพิมพในเรื่องอะไร ไมวาจะเขียนโดยผูใด ที่นั่น ไดโดยไมเปนการทําลายหรือครอบครองพื้นที่ จะไดไมเขามาทําอันตรายตอปาอนุรักษที่อยูตอนในทั้งนี้ เพราะปากับคนนั้นแยกกันไดยาก ควรจะมีชุดปฏิบัติการเคลื่อนที่เพื่อการประชาสัมพันธงานอนุรกั ษรอบ เขตปา และประสานงานกับเจาหนาที่ฝายปกครอง เกษตร องคกรเอกชนตางๆ เพื่อการพัฒนาหมูบา นรอบ นอกของแนวปากันชน โดยไมควรชวยเหลือหมูบานทีอ่ ยูในปากันชน เพราะจะเปนการดึงใหชาวบานขาง นอกตามเขามาบุกรุกครอบครองปาตอไป พี่สืบเคยนําความคิดนี้เสนอผูบริหารระดับสูงหลายฝายมาแลวแต ก็ไมไดรับการตอบสนองเทาที่ควร สถานีวิจัยสัตวปาเขานางรํา อนุสรณงานพระราชทานเพลิงศพ สืบ นาคะเสถียร 8 กันยายน 2533
หนา 31 จาก 32
พี่สืบ ยกของรักของหวงทั้งหมด ไมวากลองถายรูป กลองวีดีโอ เครื่องฉายสไลด เทปอัดเสียง เอกสารวิชาการตางๆ ที่พี่สืบมีใหแกสถานีวิจัยสัตวปาเขานางรํา โดยหวังวาสถานีวิจยั สัตวปาเขานางรําจะ ทํางานไดคลองตัวขึ้น และผลงานวิจยั สัตวปาที่ไดจะนําไปทําสารคดีสัตวปาดวยฝมือของคนไทยเอง พยายามยกระดับใหไดมาตรฐานสากล พรอมทั้งนําสารคดีตางๆ นี้ไปเผยแพรเพื่อผลทางการอนุรักษสัตวปา ของไทย เพื่อใหประชาชนไดเห็นผลสําเร็จของการอนุรักษสัตวปาในสวนของเขตรักษาพันธุสัตวปาหรือ เขตหามลาสัตวปา กองทุนคุมครองปาทุง ใหญ- หวยขาแขง ความหวังของพี่สืบที่ไดเคยปรารถไวกับผูใกลชิดคือการจัดตั้งกองทุนคุมครองปาทุงใหญ – หวยขา แขง ปาผืนตะวันตกทีใ่ หญและสมบูรณที่สุดของประเทศไทย กองทุนนี้จะนําเฉพาะดอกผลมาใชจา ยเพื่อ เปนสวัสดิการในการทํางานของลูกจาง พนักงานและขาราชการที่ปฏิบัติงานอยูในปาทุงใหญ-หวยขาแขง รวมทั้งเอามาใชจายเปนทุนสนับสนุนการคนควาวิจัยในปาผืนตะวันตก และถากองทุนนี้ใหญพอก็อาจจะ จัดทําเพื่อการอนุรักษปาทัว่ ประเทศ ความปรารถนาอันแรงกลานี้สืบเนื่องมาจากการพบเห็น ผูใตบังคับบัญชาที่เสียสละความสุขสวนตัว เอาชีวิตเขาแลกเพื่อปกปองปาผืนนี้ไว ยังไมไดรับการเอาใจใส มีสวัสดิการตางๆ ตอบแทนยังไมเพียงพอ บางครั้งอาจทําใหมีจิตใจเอนเอียงไปตามผูมีอิทธิพลในทองถิ่นที่ หวังกอบโกยทรัพยากรธรรมชาติอันมีคานี้ไปได
นริศ ภูมิภาคพันธ ประทีป โรจนดิลก ธีรภัทร ประยูรสิทธิ
ขอขอบคุณผูรวมชวยพิมพบทความในครัง้ นี้ คุณเปยมลาภ เหล็กเรืองฤทธิ์ คุณพวงเพชร พยนต คุณสุนิศา อภัยภักดี
“เพียงเพื่อรักษาพื้นที่ปา คุณใหไดมากกวาความเห็นใจ”
อนุสรณงานพระราชทานเพลิงศพ สืบ นาคะเสถียร 8 กันยายน 2533
หนา 32 จาก 32