از_مناظره_تا_دستگیری_آقا طبسی

‫فهرست مطالب‬ ‫مقدمه مؤلف ‪7 .....................................................................‬‬ ‫شروع بحث ‪12 ......................................................................‬‬ ‫جایگاه امامت ‪23...................................................................‬‬ ‫عصمت انبیا‬

‫‪29 ................................................................‬‬

‫عدم تحریف قرآن‪38 ...............................................................‬‬ ‫امامت از اصول دین است ‪53 .....................................................‬‬ ‫استدالل به نماز خواندن پشت سر خلفا ‪57 .......................................‬‬ ‫آیا حضرت علی از خلیفه دوم تمجید کرده اند؟! ‪59 .............................‬‬ ‫آیا حضرت علی با ابوبکر بیعت کردند؟! ‪68 .....................................‬‬ ‫نقد ابن ّ‬ ‫تیمیة ‪74 ....................................................................‬‬ ‫جواز جمع خواندن نماز ظهر و عصر یا مغرب و عشا ‪81 ............................‬‬ ‫اصرار بر ادله عصمت ّ‬ ‫ائمة ‪84 .....................................................‬‬ ‫افتراء به شیعه درباره سرداب سامرا‪88 .............................................‬‬ ‫ورود مأموران ّ‬ ‫وهابی ‪95 ..............................................................‬‬ ‫کتابنامه‪99 ..........................................................................‬‬

‫مقدمه مؤلف‬

‫الرحمن ّ‬ ‫بسم اهلل ّ‬ ‫الرحیم‬

‫احلمد رب ببالعددی ببوبص د بارب د بسددد یبّدد بوبالددابالنددیما ببسدددمیب د د باربیب‬ ‫أ ضابوبحجتاب‬

‫ݔیبوبأرواحبالعی‬ ‫ب بیدهبحج بببباحلسببروح ݔ ب‬

‫بلابالف اءبواللعدبب د ب‬

‫أ اهئمبأمجع ب‪،‬بفبشرب بیدبالذ ببیستمعونبال ولبفیتبعونبأحسنا‪.‬‬

‫‪1‬‬

‫یکیییی از شیییوه هیییای تبلییی دی یین اسیی م و میی هب حیی همیییان منیییاظره و‬

‫گفتگییوی رهییره بییه رهییره اسییت در اییین زمینییه انبیییا عظییام‬

‫مکرم‬

‫و ائمه طاهر ین‬

‫بییاالخن نبییی‬

‫پیشگام بودند و کتابهای حدیثی و تفسیری‬

‫و تییاری ی مییا پییر از بییه کییارگیری اییین شیییوه اسییت‪ .‬کتییاب احتجییا مرحییوم‬

‫طبرسی نمونههای فراوانی را به ما نشان می دهد ع میه مجلسیی جلید ‪ 9‬و ‪10‬‬

‫کتی یییاب گرانسی ییینا بح ییییاراالنوار را اختصی یییات بی یییه من ییییاظرات داده اسی یییت‪.‬‬ ‫ّ‬ ‫ّ‬ ‫صیتهای بزرگی ریه در گ شیته و ریه در عصیور متیأخر و حاضیر از ایین‬ ‫ش‬ ‫شیوه استفاده کرده و به هدایت طیر‬

‫مقابیو و ییا القیاء و اتمیام حجیت نائیو‬

‫آمییده و بییرای آینییدگان بییه عنییوان درح و تبیییین حقییای دسییته بنییدی شییده و‬

‫منظم تحویو داده شده است‪.‬‬

‫تاریخ اسی م هیگگیاه منیاظرات امیرالمیؤمنین‬

‫‪ .1‬سوره زمر ‪ ، 39‬آیه ‪18 - 17‬‬

‫بیا قیوم یهیود و خیوار و‬

‫‪ ......................................................................... 8‬از مناظره تا دستگیری‬

‫نواصب و سران فتنه را فراموش نمیکند‪ .‬مناظرات امام حسن مجتبیی‬

‫بیا‬

‫سران نفاق را کتابها طی صفحات متعیددی ببیت و حقیای پنهیان را کشیف‬

‫کردنید‪ .‬منییاظرات زهییرای اطهییر‬

‫بییا حاکمییان مدینییه و بییا محمییود بیین لبییید و‬

‫بانوان مهاجر و انصار در اببیات والییت امیرالمیؤمنین‬

‫یکیی از محکمتیرین‬

‫اس ییناد و پش ییتوانههیییای می ی هب اس ییت‪ .‬منیییاظرات ام ییام ص ییادق‬

‫بیییا اب یین‬

‫ابیالعوجاء و دیگر منحیرفین از توحیید و والییت در کتیب روائیی ببیت اسیت‪.‬‬ ‫مناظرات امام رضا‬

‫در مرو بیا جیابلی و سیران احیواب و ادییان و می اهب و‬

‫منییاظرات امییام جییواد‬

‫بییا سییران فقهییای حکومییت بنیییعبییاح درهییایی را بییه‬

‫مناظرات امام عصر‬

‫آن هم در سنین کودکی و در محضر پدر بزرگوارش در‬

‫روی حقیقییت جو یییان گشییوده و واقعیییات را بییه طییور شییفا تبیییین میییکنیید‪.‬‬ ‫قض ییییه س یییعد اش یییعری نشییییان دهنی ییده آف یییاق جدیی ییدی از در یییییای معییییار‬

‫اهوبیت‬

‫است‪.‬‬

‫دهها مناظره عبداهلل بن عباح در امامت و مناظرات مؤمن الطاق و شیخ‬ ‫ّ‬ ‫مفیییید و سیییید مرتضیییی و در عصیییر متیییأخر منیییاظرات ع مییه امینیییی و سیییلطان‬ ‫الییواعظین و میرحامیید حسییین و سییید شییر ال یدین در «المراجعییات» و سییید‬

‫جعفیر مرتضییی در دو کتییاب «بیییان الحی » و «میییوان الحی » و مرحییوم آیییت اهلل‬ ‫طبسی والد بزرگوارم ّقوت منط اهو بیت را بر همه آشکار میکند‪.‬‬ ‫ما نیو با اسیتفاده از همیین شییوه و ّ‬ ‫تبعییت از بزرگیان در طیول سیفر تبلیغیی‬

‫بییاالخن سییفرهای حییر و عمییره‪ ،‬بحییثهییای فراوانییی را در حییرمین شییریفین‬

‫داشییتیم کییه بسیییاری از آنهییا منجییر بییه تسییلیم و قییانع شییدن طییر مقابییو و‬ ‫پ یرش می هب حی گردییده اسیت و گیاهی همیان شی ن هیدایت شیده بیا‬

‫از مناظره تا دستگیری ‪9 ............................................ ................................‬‬

‫انتقال و منعکس کردن همین مباحث سبب هیدایت گیروه رنید صید نفیری‬

‫شده اسیت‪ .‬اگیر از ابتیدا ایین بحیثهیا را تنظییم مییکیردیم شیاید امیروز شیاهد‬

‫رنییدین جلیید منیییاظرات بییودیم‪ .‬اییین بحثهیییا در رشییته مسیییحیت و جر ییییان‬ ‫انحرافییی احمیید الحسیین و یمییانیهییا و می ّیدعیان نیابییت ّ‬ ‫خاص یه و وهابیییت و‬

‫تکفیری ها و عالمان اهیو سینت در داخیو و خیار انجیام گرفیت بیرای نمونیه‬ ‫ّ‬ ‫ّ‬ ‫بح ییثهیییای متعیییدد در جز ییییره س ییوم دانمیییار (یولن یید ‪ ،‬بح ییث بیییا مبلغیییان‬

‫مسیحیت‪ ،‬بحث با سران انحرا و جریان یمیانی در سیوئد‪،‬بحث بیا جرییان‬ ‫حسنی در اروپا‪ ،‬بحث با دانشیجویان اهیو سینت لبنیان کیه طالیب حقیقیت‬ ‫ّ‬ ‫متعصیب کییه منجییر بییه‬ ‫بودنیید و هییدایت شییدند‪ ،‬بحثییی بییا یی سییلفی وهییابی‬ ‫تشییکی در باورهییای او شیید و در حییرمین شییریفین دههییا بحییث بییا م ییالفین‬ ‫ُ‬ ‫باأل ّ‬ ‫خن وهاب ّیت و سلفیها همانند سعد الغامدی استاد دانشگاه ّام القری‬

‫که سه بحث با او انجام گرفت که دو تای آن در مسجد عزیز یه بیود و یکیی در‬ ‫هتیییو ّ‬ ‫الرواسیییی مک ییه قبیییو از ت ر ی ییب آن‪ .‬و در داخیییو کش ییور نییییو بیییا گروهیییای‬ ‫ّ‬ ‫متعددی از میهمانان که بیه قصید فهیم حقیای مییآمدنید بحیثهیائی انجیام‬ ‫گرفت که نمونیه ریا‬ ‫پس از ی‬

‫شیده آن کتیاب «منیاظره بیا علمیای روسییه» اسیت کیه‬

‫ساعت و نییم منیاظره‪ ،‬بیه اشیتباه بیودن راه خیود پیی بیرده و تسیلیم‬

‫شدند و نماز مغرب و عشاء را با اقتدای به اینجانب بجا آوردند‪.‬‬

‫منیوره و در ّ‬ ‫کتاب حاضیر یکیی از همیان منیاظرات اسیت کیه در مدینیه ّ‬ ‫جیو‬ ‫خفقان ُح ّکام وهابی در بیرون مسجد ّ‬ ‫الن ّ‬ ‫و بینالحیرمین اتفیاق افتیاد‬ ‫بی‬

‫که منجیر بیه دسیتگیری و محاکمیهام در بییدادگاه ّ‬ ‫وهابییت در مدینیه گردیید و‬ ‫طییر منییاظره کننییده زمییانی کییه در دفییاع از مکتییب خییود درمانییده شیید‪ ،‬بییرای‬

‫‪ ........................................................................ 10‬از مناظره تا دستگیری‬

‫جبران این شکست با همکاری مأموران و پلیس‪ ،‬مرا به بازداشت و محاکمیه‬ ‫ّ‬ ‫کشانید و علیه من نود قاضی شهادت داد ّاما با توکو بیه خداونید و بیه حیول و‬ ‫ّقوه الهی از ّ‬ ‫شر آن بیدادگاه و قاضی سوء‪ ،‬خ ت و بیه کارهیای تبلیغیی خیود‬ ‫ادامه دادم‪ .‬پس از آزادی در همان مدینه ّ‬ ‫منوره خ صه آن را تیدوین کیردم کیه‬

‫هنگام بازگشت به کشور در اختیار برخی از مج ت هماننید مجلیه منبیر قیرار‬ ‫گرفت و منتشر گردید و فورا به زبان اردو نیو ترجمه و تکثییر گردیید‪ .‬هیم اکنیون‬

‫این مناظره به پیشنهاد دوستان به طور مشروح تدوین و مأخی یابی و ت یریر‬ ‫مصادر شده و در اختیار عموم قرار میگیرد‪.‬‬

‫در خاتمه از حجت االس م اسکوئی که در ت ریر مصادر و بازنویسی آن‬

‫ّ‬ ‫همیت و تی ش فراوانییی داشییتند‪ ،‬تشییکر میییکیینم‪ .‬همگنییین از فرزنیید عزیومییان‬ ‫ّ‬ ‫محق توانا ّ‬ ‫حجت االس م شیخ حسن بلقان آبادی سبزواری که در تنظییم و‬ ‫بازبینی دقی آن سیعی فیراوان کردنید کمیال امتنیان و تقیدیر را دارم‪ .‬امییدوارم‬

‫خداوند بر توفیقات آنان افزوده‪ ،‬ما و این دو عزیو را در راه خیدمت بیه می هب‬ ‫اهو بیت‬

‫موف بدارد‪.‬‬

‫نجم الدین طبسی‬

‫‪ /8‬جمادی الثانی ‪1438‬‬

‫مؤسسه والء صدیقه کبری‬

‫از مناظره تا دستگیری ‪11............................................ ................................‬‬

‫بسم اهلل ّالرحمن ّالرحیم‬

‫روز جمعیه بیسیت و سیوم ی القعیده سیال ‪ 1429‬هجیری قمیری در مدینیه‬

‫ّ‬ ‫منوره‪ ،‬یکی از دوستان‪ّ ،‬‬ ‫طی تماسی به بنده گفت‪ :‬با ی‬

‫نفر یمنی بیه بحیث‬

‫و گفتگییو پییرداختم‪ .‬او میییگفییت کییه شیییعه بییه عایشییه نسییبت ارتکییاب فحشییا‬

‫میدهد و به جملهای از کتاب «تفسیر صافی» استناد کرده است؛ و من متن‬ ‫‪1‬‬ ‫روایت را از طری لپتا در آوردم و جمله ّادعا شده در آن نبود‪.‬‬ ‫خییود میین هییم پییس از مراجعییه بییه کتییاب «صییحی ب ییار ی» متوجییه شییدم‬

‫عبییارت کتییاب «تفسیییر صییافی» همییان مضییمون روایییت ب ییاری در یییو آی یه‪:‬‬ ‫‪...   ‬‬

‫‪2‬‬

‫است‪.‬‬

‫‪3‬‬

‫‪     « .1‬خطاب حلفصة و عائشة عىل االلتفات للمبالغة يف املعاتبة ‪   ‬فقد‬

‫بحب ما حي ّبه و كراهة مدا‬ ‫الرسول ّ‬ ‫وج منكام ما یوجب التوبة و هو ميل قلوبكام عن الواجب من خمالصة ّ‬

‫یكرهه»‪ .‬در تفسری صافی ذیل آیه ‪ 4‬سوره حتریم آم ه كه عایشه و حفصه‪ ،‬پيامرب‬ ‫مددیفرمای د كدده الددر عليدده پيددامرب‬ ‫أمریامل منن‬

‫امور پيامرب‬

‫را آزردن و خد ا‬

‫هددم دسددن ددون خ د ا و جربئيددل و صددال امل د منن یعنددی‬

‫الصدايف‬ ‫را در دسن دارن و مالئكه نيز یاور ایشدا هسدتن ‪ .‬تفسدری ّ‬

‫ج‪ ،5‬ص‪ ،195‬ذیل تفسری آیه ‪ 4‬سوره حتریم‪.‬‬ ‫‪ .2‬سوره حتریم ‪ ، 66‬آیه ‪.4‬‬ ‫‪ « .3‬ح ّ ثنا احلمي ي ح ثنا سفيا ح ثنا حييى بن سعي قال سمعن عبي بن حنن یقول سمعن ابن عبدا‬ ‫یقول أردت أ أسأل عمر عن املرأتن اللتن تظاهرتا عدىل رسدول اهلل‬

‫فمكثدن سدنة فلدمأجد لده‬

‫موضعا حتى خرجن معه حاجا فلام كنا بظهرا ذهدب عمدر حلاجتده فقدال أدركند بالوضدو فأدركتده‬ ‫باإلداوة فجعلن أسكب عليه ورأین موضعا فقلن یا أمریامل منن من املرأتا اللتا تظاهرتدا قدال ابدن‬ ‫عبا‬

‫فام أمتمن كالم حتى قال عائشة وحفصة»‪ .‬كتاب صحي بخاری دو زنی را كه در آیه ‪ 4‬سدوره‬

‫‪ ........................................................................ 12‬از مناظره تا دستگیری‬

‫ایشان از من درخواست مناظره با وی را داشت‪.‬‬

‫پس از تماح تلفنی با او و تعیین وقت برای م قات و مناظره‪ ،‬بعد از نماز‬

‫مغرب‪ ،‬بیرون از حرم شریف و کنار رترها نشستیم‪ .‬آن دوستی که واسطه میا‬ ‫بییود‪ ،‬پییس از ارائییه نی ّین «تفسیییر صییافی» بییه او‪ ،‬از مییا جییدا شیید و مییا در رابطییه بییا‬ ‫برخی مسائو دیگر به بحث پرداختیم‪.‬‬

‫شروع بحث‬

‫بیرای شییروع در بحییث‪ ،‬مطلبیی را کییه خییود او مطیرح کییرده بییود ادامییه دادم و‬

‫گفتم‪ :‬آلوسی که از بزرگان شماست میگوید‪:‬‬

‫«آنگه که به شیعه منسوب است مبنیی بیر اعتقیاد بیه فحشیا در میورد‬ ‫عایشه‪ ،‬ک ب و افترا است و به دروغ به شیعه نسبت داده میشیود و‬ ‫میین در کتییابهییای معتبییر شیییعه ابییری از اییین مطلییب نیییافتم و ه ییچ‬ ‫کدام از فرق اس می نیو این حر را نمیزنند»‪.‬‬ ‫حتریم‪ ،‬آزار دهن ه پيامرب‬

‫مرده‬

‫‪1‬‬

‫معرفی میكند ‪ .‬صدحي البخداري ص‬ ‫هان ‪ ،‬عایشه و حفصه ّ‬

‫‪ ،1029 – 1028‬كتدداب التّفسددری‪ ،‬سددورة التّحددریم‪ ،‬بدداب ‪ 4/4‬قولدده‬

‫‪     ‬‬

‫‪ ، ‬ح ‪.4915‬‬ ‫املعول‬ ‫‪« .1‬و نسب للشيعة قذف عائشة بام ّبرأها اهلل تعالی منه و هم ینكرو ذلك أ ّ االنكار و ليس يف كتبهم ّ‬ ‫عليها عن هم عن منه و ال أثر أص ً‬ ‫ال و كذلك ینكرو ما نسب إليهم من القدول بوقدوذ ذلدك منهدا بعد‬ ‫وفاته‬

‫و ليس له أیضا يف كتبهم عن و ال أثر‪ .‬والظاهر أ ّنه ليس يف الفرق االسالمية من خیتلج يف قلبه‬

‫ذلك ‪ .»...‬روح املعاين ج ‪ ،18‬ص‪ ،433‬ذیل تفسری آیه ‪ 16‬سوره نور‪« .‬مدا ینسدب ّ‬ ‫للشديعة ّدا خیدال‬ ‫حق س ّي االنبيا كذب عليهم فالتعول عليه و إ كا‬ ‫ذلك فی ّ‬ ‫ذیل تفسری آیه ‪ 10‬سوره حتریم‪.‬‬

‫دائعا»‪ .‬روح املعداين ج ‪ ،28‬ص ‪،493‬‬

‫از مناظره تا دستگیری ‪13 ........................................... ................................‬‬

‫او گفت‪ :‬اما به هر حال من میدانیم کیه برخیی از شیما شییعیان نسیبت بیه‬

‫عایشه رنین اعتقادی دارید‪.‬‬

‫به او گفتم‪ :‬اما شما هیچ مدرکی بر این ّادعا ارائه نمییکنیید‪ .‬بیر فیرم هیم‬

‫که بپ یریم برخی نسیبت بیه عایشیه رنیین اعتقیادی دارنید‪ ،‬امیا مطیرح کیردن‬

‫این موضوع از طر شما بیه معنیای فیرار از مباحیث اصیلی اسیت‪ .‬میا اعتقیاد‬

‫دار یییم کییه عایش ییه مرتکییب گنیییاهی بزرگتیییر از فحشیییا ش ییده و آن م الفییت بیییا‬

‫امیرالمؤمنین‬

‫است‪.‬‬

‫و جالب اینجاست که کتابهای شما به عایشه توهین میکننید‪ ،‬آنوقیت‬

‫شما از ما ایراد میگیرید که به عایشه اهانت میکنید؟!‬

‫گفت‪ :‬ره اهانتی در کتابهای ما به عایشه شده است؟‬

‫گفتم‪ :‬ابوداود سجستانی یکی از مؤلفان صحاح سته مییگو یید‪ :‬عایشیه بیه‬

‫خواهران و دختران خواهرانش میگفت‪:‬‬

‫به برخی از مردان که عایشه دوست داشت آنیان را ببینید و بیر او وارد‬ ‫شیوند‪ ،‬شییر دهنیید تیا بییه عایشیه از طریی رضیاع محییرم شیوند و بعیید از‬ ‫شیر دادن‪ ،‬آنان مانند ش ن محرم با عایشیه ارتبیاب برقیرار و رفیت و‬ ‫آمد می کردند‪.‬‬

‫‪1‬‬

‫‪« .1‬ح ثنا امح بن صال ‪ ،‬ح ثنا عنبسة‪ ،‬ح ثن یونس عن ابن هاب ح ثن عروة بن الزبری عن عائشدة زوج‬ ‫النبی‬ ‫ّ‬

‫و أمسلمة أ أباحذیفة بن عتبة بن ربيعة بن عب مس كا تبنی سامل ًا و أنكحه ابنة أخيده هند‬

‫بنن الولي بن عتبة بن ربيعة‪ ،‬و هو مولی المرأة من األنصار كام تبندی رسدولاهلل‬

‫زید ًا و كدا مدن‬

‫ال يف اجلاهلية دعاه النا إليه و ورث مریاثه حتی أنزل اهلل سبحانه و تعدالی يف ذلدك ‪ْ ‬اد ُع ُ‬ ‫تبنی رج ً‬ ‫وهُ ْ​ْ‬ ‫ّ‬ ‫ُ‬ ‫َ ْ ُ ُ‬ ‫الد ِين َو َم َه ِاليك ْ​ْ فر ّدوا إلی آبائهم فمن ملیعلم له أب كا مولی و‬ ‫ِل َآب ِائ ِه ْ​ْ ‪ ‬إلی قوله ف ِإخ َهانك ْ​ْ فِي ِ‬

‫‪ ........................................................................ 14‬از مناظره تا دستگیری‬

‫اییین مطلییب را احمیید بیین حنبییو در مسییند نیییو نقییو کییرده‪ 1‬و مضییمون آن در‬

‫صحی مسلم نیو آمده است‪.‬‬

‫‪2‬‬

‫أخا يف ال ین‪ .‬فجائن سهلة بنن سهيل بن عمرو القريش ثم العامري و ه امدرأة ايحذیفدة فقالدن یدا‬ ‫رسولاهلل‪ ،‬إنا كنا نری سامل ًا ول ًا و كا یأوي مع و مع ايحذیفة يف بين واح و یراين ُفضال و ق أندزل‬ ‫اهلل فيهم ما ق علمن‪ ،‬فكي‬

‫أرضعيه‪ ،‬فأرضدعته سدس رضدعات‪ .‬فكدا‬

‫تری فيه؟ فقال هلا النب ّ‬

‫بمنزلة ول ها من الرضاعة‪ ،‬فبذلك كانن عائشة تأمر أخواهتدا و بندات أخواهتدا أ یرضدعن مدن أحبدن‬ ‫عائشة أ یراها و ی خل عليها و إ كا كبری ًا سس رضعات ثم ید خل عليهدا و أبدن أمسدلمة و سدائر‬ ‫أ ی خلن عليهن بتلك الرضاعة أح ًا من النا‬

‫أزواج النب ّ‬

‫واهلل ما ن ري لع ّلها كانن رخصة من النب ّ‬

‫حتى یرضع يف امله و قلدن لعائشدة‬

‫لسدامل دو الندا »‪ .‬سدنن أيداود ص ‪ ،244‬كتداب‬

‫النكاح‪ ،‬باب فيمن حرم به‪ ،‬ح ‪.2061‬‬ ‫‪« .1‬ح ثنا عب اهلل‪ ،‬ح ثن أي‪ ،‬ثنا یعقوب‪ ،‬قال ثنا بن أخ بن هاب‪ ،‬عن عمه‪ ،‬قال أخربين عروة بن الدزبری‬ ‫عن عائشة قالن أتن سهلة بنن سهيل بدن عمدرو و كاندن حتدن أيحذیفدة بدن عتبدة رسدولاهلل‬ ‫فقالن إ سامل ًا موىل أيحذیفة ی خل علينا و أنا فضل و إنا كنّا نراه ول ًا و كا أبوحذیفة تبنداه كدام تبندى‬ ‫زی ًا فأنزل اهلل ‪      ‬فأمرها رسولاهلل‬

‫رسولاهلل‬

‫عن ذلدك‬

‫ا ترضع سامل ًا‪ .‬فأرضعته سس رضعات و كا بمنزلة ول ها من الرضداعة‪ ،‬فبدذلك كاندن عائشدة تدأمر‬ ‫أخواهتا و بنات أخواهتا أ یرضعن من أحبدن عائشدة أ یراهدا و ید خل عليهدا و إ كدا كبدری ًا سدس‬ ‫رضعات ثم ی خل عليها و أبن أمسلمة و سائر أزواج النب ّ‬ ‫أح ًا من النا‬

‫أ ید خلن علديهن بتلدك الرضداعة‬

‫حتى یرضع يف امله و قلن لعائشة واهلل ما ن ري لعلها كانن رخصة من رسدولاهلل‬

‫لسامل من دو النا »‪ .‬املسن ج‪ ، 6‬ص‪ 270‬و ‪ ،271‬مسن عائشة‪.‬‬ ‫‪« .2‬ح ثن عب امللك بن عيب بن الليث ح ثن أي عن ج ي ح ثن عقيل بن خالد عدن ابدن دهاب أنده‬ ‫قال أخربين أبوعبي ة بن عب اهلل بن زمعة أ أمده زیندب بندن أيسدلمة أخربتده أ أمهدا أمسدلمة زوج‬ ‫النب‬

‫كانن تقول أبی سدائر أزواج النبد ّ‬

‫أ ید خلن علديهن أحد ًا بتلدك الرضداعة و قلدن‬

‫لعائشة واهلل مانرى هذا ّإال رخصة أرخصها رسولاهلل‬

‫لسامل خاصة فام هو ب اخل عليندا أحد هدذه‬

‫از مناظره تا دستگیری ‪15 ........................................... ................................‬‬

‫اییین کییار را اجییازه دادنیید و اشییکالی نییدارد وتییوهین بییه‬

‫گفییت‪ :‬پیییامبر‬

‫عایشه محسوب نمیشود‪.‬‬ ‫گفییتم‪ّ :‬اوال‪ :‬ا گییر پیییامبر‬ ‫همسران پیامبر‬

‫اجییازه داده پییس رییرا جنییاب ّامسییلمه و سییایر‬

‫این کار را ح ل نمیدانستند؟‬

‫ثانیا‪ :‬اگر هم بر فیرم ایین کیار جیایو باشید‪ ،‬در شیأن زنیان پییامبر ا کیرم‬

‫نمی باشد‪ .‬زنان پیامبر به جهت حفظ احتیرام آن حضیرت بعید از درگ شیت‬ ‫ایشان‪ ،‬اجازه ازدوا با دیگران را نداشتند درحالیکه سایر زنان ُمجازند پس از‬ ‫ّ‬ ‫فوت همسر‪ ،‬مجددا ازدوا کنند‪.‬‬ ‫ثالثا‪ :‬آیا هیچ مؤمنی راضی میشود که زنش در حییات او ییا بعید از فیوتش‬

‫با مردان نامحرم از طری رضاع کبیر محرم شده و رفت و آمد داشیته باشید؟!‬

‫وقتییی یی شی ن عییادی بییه اییین کییار راضییی نیسییت و تیین نمیییدهیید‪ ،‬رطییور‬ ‫رنین مطالبی را به ّ‬ ‫سید کائنات نسبت میدهید؟!‬

‫او که ظاهرا بیرای مطالیب مطیرح شیده پاسی ی نداشیت‪ ،‬موضیوع را کمیی‬ ‫عوم کرد وگفت‪ :‬شما عایشه را در طر باطو و در برابر ح ّ قرار می دهید‪.‬‬ ‫گفییتم‪ :‬مسییاله اییین اسییت کییه عایشییه بییه وصی ّییت پیییامبر ا کییرم‬

‫امامت امیرالمؤمنین‬

‫در بییاره‬

‫عمو نکرد و از دشیمنان آن حضیرت حماییت کیرد و‬

‫بعدها هم در جنا جمو در مقابو آن حضرت ایسیتاد و بیا ایشیان جنگیید و‬ ‫ّ‬ ‫در تشیییییع جنیییازه امیییام مجتبیییی میییانع دفییین آن حضیییرت در کنیییار جییید‬ ‫الرضددداذ‪ ،‬بددداب رضددداعة الكبدددری‪ ،‬ح‬ ‫الرضددداعة وال رائيندددا»‪.‬صدددحي مسدددلم ص ‪ ،662‬كتددداب ّ‬ ‫‪.31/1454/3590‬‬

‫‪ ........................................................................ 16‬از مناظره تا دستگیری‬

‫مطهرشان شد و دستور داد تا پیکر ّ‬ ‫ّ‬ ‫مطهر ایشان را تیرباران کنند‪.‬‬ ‫گفییت‪ :‬وصیییت پیییامبر‬

‫بییه خ فییت و امامییت امیرالمییؤمنین‬

‫مییورد‬

‫بحث است و ما قبول نیداریم‪ .‬دربیاره میاجرای جنیا جمیو نییو عایشیه ابتیدا‬ ‫خییود را مح ی ّ میییدییید و قیییام علیییه امیرالمییؤمنین را وظیفییه شییرعی خییود‬

‫میدانست و بعدها نیو از به راه انداختن جنا جمو و جنگیدن با حضیرت‬ ‫علی توبه کرد‪ .‬موضوع بیحرمتیی بیه بیدن ّ‬ ‫ّ‬ ‫را هیم کیه‬ ‫مطهیر نیوه پییامبر‬ ‫شما مطرح میکنید‪ ،‬ما قبول نداریم و رنین اتفاقی نیفتاده است‪.‬‬ ‫گفییتم‪ّ :‬اوال‪ :‬مگییر شییما حضییرت امیییر را امییام و خلیفییه رهییارم خییویش‬ ‫نمیدانید؟ گفت‪ :‬ررا‪ .‬گفتم‪ :‬اگرکسی با خلیفه ّاول ییا دوم و سیوم م الفیت‬

‫کنیید و علیییه آنییان قیییام کییرده و بییا آنییان بجنگیید‪ ،‬حکمییش ریسییت؟ گفییت‪:‬‬

‫م الفت با خلفا وقرار گرفتن در مقابو آنان و جنگیدن با ایشان جرم است و‬ ‫ّ‬ ‫مهدورالدم است‪ .‬گفیتم‪ّ :‬‬ ‫حتیی اگیر ّ‬ ‫وصییت پییامبر اکیرم‬ ‫رنین ش صی‬ ‫نسبت به امامت حضرت امیر‬

‫را در نظر نگیریم‪ ،‬باز ایشیان خلیفیه رهیارم‬

‫هستند و عایشه با خلیفه رهارم م الفت کرده و علیه ایشان قیام کیرده و بیا‬ ‫آن حضرت جنگیده است‪.‬‬

‫بر اساح معتقدات شما اگر کسی کورکترین اهیانتی بیه سیه خلیفیه ّاول‬ ‫ّ‬ ‫کند او را کافر و مهدورالدم می دانید‪ّ .‬اما ررا وقتی نوبت بیه امیرالمیؤمنین‬

‫میرسد‪ ،‬توهین و م الفت و جنا علیه ایشان جایو میشود؟!‬ ‫ابن ابی الحدید میگوید‪:‬‬

‫اگر عایشه کاری را که با امیرالمیؤمنین‬

‫انجیام داد و میردم را علییه‬

‫آن حضییرت بسیییر کییرد و جنییا جمییو را بییه راه انییداخت‪ ،‬بییا عمییر‬

‫از مناظره تا دستگیری ‪17 ........................................... ................................‬‬

‫ّ ّ‬ ‫ُ‬ ‫انجییام مییی داد‪ ،‬عمییر عایشییه را میییکشییت و تکییه تکیییه میییکییرد‪ .‬امییا‬ ‫امیرالمؤمنین‬

‫مظلومانیه او را رهیا کردنید و حسیاب و کتیابش را بیه‬

‫خدا واگ ار نمودند‪.‬‬

‫امیرالمؤمنین‬

‫‪1‬‬

‫میفرمایند‪:‬‬

‫عایشییه نسییبت بییه میین کینییه و حسییادتی داشییت کییه همانن ید کییوره‬ ‫آهنگیری در سییینهاش جوشییید و ا گییر او را بیه جنییا کسییی یییر از میین‬ ‫دعوت میکردند‪ ،‬نمیپ یرفت‪ .‬و حال که جنا تمیام شیده اسیت‪،‬‬ ‫من او را رها میکنم و حسابش را به خدا وا میگ ارم‪.‬‬

‫‪2‬‬

‫ثانیا‪ :‬شما گفتید‪ :‬عایشه درباره رفتارش نسبت بیه حضیرت ّ‬ ‫علیی‬ ‫کییرده اسییت‪ّ 3.‬امییا اییین مطلیب شییما بابییت نیسییت و اعمییال و رفتییار او تییا آخییر‬ ‫توبیه‬

‫عمرش نشانگر عدم توبه اوست‪.‬‬

‫به عنوان مثال‪ :‬ز ینب دختر ابوسلمة (أمسلمة میگو ید‪:‬‬ ‫روز ی نیود عایشییه بیودم‪ .‬ش صیی خبیر شییهادت حضیرت علیی‬

‫را‬

‫بییه اط ی ع عایشییه رسییاند‪ .‬عایشییه بییا شیینیدن خبییر شییهادت حضییرت‬ ‫‪« .1‬و لو كانن فعلن بعمر ما فعلن به و قن عصا األمة عليه ثم ظفر ها لقتلها و مزقها إربا إربا و لكن عل ّيا‬ ‫كا حليام كریام»‪ .‬رشح هنج البالغة ابدن ابدی احل ید ج ‪ ،17‬ص ‪ ،254‬رشح نامده ‪ ،64‬و مدن كتداب‬ ‫له‬

‫إلی معاویة جوابا عن كتابه‪.‬‬

‫‪« .2‬و ا ّما فالنة فأدركها رأي النّسا و ضغن غال يف ص رها كمرجل القن و لو دعين لتنال من غریي ما أتدن‬ ‫إ ّيل ملتفعل و هلا بع حرمتها األولی و احلساب علی اهلل»‪ .‬هنج البالغة ص ‪ ،204‬خطبه ‪.156‬‬ ‫‪« . 3‬و الریب أ ّ عائشة ن من ن امة كل ّية علی مسریها إلی البرصدة و حضدورها یدوم اجلمدل»‪ .‬سدری أعدالم‬ ‫النبال ج‪ ،2‬ص‪ ،177‬رشح حال عایشه‪ ،‬ش ‪.19‬‬

‫‪ ........................................................................ 18‬از مناظره تا دستگیری‬

‫علی‬

‫اشعار ی را خواند‪ .‬ز ینب دختیر ابوسیلمة مییگو یید‪ :‬از ابییات‬

‫خوانده شیده توسی عایشیه و خوشیحالی او شیگفتزده شیدم و بیه او‬ ‫گفییتم‪ :‬آیییا در مییورد حضییرت علییی‬ ‫رنین ابیاتی را خواندی!؟‬

‫و هنگامی که خبر شهادت امیرالمؤمنین‬

‫بییا آن همییه سییواب و فضییائو‪،‬‬

‫را به اط ع عایشه رسیاندند‪،‬‬

‫از شنیدن این خبر خوشحال شده و سجده شکر به جا آورد‪.‬‬ ‫مورد دیگر اینکه‪ّ :‬‬ ‫محمد بن اسحاق میگو ید‪:‬‬

‫‪1‬‬

‫هنگییامی کیییه عایشیییه در جنییا جمییو شکسییت خییورد و بیییه مدینیییه‬ ‫برگشت‪ ،‬باز هیم از دشیمنی بیا حضیرت علیی‬

‫دسیت برنداشیت و‬

‫مییردم را علیییه آن حضییرت م ییشییورانید و بییه جنییا بییا آن حضییرت‬ ‫دعوت میکرد و نامهای نیو به معاو یه و اهو شیام نوشیت و آنیان را نییو‬ ‫به جنا با حضرت علی‬

‫مثال دیگر اینکه‪ :‬مسروق‪ 3‬میگو ید‪:‬‬

‫تحر یض و تشوی نمود‪.‬‬

‫‪2‬‬

‫‪« .1‬ملا أيت عائشة نع عيل أمریامل منن متثلن‪ ...‬فقالن هلا زینب بنن أمسلمة ألعيل تقدولن هدذا؟»‪« .‬و ملدا أ‬ ‫جا عائشة قتل عيل سج ت»‪ .‬مقاتل الطالبين ص ‪ 26‬و ‪ ،27‬عيل بن ايطالدب و جدواهر املطالدب ج‬ ‫‪ ،2‬ص ‪.105‬‬ ‫‪« .2‬أ ّ عائشة ملا وصلن إلی امل ینة‪ ،‬راجعة من البرصة ملتزل ُحت ّر‬

‫النا‬

‫علی أمریامل منن‬

‫لتحرضهم عليه»‪ .‬موسوعة الرشی‬ ‫معاویة و إلی أهل الشام مع األسود بن أيالبخرتی ّ‬

‫و كتبن إلدی‬ ‫املرتضدی ج ‪،9‬‬

‫ص ‪ .356‬الشايف يف االمامة ‪.‬‬ ‫‪...« .3‬ملیتخل‬

‫عيل»‪ .‬مرسوق بن اج ذ تابعی از مشدای و راویدا صداحبا صدحاح‬ ‫مرسوق عن حروب ّ‬

‫شگانه اهل سنن اسن كه مهه علامی اهل سنن وی را توثيق كردهان ‪ .‬مرسدوق از عابد ا كوفده و از‬

‫از مناظره تا دستگیری ‪19 ........................................... ................................‬‬

‫روز ی نییود عایشییه رفتییه بییودم‪ .‬ب یین میین و عایشییه صییحبتهییایی رد و‬ ‫بییدل شیید‪ .‬عایشییه ی م س ییاه رهییرهاش عبییدالرحمن را صییدا زد و از‬ ‫میین پرسیید‪ :‬آییا مییدانیی رییرا اسییم ی م را عبییدالرحمن گ اشییتهام؟‬ ‫گف ییتم‪ :‬ن ییه‪ ،‬نمی ییدانیییم‪ .‬گف ییت‪ :‬بیییه خ ییاطر محب ییت و ارادتی یی کیییه بیییه‬ ‫عبدالرحمن بن ملجم دارم‪ ،‬نام‬

‫مم را عبدالرحمن گ اشتم‪.‬‬

‫‪1‬‬

‫ثالثا‪ :‬آیا عایشه از انجام تکلیف شرعی توبه کرده اسیت؟! آییا کسیی کیه بیا‬

‫به راه انداختن جنا جمو و قرار گرفتن در مقابو خلیفیه مسیلمانان‪ ،‬سیبب‬

‫تفرقه میان مسلمانان و کشته شدن بیش از بیست هوار نفیر شیده‪ ،‬بیه همیین‬

‫راحتی توبه میکند و توبه اش پ یرفته میشود؟‬

‫شییما قائییو هسییتید تمییام کسییانی کییه در سیییاه امیرالمییؤمنین‬

‫و عایشییه‬

‫شرکت داشتند‪ ،‬مسلمان بودند و قرآن میفرماید‪ :‬کسی که عمدا مسلمانی را‬ ‫به قتو رساند جوای او ّ‬ ‫جهنم است‪ .‬خود شما روایت نقو میکنید که قتال با‬ ‫مسلمان کفر است‪ ،‬پس رگونیه از خیون بیسیت هیوار نفیر مسیلمان بیه راحتیی‬

‫رشم پوشی میکنید؟!‬

‫شما میگو یید‪ :‬صیحابه مجتهید و مصییب هسیتند و اگیر در اجتهیاد خیود‬ ‫اصحاب حرضت علی‬

‫به امر میرود و در مهده جندگهدای آ حضددرت حضدور دا دته اسدن‪.‬‬

‫مرسوق در سال ‪ 63‬هجری و در ‪ 63‬سالگی از دنيا رفته اسدن‪ .‬هتدذیب التهدذیب ج ‪ ،10‬ص ‪- 100‬‬ ‫‪ ،101‬رشح حال مرسوق بن اج ذ‪ ،‬ش ‪.206‬‬ ‫دخلن علی عائشة فجلسن إليها فح ثتنی و است عن غالم ًا هلا أسود یقال لده‬ ‫‪« .1‬روي عن مرسوق أنّه قال‬ ‫ُ‬ ‫سميتُه عب الرمحن؟ فقلدن ال فقالدن ح ّبد ًا منّد‬ ‫عب الرمحن حتی وق ‪ ،‬فقالن یا مرسوق! أت ري ملا ّ‬ ‫لعب الرمحن بن ملجم»‪ .‬موسوعة الرشی‬

‫املرتضی ج ‪ ،9‬ص ‪ .356‬الشايف يف االمامة ‪.‬‬

‫‪ ........................................................................ 20‬از مناظره تا دستگیری‬

‫خطا هم کنند‪،‬مأجورند و به وظیفیه خیود عمیو کیردهانید‪ .‬اگیر عایشیه مجتهید‬

‫بوده و طب اجتهاد خیود عمیو کیرده و میأجور اسیت‪ ،‬دیگیر ریه احتییاجی بیه‬ ‫توبه کردن داشته است؟! مگر نمیگویید‪ :‬مجتهدی که طب قواعید و اصیول‬ ‫پیش می رود اگر بعدها بفهمد اشتباه کرده از نظر خویش بازمیگیردد امیا توبیه‬

‫نمیکند‪ ،‬رراکه گناهی مرتکب نشده است؟‬

‫پس بر فرم هم که عایشه توبه کرده باشد‪ ،‬توبه او نشان دهنده اقرارش بر‬

‫گناه خویش است‪ ،‬ررا می گویید بواب میبرد؟‬ ‫ّامیییا میییاجرای درگییییری در تشییییع پیکیییر مطهیییر امییام مجتبیییی‬ ‫تفصی در کتابهای خود شما نقو شده است‪.‬‬

‫اجمییاال و‬

‫مث ابوالفداء نقو میکند‪:‬‬ ‫امییام مجتبییی‬

‫وصیییت کییرده بییود کییه کنییار پیییامبر ا کییرم‬

‫دفیین‬

‫شییوند و مییروان بیینحکییم و بنییامیییه مییانع شییده و بییا بنیییهاشییم درگیییر‬ ‫شدند و عایشه گفت‪ :‬آنجا خانه من اسیت و اجیازه نمییدهیم ایشیان‬ ‫را در آنجا دفن کنید‪.‬‬

‫‪1‬‬

‫یعقوبی نیو در تاری ش مینویسد‪:‬‬

‫وقتی بدن ّ‬ ‫مطهر امام حسن‬

‫اهلل‬

‫را برای دفن کردن کنار جدش رسیول‬

‫آوردند‪ ،‬عایشه سوار بر قیاطری سییاه و سیفید شیود و خیودش‬

‫‪« .1‬و كا احلسن ق أوىص أ ی فن عن ج ه رسولاهلل‬

‫‪ ،‬فلام تويف أرادوا ذلك‪ ،‬و كا عىل امل ینة مروا‬

‫بن احلكم من قبل معاویة‪ ،‬فمنع من ذلك وكاد یقع بن بن أمية و بن بن ها م بسبب ذلك فتندة‪ ،‬فقالدن‬ ‫عائشة البين بيت وال آذ أ ی فن فيه‪ ،‬فد فن بدالبقيع وملدا بلدا معاویدة مدوت احلسدن خدر سداج ًا»‪.‬‬ ‫املخترص يف أخبار البرش ج ‪ ،1‬ص ‪ ،255‬ذكرتسليم احلسن األمر إلی معاویة‪.‬‬

‫از مناظره تا دستگیری ‪21 ........................................... ................................‬‬

‫را رساند و گفت‪ :‬اینجا خانه مین اسیت و اجیازه نمییدهیم حسین بین‬ ‫علی را در آن دفن کنید‪ .‬قاسم بن ّ‬ ‫ّ‬ ‫محمد بن ابیبکر برادرزاده عایشیه‬ ‫او را م اطییب قییرار داد و گفییت‪ :‬هنییوز عییرقهایمییان از جنییا جمییو و‬ ‫روز شتر سرخموی خش‬

‫نشده اسیت‪ ،‬میی خیواهی فتنیه دیگیری بیه‬

‫راه انداختییه و روزی را بییه نییام روز قییاطر سیییاه و سییفید هییم در تییاریخ‬ ‫ببت کنی؟‬

‫‪1‬‬

‫در نهایت عایشه نگ اشت که پیکر حضرت در آنجا دفن شود‪.‬‬

‫هبی نیو در کتاب «سیر اعی م النیب ء» میاجرای ممانعیت عایشیه از دفین‬ ‫ّ‬ ‫را نقو کرده و مینویسد‪:‬‬ ‫شدن امام حسن در کنار جدش رسول خدا‬ ‫عایشه گفت‪ :‬اجازه نمی دهم که ع وه بر رسول خیدا‬ ‫عمر‪ ،‬کسی در رفه پیامبر‬

‫رییرا عایشییه نگ اشییت امییام حسیین‬

‫کنند؟ مگر آنجا اتیاق پییامبر‬

‫دفن شود‪.‬‬

‫‪2‬‬

‫را در کنیییار رسییول خییدا‬

‫نبیود؟ طبی قیول شیما پییامبر‬

‫و ابیوبکر و‬

‫دفیین‬

‫رییوی از‬

‫خودش به ارث نمیگ ارد که عایشه ب واهد از آن ارث ببرد‪ .‬پس عایشه از آن‬ ‫اتاق هیچ سهمی بابت ارث نداشته است‪ .‬آیا عایشیه تنهیا وارث پییامبر‬

‫‪« .1‬و قيل أ عائشة ركبن بغلة هبا وقالن بيت ال آذ فيه ألح ‪ .‬فأتاها القاسم بن حمم بن أيبكر فقال‬ ‫هلا یا عمة ما غسلنا رؤوسنا من یوم اجلمل األمحر أتری ین أ یقال یوم البغلة الشهبا فرجعدن»‪ .‬تداری‬ ‫اليعقوي ج ‪ ،2‬ص ‪« .225‬الشبهة يف االلوا البيا‬

‫الصدحاح للجدوهري‬ ‫السواد»‪ّ .‬‬ ‫الذي غلب علی ّ‬

‫ج ‪ ،1‬ص ‪.159‬‬ ‫‪« .2‬و یروی ّأن عائشه قالت‪ :‬الیکیون لهیم رابیع أبیدا»‪ .‬سییر أعی م النیب ء‪ ،3 :‬ت ‪ ،276‬شیرح حیال الحسین‬ ‫بن ّ‬ ‫علي بن أبي طالب‪ ،‬ش ‪.47‬‬

‫‪ ....................................................................... 22‬از مناظره تا دستگیری‬

‫بییوده؟ آیییا فاطمییه زهییرا‬

‫و سییایر همسییران آن حضییرت‪ ،‬از رسییول خییدا‬

‫ارث نمیبرند؟ اگر بپ یریم که زن از زمین ارث می برد‪ ،‬سهم زنان پیامبر‬ ‫از زمین رفه و اتاق پیامبر اکرم‬ ‫ی‬

‫هشتم باسایر زنان پیامبر‬

‫ی‬

‫شری‬

‫هشتم خواهد بود که عایشیه در ایین‬

‫است‪ .‬یعنی عایشه در نهاییت ییا از‬

‫آن اتاق سهمی نداشته و یا اگرهم داشته سهم نیاریوی بیوده و اکثیر ییا تمیامی‬

‫سهم آن اتاق برای فرزندان حضرت زهرا‬

‫بوده است‪.‬‬

‫البته بعضیی معتقدنید عایشیه بیه علیت خیروجش علییه امیرالمیؤمنین‬

‫خلیفه مسلمانان شرعا بایید همیه امیوالش مصیادره و از او گرفتیه مییشید‪ ،‬امیا‬

‫حضرت امیر‬

‫درباره او لطف کردند و او را با احترام به مدینه برگرداندند‪.‬‬

‫شاید پیامبر‬

‫آنجا را به عایشه ب شیده باشند‪.‬‬

‫وقتییی س ی ن در بییاره عایشییه و رفتییار و عملکییردش بییه اینجییا رسییید گفییت‪:‬‬

‫َ‬ ‫َ ُْ‬ ‫گفییتم‪ّ :‬اوال‪ :‬شییما روایییاتی را کییه در کتییب خودتییان یییو آیییه ‪‬فووِ ِ اا الر ْبى َ و‬ ‫َ‬ ‫َحر ُه ‪ 1‬درباره ب شیدن فد به فاطمه زهرا نقو شده نمیپ یرید‪ ،‬امیا بیه‬

‫همییین راحت ییی میییی گییویی‪ :‬شیییاید پییییامبر‬

‫ب شیده باشد‪.‬‬

‫آن اتییاق و رف ییه را ب ییه عایش ییه‬

‫آنجا را بیه عایشیه ب شییده بیود‪ ،‬ریرا امیام مجتبیی‬ ‫ثانیا‪ :‬اگر پیامبر‬ ‫وصیت کرده تا بیدن ّ‬ ‫بدون مشورت و هماهنگی با عایشه ّ‬ ‫مطهیرش را در کنیار‬

‫دفن کنند؟ ریرا بنییهاشیم بیه ّ‬ ‫وصییت امیام حسین‬ ‫رسول خدا‬ ‫کرده و قصد داشتند بدن ّ‬ ‫مطهر ایشان را کنار رسول خدا دفن کنند؟ آیا آنهیا‬ ‫عمیو‬

‫‪ .1‬سوره روم ‪ ، 30‬آیه ‪.38‬‬

‫از مناظره تا دستگیری ‪23 .......................................... ................................‬‬

‫ّاطی ع نداشییتند کییه پیییامبر‬

‫آن اتییاق را بییه عایشییه ب شیییده اسییت؟! همییه‬

‫اییین شییواهد و قییرائن را رهییاکردی و میییگییوئی شییاید پیییامبر‬

‫عایشه ب شیده بود؟!!!‬

‫آن رفییه را بییه‬

‫جایگاه امامت‬

‫ش ن یمنی که ظاهرا از پاسخ دادن به سؤال مطرح شیده دربیاره عایشیه‬

‫عاجو شده بیود و نمییتوانسیت از رفتیار و عملکیرد عایشیه دفیاع کنید‪ ،‬موضیوع‬

‫بحییث را عییوم کییرد و گفییت‪ :‬مییی خییواهم در بییاره اعتقییادات شییما در رابطییه بییا‬

‫ائمه بحث کنیم‪.‬‬

‫او از من پرسیید‪ :‬جایگیاه امامیت نیود شیما ریسیت؟ امیام کیسیت؟ آییا در‬ ‫ردیف ّ‬ ‫نبوت و پیامبری است؟‬ ‫گفییتم‪ :‬امامییت ادامییه دهنییده راه پیییامبر‬ ‫مفسر قرآن و ّ‬ ‫ّ‬ ‫است‪.‬‬ ‫سنت پیامبر‬

‫و حیییافظ شییریعت و مبی ّییین و‬

‫گفت‪ :‬شما معتقدید بر امامان وحی نازل می شود و این مطلب در کتیاب‬

‫کافی وجود دارد‪.‬‬ ‫گفییتم‪ّ :‬اوال‪ :‬مطلبییی کییه در کتییاب کییافی شییریف آمییده اییین اسییت کییه أهییو‬

‫بیت‬

‫«م تلف الم ئکة»‪ 1‬هستند یعنی م ئکیه نیود ایشیان رفیت و آمید‬

‫حمم بن عيسی عن أبيه عن عب اهلل بن املغریة عن اسامعيل بدن ابدیزیداد عدن‬ ‫حمم بن حييی عن عب اهلل بن ّ‬ ‫‪ّ « .1‬‬ ‫حمم عن أبيه‬ ‫جعفر بن ّ‬

‫قال قال أمریامل منن‬

‫الرسدالة و‬ ‫إنّا أهل البين جرة الن ّ​ّبوة و موضع ّ‬

‫خمتل‬

‫الرمحة و مع‬ ‫املالئكة و بين ّ‬

‫احلجدة‪ ،‬بداب أ ّ‬ ‫االئمدة‬ ‫العلدم»‪ .‬الكدايف ج ‪ ،1‬ص ‪ ،221‬كتداب ّ‬ ‫ّ‬

‫مع‬

‫العلم و جرة الن ّ​ّبوة و خمتل‬

‫املالئكة‪ ،‬ح‪.2‬‬

‫‪ ........................................................................24‬از مناظره تا دستگیری‬

‫دارند و این مطلب با آنگه شما گفتی متفاوت است زیرا نازل شدن وحیی بیر‬ ‫ائمه با رفت و آمد م ئکه نود ّ‬ ‫ّ‬ ‫ائمه‪ ،‬فرق دارد‪ .‬نزول م ئ و رفیت و آمید آنیان‬

‫نود ّ‬ ‫ائمه هیچ اشکالی ندارد و منافاتی با اعتقادات اس می ندارد‪.‬‬

‫مگر م ئکه نود حضرت مریم نمیآمدند؟ آیا حضرت مریم‪ ،‬پیامبر بود که‬

‫م ئکه نود ایشان آمدند‪ .‬م ئکیه بیه حضیرت میریم عرضیه داشیتند‪ :‬ای میریم‬ ‫برای خدای خود قنوت ب وان و سجده کن و رکوع به جای آور‪.‬‬

‫‪1‬‬

‫از‬

‫و یا برای حضرت مریم رزقی میآوردند و هنگامی که حضیرت زکرییا‬

‫ایش یییان پرس یییید‪ :‬ای ییین ی ی اها ریس یییت؟ ایش یییان ج یییواب دادنی یید‪ :‬از جان یییب‬

‫خداست‪.‬‬

‫‪2‬‬

‫مطلب دیگری که در کافی وجود دارد این است که پس از رحلیت پییامبر‬ ‫فرشتهای نود آن حضرت میآمد و مطالبی را خدمت ایشیان عیرم‬

‫اکرم‬

‫می کیرد و أمیرالمیؤمنین‬

‫آن مطالیب را میینوشیتند‪ .‬مطالیب نوشیته شیده و‬

‫جمییع آوری شییده توس ی حضییرت امیییر‬

‫شد‪.‬‬

‫بییه مصییحف فاطمییة‬

‫معییرو‬

‫‪3‬‬

‫ْ‬ ‫َ ْ َ َ َْ َ َ ُ َ ََُْ َ َ ْ َ َ َ​َ َ​َ َ ْ َ َ‬ ‫اك َع َل ِن َساء ْال َع َال ِم َ‬ ‫ين * َيا َم ْب َي ُْ اق ُن ِتي ِل َب ِّب ِك‬ ‫اك وطهب ِك و‬ ‫اصطف ِ‬ ‫‪ .1‬و ِإا قال ِت الملا ِئكة يا مبيْ ِإن الله اصطف ِ‬ ‫َْ‬ ‫َ‬ ‫اك ِع َ‬ ‫ين ‪ .‬سوره آل عمرا ‪ ، 3‬آیه ‪ 42‬و ‪.43‬‬ ‫َو ْاس ُج ِدي َوارك ِعي َم َع الب ِ‬ ‫َ​َ​َ​َ​َ​َ ََُ َ‬ ‫َ َ َ​َ َ​َ َ َ َ ً َ َ ً َ َ َ َ َ َ َ َ ُ َ َ َ َ َ َ َْ َ َ َ‬ ‫كب َيا ْال ِم ْح َب َ‬ ‫اب َو َج َد‬ ‫‪ .2‬فتربلها ربها ِبر ُب ٍ‬ ‫هل حس ٍن وأنبتها نباتا حسنا وكفلها زك ِبيا كلما دخل عليها ز ِ‬ ‫َ َ َُْ ُ َ َ َ‬ ‫ند َُا ر ْز ًقا َق َال َيا َم ْب َي ُْ َأن َ َلك َُ َ ا َ َ ْ ُ‬ ‫َ‬ ‫َْ َ‬ ‫اب سوره آل‬ ‫عِ‬ ‫ذ قالت ُ َه ِم ْن عِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ند الل ِه إن الله يب زق من يشاء ِبغي ِر ِحس ٍ‬ ‫ِ‬ ‫عمران ‪ ، 3‬آیه ‪.37‬‬

‫‪...« .3‬و إ ّ عن نا ملصح‬ ‫قال مصح‬

‫فاطمة‬

‫و مای رهیم ما مصح‬

‫فاطمة‬

‫؟ قال قلن و ما مصح‬

‫فاطمة؟‬

‫مرات‪ ،‬واهلل ما فيه من قرآنكم حدرف واحد ‪ .»...‬ح‪ ...« .1‬إ ّ‬ ‫فيه مثل قرآنكم هذا ثالث ّ‬

‫از مناظره تا دستگیری ‪25........................................... ................................‬‬

‫ثانیا‪ :‬بر اساح آیات قرآن کریم م ئکه بر انسانهای عادی و بابت قدم در‬

‫اعتقادات نیو نازل می‌شوند و با آنیان سی ن مییگوینید‪ .‬مگیر خداونید در قیرآن‬ ‫ْ َ َ ُ َ​َ‬ ‫َ َ َُ َ‬ ‫َ َ َ ُ ُ َ ُ‬ ‫َ‬ ‫کریم نفرموده‪ِ :‬إن ال ِذ َين قوالها َرب َ​َوا الل ُوه َوْ ْاس َوتر ُامها ت َتلوعل َعل ْوي ِه ُْ ال َمل ِائكوة ألو‬ ‫َ َ ُ َ َ ُ َ‬ ‫ْ َ َ‬ ‫ُ ُ ْ ُ َ ُ َ ‪1‬‬ ‫تخافها َول ت ْح َزنها َوأ ْب ِش ُر وا ِبال َجنةِ ال ِتي كنتْ تهعدون‬ ‫اهلل تعالی ملّا قبض نب ّيه‬

‫دخل علی فاطمة‬

‫من وفاته من احلز ماالیعلمه اال اهلل عزّ ّ‬ ‫وجل فأرسدل‬

‫اهلل اليها ملكا ّ‬ ‫غمها و حي ّ ثها فشكن ذلك إلی أمریامل منن‬ ‫یسيل ّ‬ ‫الصوت قويل يل‪ .‬فأعلمته بذلك فجعل أمریامل منن‬ ‫ّ‬

‫فقال إذا أحسسن بذلك و سمعن‬

‫یكتب ك ّلام سمع حتّی أثبن مدن ذلدك مصدحفا‪.‬‬

‫ثم قال أما إنّه ليس فيه يش من احلالل و احلرام و لكن فيه علم مدایكو »‪ .‬ح‪ ...« .2‬مدا أزعدم أ ّ‬ ‫قال ّ‬ ‫فيه قرآنا و فيه ما حيتاج النا‬

‫اجللد ة و ربدع اجللد ة و‬

‫إلينا و ال نحتاج إلی أح حتّی فيه اجلل ة و نص‬

‫احلدق فيده‪.‬‬ ‫ألهنم الیقولدو‬ ‫احلدق و ّ‬ ‫ّ‬ ‫أرش اخل ش ‪ .»...‬ح‪ ...« .3‬إ ّ يف اجلفر ا ّلذي یذكرونه ملا یسوؤهم ّ‬ ‫العامت و ليخرجدوا مصدح‬ ‫عيل و فرائضه إ كانوا صادقن و سلوهم عن اخلاالت و ّ‬ ‫فليخرجوا قضایا ّ‬ ‫فاطمة‬

‫فإ ّ فيه وص ّية فاطمة‬

‫و معه سالح رسولاهلل‬

‫‪ .‬إ ّ اهلل عزّ ّ‬ ‫وجل یقول فأتوا بكتاب من‬

‫قبل هذا أو أثارة من علم إ كنتم صادقن»‪ .‬ح‪ ...« .4‬قال فمصح‬ ‫عامالتری و ‪ .‬إ ّ فاطمة‬ ‫عامتری و و ّ‬ ‫ثم قال إنّم لتبحثو ّ‬ ‫ّ‬ ‫یوما و كا دخلها حز‬

‫فاطمة‬

‫مكثن بع رسولاهلل‬

‫سسة و سبعن‬

‫ی علی أبيها و كا جربئيل یأتيها فيحسن عزا ها علی أبيها و یط ّيب نفسدها و‬

‫عيل‬ ‫خیربها عن أبيها و مكانه وخیربها بام یكو بع ها فی ذر ّیتها وكا‬ ‫ّ‬ ‫فاطمة‬

‫؟ قدال فبكدن طدویال‬

‫یكتدب ذلدك‪ .‬فهدذا مصدح‬

‫»‪ .‬ح‪ ...« .5‬عن فضيل بن سكرة قال دخلن علی أيعب اهلل‬

‫‪ ،‬فقال یدا فضديل أتد ري يف‬

‫أ ّي يش كنن أنظر قبيل؟ قال قلن ال‪ .‬قال كنن أنظر يف كتاب فاطمة‬

‫‪ .‬ليس من ملك یملك ّإال و‬

‫هو مكتوب فيه باسمه و اسم أبيه و ماوج ت لولد احلسدن فيده دي ا»‪ .‬ح‪ .8‬الكدايف ج ‪ ،1‬ص ‪- 238‬‬ ‫الصحيفة و اجلفر و اجلامعة و مصح‬ ‫احلجة‪ ،‬باب فيه ذكر ّ‬ ‫‪ ،242‬كتاب ّ‬

‫فاطمة‬

‫‪.‬‬

‫‪ « .1‬همانییا کسییانی کییه گفتنیید پروردگییار مییا خداسییت و سیییس اسییتقامت ورزیدنیید‪ ،‬م ئکییه بییر آن هییا نییازل‬ ‫میشیوند و بیه آن هیا میی گوینید کیه نترسیید و محیزون نباشیید و بشیارت بیاد شیما را بیه بهشیتی کیه بیه آن‬ ‫وعده داده شدهاید»‪ .‬سوره فصلت ‪ ، 41‬آیه ‪.30‬‬

‫‪ ....................................................................... 26‬از مناظره تا دستگیری‬

‫ثالثا‪ :‬مگر شما درباره عمربن خطاب ّادعا نمیکنید کیه م ئکیه بیا زبیان او‬

‫س ی ن میییگفتنیید!‪ 1‬رییرا وقتییی نوبییت بییه ائمییه‬ ‫برخ‬

‫شرع می دانید؟!‬

‫و رابعا‪ :‬اگر در مواردی درباره ّ‬ ‫ائمه‬

‫میییرسیید‪ ،‬نییزول م ئکییه را‬

‫از تعبیر وحی استفاده شده باشد‪،‬‬

‫استعمال تعبیر «وحی» در یر از معنای مصطل بوده و امر ریبی نیست‪،‬‬ ‫زیرا رنین استعمالی در قرآن نیو بهکار رفته است‪ .‬خداوند در قرآن کریم و‬

‫َ‬ ‫درباره زنبور عسو واژه وحی را آورده است‪ .‬خدای متعال میفرماید‪َ  :‬وأ ْو َحى‬ ‫َ ْ َ ُ​ُ ً َ َ َ‬ ‫َُ َ َ َ ْ َ َ‬ ‫الش َجب َوم َما َي ْعب ُش َ‬ ‫هن ‪ 2‬و درباره‬ ‫ن‬ ‫م‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫هت‬ ‫ي‬ ‫ب‬ ‫ال‬ ‫ب‬ ‫ج‬ ‫ال‬ ‫ن‬ ‫م‬ ‫ي‬ ‫ذ‬ ‫خ‬ ‫ات‬ ‫ربك ِإل النح ِل أ ِن‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ ْ َْ‬ ‫َ َ َ ُ‬ ‫مادر حضرت موسی نیو میفرماید‪َ  :‬وأ ْو َح ْيَا إل أ ِم ُم َ‬ ‫يه‬ ‫هسى أن أر ِض ِع ِ‬ ‫ِ‬

‫‪« .1‬أخربنا حمم بن عب اهلل احلافظ‪ ،‬أخربنا أبوبكر بن إسحاق‪ ،‬أخربندا برشد بدن موسدى‪ ،‬ح ثنيده احلميد ي‪،‬‬ ‫ح ثنا سفيا ‪ ،‬ح ثنا حمم بن عجال أنه سمع سع بن إبراهيم حي ث عن أيسلمة بن عبد الدرمحن عدن‬ ‫عائشة أهنا قالن قال رسولاهلل إنه كا يف األمم حم ثو فإ یكن يف هذه األمة فهو عمر بدن اخل ّطداب»‪.‬‬ ‫دالئل النبوة و معرفة أحوال صاحب الرشیعة ج ‪ ،6‬ص ‪ ، 369‬مجاذ أبواب إخبارالنب‬ ‫بع ه‪ ،‬باب ماجا يف إخبارالنب‬

‫بدالكوائن‬

‫بمح ثن كانوا يف األمم و إنه إ یكن يف أمتده مدنهم أحد فعمدربن‬

‫اخلطاب فكا كام أخرب‪« .‬أخربنا حمم بن احلسدن القطدا ‪ ،‬أخربندا عبد اهلل بدن جعفدر‪ ،‬حد ثنا یعقدوب‬ ‫بنسفيا ‪ ،‬ح ثنا مسلم بن إبراهيم‪ ،‬ح ثنا عبة عن قيس بدن مسدلم عدن طدارق بدن دهاب قدال كندا‬ ‫نح ث أ عمر بن اخل ّطاب ینطق عىل لسا ملك»‪ .‬دالئل النبوة و معرفة أحوال صاحب الرشدیعة ج ‪،6‬‬ ‫ص ‪ ،370‬مجاذ أبواب إخبارالنب‬

‫بالكوائن بع ه‪ ،‬باب ماجا يف إخبدارالنب‬

‫بمحد ثن كدانوا‬

‫يف األمم و انه إ یكن يف أمته منهم أح فعمربن اخلطاب فكا كام أخرب‪.‬‬ ‫‪ «. 2‬پروردلار تو به زنبور عسل وحی كرد كه در كوه ها و درختا و ارتفاعات مندزل لزیند »‪ .‬سدوره نحدل‬ ‫‪ ، 16‬آیه ‪.68‬‬

‫از مناظره تا دستگیری ‪27 .......................................... ................................‬‬

‫ُ‬ ‫َ ُ َ‬ ‫ْ‬ ‫َ َ َْ‬ ‫َ َ ْ‬ ‫َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫ف ِإاا ِخف ِت َعل ْيهِ فأل ِريهِ فِي ال َي ِْ َول تخافِي َول ت ْح َزنِي ِإنا َراد ُوه ِإل ْي ِك َو َج ِاعل ُهه ِم َن‬ ‫‪1‬‬ ‫ْال ُم ْب َس ِل َ‬ ‫ين ‪.‬‬

‫هد‬

‫وقتی س ن از آیات قرآن و واژه وحی به میان آمد‪ ،‬گفت‪ :‬نزول وحیی بیا دو‬ ‫صورت میگیرد‪ ،‬یا «تعلیمی» اسیت و ییا «تشیریعی»‪ .‬آنگیه دربیاره میادر‬

‫حضرت موسی و نحو است‪ ،‬صر معنای تعلیم‪ ،‬إخبیار‪ ،‬اعی م و ییاد دادن‬ ‫است‪ ،‬نه «تشریعی» که یکی از م ّ‬ ‫تصات ّ‬ ‫نبوت است‪.‬‬ ‫گفتم‪ :‬اگر آنگه در روایات ما و درباره ّ‬ ‫ائمیه‬

‫تعلیمی باشد‪ ،‬اشکالی دارد؟‬

‫آمیده نییو بیه همیین معنیای‬

‫در صیورتی اشییکال دارد کیه معتقیید‬ ‫خامساا‪ :‬نیزول وحییی بیر یییر پییامبر‬ ‫ّ‬ ‫باشیم وحی به عنوان ّ‬ ‫نبوت بر یر پیامبر نازل میشود‪ .‬آنگه مسلم است و ما‬

‫نیو به آن معتقدیم این است که پیامبر ا کرم‬

‫آخرین پیامبر خدا بودند‪ .‬اگر‬

‫کسی معتقید باشید وحیی بیر امامیان نیازل مییشیود و مقصیودش ایین باشید کیه‬

‫وحی به عنوان نبوت بیر ایشیان نیازل مییشیود اشیتباه کیرده و اعتقیادش باطیو‬

‫است‪ .‬نزول وحی بیر ائمیه‬

‫بیه معنیای ایین اسیت کیه م ئکیه نیود ائمیه‬

‫میآمدند و با آنیان گفتگیو مییکردنید‪ .‬البتیه از اینکیه وحیی بیه عنیوان نبیوت بیر‬ ‫نبوت انبیا بر امامت ّ‬ ‫ّ‬ ‫ائمه نازل نمیشود‪ ،‬نمیتوان برتری مقام ّ‬ ‫ائمة را‬ ‫نتیجه گیری کرد‪.‬‬

‫ش ی ن یمنییی کییه راه بییه جییایی نبییرده بییود‪ ،‬منتظییر عییوم کییردن موضییوع‬

‫بحث و پر ییدن از شیاخهای بیه شیاخه دیگیر بیود و ب فاصیله سی ن پاییانی میرا‬ ‫‪« .1‬ما به مادر موسی وحی كردیم كه او را در صن وقی قدرار ده و بده آب بديفكن ‪ .»...‬سدوره قصد‬ ‫آیه‪.7‬‬

‫‪، 28‬‬

‫‪ ....................................................................... 28‬از مناظره تا دستگیری‬

‫بهانییه قییرار داد و گفییت‪ :‬اتفاقییا همییین مطلییب بهتییرین دلیییو بییر افضی ّ‬ ‫یلیت انبیییا‬ ‫ّ‬ ‫برائمه است‪.‬‬

‫گفتم‪ :‬به نظر ما مقام امامت از مقام ّ‬ ‫نبوت باالتر اسیت‪ ،‬زییرا خداونید مقیام‬ ‫عطیییا فرمیییود‪ .‬قیییرآن‬

‫امامیییت را بع یید از مقیییام نبیییوت بیییه حضیییرت ابیییراهیم‬

‫َ َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫ُ َ‬ ‫ُ َ َ‬ ‫َ َ​َ‬ ‫میفرمایید‪َ  :‬و ِإ ِا ْاب َتل ِإ ْب َب ِاُي َْ َرب ُه ِبك ِل َما ٍ فأت َم ُه َن قال ِإنِي َج ِاعلك ِللن ِاس ِإ َم ًاموا قوال‬ ‫َ‬ ‫ُ َ َ َ َ ُ‬ ‫‪1‬‬ ‫الظ ِال ِم َ‬ ‫ين ‪.‬‬ ‫َو ِمن ا ِري ِتي قال ل َي َ​َال َع ْه ِدي‬

‫ابن عباح در تفسیر این آیه میگوید‪:‬‬

‫اعطای مقام امامت به حضرت ابراهیم‬

‫بعد از آن بود که ایشان قیومش‬ ‫‪2‬‬

‫را نصیحت کرده و نمرودیان ایشان را به آتش انداختند‪ .‬و همه میدانیم کیه‬ ‫نبی بودند؛ پس بعید از مقیام ّ‬ ‫ّ‬ ‫نبیوت بیه مقیام‬ ‫در آن هنگام حضرت ابراهیم‬ ‫امامت رسیدند‪ .‬بنابراین مقام امامت مرتبهاش از مقام ّ‬ ‫نبوت باالتر است‪.‬‬

‫البته ما مقام ّ‬ ‫نبوت پیامبر أ کرم‬ ‫معتقدیم که مقام امامت ّ‬ ‫ائمه از مقام سایر انبیا‬

‫را در ایین حکیم مسیتثنی مییدانییم و‬ ‫باالتر است‪.‬‬

‫‪« .1‬و زمانی که خداونید حضیرت ابیراهیم را بیه سیبب کلمیاتی آزمیایش کیرد‪ ،‬پیس او آزمیایش را بیا سیربلندی بیه‬ ‫اتمام رسانید خداونید بیه او فرمیود‪ :‬مین تیو را امیام میردم قیرار مییدهیم‪ .‬ابیراهیم‬

‫پرسیید‪ :‬از فرزنیدانم هیم‬

‫امام خواهند بود؟ خداوند فرمود‪ :‬عهد من به ظالمین ن واهد رسید»‪ .‬سوره بقره ‪ ، 2‬آیه ‪.124‬‬

‫‪ « .2‬ابنعبا‬

‫قال الكلامت الت ابتيل ه ّن إبراهيم فأمتهن فدراق قومده يف اهلل حدن أمدر بمفدارقتهم وهاجتده‬

‫نمرود يف اهلل حن وقفه عىل ما وقفه عليه من خطر األمر الذي فيه خالفهم وصربه عىل قذفهم إ ّیاه يف النار‬ ‫ليحرفوه يف اهلل واهلجرة بع ذلك من وطنه و بالده حن أمره باخلروج عنهم وما أمدره بده مدن الضديافة و‬ ‫فلام م ى عىل ذلك كله و أخلصه البال قال اهلل لده أسدلم‪،‬‬ ‫الصرب عليها وما ابتيل به من ذب ول ه‪ّ ،‬‬

‫‪‬‬

‫‪ .»   ‬ال ر املنثور يف التفسری باملأثور ج ‪ ،1‬ص ‪ ،246 - 245‬ذیل آیده ‪ 124‬سدوره‬ ‫بقره‪.‬‬

‫از مناظره تا دستگیری ‪29........................................... ................................‬‬

‫عصمت انبیا‬

‫دسییت‬

‫شیی ن یمنیییی از سییؤال قبلیییی و مسیییأله نییزول وحیییی بیییر ائمییه‬ ‫برداشییته و مسییاله عصییمت ّ‬ ‫ائمییه را مطییرح کییرده و گفییت‪ :‬شییما قائییو بییه‬

‫عصمت امامان هستید‪ .‬دلیو شما بر این موضوع ریست؟‬

‫گفییتم‪ :‬قبییو از وارد شییدن بییه اییین بحییث‪ ،‬باییید عصییمت انبیییا‬

‫بررسی قرار دهیم‪.‬‬

‫را مییورد‬

‫گف ییت‪ :‬انبییییا معص ییوم نیس ییتند‪ ،‬ز ییییرا خداون یید در آی ییات متع ییدد و در بیییاره‬

‫را مطرح کرده که نشان میدهد انبیای الهی‬ ‫حضرت موسی و پیامبر‬ ‫خطا می کنند‪ ،‬فراموش می کنند و ّ‬ ‫حتی مرتکب معصیت می شوند‪.‬‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ َُ ْ‬ ‫َ َ ُ َ ُ ْ‬ ‫يت َول ت ْب ُِر ِنوي ِم ْون أ ْم ِوبي ُع ًْ ًورا ‪ 1‬از زبیان‬ ‫اخذنِي ِبما ن ِس‬ ‫قرآن در آییه قال ل تؤ ِ‬

‫حضرت موسی‬

‫حکاییت مییکنید کیه «ب یاطر آنگیه کیه فرامیوش کیردم میرا‬

‫مؤاخ ه نکن و بر من س ت نگیر»‪.‬‬

‫َ​َ​َ‬ ‫ْ َ​َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ​َ​َ‬ ‫همگنین خداوند در آیات ِل َيغ ِف َب لك الل ُه َما ترد َم ِمن ا ِنب َك َو َما تأخ َب َو ُي ِت َْ‬ ‫َ‬ ‫میفرماید‪« :‬ما فت‬ ‫ِن ْع َم َت ُه َعل ْي َك َو َي ْه ِد َي َك ِص َر ًاطا ُم ْس َت ِر ًيما ‪2‬درباره پیامبر‬

‫مبینی را به تو عنایت کردیم تا خداوند گناه گ شته و آینده تو را بب شاید و‬ ‫نعمتش را بر تو تمام گرداند و تو را به راه راست هدایت نماید»‪.‬‬ ‫گفتم‪ :‬شما میگو یید‪ :‬پیامبر‬

‫معصیوم نبیوده و مرتکیب خطیا و اشیتباه‬

‫میییشییده‪ .‬اییین دو آیییهای را کییه قرائییت فرمودییید توس ی همییین پیییامبری کییه‬ ‫‪ .1‬سوره کهف ‪ ، 18‬آیه ‪.73‬‬ ‫‪ .2‬سوره فت‬

‫‪ ، 48‬آیه ‪.2‬‬

‫‪ ........................................................................ 30‬از مناظره تا دستگیری‬

‫مرتکب خطا و اشتباه میشود برای ما نقو شده و به ما رسیده است‪ .‬از کجیا‬

‫معلوم که پیامبر در نقو این دو آیه مرتکب اشتباه و خطا نشده باشید؟ شیاید‬ ‫ّ‬ ‫در تلقی و دریافت وحی یا در نقو و تبلی این دو آیه اشتباه کیرده‬ ‫پیامبر‬ ‫سیهوا و ییا عمیدا در آن‬

‫باشد‪ .‬شاید آیه به نحو دیگری نازل شیده و پییامبر‬ ‫تصر کیرده و آن را تغیییر داده اسیت! البتیه ّ‬ ‫ّ‬ ‫تصیر عمیدی گنیاه اسیت‪ ،‬امیا‬

‫شما ارتکاب گناه را برای انبیا جایو میدانید و میگو یید‪ :‬اشکالی ندارد که از‬ ‫ایشان گناه سر بوند‪.‬‬

‫ش ن یمنی برای اینکه عدم تحریف قرآن را اببات کند به آیه إ َنا َن ْح ُ‬ ‫ون‬ ‫ِ‬ ‫َ​َْ‬ ‫ْ‬ ‫ك َب َو إ َنووا َلو ُوف َل َحوواف ُظ َ‬ ‫هن ‪ 1‬اسییتناد کییرده و گفییت‪ :‬خداونیید در اییین آیییه‬ ‫نزل َنووا الو ِوذ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬

‫میفرماید‪ :‬ما قرآن را از تحریف و تغییر حفظ خواهیم کرد‪.‬‬

‫بییرای اینکییه بیه او بفهمییانم تییا عصییمت پیییامبر بابییت نشییود و آن را نیی یریم‬

‫نمیتوانیم عدم تحریف و تغییر قرآن را بابت کنیم‪ ،‬گفیتم‪ :‬ایین آییه نییو توسی‬

‫همییان پیییامبری بییرای مییا نقییو شییده و بییه مییا رسیییده کییه بییه نظییر شییما از خطییا و‬ ‫ّ‬ ‫اشتباه معصوم نیسیت و ممکین اسیت در تلقیی و دریافیت ییا در نقیو و تبلیی‬ ‫همین آیه نیو مرتکب اشتباه شده باشد‪.‬‬ ‫گفت‪ :‬مگر قرآن را قبول ندارید؟‬

‫گفتم‪ :‬من مسلمانم و از اینکه ب واهم در ّ‬ ‫حج ّیت قرآن تردید داشته باشیم‬

‫بیه حیرفش را‬

‫به خدا پناه میبرم‪ .‬تمیامی آییات قیرآن و کلمیه بیه کلمیه و حیر‬ ‫ّ‬ ‫مصونیت قرآن از خطا و اشتباه را بابت‬ ‫قبول دارم اما معتقدم زمانی میتوانیم‬ ‫‪« .1‬مهانا ما آ ذكر را نازل كردیم و مهانا ما از آ حمافظن خواهيم كرد»‪ .‬سوره حجر ‪ ، 15‬آیه ‪.9‬‬

‫از مناظره تا دستگیری ‪31 ........................................... ................................‬‬

‫از خطا و نسیان و گناه را بابیت کیرده و پ یرفتیه‬

‫کنیم که عصمت پیامبر‬ ‫ّ‬ ‫باشیم و اال نمی توانیم مصونیت قرآن از خطا را اببات کنیم‪.‬‬ ‫عییالم ّ‬ ‫وهییابی گفییت‪ :‬اگییر پیییامبران از خطییا و اشییتباه معصییوم هسییتند پییس‬ ‫تکلیف این دو آیه و آیات مشابه ره میشود؟‬

‫ی‬

‫در جواب او گفتم‪ :‬برای اببات فراموشکار بودن و معصیت کیار بیودن و در‬ ‫کلمه عدم عصمت پیامبران به دو آیه استناد کردی‪.‬‬

‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َُ ْ‬ ‫ُ‬ ‫ويت َو َال ُت ْب ُِ ْرنووي ِمو ْ‬ ‫ون أ ْمو ِوبي ُع ًْو ًورا‬ ‫اخووذنِي ِب َمووا ن ِسو‬ ‫در بییاره آیییه قووال َال تؤ ِ‬ ‫ِ‬

‫حضرت موسی‬

‫به حضرت خضر‬

‫یکییی از احتمییاالت اییین اسییت کییه‪ :‬حضییرت موسییی‬

‫خضییر‬

‫کییه‬

‫میگوید‪ :‬ب اطر آنگه فرامیوش کیردم‬

‫مرا مؤاخ ه نکن‪ ،‬برخی از علما احتماالتی دادهاند‪.‬‬ ‫نسییبت بییه کارهییای حضییرت خضییر‬

‫‪1‬‬

‫قییول داده بییود کییه‬

‫اعتراضییی نکنیید‪ .‬امییا وقتییی حضییرت‬

‫کشییتی را سییوراخ کییرد حضییرت موسییی‬

‫بییه ایشییان اعتییرام کییرد‪.‬‬

‫حال میفرماید‪ :‬مرا ب اطر اعتراضم مؤاخ ه نکن‪ .‬با اعتراضم در مورد سیوراخ‬ ‫نمودن کشتی‪ ،‬شبیه افیراد فراموشیکار عمیو کیردم‪ ،‬یعنیی گوییا فرامیوش کیردم‬

‫که نباید اعترام بکنم‪.‬‬

‫پس وقتیی گفتیه مییشیود‪ :‬میرا بیه خیاطر فراموشیی مؤاخی ه نکین‪ ،‬یعنیی بیه‬

‫خاطر اعتراضی که کردم مؤاخ ه نکن‪« .‬بما نسیت» یعنی «بما عملیت»‪ .‬میرا‬

‫بییه خییاطر فراموش یی مؤاخ ی ه نکیین‪ ،‬یعنییی مییرا بییه خییاطر عملکییرد و اعتراضییم‬

‫مؤاخ ه نکن‪ .‬همانگونه که در مورد برادران حضرت یوسف‬

‫‪ .1‬سوره كه‬

‫‪ ، 18‬آیه ‪.73‬‬

‫ندا دادند کیه‬

‫‪ ....................................................................... 32‬از مناظره تا دستگیری‬

‫ُ و َوْ َأ َا َن ُمو َوؤا ين َأ َي ُت َهووا ْالعيو ُور إ َن ُكو ْوْ َل َسووار ُق َ‬ ‫هن ‪ 1‬یعنییی شییما هماننیید افییراد سییارق‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫میمانید و در اتهیام سیرقت قیرار دار یید‪ .‬بیه آنهیا گفتیه شید‪ :‬شیما سیارقید امیا‬

‫هنوز اتهام سرقت بابت نشده بیود‪ ،‬لکین بیه خیاطر شیباهت آنیان بیه سیارقین‪،‬‬

‫آنان را با لفظ سارق خطاب کردند‪.‬‬

‫پس گاهی افراد را به گروهی که شبیه آنان هستند نامگ اری میکنند به‬

‫دلیو شباهتی که دو طر به هم دارند‪.‬‬

‫‪2‬‬

‫احتمال دیگر که احتمال صحیحی به نظیر مییرسید‪ ،‬ایین اسیت کیه «بمیا‬

‫نسیییت» بمعنییای «بمییا ترکییت» اسییت‪ 3.‬مییرا بییه خییاطر فراموشییی مؤاخ ی ه نکیین‬ ‫یعنی مرا ب اطر کاری که تر کردم مؤاخ ه نکین‪ .‬و کیار تیر شیده‪ ،‬سیکوت‬

‫بود‪ .‬یعنی سکوت را تر کردم و زبان به اعتیرام گشیودم‪ .‬میرا بیه خیاطر تیر‬

‫سکوت مؤاخ ه نکن‪.‬‬

‫ماده «نسی» در زبان عربی به معنای «تر کیردن» نییو اسیتعمال مییشیود‪.‬‬ ‫ابن کثیر یو آیه َول َ َت َنس ُه ْا ْال َف ْض َل َب ْي َ​َ ُك ْ​ْ ‪ 4‬از قول ّ‬ ‫ضحا و قتیاد و ابیووائیو‬

‫میگوید‪« :‬نسیان» در اینجا بمعنی «تر » است‪.‬‬ ‫‪ .1‬سوره یوس‬

‫‪5‬‬

‫‪ ، 12‬آیه ‪.70‬‬

‫فسامه نسيانا للمشاهة كام قال املد ذ ألخدوة‬ ‫‪« .2‬و الوجه الثالث أنه أراد ال ت اخذين بام فعلته ا یشبه النسيا‬ ‫ّ‬ ‫یوس‬ ‫ق رة موسی‬

‫‪  ‬أي إنكم تشبهو الرساق‪ .»...‬تنزیده االنبيدا ص ‪ ،121‬موسدی‬

‫‪ ،‬يف‬

‫الصرب و تنزهیه عن النسيا ‪ ،‬الوجه الثالث‪.‬‬ ‫علی ّ‬

‫‪ ...« .3‬بام نسين أي بام تركن من أمرك ‪ .» ...‬الربها فی تفسری القدرآ ج‪ ،5‬ص‪ ،47‬ذیدل آیده ‪ 73‬سدوره‬ ‫كه ‪ ،‬ح‪.2‬‬ ‫‪ .4‬سوره بقرة ‪ ، 2‬آیه ‪.237‬‬ ‫َ َ َ ُ ْ ْ َ ْ َ َ ْ َ ُْ‬ ‫‪ «. 5‬و َال تنسووها الفضوول بيووَكْ أي اإلحسییان‪ ،‬قالییه سییعید‪ ،‬و قییال الضییحا و قتییاد و السییدي و أبووائییو‪:‬‬

‫از مناظره تا دستگیری ‪33 .......................................... ................................‬‬

‫َ‬ ‫َ َ َْ ْ َ َ َ ُ‬ ‫نسواك ْ​ْ ك َموا‬ ‫نمونه دیگر اینکه خداوند در قرآن میفرماید‪ :‬و ِقيل اليوهم ن‬ ‫َ‬ ‫َ ُ ْ َ َ ْ ُ ْ َ َ َ َ َْ ُ ْ َ ُ َ َ َ ُ‬ ‫اصور َ‬ ‫ين ‪ 1.‬یعنیی شیما روز‬ ‫ن‬ ‫ون‬ ‫م‬ ‫وْ‬ ‫ك‬ ‫ذ وموأواكْ النوار وموا ل‬ ‫ن ِسيتْ ِلراء يه ِمكْ ُ ا‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬

‫قیامت را فراموش کردید و امروز هم ما شما را فراموش میکنیم‪.‬‬

‫نه کافران روز قیامت را فراموش کردنید و نیه خیدا آنیان را فرامیوش مییکنید‪،‬‬

‫بلکه نسیان به معنی تر کردن است‪ .‬یعنی شما یاد قیامیت را تیر کردیید و‬

‫ما هم امروز شما را تر میکنیم‪.‬‬ ‫ابن ّ‬ ‫عباح و سدی میگویند‪ :‬نسیان در این آیه به معنی تر اسیت‪ 2.‬پیس‬ ‫استعمال کلمه «نسیان» در معنای «تر » کام متداول است‪.‬‬

‫حال که این احتماالت در آیه مطرح است‪ ،‬نمی توان بطور قطع گفت که‬

‫آیه اشاره به عدم عصمت انبیا‬ ‫بطو االستدالل‪.‬‬

‫دارد و بیه قیول معیرو‬

‫ا ا جیاء االحتمیال‬

‫تنها باید به آیاتی استدالل کرد که از محکمات باشند و از متشابهات‬

‫ُ​ُ َه‬ ‫نباشند‪ ،‬رراکه تفسیر متشابهات را کسی جو پیامبر و امام نمی داند‪.‬‬ ‫ي َ َ​َ‬ ‫َ َ‬ ‫َُ َ​َ‬ ‫اب م ْن ُه َآيا ي ُم ْح َك َما ي ُ​ُ َن ُأ ُم ْالك َ‬ ‫ال ِذ َي أ َنز َل َع َل ْي َك ْال ِك َت َ‬ ‫اب َوأخ ُب ُمتش ِاب َها فأما‬ ‫ت‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ َْ‬ ‫َ َ َ ْ َُ‬ ‫َ ْ‬ ‫َ​َ‬ ‫َالذ َين في ُق ُلهبه ْ​ْ َز ْي يغ َف َي َتب ُع َ‬ ‫ْ‬ ‫هن َما تش َاب َه ِم ْن ُه ْاب ِتغاء ال ِف ْت َ​َ ِة َواب ِتغاء تأ ِو ِيلفِ وما يعلْ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِّ ِ‬ ‫المعییرو ‪ ،‬یعنییي ال تهملییوه بییو اسییتعملوه بییینکم»‪ .‬تفسیییر القییرآن العظیییم‪ ،1 :‬ت ‪ ،297‬یییو آیییه ‪237‬‬ ‫سوره بقر ‪.‬‬

‫‪ .1‬سوه جابیة ‪ ، 45‬آیه‪.34‬‬ ‫‪« .2‬و قال علي بن أبي طلحة عن ابنعباح قال‪ :‬نترکهم کما ترکوا لقاء یومهم ه ا‪ ،‬و قال مجاهید‪ :‬نتیرکهم فیي‬ ‫النار‪ ،‬و قال السدي‪ :‬نترکهم مین الرحمیة کمیا ترکیوا أن یعملیوا للقیاء ییومهم هی ا»‪ .‬تفسییرالقرآن العظییم‪:‬‬

‫‪ ،2‬ت‪ ،229 -228‬یو آیه ‪ 51‬سوره اعرا ‪.‬‬

‫‪ ....................................................................... 34‬از مناظره تا دستگیری‬

‫َ َ َ​َ َ​َ َ ُ َ‬ ‫ْ ْ ُ ُ َ َ‬ ‫ُ‬ ‫َْ َُ َ ُ َ ُ َ‬ ‫ند ر ِّبَا وما يذكب ِإل‬ ‫تأ ِويلف ِإل الله َوالب ِاسخهن فِي ال ِعل ِْ َيرهلهن َآمنا ِبهِ ك يل ِم ْن ِع ِ‬ ‫ُْ ُ ْ ْ‬ ‫‪1‬‬ ‫الأل َ‬ ‫اب‬ ‫ب‬ ‫أولها‬ ‫ِ‬

‫اما آیه دیگری که به آن استناد کردی تا اببات کنی پیامبر‬

‫معصوم‬

‫َ‬ ‫َ​َ​َ‬ ‫ْ َ​َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ​َ​َ‬ ‫نیست‪ ،‬آیه ِل َيغ ِف َب لك الل ُه َما ترد َم ِمن ا ِنب َك َو َما تأخ َب َو ُي ِت َْ ِن ْع َم َت ُه َعل ْي َك َو َي ْه ِد َي َك‬ ‫ِص َر ًاطا ُم ْس َت ِر ًيما ‪ 2‬بود‪ .‬استناد و استدالل به این آیه نیو درست نیست‪ ،‬زیرا‬

‫اگر م اطب خداوند‪ ،‬رسول خدا‬

‫خداوند به پیامبر اکرم‬

‫باشد و معنای آیه این باشد که‬

‫میفرماید‪« :‬ما فت مبین و آشکاری را نصیب تو‬

‫گردانیدیم تا گناهان گ شته و آینده تو را بیامرزیم» با سیاق آیات قبو‬ ‫تناسب و هم وانی ندارد‪ ،‬زیرا خداوند در آیه قبو به پیامبر میفرماید‪ :‬ما‬

‫پیروزی آشکار نصیب تو کردیم و در آیه بعد علت آن را بیان کرده و می‪-‬‬

‫فرماید‪ :‬تا گناهان گ شته و آینده تو را بب شیم‪.‬‬

‫‪3‬‬

‫ر ییه ارتبیییاطی ب ییین پییییروزی در جنیییا ک ییه ب ییه عنای ییت خداون یید نص یییب‬

‫لشکریان شده و بین ب شش گناهیان پییامبر وجیود دارد؟! واضی اسیت کیه‬

‫این دو مطلب هیچ ارتباطی به هم ندارنید‪ ،‬بنیابراین تناسیب حکیم و موضیوع‬ ‫اقتضا میکند آیه معنای دیگری را داشته باشد‪.‬‬ ‫‪ .1‬سوره آل عمرا ‪ ، 3‬آیه ‪.7‬‬ ‫‪ .2‬سوره فت ‪ ، 48‬آیه ‪.2‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫‪ .3‬إ َنا َف َت ْح َنا َل َك َف ْت ًحا ُمب ًيَا * ل َي ْغف َب ل َك ا َلل ُه َما َت َر َد َم من َانب َك َو َما َتأ َخ َب َو ُيت َْ ن ْع َم َت ُوه َعل ْي َ‬ ‫وك َو َي ْه ِود َي َك ِص َور ًاطا‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫ً‬ ‫ْ‬ ‫ُمست ِريما ‪ .‬ترمجه «مهانا ما فتحی مبن را نصيب تو لرداني یم تا خ ای بر تو ببخشای لناهدا لذ دته‬ ‫و آین ه ات را و نعمتش را بر تو متام فرمای و تو را به راه مسدتقيم هد این فرماید »‪ .‬سدوره فدت‬ ‫آیات ‪ 1‬و ‪.2‬‬

‫‪، 48‬‬

‫از مناظره تا دستگیری ‪35 .......................................... ................................‬‬

‫او که ظاهرا متوجه عدم تناسب میان دو آیه شده بود‪ ،‬گفت‪ :‬آیه را رگونه‬

‫معنا کنیم که تناسب حکم و موضوع در آن رعایت شده باشد؟‬ ‫گفییتم‪ :‬امییام رضییا در پاسییخ مییأمون ّ‬ ‫عباسییی کییه در بییاره همییین آیییات از‬ ‫حضرت پرسیده بود‪ ،‬آیات را معنا کرده و رابطه بین این دو آیه را بیان کیرده و‬

‫فرمودند‪:‬‬

‫پیییامبر ا کییرم‬

‫ّ‬ ‫نییود مشییرکین مک یه گناهکییارترین افییراد بییود‪ ،‬ررا کییه‬

‫آنییان سیصیید و شصییت عییدد بییت را پرسییتش میییکردنیید و وقتییی کییه‬ ‫ّ‬ ‫فرمییود «ال الییه اال اهلل» و مییردم را بییه سییوی خداونیید یگانییه‬ ‫پیییامبر‬ ‫ّ‬ ‫دعوت کرد این مطلب بر آنیان گیران آمید‪ .‬وقتیی خداونید فیت مکیه را‬ ‫نصیییب پیییامبر‬

‫نمییود‪ ،‬بییا نییزول آیییه ‪    ‬‬

‫خطاب به ایشان فرمیود‪ :‬میا فیت آشیکاری را نصییب تیو گردانییدیم تیا‬ ‫گناهییان گ شییته وآینییده تییو‪ -‬همییان گناهییانی کییه نییود مشییرکین مکییه‬

‫داشییتی‪ -‬را پییا‬

‫کنیییم‪ ،‬کییه ب ییاطر دعییوت مییردم بییه توحییید‪ ،‬تییو را‬

‫گناهکیار میی دانسیتند‪ ،‬یعنیی هیم اکنیون کیه بیر آنیان پییروز گشییته ای‬

‫دیگییر بییه تییو نسییبت گنییاه ن واهنیید داد (ررا کییه اظهییار مییی کننیید کییه‬ ‫مس ییلمانند و آنگ ییه ه ییم در گ ش ییته بیییه ت ییو نسیییبت م ییی دادنییید کیییه‬

‫گناهکار هستی به برکت این پیروزی که خدا نصییب تیو گردانیید‪ ،‬از‬

‫بین رفت‪.‬‬ ‫‪« .1‬قال الرضا‬

‫‪1‬‬

‫مل یكن أح عن مرشك أهل مكة أعظم ذنب ًا من رسولاهلل‬

‫‪،‬ألهنم كانوا یعب و مدن‬

‫دو اهلل ثالثامئة و ستن صن ًام فلام جا هم بال عوة إىل كلمة اإلخالص كرب ذلك علديهم و عظدم و قدالوا‬ ‫َ َ َ َ ْ َ َ ًَ َ ً َ َ َ َ َ ْ ي ُ َ ي َ َ َ​َ َْ َُ ُْ ْ َ ْ ُ َ ْ ُ َ​َ َ ُ ْ َ َ َ‬ ‫ذ لشيء عجاب * وانطلق الملأ ِمنهْ أ ِن امشها واص ِوِر وا علو ِآله ِوتكْ ِإن ُوذا‬ ‫اح اد ِإن ُ ا‬ ‫آلهة ِإلها و ِ‬ ‫أجعل ال ِ‬

‫‪ ....................................................................... 36‬از مناظره تا دستگیری‬

‫عالم یمنی که در ابتدا عصمت پیامبر را به طور مطل نفی میکرد‪ ،‬کمیی‬ ‫ّ‬ ‫در تلقی وحی و آییات قیرآن و ابی غ آن بیه میردم‪،‬‬ ‫کوتاه آمد و گفت‪ :‬پیامبر‬ ‫معصوم اسیت و اشیتباه نمییکنید‪ ،‬امیا در مسیائو ش صیی و زنیدگی خیویش‪،‬‬ ‫ّ‬ ‫حجیت قیرآن را اببیات‬ ‫ممکن است درار نسیان و عصیان شود‪ .‬برای اینکه‬

‫در همه شؤون معصوم باشد‪.‬‬ ‫کنیم الزم نیست پیامبر‬ ‫ّ‬ ‫را در تلقیی وحیی و آییات قیرآن و ابی غ‬ ‫گفتم‪ :‬از اینکه عصمت پییامبر‬ ‫ا‬ ‫روای ییات موج ییود در‬ ‫آن پییی یرفتی خوشیییحالم ّامیییا اوال‪ :‬ای یین مطل ییب بیییر خی ی‬

‫«صحی ب اری» است؛ زیرا بر اساح روایتی که ب اری نقو کرده و شما نییو‬ ‫تمامی روایات کتاب او را صحی و قابو استناد‪ 1‬میدانید‪ ،‬پیامبر‬

‫آیاتی‬

‫را فراموش کرده بودند و آن آیات از قرآن ساق شده بود و ش صی سبب شد‬

‫که پیامبر‬

‫آن آیات را به خاطر بیاورند‪.‬‬

‫عایشه میگوید‪:‬‬

‫ْ َ ْ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ َ ْ َ ي‬ ‫مكّدة‬ ‫آخ َبةِ ِإ ْن َُذا ِإل اخ ِتلاق فلام فت اهلل عزوجدل عدىل نبيده‬ ‫لش ْي يء ُي َب ُاد * َما َس ِم ْع َنا ِب َه ا‬ ‫ذ فِي ال ِملةِ ال ِ‬ ‫قال له یا حمم إ َنا َف َت ْح َنا َل َك َف ْت ًحا ُمب ًيَا * ل َي ْغف َب َل َك ا َلل ُه َما َت َر َد َم من َانب َك َو َما َت َأ َخ َب َو ُيت َْ ن ْع َم َت ُوه َع َل ْي َ‬ ‫وك‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ّ ِ‬ ‫َو َي ْه ِد َي َك ِص َر ًاطا ُم ْس َوت ِر ً‬ ‫يما عن مرشك أهدل مكدة بد عائك إىل توحيد اهلل فديام تقد م و مدا تدأخر أل‬ ‫مرشك مكة أسلم بعضهم و خرج بعضهم عن مكة و من بق منهم ملیق ر عىل إنكدار التوحيد عليده إذا‬ ‫دعا النا‬

‫الرضدا‬ ‫إليه فصار ذنبه عن هم يف ذلك مغفدور ًا بظهدوره عليده»‪ .‬عيدو أخبدار ّ‬

‫للرضا‬ ‫‪ ،202‬باب ‪ ،15‬ذكر هلس آخر ّ‬

‫عن املأمو يف عصمة االنبيا‬

‫ج ‪ ،1‬ص‬

‫‪.‬‬

‫فدرج‬ ‫‪« .1‬اتّفق علام ّ‬ ‫الرشق و الغرب علی أنّه ليس بع كتاب اهلل أصد ّ مدن صدحيح البخداري و مسدلم ّ‬ ‫البعض منهم املغاربة صحي مسدلم علدی صدحي البخداري و اجلمهدور علدی تدرجي البخداري علدی‬ ‫مهمدة و هد تسدع تتع ّلدق بصدحي‬ ‫مسلم»‪ .‬عم ة القاري رشح صحي البخاري ج ‪ ،1‬ص ‪ ،5‬فوائد‬ ‫ّ‬ ‫البخاري‪ ،‬ال ّثانية‪.‬‬

‫از مناظره تا دستگیری ‪37 .......................................... ................................‬‬

‫پیامبر‬

‫صدای مردی را شنیدند که در مسجد قرآن مییخوانید و‬

‫فرمودند‪ :‬خدای او را رحمت کند؛ قرآن خوانیدن او میرا بیه ییاد آییاتی از‬ ‫قییرآن انییداخت کییه آنهییا را فرامییوش کییرده بییودم و از سییورههییای قییرآن‬ ‫ح‬

‫شده بود‪.‬‬

‫‪1‬‬

‫اگییر اییین مطلییب صی ّیحت داشییته باشیید‪ ،‬ب یا آنگییه شییما پ یرفتییید سییازگار‬ ‫نیست و آیا رنین مطلبی مطاب عقیده اهو ّ‬ ‫سنت است؟‬ ‫ا‬ ‫در طییول زنییدگی و مسییائو ش صییی خییویش درییار‬ ‫وثانیااا‪ :‬ا گییر پیییامبر‬ ‫ّ‬ ‫مقیدح ّ‬ ‫نبیوت لطمیه خیورده و‬ ‫اشتباه و مبت به گناهان متعدد شود‪ ،‬جایگیاه‬ ‫مردم دیگر به او اعتمادی ن واهند داشت و مسائو مربوب به شریعت را نیو از‬

‫او ن واهند پ یرفت‪ .‬حکمیت خیدای متعیال نییو اقتضیا نمییکنید کیه رنیین‬ ‫کسی را به عنوان پیامبر مبعوث نماید‪.‬‬

‫ثالثا‪ :‬اگر بپ یریم که پیامبر در زندگی ش صی و ‪ ...‬مرتکب اشتباه و گناه‬

‫میشود الزمهاش این اسیت کیه خداونید میا را بیه ارتکیاب گنیاه دعیوت نمیوده‬ ‫َ​َ ْ َ َ َ ُ‬ ‫ي‬ ‫َ ُ ي‬ ‫َ‬ ‫ك َ‬ ‫َ ُ‬ ‫وان‬ ‫هل الل ِه أ ْس َهة َح َس َنة ِل َمون‬ ‫است‪ ،‬زیرا خداوند در آییه ‪‬لرد كان لك ْ​ْ فِي رس ِ‬ ‫َْ ُ َ َ َ َْ ْ َ ْ َ َ َ َ َ َ َ َ‬ ‫را سرمشی و الگییوی‬ ‫ك ِ يو ًورا ‪ 2‬پیییامبر‬ ‫وآخب واكووب اللووه‬ ‫يبجووه اللووه واليووهم الو ِ‬

‫مسلمانان ّ‬ ‫معرفی نموده و به آنان سفارش میکند تاپیامبر را در تمامی مراحو‬ ‫‪« .1‬قالن سمع النّب‬

‫رج ً‬ ‫ال یقرأ يف املسج ‪ ،‬فقال رمحه اهلل! لق اذكرين كذا و كذا آیة أسقطتها يف سدورة‬

‫كذا و كذا»‪ .‬صحي البخاري ص ‪ ،1293‬كتاب ال عوات‪ ،‬باب قول اهلل تعالی‬

‫‪  ‬و مدن‬

‫خ ّ أخاه بال ّ عا دو نفسه‪ ،‬ح ‪.6335/19‬‬ ‫‪« .2‬بطور حتم رسول خ ا‬

‫برای ام الگو و اسوه ای نيكو اسدن بدرای كسدی كده اميد بده خد ا و روز‬

‫قيامن دارد و خ ا را بسيار یاد كن »‪ .‬سوره احزاب ‪ ، 33‬آیه ‪.21‬‬

‫‪ ....................................................................... 38‬از مناظره تا دستگیری‬

‫زندگی‪ ،‬الگوی خویش قرا دهند‪ .‬اگر ارتکاب معاصی و اشتباه بیر پییامبر‬

‫جییائو باشیید و مییا ب ییواهیم ایشییان را الگییوی خییویش قییرار دهیییم‪ ،‬معنییایش اییین‬ ‫خواهد بود که خداوند در قرآن کریم برای ارتکاب گنیاه ریراغ سیبو نشیان داده‬

‫است‪.‬‬

‫عدم تحریف قرآن‬

‫عالم یمنی با ّ‬ ‫توجه به بحثی که در رابطه با اببات مصونیت قرآن از طریی‬

‫اببات عصمت پیامبر مطرح شد‪ ،‬سراغ مسأله تحر ییف قیرآن رفیت و شییعه را‬ ‫به قول به تحریف ّمتهم کرد و گفت‪ :‬شما قائو به تحریف قرآن هستید‪.‬‬ ‫در پاسخ گفتم‪ّ :‬اوال‪ :‬ما معتقدیم قرآن فعلی‪ ،‬همان قرآن نازل بر پیامبر‬

‫است‪.‬‬

‫ثانیااا‪ :‬یکییی از مسییائو کییه مییا را ملییوم میییکنیید تییا معتقیید بییه عصییمت پیییامبر‬

‫باشیییم‪ ،‬همییین مسییأله تحر یییف یییا عییدم تحر یییف قییرآن اسییت‪ .‬مییا‬ ‫اس ی م‬ ‫نبی ّ‬ ‫عصمت ّ‬ ‫مکرم اس م از خطا و اشتباه و گناه را بابت مییکنییم تیا بتیوانیم‬ ‫ّ‬ ‫مصییونیت و عییدم تحریییف قییرآن را اببییات کنیییم واال اگییر مثییو اهییو سی ّینت بییه‬ ‫عصییمت نبی ّیی مکی ّیرم اس ی م قائییو نباشیییم‪ ،‬نمیییتییوانیم عییدم تحر یییف قییرآن را‬ ‫اببات کنیم‪.‬‬

‫عالم یمنی که گمان میکرد موضوع خیوبی را مطیرح کیرده و مین راه فیراری‬

‫ن واهم داشت‪ ،‬پرسید‪ :‬آیا قائو به تحریف قرآن را کافر میدانید؟‬

‫آیا میرزای نوری صاحب «فصو ال طاب» را که قائو به تحریف و تبیدیو‬

‫و تغییر قرآن اسیت و معتقید اسیت قیرآن در طیول تیاریخ دسیت وش تحریفیات‬

‫شده‪ ،‬کافر میدانید؟‬

‫از مناظره تا دستگیری ‪39 .......................................... ................................‬‬

‫ا‬ ‫به او گفیتم‪ّ :‬اوال‪ :‬ایین کتیاب تنهیا حیدود صید و بیسیت سیال قبیو نوشیته و‬

‫یکبییار رییا‬

‫و ب فاصییله جمییعآوری شییده اسییت‪ .‬و علمییای حییوزه علمیییه در‬

‫قبال این کتاب موضع گیری شدیدی کرده و از این کتاب استقبال نشد‪.‬‬ ‫ا‬ ‫ثانیا‪ :‬مقصود و هد نویسینده کتیاب اببیات تحر ییف قیرآن نبیوده اسیت‪.‬‬ ‫ّ‬ ‫آقیییاب ییزره طهرانیییی از شیییاگردان مییییرزای ن ییوری در کت ییاب «ال ریع ییة الی یی‬ ‫ّ‬ ‫تصییانیف الشیییعة» میییفرماییید‪ :‬اسییتادم میییرزای نییوری بییه میین فرمییود‪ :‬میین در‬

‫نامگی اری اییین کتییاب اشییتباه کییردم و باییید مییینوشییتم‪« :‬فصییو ال طییاب فیي‬ ‫عیییدم تحرییییف کتیییاب ّ‬ ‫رب األر بییاب» و بییاب هج ییدهم آن شیییاهد بیییر مقص ییود‬

‫میییباشیید‪ .‬میییرزای نییوری‬

‫کتییاب دیگییری نیییو در همییین موضییوع نوشییتهانیید و‬

‫میفرمودند‪ :‬هردو کتاب را ب وانید تا متوجه مقصودم شوید‪.‬‬ ‫‌‬ ‫مرحوم آقابزره طهرانی میگوید‪:‬‬

‫ّ‬ ‫از خود مؤلیف شینیدم کیه مییفرمیود‪ :‬مقصیود مین اببیات تحر ییف در‬

‫قرآنی که در دوره عثمان جمعآوری شده‪ ،‬نبود‪ .‬پس از اینکه قرآن بیه‬ ‫دسییتور عثمییان جمییعآوری شیید بییه همییان شییکو تییا انن بییاقی مانییده‬ ‫است‪.‬‬

‫ّ‬ ‫مرحوم آقابزره طهرانی به نقو از محدث نوری میگوید‪:‬‬ ‫مقصود من این بود که هنگام جمعآوری قرآن در عهد خلفیا‪ ،‬برخیی‬ ‫از آیات جمعآوری نشده است‪.‬‬

‫‪1‬‬

‫‪« . 1‬سمعت عنه شفاها یقول‪ :‬إنیي أببیت فیي هی ا الکتیاب أن هی ا الموجیود المجمیوع بیین الیدفتین کی لك‬ ‫ب ییاق عل ییی م ییا ک ییان علی ییه ف ییي أول جمع ییه کی ی لك ف ییي عص ییر عثم ییان …»‪ .‬ال ریع ییة إلیییی تص ییانیف الش یییعة‪:‬‬ ‫‪،16‬ت‪ 232‬یو الفصو ال طاب في تحریف الکتاب‪.‬‬

‫‪ ........................................................................ 40‬از مناظره تا دستگیری‬

‫ا‬ ‫ّ‬ ‫ّ‬ ‫ثالثا‪ :‬محدث نوری از متأخرین شیعه و از علمای قرن دوازدهم میباشد‪.‬‬

‫مطلبی که به میرزای نوری نسبت داده شده را نمیتوانید بیه تمیامی شییعیان‬

‫در طول ‪ 1400‬سال منتسب کنید‪ .‬علمای بزره شیعه همگون شیخ صیدوق‬ ‫ّ‬ ‫و س ییید مرتضیییی و ش یییخ طوسیییی و ع میییه حلیییی‪ ،‬قیییول بیییه تحرییییف قیییرآن را‬

‫نمیپ یرند‪.‬‬

‫مرحوم آیتاهلل خوئی در کتاب «البیان في تفسیر القرآن»به طور گسترده و‬

‫علمییی موضییوع عییدم تحر یییف قییرآن را مطییرح کییرده و شییبهات مییرتب بییا اییین‬ ‫موضوع را به طور ّ‬ ‫مفصو جواب داده است‪.‬‬ ‫مرحوم صدوق میفرمایند‪:‬‬

‫«ما معتقدیم قرآنی که خدا بیر پییامبرش نیازل کیرده همیین اسیت کیه‬ ‫در دس ییت م ییردم و مس ییلمانان اس ییت و بیش ییتر از آن نیسیییت‪ .‬و م ییا ب ییر‬ ‫خی‬

‫اهییو سیینت سییورههییای «ضییحی» بییا «انشییراح» را یی‬

‫همگنین سوره های «قریش» با «فیو» را ی‬

‫سییوره و‬

‫سوره میدانییم و کسیی‬

‫که به ما نسبت می دهد که میا قیرآن را بیشیتر از ایین میی دانییم‪ ،‬دروغ‬ ‫می گوید»‪.‬‬

‫‪1‬‬

‫ابیینحییوم اندلسییی یکییی از علمییای اهییو سیینت هررنیید ماننیید بسیییاری از‬ ‫اهوسنت‪ ،‬اتهام قول به تحریف قرآن را درباره شیعه تکرار کرده‪ّ ،‬اما میگوید‪:‬‬ ‫حمم‬ ‫‪«. 1‬اعتقادنا أ ّ القرآ ا ّلذي أنزله اهلل تعالی علی نب ّيه ّ‬ ‫ليس بأكثر من ذلك‪ .‬و مبلا سوره عن النّا‬

‫هو ما بن ال ّ ّفتن و هدو مدا يف أید ي النّدا ‪،‬‬

‫الضدحی» و« أمل‪-‬‬ ‫مائة و أربدع عرشدة سدورة‪ .‬و عند نا أ ّ « ّ‬

‫نرشح» سورة واح ة و «الیالف» و «امل تركي » سورة واح ة‪ .‬و من نسب إلينا أنّدا نقدول إنّده أكثدر مدن‬ ‫ذلك‪ ،‬فهو كاذب»‪ .‬االعتقادات ص ‪ ،247 -245‬باب االعتقاد يف مبلا القرآ ‪.‬‬

‫از مناظره تا دستگیری ‪41 ........................................... ................................‬‬

‫سید مرتضی که از مشاهیر اع م و بزرگیان شییعه مییباشید‪ ،‬تحر ییف‬ ‫قرآن را قبول نداشت و معتقد بود کسانی کیه قائیو بیه تحرییف قیرآن و‬ ‫تبدیو یا اضافه یا کمشدن آیات و سورهها باشند‪ ،‬کافر هستند‪.‬‬

‫‪1‬‬

‫مرحوم شیخ طوسی نیو در مقدمه تفسیر تبیان میفرمایند‪:‬‬

‫همه مسلمانان ّ‬ ‫اعم از شیعه و سنی معتقدند سوره ییا آییهای بیه قیرآن‬ ‫اضافه نشده است‪ .‬اهو ّ‬ ‫تسنن معتقدند هیچ آییه یاسیورهای از آییات‬

‫و سورههای قرآن کم نشده است و ما نیو همیین قیول را صیحی میی‪-‬‬

‫دانیییم و معتقییدیم ریییوی از قییرآن کییم نشییده اسییت‪ .‬سی ّیید مرتضییی نیییو‬ ‫همین قول را تأیید کرده است‪.‬‬

‫‪2‬‬

‫ّ‬ ‫ع میییه حلیییی یکیییی دیگیییر از علمیییای بیییزره ش یییعه در کت ییاب «المس ییائو‬

‫المهنائیة» تحریف قرآن را نی یرفته و میفرمایند‪:‬‬

‫عيل بن احلسن بن موسى بن حمم بن إبراهيم بن موسى بن جعفر بن حمم بن عيل بن احلسن بدن عديل‬ ‫‪ّ ...« .1‬‬ ‫بن أي طالب وكا إمامي ًا یظاهر باالعتزال مع ذلك فإ ّنه كا ینكر هذا القول و یكفر مدن قالده»‪ .‬الفصدل‬ ‫يف امللل و االهوا و النحل ج ‪ ،3‬ص‪ ،100‬ذكر نع الشيعة‪« .‬قدال ابدنحدزم االماميدة ك ّلهدم عدىل أ‬ ‫القرآ مب ل و فيه زیادة و نق‬

‫سوى املرت ى‪ ،‬فإنه كفدر مدن قدال ذلدك»‪.‬سدری اعدالم النّدبال ج ‪،17‬‬

‫ص‪ ،590‬رشح حال سي مرتضی‪ ،‬ش‪« .394‬وقال ابنحزم كا من كبار املعتزلة ال ّ عاة و كدا إماميدا‬ ‫لكنه یكفر من زعم أ القرآ ب ل أو زی فيه أو نق‬

‫منده»‪ .‬لسدا امليدزا ج ‪ ،4‬ص ‪ ،263‬رشح حدال‬

‫عيل بن احلسن بن موسی أبوالقاسم العلو ّي احلسين ‪ ،‬ش ‪.5833/5847‬‬ ‫ّ‬ ‫فمام الیليق به أیض ًا‪ ،‬أل الزیادة فيده همدع عدىل بطالهندا و النقصدا منده‬ ‫‪« .2‬و أما الكالم يف زیادته و نقصانه ّ‬ ‫بالصحي من مذهبنا و هو الدذي نرصده املرت ىد‬ ‫فالظاهر أیض ًا من مذهب املسلمن خالفه‪ ،‬و هو األليق ّ‬ ‫»‪ .‬التبيا يف تفسری القرآ ج ‪ ،1‬ص ‪ ،3‬فصل يف ذكر مجل الب مدن معرفتهدا قبدل الرشدوذ يف تفسدری‬ ‫القرآ ‪.‬‬

‫‪ ........................................................................42‬از مناظره تا دستگیری‬

‫از قول به تحریف قرآن به خدا پناه می بریم‪.‬‬

‫‪1‬‬

‫ّ‬ ‫پس از اینکه اعتقاد شیعه درباره قرآن و عدم وقوع تحرییف در آن را متی کر‬

‫شدم از عالم یمنی پرسیدم‪ :‬نظر شما درباره تحریف قرآن ریست؟‬

‫گفت‪ :‬ب شی از نظرات و اعتقادات ما را شیخ طوسیی بییان کیرد و میا نییو‬

‫همانند سید مرتضی معتقدیم کسانی کیه قائیو بیه تحر ییف قیرآن باشیند کیافر‬

‫هستند‪.‬‬

‫گفتم‪ّ :‬‬ ‫حتیی اگیر افیرادی همگیون خلیفیه دوم‪ ،‬عایشیه‪ ،‬ابوموسیی اشیعری و‬

‫عبد اهلل بن عمر‪ ،‬قائو به تحریف باشند آیا آنان را کافر میدانی؟‬ ‫گفت‪ :‬رنین ریوی امکان ندارد‪.‬‬

‫گفتم‪ :‬بر اساح روایتی که ب اری نقو کرده عمربن ّ‬ ‫خطیاب معتقید اسیت‬ ‫آیاتی وجود داشته که در قرآنهای فعلیی وجیود نیدارد‪ .‬عمیربینال ّطیاب میی‪-‬‬

‫ّ‬ ‫گوید‪« :‬التر بوا عن آبائکم فإنه کفر بکم ان تر بوا عن آبائکم» یا «التر بیوا عین‬ ‫آبیائکم ّإن کفیرا بکیم ان تر بییوا عین آبیائکم» را جیوء قییرآن مییدانسیتیم و قرائییت‬ ‫‪2‬‬

‫میکردیم اما انن رنین آیهای در قرآن وجود ندارد‪.‬‬ ‫اگر روایت صحی ب اری ّ‬ ‫صحت داشته باشد باید قول بیه تحر ییف قیرآن‬ ‫را بپ یرید!‬

‫‪«.1‬نعوذ باهلل تعالی من أ یعتق مثل ذلك و أمثال ذلك»‪ .‬أجوبدة املسدائل املهنائيدة الثانيدة ص ‪ ،121‬مسدألة‬ ‫‪ ،13‬الجیوز القول بتحری‬

‫القرآ الكریم‪.‬‬

‫‪ « .2‬ثم إ ّنا كنّا نقرأ فيام نقرأ من كتاب اهلل أ الترغبوا عن آبائكم فإ ّنه كفر بكم أ ترغبوا عن آبائكم أو إ كفرا‬ ‫بكم أ ترغبوا عن آبائكم»‪ .‬صحي البخاري ص‪ ،1380‬كتاب املحاربن‪ ،‬باب رجم احلبلدی مدن الزّ ندا‬ ‫اذا أحصنن‪ ،‬ح‪.6830‬‬

‫از مناظره تا دستگیری ‪43 .......................................... ................................‬‬

‫عایشه نیو به مورد دیگری از وقوع تحریف در قرآن اشاره کرده و میگوید‪:‬‬ ‫ما در زمان پییامبر‬

‫سیوره احیواب را کیه معیادل دویسیت آییه بیود‪،‬‬

‫میخوانیدیم؛ امیا زمیانی کیه عثمیان قیرآنهیا را جمیع آوری کیرد و قیرآن‬ ‫واحییدی تنظیییم و تییدوین کییرد‪ ،‬همییین مقییدار فعلییی از سییوره احییواب‬ ‫باقی ماند و به آیات بیشتر دسترسی پیدا نکردیم‪.‬‬

‫‪1‬‬

‫سوره احواب در قرآنهیای فعلیی هفتیاد و سیه آییه دارد و طبی نظیر عایشیه‬

‫حدود صد و بیست و هفت آیه از آن ح‬ ‫مسلمبن ّ‬ ‫حجا نیشابور ی مینویسد‪:‬‬

‫شده است‪.‬‬

‫ابوموسی اشعری حدود ‪ 300‬نفر از قاریان بصیره را احضیار کیرد و پیس‬ ‫از اینکیییه آن ییان را نص یییحت ک ییرد‪ ،‬گف ییت‪ :‬م ییا در گ ش ییته س ییورهای را‬ ‫ّ‬ ‫قرائت میکردیم که در مقدار آیات و شیدت مفیاهیم و احکیام شیبیه‬ ‫سوره برائت بود و من انن فقی کمیی از آن را بیه ییاد دارم‪ .‬تنهیا آییهای‬ ‫که از آن سوره در خاطرم مانیده آییه «لیو کیان البین آدم وادییان مین میال‬ ‫البتغی وادیا بالثا وال یمأل جو ابنآدم إال التراب» است‪.‬‬

‫ابوموسی اشعری در ادامه س نانش به آنان گفت‪:‬‬

‫سوره دیگری نیو وجود داشت که شبیه سیورههیای « ّ‬ ‫مسیبحات»‪ 2‬بیود‬ ‫و میین آن را از یییاد بییرده و فقی اییین مقییدار از آن را بییه یییاد دارم کییه مییی‪-‬‬

‫‪« .1‬عن عائشة قالن كانن سورة األحزاب تقرأ يف زمن النّب ّ‬

‫فلام كتب عدثام املصداح‬ ‫مائت آیة‪ّ ،‬‬

‫مل‪-‬‬

‫نق ر منها ّإال ما هو اآ »‪ .‬االتقا يف علوم القرآ ج ‪ ،2‬ص ‪ ، 48‬النوذ السابع و األربعدو ‪ ،‬يف ناسدخه‬ ‫و منسوخه‪.‬‬ ‫‪ .2‬مس ّبحات‪ ،‬سورههایی هستن كه با تسبي خ اون متعال آغاز می ون ‪ ،‬مانن سوره ح ی و سوره حرش‪.‬‬

‫‪ ........................................................................44‬از مناظره تا دستگیری‬

‫گوید‪« :‬یا أیها ال ین آمنوا لم تقولون ما ال تفعلون فتکتیب شیهاد فیی‬ ‫أعناقکم فتسألون عنها یوم القیامة»‪.‬‬

‫‪1‬‬

‫اگر س نان ابوموسی اشعری ّ‬ ‫صحت داشته باشد‪ ،‬حاکی از وقوع تحریف‬

‫در قرآن است‪ ،‬زیرا آیات و سورههائی که ابوموسی اشعری به آن اشاره کرده در‬ ‫قرآن فعلی موجود نیست‪.‬‬ ‫سیوطی میگوید‪:‬‬

‫عبداهلل بن عمر به کسانی که ّادعا میکردند همه قیرآن را ییاد گرفتیه و‬

‫حفییظ کییردهانیید‪ ،‬گفییت‪ :‬برخییی از شییما میییپندار ییید کییه قییرآن را بطییور‬ ‫کامو یاد گرفتهاید‪ ،‬اما این پندار و ّادعا درست نیست‪ ،‬ز یرا بسییاری‬ ‫از آیات و سورهها و مطالب قرآن از بین رفته است‪ .‬مواظیب سی نان‬ ‫و ّادعایتان باشید و بدانید که شما تنها مقدار ی از قرآن را کیه آشیکار‬

‫است و به دست ما رسیده‪ ،‬یاد گرفته اید و ّادعیای ییادگیری و حفیظ‬ ‫همه قرآن را نکنید‪.‬‬

‫‪2‬‬

‫‪« 1.‬بعث أبوموسى األ عري إىل قرا أهل البرصة ف خل عليه ثالثامئة رجل ق قرؤوا القرآ فقال أنتم خيدار‬ ‫أهل البرصة وقراؤهم فاتلوه والیطولن عليكم األم فتقسو قلوبكم كام قسن قلوب من كا قبلكم وإنّدا‬ ‫كنّا نقرأ سورة كنّا نش ّبهها يف الطول و الش ة بربا ة فأنسيتها غری أين ق حفظن منهدا لدو كدا البدن آدم‬ ‫وادیا من مال البتغى وادی ًا ثالث ًا والیمأل جدوف ابدن آدم ّإال الدرتاب ‪ .‬و كنّدا نقدرأ سدورة كنّدا نشد ّبهها‬ ‫بإح ى املسبحات فأنسيتها غری أين حفظن منها یا أهیدا الدذین آمندوا مل تقولدو مدا التفعلدو فتكتدب‬ ‫هادة يف أعناقكم فتسألو عنها یوم القيامة »‪ .‬صحي مسلم ص ‪ ،465‬كتاب الزّ كاة‪ ،‬باب لو أ البن‬ ‫آدم وادین البتغی ثالث ًا‪ ،‬ح‪.2416/1050/119‬‬ ‫‪«.2‬عن ابن عمر قال الیقولن أح كم ق أخذت القرآ ك ّله وما ی ریه ما ك ّله! ق ذهب منه قرآ كثری‪ ،‬و لكن‬ ‫ليقل ق أخذت منه ما ظهدر»‪ .‬االتقدا يف علدوم القدرآ ج ‪ ،2‬ص ‪ ،48‬الندوذ السدابع و األربعدو ‪ ،‬يف‬ ‫ناسخه و منسوخه‪.‬‬

‫از مناظره تا دستگیری ‪45 ........................................... ................................‬‬

‫همییانطور کییه مشییاهده میییشییود عبییداهلل بیین عمییر ّادعییا میییکنیید بسیییاری از‬

‫آییات و سیورههیای قیرآن از بیین رفتیه و کسییانی کیه ادعیا مییکننید تمیام قییرآن را‬

‫میدانند در اشتباهند‪ ،‬رراکه این افراد تنها آن مقدار از قرآن را که باقی مانده‬ ‫و به دست ما رسیده‪ ،‬یاد گرفتهاند‪.‬‬

‫سیوطی روایت دیگری را نیو از ابویونس‬

‫م عایشه نقو میکند که نشیان‬

‫دهنده وقوع تحریف در قرآن است‪ .‬حمیده دختر ابویونس میگوید‪:‬‬

‫ّ‬ ‫پیییدرم‪ 1‬در سی ّ‬ ‫یین هشیییتاد سیییالگی آییییه « ّإن اهلل وم ئکتیییه یصیییلون علییی‬ ‫ّ‬ ‫ّ‬ ‫ّ‬ ‫النبیی ییا أیهییا الی ین آمنییوا صییلوا علییه وسییلموا تسییلیما وعلییی الی ین‬ ‫ّ‬ ‫صلون ّ‬ ‫الصفو األول» را از قرآن عایشیه بیرایم قرائیت کیرد‪ .‬مییگو یید‪:‬‬ ‫ی‬ ‫قبییو از اینکییه عثمییان قییرآن هییا را تغییییر بدهیید آیییه می کور در قرآنییی کییه‬ ‫توس عایشه جمعآوری شده بود‪ ،‬اینگونه بود‪.‬‬

‫‪2‬‬

‫همییانطور کییه م حظییه میییکنییید عبییارت «وعلییی الی ین یصی ّیلون ّ‬ ‫الصیفو‬

‫األول» در ادامیه آیییه در قیرآنهییای فعلیی وجییود نیدارد‪ .‬و طبی نقیو می کور‪ ،‬اییین‬ ‫تغییییر و تحر یییف در زمییان عثمییان صییورت گرفتییه و ب شییی از آیییه حی‬

‫شییده‬

‫است‪.‬‬ ‫ّ‬ ‫پس از اینکه ب شیی از رواییات دال بیر وقیوع تحرییف در قیرآن را کیر کیردم‪،‬‬ ‫‪ .1‬پ رش ابویونس غالم عایشه بود‪.‬‬ ‫‪« .2‬عن محي ة بنن أيیونس قالن قدرأ عدىل أي‪ -‬وهدو ابدن ثامندن سدنة ‪ -‬يف مصدح‬

‫عائشدة‬

‫إ ّ اهلل و‬

‫الصدفوف‬ ‫مالئكته یص ّلو عىل النب ّ یا أهیا الذین آمنوا ص ّلوا عليه و س ّلموا تسلي ًام وعدىل الدذین یصد ّلو‬ ‫ّ‬ ‫األول ‪ .‬قالن قبل أ یغری عثام املصاح »‪ .‬االتقا يف علوم القرآ ج ‪ ،2‬ص ‪ ،48‬الندوذ السدابع و‬ ‫األربعو ‪ ،‬يف ناسخه و منسوخه‪.‬‬

‫‪ ....................................................................... 46‬از مناظره تا دستگیری‬

‫گفتم‪ :‬سیوطی در کتاب «اإل تقان في علوم القرآن» نودیی‬

‫بیه رهیو رواییت در‬

‫این زمینه نقو میکند و برخی از این روایات در کتابهای صحی ب اری و‬

‫مسییلم نیییو آمییده اسییت‪ .‬بییا وجییود اییین همییه روایییات کییه در کتییب شییما آمییده و‬

‫داللییت بییر وقییوع تحر یییف در قییرآن میییکنیید‪ ،‬رییرا شیییعیان را بییه قائییو بییودن بییه‬ ‫تحریف قرآن ّمتهم میکنید؟!‬ ‫گفیت‪ :‬اییین روایییات و میواردی کییه کییر کییردی از قبییو نسییخ تی وت اسییت‪،‬‬

‫یعنی ت وت و قرائت این آیات نسخ شده است‪.‬‬ ‫گفییتم‪ّ :‬اوال‪ :‬همییین مطلییب و نس یخ ت ی وت را ا گییر مییا بگییوئیم‪ ،‬میییپ یر ییید؟‬ ‫یعنی اگر ما بگوئیم‪ :‬آنگیه در کتیب شییعه در میورد حی‬

‫شیدن برخیی آییات‬

‫قییرآن آمییده‪ ،‬اشییاره بییه نسییخ تی وت دارد‪ ،‬اییین حییر را از مییا میییپ یر ییید و مییا را‬ ‫ّمتهم به قول به تحریف قرآن نمیکنید؟!‬ ‫ثانیا‪ :‬این نسخ ت وت که ّادعا کیردی در ریه زمیانی محقی شیده اسیت؟‬

‫آیا در زمان پیامبر‬

‫یا بعد از رحلیت ایشیان؟ اگیر در زمیان پییامبر ا کیرم‬

‫تی وت اییین آیییات نسییخ شییده باشیید‪ ،‬باییید مسییتند قییوی داشییته باشیید نییه خبییر‬

‫واحیید! ررا کییه اببییات نسییخ دلیییو یقینییی میییخواهیید و بییدون دلیییو قطعییی‬

‫نمیتوان گفت‪ :‬ف ن آیات در قرآن بوده و بعدها نسخ شده اسیت‪ .‬و اگیر بعید‬ ‫ّ‬ ‫و در دوره خلفا این اتفاق افتاده باشد‪ ،‬معنایش همان تحریف‬ ‫از پیامبر‬ ‫و دستبرد در قرآن است‪.‬‬

‫روایاتی که از منابع روائی شما نقو کردم نشان میدهد که برخی سورهها و‬

‫آیات قرآن در زمان خلیفه سوم از قرآن ح‬

‫هیچ ربطی به پیامبر اکرم‬

‫شده است و این تغییر و ح‬

‫ندارد؛ درحالیکه اگر قرار بود ت وت آیات نسخ‬

‫از مناظره تا دستگیری ‪47 .......................................... ................................‬‬

‫شود‪ ،‬باید توس خود پیامبر انجام میگرفت‪.‬‬ ‫ع وه بر روایات م کور‪ ،‬مسلمبن ّ‬ ‫حجا نیشابوری روایتیی را از عایشیه نقیو‬ ‫کرده که نشان دهنده وقوع تحریف و تغییر در قرآن میباشد‪.‬‬ ‫عایشه میگوید‪:‬‬

‫در زمان رسول خیدا آییاتی بیه ایین مضیمون در قیرآن وجیود داشیت کیه‬ ‫ا گییر زنییی ‪ 10‬بییار بییه کییودکی شیییر میییداد‪ ،‬آن کییود بییا فرزنییدان آن زن‬ ‫محییرم میییشیید‪ .‬اییین آیییات در زمییان حضییور رسییول خییدا نسییخ شیید و‬ ‫آیات جدیدی نازل شید کیه بیرای محیرم شیدن‪ ،‬پینر بیار شییر دادن را‬ ‫کافی میدانست‪ .‬هنگیامی کیه رسیول خیدا از دنییا رفتنید‪ ،‬ایین آییات‬ ‫در قرآن وجود داشت و ت وت میشد‪.‬‬

‫‪1‬‬

‫طحاوی نیو از عایشه نقو می کند‪:‬‬

‫ّ‬ ‫محرمیت با ده مرتبیه شییر دادن حاصیو مییشید و ایین در قیرآن بیود و‬ ‫سیییس اییین مطلییب سییاق شیید و آیییه نییازل شیید کییه پیینر بییار هییم بییرای‬

‫حرمت کافی است‪.‬‬

‫‪2‬‬

‫اینکه در روایت طحاوی آمده که «تحریم بیا ده بیار شییر دادن سیاق شید»‬

‫این بدان معناست که حکم آن ساق شد نه ت وت آن‪ .‬و اگر بگو ییم ت وت‬ ‫‪« .1‬عن عمرة عن عائشة أهنا قالن كا فيام أنزل مدن القدرآ عرشد رضدعات معلومدات حيدرمن ثدم نسدخن‬ ‫بخمس معلومات فتويف رسولاهلل‬

‫و ه ّن فيام یقرأ من القدرآ »‪ .‬صدحي مسدلم ص ‪ ،660‬كتداب‬

‫الرضاذ‪ ،‬باب التحریم بخمس رضعات‪ ،‬ح‪.24/1452/3582‬‬ ‫الرضداذ إال عرشد‬ ‫‪« .2‬عن عمرة‪ ،‬أ عائشة قالن كا فديام أندزل مدن القدرآ ‪ ،‬ثدم سدق «أ ال حيدرم مدن ّ‬ ‫ثم نزل بع أو سس رضعات »‪ .‬مشكل اآثار ج ‪ ،11‬ص ‪ ،486‬ح ‪.4561‬‬ ‫رضعات»‪ّ ،‬‬

‫‪ ....................................................................... 48‬از مناظره تا دستگیری‬

‫هییم نسییخ شیید بییا قییول عایشییه در صییحی مسییلم منافییات خواهیید داشییت کییه‬

‫عایشه میگوید این آیات تا آخر حیات پیامبر‬

‫در قرآن باقی بود‪ .‬بنیابراین‬

‫مقتضای فهم از مجموع این دو روایت ایین اسیت کیه حکیم آییه نسیخ شید نیه‬ ‫ت ی وت آن‪ .‬و در صییورتیکه اصییرار بییه منافییات اییین دو روایییت داشییته باشیییم‪،‬‬ ‫ّ‬ ‫روایات مسلم بر کتب دیگر مقیدم اسیت‪ .‬در نتیجیه نسیخ آییه تحیریم بیا ده بیار‬

‫شیر دادن‪ ،‬نسخ حکم بوده نه نسخ ت وت‪ ،‬و حال آنکه این آیه هیم اکنیون در‬ ‫قرآن نیست‪ .‬و این به معنی کم شدن و تحریف قرآن است‪.‬‬

‫پس دو سؤال مطرح است‪:‬‬ ‫ّ‬ ‫محرمیت را بیا ده بیار شییر‬ ‫آیاتی که‬ ‫سؤال ّاول‪ :‬اگر در زمان پیامبر اکرم‬ ‫ّ‬ ‫دادن محق میداند‪ ،‬در قرآن بوده و قرائت مییشیدند یعنیی از میواردی بودنید‬ ‫که حکم آن نسخ شده ّاما ت وت آن آیات نسخ نشده است؛ پس ررا در قرآن‬ ‫فعلی این آیات موجود نیست؟ آیا نسخ ت وت هم شیده اسیت؟ اگیر بگو ییید‬

‫آری‪ ،‬به گفته عایشه این نسخ ت وت باید بعد از رحلت پیامبر اکرم‬ ‫باشیید و حییال آنکییه بعیید از پیییامبر‬

‫است‪.‬‬

‫بوده‬

‫نسییخ معنییی نییدارد و همییان تحریییف‬

‫پییس قائییو شییدن بییه اینکییه اییین آیییات هییم مشییمول نسییخ حکییم بییوده و هییم‬

‫مشمول نسخ تی وت‪ ،‬ایین همیان تحر ییف اسیت‪ ،‬ررا کیه نسیخ ت وتیی در کیار‬

‫نیست‪.‬‬

‫سااؤال ّ​ّو ‪ :‬آن آیییهای کییه حکییم را بییه پیینر بیییار شیییر دادن تغییییر داد کجیییا‬ ‫است؟ طب ک م عایشه‪ ،‬آن آیه در قرآن بوده؛ ّاما انن نیست‪ .‬آییا ایین رییوی‬ ‫یر از تحریف است؟‬

‫از مناظره تا دستگیری ‪49 ........................................... ................................‬‬

‫عییالم یمنییی کییه ظییاهرا در موضییع انفعییال قییرار گرفتییه بییود بییه توجیییه روایییت‬

‫عایشیه پرداختیه و گفیت‪ :‬مقصیود از ایین حیدیث ایین اسیت کیه آن آییهای کیه‬ ‫تحریم را به پنر بار شیر دادن تغییر و تقلیو میدهد نیو نسخ ت وت شد‪ ،‬ولی‬

‫رییون اواخییر عمییر پیییامبر‬

‫بییود بسیییاری از مییردم از نسییخ ت ی وت آن مطلییع‬

‫نشدند‪ ،‬فل ا در قرآنها موجود بود و پس از پیامبر‬

‫هم ت وت میشد‪.‬‬

‫گفتم‪ :‬ایین ترجمیه و توضیی از خیودت نیسیت‪ .‬ایین مطلیب را از نیووی در‬

‫شییرح صییحی مسییلم گرفتییهای‪ 1.‬و البتییه اییین برداشییت و توضییی نیییو اشییتباه‬

‫اسییت؛ ررا کییه ظییاهر عبییارت روایییت اییین اسییت کییه ابتییدا بییا ده بییار ش ییر دادن‬ ‫ّ‬ ‫محرمییت مییآمید‬ ‫محرم ّیت میآمد و سیس نسخ شد و با پنر بیار شییر دادن‬ ‫ّاما هنوز آن آیات که ده بار شییردادن را الزم مییدانسیت در قیرآن بیود و تی وت‬

‫میشد‪.‬‬

‫و در عبیارت صییحی مسییلم هیییچ اشییارهای بییه اییین مطلییب نشییده کییه آیییه‬ ‫تحریم با پنر بار هم نسخ شد اما مردم آن را ّ‬ ‫متوجه نشدند‪ .‬شما به ره دلییو‬

‫ادعیا میییکنیید کییه آییه تحییریم بیا پیینر بیار هییم نسیخ شیید؟! ّادعیای نسییخ دلیییو‬ ‫یقینی میخواهد و شما هیچ دلیو قطعی بر نسخ شدن این آیه ندارید؟‬

‫او سکوت کرد و من ادامه دادم و پرسیدم‪ :‬آیا شما می خواهید بگو یید که‬

‫پیامبر‬

‫در تبلی و رساندن قرآن و احکام به مردم کوتاهی کردهاند؟‬

‫‪« .1‬معناه أ ّ النّس بخمس رضعات ّ‬ ‫تأخر انزاله ج ا حتی انّه‬

‫ّ‬ ‫تويف و بعض النا‬

‫یقرأ سس رضدعات و‬

‫فلام بلغهم النّس بع ذلك رجعوا عن ذلك و أمجعدوا‬ ‫جیعلها قرآنا ّ‬ ‫متلوا لكونه مل یبلغه النّس لقرب عه ه ّ‬ ‫احلجاج ج ‪ ،4‬ص ‪ ،24‬كتاب الرضاذ‪ ،‬بداب مدا‬ ‫علی أ ّ هذا الیتلی»‪ .‬املنهاج يف رشح صحي مسلم بن ّ‬ ‫حيرم الرضاذ‪ .‬رشح ح یث‪.1450/17‬‬

‫‪ ........................................................................ 50‬از مناظره تا دستگیری‬

‫گفت‪ :‬خیر‪.‬‬

‫گفتم‪ :‬پس این ره حرفی است کیه مییگوییید‪ :‬پییامبر‬

‫از دنییا رفتنید و‬

‫بسیاری از مردم خبر نداشتند که آیه تحریم بیا پینر بیار نییو نسیخ تی وت شیده‬

‫است؟! معنای س ن شما این اسیت کیه پییامبر‬

‫کوتیاهی کیرده و اعی ن‬

‫عمومی نکرده و نسخ شدن ت وت این آیات را به اط ع مردم نرسانده بودند‪.‬‬

‫این روایت به صراحت بر وقوع تحریف داللت دارد‪ ،‬زیرا عایشه میگو یید‪:‬‬ ‫ّ‬ ‫ّ‬ ‫محرمییت بیا پینر بیار نیازل شید امیا آییه‬ ‫محرمییت بیا ده بیار نسیخ شید و آییه‬ ‫آیه‬ ‫نسخ شده در قرآن موجود بود رراکه تنها حکم آن نسخ شده بیود و تی وت آن‬ ‫نسخ نشده بود و اال اگر ت وت آن نیو نسخ شده بود‪ ،‬نبایید بعید از پییامبر‬

‫در قرآنها باقی میماند‪.‬‬

‫مطلب دیگر اینکه ما بر ت‬

‫ت‬

‫آیات قرآن دلییو متیواتر دار ییم و معتقیدیم‬

‫قرآن به صورت متواتر برای ما نقو شده اسیت و یقیین بیه نیزول یی‬

‫یی‬

‫آییات‬

‫آن داریم و در قطعی بودن قیرآن بیه تیواتر آن اسیتدالل مییکنییم‪ .‬و طبی همیین‬ ‫تییواتر‪ ،‬آیییات ناسییخ و منسییوخ‪ ،‬محکییم و متشییابه را مییی پی یریم‪ .‬حییال شییما کییه‬

‫ادعا میکنید برخی از آییات قیرآن نسیخ تی وت شیده اسیت آییا دلییو قطعیی و‬ ‫یقینی بر این مطلب دارید؟ ییا اسیتناد شیما بیه اخبیار آحیاد اسیت؟ اگیر دلییو‬ ‫قطعی و یقینیی نداشیته باشیید‪ ،‬بیا خبیر واحید ّ‬ ‫حتیی اگیر سیندش نییو صیحی‬ ‫باشد ‪ ،‬نمیتوانید نسخ ت وت را اببات کنید‪.‬‬

‫مضییافا بییر اینکییه پ ی یرفتن نسییخ ت ی وت در بییاره مقییدار فییراوان و عظیم یی از‬

‫آیات قرآن کیریم بسییار مشیکو اسیت‪ .‬آییا مییتیوان پی یرفت سیوره احیواب کیه‬ ‫دویست آیه بوده‪ ،‬نودی‬

‫به ‪ 130‬آییه از آن میورد نسیخ تی وت واقیع شیود و تنهیا‬

‫از مناظره تا دستگیری ‪51 ........................................... ................................‬‬

‫حدود ‪ 70‬آیه از آن باقی مانده باشد؟ آیا ک م ابوموسی اشعری دربیاره حی‬

‫دو سوره کامو و بزره که یکی به اندازه سوره برائت و دیگری به اندازه یکیی از‬ ‫ّ‬ ‫مسبحات بوده را میتوان حمو بر نسخ ت وت کرد؟‬ ‫لسان برخی از روایات که در منابع حدیثی شما وجود دارد‪ ،‬دور از معنیای‬

‫نسخ ت وت است و ظهور در تحریف و ح‬

‫دارد‪ .‬آیا روایت عبد اهللبنعمر‬

‫که میگوید‪« :‬برخی از شما میپندار یید کیه قیرآن را تمامیا ییاد گرفتیهایید و حیال‬

‫آنکه بسیاری از قرآن از بین رفته است‪ .‬و باید اینگونه بگوییید کیه آن مقیدار از‬ ‫قرآن را که آشکار است یاد گرفتهام»‪ ،1‬با نسخ تی وت سیازگار اسیت؟ ییا ظهیور‬

‫در ح‬

‫و تحریف قرآن دارد؟‬

‫بنابراین حمو این دسته از روایات بر معنی «نسخ ت وت» مقبول نیسیت‪.‬‬

‫و این روایات ظهور در وقوع تحریف و ح‬

‫دارد‪.‬‬

‫آیا روایت ابن مردویه از ابن مسعود را هم حمو بر نسخ ت وت می کنی؟‬

‫ابن مردویه از ابن مسعود نقو کرده که ‪:‬‬

‫َ‬ ‫َ َُ َ َ ُ ُ َ ْ َ ُ َ َ‬ ‫َ‬ ‫نزل ِإل ْي َك ِمن ر ِّب َك َو ِإن ل ْ​ْ‬ ‫«ما در عهد پیامبر‬ ‫آیه يا أيها البسهل ب ِلغ ما أ ِ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َْ َ ْ َ​َ َ​َْ َ َ َ​َ ُ َ ُ َ ْ ُ َ َ َ‬ ‫الن ِاس إ َن الل َه ل َ َي ْه ِدي ال َر ْه َم الك ِافب َ‬ ‫ين ‪ 2‬را‬ ‫تفعل فما بلغت ِرسالته والله يع ِصمك ِمن‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬

‫اینگونه می خواندیم‪:‬‬

‫ُ‬ ‫َ َْ‬ ‫َيا َأ ُي َها َ‬ ‫الب ُس ُهل َب ِل ْغ َما أنز َل إ َل ْي َك ِمن َرب َك َان علي ًا َمه َل المؤ ِم َ‬ ‫نين َو ِإن ل ْ​ْ تف َع ْل‬ ‫ِّ‬ ‫ِ ِ‬

‫‪« .1‬عن ابنعمر قال الیقول ّن أح كم ق أخذت القرآ ك ّله و ما ی ریه ما ك ّله! ق ذهب منه قرآ كثری‪ ،‬ولكدن‬ ‫ليقل ق أخذت منه ما ظهدر»‪ .‬االتقدا يف علدوم القدرآ ج ‪ ،2‬ص ‪ ،48‬الندوذ السدابع و االربعدو ‪ ،‬يف‬ ‫ناسخه و منسوخه‪.‬‬ ‫‪ .2‬سوره مائ ة ‪ ، 5‬آیه ‪.67‬‬

‫‪ ........................................................................52‬از مناظره تا دستگیری‬

‫َ​َ َ​َْ َ َ َ​َ ُ َ ُ َ ْ ُ َ َ َ‬ ‫الن ِاس إ َن الل َه ل َ َي ْه ِدي ْال َر ْه َم ْال َك ِافب َ‬ ‫ين »‪.‬‬ ‫فما بلغت ِرسالته والله يع ِصمك ِمن‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬

‫‪1‬‬

‫هبی درباره جمعآوری قرآنها در زمان خلیفه سوم مینویسد‪:‬‬

‫عبیداهللبین مسیعود هنگییام جمیعآوری قیرآن توسی ز ییید بین بابیت‪ ،‬بییه‬ ‫مردم کوفه میگفت‪ :‬قرآنهای خویش را محافظت کنید تا به دسیت‬

‫زید بن بابت نیفتد؛ و روز قیامت با قرآنهائی که محافظت کردهایید‬ ‫خدا را م قات کنید‪.‬‬

‫‪2‬‬

‫این ک م ابنمسعود به ره دلیو بوده؟! آییا بیه نظیر او ز یید بین بابیت قصید‬

‫داشته در جمعآوری قرآن خیانت کند؟ این ک م ابن مسعود را علمیای شیما‬

‫نقو کرده اند‪.‬‬ ‫ّ‬ ‫شما‪ ،‬محدبین اهو سنت را که این همه روایت درباره تحر ییف قیرآن نقیو‬ ‫کردهاند‪ ،‬به تحریف ّمتهم نمیکنید‪ّ ،‬اما شیعه را ّمتهم به قول به تحریف قرآن‬

‫میکنید؟!‬

‫پس از آنکه عالم وهابی نتوانست از ادعای خیویش مبنیی بیر نسیخ تی وت‬

‫دفییاع کنیید‪ ،‬گفییت‪ :‬اییین روایییاتی کییه سیییوطی در «االتقییان» نقییو کییرده مشییکو‬

‫سندی دارد‪.‬‬

‫‪ « .1‬ابن مردویه عن ابن مسعود قال كنا نقرأ عىل عه رسول اهلل‬

‫الرسول بلا ما أندزل اليدك مدن‬ ‫یاأهیا ّ‬ ‫ّ‬

‫ر ّبك ا ّ عل ّيا موىل امل منن و إ مل تفعل فام بلغن رسالته واهلل یعصمك من النا »‪ .‬مناقدب عديل بدن أي‬ ‫عيل ص ‪ 239‬و ‪ ،240‬سورة املائ ة‪ ،‬ذیل آیه ‪،67‬ح ‪ 346‬و ال ّ ر املنثور يف‬ ‫طالب و ما نزل من القرآ يف ّ‬ ‫التفسری باملأثور ج‪ ،3‬ص ‪ ،109‬ذیل آیه ‪ 67‬سوره مائ ة‪.‬‬ ‫‪« .2‬یا أهل الكوفدة ! اكتمدوا املصداح‬

‫التد عند كم وغ ّلوهدا‪ ،‬فدإ ّ اهلل قدال‬

‫‪     ‬‬

‫‪ ‬فالقوا اهلل باملصاح »‪ .‬سری أعالم النبال ج‪ ،1‬ص ‪ ،487‬رشح حال عب اهلل بدن مسدعود‪ ،‬ش‬ ‫‪.87‬‬

‫از مناظره تا دستگیری ‪53 .......................................... ................................‬‬

‫در پاسخ به او گفتم‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ّاوال‪ :‬اگر همین مطلیب را دربیاره رواییاتی کیه در منیابع شییعه آمیده بگیو ییم‪،‬‬

‫قانع میشوی و میپ یری؟ اگر ما بگو ییم‪ :‬نسبت به روایات تحریف قرآن که‬

‫شما میگوییید در کتیب شییعه آمیده‪ ،‬همیین نظیر را دار ییم‪ ،‬از میا مییپ یر یید؟‬ ‫ّ‬ ‫ررا شما آن را اصو مسلم می دانید؟‬ ‫ّ‬ ‫ثانیا‪ :‬برخی از روایات دال بر وقوع تحریف در قرآن در کتابهای صیحی‬

‫ب اری و مسلم نقو شده است‪ .‬آیا ب اری و مسیلم رواییات ضیعیف را نییو در‬

‫کتییابهایشییان نقییو کییردهانیید؟ آیییا در کت یابهییای صییحی ب ییاری و مسییلم‬ ‫روایات ضعیف نیو پیدا میشود؟‬

‫ثالثااا‪ :‬آیییا بییا وجییود تعییداد ز یییاد روایییاتی کییه کتییب شییما در اییین بییاب نقییو‬

‫کردهاند‪ ،‬باز هم احتیا به بررسی سندی هست؟‬ ‫امامت از اصول دین است‬

‫عالم یمنی با ّ‬ ‫توجه بیه مطالیب و مسیتندات فراوانیی کیه دربیاره تحرییف ییا‬

‫عدم قرآن مطرح شد‪ ،‬مناظره و بحث و گفتگو در اینباره را پاییان یافتیه دیید و‬ ‫به سراغ موضوع دیگری رفت و گفت‪ :‬شما امامت را از اصول دین میدانید و‬

‫معتقدید پس از رسول خیدا‬

‫‪ ،‬حضیرت ّ‬ ‫علیی‬

‫ّ‬ ‫وصیی و جانشیین ایشیان‬

‫اسییت و منکییران امامییت ب فصییو ایشییان را کییافر میییدانییید‪ ،‬پییس طبی اعتقییاد‬

‫شما‪ ،‬خلفا کافر هستند‪.‬‬

‫گف ییتم‪ :‬ت ییو نییییو همیییان روش اسی ی‬

‫خ ییودت اب یینتیمی ییه را پ یییش گرفت ییه و‬

‫هنگییامی کییه در بحییث و منییاظره در بییاره ی ی‬

‫موضییوع شکسییت میییخییوری‪،‬‬

‫‪ ........................................................................54‬از مناظره تا دستگیری‬

‫هماننیید گنجشییکی کییه هنگییام بییه دام افتییادن از شییاخهای بییه شییاخه دیگییر‬ ‫‪1‬‬

‫میپرد‪ ،‬موضوع بحث را عوم کرده و فرار میکنی‪.‬‬ ‫ّاما در مورد موضوع بحث و سؤالی که مطرح کردی باید بگویم‪:‬‬

‫ّاوال‪ :‬قصیید تییو اییین اسییت کییه از میین در بییاره کییافر بییودن ابییوبکر و عمییر اقییرار‬

‫بگیری‪.‬‬

‫ثانیا‪ :‬خود شما نقو میکنید که «اگر کسی بمیرد و بیعت امامی بر گردنش‬

‫نباشد به مره جاهلیت مرده است»‪.‬‬

‫‪2‬‬

‫صفی ال ین هن ی كه ازعلامی اهل سنن اسن در مورد كتاب «احلمویة الكربی» با ابنتيميه مناظره دا ته‬ ‫‪.1‬‬ ‫ّ‬ ‫و به وی میلوی تو در بحث مانن لنجشكی هستی كه در حلظه به دام افتاد ‪ ،‬به اخهای دیگدر فدرار‬ ‫میكن ‪« .‬و ملا وقع من ابن تيمية يف املس لة احلمویة ما وقع وعق له املجلس ب ار السعادة بن ی ي األمدری‬ ‫تنكز و مجعن العلام أ اروا بأ الشي اهلن ي حيرض فحرض و كا اهلند ي طویدل الدنفس يف التقریدر إذا‬ ‫یدتم ال ّتقریدر ّإال و قد‬ ‫یقرره ال ی ذ بهة و ال اعرتاضا ّإال ق أ ار إليه يف التقریر بحيدث ال ّ‬ ‫رشذ يف وجه ّ‬ ‫بع عىل املعرت‬

‫یقرر أخذ ابنتيمية یعجل عليه عىل عادتده و خیدرج مدن يش إىل يش‬ ‫فلام رشذ ّ‬ ‫مقاومته ّ‬

‫فدر إىل مكدا آخدر و‬ ‫فقال له اهلن ي ما أراك یا ابن تيمية ّإال كالعصفور حيث أردت أ أقبضه من مكا ّ‬ ‫كا األمری تنكز یعظم اهلن ي و یعتق ه و كا اهلن ي ي احلدايین ك ّلهدم فك ّلهدم صد ر عدن رأیده و‬ ‫حبس ابن تيمية بسبب تلك املس لة و ه الت تضمنن قوله باجلهة و نودي عليه يف البل و عىل أصدحابه‬ ‫و عزلوا من وظائفهم»‪ .‬طبقات الشافع ّية الكربی ج ‪ ،9‬ص‪ 163‬و ‪ ،164‬رشح حال ي صف الد ّ ین‬ ‫هن ي ارموي‪ ،‬ش‪.1319‬‬ ‫‪ .2‬این رواین در منابع متع د ح یثی اهل سنن با عباراتی مهچو «من مات و ال امام له مات ميتة جاهلية»‪،‬‬ ‫«من مات و ليس عليه امام مات ميتة جاهلية»‪« ،‬من مات و ليس عليه امام فإ موتته موتة جاهلية»‪« ،‬من‬ ‫مات بغری امام مات ميتة جاهلية»‪« ،‬من مات و ال بيعة عليه مات ميتدة جاهليدة»‪« ،‬مدن مدات و ال طاعدة‬ ‫عليه مات ميتة جاهلية»‪« ،‬من مات و ليس يف عنقه بيعة مات ميتدة جاهليدة»‪« ،‬مدن مدات و ليسدن عليده‬ ‫طاعة مات ميتة جاهلية» و‪ ...‬آم ه اسن‪ .‬برای مطالعه این احادیث میتواني به این كتب از اهدل سدنّن‬

‫از مناظره تا دستگیری ‪55........................................... ................................‬‬

‫اگر امامت از اصول دین اس م نیست! ررا کسی که بدون داشتن بیعیت‬

‫با امام از دنیا میرود‪ ،‬مرگش مره جاهلی است؟ ررا عبداهلل بن عمر با یز یید‬ ‫بن معاو ییه بیعیت مییکنید؟‪ 1‬وریرا بیا دسیت کشییدن روی پاهیای ّ‬ ‫حجیا بین‬ ‫یوسف بقفی با عبدالمل‬

‫بن مروان بیعت میکند؟‬

‫‪2‬‬

‫مراجعه كني صحي مسلم ص ‪ ،883‬كتاب االمارة‪ ،‬باب األمدر بلدزوم اجلامعدة عدن ظهدور الفدتن و‬ ‫حتذیر ال ّ عاة الی الكفدر‪ ،‬ح ‪58/1851/4770‬؛ املعجدم الكبدری ج ‪ ،19‬ص ‪ ،335‬ح ‪ ،769‬حد یث‬ ‫ذكوا ابوصال السام عن معاویة و ج ‪ ،19‬ص ‪ ،388‬ح ‪ ،910‬ح یث رشی بدن عبيد عدن معاویدة؛‬ ‫املعجم االوس‬

‫ج ‪ ،1‬ص ‪ ،80‬ح ‪ 225‬و ج ‪ ،4‬ص ‪ ،232‬ح ‪5819‬؛ املست رك علدی الصدحيحن ج‬

‫‪ ،1‬ص ‪ ،204‬كتاب العلم‪ ،‬ح ‪403‬؛ مسن امحد بدن حنبدل ج ‪ ،2‬ص ‪ 111‬و ج ‪ ،3‬ص ‪ 446‬و ج ‪،4‬‬ ‫ص ‪96‬؛ املصن‬

‫يف األحادیث و اآثار ج ‪ ،8‬ص ‪ ،605‬كتاب الفتن من كره اخلروج يف الفتندة و تعدوذ‬

‫عنها‪ ،‬ح ‪92‬؛ همع الزوائ و منبع الفوائد ج ‪ ،5‬ص ‪ 223 ،219 ،218‬و ‪ ،225‬كتداب اخلالفدة بداب‬ ‫لزوم اجلامعة و طاعة األئمة و النّه عن قتاهلم و باب لزوم اجلامعدة و النّهد عدن اخلدروج عدن األمدة و‬ ‫قتاهلم‪.‬‬ ‫حممد عدن‬ ‫‪« .1‬ح ثنا عبي اهلل بن معاذ العنربي ح ثنا أي ح ثنا عاصم ‪ -‬وهو ابن حمم بن زی ‪ -‬عن زید بدن ّ‬ ‫نافع قال جا عب اهلل بن عمر إىل عب اهلل بن مطيع حن كا من أمر احلرة ما كا زمن یزید بدن معاویدة‪،‬‬ ‫فقال اطرحوا أليعب الرمحن وسادة‪ .‬فقال إين ملآتك ألجلس أتيتك ألح ثك حد یثا سدمعن رسدول‪-‬‬ ‫اهلل‬

‫یقوله‪ ،‬سمعن رسولاهلل‬

‫یقول من خلع ی ا من طاعة لقی اهلل یوم القيامدة ال حجدة لده و‬

‫من مات و ليس يف عنقه بيعة مات ميتة جاهلية»‪ .‬صحي مسلم ص ‪ ،883‬كتداب االمدارة‪ ،‬بداب االمدر‬ ‫بلزوم اجلامعةعن ظهور الفتن و حتذیر ال ّ عاة الی الكفر‪ ،‬ح ‪.58/1851/4770‬‬ ‫‪ .2‬ابن ابی احل ی میلوی عب اهلل بن عمر با امریامل منن بيعن نكرد اما در دورا عب امللک بن مروا بدرای‬ ‫عمل به ح یث من مات و ال امام له مات ميتة جاهل ّية راضی نش كه حتی یک ب را هم ب و بيعدن‬ ‫با امام صب كن ‪ ،‬لذا بانه نزد حجاج بن یوس‬ ‫عيل‬ ‫بيعن كن ‪« .‬فإنّه امتنع من بيعة ّ‬

‫ثقفی آم تا با او كه نامین ه عبد امللک بدن مدروا بدود‬

‫و طرق عىل احلجاج بابه ليال ليبایع لعب امللدك كديال یبيدن تلدك‬

‫‪ ....................................................................... 56‬از مناظره تا دستگیری‬

‫بعیید از‬

‫ا گییر امامییت از اصییول دییین اس ی م نیسییت رییرا حضییرت ابییراهیم‬ ‫مقییام نبی ّیوت بییه مقییام امامییت رسیییدند؟‪ 1‬اییین مییاجرا نشییان میییدهیید کییه مقییام‬ ‫نبوت باالتر است‪ ،‬پس اگر ّ‬ ‫امامت از مقام ّ‬ ‫نبوت از اصول است قطعیا امامیت‬

‫نیو از اصول دین اس م است‪.‬‬

‫ثالثا‪ :‬شما فکیر مییکنیید کیه امامیت از اصیول دیین نیسیت و بیه میا اشیکال‬

‫میکنیید کیه ریرا منکیر امامیت امیرالمیؤمنین‬

‫را کیافر مییدانییم؟ مین هیم از‬

‫شما ی سؤال دارم‪ .‬اگر امامت از اصول دین اس م نیست‪ ،‬ریرا شیما کسیی‬ ‫ّ‬ ‫را که منکر امامت عمر و ابوبکر باشد‪ ،‬مرتد‪ ،‬کافر و خار از اصیو اسی م میی‪-‬‬ ‫دانید‪ ،‬و خون او را مباح می شمارید؟‬

‫اگر امامت از اصول دین اس م نیست‪ ،‬ررا علمای شیما بحیث امامیت را‬ ‫در کتب اعتقادات و ک م در کنار سایر اصول اعتقادی مثو توحیید و ّ‬ ‫نبیوت‬ ‫الليلة بال إمام زعم ألنه روي عن النب‬

‫أنه قال من مات و ال إمام له مات ميتة جاهلية و حتى بلدا‬

‫من احتقار احلجاج له و اسرتذاله حاله أ أخرج رجله من الفراش فقال أصفق بي ك عليها»‪ .‬رشح هندج‬ ‫عديل‬ ‫البالغة ج ‪ ،13‬ص‪ ،242‬رشح خطبه ‪ 238‬معروف به قاصعه‪ ،‬القدول يف أسدالم أي بكدر و ّ‬ ‫خصائ‬

‫و‬

‫ّ‬ ‫كل منهام‪.‬‬

‫‪« .1‬و أخرج ابنإسحق و ابن أيحاتم عن ابنعبا‬

‫قال الكلامت الت ابتيل ه ّن إبراهيم فأمتهن فدراق قومده‬

‫يف اهلل حن أمر بمفارقتهم‪ ،‬و حماجته نمرود يف اهلل حن وقفه عىل ما وقفه عليه من خطر األمدر الدذي فيده‬ ‫خالفهم‪ ،‬و صربه عىل قذفهم إ ّیاه يف النّار ليحرقوه يف اهلل‪ ،‬و اهلجرة بع ذلك من وطنه و بالده حدن أمدره‬ ‫فلام م ىد عدىل ذلدك‬ ‫باخلروج عنهم‪ ،‬و ما أمره به من الضيافة و الصرب عليها‪ ،‬و ما ابتيل به من ذب ول ه‪ّ .‬‬ ‫كله و أخلصه البال قال اهلل له أسلم؛ ‪ .»    ‬ال ر املنثور يف التّفسری باملأثور ج‬ ‫‪ ،1‬ص ‪ 245‬و ‪ ،246‬ذیل آیه ‪ 124‬سوره بقره‪.‬‬

‫از مناظره تا دستگیری ‪57 .......................................... ................................‬‬

‫و معاد مطرح کرده اند‪ 1.‬آیا بهتر نیست کیه بحیث در میورد امامیت را بیه کتیب‬ ‫فقهی‪ ،‬تاری ی یا اخ قی واگ ار کنند؟‬

‫رابعا‪ :‬برخی از علمیای شیما مثیو سیبکی و بیضیاوی تصیری کیردهانید کیه‬

‫امامت از اصول دین است هر رند این مساله اخت فی است‪.‬‬

‫‪2‬‬

‫استدالل به نماز خواندن پشت سر خلفا‬

‫سی نم کییه بییه اینجییا رسییید‪ ،‬پرسییید‪ :‬آیییا خلفییا بییه خییاطر صییب خ فییت‪،‬‬

‫گناهکییار هسییتند؟ رطییور حضییرت علی ّیی‬

‫پشییت سییر افییراد گناهکییار نمییاز‬

‫میخواند؟‬ ‫ّ ا‬ ‫در پاسییخ بییه سییؤال او گفییتم‪ :‬اوال‪ :‬شییما کییه گنییاه و معصیییت را ب یر پیییامبر‬ ‫ا کییرم‬

‫تجییویو کییردی‪ ،‬رییرا ارتکییاب معصیییت را از خلفییا و دیگییر صییحابه‬

‫‪ .1‬به كتابهای املغن يف أبواب التوحي و الع ل ج ‪20‬؛ كتاب السنة عب اهلل بدن امحد بدن حنبدل ج ‪ ،2‬ص‬ ‫وصی رسولاهلل‬ ‫‪ ،586 - 532‬هل ّ‬

‫؟ ح ‪1707 - 1245‬؛ كتاب السدنة امحد بدن عمدرو بدن ابدی‬

‫فعيل مواله؛ رشح أصدول‬ ‫عاصم ج ‪ ،2‬ص ‪ ،925 - 617‬باب ذكر مفارق اجلامعة‪ ،‬باب من كنن مواله ّ‬ ‫الصددحابة و ال ّتددابعن مددن بعد هم ج ‪،7‬‬ ‫السدنّة و إمجدداذ ّ‬ ‫السدنّة و اجلامعددة مددن الكتدداب و ّ‬ ‫اعتقدداد أهددل ّ‬ ‫ص‪ ،1360‬سياق ما روي يف بيعة أيبكر و ترتيب اخلالفة و كيف ّيدة البيعدة و ص ‪ ،1403‬بيعدة عمدر بدن‬ ‫اخلطاب و ترتيب خالفته و ص ‪ ،1419‬ترتيب خالفة عثام بن عفا و ص ‪ ،1469‬ترتيب اخلالفدة بدن‬ ‫األربعة و كتب دیگر كالمی اهل سنن مراجعه كني ‪.‬‬ ‫‪« .2‬وأجاب عن األولن أعن اإلقامة و التسمية بأهنام من مسائل الفروذ وال كفر وال ب عدة يف خمدالفتهام فلدم‪-‬‬ ‫تتوافر ال واع عىل نقلها لذلك بخالف اإلمامة فإهنا مدن األصدول وخمالفتهدا ب عدة»‪ .‬اإلهداج يف رشح‬ ‫املنهاج عىل منهاج الوصول إىل علم األصول ج ‪ ،2‬ص ‪ ،327‬الكتاب الثداين يفالسدنة‪ ،‬البداب الثداين يف‬ ‫األخبار‪ ،‬الفصل الثاين فيام علم كذبه‪.‬‬

‫‪ ....................................................................... 58‬از مناظره تا دستگیری‬

‫محال و بعید می دانیی؟ اگیر کسیی نسیبت گنیاه بیه خلفیا و ییا برخیی صیحابه‬ ‫بدهد و لب به اعترام نسبت به آنان باز کند‪ ،‬حکم بیه ارتیداد وی مییکنیید‬ ‫گناهکیار بیودهانید هییچ عکیس العملیی در برابیر‬ ‫ّاما اگر کسی بگو یید انبییا‬

‫وی نشان نمی دهید!‬ ‫ا‬ ‫ثانیااا‪ :‬نمییاز خوانییدن حضییرت علییی و اقتییدای ایشییان بییه خلفییا‪ ،‬هیییچ‬ ‫ّ‬ ‫مشکلی را برای شما حو نمی کنید؛ زییرا بیر اسیاح رواییات و اعتقیادات شیما‬ ‫نماز را میتوان پشت سر هر انسان فیاجر و فاسیقی خوانید‪ .‬ابیوداود سجسیتانی‬

‫که یکی از صاحبان کتب سته اهو سنت است از طری ابوهریره و به نقیو از‬

‫رسول خدا‬

‫مینویسد‪:‬‬

‫« ّ‬ ‫الص‬

‫ّ‬ ‫المکتوبة واجبة خلف کو مسلم ّبرا کان او فاجرا و إن عمیو‬

‫الکبائر»‪.‬‬

‫‪1‬‬

‫یعن یی‪ :‬نمییاز هییای واجییب را پشییت سییر هییر امییام جمییاعتی ب وانییید خییواه‬

‫نیکوکار باشد‪ ،‬خواه فاس و فاجر و اگرره مرتکب گناهان کبیره شود‪.‬‬ ‫ّ‬ ‫ّ‬ ‫نقیو میی کنید کیه‪« :‬صیلوا خلیف کیو ّبیر و‬ ‫و باز هم ابوهریره از پییامبر‬ ‫ّ‬ ‫ّ‬ ‫ّ‬ ‫‪2‬‬ ‫فاجر و صلوا علی کو ّبر و فاجر و جاهدوا مع کو ّبر و فاجر»‬

‫یعنی‪ :‬نمازهایتان را پشت سر هر انسان نیکوکار یا فاجر و فاسقی ب وانیید‬ ‫و در نمییاز ّمیییت برهییر فییرد فاسی یییا نیکوکییاری حاضییر شییوید و بییا هییر امییامی بییه‬ ‫جهاد بروید خواه عادل باشد و خواه فاس و فاجر‪.‬‬

‫رب و الفاجر‪ ،‬ح ‪.594‬‬ ‫‪ 1.‬سنن ايداود ص ‪ ،78‬كتاب ّ‬ ‫الصالة‪ ،‬أبواب االمامة‪ ،‬باب إمامة ال ّ‬ ‫الصالة عليه‪ ،‬ح ‪.10‬‬ ‫الصالة معه و ّ‬ ‫‪ .2‬سنن دارقطنی ج ‪ ،2‬ص ‪ ،57‬كتاب العي ین‪ ،‬باب صفة من جتوز ّ‬

‫از مناظره تا دستگیری ‪59........................................... ................................‬‬

‫پییس ا گییر حضییرت علییی در نمییاز جماعییت ابییوبکر و عمییر شییرکت کییرده‬ ‫ّ‬ ‫باشند‪ ،‬با توجه به روایات و اعتقادات شما‪ ،‬این شرکت حقانیت و صیداقت‬ ‫آن دو را اببات نمیکند‪.‬‬

‫آیا حضرت علی‬

‫از خلیفه دوم تمجید کرده اند؟!‬

‫عالم یمنی وقتیی از مسیأله نمازخوانیدن امیرالمیؤمنین‬

‫پشیت سیر خلفیا‬

‫راه به جایی نبرد‪ ،‬گفت‪ :‬اگر خلفای سهگانه افیرادی اصیب و معصییت کیار‬

‫هسییییتند‪ ،‬رییییرا حضییییرت علی ّ‬ ‫یییی‬

‫نهرالب ة رنین آمده‪:‬‬

‫از خلیفیییه دوم تعر ییییف کیییرده اسیییت؟ در‬

‫«رب الدبفالن‪،‬بفل بقومباألودبوبداویبالعم بوبأقیمبالسن بوبخلفبالفتند ب‬ ‫وبذمد بنق ي بالثددو بقلیددعبالعید بأصددی بخیرمددیبوبسددب بهللد میبأدیبارب‬ ‫طی تددابوباق دددیهب ددا‪ ،‬حعبوبقددر م يفبطددامبشتشددعب ب ب ت د یبفهیددیب‬

‫الضیلبوب یستی ببا ت ی»‪ 1.‬ب‬

‫ترجمییه‪ :‬خییدا بیی د ف نییی را بییا برکییت گردانیید‪ ،‬سییوگند کیییه کجییی را‬ ‫راست نمود و مرم را ع کرد و ّ‬ ‫سنت را بپاداشت و فتنه را پشیت‬

‫سر انیداخت‪ .‬از دنییا رفیت درحالیکیه پیا جامیه بیود و عییبهیایش‬ ‫کم بود‪ .‬نیکیهیای حکمرانیی را گرفیت و ّ‬ ‫شیرش را رهیا نمیود‪ .‬طاعیت‬ ‫خییدا را بجییا آورد و ح ی ّ پرهیوکییاری را بجییا آورد‪ .‬از بییین مییردم رفییت و‬

‫آنها را در راههای م تلف بیه حیال خیویش واگ اشیت کیه گمیراه در‬ ‫آن هدایت نمیشود و کسی هم که راه را یافته به یقین نمیرسد‪.‬‬

‫‪ .1‬هنج البالغة د تی خطبه ‪ 228‬و هنج البالغة فيض االسالم خطبه ‪.219‬‬

‫‪ ........................................................................ 60‬از مناظره تا دستگیری‬

‫ا‬ ‫گفییتم‪ :‬أ ّوال‪ :‬ا گییر نهییر الب ییة را قبییول داری! خطبییه شقشییقیه‪ 1‬نیییو در نهییر‬ ‫در فقرات متعددی از این خطبه هر سه‬

‫الب ه آمده است‪ .‬امیرالمؤمنین‬ ‫ّ‬ ‫خلیفییه را بییه شییدت م ی ّمت فرمییوده و آنییان را شایسییته خ فییت نمیییداننیید و‬

‫ش صیت و عملکرد آنان را زیر سؤال بردهاند‪.‬‬ ‫آن حضرت میفرمایند‪:‬‬

‫«آ گاه باشیید بیه خیدا سیوگند ابیوبکر‪ ،‬جامیه خ فیت را بیر تین کیرد‪ ،‬در‬

‫حالی که میدانست جایگاه من نسبت به حکومیت اسی می‪ ،‬ریون‬

‫مح ییور آسی ییاب اس ییت بیییه آسی ییاب کیییه دور آن حرک ییت م یییکن یید‪ .‬او‬

‫مییی‌دانسییت کییه س ییو علییوم از دامیین کوهسییار میین جییار اسییت‪ ،‬و‬ ‫مر ییان دور پییرواز اندیشییههییا بییه بلنییدا ارزش میین نتواننیید پییرواز کییرد‪.‬‬ ‫پس من ردا خ فت رها کرده و دامن جمع نموده از آن کنیارهگییر‬

‫کردم و در این اندیشه بودم که آیا با دست تنها برا گرفتن ح خیود‬

‫به پاخیوم یا در این محیی خفقیان زا و تیار یکی کیه بیه وجیود آوردنید‪،‬‬

‫صبر پیشه سازم که پیران را فرسوده‪ ،‬جوانان را پیر‪ ،‬و میردان بیا ایمیان‬

‫را ت ییا قیام ییت و م ق ییات پروردگ ییار ان ییدوهگین نگیییه م یییدارد پ ییس از‬

‫ارز ی یابی درسییت‪ ،‬صییبر و بردبییار را خردمندانییهتییر دی یدم‪ .‬پییس صییبر‬ ‫کردم در حالی که گو یا خار در رشم و است وان در گلیو مین مانیده‬

‫بود‪ .‬و با دیدگان خود مینگر یستم که میراث مرا به ارت میبرند‪.‬‬ ‫و زمان گ شت تا اینکه خلیفه ّاول‪ ،‬به راه خود رفت و خ فیت را بیه‬ ‫‪ .1‬خطبه سوم هنج البالغة كه حرضت در آ بيا می فرماین كه ابوبكر بع از پيدامرب اكدرم‬ ‫غصب كرد و در ادامه به اعرتا‬

‫به عمر بن اخلطاب و عثام بن عفا می پردازن ‪.‬‬

‫خالفدن را‬

‫از مناظره تا دستگیری ‪61 ........................................... ................................‬‬

‫پسر ّ‬ ‫خطیاب سییرد‪ .‬شیگفتا ابیوبکر کیه (بیرای ظاهرسیازی در حییات‬ ‫خییود از مییرم میییخواسییت بیعتشییان بییا او را پییس بگیرنیید و میییگفییت‪:‬‬ ‫شایسته خ فت نیست‪ ،‬رگونیه در هنگیام میره خ فیت را بیه عقید‬ ‫دیگییری درآورد (و خییود را شایسییته تعیییین خلیفییه بعیید از خییود مییی‪-‬‬ ‫دانست ؟!‬ ‫سرانجام ّاولی حکومت را بیه راهیی درآورد‪ ،‬و بیه دسیت کسیی (عمیر‬

‫سیییرد کیییه مجموعیییه ا از خشییونت‪ ،‬سیی تگیر ‪ ،‬اشییتباه و پییوزش‬

‫طلبی بود‪ .‬زمامدار مانند کسی که بر شتر سرکش سیوار اسیت‪ ،‬ا گیر‬ ‫عنییان محکییم کشیید‪ ،‬پییرده هییا بینییی حی یوان پییاره مییی شییود‪ ،‬و ا گییر‬ ‫آزادش گ ارد‪ ،‬در پرتگاه سقوب میکند‪.‬‬

‫سییوگند بییه خییدا مییردم در حکومییت دومییی‪ ،‬در نییاراحتی و رنییر ّ‬ ‫مهمییی‬

‫گرفتار آمده بودند‪ ،‬و دریار دو رو یییهیا و اعتیرامهیا شیدند و مین در‬

‫ای ین مییدت طییوالنی محنییتزا و ع ی ابآور‪ ،‬رییارها جییو شییکیبایی‬ ‫نداشتم‪ ،‬تا آنکه روزگار عمر هم سیری شد‪.‬‬

‫سیس عمر خ فت را در گروهی قرار داد کیه پنداشیت مین همسینا‬

‫آنان مییباشیم‪ .‬پنیاه بیر خیدا از ایین شیورا کیه عمیر بیرای تعییین خلیفیه‬ ‫تشییکیو داد‪ .‬در کییدام زمییان در عییدم صی حیت شی ن ّاولشییان در‬

‫خ فییت تردییید داشییتم‪ ،‬تییا امییروز بییا اعضییا شییورا برابییر شییوم کییه هییم‬ ‫اکنون مرا همانند آنها پندارند و در صف آنها قرارم دهند؟!‬

‫نارییار بییاز هییم کوتییاه آمییدم و بییا آنییان هماهنییا گردییدم‪ .‬یکییی از آنهییا‬

‫(سییعد بیین ابیییوقییات بییا کینییها کییه از میین داشییت رو برتافییت‪ ،‬و‬

‫دیگر (عبدالرحمن بین عیو‬

‫کیه شیوهر خیواهر عثمیان بیود ب یاطر‬

‫‪ ....................................................................... 62‬از مناظره تا دستگیری‬

‫نسییبت دامییادی‪ ،‬عثمییان را بییر حقیقییت برتییر داد و دیگرانیی کییه نییام‬

‫بردنشان ناخوشایند است نیو با آنها همکاری کردند‪.‬‬

‫تا آن که سومی به خ فت رسیید‪ ،‬دو پهلیو یش از پرخیور بیاد کیرده‪،‬‬

‫همییواره ب یین آشیییوخانه و دستشییویی سییرگردان بییود‪ ،‬و خو یشییاوندان‬

‫پدر او از بنی امیه بهپاخاستند و همیراه او بییت المیال را خوردنید و‬

‫بیییر بیییاد دادنییید‪ ،‬ریییون شیییتر گرسییینها کیییه بی یه جیییان گیی یاه بهیییار‬

‫بیفتد‪،‬عثمان آنقدر اسرا کرد که ر یسیمان بافتیه او بیاز شید و اعمیال‬

‫او مردم را برانگی ت‪ ،‬و شکم بارگی او نابودش ساخت»‪.‬‬

‫‪1‬‬

‫آن حضرت در مواضع دیگر نیو خلفای سهگانه را م ّمت فرمودهاند‪.‬‬

‫ایشان میفرمایند‪:‬‬

‫«حا کمان قبیو از مین اعمیال زشیتی را انجیام دادنید و عمیدا بیا رسیول‬

‫خدا‬

‫م الفت کرده و سنت پیامبر‬

‫را تغییر دادند»‪.‬‬

‫‪2‬‬

‫ا‬ ‫ثانیاااااااا‪ :‬نه ی ییییر الب ی ی یییة مجموعی ی یییهای بسی ییییییار ارزشی ی یییمند از کلمی ی یییات‬

‫امیرالمؤمنین‬

‫است که توس سید رضیی جمیعآوری شیده امیا راه بیرای‬

‫بررسییی سییندی روایییات آن بسییته نیسییت و نمیییتییوان قطییع داشییت کییه اییین‬ ‫جم ت که شما نقو کردید یقینا از امیرالمؤمنین صادر شده باشد‪.‬‬ ‫ّ‬ ‫مرحوم شوشتری درباره همان فقره که شما برای اببات مدعای خود بیه‬

‫آن استناد کردی‪ ،‬میفرمایند‪:‬‬

‫‪ .1‬هنج البالغة‪ ،‬قسمنهائی از خطبه سوم معروف به خطبه قشقيه‪.‬‬ ‫‪« .2‬ق عملن الوالة قبيل أعامالً خالفوا فيها رسولاهلل‬ ‫الكايف ج ‪ ،8‬ص ‪ ،59‬خطبة ألمریامل منن‬

‫مغریین لسنته»‪.‬‬ ‫متعم ین خلالفه‪ ،‬ناقضن لعه ه‪ّ ،‬‬ ‫ّ‬

‫‪ ،‬ح ‪.21‬‬

‫از مناظره تا دستگیری ‪63 .......................................... ................................‬‬

‫نسیبت ایین کی م بیه حضیرت علیی‬

‫باره نقو شده خ‬

‫‪1‬‬

‫بابیت نیسیت و آنگیه درایین‬

‫درایت و اخبار متیواتر و سییره محفیو بیه قیرائن‬

‫و شواهد است‪ .‬رطور ممکین اسیت امیرالمیؤمنین‬

‫ایین جمی ت‬

‫را در مییدح خلیفییه دوم فرمییوده باشییند وحییال آنکییه معاو یییه در نامییهای‬ ‫خط ییاب بیییه امیرالم ییؤمنین‬

‫ررکین بودی»‪.‬‬

‫م ییینویس یید‪« :‬ت ییو از خ ف ییت عم ییر دل‬

‫‪2‬‬

‫ثالثا‪ :‬در جملیهای کیه شیما گمیان مییکنیی در تعر ییف و تمجیید از خلیفیه‬

‫دوم است‪ ،‬هیچ اشارهای به نام عمر بن خطیاب نشیده اسیت و احتمیال دارد‬

‫حضرت علی‬

‫این فقره را درباره ش ن دیگری فرموده باشند‪.‬‬

‫مرحییوم حییا حبیییب اهلل خییوئی در کتییاب «منهییا البراعییة فییی شییرح نهییر‬

‫الب ة» که شرح بسیار مفصلی بر نهر الب ة است‪ ،‬می فرمایند‪:‬‬ ‫«امیرالمؤمنین‬

‫در موارد م تلفی از مال‬

‫اشتر تعرییف و تمجیید‬

‫نمودهاند و احتمال دارد فقره مورد بحیث و تعرییفهیا و تمجییدهیای‬ ‫م کور در آن نیو درباره مال‬

‫اشتر باشد»‪.‬‬

‫‪« .1‬أقول انام الكالم يف أصل اخلرب و حتقق نسبة العنوا اليه‬

‫‪3‬‬

‫»‪ .‬هج الصباغة يف رشح هندج البالغدة ج ‪،9‬‬

‫ص ‪ ،481‬الفصل التاسع و العرشو ‪ ،‬فيام یتع ّلق بعثام و عمر‪ ،‬العنوا ‪ 26‬من اخلطبة ‪.228‬‬

‫‪ « .2‬و باجلملة مجيع ما رووه من هذا اخلرب أو ما كدا مدن قبيلده خدالف ال رایدة و األخبدار املتدواترة و السدری‬ ‫املحفوفة بالقرائن و الشواه ‪ ،‬و كي‬

‫یص ّ العنوا و ق كتب معاویة اليه‬

‫ثم كرهن خالفة عمدر و‬ ‫ّ‬

‫حس ته و استطلن م ّ ته و رسرت بقتله و أظهرت الشامتة بمصابه»‪ .‬هج الصباغة يف رشح هنج البالغدة‬ ‫ج ‪ ،9‬ص ‪ ،483‬الفصل التاسع و العرشو ‪ ،‬فيام یتع ّلق بعثام و عمر‪ ،‬العنوا ‪ 26‬من اخلطبة ‪« .228‬ثدم‬ ‫كرهن خالفة عمر و حس ته و استطلن م تده و رسرت بقتلده و أظهدرت الشدامتة بمصدابه حتدى إندك‬ ‫عيل‬ ‫حاولن قتل ول ه ألنّه قتل قاتل أبيه»‪ .‬رشح هنج البالغة ج ‪ ،15‬ص ‪،186‬كتاب ملعاویة إلی ّ‬ ‫‪« .3‬و عليه فال یبع أ یكو مراده‬

‫‪.‬‬

‫هو مالك بن احلرث األ رت‪ ،‬فلق بالا يف م حه و ثنائه يف غدری واحد‬

‫‪ ....................................................................... 64‬از مناظره تا دستگیری‬

‫ّ‬ ‫مرحییوم دشییتی یکییی از مترجمییان نهییرالب ییة نیییو خطبییه و فقییرات محییو‬

‫بحییث را در بیییاره سیییلمان فارسیییی و شیییرح حیییالی از اییین صییحابی بییزره و ییییار‬

‫امیرالمؤمنین‬

‫میداند‪.‬‬

‫‪1‬‬

‫این جم ت را در وصف عمر گفتیه‬

‫رابعا‪ :‬برفرم هم که امیرالمؤمنین‬ ‫باشند‪ ،‬به خاطر ّ‬ ‫جو جامعه و از روی توریه بوده‪ ،‬رراکه بسیاری از اهالی کوفه‬ ‫بییرای معرفییی‬

‫معرفییت واقعییی بییه حقییای نداشییتند تاجائیکییه امیرالمییؤمنین‬

‫خود و آ گیاه کیردن میردم مجبیور مییشیود از کسیانی کیه در یدیر حاضیر بودنید‬ ‫فرمودنید‪« :‬هرکیه‬

‫ب واهد تا از جیا بلنید شیده و شیهادت دهنید کیه پییامبر‬ ‫من موالی اویم پس ّ‬ ‫علی‪ ،‬موالی اوست»‪.‬‬

‫آن حضییرت در برابیییر بییدعتهیییای فراوانیییی کییه توسیی حاکمیییان قبلیییی در‬

‫جامعه ایجاد شده بود قرار داشتند‪ .‬برخی از این بدعت ها به عنوان سینت و‬ ‫عبادت درجامعه مطرح بود و فضای جامعه با این بیدعت هیا انیس داشیت و‬

‫مقابله کردن با آن کاری دشوار بود‪.‬‬ ‫ّ‬ ‫ابن ابی الحدید میگوید‪ :‬عیدهای در کوفیه نیود امیرالمیؤمنین‬

‫گفتند‪:‬‬

‫آمدنید و‬

‫ش صییی را معی ّیین کنییید کییه بییه امامییت او نمییاز تییراوی را ب ییوانیم و‬ ‫حضییرت بییه آن یان فرمودنیید‪ :‬اییین کییار بییدعت اسییت‪ .‬آنییان بییه مسییجد‬ ‫آمدنیید و از بییین خییود امییام جمییاعتی را تعیییین کردنیید و مشییغول نمییاز‬ ‫تییراوی شییدند‪ .‬هنگییامی کییه امیرالمییؤمنین‬

‫امییام مجتبییی‬

‫من كلامته»‪ .‬منهاج الرباعة يف رشح هنج البالغة ج ‪ ،4‬ص ‪ ،627‬ذیل خطبه ‪ ،226‬املعن ‪.‬‬ ‫حمم د تی ص ‪ ، 330‬خطبه ‪ ،228‬خصائ‬ ‫‪ . 1‬هنج البالغة ترمجه ّ‬

‫سلام الفاريس‪.‬‬

‫را‬

‫از مناظره تا دستگیری ‪65........................................... ................................‬‬

‫فرستادند تا مانع شوند‪ ،‬شروع کردنید بیه فر ییاد زدن و شیعار «واعمیراه»‬ ‫سر دادند‪.‬‬

‫‪1‬‬

‫مرحوم فیض االس م در ترجمه نهر الب یة بیه ایین مطلیب اشیاره کیرده و‬

‫می فرمایند‪:‬‬

‫این ک م حضیرت از راه تور ییه بیوده اسیت‪ .‬امیرالمیؤمنین بیه گونیهای‬

‫س ی ن گفتنیید کییه در ظییاهر او را سییتودهانیید امییا در واقییع و باطنییا او را‬

‫توبیخ و سرزنش نموده اند‪.‬‬ ‫‪«. 1‬و ق روي أ أمریامل منن‬

‫‪2‬‬

‫ملا اجتمعوا إليه بالكوفة فسألوه أ ینصب هلم إماما یصديل هدم نافلدة دهر‬

‫رمضا زجرهم و عرفهم أ ذلك خالف السنة فرتكدوه و اجتمعدوا ألنفسدهم و قد موا بعضدهم فبعدث‬ ‫إليهم ابنه احلسن‬

‫ف خل عليهم املسج و معه ال رة فلام رأوه تبادروا األبواب و صداحوا وا عمدراه»‪.‬‬

‫رشح هنج البالغة ج ‪ ،12‬ص ‪...« .283‬واهلل لق أمدرت النّدا‬

‫أ الجیتمعدوا يف دهر رمضدا ّإال يف‬

‫فریضة و أعلمتهم أ ّ اجتامعهم يف النّوافل ب عة فتنادی بعض أهدل عسدكري ّدن یقاتدل معد یدا أهدل‬ ‫تطوعا و لق خفن أ یثوروا يف ناحيدة جاندب‬ ‫الصالة يف هر رمضا‬ ‫ّ‬ ‫غریت سنّة عمر ینهانا عن ّ‬ ‫اإلسالم ّ‬ ‫الضاللة و ال ّ عاة إلدی النّدار ‪ .»...‬الكدايف ج ‪،8‬‬ ‫أئمة ّ‬ ‫عسكري ما لقين من هذه األ ّمة من الفرقة و طاعة ّ‬ ‫ص ‪ 62‬و ‪ ،63‬كتاب الروضة‪ ،‬ح ‪ ،21‬خطبة ألمریامل منن‬ ‫أصحابنا عن أح مها‬

‫قال ملا كا أمریامل منن‬

‫يف الفتن و الب ذ‪« .‬عن حریز عدن بعدض‬

‫يف الكوفة أتاه النا‬

‫فقالوا اجعل لنا إماما ی مندا‬

‫يف هر رمضا فقدال ال و هنداهم أ جیتمعدوا فيده‪ ،‬فلدام أمسدوا جعلدوا یقولدو ابكدوا يف رمضدا وا‬ ‫رمضاناه‪ ،‬فأتاه احلارث األعور يف أنا‬

‫ضدج الندا‬ ‫فقال یا أمریاملد منن‬ ‫ّ‬

‫و كرهدوا قولدك‪ .‬فقدال عند‬

‫ثدم قدال فمدن ‪     ‬‬ ‫ذلك دعوهم و ما یری و ليصيل هم من ا وا‪ّ ،‬‬

‫‪ .»      ‬تفسری عيا ی ج ‪ ،1‬ص ‪ ،275‬من سورة النّسا ‪ ،‬ح ‪.272‬‬ ‫‪« .2‬از سخنا آ حرضت‬

‫اسن درباره عمر كده از راه توریده فرمدوده یعندی در ظداهر مينامید كده او را‬

‫ستوده‪ ،‬ولی باطنا توبي و رسزنش نموده‪ ،‬از اینرو این سخن با آنچده در خطبده سدوم فرمدوده منافدات‬

‫‪ ....................................................................... 66‬از مناظره تا دستگیری‬

‫و سی ن آخییر اینکییه انتهییای اییین خطبییه و فقییره «تییرکهم ف یي طییرق متشییعبة‬ ‫ّ ّ‬ ‫الیهتییدي فیهییا الضییال» نیییو نییه تنهییا ظهییور در مییدح نییدارد بلکییه ظهییور آن در‬ ‫م ّمت است‪ ،‬رراکه امیرالمؤمنین میفرماید‪ :‬خلیفه دوم‪ ،‬مردم را در راه‪-‬‬ ‫های متفاوت رها کرد که کسی در آنها هدایت ن واهد شد‪.‬‬

‫خامسا‪ :‬برخی از مورخین اهو سنت ایین جمی ت را منسیوب بیه شی ن‬

‫دیگری یر از امیرالمؤمنین‬

‫دانستهاند‪.‬‬

‫طب نقو ب ری‪ ،‬طبری و ابین کثییر سیه تین از مورخیان بیزره اهیو سینت‬

‫جم ت م کور را دختر ابوحثمه‪ 1‬در عوا و ربای عمر بن خطاب گفته و ربطیی‬

‫به امیرالمؤمنین‬

‫ندارد‪.‬‬

‫‪2‬‬

‫عالم یمنیی گفیت‪ :‬هررنید در برخیی نقیو هیا ایین کی م بیه دختیر ابوحثمیه‬ ‫نسبت داده شده اما طب نقو طبری و ابنکثیر‪ ،‬حضرت ّ‬ ‫علی سی نان او‬ ‫ن ارد »‪.‬ترمجه و رشح هنج البالغة مرحوم فيض االسالم ص ‪ ،712‬ذیل خطبه ‪.219‬‬ ‫‪ .1‬برخی منابع بجای «ابوحثمة»‪« ،‬ابوخثیمة» کر کردهاند‪.‬‬ ‫‪ « .2‬قال عيل بن حمم امل ائن‬

‫عن ابن داب و سعي بن خال ‪ ،‬عن صال بن كيسا عن املغریة بن عبة قدال‬

‫ملا مات عمر بكته ابنة أيخيثمة فقالن واعمراه‪ ،‬أقام األود و أبدر العهد ‪ ،‬أمدات الفدتن و أحيدا السدنن‪،‬‬ ‫خرج نق الثوب بریا من العيب»‪ .‬الب ایة و النهایة ج ‪ ،7‬ص‪ ،144‬وقائع سدنه ثدالث و عرشدین‪ ،‬ذكدر‬ ‫بعض ما رث به‪« .‬امل ائن قال ملا مات عمر ن بته ابنة أيحثمة فقالن واعمراه أقام األود و أبرأ العم و‬ ‫أمات الفتن و أحيی السنن‪ ،‬واعمراه خرج من ال نيا نق الثوب بری ًا من العيدب»‪ .‬أنسداب األرشاف ج‬ ‫‪ ،10‬ص ‪ ،430‬أبوحف‬

‫عمر بن اخلطاب ‪ ،‬مرصذ عمر‪« .‬ح ثن عمر‪ ،‬قال ح ثنا عديل‪ ،‬قدال حد ثنا‬

‫ابن داب و سعي بن خال ‪ ،‬عن صال بن كيسا ‪ ،‬عن املغریه بن عبة‪ ،‬قال ملا مات عمر بكتده ابنده أي‪-‬‬ ‫حثمه‪ ،‬فقالن وا عمراه! أقام األود‪ ،‬و أبرأ العم ‪ ،‬أمات الفتن‪ ،‬و أحيا السنن‪ ،‬خرج نقد الثدوب‪ ،‬بری د ًا‬ ‫من العيب»‪ .‬تاری طربی ج ‪ ،2‬ص ‪ ،575‬السنة الثالثة و العرشو ‪ ،‬من ن ب عمر و رثاه‪ ،‬ذكر بعض ما‬ ‫رث به‪.‬‬

‫از مناظره تا دستگیری ‪67 .......................................... ................................‬‬

‫را تأیید کردند‪.‬‬

‫‪1‬‬

‫در جوابش گفتم‪ :‬مرحوم شوشتری که شرحی بر نهر الب ة دارد‪ ،‬ایین‬

‫سؤال را جواب دادهاند‪ .‬ایشان به سه نکته اشاره میفرماید‪:‬‬ ‫ّاوال‪ :‬نقو طبری و هم مسلکانش را نمیتوان علییه شییعه پی یرفت‪ ،‬ررا کیه‬ ‫آن یان طییر دعییوا و می ّیتهم هسییتند و ا گییر مطلبییی را بییه نفییع خییود نقییو کننیید‪،‬‬ ‫نمیتوان آن را بر علیه شیعه به کار برد‪.‬‬

‫ثانیااا‪ :‬طب ی تییاریخ طبییری و ابیین کثیییر‪ ،‬آن حضییرت فق ی جملییه «عمیییر از‬

‫خ فتش خیر دید و از شرور حکومت در امان ماند» را تأیید کردهانید و از ایین‬

‫جمله نمیتوان مدح خلیفه دوم را برداشت کیرد‪ ،‬ررا کیه خ فیت و سیلطنت‬ ‫هم خیر دارد و هم ّ‬ ‫شر دارد‪ ،‬مث خرو طلحیه و زبییر از شیرور خ فیت بیود کیه‬ ‫عمر از آن جان سالم بدر برد به این شکو که آن دو را در مدینه نگاه داشیت و‬

‫حتییی نگ اشییت بییه جنییا برونیید و در راحتییی خ ف یت کییرد و س ی تی بییه او‬ ‫در خطبییه شقشییقیه‬

‫نرسییید‪ .‬و اییین جملییه نظیییر آن عبییارت امیرالمییؤمنین‬ ‫ّ‬ ‫است که میفرماید‪« :‬لشد ما تشطرا ضرعیها»‪ ،‬یعنی عمیر و ابیوبکر بیه سی تی‬ ‫پستان خ فت را دوشیدند و از خ فت منیافع بسییاری بردنید و سی تیهیای‬

‫حکومت داری به آنان نرسید‪.‬‬

‫‪ « . 1‬قال فقال عيل بن أي طالب و اهلل لق ص قن‪ ،‬ذهب بخریها‪ ،‬و نجا مدن رشهدا‪ ،‬أمدا و اهلل مدا قالدن و‬ ‫لكن قولن»‪ .‬الب ایة و النهایة ج ‪ ،7‬ص‪ ،145‬وقائع سنة ثالث و عرشین‪ ،‬ذكر بعض ما رث به‪« .‬قدال‬ ‫و قال املغریه بن عبة ملا دفن عمر أتين علي ًا و أنا أحب أ أسمع منه يف عمر ي ًا‪ ،‬فخرج یدنفض راسده‬ ‫و حليته و ق اغتسل‪ ،‬و هو ملتح‬

‫بثوب‪ ،‬الیشك أ األمر یصری اليه‪ ،‬فقال یرحم اهلل ابن اخلطاب! لق‬

‫ص قن ابنة أي حثمة‪ ،‬لق ذهب بخریها‪ ،‬و نجا من رشها‪ ،‬أما و اهلل مدا قالدن‪ ،‬و لكدن قولدن»‪ .‬تداری‬ ‫طربی ج ‪ ،2‬ص ‪ ،575‬السنة الثالثة و العرشو ‪ ،‬من ن ب عمر و رثاه‪ ،‬ذكر بعض ما رث به‪.‬‬

‫‪ ....................................................................... 68‬از مناظره تا دستگیری‬

‫ثالثااا‪ :‬در همییان نقییو ابیینکثیییر و طبییری آمییده اسییت کییه امیرالمییؤمنین‬

‫فرمودند‪ :‬این جم ت را به دختر ابوحثمیه ییاد دادهانید تیا بگو یید‪ 1.‬و ایین خیود‬

‫کنایهای از طر‬

‫محسیوب مییشیود‪ ،‬یعنیی مین مییدانیم کیه‬

‫امیرالمیؤمنین‬

‫شما به دنبال تبرئه کردن عمربن خطاب هستید‪.‬‬

‫آیا حضرت علی‬

‫با ابوبکر بیعت کردند؟!‬

‫عییالم یمنییی گفییت‪ :‬ا گییر خ فییت حی ّ علی ّیی بیین أبیییطالییب‬

‫ابوبکر بیعت کرد؟‬ ‫ا‬ ‫گفییتم‪ّ :‬اوال‪ :‬اصییو بیعییت امیرالمییؤمنین‬

‫بییود‪ ،‬رییرا بییا‬

‫بییا ابییوبکر معلییوم نیسییت‪ ،‬بلکییه‬ ‫کسی که کمترین اط عاتی از منابع تاریخ و حدیث اهو ّ‬ ‫سنت داشته باشد‪،‬‬

‫میییدانیید کییه امیرالمییؤمنین‬

‫نسییبت بییه خ فییت ابییوبکر معتییرم بودنیید و بییه‬

‫هیچ وجه حاضر به بیعت نبودند‪.‬‬ ‫طبری مینویسد‪:‬‬

‫عمر بن ال ّطاب با جماعتی آمد تا از امیرالمیؤمنین‬

‫‪« .1‬و أ ّما ما نقله عن الطربي فمع أ ّ روایة املخال‬

‫بیرای ابیوبکر‬

‫لنفسه غری مقبولة‪ ،‬ال یفهم منه سوى أنّده‬

‫رشها‪ ،‬حتى إنّه‬ ‫قول ابنة أيخيثمة مجلة ذهب بخریها و نجا من ّ‬

‫صد ق مدن‬

‫قولته‪ .‬یعن مدا‬ ‫قال ما قالته و لكن ّ‬

‫قالته من نفسها‪ ،‬و لكن محلن عىل قوله‪ ،‬و ليس حتتده يش ‪ ،‬أل معنداه أ ّ يف اخلالفدة و السدلطنة خدری ًا و‬ ‫رشها بحبسه مثل طلحة و الزبری عن اخلروج عن امل ینة‪ ،‬حتّدى‬ ‫رش ًا‪ ،‬و لك ّن عمر ذهب بخریها و نجا من ّ‬ ‫ّ‬ ‫إلی اجلهاد ل ّ‬ ‫ال خیرجا عليه و أح ث ورى موجبة لدنقض االمدور عليده‬ ‫رشها إالّ نظری قوله‬ ‫بخریها و نجا من ّ‬

‫و لديس قولده‬

‫ذهدب‬

‫فيه و يف صاحبه يف الشقشقية لش ّ ما تشطرا يعيهدا»‪ .‬هدج‪-‬‬

‫الصباغة يف رشح هنج البالغة ج ‪ ،9‬ص ‪ ،482‬الفصل التاسع و العرشو ‪ ،‬فديام یتع ّلدق بعدثام و عمدر‪،‬‬ ‫العنوا ‪ 26‬من اخلطبة ‪.228‬‬

‫از مناظره تا دستگیری ‪69........................................... ................................‬‬

‫ّ‬ ‫بیع ییت بگی ییرد‪ ،‬ز ی ییرا عیییدهای از ص ییحابه در من ییول امیرالم ییؤمنین‬ ‫تحصن کرده و به همراه خود حضرت‬

‫حاضر بیه بیعیت بیا ابیوبکر‬

‫نبودنیید و عمییر تهدیییید کییرد کییه ا گییر بیعییت نکنیییید منییول را بیییه آتییش‬ ‫میکشم‪.‬‬

‫‪1‬‬

‫مسعودی میگوید‪:‬‬

‫بعییید از امتنییاع حضییرت علییی‬

‫از بیعییت‪ ،‬بیییه منییول آن حضییرت‬

‫هجوم آوردند و درب منول را به آتش کشییدند و فاطمیه زهیرا‬

‫درب منول فشار دادند تا فرزندش محسن‬

‫علی‬

‫را بیا‬

‫را سق کرد‪ .‬حضیرت‬

‫را به زور از منول خار کرده و ایشان را تهدید به قتیو کردنید‬

‫و آن حضرت دست خیویش را مشیت کیرده بودنید و ریون نتوانسیتند‬ ‫ُمشییت حضییرت را بییاز کننیید دسییت ابییوبکر را بییه عنییوان بیعییت روی‬ ‫ُمشت حضرت کشیدند‪.‬‬

‫اگر امیرالمؤمنین‬

‫‪2‬‬

‫با ابوبکر بیعت کرده‪ ،‬نیازی به لشکرکشی و حمله به‬

‫عديل و فيده‬ ‫‪« .1‬ح ثنا ابنمحي قال ح ثنا جریر عن مغریة عن زیاد بن كليب قال أتى عمر بن اخلطداب مندزل ّ‬ ‫طلحة و الزبری و رجال من املهاجرین فقال واهلل ألحرق ّن علديكم أو لتخدرج ّن إىل البيعدة‪ ،‬فخدرج عليده‬ ‫الزبری مصلتا بالسي‬

‫السي‬ ‫فعثر فسق‬ ‫ّ‬

‫من ی ه‪ ،‬فوثبوا عليه فأخذوه»‪ .‬تاری طدربی ج ‪ ،2‬ص ‪،233‬‬

‫ذكر األخبار الواردة باليوم الذي تويف فيه رسولاهلل‬ ‫‪« .2‬فأقام أمریامل منن‬

‫و مبلا سنه یوم وفاته‪.‬‬

‫و من معه من ديعته يف منزلده بدام عهد اليده رسدولاهلل‬

‫فوجهدوا إلدی منزلده‬

‫فهجموا عليه و أحرقوا بابه و استخرجوه منه كره ًا و ضغطوا س ّي ة النّسا بالباب حتّی اسدقطن حمسدن ًا و‬ ‫فاين عب اهلل و أخو رسوله‪ .‬و بسدطوا‬ ‫أخذوه بالبيعة فامتنع و قال الأفعل‪ .‬فقالوا نقتلك‪.‬فقال إ تقتلوين ّ‬ ‫عديلبدنأي‬ ‫ی ه فقبضها و عرس عليهم فتحها فمسحوا عليهدا و هد مضدمومة»‪ .‬إثبدات الوصد ّية لالمدام ّ‬ ‫طالب‬

‫ص‪ 123‬و ‪ ،124‬يف احلوادث الت اعقبن وفاة النّب ّ ‪.‬‬

‫‪ ........................................................................ 70‬از مناظره تا دستگیری‬

‫خانه فاطمه زهرا‬

‫و هیوم جمع کردن و آتش زدن خانه نبود!‬

‫بیا ابیوبکر بیعیت کیرده‪ ،‬میا‬

‫ثانیا‪ :‬بر فرم هم بپ یریم که حضیرت علیی‬ ‫معتقییدیم موق ّ‬ ‫عییییت و شییرائ زمیییانی ایجییاب کییرده اسییت و حضییرت از روی‬ ‫اختیار با ابوبکر بیعت نکرده‪ ،‬بلکه مجبور شده بودنید‪ّ .‬‬ ‫محمید بین اسیماعیو‬ ‫ب اری میگوید‪:‬‬

‫امیرالمییؤمنین‬

‫تییا شییش مییاه بییا ابییوبکر بیعییت نفرمودنیید و هنگییامی‬

‫که فاطمه زهیرا‬

‫دیدنید‬

‫بیه شیهادت رسییدند و امییر المیؤمنین‬

‫که گوئی مردم دیگر ایشیان را نمییشناسیند و بیا آن حضیرت همراهیی‬ ‫نمیکنند‪ ،‬مجبور به بیعت شدند‪.‬‬

‫ا گییر حضییرت علییی‬

‫‪1‬‬

‫خ فییت ابییوبکر را قبییول داشییت رییرا بنییا بییه گفتییه‬

‫ب اری تا زمانی که فاطمه زهراء‬

‫زنیده بودنید بیا ابیو بکیر بیعیت نکیرد؟ ریرا‬

‫پس از شیش میاه و بعید از شیهادت فاطمیه زهیرا‬

‫بیعیت کردنید؟‪ 2‬بنیابراین‬

‫اگرهم برفیرم بیعیت کیرده باشیند‪ ،‬بیا ا کیراه و پیس از گ شیت شیش میاه بیوده‬

‫است و ابدا از روی رضایت نبوده است‪.‬‬ ‫مسعودی میگوید‪:‬‬

‫لعيل من النا‬ ‫‪...« .1‬و كا‬ ‫ّ‬

‫عيل وجوه النا‬ ‫وجه حياة فاطمة ّ‬ ‫فلام تو ّفين استنكر ّ‬

‫فالتمس مصاحلة أيبكدر و‬

‫مبایعته و ملیكن یبایع تلك األ هر فأرسل إىل أيبكر أ ائتنا و الیأتنا أح معك كراهية ملحرضدعمر‪.»...‬‬ ‫صحي البخاري ص ‪ ،856‬كتاب املغازي‪ ،‬باب غزوة خيرب‪ ،‬ح ‪.4240/4241‬‬ ‫‪ .2‬طبق نقل بخاری حرضت زهرا‬ ‫يعه هادت آ حرضت‬ ‫زهرا‬ ‫میبا ‪.‬‬

‫ش ماه پس از پيامرب اكرم‬ ‫تا ش ماه بع از پيامرب‬

‫از دنيا رفتن اما طبق نقل های معتدرب‬

‫طدول نكشدي و تداری‬

‫دهادت حرضدت‬

‫ایامی مانن چهل یا چهل و پنج و یا هفتاد و پنج و یا نود و پنج روز بع از پيدامرب اكدرم‬

‫از مناظره تا دستگیری ‪71 ........................................... ................................‬‬

‫امیرالمؤمنین‬

‫به ابوبکر فرمودند‪ :‬تو با نشسیتن در مسیند حکومیت‬

‫و بیعت گرفتن از مردم‪ ،‬امور ما را فاسد کردی‪.‬‬

‫‪1‬‬

‫ّ‬ ‫محمد بن اسماعیو ب اری میگوید‪:‬‬ ‫امیرالم ییؤمنین‬

‫ّ‬ ‫بیییه اب ییوبکر فرمودن یید‪ :‬ت ییو ُمسیییتبدانه و خ ییودرأی ب ییر‬

‫جایگ ییاه خ ف ییت نشس ییتی و در ایییین مسیییاله حق ییوق م ییا را مراع ییات‬

‫نکردی‪ 2.‬و فرمودند‪ :‬این کار ابوبکر موجب خشم و ضب ما شد‪.‬‬

‫‪3‬‬

‫تمییامی اییین کلمییات بیییانگر عییدم رضییایت آن حضییرت از خ فییت ابییوبکر‬

‫است‪.‬‬

‫ثالثا ااا‪ :‬امام یییت مق یییامی نیس یییت ک یییه قاب یییو وا گ ی ی اری باشی یید وحض یییرت‬

‫امیرالمی ی ییؤمنین‬

‫امیرالمییؤمنین‬

‫ب واهنی ی یید از وا گی یی ی اری آن بییییییه ابی ی ییوبکر راض ی یییی ش ی یییوند‪.‬‬

‫امییام واقعییی بودنیید و ابییوبکر جایگیییاه خ فییت ظییاهری را از‬

‫ایشییان صییب کییرد و حییال آنکییه حکومییت‪ ،‬خ فییت و ریاسییت ظییاهری از آن‬ ‫امام است‪ .‬ریاستی که به وسیله ی یا دو نفر بیرای خلیفیه ّاول تثبییت شید‪،‬‬ ‫او را امام مسلمین نمیگرداند‪.‬‬

‫عيل فقال أفس ت عليندا‬ ‫‪« .1‬و ملا بویع أبو بكر يف یوم السقيفة و ج دت البيعة له یوم الثالثا عىل العامة خرج ّ‬ ‫أمورنا و مل تسترش و مل ت َْر َذ لنا حق ًا فقدال أبدو بكدر بدىل‪ ،‬و لكند خشدين الفتندة‪ ،‬و كدا للمهداجرین و‬ ‫االنصار یوم السقيفة خطب طویل و هاذبة يف اإلمامة‪ ،‬و خرج سع بن عبادة و مل یبایع‪ ،‬فصار إىل الشدام‪،‬‬ ‫فقتل هناك يف سنة سس عرشة‪ ،‬و ليس كتابنا هذا موضع ًا خلرب مقتله و مل یبایعه أح من بند ها دم حتدى‬ ‫ماتن فاطمة‬

‫»‪ .‬مروج ّ‬ ‫السقيفة‪.‬‬ ‫الذهب ج ‪ ، 2‬ص ‪ ،329‬ذكر خالفة أيبكر‪ ،‬یوم ّ‬

‫‪« .2‬ولكنّك استب دت علينا باالمر و كنّا نری لقرابتنا مدن رسدول اهلل نصديبا»‪ .‬صدحي البخداري ص ‪،856‬‬ ‫كتاب املغازي‪ ،‬باب غزوة خيرب‪ ،‬ح ‪.4240/4241‬‬ ‫‪« .3‬و لكنّا نری لنا يف هذا االمر نصيبا‪ ،‬فاستب ّ علينا‪ ،‬فوج نا يف أنفسنا»‪ .‬صحي البخاري ص ‪ ،856‬كتداب‬ ‫املغازي‪ ،‬باب غزوة خيرب‪ ،‬ح ‪.4240/4241‬‬

‫‪ ....................................................................... 72‬از مناظره تا دستگیری‬

‫گفت‪ :‬پیس ریرا امیام حسین‬

‫از امامیت ّ‬ ‫تنیول و عقیب نشیینی و آن را بیه‬

‫معاویه واگ را کرد؟‬ ‫ا‬ ‫گفتم‪ّ :‬اوال‪ :‬ماجرای امام حسن مجتبی‬

‫نیو همانند پیدر گرامیشیان بیود‪،‬‬ ‫یعنی ایشان از جایگاه خ فت و حکومت ظاهری محروم شدند و ح ّ ایشان‬ ‫دراین باره صب شد و ّاما جایگاه امامت واقعی ایشان برسر جای خود باقی‬

‫است‪.‬‬ ‫ا‬ ‫ثانیااا‪ :‬روایییات شییما میییگو ییید‪ :‬معاو یییه اص ی خلیفییه نبییود بلکییه پادشییاه و‬ ‫حکمران بود‪ ،‬طب روایتی که شیما نقیو مییکنیید‪« :‬ال فیة فیي ّأمتیي ب بیون‬

‫سیینة بی ّیم ملیك بعیید لیك»‪ ،1‬یعنییی تییا قبییو از معاو یییه را خ فییت میییدانییید و از‬ ‫معاویه به بعد را پادشاهی‪ ،‬بنابراین معاویه پادشاه بود نه خلیفه‪.‬‬

‫و ا گییر اییین روایییت در کنییار روایییت نعمییان بیین بشیییر‪ 2‬کییه حکومییت بعیید از‬

‫‪« .1‬ح ّ ثنا أمح بن منيع ح ّ ثنا رسیج بن النعام ح ّ ثنا حرشج بن نباتة عن سعي بن مجها قال ح ّ ثن سدفينة‬ ‫قال قال رسولاهلل‬

‫ثم ملك بعد ذلدك»‪ .‬سدنن الرتمدذي ص ‪،410‬‬ ‫اخلالفة يف أ ّمت ثالثو سنة ّ‬

‫كتاب الفتن‪ ،‬باب ما جا يف اخلالفة‪ ،‬ح ‪.2226‬‬ ‫‪« .2‬ح ثنا عب اهلل ح ثن أي ثنا سليام بن داود الطياليس ح ثن داود بن إبراهيم الواسط ح ثن حبيب بن‬ ‫سامل عن النعام بن بشری قال كنا قعود ًا يف املسج مع رسولاهلل‬

‫و كا بشری رجد ً‬ ‫ال یكد ّ ح یثده‪،‬‬

‫فجا أبوثعلبة اخلشن فقال یا بشری بن سع أحتفظ ح یث رسولاهلل‬ ‫أحفظ خطبته‪ ،‬فجلس أبوثعلبة فقال حذیفة قال رسول اهلل‬

‫يف األمرا ؟ فقال حذیفة أندا‬

‫تكو النبوة فيكم ما ا اهلل أ تكدو‬

‫ثم یرفعها إذا ا أ یرفعها ثم تكو خالفة عىل منهاج النّبوة‪ ،‬فتكو ما ا اهلل أ تكو ثدم یرفعهدا إذا‬ ‫ثم تكو‬ ‫ا اهلل أ یرفعها ثم تكو ملكا عاضا فيكو ما ا اهلل ا یكو ثم یرفعها إذا ا أ یرفعها‪ّ ،‬‬ ‫ملك ًا جربیة فتكو ما ا اهلل أ تكو ثم یرفعها إذا ا أ یرفعها‪ ،‬ثم تكو خالفة عىل منهاج النبوة ثم‬ ‫سكن‪ .‬قال حبيب فلام قام عمر بن عب العزیز و كا یزی بن النعام بن بشدری يف صدحابته فكتبدن إليده‬ ‫هذا احل یث أذكره إیاه‪ ،‬فقلن له اين أرجو أ یكو أمریامل منن یعن عمر بع امللك العا‬

‫و اجلربیدة‪،‬‬

‫از مناظره تا دستگیری ‪73 .......................................... ................................‬‬

‫خ فییت را ُمل ی‬

‫ّ‬ ‫عام(پادشییاهی سییتمگرانه میییدانیید‪ ،‬قییرار دهیییم‪ ،‬نتیجییه‬

‫میگیریم که پادشاهی معاویه‪ ،‬پادشاهی ستمگرانهای بود‪.‬‬

‫عیییالم یمنیییی وقتیییی متوجیییه شییید میییاجرای رضیییایت حضیییرت علی ّ‬ ‫ییی‬ ‫خ فت ابوبکر و بیعت کردن بیا او ّ‬ ‫تیوهمی بییش نبیوده و مسیتندات و میدار‬

‫بییه‬

‫آن وجود دارد‪ ،‬گفت‪ :‬اگیر مطالیب شیما را بپی یریم معنیایش‬ ‫فراوانی بر خ‬ ‫ایین خواهیید بییود کییه سیعد بیین عبییاده از علی ّیی شییجاعتیر بییود‪ ،‬ز یییرا سییعد بیین‬

‫عباده تا آخر عمرش با ابوبکر و عمر بیعت نکرد و روی حرفش پافشیاری کیرد‪،‬‬ ‫ّاما ّ‬ ‫علی پس از شش ماه بیعت کرد‪.‬‬ ‫ا‬ ‫گفتم‪ّ :‬اوال‪ :‬پس قبول داری که افراد دیگری یر از ّ‬ ‫علی هم بودند کیه بیا‬ ‫ابوبکر و خ فتش م الف بودند و بیعت نکردند‪.‬‬ ‫ا‬ ‫ثانیاااا‪ :‬مطیییالبی کییه مبنیییی بیییر م الفییت امیرالمییؤمنین‬

‫بیییا ابییوبکر گفییتم‬

‫حرفهای من نبود‪ ،‬بلکه س نان علمای بزره شما همگیون ب یاری و طبیری‬

‫و‪ ...‬بود‪.‬‬ ‫ا‬ ‫ثالثا‪ :‬همه مسلمانان معتقدند که حضیرت ّ‬ ‫علیی‬

‫شیجاعتیرین صیحابه‬

‫بود؛ ولی الزمه شیجاعت دسیت زدن بیه هیر اقیدامی نیسیت‪ .‬اگیر انسیان بیدون‬ ‫ّ‬ ‫موقعیت و شرائ دست به کارهای نسنجیده و بدون فکر و خطرنا‬ ‫لحاظ‬ ‫ّ‬ ‫موقعیییت و‬ ‫بونیید تهی ّیور بییه خییر داده اسییت نییه شییجاعت‪ .‬انسییان شییجاع باییید‬ ‫ّ‬ ‫ّ‬ ‫موقعیت را انجام دهد‪.‬‬ ‫موقعیتی کار متناسب با آن‬ ‫شرائ را بسنجد و در هر‬ ‫اگر حضرت ّ‬ ‫علی جامعه را از راهنماییهای خیویش محیروم مییفرمودنید‪،‬‬ ‫فرس به و أعجبه»‪ .‬مسدن أمحد ج ‪ ،4‬ص ‪ ،273‬مسدن الكدوفين‪،‬‬ ‫فأدخل كتاي عىل عمر بن عب العزیز ّ‬ ‫ح یث النعام بن بشری‪.‬‬

‫‪ ....................................................................... 74‬از مناظره تا دستگیری‬

‫جامعه با مصیبت عظیمتری مواجه می شد‪ ،‬ل ا حضرت مییبایسیت طیوری‬

‫رفتییار میییکردنیید کییه بتواننیید آنجییا کییه باییید‪ ،‬بییه داد مشییک ت جامعییه بییه ظییاهر‬ ‫اس می برسند‪.‬‬ ‫ا‬ ‫رابعا‪ :‬سعد بن عباده که با ابوبکر و عمر بیعت نکرد‪ ،‬در نهایت توس آنان‬ ‫ترور شد و قتو او به گردن ّ‬ ‫جنیان افتاد‪ .‬او را کشیته و اعی م کردنید کیه ّ‬ ‫جینهیا‬ ‫در تییاریکی بییه سییمت او تیرانییدازی کردنیید و هیییچ کییس اعتراضییی نکییرد و بییه‬

‫ماجرای قتو او رسیدگی نشد‪ 1.‬اگر حضرت امیر‬

‫به قول شما پیس از شیش‬

‫مییاه بیعییت کییرده باشییند‪ ،‬یکییی از دالئلییش اییین ب یوده کییه احتمییال تییرور ایشییان‬ ‫وجود داشت و در نهایت هم خون ایشان پایمیال مییشید و ابیری از حی ّ بیاقی‬

‫نمیماند‪.‬‬

‫نقد ابن ّ‬ ‫تیمیة‬

‫عالم یمنی گفت‪ :‬باالخره از آوردن دلیو بر عصمت ائمه سرباز زدی؟‬

‫‪« .1‬وهو ال ي حاولت األنصار إقامته في ال‬

‫فة بعید رسیول اهلل صیلی اهلل علییه وآلیه ‪ ،‬ولیم یبیایع أبیا بکیر حیین‬

‫بویع ‪ ،‬وخر إلی حوران ‪ ،‬فمات بها ‪ ،‬قیو قتلته الجن ألنه بال قائما في الصحراء لیی ‪ ،‬و رووا بیتیین مین‬ ‫شعر قیو إنهما سمعا لیلة قتله‪ ،‬ولم یر قائلهما ‪:‬‬ ‫نحیین قتلنییا سییید ال ییزر‬

‫سییعد بیین عبییاد‬

‫ورمینی ی ییاه بسی ی ییهمین فلی ی ییم ن ط ی ییی فی ی ییؤاده‬

‫ویقییول قییوم ‪ :‬إن أمیییر الشییام یوما ی کمیین لییه میین رمییاه لییی ‪ ،‬وهییو خییار إلییی الصییحراء بسییهمین فقتلییه‬ ‫ل روجه عن طاعة االمام ‪ ،‬وقد قال بعض المتأخرین في لك‪:‬‬ ‫یقول ی ی ی ییون س ی ی ی ییعد ش ی ی ی ییکت الج ی ی ی یین قلب ی ی ی ییه‬

‫أال ربمی ی ی ی ییا صی ی ی ی ییححت دینی ی ی ی ییك بالغی ی ی ی ییدر‬

‫وم ی ی ی ییا ن ی ی ی ییب س ی ی ی ییعد أن ی ی ی ییه ب ی ی ی ییال قائم ی ی ی ییا‬

‫ولک ی ی ی یین س ی ی ی ییعدا ل ی ی ی ییم یب ی ی ی ییایع أب ی ی ی ییا بک ی ی ی ییر‬

‫وقی ی یید صی ی ییبرت می ی یین ل ی ی ی العی ی یییش أنفی ی ییس‬

‫وم ی ی ییا صی ی یییبرت ع ی ی یین لی ی ی ی النهی ی یییی واالم ی ی ییر‬

‫شرح نهر الب ة‪ ،10 :‬ت ‪ ،111‬شرح خطبه ‪ ،183‬کر سعد بن عباد و نسبه‪.‬‬

‫از مناظره تا دستگیری ‪75 .......................................... ................................‬‬

‫گفیتم‪ :‬بییاز هییم اجییازه نییدادی و از شییاخهای بییه شییاخه دیگییر پر یییدی‪ .‬همییان‬

‫شیوه ابن تیمیه را به کار گرفتی که هر وقت در بحث کم میآورد از این شاخه‬ ‫به آن شاخه میرفت‪.‬‬

‫گفت‪ :‬ابنتیمیه ش صیت مورد قبولی است و کسیانی کیه م یالف ابین‪-‬‬ ‫تیمیه بودند و او را ّرد کردند‪ ،‬قابو اعتنا نیستند‪.‬‬

‫گفتم‪ :‬حصنی شافعی‪ ،‬ابن حجیر هیثمیی و دیگیر علمیای اهیو سینت او و‬ ‫نظراتش را ّرد میکنند‪.‬‬ ‫حصنی شافعی میگوید‪:‬‬

‫سی ن برخییی از بزرگییان کییه گفتییهانیید‪ :‬ابیین تیمیییه کییافر مطلی اسییت‪،‬‬

‫ک م بعیدی نیست‪.‬‬

‫‪1‬‬

‫ابن حجر هیتمی درباره ابن تیمیة میگوید‪:‬‬

‫ّ‬ ‫این ُملحد خدانشناح از حدود و سیاق شیریعت تعیدی کیرده و او و‬ ‫طرفدارانش بر بدترین گمراهی هستند‪ .‬خدا پییروان او را خیوار کنید و‬ ‫زمین را از امثال آنان پا‬

‫‪«. 1‬و أ إبن تيمية الذي كا یوص‬

‫گرداند‪.‬‬

‫‪2‬‬

‫بأنه بحر يف العلم ال یستغرب فيه ما قاله بعض األئمة عنه من أنده زند یق‬

‫مطلق و سبب قوله ذلك أنه تتبع كالمه فلمیق‬

‫له عىل اعتقاد؛ حتى أنه يف مواضع ع ید ة یكفدر فرقدة و‬

‫یضللها ويف آخر یعتق ما قالته أو بعضه مع أ كتبه مشحونة بالتشبيه و التجسديم و‪ .»...‬دفدع دبه مدن‬ ‫ّبه و مترد ص ‪ 125‬و ‪ ،126‬قول ابن تيمية بالتفرقة يف احرتام النب ّ‬

‫بن حياته و موتده و تكفدریه‬

‫الصحابة و التابعن و االئمة االربعة‪.‬‬ ‫‪« .2‬و إ ّیاك أ تصغ إلی ما يف كتب ابنتيمية و تلميذه ابنقيم اجلوزیة و غریمها ّن اختذ إهله هدواه وأضدله اهلل‬ ‫عىل علم و ختم عىل سمعه وقلبه و جعل عىل برصه غشاوة فمن هی یه من بع اهلل و كيد‬

‫جتداوز هد ال‬

‫امللح و احل ود و تع وا الرسوم و خرقوا سياج الرشیعة و احلقيقة فظنوا بذلك أهنم عىل ه ى من رهدم‬

‫‪ ....................................................................... 76‬از مناظره تا دستگیری‬

‫گفت‪ :‬قبول دارم‪ ،‬اما من حییث المجمیوع بایید گفیت‪ :‬کسیانی کیه او را رد‬

‫می کنند قابو توجه نیستند و ارزش و احترامی ندارند‪.‬‬ ‫گفتم‪ :‬حصنی و ابنحجر هیتمی از علمای معرو‬

‫اهو ّ‬ ‫سینت هسیتند و‬

‫ّ‬ ‫حداقو این مطلب بابت میشود که ابنتیمییة میورد قبیول جمعیی از علمیای‬ ‫اهو سنت نبوده است‪ .‬ابنحجر هیتمی پس از آمدن به مکه‪ ،‬امیام الحیرمین‬ ‫ّ‬ ‫‪1‬‬ ‫بود و در مکه کرسی درح و افتاء داشت‪.‬‬ ‫و ا گییر حصیینی و ابیینحجییر هیتمییی را قبییول نییداری! ابیین حجییر عسییق نی را‬

‫نمیتوانی قبول نداشته باشی‪.‬‬

‫ابنحجر عسق نی میگوید‪:‬‬

‫«افتدامبالندی بحدولبابددبقیمید ‪،‬بمفدممبشددبب سدبابإیلبالتجسد‪،،‬بوبشددممب‬ ‫شبب سبابإیلبالز ق بوبشممبشبب سبابإیلبالنفیم»‪ 2.‬ب‬

‫و ليسوا كذلك بل هم عىل أسو الضالل و أقدب اخلصدال و أبلدا املقدن و اخلرسدا و أهندى الكدذب و‬ ‫البهتا ‪ ،‬فخذل اهلل متبعه و طهر األر‬

‫من أمثاهلم»‪ .‬الفتاوی احل یثيدة ص ‪ 480‬و ‪ ،481‬ندرم افدزار و‬

‫ص ‪ 203‬و ‪ 204‬كتاب‪ ،‬مطلب يف عقي ة اإلمام أمح از املكتبة الشاملة ‪.‬‬ ‫ّ‬ ‫ّ‬ ‫ّ‬ ‫مکییة سیینة ‪ 940‬ﻫ‪ .‬و اقییام فیهییا‪ ،‬و کییان امامییا للحییرمین‪ ،‬یی ّ‬ ‫یدرح و یفتییی‪ ،‬و یؤلییف»‪ .‬مقدمییه‬ ‫‪« .1‬بی ّیم انتقییو الییی‬ ‫ّ‬ ‫الصواع المحرقة ترجمة المؤلف ‪ :‬ت ‪.6‬‬ ‫‪« .2‬و أطلق ابنتيمية إىل الشام و افرتق النا‬

‫فيه يع ًا فمنهم من نسبه إىل التجسيم ملا ذكر يف العقي ة احلمویدة‬

‫ٍ‬ ‫مستو عىل‬ ‫و الواسطية و غریمها من ذلك كقوله أ الي و الق م و الساق و الوجه صفات حقيقية هلل و أنه‬ ‫العرش بذاته‪ ،‬فقيل له یلزم من ذلك التحيز و االنقسام؟ فقدال أندا الأسدلم أ التحيدز و االنقسدام مدن‬

‫خواص األجسام فالذم ُفألزم بأنه یقول بتحيدز يف ذات اهلل‪ .‬و مدنهم مدن ینسدبه إىل الزن قدة لقولده أ‬ ‫النب‬

‫ال یستغاث به و أ يف ذلك تنقيص ًا و منع ًا من تعظيم النب ّ‬

‫و كدا أ د الندا‬

‫عليده يف‬

‫ذلك النور البكري فإنه ملا عق له املجلس بسبب ذلك قال بعدض احلدايین یعدذر‪ .‬فقدال البكدري ال‬ ‫معنى هلذا القول فإنه إ كا تنقيص ًا یقتل و إ مل یكن تنقيص ًا ال یعذر و منهم من ینسبه إىل النفداق لقولده‬

‫از مناظره تا دستگیری ‪77 .......................................... ................................‬‬

‫یعنی میردم و مسیلمانان در میورد ابین تیمییه بیه رنید دسیته تقسییم شیده و‬ ‫نظرات م تلفی درباره او دارند‪ .‬گروهی او را از ّ‬ ‫مجسمه میداننید و معتقدنید‬

‫ابن تیمیه قائو به جسم بودن خیدا بیود‪ .‬گروهیی دیگیر او را زنیدی و کیافر میی‪-‬‬

‫دانند زیرا ابنتیمیة اسیتغابه و پنیاه بیردن بیه پییامبر‬

‫را انکیار میی کیرد و آن‬

‫حضرت را تحقیر و تنقین کرده است‪ .‬گروه دیگری از مسلمانان ابنتیمیة را‬ ‫و با توجه به س نان رسول خدا‬

‫کیه‬

‫به خاطر اهانتش به امیرالمؤمنین‬ ‫فرموده بودند‪« :‬یا ّ‬ ‫علی هرکس تو را دوست نداشته باشد و نسبت بیه تیو بغیض‬ ‫داشته باشد مناف است» مناف می دانند‪.‬‬

‫ابیینحجییر عسییق نی در کتییاب«لسییان المیییوان» بییه دشییمنی ابیینتیمیییة بییا‬

‫امیرالمؤمنین‬

‫اشاره کرده و میگوید‪:‬‬

‫ّ‬ ‫ّ‬ ‫«ابی ییینتیمی ییییه درصیییییدد ّرد کتیییییاب ع میییییه حلیییییی کیییییه در فضیییییائو‬ ‫امیرالمییؤمنین نوشییته شییده‪ ،‬بییوده امییا احییادیثی را کییه از نظییر سییند‬ ‫خی یییوب هسی یییتند ّرد کیییییرده و در برخیییییی میییییوارد منجیییییر بی یییه تنقی یییین‬ ‫امیرالمؤمنین‬

‫شده است»‪.‬‬

‫‪1‬‬

‫عيل ما تق م و لقوله أنه كا خمذوالً حيث ما توجه و أنه حاول اخلالفدة مدرار ًا فلدمینلهدا و إندام قاتدل‬ ‫يف ّ‬ ‫حيب املال و لقوله أبو بكر أسدلم ديخ ًا‬ ‫للریاسة ال لل یانة و لقوله أنه كا حيب الریاسة و أ عثام كا‬ ‫ّ‬ ‫عيل أسلم صبي ًا و الصب الیص إسالمه عىل قول و بكالمه يف قصة خطبة بنن أيجهل‬ ‫ی ري ما یقول و ّ‬ ‫و مات ما نسبها من الثنا عىل‪ ...‬و قصة أيالعاص بن الربيع و ما ی خذ من مفهومها‪ ،‬فإنه دنع يف ذلدك‬ ‫فألزموه بالنفاق لقوله‬

‫وال یبغضك ّإال منافق‪ .» ...‬ال رر الكامنة يف أعيا املائدة الثامندة ج ‪ ،1‬ص‬

‫ثدم‬ ‫‪ ،155‬ذكر من اسمه امح ‪ ،‬امح بن عب احلليم بن السالم بن عب اهلل بن أي القاسم بن تيميدة‬ ‫احلدراين ّ‬ ‫ّ‬ ‫ال ّ مشق ّ ‪ ،‬ش ‪.409‬‬ ‫‪« .1‬طالعن الرد املذكور فوج ته كام قال السبك يف االستيفا ‪ ،‬لكدن وج تده كثدری التحامدل إىل الغایدة يف ر ّد‬

‫‪ ....................................................................... 78‬از مناظره تا دستگیری‬

‫گفییت‪ :‬تنقییین و انتقییات افییراد ایییرادی نییدارد‪ ،‬رییون انتقییات بییه معنییای‬

‫پیراستن ش ن از لوهایی است که برای آن ش ن قائو میشوند‪.‬‬

‫گفییتم‪ :‬ا گییر بییه گفتییه شییما انتقییات امیرالمییؤمنین ایییراد نییدارد! پییس رییرا‬ ‫علیییی توسیییی برخییییی صیییحابه را ّ‬ ‫ّ‬ ‫تحمییییو نکردنیییید و‬ ‫انتقییییات‬ ‫پییییامبر‬ ‫ناراحت شدند و انتقات حضرت علی‬ ‫طبرانی گوید‪:‬‬

‫پیییامبر‬

‫را انتقات خود دانستند؟‬

‫در برابییر انتقییات امیرالمییؤمنین‬

‫فرمودند‪« :‬ررا برخی از اصحاب‪ ،‬علی‬

‫ایییراد میییگیرنیید؟ هرکییه علییی‬ ‫کسییی کییه از علییی‬

‫ضییبنا شییدند و‬

‫را تنقین میکننید و بیر او‬

‫را تنقییین کنیید مییرا تنقییین کییرده و‬

‫جییدا شییود از میین جییدا شییده‪ .‬علییی‬

‫از میین‬

‫اسییت و میین از هسییتم و او از طینییت میین خلی شییده و میین از طینییت‬

‫ابراهیم خل شدهام و من برتر از ابراهیم هستم»‪.‬‬

‫طب ی فرمییایش رسییول خییدا‬

‫هرکییه امیرالمییؤمنین‬

‫‪1‬‬

‫را تنقییین کنیید‪،‬‬

‫األحادیث الت یوردها ابن املطهر و إ كا معظم ذلك من املوضوعات و الواهيات لكنه ر ّد يف ر ّده كثریا‬ ‫من األحادیث اجلياد الت ملیستحرض حالة التصني‬

‫مظاهنا ألنه كا التساعه يف احلفظ یتكدل عدىل مدا يف‬

‫ص ره و اإلنسا عام للنسيا و كم من مبالغة لتوهن كالم الرافيض أ ّدته أحياندا إىل تنقدي‬ ‫اهلل عنه»‪ .‬لسا امليزا ج ‪ ،6‬ص ‪ ،414‬حرف اليا ‪ ،‬من اسمه یوس ‪ ،‬یوس‬

‫عديل ريض‬ ‫ّ‬

‫والد احلسدن بدن املطهدر‬

‫ّ‬ ‫احليل‪ ،‬ش ‪.9454‬‬ ‫‪ « .1‬فخرج مغضب ًا و قال ما بال أقوام ینتقصو علي ًا؟ من ینتق‬

‫علي ًا فقد انتقصدن و مدن فدارق عليد ًا فقد‬

‫فارقن ‪ ،‬إ ّ علي ًا من و أنا منه خلق من طينت و خلقن من طينة إبراهيم و أندا أفضدل مدن إبدراهيم ذریدة‬ ‫بعضها من بعض واهلل سميع عليم»‪ .‬املعجم االوس‬ ‫‪.6085‬‬

‫ج ‪ ،4‬ص ‪ ،311‬باب امليم‪ ،‬مدن اسدمه حممد ‪ ،‬ح‬

‫از مناظره تا دستگیری ‪79 .......................................... ................................‬‬

‫پیامبر‬

‫را تنقیین کنید‪ ،‬موجبیات‬

‫را تنقین کرده و کسی که پییامبر‬

‫آزار و ا ّیت ایشان را فراهم آورده است و خدا در قرآن میفرماید‪:‬‬ ‫کسی که پیامبر‬

‫کسی که امیرالمؤمنین‬

‫را ا ّیت کند‪ ،‬مورد لعن خداست‪.‬‬

‫‪1‬‬

‫را تنقین میکند‪ ،‬مبغض آن حضرت اسیت‬

‫و بغض آن حضرت مساوق و مساوی بغض پییامبر‬

‫مساوق بغض خداست‪ ،‬رراکه پیامبر اکرم‬

‫و بغیض پییامبر‬

‫فرمودند‪:‬‬

‫« کسی که بغض علی را داشته باشد‪ ،‬مرا مبغوم داشته و کسی کیه‬ ‫مرا مبغوم داشته باشد‪ ،‬خدای را مبغوم داشته است»‪.‬‬

‫ماری یکی دیگر از علمای اهو سنت میگوید‪:‬‬ ‫ابیینتیمیییه از نواصییب و دشییمنان علییی‬

‫نسبت‪-‬استغفر اهلل‪ -‬نفاق داده است‪.‬‬

‫‪3‬‬

‫‪2‬‬

‫اسییت و بییه فاطمییة‬

‫‪               .1‬سدددددددوره‬ ‫احزاب ‪ ، 33‬آیه ‪.57‬‬ ‫‪« .2‬ح ثنا حييى بن عب الباق األذين‪ ،‬ثنا حمم بن عوف احلميص‪ ،‬ثنا أبوجابر حمم بن عبد امللك‪ ،‬ثندا احلكدم‬ ‫بن حمم‬ ‫رسولاهلل‬

‫ي مك عن فطر بن خليفة عن أيالطفيل قدال سدمعن أمسدلمة تقدول أ ده أين سدمعن‬ ‫أحدب اهلل و مدن أبغدض عل ّيدا فقد‬ ‫أحب عليا فق أح ّبند و مدن أح ّبند فقد‬ ‫ّ‬ ‫یقول من ّ‬

‫أبغضن و من أبغضن فق أبغض اهلل»‪ .‬املعجم الكبری ج ‪ ،23‬ص ‪ ،380‬أ ّمسدلمة‪ ،‬أبوالطفيدل عدن أ ّم‪-‬‬ ‫سلمة‪ ،‬ح ‪.901‬‬ ‫حيتج كثری من النّا‬ ‫‪« .3‬و ابنتيمية ّ‬ ‫وجهه ‪ ...‬و ّاهتم فاطمة‬

‫كدرم اهلل‬ ‫یسميه بعضهم ي االسالم و هو ناصب ّ عد ّو‬ ‫لعديل ّ‬ ‫بكالمه‪ ،‬و ّ‬ ‫ّ‬ ‫با ّ فيها عبة من النفاق‪ ،‬و كا مع ذلك مش ّبها إلی ب ذ أخری كانن فيده‪ .‬و‬

‫السدل‬ ‫ثم عاقبه اهلل تعالی‪ .‬فكانن املبت عة بع عرصه تالمذة كتبه و نتائج أفكاره و ثدامر غرسده»‪ّ .‬‬ ‫من ّ‬ ‫االول‪ ،‬من هو ابن تيم ّية‪.‬‬ ‫السلفيو ص ‪ ،30‬دراسة حول السلفن‪ ،‬املحور ّ‬

‫و‬

‫‪ ........................................................................ 80‬از مناظره تا دستگیری‬

‫ّ‬ ‫وهابییییت نییییو ناشیییی از اعتقییادات ابیینتیمیییه اسییت و خییود‬ ‫گفییتم‪ :‬افکیییار‬ ‫علمای اهو سنت در رد اعتقادات ّ‬ ‫وهابیت مطالیب فیراوان دارنید‪ .‬بیه عنیوان‬ ‫ّ‬ ‫الدرر ّ‬ ‫السنیة» بیه نقیو از علمیای حیرمین‬ ‫نمونه احمد زینی دح ن در کتاب «‬ ‫شیییریفین‪ّ ،‬‬ ‫وه ّ‬ ‫ابییییت را خیییار از دی یین اسی ی م و کیییافر و دارای عقائ یید فاس یید و‬ ‫ّ‬ ‫ّ‬ ‫وهابیت با عنوان خوار تعبیر کرده‬ ‫مکفرات و آن را دین زنادقه میداند‪ .‬او از‬ ‫است‪.‬‬

‫‪1‬‬

‫ّ‬ ‫وقتی پای ّ‬ ‫ابیت و ّ‬ ‫وه ّ‬ ‫عبیدالوهاب بیه مییان آمید‪ ،‬عیالم یمنیی بیه‬ ‫محمد بن‬ ‫دفیییاع از آنیییان پرداخیییت و گفیییت‪ :‬سییی نان زینیییی دحییی ن دربیییاره ّ‬ ‫محمییید بییین‬ ‫یدالوهاب و ّ‬ ‫ّ‬ ‫وه ّ‬ ‫ابیییت قابییو قبییول و پ ی یرش نیسییت‪ ،‬ز یییرا زینییی دح ی ن از‬ ‫عبی‬ ‫ّ‬ ‫علمای شیعه است و به خاطر مال و مقام در مقابو ّ‬ ‫عبیدالوهاب و‬ ‫محمد بن‬ ‫حرکت اس می او ایستاده است‪.‬‬

‫گفیتم‪ :‬تیا بیه حیال از کسیی نشیینیده بیودم کیه زینیی دحی ن را جیوء علمییای‬ ‫شیعه ّ‬ ‫معرفی کیرده باشید‪ .‬او امیام الحیرمین و امیام جماعیت مسیجد الحیرام و‬

‫مفتییی حجییاز بییوده اسییت‪ .‬یعنییی امییام جماعییت مسییجد الحییرام شیییعه بییوده؟‬ ‫للر ّد عليه يف كتب مبسوطة عمد ً‬ ‫ال بقدول النّبد ّ‬ ‫‪« .1‬و ق اعتنی كثری من العلام من أهل املذاهب األربعة ّ‬ ‫إذا ظهرت الب ذ و سكن العامل فعليه لعنة اهلل و املالئكة و النّا‬ ‫الوهابية ص ‪« .32‬و ق أخرب النّب ّ‬

‫أمجعدن»‪ .‬الد رر السدنية يف الدر ّد علدی‬

‫عن ه ال اخلوارج يف أحادیث كثدریة»‪ .‬الد رر السدنية يف الدر ّد‬

‫ّوسل قد جتداوزوا احلد ّ فك ّفدروا أكثدر‬ ‫علی الوهابية ص ‪« .33‬و احلاصل أ ّ ه ال املانعن للز ّیارة و الت ّ‬ ‫األمة و استح ّلوا دمائهم و أمواهلم و جعلوهم مثل املرشكن ا ّلذین كانوا يف زمدن النّبد ّ‬

‫‪ ...‬و محلدوا‬

‫خدواص املد منن و عدوامهم»‪ .‬الد رر السدنية يف الدر ّد علدی‬ ‫اآیات القرآن ّية ا ّلت نزلن يف املرشكن علی‬ ‫ّ‬ ‫الوهابية ص ‪ ،95‬بيا أ ّ املانعن للزیارة و التوسل ق جتاوزوا احل ّ ‪ .‬و در مواضع متع د كتداب بدا نقدل‬ ‫اقوال علامی عا ّمه‪ ،‬عقائ وهابين را ر ّد میكن ‪.‬‬

‫از مناظره تا دستگیری ‪81 ........................................... ................................‬‬

‫زرکلی در کتاب «األع م» میگوید‪ :‬زینی دح ن در مکه ّ‬ ‫مکرمه کرسیی افتیا و‬ ‫ّ‬ ‫‪1‬‬ ‫درح را در دست داشت و در حوزه مکه تدریس میکرد‪.‬‬ ‫اسماعیو پاشا بغدادی در کتاب « ّ‬ ‫هدیة العارفین» که مستدرکی بر کتیاب‬

‫«کش ییف الظن ییون» اس ییت‪ ،‬در ترجم ییه احم یید زینیییی دحی ی ن وی را از عالمیییان‬ ‫م هب شافعی دانسته و میگوید‪:‬‬

‫«او مفتی و رئیس علما و بزره خطبا بوده است»‪.‬‬

‫‪2‬‬

‫جواز جمع خواندن نماز ظهر و عصر یا مغرب و عشا‬

‫بدون این که متوجه باشیم‪ ،‬س ن و گفتگوی ما طوالنی شده بیود و ا ان‬

‫عشییاء گفت یه شیید‪ .‬فرصییت را نیمییت شییمرده و موضییوع نمییاز ظهییر و عصییر و‬ ‫مغرب و عشاء را پیش کشیده و به او گفتم‪ :‬ما‪ ،‬در مسافرت نماز ظهر و عصر‬ ‫و نماز مغرب و عشاء را با هم و به صورت جمع میخوانیم و مین نمیاز عشیا را‬

‫با نماز مغرب خواندهام‪.‬‬

‫گفت‪ :‬شما در یر مسافرت هم نمازهایتان را به جمع میخوانید‪.‬‬

‫تبعییت مییکنییم‪ .‬بیر اسیاح‬

‫گفتم‪ :‬میا از دسیتور و سینت پییامبر اکیرم‬ ‫ّ‬ ‫صلی ّ‬ ‫النبی سبعا جمیعا و بمانیا جمیعا»‪ 3‬که محمید بین اسیماعیو‬ ‫روایت «‬ ‫ب اری نقو کرده‪ ،‬رسول خدا‬

‫نماز مغرب و عشا و نماز ظهر و عصیر را بیه‬

‫‪« .1‬فقيه م ّك م رخ‪ ،‬ول بم ّكة و توىل فيها اإلفتا و الت ریس»‪ .‬األعالم ج ‪ ، 1‬ص‪ ،130 - 129‬رشح حال‬ ‫أمح زین دحال ‪.‬‬ ‫الس ّي زین دحال املفت و رئيس العلام و ي اخلطبا ّ‬ ‫الشافع امل ّك »‪ .‬ه ّیدة العدارفن أسدام‬ ‫‪« .2‬أمح بن ّ‬ ‫امل ّلفن و آثار املصنّفن من كش‬

‫ال ّظنو ج ‪ ،5‬ص ‪ ،191‬رشح حال دحال امل ّك ‪.‬‬

‫الصالة‪ ،‬باب ‪ ،128/18‬باب وقن املغرب‪ ،‬ح ‪.562‬‬ ‫‪ .3‬صحي البخاري ص ‪ ،124‬كتاب مواقين ّ‬

‫‪ ....................................................................... 82‬از مناظره تا دستگیری‬

‫صورت جمع و با هم خوانده است‪.‬‬ ‫ّ‬ ‫و بر اساح روایت «صلی رسولاهلل‬

‫العشاء جمیعا فی یر خو‬

‫کرده‪ ،‬پیامبر اکرم‬

‫الظهر و العصر جمیعا و المغرب و‬

‫و ال سفر»‪ 1‬که مسیلم بین حجیا نیشیابوری نقیو‬

‫بدون این کیه در مسیافرت باشیند و ییا تیرح و خیوفی از‬

‫باران و جنا وجود داشته باشد‪ ،‬نماز ظهیر و عصیر و نمیاز مغیرب و عشیا را بیا‬

‫هم جمع کردند‪.‬‬

‫فق ی‬

‫گفت‪ :‬آری قبول دارم‪ ،‬اما پیامبر‬ ‫اا‬ ‫فق ی ی ی‬ ‫گفییتم‪:‬أ ّوال‪ :‬حتییی ا گییر پیییامبر‬

‫بار این کار را کرده است‪.‬‬

‫بییار نمییاز ظهییر و عصییر یییا نمییاز‬

‫مغرب و عشا را با هم خوانده باشد‪ ،‬داللت بر جواز این عمو میکنید و نشیان‬

‫مییی دهیید کییه بییا هییم خوانییدن نمییاز ظهییر و عصییر و یییا مغییرب و عشییا نییه تنهییا کییار‬ ‫اشتباهی نیست‪ ،‬بلکه مطاب سنت و عمو پیامبر‬ ‫ا‬ ‫فق ی‬ ‫ثانیا‪ :‬به ره دلیو ّادعا میکنید پیامبر‬

‫داده است؟‬

‫گفت‪ :‬صیغه امر در ّمر و ی‬

‫بار‪ ،‬ظهور دارد‪.‬‬

‫است‪.‬‬

‫بیار ایین کیار را انجیام‬

‫‪2‬‬

‫در پاسخ به او رند نکته را یادآوری کرده و گفتم‪:‬‬ ‫است و ظهیور داشیتن‬ ‫ّاوال‪ :‬در این مسأله اصولی که اشاره کردی‪ ،‬اخت‬ ‫الصدالتن يف احلرضد‪ ،‬ح‬ ‫‪ .1‬صحي مسلم ص ‪ ،329‬كتاب صدالة املسدافرین و قرصدها‪ ،‬بداب اجلمدع بدن ّ‬ ‫‪.49/705/1626‬‬ ‫‪ .2‬علام و فقها در علم اصول بحثی را حتن عنوا «ظهور امر در مرة یا تكرار» مطرح كرده و مقصود ا این‬ ‫اسن كه الر مولی به عب ش امر كن و دستوری ده ‪ ،‬عب برای رهایی و خالصی از امر مولی الر یدک‬ ‫بار مأمور به را انجام ده كافی اسن؟ یا این كه بای چن بار مأمور به را انجدام دهد ؟ برخدی معتق ند‬ ‫یک بار انجام داد مأمور به كافی اسن‪.‬‬

‫از مناظره تا دستگیری ‪83 .......................................... ................................‬‬

‫صیغه امر در ّمر و ی‬

‫بار‪ ،‬یکی از اقوال است‪.‬‬

‫ثانیااا‪ :‬در مسییاله ظهییور امییر در مییر یییا تکییرار‪ ،‬بحییث بییر سییر اییین اسییت کییه آیییا‬

‫نیازی هست که بیشتر از ی‬ ‫تکرار نیست و ی‬

‫ندارد‪.‬‬

‫بار مأموربه را امتثال کنند؟ یا این که نیازی بیه‬

‫بار کفایت میکند؟ و این مبحیث اشیاره بیه حرمیت تکیرار‬

‫ثالثا‪ :‬در روایاتی که توس ب اری و مسلم نقیو شیده و مین نییو بیه آن اشیاره‬

‫اسیت و‬

‫کردم‪ ،‬اص صیغه امر وجود نیدارد‪ ،‬بلکیه گیوارش فعیو رسیولاهلل‬

‫داللت بر جواز جمع بین نماز ظهر و عصر و یا مغرب و عشاء دارد‪.‬‬ ‫رابعا‪ :‬از تعلیو موجود و علتی که عبداهلل بین ّ‬ ‫عبیاح در رواییت بعیدی کیر‬ ‫تنها ی‬

‫کرده‪ ،‬استفاده میشود که حتی اگر این عمو از سوی پیامبر‬ ‫بیییان مشی ّ‬ ‫یروعیت و اجییازه اییین کییار بییه‬ ‫انجییام گرفتییه باشیید‪ ،‬قصیید پیییامبر‬

‫مسلمانان بوده است‪ .‬در روایت بعدی رنین آمده است‪:‬‬

‫سییعید بیین جبیییر از عبییداهلل بیین ّ‬ ‫عبییاح پرسیید‪ :‬رییرا پیییامبر‬

‫بار‬

‫نمییاز‬

‫ظه ییر و عصیییر را جمیییع خواندنییید؟ عبیییداهلل بییین ّ‬ ‫عبیییاح جیییواب داد‪:‬‬ ‫مییخواسیتند سی تی و مشیقت بیر ّامیت تحمییو نشیود و‬ ‫پیامبر‬ ‫مسلمانان مجبور نباشند نماز «ظهر و عصر» و یا «مغیرب و عشیاء» را‬ ‫بیه خیاطر راحتیی‬ ‫ُجدا ب وانند و به زحمت بیفتند‪ .‬رسیول خیدا‬ ‫مسییلمانان‪ ،‬بییا ایییین عملشیییان نشیییان دادنییید کیییه مسیییلمانان ُمجازنییید‬

‫نمازه ییای «مغیییرب و عشیییا» و «ظهیییر و عصیییر» را بیییه جمیییع و بیییا هیییم‬ ‫ب وانند‪.‬‬

‫‪1‬‬

‫‪« .1‬و ح ثنا أمح بن یونس و عو بن سالم مجيع ًا عن زهری‪ ،‬قال ابنیونس ح ثنا زهری‪ ،‬ح ثنا أبدوالزبری عدن‬

‫‪ ....................................................................... 84‬از مناظره تا دستگیری‬

‫ا‬ ‫خامسااا‪ :‬نمییاز تییراوی را کییه اصییرار بییر انجییام آن دار ییید و بییه گفتییه سرخسییی‬

‫شعار اهو سنت است‪ ،1‬این نماز را پیامبر‬

‫رند بار خوانده انید کیه شیما‬

‫آنقدر بر انجام آن اصرار دارید؟؟‬

‫اصرار بر ادله عصمت ّ‬ ‫ائمة‬

‫برای رنیدمین بیار موضیوع بحیث را عیوم کیرد و گفیت‪ :‬بیاألخره دلییو بیر‬

‫عصمت امام ریست؟‬

‫‪2‬‬

‫گفتم‪ :‬آییا حیدیث بقلیین را کیه مسیلم بین حجیا نیشیابوری و محمید بین‬

‫عیسی ترم ی‪ 3‬دو تن از صاحبان کتب سته آن را نقو کردهاند‪ ،‬قبول داری؟‬ ‫گفت‪ :‬آری‪.‬‬

‫سعي بن جبری عن ابنعبا‬

‫ّ‬ ‫صىل رسولاهلل‬ ‫قال‬

‫الظهر و العرص مجيع ًا بامل ینة يف غدری خدوف و ال‬

‫سفر‪ .‬قال أبوالزبری فسألن سعي ًا مل فعل ذلك؟ فقال سألن ابنعبا‬

‫كدام سدألتن ‪ ،‬فقدال أراد أ ال‬

‫حيرج أح ًا من أمته»‪ .‬صحي مسلم ص ‪ ،330 - 329‬كتاب صالة املسافرین و قرصدها‪ ،‬بداب اجلمدع‬ ‫الصالتن يف احلرض‪ ،‬ح‪.50/000/1627‬‬ ‫بن ّ‬ ‫‪« .1‬واملبت عة أنكروا أدا ها باجلامعة يف املسج فأداؤها باجلامعة جعل عار ًا لل ّسدنّة كدأدا الفدرائض باجلامعدة‬ ‫الرتاوی ‪ ،‬الفصدل ال ّثداين ّأهندا تد ّدي باجلامعدة أم‬ ‫رشذ عار االسالم»‪ .‬املبسوط ج‪ ،2‬ص ‪ ،145‬كتاب ّ‬ ‫فرادی‪.‬‬ ‫ّ‬ ‫فحدث علدی‬ ‫‪« .2‬أنا تارك فيكم ثقلن أوهلام كتاب اهلل فيه اهل ی و النور فخدذوا بكتداب اهلل و استمسدكوا بده‪،‬‬ ‫كتاب اهلل و رغب فيه‪ ،‬ثم قال و أهل بيت أذكركم اهلل يف أهل بيت و أذكركم اهلل يف أهل بيتد و أذكدركم‬ ‫اهلل يف أهل بيت »‪ .‬صحي مسلم ص ‪ ،1113‬كتاب فضائل الصدحابة‪ ،‬بداب مدن فضدائل عديل بدن أي‪-‬‬ ‫طالب‪ ،‬ح ‪.36/2408/6175‬‬ ‫‪« .3‬یا أهیا النا‬

‫إين ق تركن فيكم ما إ أخذتم به لنتضلوا‪ ،‬كتاب اهلل و عرتيت أهل بيت »‪ .‬سدنن الرتمدذي‬

‫ص ‪ ،678‬كتاب املناقب‪ ،‬باب ‪ ،32‬باب مناقب أهل بين النب‬

‫‪ ،‬ح ‪.3786‬‬

‫از مناظره تا دستگیری ‪85 .......................................... ................................‬‬

‫گفیتم‪ :‬آیییا قبییول داری کیه رسییول خییدا‬

‫در حیدیث بقلییین‪ ،‬اهییو بیییت و‬

‫عترتش را در کنار قرآن و همطراز و عدل آن قرار داده است؟‬ ‫گفت‪ :‬بله قبول دارم‪.‬‬

‫ْ‬ ‫يول ِم ْ‬ ‫گفتم‪ :‬با توجه به آیه َل َيأ ِتيهِ ْال َب ِاط ُل ِمن َب ْين َي َد ْيوهِ َو َلو ِم ْ‬ ‫ون َخ ْل ِفوهِ َتلع ي‬ ‫ون‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َحك َ‬ ‫يد ‪ 1‬آیا قبول داری که قرآن از هرگونه خطا و اشتباه مصون است؟‬ ‫يْ ح ِم ٍ‬ ‫ِ ٍ‬

‫گفت‪ :‬بله قبول دارم‪.‬‬

‫گفییتم‪ :‬ا گیییر اهیییو بیییت و عتییرت پییییامبر‬

‫معصییوم و مصییون از اشییتباه‬

‫نباشییند‪ ،‬رگونییه امکییان دارد کییه از سییوی پیییامبر‬

‫عدل قرآن قرار داده شوند؟‬

‫در ردیییف و همطییراز و‬

‫عالم وهابی یمنی که همه مقدمات را پ یرفتیه بیود و ریارهای جیو پی یرش‬

‫نتیجه نیو نداشت‪ ،‬کمی به فکر فرو رفت‪ .‬من ادامه دادم و گفیتم‪ :‬در حیدیث‬ ‫بقلین که از رسول خدا‬

‫نقو شده‪ ،‬اهو بیت و عترت پیامبر‬

‫همطراز‬

‫و عدل قرآن قرار داده شده و عمو کردن به گفتههای آنان در ردیف تمس‬

‫و‬

‫عمو به قرآن به شمار رفته و اگر کمی تأمو شود معنای این س ن رییوی جیو‬

‫عصمت اهو بیت و عترت پیامبر‬

‫نیست‪.‬‬

‫او کییه گو ییییا هنییوز هییم دسییت از لجاجییت و عنیییاد برنداشییته بییود و قصیید‬

‫پ ی یرفتن عصییمت اهییو بیییت‬

‫را نداشییت‪ ،‬گفییت‪ :‬حییدیث بقلییین در بییاره‬

‫حضرت ّ‬ ‫علی‪ ،‬فاطمة‪ ،‬حسن و حسین است و اگر هم دال بر عصمت باشد‪،‬‬ ‫‪« .1‬باطل نه از پيش رو و نه از پشن رس به رساغ آ نمیآی ‪ ،‬تنزیلدی اسدن از خد ای حكديم محيد »‪ .‬سدوره‬ ‫فصلن ‪ ، 41‬آیه ‪.42‬‬ ‫ّ‬

‫‪ ....................................................................... 86‬از مناظره تا دستگیری‬

‫تنها عصمت همین رند نفر را اببات میکند‪ ،‬نه عصمت همه ائمه (علیهم‬

‫الس م را‪.‬‬

‫از اییین کییه کمییی کوتییاه آمییده بییود و عصییمت حضییرت علی ّیی‬

‫فاطمة‬

‫و امام حسین‬

‫بسیار خوشحال بودم‪.‬‬

‫و امیام حسیین‬

‫‪ ،‬حضییرت‬

‫را پ یرفتیه بیود‪ ،‬تعجیب کیرده و‬

‫به او گفتم‪ :‬حال که عصمت ایین رنید نفیر را پی یرفتی‪ ،‬همیین بزرگیواران‪،‬‬ ‫امامان بعدی را ّ‬ ‫معرفی کرده و آنان را مورد تأیید و تأ کید قرار دادهاند و پیروی‬ ‫از امامان بعدی را پیروی از خودشان دانستند و در ی‬

‫امضاء کردند‪.‬‬

‫در ادامه ادله عصمت ائمه‬

‫ک م عصمت آنیان را‬

‫از س ن و فرمایش امام رضیا‬

‫اسیتفاده‬

‫کیییرده‪ 1‬و گف ییتم‪ :‬بیییا توج ییه ب ییه مفیییاد ح ییدیث بقل ییین ک ییه اهیییو بی ییت و عت ییرت‬ ‫در کنییار قییرآن قییرار داده شییده و رسییول خییدا‬

‫پیییامبر‬

‫تبعیت از قرآن و اهو بیت‬

‫خداونیید و رسییول خییدا‬

‫مییا را بییه پیییروی و‬

‫دستور داده‪ ،‬آیا امکان دارد و معقول است که‬

‫بییه مییا دسییتور پیییروی و اطاعییت از کسییانی را کییه‬

‫معصوم نیستند و مردم را گمراه میکنند‪ ،‬داده باشند؟‬

‫اگر خداوند اطاعت و پیروی از کسی کیه معصیوم نیسیت و مبیت بیه گنیاه‬

‫میییشییود را واجییب کنیید‪ ،‬معنییایش اییین اسییت کییه مییردم هییم باییید آن گنییاه را‬ ‫‪« .1‬و الیفر‬

‫اهلل عزّ ّ‬ ‫وجل طاعة من یعلم أنه یض ّلهم و یغوهیم و الخیتار لرسالته و ال یصطف من عبداده مدن‬

‫یعلم أنه یكفر به و بعبادته و یعب الشيطا دونه»‪ .‬عيو أخبار الرضا‬ ‫كتبه الرضا‬

‫للمأمو يف حمض اإلسالم و رشائع ال ّ ین‪.‬‬

‫ج ‪ ،2‬ص ‪ ،125‬باب ‪ ،35‬مدا‬

‫از مناظره تا دستگیری ‪87 .......................................... ................................‬‬

‫مرتکییب شییوند‪ ،‬رییرا کییه اطاعییت اییین ش ی ن بییر مییردم واجییب اسییت‪ .‬ا گییر او‬ ‫مرتکییب گنییاه شییود و مییردم هییم ب واهنیید از او تبعیییت کننیید‪ ،‬معنییایش اییین‬ ‫خواهد بود که مردم در انجام آن گناه‪ ،‬مجیاز بیوده و هییچ عقیابی متوجیه آنیان‬

‫نیست‪ .‬و یا در صورتی که امام دستور انجام ی‬

‫گناه را به مردم بدهد‪ ،‬میردم‬

‫مجبورنیید آن گنییاه را انجییام دهنیید و حییال آن کییه اصییو دسییتور امییام‪ ،‬معصیییت‬

‫خییدا بییوده و اطاعییت از او جییایو نبییوده اسییت‪ .‬بنییا بییر اییین میییتییوان گفییت کییه‬

‫خداوند اطاعت از کسانی که مرتکب معصیت میشوند را واجب نمیکند و‬

‫او را به عنوان امام برای مردم قرار نمیدهد‪ .‬اگر مفاد حدیث بقلین را پ یرفتیه‬ ‫باشیم که اهو بیت‬

‫در کنار قرآن قرار داده شده و عمو به گفتههای آنان‬

‫نیو همانند عمو به دستورات قرآن الزم است‪ ،‬معنی ندارد که اهیو بییت‬

‫معصوم نباشند و ما ملوم به تبعیت از آنان شده باشیم‪.‬‬ ‫در مورد رسول خدا‬

‫نیو همین مطلب صدق مییکنید و بیا توجیه بیه آییه‬

‫َ َ َْ ُ َ َ َ َْْ َ ْ‬ ‫َ​َ ْ َ َ َ ُ‬ ‫َ ُْ َي َ َ َي‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ ُ‬ ‫آخ َب َواك َب‬ ‫ال‬ ‫م‬ ‫ه‬ ‫ي‬ ‫ال‬ ‫و‬ ‫ه‬ ‫لل‬ ‫ا‬ ‫ه‬ ‫ج‬ ‫ب‬ ‫ي‬ ‫ان‬ ‫ك‬ ‫ن‬ ‫م‬ ‫ل‬ ‫ة‬ ‫ِ‬ ‫هل الل ِه أسهة حسن ِ‬ ‫لرد كان لك ْ​ْ فِي رس ِ‬ ‫َ​َ َ‬ ‫را بیرای میردم‪ ،‬اسیوه و الگیو قیرار داده اسیت‪.‬‬ ‫ك ِ ًيرا ‪ 1‬خداونید پییامبر‬ ‫الله‬

‫کسی که اسوه و الگوی مردم است‪ ،‬نباید مرتکیب گنیاه شیود؛ زییرا در صیورت‬

‫ارتکاب گنیاه‪ ،‬میردم نییو عمیو و رفتیار ایشیان را بیه عنیوان اسیوه و سرمشی قیرار‬ ‫خواهند داد و مرتکب گناه خواهند شد و هیگگونه اعترام و مؤاخ های نیو‬

‫متوجه آنان ن واهد شد؛ زیرا خود خداونید رفتیار و اعمیال پییامبرش را اسیوه و‬

‫‪« .1‬به حتقيق سولن كه در رسول خ ا برای ام اسوهای نيک بود برای كسی كه بده خد ا و روز قيامدن اميد‬ ‫دارد و خ ا را بسيار یاد كن »‪ .‬سوره احزاب ‪ ، 33‬آیه ‪.21‬‬

‫‪ ....................................................................... 88‬از مناظره تا دستگیری‬

‫الگو و سرمش معرفی کرده بود و مردم نیو در ارتکاب این گنیاه از پییامبر الگیو‬ ‫گرفتهاند!!!‬

‫امامان نیو همگون پیامبران الهی از طر‬

‫خداوند تعیین و به عنوان اسوه‬

‫و الگو و سرمش به مردم معرفی شدهاند‪ .‬قطعا خداوند کسانی را که مرتکیب‬

‫گنییاه میییشییوند‪ ،‬الگییوی رفتییاری و گفتییاری مییردم قییرار نمیییدهیید‪ ،‬رییون رنییین‬ ‫ریوی معقول نیست‪.‬‬

‫افتراء به شیعه درباره سرداب سامرا‬

‫عالم یمنی که درباره موضوع «عصمت امامان» همه ت شش را انجام داد‬

‫و بیه جیایی نرسییید و ظیاهرا حرفیی بییرای گفیتن بیرایش بییاقی نمانیده بیود‪ ،‬بییرای‬

‫رندمین بار موضوع بحث را عوم کرد و بیدون هییچ مقدمیهای گفیت‪ :‬امیام‬

‫شما شیعیان در سرداب زندگی میکند‪.‬‬

‫گفییتم‪ :‬بییاز هییم بییدون مطالعییه و داشییتن مییدر ‪ ،‬ادعییا کییردی! و بییه دروغ‬

‫مطلبییی را بییه شیییعیان نسییبت دادی‪ .‬ا گییر راسییت میییگییویی تنهییا ی ی‬ ‫ّ‬ ‫معتبر از کتابهای ما دال بر این ادعا بیاور‪.‬‬

‫مییدر‬

‫گفت‪ :‬ایین مطلیب در کتیاب «الغیبیة» نعمیانی کیه یکیی از علمیای شییعه‬

‫است‪ ،‬نقو شده است‪.‬‬

‫گفییتم‪ :‬آیییا خییودت اییین مطلییب را در کتییاب «الغیبییة» نعمییانی دیییدهای؟ یییا‬

‫مثو برخی ادعاهای قبلی‪ ،‬صرفا از مسموعات و شنیدهها میباشد؟‬ ‫گفت‪ :‬خودم در کتاب «الغیبة» دیده و مطالعه کردهام‪.‬‬

‫گفییتم‪ :‬ا گییر بتییوانی مییدر و مسییتند مطلبییی را کییه ادعییا کییردی‪ ،‬از کتییاب‬

‫«الغیبة» نعمانی بیاوری؛ مین نییو از عقایید شییعیان دسیت برداشیته و بیا شیما‬

‫از مناظره تا دستگیری ‪89 .......................................... ................................‬‬

‫همعقیده میشوم‪ ،‬ولی اگر نتوانسیتی‪ ،‬آییا ّ‬ ‫تعهید مییدهیی از عقائیدت دسیت‬ ‫برداشته و عقاید شیعیان را بپ یری؟‬

‫حرفش را تغییر داد و گفت‪ :‬در کتاب «الغیبة» شیخ طوسی آمده است‪.‬‬

‫میین هییم بییا همییان محکمییی و ص ی بت مرتبییه قبییو گفییتم‪ :‬حییرفم را تکییرار‬

‫میکنم و میگویم‪ :‬اگر میاجرای یبیت امیام زمیان و زنیدگی ایشیان در سیرداب‬ ‫‌‬ ‫سامرا‪ ،‬در کتاب شیخ طوسی نبود‪ ،‬از عقائدت دست برمیداری؟‬

‫او که از استواری و محکمی س نان من‪ ،‬کمی در ادعایش دریار تردیید و‬

‫تولول شده بود‪ ،‬سیاکت شیده و هییچ سی نی نمییگفیت‪ .‬فرصیت را نیمیت‬

‫شیمرده و بییه مطییالبم ادامییه داده و گفییتم‪ :‬مییاجرای یبییت امییام زمییان و زنییدگی‬

‫ایشان در سرداب سامرا‪ ،‬مطلبی است که بعضی علمای اهو سنت بیه دروغ‬ ‫به شیعیان نسبت میدهنید و در کتیابهیای معتبیر شییعه هییچ ابیری از ایین‬

‫مطلب وجود ندارد‪.‬‬

‫هبی یکی از علمای بزره اهو سنت در دو کتاب «سیر أع م النیب ء» و‬

‫«تییاریخ االسی م و وفیییات المشییاهیر و األعی م» بیه دروغ مییاجرای یبییت امییام‬ ‫زمان و زندگی ایشان در سرداب سامرا را به شیعیان نسبت داده و این مطلب‬

‫را جوء اعتقادات شیعیان کر میکند‪.‬‬

‫‪1‬‬

‫الرسداب»‪ .‬تاری االسدالم و وفيدات املشداهری و األعدالم ج ‪ ،19‬ص ‪ ،113‬سدنة‬ ‫‪« .1‬و هم ی ّ عو بقائه يف ّ‬ ‫حمم بن موسدی الرضدا‬ ‫عيل بن ّ‬ ‫ستن و مائتن‪ ،‬رجال هذه الطبقة‪ ،‬رشح حال احلسن بن ّ‬

‫‪ ،‬ش ‪.159‬‬

‫«قلن و یزعمو أ «م ح م د ا» دخل رسدابا يف بين أبيه‪ ،‬وأ ّمه تنظر إليه‪ ،‬فلدمخیدرج إىل السداعة منده»‪.‬‬ ‫سری أعالم النبال ج ‪ ،13‬ص ‪ ،121‬املنتظر‪ ،‬ش ‪.60‬‬

‫‪ ........................................................................ 90‬از مناظره تا دستگیری‬

‫ابیینخلییدون یکییی دیگییر از علمییای شییما اهییو سیینت مییاجرای یبییت امییام‬ ‫زمان و زندگی ایشان در سرداب سامرا را نقو کرده و مینویسد‪:‬‬ ‫شیییعیان هییر شییب بعیید از نمییاز مغییرب و عشییاء دم در ورودی سییرداب‬ ‫جمع میشوند و اسبی را آماده کرده و امام زمان را صیدا مییزننید و از‬ ‫ایشان میخواهند تا از سرداب خار شده و قیام نماید‪.‬‬

‫‪1‬‬

‫سمعانی یکی دیگر از علمای شما اهو سنت و اولین کسی است که این‬

‫اتهام و دروغ را به شیعیان نسبت داده و مینویسد‪:‬‬

‫در مسجد جامع شهر سامرا سرداب معروفیی وجیود دارد کیه شییعیان‬ ‫گمییان میییکننیید امییام زمانشییان از آن سییرداب خییار میییشییود و قیییام‬ ‫میکند‪.‬‬

‫‪2‬‬

‫علمای دیگیری از شیما اهیو ّ‬ ‫سینت نییو همیین ادعاهیا را کیرده و مطالیب و‬

‫عقاییید دروغ بییه شیییعیان نسییبت میییدهنیید در حییالی کییه شیییعیان در بییاره امییام‬

‫زمان و مکان یبت و زندگی ایشان به هیچ وجه رنین اعتقادی ندارنید و در‬ ‫منابع مهم روایی شیعیان هیچ روایتی دال بر وجود امام زمان و زنیدگی ایشیان‬ ‫در سرداب سامرا و قیام و خرو آن حضرت از این مکان وجود ندارد‪.‬‬

‫‪« .1‬و یقفو يف ّ‬ ‫الرسداب و ق ق ّومدوا مركبدا فيهتفدو باسدمه و ی عونده‬ ‫كل ليلة بع صالة املغرب بباب هذا ّ‬ ‫للخروج حتى تشتبك النجوم‪ ،‬ثم ینفضو و یرج و األمر إىل الليلة اآتية و هم علی ذلك هلذا العهد »‪.‬‬ ‫االول‪ ،‬الباب ال ّثاين‪ ،‬الفصل السابع و العرشو يف مذاهب‬ ‫تاری ابن خل و ج ‪ ،1‬ص ‪ ،210‬الكتاب ّ‬ ‫الشيعة يف حكم االمامة‪.‬‬ ‫‪« .2‬و ها الرسداب املعروف يف جامعها ا ّلذي تزعم الشيعة أ مه هیم خیرج منه»‪ .‬االنسداب ج ‪ ،3‬ص ‪،202‬‬ ‫السن املهملة‪ ،‬السامر ّي‪.‬‬ ‫باب ّ‬

‫از مناظره تا دستگیری ‪91 ........................................... ................................‬‬

‫ّ‬ ‫مرحوم محدث نیوری در بیاره ادعیای زنیدگی امیام زمیان در سیرداب سیامرا‪،‬‬

‫مینویسد‪:‬‬

‫ّ‬ ‫«حی ّ جییواب آن کییه تییا کنییون در هیییچ کتییابی از شیییعه از متقییدمین و‬ ‫ّ‬ ‫یأخرین و فقهییا و محی ّیدبین و مییؤمنین و منتحلییین إ ّ‬ ‫مامیییه‪ ،‬رنییین‬ ‫متی‬ ‫مطلبی که آن حضرت از روز یبت تا کنون در سرداب است‪ ،‬دییده‬ ‫و شنیده نشده»‪.‬‬

‫‪1‬‬

‫مرحوم نوری در کتاب دیگرشان نیو با اسیتناد بیه مطالیب م تلفیی کیه در‬

‫منییابع شیییعیان وجییود دارد‪ ،‬ادعییای زنییدگی امییام زمییان در سییرداب سییامرا را رد‬

‫کرده و مینویسد‪:‬‬

‫ایییین مطل ییب‪ ،‬کی ی ب مح ییض و افترائ ییی آش ییکار اس ییت و اح ییدی از‬ ‫ّ‬ ‫نویسییندگان ّ‬ ‫امامیییه رییه از قییدما و رییه از متییأخرین‪ ،‬در هیییچ کتییابی‬ ‫رنین مطلبی را کر نکیرده اسیت‪ .‬ا گیر علمیای اهیو سینت صیداقت‬ ‫ّ‬ ‫دارند‪ ،‬ی عبارت از مؤلفین شیعه ارائه کنند مبنی بر این که شییعه‬ ‫قائییو اسییت کییه امییام زمییان در سییرداب زنییدگی میییکنیید و از ابتییدای‬ ‫ّ‬ ‫یبییت از آنجییا خییار نشییده اسییت! مییؤلفین ش ییعه نییه تنهییا رنییین‬ ‫مطلبی را نگفتهاند‪ ،‬بلکه حتی نقو کیردهانید کیه امیام زمیان هیر سیال‬ ‫در موسم ّ‬ ‫حر حاضر میشوند‪ 2‬و افراد بسیاری که بییش از هفتیاد نفیر‬ ‫‪ .1‬نجم ال ّثاقب ج ‪ ،1‬ص ‪ ،307‬فصل اقوال اهل سنن در مه ی موعود‪.‬‬ ‫‪« .2‬ح ثنا حمم بن موسى بن املتوكل ريض اهلل عنه قال ح ثنا عب اهلل بن جعفر احلمریي عن حمم بدن عدثام‬ ‫العمري ريض اهلل عنه‪ ،‬قال سمعته یقول واهلل إ صاحب هذا األمدر ليحرضد املوسدم ّ‬ ‫كدل سدنة فدریى‬ ‫النا‬

‫السدابع و‬ ‫و یعرفهم و یرونه و الیعرفونده»‪ .‬كدامل الد ّ ین و متدام النعمدة ج ‪ ،2‬ص ‪ ،114‬البداب ّ‬

‫‪ ........................................................................92‬از مناظره تا دستگیری‬

‫میییشییوند‪ ،‬امییام زمییان را در یبییت صییغری دیییدهانیید‪ .‬و در یبییت‬ ‫صغری‪ ،‬آن حضیرت ّنیواب م صوصیی داشیتند کیه نیود آن حضیرت‬ ‫آمییید و شییید داشیییتند و همیییه ایییین اشی ی ات‪ ،‬ام ییام زم ییان را در ییییر‬ ‫ّ ّ‬ ‫سرداب‪ ،‬بلکه خار از سامرا دیدهانید اال عیده انیدکی‪ .‬راو ییان شییعه‬ ‫میاجرای تشی ّیر ابیینمهز یییار‪ 1‬را خییدمت آن حضییرت بییا اسییناد متعییدد‬

‫نق یییو ک یییردهان ییید و آن تشی ّیییر را در بعضییییی از بیابییییانهی ییای ط یییائف‬

‫دانسییتهانیید‪ .‬شیییعه در دعییای معییرو ندبییه‪ 2‬خطییاب بییه امییام زمییان‬ ‫عرم میکند‪ :‬کاش میدانستم که تو در کجا زندگی میکنی‪.‬‬

‫‪3‬‬

‫ع م ییه امینیییی یکیییی دیگیییر از علمیییای بیییزره ش یییعه در بیییاره اعتق ییادات‬

‫شیییعیان و اتهییام زنییدگی امییام زمییان در سییرداب و ظهییور ایشییان از اییین مکییان‬

‫میفرمایند‪:‬‬

‫االربعو يف ذكر من اه القائم و رآه و ك ّلمه‪ ،‬ح ‪.9‬‬ ‫‪ .1‬كامل ال ّ ین و متام النّعمة ج‪ ،2‬ص ‪ ،126 - 120‬ح‪ 20‬و ج ‪ ،2‬ص‪ ،144 - 140‬ح ‪.23‬‬ ‫استقرت بك النّوی بل أي أر‬ ‫‪« .2‬لين عري أین‬ ‫ّ‬

‫تق ّلك أو ثری أبرضوی أم غریهدا أم ذي طدوی»‪ .‬إقبدال‬

‫السابع و الثالثو فيام نذكره من وظائ‬ ‫األعامل ج ‪ ،1‬ص ‪ ،510‬الباب ّ‬

‫یوم عي الفطر‪ ،‬فصدل ‪ 18‬فديام‬

‫نذكره من صفة صالة العي ‪ ،‬دعا آخر بع صالة العي و ی عی به يف األعياد االربعة‪.‬‬ ‫بدن ملیدذكره أحد مدن مد ّلف االمام ّيدة يف كتداب هلدم مدن القد ما و‬ ‫‪« .3‬و هذا أیضا كذب حمض و افدرتا ّ‬ ‫ّ‬ ‫املتأخرین‪ ،‬فا كانوا صادقن يف هذه النّسبة فليذكروا موضع ًا واح ًا ذكر فيه مدا نسدبوه إلديهم‪ ،‬مدع أ ّ يف‬ ‫فاهنم رووا و اعتق وا أ ّ امله ّي حيرض املوسم يف ّ‬ ‫كدل سدنة و‬ ‫یبن كذبه‪ّ ،‬‬ ‫كثری من أحادیثهم و قصصهم ما ّ‬ ‫ندواب خمصوصدة خیدرج إلديهم‬ ‫الصغری ا ّلت كا لده فيهدا ّ‬ ‫رآه مجاعة كثریة تزی علی سبعن يف أ ّیام غيبته ّ‬ ‫الرسدداب بدل غدری‬ ‫بتوس النّواب و ك ّلهدم رأوه يف غدری ّ‬ ‫التّوقيعات ابت ا ًا و جواب ًا ملسائل كانوا یسألوهنا ّ‬ ‫سامرا ّاال قلي ً‬ ‫ال منهم‪ .»...‬كش‬ ‫ّ‬

‫األستار عن وجه الغائب عن األبصار ص ‪.408 - 406‬‬

‫از مناظره تا دستگیری ‪93 .......................................... ................................‬‬

‫شیییعه هیییچ اعتقییادی بییه یبییت امییام زمییان و خییرو و قیییام ایشییان از‬ ‫سرداب سامرا ندارد‪ .‬شیعیان با توجیه بیه احیادیثی کیه در ایین زمینیه‬ ‫وجود دارد‪ ،‬معتقدند امام زمان از مکه مکرمیه و در مقابیو خانیه خیدا‬ ‫ظهور خواهد کرد‪.‬‬

‫‪1‬‬

‫در همییان کتییاب «الغیبییة» نعمییانی کییه بییه آن اشییاره کییردی‪ ،‬روایتییی بییه اییین‬

‫مضیمون نقیو شیده اسیت کیه امییام زمیان دو یبیت کوتیاه و طیوالنی دارنیید‪ .‬در‬ ‫یبت کوتاه عیده ّ‬ ‫خاصیی از شیعیانشیان مکیان آن حضیرت را مییداننید و در‬ ‫یبییت طییوالنی هیییچ کییس از مکییان زنییدگی آن حضییرت اط عییی نییدارد‪ ،‬مگییر‬

‫موالیان و یاران خات ایشان‪.‬‬

‫‪2‬‬

‫و در روایییت دیگییر مکییان ایشییان را طیبییة ّمدینییة ّ‬ ‫الرسییولّ میییشییمارد‪ 3‬و در‬

‫اییین زمینییه مرحییوم مجلسییی و مازنییدرانی و فیییض تأ کییید میییکننیید‪ 4‬کییه منییول‬

‫‪« .1‬و الشيعة الترى أ غيبة اإلمام يف الرسداب‪ ،‬و ال هم غيبوه فيه و ال إنه یظهر منه‪ ،‬و إنام اعتقادهم املد عوم‬ ‫بأحادیثهم أنه یظهر بمكة املعظمة جتداه البيدن»‪ .‬الغد یر يف الكتداب و السدنة و األدب ج ‪ ،3‬ص ‪،308‬‬ ‫الرصاذ‪ ،‬نموذج ‪.14‬‬ ‫نظرة يف كتاب ّ‬ ‫عدامر‬ ‫‪« .2‬ح ثنا حمم بن یعقوب عن حمم بن حييى عن حمم بن احلسن عن احلسن بن حمبوب عن إسحاق بن ّ‬ ‫قال قال أبوعب اهلل‬

‫للقائم غيبتا إح امها قصریة و األخدرى طویلدة‪ ،‬الغيبدة األوىل الیعلدم بمكانده‬

‫خاصة مواليه يف دینه»‪ .‬الغيبدة ص ‪ ،170‬البداب‬ ‫خاصة يعته و األخرى الیعلم بمكانه فيها ّإال ّ‬ ‫فيها ّإال ّ‬ ‫الرشی ‪.‬‬ ‫عجل اهلل تعالی فرجه ّ‬ ‫العارش يف غيبة االمام املنتظر ّ‬ ‫‪« .3‬عن أي بصری عن أي عب اهلل قال الب ّ لصاحب هذا االمر من غيبة و الب ّ لده يف غيبتده مدن عزلدة و نعدم‬ ‫احلجة‪ ،‬باب يف الغيبة‪ ،‬ح ‪.16‬‬ ‫املنزل طيبة و مابثالثن من وحشة»‪ .‬الكايف ج‪ ،1‬ص ‪ ،340‬كتاب ّ‬ ‫‪« .4‬والطيبة بالكرس اسم امل ینة الطيبة‪ ،‬في ّل عىل أنه عليه السالم غالبا يف امل ینة وحواليها إما دائام أو يف الغيبدة‬ ‫الصغرى‪ ،‬وما قيل من أ الطيبة اسم موضع یسكنه عليه السالم مع أصدحابه سدوى امل یندة فهدو رجدم‬

‫‪ ........................................................................94‬از مناظره تا دستگیری‬

‫ایشان در زمان یبت صغری یا همیشه در مدینه است‪.‬‬

‫نعمانی درباره مکان ظهور امیام زمیان نییو روایتیی را از امیام صیادق‬

‫نقیو‬

‫کرده که نشان میدهد آن حضرت در مکه مکرمه و در کنار خانه خدا ظهور و‬ ‫قیام خواهد کرد و در کنار خانه خدا با ایشان بیعت خواهد شد‪.‬‬

‫‪1‬‬

‫بالغيب‪ ،‬وی ی األول ما مر أنه ملا س ل أبوه عليه السالم أین أسأل عنه؟ قال بامل ینة»‪ .‬مدرآة العقدول يف‬ ‫الرسول‬ ‫رشح أخبار آل ّ‬

‫احلجدة‪ ،‬بداب يف الغيبدة‪ ،‬رشح حد یث ‪« .16‬بيدا‬ ‫ج ‪ ،4‬ص ‪ ،50‬كتداب ّ‬

‫«طيبة» ه امل ینة املق سة یعن إذا اعتزل فيها مسترتا ومعده ثالثدو مدن ديعته یدأنس بعضدهم بدبعض‬ ‫فالوحشة هلم كأنه أ ار بذلك إىل غيبته القصریة فإ يف الطویلة ليس لشديعته إليده سدبيل»‪ .‬الدوايف ج‪،2‬‬ ‫احلجة‪ ،‬باب الغيبة‪ ،‬رشح ح یث ‪ « .19‬قوله ونعم املنزل طيبة‪ ،‬طيبة بفت الطدا ‪ ،‬وقد‬ ‫ص ‪ ،416‬كتاب ّ‬ ‫سمى النب‬ ‫یقال طابة‪ّ ،‬‬

‫بذلك امل ینة من الطيب وهو الطهارة‪ ،‬وقيدل الطيدب العديش هدا‪ ،‬وقيدل‬

‫الطيب أرضها‪ ،‬قال الفاضل األمن األسرتآبادي یعن أ طيبة وه امل ینة املعروفة منزلده عليده السدالم‬ ‫مدر يف‬ ‫وكا یستأنس بثالثن من أوليائه وحيتمل أ یكو هذا حاله يف الصغرى‪ .‬أقول و ّا ی ی هدذا مدا ّ‬ ‫حممد‬ ‫باب اإل ارة إىل صاحب الزما عن أي ها م اجلعفري قال قلن ألي ّ‬

‫جاللتدك متنعند مدن‬

‫مسألتك فتأذ يل أ أسألك؟ فقال سل‪ ،‬قلن یا سي ي هل لك ول ؟ فقال نعم‪ ،‬قلن فإ ح ث بدك‬ ‫ح ث فأین أسأل عنه؟ قال بامل ینة‪ ،‬وقيل كا طيبة اسم حمل هو منزلده عليده السدالم مدع ثالثدن مدن‬ ‫أصحابه وهو ليس بمستوحش معهم ‪ ،‬وقيل حيتمل أ یكو املراد أنه عليه السدالم عدىل هي دة مدن سدنّه‬ ‫ثالثو سنة أب ًا‪ ،‬وما يف هذا السن من وحشة واهلل أعلدم»‪ .‬رشح أصدول الكدايف ج ‪ ،6‬ص‪،265-264‬‬ ‫احلجة‪ ،‬باب يف الغيبة‪ ،‬رشح ح یث ‪.16‬‬ ‫كتاب ّ‬ ‫‪« .1‬أخربنا أمح بن حمم بن سعي قال ح ثن عيل بن احلسن التيميل قال ح ثنا حمم و أمح ابنا احلسن عدن‬ ‫عيل بن یعقوب اهلا م عن هارو بن مسلم عن عبي بن زرارة عن أيعب اهلل‬ ‫القائم‬

‫في تى و هو خل‬

‫أنه قال ینادى باسدم‬

‫املقام فيقال له ق نودي باسمك فام تنتظر‪ ،‬ثم ی خذ بي ه فيبایع‪ .‬قدال قدال‬

‫الرشی‬ ‫عجل اهلل تعالی فرجه ّ‬ ‫يل زرارة احلم هلل‪ ،‬ق كنا نسمع أ القائم ّ‬

‫یبایع مستكره ًا فلدمنكدن نعلدم‬

‫وجه استكراهه‪ ،‬فعلمنا أنه استكراه ال إثم فيه»‪ .‬الغيبة ص ‪ ،264 - 263‬الباب الرابع عرشد مدا جدا يف‬

‫از مناظره تا دستگیری ‪95........................................... ................................‬‬

‫با توجه به مطالبی کیه از علمیای بیزره شییعه نقیو شید و بیا در نظیر گیرفتن‬

‫روایییات موجییود در منییابع مهییم شیییعیان‪ ،‬مشی ن شیید کییه مییاجرای یبییت و‬ ‫زندگی امام زمان در سرداب سامرا و ظهور و قیام ایشان از این مکیان‪ ،‬یکیی از‬

‫اتهامات مؤلفین اهیو سینت بیه شییعه اسیت و شییعیان بیه هییچ وجیه رنیین‬

‫اعتقیییادی ندارن یید‪ .‬س ییرداب موج ییود در س ییامرا قسیییمتی از منیییول ام ییام حس یین‬

‫عسکری و امام هیادی‬

‫و محیو تولید امیام زمیان بیوده و در ایین مکیان قیب‬

‫حوضی وجود داشته که امام‬ ‫آن را به سرداب تبدیو کرد‪.‬‬

‫از آن وضو میگرفتنید‪ ،‬ولیی بعیدها حکومیت‬

‫ّ‬ ‫ورود مأموران وهابی‬

‫در اییین هنگییام یکییی از مییأمورین ّ‬ ‫وهییابی کییه ظییاهرا مییا را از قبییو ز یییر نظییر‬

‫داشت‪ ،‬خودش را به ما رساند و به من گفت‪ :‬به او ره میگفتی؟‬

‫گفییتم‪ :‬او دوسیییت میین اس ییت و بیییا ه ییم صییحبتهیییای عیییادی و متعیییار‬ ‫داشییتیم‪ .‬انتظییار داشییتم اییین شی ن یمنییی ّ‬ ‫وهییابی اگییر حسیین ّنیییت داشییت‪،‬‬ ‫گفتهام را تأیید کند‪ّ ،‬اما ّ‬ ‫متأسفانه تمامی مطالب را برای آن مأمور بیازگو کیرد و‬ ‫علیه من شهادت داد‪.‬‬

‫آن مییأمور ب فاصییله دسییتم را گرفتییه‪ ،‬مییرا بییه پلیییس تحو یییو داده و سیییس از‬ ‫مستقر در طبقه فوقانی مسیجد ّ‬ ‫ّ‬ ‫الن ّ‬ ‫و نیود قاضیی بردنید‪.‬‬ ‫بیی‬ ‫آنجا به دادگاه‬ ‫ش ن یمنی ّ‬ ‫وهیابی خیودش نییو بیه همیراه میا آمیده و بیه میأموران گفیت‪ :‬ایین‬ ‫الرشی‬ ‫عجل اهلل تعالی فرجه ّ‬ ‫العالمات الت تكو قبل قيام القائم ّ‬ ‫كام قالن األئمة‬

‫‪ ،‬ح ‪.25‬‬

‫و ی ّل عىل أ ظهدوره یكدو بعد ها‬

‫‪ ....................................................................... 96‬از مناظره تا دستگیری‬

‫ّ‬ ‫ش ی ن یکییی از مبلغییان بییزره شیییعه اسییت و زائییران را بییا س ی نانش گمییراه‬

‫میکند‪.‬‬ ‫‌‬

‫مأموران پلیس مرا به طبقه ّدوم حرم بردند و پس از رند دقیقیه‪ ،‬ب فاصیله‬ ‫به اطاق حاکم و قاضی احضار شدیم‪ .‬ش ن ّ‬ ‫وهابی را قبو از من نود حاکم‬

‫برده و از او سؤاالتی پرسییدند‪ .‬او نییو علییه مین شیهادت دروغ داده و حیاکم را‬ ‫ّ‬ ‫به شدت علیه من تحری کرده بود‪ .‬هنگامی کیه میرا بیه اتیاق قاضیی بردنید‪،‬‬ ‫حیر آمیدهای‪ ،‬نبایید تبلیی کنیی‪ ،‬حی ّ‬ ‫حاکم با تنیدی گفیت‪ :‬تیو بیرای فریضیه ّ‬ ‫ترویر و تبلی نداری‪.‬‬

‫گفتم‪ :‬من تبلی نکردم‪.‬‬

‫گفت‪ :‬از تمام ماجرا خبیر دارم و مییدانیم تیو طبی قیرار قبلیی از دییروز بیرای‬

‫مناظره و تبلی آمدهای‪.‬‬ ‫گفتم‪ّ :‬ادعائی بیدلییو و بیدون شیاهد اسیت‪ .‬مین بیرای ادای نمیاز مغیرب‬ ‫آمده بودم و این ش ن به دروغ علیه من شهادت داده است‪.‬‬ ‫گفت‪ :‬ما تمامی برنامههای شما را میدانیم‪.‬‬

‫گفییتم‪ :‬اییین شی ن یمنییی بییه میین میییگو ییید‪ :‬توکییافری! آیییا میین حی ّ دفییاع از‬

‫خییودم را نییدارم؟! نگییویم مسییلمان هسییتم؟! اییین تییوهین بییه دولییت شماسییت‪،‬‬ ‫ّ‬ ‫رون به مین وییوای ّ‬ ‫حیر و ورود بیه حیرمین شیریفین را داده اسیت‪ .‬اتهیامی کیه‬

‫این ش ن به من وارد کرده معنایش این است که دولت شما به کافر ویوای‬

‫ورود بییه حییرمین را میییدهیید! میین در واقییع از دولییت شییما دفییاع کییردم و جییای‬ ‫تعجب اسیت کیه میرا در موضیع ّ‬ ‫ّ‬ ‫میتهم قیرار مییدهیید و آن تیوهین کننیده را بیه‬

‫عنییوان ش یاهد پ یرفتییهاییید! میین شییاکی هسییتم و باییید او را بییه سییوای عملییش‬ ‫برسانید‪.‬‬

‫از مناظره تا دستگیری ‪97 .......................................... ................................‬‬

‫قاضی‪ ،‬گ رنامه و کیارت شناسیایی میرا خواسیت‪.‬گفتم‪ :‬همیراهم نیسیت‪.‬‬

‫گفت‪ :‬همراه نداشتن گ رنامه و کارت شناسایی جرم است‪.‬‬ ‫گفتم‪ّ :‬اط ع نداشتم‪ ،‬ولی گ رنامه را مسؤولین شما در فرودگیاه از میا میی‪-‬‬

‫گیرند‪.‬‬

‫پس از ساعاتی بازداشت و محاکمه و برخورد خشن و توهین فراوان‪ ،‬وقتی‬ ‫ّ‬ ‫ادعاها و س نانشان به جایی نرسید‪ ،‬مرا آزاد کردند و رند کتاب ضد شیعه‬ ‫نیو به من دادند و آن ش ن یمنی سوگند یاد کرد که ّ‬ ‫وه ّ‬ ‫ابیت برح ّ بوده و از‬ ‫ّ‬ ‫تشیع بهتر است و مرا به دین ابن وهاب دعوت کردند‪.‬‬

‫پییس از آزاد شییدن سییریعا خییودم را بییه بیییرون حییرم رسییاندم‪ ،‬ز یییرا بییا یکییی از‬

‫دوستان شیعه که از اهالی مدینیه منیوره بیود قیرار داشیتم و بایید و بیه واسیطه او‬

‫بییرای شییرکت در مجلییس روضییه و سی نرانی بییه منییول یکییی از شیییعیان مدینییه‬

‫میرفتیم‪ .‬در زمان محاکمه‪ ،‬مرتبا تلفن من زنا میخورد و آن دوست شیعه‬ ‫بیرون حرم منتظرم بود و من دعا میکردم که قاضی گوشی را جواب ندهید تیا‬ ‫برای آن دوست شیعه ایجاد مشکو نشود‪.‬‬

‫همین که از حرم دور شدم بیا دوسیتم کیه قیرار مجلیس روضیه در منیولش را‬

‫داشییتم تمییاح گییرفتیم و بییه منییول او رفتیییم‪ .‬رییون جمعییه شییب بییود‪ ،‬موضییوع‬ ‫ّ‬ ‫حضییار راجییع بییه امییام زمییان ّ‬ ‫عجییو اهلل تع یالی فرجییه‬ ‫س ی نرانی بییه درخواسییت‬ ‫ّ‬ ‫ّ‬ ‫مهدویت مطرح شد‪.‬‬ ‫الشریف شد و نودی به ی ساعت مباحث مرتب با‬ ‫ّ‬ ‫هنگام کر مصیبت نیو بنیا بیه درخواسیت حضیار‪ ،‬روضیه فاطمیه زهیرا‬ ‫خواندم‪ .‬هنگام ّ‬ ‫توسو به حضرت زهرا‪ ،‬شور و انق بی در مجلس پیدا شد که‬ ‫شاید در طول رهو و اندی سال منبر و روضه خوانی‪ ،‬کر مصیبتی بیا رنیین‬

‫‪ ....................................................................... 98‬از مناظره تا دستگیری‬

‫ّ‬ ‫معنویت نداشتم‪ .‬بدون ش ّ عنایت خودشان بود‪ .‬از لحظیه‬ ‫حجم از صفا و‬

‫دسیتگیری تیا محاکمییه‪ ،‬اسیتنطاق و آزادی‪ ،‬زییر نظییر و میورد عنایتشیان بییودم و‬ ‫نجات من هم با عنایت ایشان بود‪.‬‬

‫یادم نمیرود کیه بیین محاکمیه رنید دقیقیهای وقفیه افتیاد و مین در همیان‬ ‫ّ‬ ‫ّ‬ ‫متوسو شدم که مرا از رنگال این حکام زورگو‬ ‫حال به حضرت ّأمالبنین‬

‫ّ‬ ‫متعصب و ناصبی نجات دهند و برای ایشان صلوات ن ر کردم و ایین نی ر‬ ‫و‬ ‫مجرب است و الحمدهلل پس از دور ّدوم محاکمه از ّ‬ ‫نود من بسیار ّ‬ ‫شر قضات‬ ‫ُ‬ ‫ّ‬ ‫سوء نجات یافتم‪ .‬روش برخورد محاکمه کنندگان مرا به یاد حکیام و قضیات‬ ‫مویین باأل ّ‬ ‫ُا ّ‬ ‫ّ‬ ‫عیدی و‬ ‫خن دوران معاویه انداخت که رگونه بیا امثیال حجیربن‬ ‫دیگییران برخییورد مییی کردنیید‪ ،‬ل ی ا دعییا میییکییردم کییه از ای ی اء و شییر اییین ُو ّعییاظ‬ ‫ُ‬ ‫ّ‬ ‫الس طین و قضات ُسوء در امان بمانم و الحمدهلل دعا مستجاب شد‪.‬‬ ‫نجم الدین طبسی‬

‫‪ /8‬جمادی الثانی ‪1438‬‬

‫مؤسسه والء صدیقه کبری‬

‫کتابنامه‬

‫‪ .1‬قرآ كریم‪.‬‬ ‫‪ .2‬هنج البالغة‪ ،‬ترمجه و رشح مرحوم فيض االسالم‪.‬‬ ‫حممد د دتی‪ ،‬م ّسسده فرهنگدی حتقيقداتی‬ ‫‪ .3‬هنج البالغة‪ ،‬ترمجده مرحدوم ّ‬ ‫أمریامل منن‬

‫‪ ،‬نارش دفرت نظارت و بازرسی انتخابات استا قم‪ ،‬پدائيز‬

‫‪ 1384‬هجری مسی‪ ،‬قم‪ ،‬ایرا ‪.‬‬ ‫‪ .4‬اإلهاج يف رشح املنهاج علی منهاج الوصول إلی علم االصدول‪ ،‬عديل بدن‬ ‫عب الكايف السبكی (متوفای ‪ 756‬هجری قمری) و عب الوهاب بدن عديل‬ ‫السبك (متوفای ‪ 771‬هجری قمری)‪ ،‬مكتبة الكل ّيات األزهر ّیة‪ ،‬حتقيق و‬ ‫تعليق‬

‫حمم اسامعيل‪ ،‬چاپ ّاول ‪ 1401‬هجدری قمدری‪ ،‬قداهره‪،‬‬ ‫عبا‬ ‫ّ‬

‫مرص‪( .‬سه جل ی)‪.pdf ،‬‬ ‫الرمحن بدن أيبكدر سديوطی (متوفدای ‪911‬‬ ‫‪ .5‬اإلتقا يف علوم القرآ ‪ ،‬عب ّ‬

‫‪ ....................................................................... 100‬از مناظره تا دستگیری‬

‫دوم ‪ 1429‬هجری قمری‪،‬‬ ‫هجری قمری)‪ ،‬انتشارات ذوی القربی‪ ،‬چاپ ّ‬ ‫قم‪ ،‬ایرا ‪( .‬دو جل ی)‪.‬‬ ‫‪ .6‬إثبات الوص ّية لإلمام علی بن أبی طالب‬

‫‪ ،‬ابواحلسن علی بدن احلسدن‬

‫الريض‪ ،‬قم‪ ،‬ایرا ‪.‬‬ ‫املسعودي (متوفای ‪ 346‬هجری قمری)‪ ،‬منشورات ّ‬ ‫‪ .7‬أجوبة املسائل املهنّائ ّية‪ّ ،‬‬ ‫عالمه ح ّلی; (متوفای ‪ 726‬هجری قمری)‪ ،‬چاپ‬ ‫اخل ّيام‪ ،‬سال ‪ 1401‬هجری قمدری‪ ،‬قدم‪ ،‬ایدرا ‪ .‬ندرم افدزار مكتبدة أهدل‬ ‫البين‬

‫‪.‬‬

‫محاد اجلوهری (متوفای‬ ‫الصحاح تاج اللغة و صحاح العرب ّية‪ ،‬اسامعيل بن ّ‬ ‫‪ّ .8‬‬ ‫‪ 393‬هجری قمری)‪ ،‬دار العلم للمالین‪ ،‬حتقيق أمح عب الغفور ع ّطدار‪،‬‬ ‫چاپ چهارم ‪ 1990‬ميالدی‪ ،‬بریوت‪ ،‬لبنا ‪.‬‬ ‫‪ .9‬االعتقادات‪ ،‬ي ص وق; (متو ّفای ‪ 381‬هجری قمری)‪ ،‬نرش پيام امدام‬ ‫هادی‬

‫‪ ،‬حتقيق و تعليق م ّسسة االمام اهلدادي‬

‫دوم ‪1432‬‬ ‫‪ ،‬چداپ ّ‬

‫هجری قمری‪ ،‬قم‪ ،‬ایرا ‪.‬‬ ‫السنة معروف به اقبال االعامل‪،‬‬ ‫مرة يف ّ‬ ‫‪ .10‬االقبال باألعامل احلسنة فيام یعمل ّ‬ ‫سي بن طاوو ; (متوفای ‪ 664‬هجری قمری)‪ ،‬نرش دفرت تبليغات حوزه‬ ‫علميه قم‪ ،‬حتقيق جواد ق ّيوم اصفهانی‪ ،‬چاپ دوم سال ‪ 1418‬هجدری‬ ‫قمری‪ ،‬قم‪ ،‬ایرا ‪( .‬سه جل ی)‪.‬‬ ‫‪ .11‬األعالم‪ ،‬خریال ّ ین زركلی (متوفای ‪ 1396‬هجری قمدری)‪ ،‬دارالعلدم‬

‫کتابنامه ‪101 ..................... ................................ ................................‬‬

‫للمالین‪ ،‬چاپ هف هم ‪ 2007‬ميالدی‪ ،‬بریوت‪ ،‬لبنا ‪.‬‬ ‫حمم السمعاين (متوفای ‪ 562‬هجری قمری)‪،‬‬ ‫‪ .12‬األنساب‪ ،‬عب الكریم بن ّ‬ ‫دارالكتب العلم ّية‪ ،‬تق یم و تعليدق عبد اهلل عمدر البدارودي‪ ،‬چداپ ّاول‬ ‫‪ 1408‬هجری قمری‪ ،‬بریوت لبنا ‪( .‬پنج جل ی)‪.‬‬ ‫‪ .13‬أنساب االرشاف‪ ،‬امح بن حييی بالذری (متوفای ‪ 279‬هجری قمدری)‪،‬‬ ‫دارالفكر للطباعة و النّرش و التّوزیع‪ ،‬حتقيق و تق یم سهيل زكّار و ریا‬ ‫زركلی‪ ،‬چاپ ّاول ‪ 1417‬هجری قمری‪ ،‬بریوت‪ ،‬لبنا ‪( .‬سيزده جل ی)‪.‬‬ ‫‪ .14‬الب ایة و النهایدة‪ ،‬ابدن كثدری دمشدقی (متوفدای ‪ 774‬هجدری قمدری)‪،‬‬ ‫دارالكتب العلم ّية‪ ،‬چاپ پدنجم ‪ 1409‬هجدری قمدری‪ ،‬بدریوت‪ ،‬لبندا ‪.‬‬ ‫(چهارده جل در هفن هل )‪.‬‬ ‫‪ .15‬الربها يف تفسری القرآ ‪ ،‬ال ّس ّي ها دم البحدراين (متو ّفدای اوائدل قدر‬ ‫دوازدهم)‪ ،‬م ّسسدة األعلمد للمطبوعدات‪ ،‬چداپ دوم ‪ 1427‬هجدری‬ ‫قمری‪ ،‬بریوت‪ ،‬لبنا ‪ 8( .‬جل ی)‪.‬‬ ‫حممد تقی و درتی;‬ ‫الصباغة يف رشح هندج البالغدة‪ ،‬حداج دي‬ ‫‪ .16‬هج ّ‬ ‫ّ‬ ‫(متوفای ‪ 1416‬هجری قمری)‪ ،‬دار امری كبری للنرشد‪ ،‬چداپ ّاول ‪1418‬‬ ‫هجری قمری‪ ،‬طهرا ‪ ،‬ایرا ‪ 14( .‬جل ی)‪.‬‬ ‫الرمحا بدن خلد و (متوفدای ‪ 808‬هجدری‬ ‫‪ .17‬تاری ابدنخلد و ‪ ،‬عبد ّ‬ ‫قمری)‪ ،‬دارالكتب العلم ّية‪ ،‬چاپ سوم ‪ 1427‬هجدری قمدری‪ ،‬بدریوت‪،‬‬ ‫لبنا ‪( .‬هشن جل با فهار )‪.‬‬

‫‪ ....................................................................... 102‬از مناظره تا دستگیری‬

‫ّ‬ ‫الدذهب‬ ‫حممد بدن أمحد‬ ‫‪ .18‬تاری االسالم و وفيات املشداهری و األعدالم‪ّ ،‬‬ ‫السالم‬ ‫(متوفای ‪ 748‬هجری قمری)‪ ،‬دار الكتاب العري‪ ،‬حمقق عمر عب ّ‬ ‫ت مری‪ ،‬چاپ دوم ‪ 1410‬هجری قمدری‪ ،‬بدریوت‪ ،‬لبندا ‪( .‬پنجداه و دو‬ ‫جل ی)‪.‬‬ ‫حمم بن جریدر الطدربي (متوفدای ‪ 310‬هجدری‬ ‫‪ .19‬تاری األمم و امللوك‪ّ ،‬‬ ‫دوم ‪ 1408‬هجدری قمدری‪ ،‬بدریوت‪،‬‬ ‫قمری)‪ ،‬دارالكتب العلم ّية‪ ،‬چاپ ّ‬ ‫لبنا ‪ ( .‬ش جل ی)‪.‬‬ ‫‪ .20‬تاری اليعقوبی‪ ،‬أمح بن أي یعقوب اليعقوي (متوفای قدر سدوم)‪ ،‬دار‬ ‫صادر‪ ،‬بریوت‪ ،‬لبنا ‪( .‬دو جل ی)‪.‬‬ ‫‪ .21‬التّبيا فی تفسری القرآ ‪ ،‬ي طوسی; (متو ّفای ‪ 460‬هجری قمدری)‪،‬‬ ‫مكتب االعالم االسالم ‪ ،‬چاپ ّاول ‪ 1409‬هجری قمری‪( .‬ده جل ی)‪.‬‬ ‫الصددايف‪ ،‬الفدديض الكا دداين (متو ّفددای ‪ 1091‬هجددری قمددری)‪،‬‬ ‫‪ .22‬تفسددری ّ‬ ‫منشورات م ّسسة االعلم للمطبوعات‪ ،‬تصحي و تعليق‬

‫ي حسدن‬

‫اعلمی‪ ،‬چاپ ّاول ‪ 1399‬هجری قمری‪ ،‬بریوت‪ ،‬لبنا ‪(.‬پنج جل ی)‬ ‫حمم بن مسعود بدن ع ّيداش;‬ ‫‪ .23‬التفسری للع ّيايش‪ ،‬املح ّ ث اجلليل أيالنرض ّ‬ ‫(متوفای ‪ 320‬هجری قمری)‪ ،‬املكتبة العلم ّيدة االسدالم ّية‪ ،‬حتقيدق حداج‬ ‫سي ها م رسولی حمالتی‪ ،‬هترا ‪ ،‬ایرا ‪( .‬دو جل ی)‪.‬‬ ‫‪ .24‬تفسری القرآ العظيم‪ ،‬اسامعيل بن كثری القر ی ال ّ مشق (متو ّفای ‪774‬‬

‫کتابنامه ‪103 ..................... ................................ ................................‬‬

‫هجری قمری)‪ ،‬داراملعرفة‪ ،‬چداپ ّاول ‪ 1406‬هجدری قمدری‪ ،‬بدریوت‪،‬‬ ‫لبنا ‪( .‬چهار جل ی)‪.‬‬ ‫‪ .25‬هتذیب التهذیب‪ ،‬ابنحجدر عسدقالنی‪ ،‬امحد بدن علدی‪ ،‬متوفدای ‪852‬‬ ‫هجری قمری‪ ،‬دار الفكر‪ ،‬چداپ اول‪ 1404 ،‬هجدری قمدری‪ ،‬بدریوت‪،‬‬ ‫لبنا ‪.‬‬ ‫الرشی‬ ‫‪ .26‬تنزیه االنبيا‪ ،‬الس ّي ّ‬ ‫الرشی‬ ‫انتشارات ّ‬

‫املرتضی; (متوفدای ‪ 436‬هجدری قمدری)‪،‬‬

‫الدريض‪ ،‬چداپ ّاول (‪ 1376‬هجدری مسدی)‪ ،‬قدم‪،‬‬ ‫ّ‬

‫ایرا ‪.‬‬ ‫الوهاب ّية‪ ،‬امح بن زینی دحال (متوفای ‪1304‬‬ ‫الر ّد علی ّ‬ ‫‪ .27‬ال ّ رر السنية يف ّ‬ ‫هجری قمری)‪ ،‬مكتبة دارالكتب العرب ّية الكربی‪ ،‬مرص‪.‬‬ ‫‪ .28‬ال رر الكامنة يف أعيا املائة ال ّثامنة‪ ،‬ابنحجدر عسدقالنی (متوفدای‪852‬‬ ‫هجددری قمددری)‪ ،‬چاپخاندده دائددرة املعددارف‪ ،‬تكميددل و تصددحي‬

‫سددامل‬

‫الرمحن‬ ‫الكرنكوي االملانی‪ ،‬سي ها م الن وي‪ ،‬سي امح اهلل الن وي‪ ،‬عب ّ‬ ‫حمم طه النّ وي‪ ،‬حي ر آباد‪ ،‬هن ‪.‬‬ ‫اليامين‪ّ ،‬‬ ‫الرمحن بن أيبكر سديوطی (متوفدای‬ ‫‪ .29‬ال ّ ّر املنثور يف التفسری باملأثور‪ ،‬عب ّ‬ ‫‪ 911‬هجری قمری)‪ ،‬دار إحيا الرتاث العري‪ ،‬چاپ ّاول ‪ 1421‬هجری‬ ‫قمری‪ ،‬بریوت‪ ،‬لبنا ‪( .‬هشن جل ی)‪.‬‬ ‫حمم تق الد ّ ین احلصدنی (متوفدای‬ ‫‪ .30‬دفع به َمن َ ب َه و َمت ّر َد‪ ،‬أبوبكر بن ّ‬

‫‪ ....................................................................... 104‬از مناظره تا دستگیری‬

‫دوم ‪ 1418‬هجری‬ ‫‪ 829‬هجری قمری)‪ ،‬دار إحيا الكتاب العري‪ ،‬چاپ ّ‬ ‫قمری‪ ،‬قاهرة‪ ،‬مرص‪.‬‬ ‫‪ .31‬دالئل النّبوة و معرفة أحوال صاحب الرشیعة‪ ،‬أيبكر أمح بدن احلسدن‬ ‫البيهق (متوفای‪ 485‬هجری قمری)‪ ،‬دارالكتب العلم ّية‪ ،‬ختریج و تعليق‬ ‫عب املعط قلعج ‪ ،‬چاپ سوم ‪ 1429‬هجدری قمدری‪ ،‬بدریوت‪ ،‬لبندا ‪.‬‬ ‫(هفن جل ی)‪.‬‬ ‫السبع املثاين‪ ،‬هاب ال ّ ین السد ّي‬ ‫‪ .32‬روح املعاين يف تفسری القرآ العظيم و ّ‬ ‫الرتاث العري‪،‬‬ ‫حممود االلويس (متوفای‪ 1270‬هجری قمری)‪ ،‬دار إحيا ّ‬ ‫السدالمی‪ ،‬چداپ اول ‪1420‬‬ ‫السالم ّ‬ ‫حمم أمح األم و عمر عب ّ‬ ‫حتقيق ّ‬ ‫هجری قمری‪ ،‬بریوت‪ ،‬لبنا ‪ 30( .‬جل ی در قالب ‪ 15‬جل )‬ ‫‪ .33‬السل‬

‫و السلفيو ‪ ،‬الشي نجمال ّ ین الطبيس‪ ،‬انتشارات ذكری‪ ،‬چداپ‬

‫سوم ‪ 1430‬هجری قمری‪ ،‬قم‪ ،‬ایرا ‪.‬‬ ‫السنة‪ ،‬أبیبكر أمح بن عمرو بن أيعاصم‪ ،‬متوفای ‪ 287‬هجری قمری‪،‬‬ ‫‪ّ .34‬‬ ‫دار الصميعی‪ ،‬حتقيق و ختریج أ‪.‬د‪ .‬باسم بن فيصل اجلدوابرة‪ ،‬چداپ ّاول‬ ‫‪ 1419‬هجری قمری‪ ،‬ریا‬

‫‪ ،‬سعودی‪( .‬دو جل ی)‪.‬‬

‫‪ .35‬سنن أي داود‪ ،‬أبوداود سليام بن األ عث السجستاين األزدي (متوفای‬ ‫‪ 275‬هجری قمری)‪ ،‬دار ابناجلوزي‪ ،‬چاپ ّاول ‪ 2011‬ميالدی‪ ،‬قاهره‪،‬‬ ‫مرص‪( .‬تک جل ی)‪.‬‬

‫کتابنامه ‪105 ..................... ................................ ................................‬‬

‫حمم بن عيسی بن سورة أبیعيسدی الرتمدذي (متوفدای‬ ‫‪ .36‬سنن الرتمذي‪ّ ،‬‬ ‫‪ 279‬هجری قمری)‪ ،‬دار ابن اجلوزی‪ ،‬چاپ ّاول ‪ 1432‬هجری قمدری‪،‬‬ ‫قاهرة‪ ،‬مرص‪( .‬تک جل ی)‪.‬‬ ‫‪ .37‬سنن دارقطن ‪ ،‬عيل بن عمر ال ّ ارقطن (متوفای ‪ 385‬هجدری قمدری)‪،‬‬ ‫عامل الكتب‪ ،‬چاپ چهارم ‪ 1406‬هجری قمری‪ ،‬بدریوت‪ ،‬لبندا ‪( .‬چهدار‬ ‫جل در دو جل )‪.‬‬ ‫حمم بن أمح بن عثام ّ‬ ‫الذهب (متوفای‪ 748‬هجری‬ ‫‪ .38‬سری أعالم النّبال ‪ّ ،‬‬ ‫الرسالة‪ ،‬چاپ یازدهم ‪ 1417‬هجری قمدری‪ ،‬بدریوت‪،‬‬ ‫قمری)‪ ،‬م ّسسة ّ‬ ‫لبنا ‪( .‬بيسن و پنج جل )‪.‬‬ ‫السدنّة و إمجداذ‬ ‫السنّة و اجلامعدة مدن الكتداب و ّ‬ ‫‪ .39‬رشح أصول إعتقاد أهل ّ‬ ‫الصحابة و التّابعن من بع هم‪ ،‬هبدةاهلل بدن احلسدن بدن منصدور ال ّطدربی‬ ‫ّ‬ ‫ا ّلاللكائ (متوفای ‪ 418‬هجری قمری)‪ ،‬دار طيبة‪ ،‬حتقيق أمح بن سدع‬ ‫بن مح ا الغام ي‪ ،‬چاپ هنم ‪ 1426‬هجری قمری‪ ،‬ریا‬

‫‪ ،‬السدعودي‪.‬‬

‫(نه جل )‪.‬‬ ‫حممد صدال مازند راين (متوفدای ‪1081‬‬ ‫‪ .40‬رشح أصول الكدايف‪ ،‬مدولی ّ‬ ‫هجری قمری)‪ ،‬م سسة التاری العري‪ ،‬حتقيق س ّي عديل عا دور‪ ،‬چداپ‬ ‫ّاول ‪ 1429‬هجری قمری‪ ،‬بریوت‪ ،‬لبنا ‪(.‬دوازده جل ی)‬ ‫‪ .41‬رشح هنج البالغة‪ ،‬ابن أي احل ی (متوفدای ‪ 656‬هجدری قمدری)‪ ،‬دار‬

‫‪ ....................................................................... 106‬از مناظره تا دستگیری‬

‫دوم‪1387 ،‬‬ ‫حمم أبوالفضل إبراهيم‪ ،‬چاپ ّ‬ ‫إحيا الكتب العرب ّية‪ ،‬حتقيق ّ‬ ‫هجری قمری‪ ( .‬بيسن جل در ده هل )‪.‬‬ ‫حممد بدن اسدامعيل بخداری (متوفدای ‪ 256‬هجدری‬ ‫‪ .42‬صحي البخاري‪ّ ،‬‬ ‫قمری)‪ ،‬دارالكتاب العري‪ ،‬حتقيق و ختدریج أمحد زهدوة و أمحد عنایدة‪،‬‬ ‫‪ 1431‬هجری قمری‪ ،‬بریوت‪ ،‬لبنا ‪( .‬تک جل ی)‪.‬‬ ‫حجداج نيشدابوری (متوفدای ‪ 261‬هجدری‬ ‫‪ .43‬صحي مسلم‪ ،‬مسدلم بدن ّ‬ ‫دوم ‪ 1428‬هجری قمری‪ ،‬بریوت‪ ،‬لبنا ‪( .‬تک‬ ‫قمری)‪ ،‬داراملعرفة‪ ،‬چاپ ّ‬ ‫جل ی)‪.‬‬ ‫الصواعق املحرقة‪ ،‬ابنحجدر هيتمدی (متوفدای ‪ 974‬هجدری قمدری)‪،‬‬ ‫‪ّ .44‬‬ ‫املكتبة العرص ّیة‪ ،‬چاپ ‪ 1428‬هجری قمری‪ ،‬صي ا‪ ،‬بریوت‪ ،‬لبنا ‪.‬‬ ‫‪ .45‬طبقات الشافعية الكربی‪ ،‬أبونرص عبد الوهاب بدن عديل بدن عبد الكايف‬ ‫السبكی (متوفای ‪ 771‬هجری قمری)‪ ،‬دار إحيا الكتب العرب ّية‪ ،‬حتقيدق‬ ‫ُ‬ ‫حمم الطناح ‪ ،‬قاهره‪ ،‬مرص‪( .‬ده جل ی)‪.‬‬ ‫حمم احللو و حممود ّ‬ ‫عب الفتاح ّ‬ ‫حمم حممود بن أمحد‬ ‫‪ .46‬عم ة القاري رشح صحي البخاری‪ ،‬ب رال ّ ین أي ّ‬ ‫الرتاث العري‪ ( .‬بيسن و‬ ‫العين (متوفای ‪ 855‬هجری قمری)‪ ،‬دار إحيا ّ‬ ‫چهار جل در دوازه هل )‪.‬‬ ‫الرضا‬ ‫‪ .47‬عيو أخبار ّ‬

‫‪ ،‬ي ص وق; (متو ّفای ‪ 381‬هجدری قمدری)‪،‬‬

‫دوم ‪ 1363‬هجدری مسدی‪ ،‬قدم‪ ،‬ایدرا ‪( .‬دو‬ ‫نرش رضا مشه ی‪ ،‬چاپ ّ‬ ‫جل در یک هل )‪.‬‬

‫کتابنامه ‪107 ..................... ................................ ................................‬‬

‫السنّة و األدب‪ّ ،‬‬ ‫عالمه عب احلسدن امين ؛(متوفدای‬ ‫‪ .48‬الغ یر يف الكتاب و ّ‬ ‫‪ 1390‬هجری قمری)‪ ،‬دار الكتاب العري‪ ،‬چاپ چهارم ‪ 1397‬هجدری‬ ‫قمری‪ ،‬بریوت‪ ،‬لبنا ‪( .‬یازده جل ی)‪.‬‬ ‫حمم بن علی بن حجر هيتمدی (متوفدای ‪974‬‬ ‫‪ .49‬الفتاوي احل یثة‪ ،‬أمح بن ّ‬ ‫دوم‪( .‬ندرم افدزار مكتبدة‬ ‫هجری قمری)‪ ،‬چاپ مصدطفی حلبدی‪ ،‬چداپ ّ‬ ‫ّ‬ ‫الشاملة)‪.‬‬ ‫‪ .50‬الفصل يف امللل و األهوا و النّحل‪ ،‬ابنحدزم األن ليسد (متوفدای ‪456‬‬ ‫الرتاث العربی‪ ،‬حتقيق یوس‬ ‫هجری قمری)‪ ،‬دار إحيا ّ‬

‫البقاع ‪ ،‬چداپ‬

‫ّاول ‪ 1422‬هجری قمری‪ ،‬بریوت‪ ،‬لبنا ‪( .‬سه جل ی)‪.‬‬ ‫حمم بن یعقدوب الكليند (متوفدای ‪329‬‬ ‫‪ .51‬الكايف‪ ،‬أبوجعفر ثقة االسالم ّ‬ ‫هجددری قم دری)‪ ،‬دار الكتددب االسددالم ّية‪ ،‬چدداپ پددنجم ‪ 1363‬هجددری‬ ‫مسی‪ ،‬هترا ‪ ،‬ایرا ‪( .‬هشن جل ی)‪.‬‬ ‫حمم بن حنبل ّ‬ ‫الشديباين (متوفدای ‪290‬‬ ‫السنة‪ ،‬عب اهلل بن أمح بن ّ‬ ‫‪ .52‬كتاب ّ‬ ‫حمم بن سعي بن سامل القحطاين‪،‬‬ ‫هجری قمری)‪ ،‬دار ابناجلوزي‪ ،‬حتقيق ّ‬ ‫چاپ ّاول ‪ 1431‬هجری قمری‪ ،‬ریا‬

‫‪ ،‬سعودی‪( .‬دو جل ی)‪.‬‬

‫‪ .53‬كتاب الوايف‪ ،‬فيض كا انی(متوفای ‪ 1007‬هجری قمری)‪ ،‬منشدورات‬ ‫مكتبة االمام أمریامل منن عيل‬

‫العا ّمة‪ ،‬چاپ ّاول ‪ 1406‬هجری قمری‪،‬‬

‫اصفها ‪ ،‬ایرا ‪(.‬بيسن و ش جل ی)‬

‫‪ ....................................................................... 108‬از مناظره تا دستگیری‬

‫(متوفدای‪ 381‬هجدری‬

‫‪ .54‬كامل الد ّ ین و متدام النّعمدة‪ ،‬دي صد وق‬

‫قمری)‪ ،‬چاپ اسالم ّية‪ ،‬ترمجه و رشح آیدناهلل كمدرهای‪ 1379 ،‬هجدری‬ ‫قمری‪ ،‬هترا ‪ ،‬ایرا ‪( .‬دو جل ی)‪.‬‬ ‫ّ‬ ‫‪ .55‬كتاب الغيبة‪ّ ،‬‬ ‫حمم بن إبراهيم النّعامين‬ ‫الشي‬ ‫األجل ّ‬

‫(متوفدای ‪360‬‬

‫الص وق‪ ،‬هترا ‪ ،‬ایرا ‪.‬‬ ‫هجری قمری)‪ ،‬مكتبة ّ‬ ‫‪ .56‬لسدا امليددزا ‪ ،‬ابددنحجددر عسددقالنی (متوفددای ‪ 852‬هجددری قمددری)‪،‬‬ ‫دارالكتب العلم ّيدة‪ ،‬چداپ ّاول ‪ 1416‬هجدری قمدری‪ ،‬بدریوت‪ ،‬لبندا ‪.‬‬ ‫(هفن جل ی)‪.‬‬ ‫الرسخيس (متو ّفدای ‪ 483‬هجدری قمدری)‪ ،‬دار‬ ‫‪ .57‬املبسوط‪ ،‬مس ال ّ ین ّ‬ ‫املعرفة‪ 1406 ،‬هجری قمری‪ ،‬بریوت‪ ،‬لبنا ‪(.‬سی جل ی)‬ ‫‪ .58‬املخترص يف أخبار البرش‪ ،‬أبوالف ا اسامعيل بن عيل بن حممدود (متوفدای‬ ‫‪ 732‬هجددری قمددری)‪ ،‬دارالكتددب العلم ّيددة‪ ،‬چدداپ ّاول ‪ 1417‬هجددری‬ ‫قمری‪ ،‬بریوت‪ ،‬لبنا ‪( .‬دو جل ی)‪.‬‬ ‫الزوائ و منبع الفوائ ‪ ،‬نورال ّ ین ابواحلسن عيل بن أي بكر هيثمدی‬ ‫‪ .59‬همع ّ‬ ‫افعی(متوفای ‪ 807‬هجری قمری)‪ ،‬دار الكتب العلم ّية‪ 1408 ،‬هجری‬ ‫قمری‪ ،‬بریوت‪ ،‬لبنا ‪( .‬ده جل ی)‪.‬‬ ‫الرسول‬ ‫‪ .60‬مرآة العقول يف رشح أخبار آل ّ‬

‫‪ ،‬عالمده هلسدی;(متوفدای‬

‫دوم ‪ 1363‬هجدری‬ ‫‪ 1111‬هجری قمری)‪ ،‬دارالكتب االسالمية‪ ،‬چداپ ّ‬ ‫مسی‪ ،‬هترا ‪ ،‬ایرا ‪(.‬بيسن و ش جل ی)‬

‫کتابنامه ‪109 ..................... ................................ ................................‬‬

‫‪ .61‬مروج ّ‬ ‫الذهب و معاد اجلوهر‪ ،‬عيل بن احلسن املسعودي (متوفای ‪346‬‬ ‫حمم قميحة‪ ،‬چاپ ّاول ‪،‬‬ ‫هجری قمری)‪ ،‬دارالكتب العلم ّية‪ ،‬رشح مفي ّ‬ ‫بریوت‪ ،‬لبنا ‪(.‬چهار جل ی)‬ ‫حممد بدن امحد‬ ‫‪ .62‬املست رك علی ّ‬ ‫الصحيحن‪ ،‬حاكم نيشابوری‪ ،‬ابوعب اهلل ّ‬ ‫(متوفدای ‪ 405‬هجدری قمدری)‪ ،‬دارالكتددب العلم ّيدة‪ ،‬حتقيدق مصددطفی‬ ‫عب القادر عطا‪ ،‬چاپ دوم ‪ 1422‬هجری قمدری‪ ،‬بدریوت‪ ،‬لبندا ‪( .‬پدنج‬ ‫جل ی)‪.‬‬ ‫‪ .63‬مسن أمح ‪ ،‬امح بن حنبل (متو ّفای ‪ 241‬هجدری قمدری)‪ ،‬دار صدادر‪،‬‬ ‫بریوت‪ ،‬لبنا ‪ ( .‬ش جل ی)‪.‬‬ ‫حمم بن سالمة ال ّطحاوي (متوفای ‪ 321‬هجری‬ ‫‪ .64‬مشكل اآثار‪ ،‬امح بن ّ‬ ‫الرسالة‪ 1408 ،‬هجری قمری‪ ،‬بریوت‪ ،‬لبنا ‪ .‬نرم افزار‬ ‫قمری)‪ ،‬م ّسسة ّ‬ ‫مكتبة ّ‬ ‫الشاملة‪( .‬پانزده جل ی)‪.‬‬ ‫‪ .65‬املص ّن‬

‫حممد بدن أي ديبة الكدويف‬ ‫يف األحادیث و اآثار‪ ،‬عبد اهلل بدن ّ‬

‫العبديس (متوفدای ‪ 235‬هجدری قمدری)‪ ،‬دارالفكدر لل ّطباعدة و النّرشد و‬ ‫اللحدام‪ ،‬چداپ ّاول ‪ 1409‬هجدری‬ ‫حمم‬ ‫التّوزیع‪ ،‬حتقيق و تعليق سعي‬ ‫ّ‬ ‫ّ‬ ‫قمری‪ ،‬بریوت‪ ،‬لبنا ‪( .‬هشن جل ی)‪.‬‬ ‫‪ .66‬املعجم األوس ‪ ،‬سليام بن أمح طربانی (متوفای ‪ 360‬هجری قمری)‪،‬‬ ‫دار الكتب العلم ّية‪ ،‬بریوت‪ ،‬لبنا ‪ ( .‬هفن جل ی)‪.‬‬

‫‪ ....................................................................... 110‬از مناظره تا دستگیری‬

‫‪ .67‬املعجم الكبری‪ ،‬سليام بن أمح طربانی (متوفای ‪ 360‬هجدری قمدری)‪،‬‬ ‫ي‪ ،‬النارش مكتبة ابنتيم ّية‪ ،‬حتقيق و ختدریج محد ي‬ ‫دار إحيا ّ‬ ‫الرتاث العر ّ‬ ‫السلفی‪ ،‬قاهرة‪ ،‬مرص‪ 25( .‬جل ی)‪.‬‬ ‫بن عب املجي ّ‬ ‫‪ .68‬املغن يف أبواب التوحي و الع ل‪ ،‬قايض عب اجلبار بن أمح بن عب اجلبار‬ ‫األس آبادي (متوفای ‪ 415‬هجری قمری)‪ ،‬دارالكتدب العلم ّيدة‪ ،‬حتقيدق‬ ‫حمم نبها‪ ،‬بریوت‪ ،‬لبنا ‪ ( .‬بيسن جل در ده هل )‪.‬‬ ‫خرض ّ‬ ‫‪ .69‬مقاتل الطالبين‪ ،‬ابوالفرج اصفهانی‪ ،‬علد ّی بدن حسدن‪( ،‬متوفدای ‪356‬‬ ‫هجری قمری)‪ ،‬امری‪ ،‬قم‪ ،‬حمقق كاظم املظفر‪ ،‬چاپ دوم‪ 1405 ،‬قمری‪،‬‬ ‫قم‪ ،‬ایرا ‪.‬‬ ‫‪ .70‬مناقب عيل بن أيطالب و ما نزل مدن القدرآ يف عديل‬

‫‪ ،‬ابدنمردویده‬

‫(متوفای ‪ 410‬هجدری قمدری)‪ ،‬مركدز بحدوث داراحلد یث‪ ،‬چداپ ّاول‬ ‫‪ 1432‬هجری قمری‪ ،‬قم‪ ،‬ایرا ‪.‬‬ ‫احلجدداج (صددحي مسددلم برشددح‬ ‫‪ .71‬املنهدداج يف رشح صددحي مسددلم بددن ّ‬ ‫النّووي)‪ ،‬حييی بن رشف النووي (متوفای ‪ 676‬هجدری قمدری)‪ ،‬املكتبدة‬ ‫العرص ّیة ‪ 1428‬هجری قمری‪ ،‬بریوت‪ ،‬لبنا ‪( .‬هفن جل ی)‪.‬‬ ‫‪ .72‬منهاج الرباعة فی رشح هنج البالغة‪ ،‬مرحدوم مدریزا حبيدباهلل ها دمی‬ ‫خوئی;‪ ،‬متوفای ‪ 1324‬هجری قمری‪ ،‬منشدورات أندوار اهلد ی‪1434 ،‬‬ ‫هجری قمری‪ ،‬قم‪ ،‬ایرا ‪ ( .‬ش جل ی)‪.‬‬

‫کتابنامه ‪111 ..................... ................................ ................................‬‬

‫الرشی‬ ‫‪ .73‬موسوعة ّ‬

‫الس ّي عيل بن احلسن‪ ،‬متوفدای‬ ‫املرتضی‪ ،‬علم اهل ی‪ّ ،‬‬

‫‪ 436‬هجری قمری‪ ،‬م سسة التاری العري‪ ،‬چداپ اول‪ 1433 ،‬هجدری‬ ‫قمری‪ ،‬بریوت‪ ،‬لبنا ‪.‬‬ ‫‪ .74‬نجم ال ّثاقب‪ ،‬مرحوم حاج مریزا حسن طربسی نوری; (متوفای ‪1320‬‬ ‫هجری قمری)‪ ،‬انتشارات مسج مق ّ‬

‫مجكرا ‪ ،‬چاپ پدانزدهم ‪1390‬‬

‫هجری مسی‪ ،‬قم‪ ،‬ایرا ‪( .‬دو جل ی)‪.‬‬ ‫‪ .75‬ه ّیة العارفن أسام امل ّلفن و آثار املصنّفن من كش‬

‫ال ّظنو ‪ ،‬اسامعيل‬

‫پا ا بغ ادی (متوفای قر چهاردهم هجری قمدری)‪ ،‬دارالفكدر‪1402 ،‬‬ ‫هجری قمری‪.‬‬