BALIK ESKUWELA. Piling Mag-aaral mula sa ika-10 baitang ang nakilahok sa Pilot Run ng Face-to-Face classes noong ika-11 ng Abril sa Kalumpang National High School. | Kuhang larawan ni Caleb PacletaBASAHIN | PAHINA 2
Nakaupo si Karla Ipong, 40, kasapi ng Bantayog Research and Documentation at Communications, sa harap ng exhibit na itinaguyod nila na naglalaman ng prineserbang mga likhang sining ng pakikibaka noong panahon ng Batas Militar at mga impormasyon hinggil sa mga bayaning lider-manggagawa bilang paggunita sa Buwan ng Paggawa tuwing Mayo. Masigasig na pinaliliwanag ni Karla ang esensya ng bawat obra at ibinahagi na sa kabila ng mga kahirapang dinaranas ng Bantayog nitong nakaraan, isa ito sa mga maipagmamalaki nilang napagtatagumpayan pa rin. Saad ni Karla, nanatili ang kanilang paglaban upang panatilihin ang pamamayagpag ng Bantayog lalo na’t malaki ang dagok sa pambansang kamalayan ng umiiral na distorsyon ng kasaysayan na binubura ang kuwento ng mga bayaning sumalansang sa agos ng diktadurya. Aniya, “Pinakanaging objective ng Bantayog ay bigyang parangal iyong mga lumaban at tumindig para sa katotohanan, kalayaan, at katarungan.” Nang magtagumpay ang People Power Revolution noong 1986 at napatalsik sa puwesto ang tiranong si Ferdinand Marcos Sr., nagmungkahi si Ruben Mallari, isang Filipino-American na doktor na bumisita sa Pilipinas, na lumikha ng isang memorial bilang dedikasyon sa mga taong mapangahas na sinalag ang awtoritaryong pamumuno ni Marcos ngunit hindi na naabutan ang pagbangon na nagbuwal sa kaniyang kapangyarihan. Bilang tugon nito, inorganisa ang Bantayog ng mga Bayani Foundation sa pamumuno ni Ledivina V. Cariño, dating Dean ng University of the Philippines’ College of Public Administration, na sumulat ng konseptong papel para rito. Magmula nang ito ay maipundar, naging adhikain na ng Bantayog na parangalan ang mga nakibaka sa rehimen ng Batas Militar, anuman ang kanilang asosasyon. Nakaukit na mga gunita Sentral na elemento ng Bantayog ang ‘Wall of Remembrance’ na isang malawak na pader na naglalaman ng mga nakaukit na pangalan ng mga martir at bayaning biktima ng abuso noong panahon ng diktadura ni Marcos. Taon-taong pinararangalan ang mga indibidwal na kabilang dito at dinadagdagan ang listahan batay sa patuloy na pananaliksik ng Bantayog. Bagaman ang unang oryentasyon ng organisasyon ay parangalan ang mga bayani na hindi na naabutan ang tagumpay ng kilusang pagpapatalsik, kalaunan ay nagpasya ang pundasyon na kilalanin na rin ang mga nabuhay pagkatapos ng panalong ito. Paliwanag ni Karla, mayroong mga isinasaalang-alang na pamantayan ang Bantayog sa mga tinatalaga nitong bayani. “Ito ang criteria ng Bantayog: una, kumilos ka para sa demokrasya, para mabalik ang demokrasya. Tapos, nagsalita ka against the dictatorship kahit alam mong risky. At kumilos ka at tumulong ka sa mga mahihirap nating kababayan.”
BASAHIN | PAHINA 5 ni Blessyl PORRAS MGA NILALAMAN MariSci kampeon sa Division Nestle Wellness Campus BALITA |paHINA 3 Kahingian ng panahon pakikisangkotang editoryal | paHINA 10-11 girianimperyalistangsaRussia-UkraineTunggaliangkontektsong balita | paHINA 22 BItAG SA BALITA | Kuhang Larawan ni Caleb Pacleta ni Sean INGALLA Naglalapatngmgabakastungosamapagpalayangkatotohanan
bantayog LATHALAIN
MariSciaplikasyonipinatupadinterbyuPagsusulit,mulingsasa
Habang tangan ang katawan ng lalaking binawian ng buhay, buong lakas na sinisikap ng tumatangis na babae na abutin ang langit gamit ang isa pa niyang kamay— umaasa na mula rito ay matatamasa ang kalayaan para sa bayan na nilunod sa dugo ng mga martir nito. Ganito ang hitsura ng monumento ng Inang Bayan na katabi ng lagusan sa Bantayog ng mga Bayani, kalakip ang naka-ukit na mga salita sa huling saknong ng tula ni Jose Rizal na Mi Ultimo Adios.
Matapos ang dalawang taon sa ilalim ng pandemya na dahilan sa pagka-antala ng karaniwang proseso ng aplikasyon, muling nagsagawa ng Grade 7 entrance exam ang Marikina Science High School (MariSci) sa Kalumpang National High School at umaga.alas-8ika-18ElementaryKalumpangSchoolnoongngHunyo,mulahanggangalas-11ng Ang naganap na entrance exam ay alinsunod sa Division Memorandum No. 060, s. 2022 ng Department of Education (DepEd) Marikina o ang “Unified Admission Requirements and Procedure of Special Science Program of Schools – Marikina City for S.Y. 2022-2023” kung saan nakasaad na ang mga mag-aaral ay dadaan sa dalawang screening process: pagsusulit at interbyu kasama ang kanilang mga magulang. nina Ira MANTES at Marielle ORBONG
BASAHIN | PAHINA 16
Pagpapatuloy sa naratibo ng mga bayani sa panahon ng pagkalimot
Martsa Kabataanng: LATHALAIN |paHINA 19 Paglakbay tungo sa magpapanaloeleksisyongsa masa PAHAYAGANG PAMPAARALAN NG MARIKINA SCIENCE HIGH SCHOOL
ANG OPISYAL NA
Expansion phase ng F2F classes sa MariSci gumulong na Sa bisa ng Department of Education (DepEd) Order No. 17 s. 2022, inaprubahan ng Marikina Schools Division Office (SDO) ang paglahok ng Marikina Science High School (MariSci) sa Progressive Expansion of Face to Face (F2F) Classes para sa lahat ng baitang ng paaralan sa panuruang taong 2021-2022 at 2022-2023. Naunang sumabak sa F2F na pagaaral ang mga piling estudyante ng ika10 at 12 na baitang noong ika-11 ng Abril 2022 na pinalawak para sa baitang 7, 8, 9, at 10 nitong ika-23 ng Mayo. Ayon sa Officer-in-Charge ng MariSci na si Maria Nicolas, sinundan ang DepEd Memorandum No. 30 s. 2022 na naglalaman ng panibagong School Safety Assessment Tool (SSAT) upang makapaghanda at masunod ang safety protocols na nakasaad para sa pagbabalik sa F2F classes. “Kapag na-validate na [ang checklist], bibigyan ng certificate na validated ang ating preparation,” aniya. “Sinubmit naman sa Regional Division Office ang document natin. Pagdating doon, bumaba ‘yong certification na Limitadong numero ng kalahok binigyang linaw pwede na tayo mag-conduct ng limited face-to-face.”Parasaika-7 hanggang 11 na mga baitang, hindi lalagpas sa 12 ang mga kalahok na estudyante para sa pilot F2F classes na naganap sa gusali ng MariSci sa Kalumpang National High School (KNHS)Walacampus.namang partikular na bilang ng mga mag-aaral para sa ika-12 na baitang dahil ang kanilang tunguhin ay ang paggamit ng laboratory para sa paggawa ng kanilang Capstone Research Project.
Expansion phase ng F2F classes saMariSci gumulong na MULA SA PAHINA 1 | ni Blessyl PORRAS
Bilang paggunita sa International Day of Forests tuwing Marso 21, naghanda ang Marikina Science Youth for Environment in Schools Organization (YES-O) ng webinar na pinamagatang Roles of the Youth: Protectors of the Forests nitong ika-26 ng Marso. Sa pagsisimula ng programa, binanggit ni Lance Jacob Eyana, pangulo ng YES-O, na ang layunin ng nasabing webinar ay ang magkaroon ng kamalayan ang kabataan sa mga responsibilidad nila sa pagprotekta sa kagubatan. Ipinaliwanag ni Andre Socorro Doria, tagapagsalita ng programa na bahagi ng Association of Young Environmental Journalists, ang mga pangunahing salik at dahilan ng pagkasira ng mga kagubatan, gayon na rin ang mga kinalabasan ng mga pagpapabayang ginagawa ng mga mamamayan.Ayonsakanya, “Ang mga disasters ay hindi na lang natural. Naging anthropogenic na rin.” Pinaliwanag niya na dahil nagsimula ang mga mamamayan na magtayo ng mga bahay sa mga lugar na madaling makaranas ng landslides at pinutol ang mga puno rito, nagreresulta ito ng paglagas kapag dumadating ang malakas na bagyo.“So, anthropogenic in a sense that tayo rin naman talaga iyong nagbigay ng consequence na iyon,” banggit Kakayahanniya.Bilang
Inilabas ng Marikina Science High School (MariSci) Historia Club ang kanilang podcast series na pinamagatang “Historia Lane” noong ika-26 ng Pebrero na may layuning magbigay-aral hinggil sa kasaysayan. Ayon kay Kyla Sison, pangulo ng Historia Club, ang Historia Lane ay isa sa kanilang mga programa sa ilalim ng adbokasiyang biguin ang paglaganap ng maling impormasyon sa midya. Binigyang diin ni Sison na malaking pagsubok pa rin para sa mga gumagamit ng social media ang pagsusuri sa mga impormasyon na kanilang“Napakahalagangnasasagap. ipaalala at ipakalat ang katotohanan tungkol sa kasaysayan. Hindi dapat hayaang magkaroon ng kahit anong pagbabago sa mga nakaukit na mga pangyayari [sa nakaraan] upang hindi malimutan ng susunod na henerasyon ang kanilang nakaraan,” sabi niya. Dagdag ni Sison, naging inspirasyon sa pagbuo ng podcast ang kanilang club adviser na si Jossa Margaret Francisco dahil sa kaniyang kakayahang maging interaktibo at magbigay aral sa pamamagitan ng social media.Sa ngayon ay mayroong tatlong kabanata ang Historia Lane sa kanilang YouTube channel na tinalakay ang mga sumusunod: Sinulog Festival, MariSci Foundation Day, at Women’s Month. Layunin ng club na maglabas ng isang episode kada buwan, kasabay ng isa pa nilang serye na pinamagatang Fast Facts.Ipagpapatuloy ng Marisci Historia Club ang Historia Lane at Fast Facts hanggang sa pagtatapos ng termino ng kanilang kasalukuyang mga opisyal. VI, Isyu Naglalapat2 ng mga bakas tungo sa mapagpalayang katotohanan
Epekto sa Pumilimag-aaralngmgakalahok sa pilot F2F run ng MariSci sa pamamagitan ng sarbey na naging batayan ng mga pamantayang hinahanap ayon sa DepEd memorandum.AniNicolas, “Mayroon doong members na may hardships sa economic status ng buhay nila, may nakasama roon. Isang criteria dito ay sino ba ‘yong learners na nangangailangan ng tulong sa pag-aaral. So pwedeng si learner ay nag-iisa sa bahay, walang kasama kaya walangParanagu-guide.”saisangmag-aaral na napiling lumahok sa F2F classes na si Justine Lacsandile mula sa ika-10 na baitang, ang nag-udyok sa kaniya na sumali rito ay para makakalabas na siya muli at makasalamuha ang kaniyang mga kaklase.“Nagkaroon ako bigla ng motibasyon na mag-aral nang mas maigi at mag-participate sa klase mula nung ako’y nagsimulang mag face-toface dahil mas epektibo para sa akin na makakita ng bagong kapaligiran at hindi nasa bahay lamang,” binahagi ni Lacsandile.Bagoang paglunsad ng F2F na klase, nagkaroon ng oryentasyon kasama ang mag-aaral at kaninang magulang upang maitagubilin ang susunding safety protocols. Tinugunan ni Lacsandile ang tanong kung suportado ba ng kaniyang magulang ang kaniyang paglahok. “Ang totoo niyan, sila pa ang naghikayat na sumali ako at hindi ko naman pinagsisihan ang aking pagpayag dahil ikinatutuwa ko ang pagiging parte ng face-to-faceNakatulongclasses.”din kay Jonrei Metrio mula sa ika-12 na baitang ang pagpapagamit ng Robotics laboratory sa F2F classes upang matapos ang kanilang pananaliksik dahil mayroong libreng kasangkapan at kuryente na kanilangNagsasagawakinakailangan.rinng kumustahan at pagsagot ng mental health modules upang maiwasan ang “burnout” sa pag-aaral na karaniwang naranasan ng mga estudyante katulad ni Lacsandile sa online“Saclasses.aking personal na karanasan, mas epektibo sa pag-aaral ang face-toface. Kahit sa mga guro, mas nadadalian silang magpaliwanag at para sa aming estudyante, mabilis magtanong at matulungan kapag nalilito o may kailangan,” ayon sa kaniya. “Bumabalik din ang excitement sa pag-aaral lalo na’t mas may pagkakataong makipaginteract sa mga kamag-aral.“
Pinalawak na edukasyon Ang sunod na tunguhin ng DepEd ay ang pagpapatupad ng F2F para sa buong populasyon ng mga paaralan sa Pilipinas sa panuruang taong 2022-2023 hanggang manatili ang rehiyon sa Alert Level“Limited1. ang time ng F2F para sa lahat ng estudyante, so hindi pa rin siya ‘yong full blast na maghapon nasa school,” paglilinaw ni Nicolas. “Parang ganito lang ‘yong setup, 3 days lang pumapasok o 4 days lang papasok tapos 4 hours lang per day.” Sasaklawin ng MariSci ang 10 instructional rooms mula sa Kalumpang Elementary School at 6 instructional rooms, 3 laboratories, at service centers mula sa KNHS. “16 sections could accommodate the student population kasi susundin ang number of learners per room na 20 learners,” dagdag ni Nicolas. Sinaad din ni Macapagal na ang susunod na hakbang ay ang pagkuha ng mas malakas na internet connection para sa hyflex learning upang maisagawa ang pag-aaral nang sabay sa bahay at “Thiseskwelahan.willalsoaddress the limited no. of teachers and classroom and large class size. I am sure there will be a series of training for teachers to ensure the seamless implementation of such modality,” ayon sa guro mula sa SHS. Sinigurado ni Nicolas na walang nakikitang problema sa pagsagawa ng face-to-face na klase para sa susunod na akademikong taon dahil mayroon nang karanasan ang tauhan ng MariSci at maagap sa pagbabago ang mga guro.
Aktibong nakikinig ang mga mag-aaral kay Gng. Daisy Revilla, guro ng Agham sa ika10 na baitang, noong nakalipas na Pilot Run ng Face-to-Face classes noong ika-11 ng Abril sa Kalumpang National High School. | Kuhang larawan ni Caleb Pacleta Paghahanda para sa pagbalik Sinaad ni Nicolas na hindi naging madali ang naging paghahanda ng paaralan dahil limitado ang mga tauhan, kabilang ang mga guro na tumulong.“‘Yong sitwasyon din ay nakaapekto. Hindi ko malaman kung saan ba tayo mag-F2F, kung dito ba sa luma o sa kapitbahay [sa KNHS],” dagdag pa Tasadoniya.rin ang oras ng mga tauhan nila dahil may ibinabang utos ang SDO Marikina na sa KNHS na gaganapin ang F2F classes dahil sa dismantling operations na isasagawa sa pangunahing gusali ng MariSci sa Barangay Sta. Gayunpaman,Elena.sinabi ni Nicolas na isa hanggang dalawang araw lamang ang itinagal ng paglipat ng gamit papunta sa KNHS kaya nakaabot ang MariSci sa unang araw ng pagbalik sa F2F na klase noong Abril. Dagdag pa niya, malaking bahagi ang ginampanan ng mga guro na naging focal persons ng paghahanda at paghahati ng mga gawain para sa pagtupad ng mga kahingian sa SSAT. Ayon kay Jerome Macapagal, isa sa mga tagapamahala ng mga paghahanda para sa departamento ng Senior High School, “The school formed a technical working group with subcommittees addressing key areas needed to ensure the safety of the implementation of the face-to-faceNagsagawaclasses.”ngBrigada Eskwela noong ika-2 ng Abril kung saan inimbitahan ang mga estudyante na tulungan ang mga guro sa paghahanda ng mga silid-aralan na gagamitin sa klase.Kabilang ang staff at mga magulang mula sa School Governing Council sa mga lumahok sa paghahanda sa pamamagitan ng pagkabit ng mga tarpaulin at signages, at nagtataguyod ng mga electric “Combinedfan.efforts naman ng school, ng ating mga parents ang preparasyon kaya nakatapos nang maayos at navalidate tayo at nagcomply tayo sa requirements,” ani Nicolas.
Aral sa kasaysayan, hatid ng Historia Lane
Kasangkapan Tinalakay sa isang bahagi ng presentasyon ang linyang, “Do what you do best and give forest the space they deserve.” Ayon kay Doria, bilang siya ay bahagi rin ng kabataan, ang pinakamainam na paraang kanyang naiisip ay gawin ang mga bagay kung saan sila pinakamahusay.“Saankayo magaling? Give energy to that. And while we pursue those passions, those advocacies, kung saan tayo magaling, give our forests the space that they deserve,” Kamalayan sa pagprotekta responsibilidadkagubatan,sangkabataan—Eyana
KAMALAYAN SA PAGPROTEKTA | PAHINA MULA3 SA PAHINA 1
BagongAlinsunodpatakaransa nakasaad sa SSAT, 4.5 na oras lamang ang contact hour kaya kalahating araw lamang pumapasok at papasok ang mga kalahok na estudyante mula sa lahat ng baitang. Binanggit ni Nicolas na iba-iba ang oras ng pasok ng bawat baitang, katulad na mayroong 8:00 AM, 8:15 AM, at 8:30 AM upang maiwasan ang pag-ipon ng mga mag-aaral sa gate ng KNHS. Binigyang-diin din ng punongguro ang pagsunod sa safety protocols. “Yong health and safety protocols strictly observed iyan sa pagpasok nila at paglabas. From the first day ng faceto-face nila up to this moment, walang kinakaligtaan na safety measures.” Kabilang sa mga sinusunod na protocols ay ang thermal scanning, pagpalit ng face masks pagpasok ng paaralan at pag-uwi, pag-scan ng StaySafe QR Codes, paglagay ng alcohol at hand sanitizers, at social distancing. Ayon sa datos ng MariSci, wala pa sa mga estudyante o guro na pumapasok para sa face-to-face classes ang nagkaroon ng sintomas ng COVID-19. Upang maging epektibo ang paglipat ng mode of learning ng mga mag-aaral, nagbibigay ang mga guro ng diagnostic tests at bridging sessions upang mapagdugtong ang learning competencies noong online at modular patungong“IyongF2F.mga teachers prepared naman ‘yan kasi nagkaroon ng mga sessions and brainstormings. After ng klase ng Grade 10, sa afternoon, nagkakaroon kami ng immediate evaluation: ‘Ano ‘yong naging effective? Ano nagustuhan ng learners?’ at iba pa,” paliwanag ni Nicolas. Lahat ng materyales na kailangan para sa mga aktibidad at pagsusulit ay hinahanda at binibigay agad dahil limitado ang oras ng klase Parehong safety protocols ang sinusunod sa ika-12 na baitang, ngunit paggamit ng Chemistry at Robotics laboratory sa KNHS lamang ang isinasagawa para sa pagtupad ng kanilang mga gawain sa pananaliksik.
ni Marielle ORBONG ni Marc OLATA 2 BALITA Tomo
ni Chryzel ALANO ni Kinichi BAJAO Ang Opisyal na Pahayagang Pampaaralan
Bitbit ang layuning pagyamanin ang pananampalataya ng kabataan, ang Salikana-Bayan (SLK) ng Marikina Science High School ay nagsimula ng spiritual readings nitong ika-24 ng Pebrero. Kalakip ang layuning “to stand with Mary at the foot of the Cross,” tumutulong ang SLK na iugnay ang mga isinasagawang pagbabasa sa kasalukuyang problema upang maging gabay sa “pagtamasa sa kaganapan ng kanilangSambitpagkatao.”niArielle Jasmine Almenario, Pangulo ng SLK, “Malaking parte ng aming mga spiritual readings ang ‘group sharing’ kung saan binibigyan ng panahon ang lahat na makapagbahagi at makapag-express ng kanilang sarili.” Sa nagdaang Semana Santa, minabuti ng SLK na hindi muna magkaroon ng mga sesyon sa layuning makapagbigay ng panahon sa mataimtim na pagninilay ng bawat kasapi, kasama ang pamilya at makadalo sa mga personal na gawaing pamparokya.Agadnamang bumalik ang organisasyon sa pagdaraos ng espiritwal na pagbabasa noong ika-28 ng Abril, pagkaraan ng Mahal na Araw. Pinamunuan ito ni Br. Jairo B. Macawili na nakatalaga sa pamumuno ng nasabing sesyon. Umikot ang paksa ng kanilang espiritwal na pagbasa sa muling pagkabuhay ng Panginoong Hesukristo.“Angaralin na iginiit sa mga dumalo ay ang muling pagkabuhay ng
ating Panginoong Hesukristo na tampok sa binasang Mabuting Balita ay isang paalala na hindi dapat matapos sa kamatayan ang takbo ng ating buhay, at lalong hindi dapat tayo malunod sa labis na kalungkutan,” saad ni Almenario.Inaasahan ng SLK ang pagpapatuloy ng lingguhang espiritwal na pagbasa hanggang sa pagtatapos ng panuruang taong 2021-2022. “Ang ninanais namin na i-look forward ng mga MariScian ay ang higit o patuloy na mapalapit at maglingkod sa Panginoon sa abot ng ating kakayahan kasama ng ating Mahal na Inang si Birhen Maria,” ani Almenario.
3
Spiritual readings ng SLK, kaagapay tungo sa mabunying pananampalataya
"Ang mga parangal ay bonus na lamang kung sakali, kaya masaya pa rin ako sa ating nakamit at sa implementasyon ng programa,” sabi ni Santiago.Nagpaabot din si Santiago ng pasasalamat sa MariSci Nestlé Wellness Council, mga dating mag-aaral sa MariSci, General Parent-Teachers Association, School Governing Council, Supreme Student Government, mga pampaaralang grupo at organisasyon, mga mag-aaral, at mga magulang para sa pagsuporta ng mga ito sa programa. “Nawa’y ipagpatuloy ang mga naituro ng Nestlé Wellness Program sa atin at ibahagi pa ito sa ating community,” hiling ni MulaSantiago.panoong unang itinaguyod ang programa taong 2013, naging kalahok na ang MariSci sa Nestlé Wellness Campus. Noong 2018 naman, tinagurian itong National Champion bilang paaralang pinakamahusay na nagpatupad ng mga programang
Itinanghal na Division Champion ang Marikina Science High School (MariSci) sa naganap na pandibisyong Nestlé Wellness Campus Inter-School Competition para sa panuruang taon 2021-2022. Mula sa inilabas na memorandum ng Schools Division Office sa lungsod ng Marikina noong ika2 ng Nobyembre 2021, umani ng pinakamataas na parangal ang MariSci sa mga sekondaryang paaralan sa Marikina para sa pagpapatupad nito ng mga programang pangkalusugan. Pumangalawa naman dito ang Parang High School na sinundan ng Nangka High BilangSchool.bahagi ng programang Nestlé Wellness Campus, nagpatupad ang MariSci Nestlé Wellness Council ng iba’t ibang gawain na nagsusulong ng mabuting kalusugan sa paaralan sa pangunguna ni Arvin Lark Santiago. Kabilang sa mga gawaing ito ang paglalakip ng mga paksa hinggil sa nutrisyon sa mga aralin at pagtuturo ng kahalagahan ng tamang paghuhugas ng kamay lalo na sa kasagsagan ng pandemya.Ayonkay Santiago, muling isinama sa programa ng paaralan ang mga nakagawian na ng komunidad tulad ng Wellness Dance kasabay ng paglalapat ng ilang programa sa mga inilabas na bagong pamantayan ng pamunuan. Naging malaking pagsubok din para sa kanila ang dami ng mga gawain at ang hindi sapat na panahon para sa pagpapatupad ng ibang mga aktibidad. Gayunpaman, binanggit ni Santiago na ang layunin naman ng muling paglahok ng paaralan sa pagpapalakas ng iba’t ibang bahagi ng katawan.“Maganda ang mga tugon na aming natanggap mula sa mga estudyante na gumawa nito. Mula sa pagpaplano hanggang pagsasagawa, naging maayos ang pangyayari bunsod ng aming pagtutulungan bilang isang club,” sabi ni Enriquez.Mensahe rin ni Enriquez sa mga kapwa niya mag-aaral na dapat ay gawing prayoridad ang pangangalaga sa kalusugan upang mailigtas ang sarili sa lumalaganap na sakit sa bansa. “Hawak natin ang kalagayan ng ating katawan at nasa atin na ito kung ito’y ating pangangalagaan. Sa mga simpleng aktibidad tulad ng Wellness Dance Challenge, maganda na tayo ay makilahok nang sa gayon ay matulungunan natin ang ating sarili na magkaroon ng malusog na pangangatawan,” pagpapatuloy ni Enriquez.Hindi man makasama sa pambansang paligsahan ngayong taon, binigyang diin ni Santiago na tagumpay pa ring maituturing ang pagsasakatuparan ng layunin sa likod ng paglahok dito.
MariSci kampeon sa Division Nestle Wellness Campus KALUSUGAN MUNA. Gng. Maria Nicolas at G. Arvin Lark Santiago, tumatanggap ng parangal sa ngalan ng MariSci bilang kampeon sa naganap na NWC Inter-School Competition noong Ika-3 ng Pebrero, 2022. | Kuhang larawan ni Caleb Pacleta Nestlé Wellness Campus maliban sa nasimulang tradisyon ng MariSci ay ang pagpapatuloy ng magandang hangarin ng paligsahan.“Satingin ko nakamit naman natin ang layuning ito, kasi naitatak na natin sa mga bata ang kahalagahan nito sa pamamagatin ng ating mga healtivities at integrasyon ng mga nutrition topics sa ating mga klase,” dagdag ni G. Santiago.Ayon sa Nestlé Philippines, hangad ng programang Wellness Campus ang maipabatid sa mga magulang at mga mag-aaral sa pampublikong paaralan ang kahalagahan ng pagkakaroon ng wastong nutrisyon at pakikilahok sa mga pisikal na gawain. Kaugnay nito, nagkasa ng Wellness Dance Challenge ang MariSci Dance Company (MDC). Ayon sa pangulo ng MDC na si Michael Karl Enriquez, kanilang binigyang diin ang paghikayat sa mga mag-aaral na pangalagaan ang kanilang katawan sa pamamagitan ng pag-eehersisyo. Mula rito, sila ay naglabas ng workout routines sa porma ng mga sayaw na nakatuon sa Ang mga parangal ay bonus na lamang kung sakali, kaya masaya pa rin ako sa ating nakamit at sa implementasyon ng programa, “ “ dagdag niya. Sa pagpapatuloy ay isinaad din kung ano ang gampanin ng mga kabataan upang maging bahagi sa pangangalaga sa kapaligiran.“Ourrole–as the youth, as the young thinkers, as the young minds–as those na kayang magspread ng information to the public in the best manner possible, we can take on an entire paradigm shift,” sambit Ipinaliwanagniya.niya na ang kagubatan ay matagal nang nandiyan upang tumulong sa mga tao, mula sa simpleng pagbibigay lilim hanggang sa mahalagang pagtulong nito na labanan ang mga isyung pangklima. Ayon sa ulat ng National Oceanic and Solon.anggagawinpanaposanggurongtinuldukankanilangbiggerkasismallnagsisimulaisa“PerosaugnayanmahalagaManes,onnamaliitcancountry,youth,forestcanprotectednagigingkungbilis1880,FahrenheitngAdministration,Atmosphericangtemperaturadaigdigaytumataasnang0.14°bawatdekadasimulangunitdumoblenaangngpagtaasnitosimula1981saan0.32°Farenheitnaangdagdagkadadekada.“Ourforesthasalwayslifeonlandandwhatwedo,asayouth,istoallowthetoprotectus,”aniDoria.“Itisimportantthatweastheasthefutureleadersofourshoulddowhateverwetoprotectourforest,kahitnaman‘yanomalakingbagaytulong,itwillstillhaveaneffectourforest,”aniEyana.DagdagnamanniManuelbisepangulongYES-O,nainuunawaangngmgakilusan,mulamaliliithanggangmalalaki.huwagdinkalimutannaringessentialnapart‘yongtayongmgakahitmovementslangsaschoolsyemprenag-le-leaddinsiyatomovementsandinitiatives.”Mataposbanggitinangmganatutunan,niAidaSolon,angtagapagpayongYES-O,webinarsapamamagitanngnamensahe.“Thewaynapag-aalagananinyo,doonnakasalalaysusunodnahenerasyon,”ani
Kamalayan pagprotektasamula sa pahina 2
ng Marikina Science High School BALITAEnero 2022- Hulyo 2022
Do what you do best and give forest the space they deserve. “
4 BALITA
Mga isyung dapat pagtuonan Batay sa resulta ng sarbey, 108 (91.5%) o pinakamarami sa mga lumahok ang naniniwalang dapat na tugunan ang kagyat ang krisis sa pandemya. Pangalawa ang krisis sa kalikasan at klima na binoto rin ng 97 (82.2%) na mga tumugon. Sumunod dito ang pagsasaayos sa mga kakulangan sa sistema ng edukasyon, ayon sa mga 92 (78%) na kalahok.
“I personally think that the candidate should be against death penalty, likewise any form of policy or governmental action that could result to extrajudicial killings,” saad ng isang mag-aaral na nagpasyang hindi ipaalam ang kaniyang pangalan. Para naman kay Yanssen Klugh Federez, mag-aaral ng ika-10 baitang, nagnanais siya ng mga programa na pakikiputin ang agwat sa pagitan ng mayayaman at mahihirap na mamamayan.“Abortion must be made legal, improve the educational system such as free education, sexual education, and access to contraceptives. Free and accessible quality healthcare for all,” dagdag ni PakikibahagiFederez.sausaping pampulitika Ayon sa pahayag ng organisasyong Save the Children, kahit na hindi nakaboboto ang menor-de-edad, sila ang kadalasang apektado ng mga pagbabago—o kawalan nito—sa mga patakarang ipinatutupad ng gobyerno, kung kaya’t mahalaga ang kanilang pakikilahok at mga pananaw. Ganito rin ang sentimyento ng magaaral ng junior high school ng MariSci na piniling hindi pangalanan. Aniya, “Dapat lahat tayo maging politically and socially-aware kahit papaano. Bilang kabataan, dapat may concept na tayo about elections para mas nagiging involved tayo, lalo na at kinabukasan natin ang nakasalalay dito.”
Nanindigan si Kurt Dagasuhan, mag-aaral ng ika-10 baitang at hindi pa kwalipikadong bumoto, na mahalaga ang pakikisangkot sa mga diskursong elektoral upang matukoy nang wasto kung sino ang mga karapat-dapat na kandidato.“Theseats in the government hold so much power, and if given to the wrong set of people, the welfare of the whole nation would be at stake. We, as citizens, have the power to avoid this by exercising our rights—one of which is our right to vote,” sambit ni Dagasuhan. Resulta ng Samantala,halalanbatay sa inilabas na datos ng Commission on Elections (COMELEC), nasa 55.5 milyong Pilipino o 83% ng kabuuang rehistradong mga botante ang nagrehistro ng kanilang boto noong araw ng Halalan. Ang kabuuan naman ng boto ng eleksyon ngayong taon ay lumalabas na higit na nakuha noong huling eleksyon, 2016, na 81% ang Opisyalkinalabasan.nangidineklara ng Kongreso noong ika-25 ng Mayo sa Batasang Pambansa bilang ika-17 na Pangulo ng Republika ng Pilipinas si Ferdinand “Bongbong” Marcos Jr., ang anak ng dating napatalsik na diktador na si Ferdinand Marcos Sr., habang si Sara Duterte naman bilang Pangalawang Pangulo. Base sa opisyal na resulta ng 171 sa 173 na mga certificate of canvass, nakakuha ng 31,629,783 (58.77%) na boto si Bongbong Marcos habang ang sumunod naman sa kaniya na si Leni Robredo ay mayroong 15,035,773 (27.94%) na kabuuang boto. Pangatlo si Manny Pacquiao (3,629,805), pang-apat si Isko Moreno Domagoso (1,900,010), at nasa ikalimang puwesto si Panfilo “Ping” Lacson (882,236). Para sa posisyon ng pangalawang pangulo, nanguna si Sara DuterteCarpio nang mayroong 31,561,948 na boto na sinundan ni Kiko Pangilinan na nakakuha ng 9,232,883 na mga boto. Ang mga sumusunod na kandidato ang nagtamo ng ikatlo hanggang ikalimang puwesto: Vicente Sotto (8,183,184), Willie Ong (1,851,498), at Lito Atienza (267,530).Ipinroklama naman sa Pasay City ang 12 bagong senador noong Miyerkules, ika-18 ng Mayo. Ang mga sumusunod ay ang mga senador na ipinroklama alinsunod sa pagkaranggo: Samantala, si Robin Padilla ang nakakuha ng pinakamataas na bilang ng boto na may bilang na 26,454,562. Sinundan siya ni Loren Legarda (23,992,761), Raffy Tulfo (23,166,449), Win Gatchalian (20,376,009), Chiz Escudero (20,050,377), Mark Villar (19,210,280), Alan Peter Cayetano (19,079,581), Migz Zubiri (18,582,962), Joel Villanueva (18,300,955), JV Estrada Ejercito (15,688,993), Risa Hontiveros (15,273,594), at Jinggoy Estrada (14,966,887). ni ni ORBONG
lider Sa pagpili ng limang mga pagpapahalaga na dapat taglayin ng mga lider, pinakikita ng sarbey na nangunguna ang reponsibilidad na may 65 (55.1%) na sagot. Sinundan ito ng katapatan na umani ng 55 (44.9%) na sagot. Sinusundan ito ang commitment (40.7%), katalinuhan (37.3%), at komunikasyon (36.4%).
Upang patuloy na maibahagi ang mga aral ng Bibliya at mapanatili ang aktibong komunikasyon ng mga kasapi sa organisasyon, nagsasagawa ang Marikina Science High School Pathfinders ng bible study tuwing Biyernes at isang service kada buwan. Ang kanilang bible study na isinasagawa tuwing Biyernes nang hapon ay tinutulungan ang mga kasapi na makapaghinga mula sa mga pampaaralang gawain sa pamamagitan ng serye ng mga pagbabahagi. Ayon kay Love Jennamae Abiera, opisyal ng pampulikong impormasyon ng organisasyon, “tuwing mayroong Bible Study fellowship ay tila ba napakadaling makitungo at makipagusap lalo na’t matapos ang isang mahabang linggo ay bubungad sa’yo ang mga ngiti nila na para bang tapik ni Lord na ‘Kaya mo ‘yan, anak! Hindi ka nag-iisa.’”Dagdag pa niya, isa rin itong magandang paraan sa pagbibigay ng motibasyon sa pamamagitan ng kanilang mga napupulot mula sa mensahe na ipinaparating ng kanilang tilatalakay na kapitulo. “Mula sa mga simpleng paalala na kailangan ko magpahinga from time to time hanggang sa mga pagtatama sa mga bagay na nakahahadlang sa paglago ng spiritual growth ko. Gaya ng pag-aalala ng sobra-sobra about sa mga bagay-bagay sa panahon ngayon,” dagdag ni Abiera. Ang kanilang buwanang service naman na tumatagal ng 20 hanggang 25 minuto ay kadalasang nagaganap tuwing unang Biyernes ng buwan na ipinalalabas sa kanilang Facebook page. “Para sa akin, naging matagumpay naman ang Pathfinders Organization sa pagpapakilala sa Panginoon sa iba at pagbibigay sa Kaniya ng papuri sa pamamagitan ng buwanang services na aming isinasagawa,” ayon kay Sofia Gabrielle Veluz, pangulo ng organisasyon. Binanggit din niya ang kaniyang pasasalamat kay Pastor Hubert Haboc na nagbabahagi ng mga mensahe sa kanilang organisasyon sa tuwing idaraos ang kanilang buwanang service, pati na rin sa mga miyembro ng paaralan na nakikilahok sa kanilang gawain. “Higit pa sa rami ng nanonood o sumasali, ang mismong pagkakataon upang maipakilala ang Diyos sa pamamagitan ng mga gawaing ito ay sapat ng dahilan upang aming masabing naging matagumpay kaming maisakatuparan ang layunin ng organisasyon,” saad ni Veluz.
Responsibilidad at katapatan, nangunguna sa katangiang hinahanap
Marielle
Tomo VI, Isyu Naglalapat2 ng mga bakas tungo sa mapagpalayang katotohanan
Likhang infographic ni: Chevin GEALONE
Lumahok ang mga mag-aaral ng Marikina Science High School (MariSci) mula sa ika10 hanggang ika-12 na baitang at ilang mga guro sa inilunsad na elektoral na sarbey ng The Shoeland X Ang Sapatusan noong Abril, isang buwan bago ang idinaos na pambansang Halalan noong ika-9 ng Mayo. Mula sa 118 na mga tumugon, 109 (92.4%) ay mga mag-aaral, at siyam (7.6%) ay mga guro ng MariSci ang sumali upang ilantad ang kanilang mga isinasaalang-alang sa pagpili ng mga opisyal. Sa bilang na ito, 88 (80.7%) ang mga hindi pa rehistradong botante habang 21 (19.3%) ang may mga kakayahan nang bumoto. Ayon sa National Research Business Institute, ang mga pampulitikang sarbey na nililikom ang mga detalye hinggil sa intensyon at saloobin ng mga tao ay nagbibigay ng pagkakataon sa mga kandidato upang unawain kung papaano lilikhain ang kanilang mga plano at plataporma nang tumutugon sa pangangailangan ng Pamantayankinasasakupan.samga
Pagbasa ng Bibliya, pinangunahan ng Pathfinders
“The future leader should have a persona that I can relate with. My future leader is not based on familiarity but the criteria on credentials versus work performance,” binahagi ni Arvin Lark Santiago, guro ng MariSci. Para naman sa mga katangian na kanilang tinitingnan sa pagpili, nakakuha ng pinakamaraming boto ang track record na mayroong 108 (91.5%) na tala. Pumangalawa ang bitbit nilang mga plataporma na pinili ng 103 (87.3%), at sumunod ang educational background na mayroong 100 (84.7%) na bilang.Mula sa pinakamarami hanggang pinakakaunti, narito ang pagkakasunod-sunod ng iba pang mga pamantayan: mga pagpapahalaga (85.6%), tindig sa mga isyu (81.4%), mga tagumpay (79.7%), karakter (76.3%), ideolohiya (63.6%), mga kakayahan at talento (45.8%), pampulitika at partidong kinabibilangan (35.6%), at kasaysayan ng pamilya (33.1%). Bagaman hindi pa botante, pinabatid ni Earlene Dominique Tusing na isang mag-aaral ng ika-11 baitang na ang kaniyang hinahanap sa pangulo ay dapat mayroong kongkretong plano para sa bayan. "A president with genuine, specific, and solid programs for the country. Someone who prioritizes the current and relevant needs of the general public as well as genuine empathy towards the people. A president should also have a clean track record, records of authored, co-authored, and passed bills that have proven to be beneficial for the people, and good education,” ani Tusing.
Sean INGALLA
MariScians, binahagi ang pamantayan sa pagpili ng lider
Esteban, Lachica delegado ng MariSci sa Council Scout
Pagsusulit, interbyu muling ipinatupad sa aplikasyon sa MariSci Mula sa pahina 1
5Ang Opisyal na Pahayagang Pampaaralan ng Marikina Science High School BALITAEnero 2022-Hulyo 2022
Magkatapos ang AMPLIFIED: 2022 Metro Manila East Council Scout Youth Forum na nilunsad mula ika-18 hanggang 20 ng Pebrero sa Zoom, nakuha ng mga mag-aaral ng Marikina Science High School na sina Elijah Esteban ang posisyon na Council Scout Representative 1 at Leonard Lachica naman bilang Council Scout Representative 4. Ayon sa panayam kay Lachica, “Iyong mga Council Scout Forum or ‘yong Scout Youth Forums in general [ay] isang activity na ina-attendan ng scouts para magkaroon sila ng chance gumawa ng policies or ng guidelines. Main target group nito ay ‘yong mga institusyon sa loob ng council.” Paliwanag ni Lachica, ang pagkakasunod ng mga forum ay ang sumusunod: institusyunal, council, rehiyonal, at pambansa.Sakabilang banda, kamakailan lang ay itinalaga rin bilang National Scout Representative of Luzon si Esteban sa inilunsad na National Scout Youth Forum noong ika-13 ng Abril.
proseso Kasabay ng pagsasagot ng mga mag-aaral sa mga nakalaang pagsusulit, matatanaw din ang ilang magulang sa labas ng paaralan na nakaabang sa kanilang mga anak hanggang sa matapos ang pagsusulit. Isa rito si Maricel Dela Torre na aniya ay kinakabahan sa kung ano ang magiging resulta. Ito ang unang beses nilang sumubok sa entrance exam ng MariSci at masasabi niyang naging madali naman ang proseso nito. “Okay naman siya mabilis siya. Tapos kasi online siya nagpasa ng mga requirements kaya okay naman siya, mas hassle-free siya,” saad niya. Sa kabilang banda naman, isa si Norvie Narra sa mga magulang na mahigit isang beses nang naranasan na samahan ang kanyang mga anak na kumuha ng pagsusulit sa MariSci. Bagaman napagdaanan niya ang proseso sa magkakaibang taon, ipinahayag niya na hindi pa rin nagbabago ang maayos na sistema kahit na naging birtwal“Siguroito. kumabaga dahil naniniwala ako sa magandang pundasyon na mayroon ang MariSci, kahit naging online siya, okay pa rin siya, maganda pa rin ang naging proseso,” ani Narra. Samantala, nang dumako sa bahagi ng pagiging eksklusibo ng nasabing aplikasyon para sa mga tagaMarikina, sinabi ni Nicolas na malabo itong mangyayari dahil ang paaralan ay kasalukuyang tumatalima sa konsepto ng ‘Education for All.’ “Pero may mga internal policies din naman kasi na ni Ira MANTES ni Marc OLATA ni Angel grapiks ni: Chevin GEALONE
CABUNGCALLikhang
Teodoro muling uupong alkalde ng Marikina Ika-10 ng Mayo nang naiproklama ang pagkapanalo bilang alkalde ng re-electionist ng Lungsod ng Marikina na si Marcelino Teodoro. Kasama niyang nagwagi ang kaniyang katuwang sa kandidatura sa pagka-bise alkalde na si Marion Andres at ang kaniyang asawang si Maan Teodoro bilang kinatawan sa unang distrito para sa Kongreso. Batay sa opisyal at pinal na resulta ng Commission on Elections (COMELEC) - Marikina’s Electoral Board, nakakuha si Teodoro ng 183,878 na mga boto laban sa katunggali nitong si dating First District Representative Bayani Fernando na binoto ng 40,149 na mga tao. Sa ikalawang distrito, mananatili para sa kaniyang ikalawang termino bilang kinatawan sa House of Representatives ang re-electionist na si Stella Quimbo na nakakuha ng botong 103,108 laban sa 20,674 na natanggap ng dating alkalde ng lungsod na si Del De Guzman at 894 na botong nakuha ni MauroPasokArce.para sa 12 posisyon sa Sanguniang Panlungsod ng Marikina sina Samuel “SF” Feriol, Kate De Guzman, Manny Sarmiento, Romel Acuña, Cloyd Casimiro, Carl Africa, Joseph “Jojo” Banzon, at Serafin Bernardino para sa unang distrito; at sina Loreto “Coach Elvis” Tolentino, Donn Favis, Angelito “Angel” Nuñez, Marife Dayao, Levy De Guzman, Ronnie “Kambal” Acuña, Renato “Bong” Magtubo, at Hilario “Larry” Punzalan para naman sa ikalawang distrito. Batay sa huling pagtatala ng COMELEC, tinatayang may 260,749 na rehistradong botante sa lungsod ng Marikina. sinusunod or inihahapag ang school kung paano natin make-cater ‘yong mga students na from Marikina. Pero hindi rin natin binabalewala ‘yong outside Marikina kasi hindi natin sila pwedeng tanggihan. Basta lahat dadaan sa proseso,” paliwanag ni Nicolas. “Malabo pa ‘yong ma-exclusive sa Marikina residents lang ‘yong Marikina Science High School kasi ‘yong DepEd memo natin na Education for All. Sa mga demographic location kasi na mga learners natin, malaking factor iyon eh, kung saan nag-aaral,” dagdag niya. Bilang hamon, binanggit ni Nicolas, “Icha-challenge na lang natin sila na makatapos sila ng grade 10. Kung sino ‘yong nag-enroll ng grade seven, ang challenge sa kanila, makatapos sila dito nang hindi pilitan. ‘Yong talagang pang-dito sila. Kumbaga, adjusted sila dito, naka-cope up sila sa sistema natin.”
LACHICA
Pahayag ng mga mag-aaral Ayon kay Redd Alexandrei Rivas, isang magaaral mula sa The Palmridge School na sumubok sa entrance exam, hindi naman naging ganoon kahirap ang pagsusulit sa iba’t ibang asignatura na kanyang sinagutan.“Sakto lang naman po. Parang hard enough para may matutunan ka pa rin pero, hindi naman po siya sobrang mahirap na ‘di mo na masagutan,” banggit niya. Ipinahayag ni Rivas na isa sa mga dahilan kung bakit napili niya ang MariSci ay sapagkat nakita niyang isa itong magandang paaralan upang makapaghanda sa kolehiyo at isa ang kanyang magulang sa naging motibasyon upang tahakin ang prosesong ito. Para naman kay Carlyle Estillo ng Lyngrove Christian Academy, natutuwa siya dahil matapos ang dalawang taon ay bumalik na ang entrance exam at interbyu ng MariSci. “Nakakasurprise at nakaka-excite rin kasi bumalik na tayo sa face-to-face after two years,” aniya. Sinabi ni Estillo na ang kanyang mga magulang ang isa sa mga nagtulak sa kanya na sumubok sa paaralang ito at ang pangunahing rason kung bakit niya napili ang MariSci ay dahil nais niyang maipagmalaki siya ng mga Pinagdaanangito.
Ligtas na espasyo para sa kalusugang pangkaisipan, hinubog ng LINK Club
Leonard Elijah ESTEBAN
Bilang pagdiriwang ng Mental Health Awareness Month nitong Mayo, pinangunahan ng Marikina Science High School (MariSci) Lusog Isip ng Kabataan (LINK) Club ang pagbuo sa mga programa na may kinalaman sa pag-aalaga ng kalusugang pangkaisipan ng mga estudyante. Anim na programa na tumatakbo mula ika-22 ng Mayo hanggang ika-2 ng Hunyo ang inihanda ng LINK Club: Freedom Wall, Self-Care Post, Art Therapy, Movie Night, Game Night, at OnlineNagtalaKumustahan.ng30entries ang Freedom Wall sa kanilang Facebook page na naging daluyan din ng apat na infographics para sa Self-Care Posts. Ayon sa LINK, ang nilunsad na Art Therapy online ay nagbigay ng pagkakataon para sa mga mag-aaral na dumalo na ipahayag ang kanilang narararamdaman sa pamamagitan ng sining nang walang halong kompetisyon.“Kungface-to-face lamang ang mga klase ngayon, nakapaghanda sana kami ng mga physical activities at social-team participation para sa mga mag-aaral. Sigurado kasi kami malaking kabutihan ang naidudulot sa kalusugang pangkaisipan ng ganitong klaseng mga aktibidad,” diin ni Alyssa Elemia, pangulo ng MariSci LINK Club. “Ang aim talaga ng activities and posts na plinano ng officers was to make everyone feel safe in the space we’re creating. We want to make a space kung saan mararamdaman mo na hindi ka mag-isa lalo na sa sitwasyong dinaranas natin hanggang sa kasalukuyan, madaling makaramdam ng loneliness,” dagdag ni Samantala,Elemia.idinaos naman ang Movie Night, Game Night, at Online Kumustahan noong ika-31 ng Mayo hanggang ika-2 ng Hunyo nang magkakasunod.
Paghahanda ng Paaralan Ayon kay Maria Nicolas, Officer-in-Charge Principal ng MariSci, ang mga pagsusulit na nakalaan sa mahigit 400 na estudyante mula sa iba’t ibang paaralan na kukuha ng entrance exam na binalangkas ng SDOMarikina ay naglalaman ng tatlong asignatura: English, Mathematics, at Science. “Tayo lang ‘yong mag-aadminister tapos after that sunod na ‘yong proseso. As in ranking tapos may interview na ulit balik na ‘yong pinagdaanan niyong exam [at] interview tapos saka pa lang ‘yong enrolment,” saad nito. Upang masigurong magiging matagumpay at organisado ang pagsasagawa ng entrance exam, nagtakda ang paaralan ng mga posisyon sa bawat guro na nagsasaad ng kanilang gampanin. Isa si Sonny Labayne sa mga ito na siyang itinalaga bilang gatekeeper. Sinabi niya na ang pangunahin niyang tungkulin ay ang pagpapanatili ng kaayusan sa pagpasok at paglabas ng mga mag-aaral pagkatapos kumuha ng pagsusulit ng mga ito. Dagdag niya na tiniyak din nila na ang makakapasok lamang sa examination site ay ang mga aplikante na kumuha ng pagsusulit. “Kami rin [ang] nangangalaga doon sa mga parents na nagkukumpulan.”
“‘Yong safety and health protocols dapat nandiyan pa rin – mayroong facemask, nag-a-alcohol, at hindi puwedeng magdikit-dikit. At least mga one meter away from other parents,” ani Labayne. “Tapos kami rin nag-iinform sa parents as gatekeeper kung anong oras matatapos ang exam at ano yung procedure. So, right after the exam ba, papayagan na makalabas ang bata or hindi pa. Kasi ang procedure is kung wala diyan ‘yong sundo ng bata, hindi siya pwedeng lumabas. So, [we] make sure na sa tamang tao namin ibibigay ‘yong bata after the exam.” Ayon naman kay Rinalyn Salamat, isa sa mga nagsilbing proctor ng pagsusulit, hindi naging mahirap ang kanilang isinagawang paghahanda dahil ito ay naayos at naplano na bago itakda sa kanila. “Bale, ‘yong trabaho namin, as a proctor, is to actually execute na lang kung ano ‘yong binigay nilang [SDO Marikina] guidelines. So, particularly wala naman masyadong adjustment,” dagdag niya.
'Landslide election'. Taas-kamay na ipinagdiriwang ni Marcelino Teodoro ang kaniyang ikatlong pagkapanalo bilang Alkalde ng Lungsod ng Marikina sa kamakailang lokal na eleksyon. Kaniyang makakasama sa konseho ay sina Marion Andres bilang bise alkalde at asawang si Maan Teodoro bilang kinatawan ng unang distrito. | Larawang galing sa Remate Online nina Ira MANTES at Marielle ORBONG
Nitong ika-11 ng Pebrero 2022, nagdaos ng programa ang Marikina Science High School (MariSci) bilang paggunita sa ika-20 anibersaryo ng pagkakataguyod nito sa pamamagitan ng Facebook Live. Sa umaga, isang misa ng pasasalamat ang idinaos sa pamumuno ni Rev. Mar John L. Cruz mula sa Alagad ni Maria. Sinundan ito ng isang youth service para naman sa mga mag-aaral na bahagi ng MariSci Pathfinders. Tampok din na mensahe ng mga nagdaang punong guro at kasapi ng MariSci Faculty Club na sina Lauro De Guzman, Albert Mutia, Mercedita Samalca, Emily Estorga, at Education Program Supervisor Leilani Villanueva. Live namang nagpaabot ng kanilang pagbati sina Jeanette Coroza at Janet Amurao sa pamamagitan ng Zoom. “Nabuo, tumatag, kinilala ang MariSci sa buong bansa at sa buong mundo. Hinihiling ko lamang sa mga guro at mag-aaral na pangalagaan at mahalin ang MariSci. Ito ang ating paaralan. Iwasang dungisan ang kaniyang pangalan. Pangalagaan ang kaniyang kasaysayan dahil ito ang gagabay sa lahat ng inyong pagsisikap upang manaitli kayong nasa itaas. Sulong, Marisci,” paalala ni Lauro De Guzman sa pagtatapos ng kaniyang mensahe. Pinangasiwaan naman ng The Shoeland X Ang Sapatusan ang pagbabalik-tanaw sa kasaysayan ng MariSci sa pamamagitan ng isang bidyo. Ayon sa presentasyon, ang paaaralan ay nagbago mula sa Marikina School of Arts and Trades, patungong Marikina Institute of Science and Technology, na sa kalaunan ay naging Marikina Science High BilangSchool.pagtatapos, kinilala ng Officer-in-Charge Assistant Prinicipal ng Marikina Science High School na si Noemi Velario ang mga kawaning nagsisilbi sa paaralan sa abot ng kanilang makakaya.
Dating punongguro: pangalagaan, mahalin ang paaralan
SULONG EDUKALIDAD. Rinalyn Salamat ginamit ang kaniyang kaalaman sa pagtuturo at sipnayan upang maturuan ang kabataan tungkol sa financial literacy. | Larawan mula kay Rinalyn Salamat Kuhang larawan ni Vanessa Parra ni Angel CABUNGCAL
Tomo VI, Isyu Naglalapat2 ng mga bakas tungo sa mapagpalayang katotohanan
Usapang pera Anibersaryo ng MariSci, inilunsad online
Gabay sa gabay
Guro ng MariSci, kinilala ang akdang nakasentro sa kaalaman sa pananalapi
ni
Lumahok ang 72 na mga lider-estudyante ng Marikina Science High School (MariSci) mula sa ika-7 hanggang ika12 na baitang sa Leadership Training 2022: Reignite the Spark na pinangunahan ng Supreme Student Government (SSG) at School Governance Council sa Marikina Convention Center noong ika-31 ng Mayo. “Ang aming taunang programa na pagsasagawa ng isang leadership training ay naglalayong sanayin at hubugin ang ating mga lider mag aaral sa kung gaano kahalaga ang kanilang hinahawakang gampanin hindi lamang sa paaralan ngunit pati na rin sa lipunan,” saad ni Marl Felizardo, pangalawang pangulo ng SSG. Dagdag ni Felizardo, ang nagudyok nito sa kanila ay ang mga suliraning dulot ng pandemya nang sa gayon ay magkaroon ng malinaw na layunin ang mga lider tungong ikabubuti ng “Siyemprelahat.una, ang kalusugan at proteksiyon ng mga dadalo mula sa COVID. Lumuluwag man ang mga lockdowns ay marapat pa rin na masigurong hindi magkakahawaan ang bawat isa mula sa mga sakit,” ani Laetitia Garcia, SSG protocol officer, nagpahiwatig na naging malaking hamon ang pandemya sa pagbuo ng programa.Layunin ng programa na makapagtaguyod ng komunidad kung saan makapagbabahagi at makikiisa ang mga lider-estudyante ng MariSci sa isa’t isa.Binigyang diin ng Officer-inCharge ng MariSci, Maria Nicolas, sa kaniyang panimulang bati na isa sa pangunahing dahilan ng pagtataguyod ng programa ay para mahubog ang kakayahang mamuno ng mga mag-aaral. “Leadership—hindi talent ‘yan, kundi skill. At nandito kayo dahil mayroon kayo “Angniyan.”mga laro ay nangangailangan ng pakikipag-ugnayan sa mga miyembro ng grupo, kaya wala ka talagang pagpipilian kundi kausapin sila. Talagang nakatulong ito para makilala namin ang isa’t isa at magsaya sa buong araw,” batid ni Robie Tizon, pangulo ng Science PaghulmaSociety.samga lider estudyante Nagtuon ang unang tagapagsalita na si Jeremy Gusi, pangulo ng SSG noong panuruang taong 2018-2019, sa kahalagahan ng komunikasyon at pakikiramay sa pamumuno na may pinamagatang “Compassion and Communication.”Mataposang talumpati, nagpanuto si Gusi na tumukoy ng isyu na mayroon ang MariSci at bigyang solusyon ito sa pamamagitan ng paggawa ng panukala. “Natulungan ako ng mga aktibidad na itong makisalamuha sa mga kapuwa ko lider estudyante. Mas napaunlad din nito ang aking kakayahan na makipagtulungan sa aking mga kagrupo,” pahayag ni Liana Battung, Pangulo ng pangulotagapagsalitaSinundan10-Thankfulness.ngikalawangnasiStefaniJosef,ngSSGnoongpanuruang taong 2020-2021, ang kaniyang talumpati na “Leaders of the 21st Century,” kung saan binigyang pansin ang personal na karanasan pagdating sa pamumuno. “Mula sa tema ng leadership workshop na iprinisenta sa akin na “Reignite the Spark,” layunin ng aking talumpati na ibahagi ang aking ‘firsthand experience’ sa pumumuno sa kalagitnaan ng pandemya bilang hindi madali ang maging isang mag-aaral na namumuno sa isang online set-up na nakanayan nang kumilos sa face to face set-up.”Nagpahayag si Josef ng kaalaman sa pamamagitan ng talumpati at mga pangkat-gawain tulad ng Clueless Communication at Jewel Heist na naglayong palakasin ang kaisahan ng bawatSaadgrupo.din ni Josef na hindi lamang sa teknikal na pag-aaral sa pagiging lider ang mahalaga, ngunit pati na rin ang pagkakaroon ng “first hand experience” para pagkuhanan ng aral o batayan sa pagsusuri ng kalagayan ng isang komunidad sa pagpapaunlad ng sistematikong pamumuno. “Bilang Face-to-Face na naganap ang leadership seminar, sinikap kong gamitin ang oportunidad na ito para masanay at matuto ang mga pinuno sa pamamagitan ng “experiential learning.”Anghuling tagapagsalita na si Daniel Benito, Pangulo ng SSG sa panuruang taong 2012-2013, ay nagtalakay ng mga paraan para mas makilala ang pagiging isang lider. Sa kaniyang talumpati na “Reflection on Leadership Journey and Being a Grounded Leader,” naging malaking bahagi sa kaniyang pagbibigay-aral ang pagbabahagi ng karanasan sa kapwa lider-estudyante. “It was meaningful pa rin kasi we were able to share some of the things that we are going through and I think having conversations about those situations gave us time to reflect pa rin sa sarili natin,” binahagi ni Mikaella Javier, isa sa mga kinatawan ng 12-Prudence.Paranaman kay Khazandra Panaguiton ng 12-Benevolence, pinaigting ng pagbabahagi ng sarisariling karanasan sa pamumuno ang kanilang mga kakayahan dahil daw sa kawalan ng pakikilala sa mga pagkapanalo. “The roadmap and the sharing part was very nice kasi we were able to look back on where we started and we’re able to acknowledge our achievements that led us to where we are now,” dagdag niya. Balaksila sa pagbuo ng programa Samantala, mahalaga para kay Felizardo na matulungan ang mga magaaral ng MariSci na iangat ang prinsipyo at epekto ng programa para sa mga magaaral. Napasiklab daw nito ang kilusang maging isang lider dahil nakatutulong siya sa kaniyang kapwa. Naniniwala naman si Nicole Amurao, business manager ng 10-Assertiveness, sa kahalagahan ng pagdalo para mahubog ang katangian na mayroon sila bilang lider. Kahit na kulang sa paniniwala sa sarili, mas napalakas daw nito ang pagiging komunikatibo at pakikiisa sa kapuwa student leader sa pagbuo ng pangakatang“Masasabigawain.kona sobrang laki ng impact nito sa akin dahil magagamit ko ito upang mas maintindihan ko pa ang mga tao at makapagtanong din ng mga hinaing at opinyon nila.” Parehong paniniwala na natanggap mula kay Amurao ang nasabi ni Battung, Felizardo, at Garcia tungkol sa epekto ng programa para sa kanila. Para naman kay Josef, naniniwala siya na naging matagumpay ang programa dahil “naibalik” niya ang mga aral at kakayahan na binigay sa kaniya ng institusyon sa paghubog niya bilang isang“Nakalulugodlider. na naibahagi ko ang aking karanasan at kaalaman bilang isang pinuno, at nais kong bigyang diin na ang pagkakaroon ng ganitong workshop/seminar ay mahalagang magkaroon ng sustainability upang manatili ang kalakasan at kagalingan ng kabataan bilang mga tagapaglingkod,” sambit ni Josef. Atasha COLOBONG ni Angel CABUNGCAL
6 BALITA
“We all want to be good stewards in our capacity to pass on to those who come after the opportunity to serve Marikina Science High School. As you leave this day we promise that working in this school will be a course to remember,” aniya. Bago ang pandemiya, halos isang linggong ipinagdiriwang ang anibersaryo ng pagkakatatag ng MariSci kung saan nagtatayo ng sariling booths ang mga organisasyon at clubs upan ilaan ang takdang porsiyento ng malilikom para sa napagsunduang adbokasiya ng mga mag-aaral. Batay sa Department of Education Resolution 071 s.2021, ipinagbabawal ang anumang pisikal na pagtitipong kaugnay ng mga programang pampaaralan sa panahon ng pandemya.
Panlipunang gampanin binigyang diin sa leadership training ng SSG
Itinanghal si Bb. Rinalyn Salamat, guro ng sipnayan sa Marikina Science High School, bilang isa sa mga finalists sa rehiyonal na antas ng Search for the Best Integration in Financial Literacy sa kategoryang SelfLearning Modules (SLMs) for Mathematics in Junior High School. Nitong ika-27 ng Enero, inilabas ng Department of Education (DepEd) National Capital Region ang DepEd Memorandum no. 42 s. 2022 na naglalaman ng resulta ng patimpalak na binuksan noong ika-13 ng Disyembre ng nagdaang taon. Nilalayon ng programang maihanda ang mga mag-aaral, guro, at mga magulang sa paglikha ng mga pasyang kaugnay ng masusing pamamahala ng salapi tulad ng pagbabadyet, pag-iimpok, at pamumuhunan sa pamamagitan ng mga SLMs.Alinsunod sa Youth Entrepreneurship Act at Financial Education Policy, tinitiyak ng DepEd na maging bahagi ng K to 12 curriculum ang mga programang tungkol sa pagnenegosyo at financial literacy.Ang bawat kalahok na School Division Office (SDO) ay maari lamang magkaroon ng isang kinatawan para sa bawat kategorya na binubuo ng mga sumusunod: SLMs in Mathematics for Elementary, SLMs in Mathematics for Junior High School, SLMs in Science for Elementary, at SLMs in Science for Junior High School. Ayon kay Salamat, ang perspektibo niya sa paggawa ng SLMs ay katulad ng proseso niya sa paglikha ng lesson plan, kung saan sa unang basa pa lamang ng mag-aaral ay mauunawaan na kaagad ang nilalaman “Basically,nito.iyong paggawa ko ng mga modules ay parang nasa cycle na rin namin siya as a teacher, iyon nga lang, challenging siya kasi very time consuming. In every module na gagawin mo, dapat ibang konsepto ‘yong maibibigay mo kasi hindi siya pwedeng isang activity lang all throughout the modules, ” dagdag niya. Pinaliwanag ni Salamat na sa kasalukuyan ay nagkakaroon ng mga kolektibong hakbang ang SDO Marikina upang matugunan ang pangangailangan sa integrasyon ng financial literacy sa mga asignaturang itinuturo sa paaralan. “Even our program head is encouraging us na magkaroon ng integration doon sa mga activities namin with financial literacy. Inuutusan ang mga teachers na if we were to create activities either sa SLM, Performance Tasks, [or] Written Works, it should be comprising of financial literacy or if not, mao-open ‘yong mga minds ng mga bata with regards to financial literacy, ” ani Salamat.
Sabi naman ni Nicolas sa kaniyang mensahe, katangi-tangi ang lipon ng mga nagsipagtapos sa kadahilanang nagawa nilang maigpawan ang mga hamon na kaakibat ng pandemya.
“You have shown adaptability, resil iency, and good humor that will stand with you in good stead as you bein to chart your professional lives.”
“There may be times when you doubt yourslf, but always look back and remember that despite these challeng ing years, you still finished the race to your senior high school graduation,” ani Teodoro.Sadulo ng programa, ang mga mag-aaral ay nanindigan habang ipinapangako ang kanilang katapatan sa paaralan na pinangunahan ni Sean Marcus Ingalla, ang kinatawan ng mga Paghahandanagsipagtapos.sa muling pisikal na pag dadaosBilang pagtalima sa mga protocol na inilatag ng Kagawaran ng Edukasyon, humarap sa masusing paghahanda ang paaralan upang mailunsad ang pisikal na pagtatapos ng mga mag-aaral na hin di nito nagawa sa nakaraang dalawang taon dahil sa mga restriksyon na buhat ng pandemya.Sahanayng mga mag-aaral, may roong tatlong mga kumite na inorganisa ng mga mag-aaral nito upang tumulong sa mga gawain kaugnay ng pagtatapos: graduation pictorial committee, grad uation song committee, at sablay and yearbook committee. Ayon kay Marl Felizardo, Bise Presi dente ng Supreme Student Government, ang pangunahing gampanin ng gradua tion pictorial committee ay ang pag-aas ikaso ng proseso para sa pagkakaroon ng litratong pantapos ng mga mag-aaral sa tulong ng Gleam Photography Studio. “Ang graduation song committee ay pinangunahan nina Michael Karl Enriquez, Isabela Balading, Kchianna Coronel naman ang bumuo ng isang napakahusay at tagos-pusong awit na inialay sa mga magtatapos na mag aaral. Sa tulong nina Mhedan Santos at Zidane Javier, ito ay nilapatan ng isang music video na tunay na nagdagdag ng emosyon sa mga nakapanood nito,” pal iwanag ni Felizardo hinggil sa responsb ilidad ng graduation song committee. Dagdag niya, ang ginawa ng sablay and yearbook committee ay ang pag disenyo ng sablay na ginamit para sa pictorial at ang paglikha ng yearbook na hanggang sa panahon ng pagsulat nito ay nasa proseso pa rin ng pagsasakatu paran.Sa opisyal na Graduation Commit tee, binuo ito ng sumusunod na hatian: Executive Committee, Selection of Honor Students Committee, Program and Invitation Committee, Thanksgiving Mass Committee, Reception
ni Marielle ORBONG
Hinikayat niya ang mga nagsipagta pos na yakapin ang pagkakakilanlan sa mga sarili bilang mga taong matibay na hinarap ang makasaysayang hamon ng panahon. Pinaalalahanan din niya ang bawat isa na mananatili silang bahagi ng komunidad.Ayonsakinatawan ng unang distrito ng Lungsod ng Marikina sa House of Representatives, ang papel ng mga nagsipagtapos ay ang panghawakan ang tatag ng loob na hinulma ng pandemya at ilaan ito upang isakatuparan ang kanilang mga pangarap.
Pagpapatibay sa anim na taong temang “WE Make CHANGE Work for Women,” ang National Women’s Month Celebration (NWMC) ngayong taon ay nakatuon sa pansuportang tema na “Agenda ng Kababaihan, Tungo sa Kaunlaran.”
Pagpapalakas ng kababaihan, ipinamalas ng mga Marikeña
Harapang pagkilala, muling nasilayan Pagkaraan ng dalawang taong paglagi sa tahanan bunsod ng pandemiya, 147 na mga magaaral sa ika-12 baitang ng Marikina Science High School ang muling nagkitakita upang tanggapin ang kanilang mga medalya at diplo ma sa nilunsad na face-to-face Commencement Exercises para sa panuruang taon 2021-2022 sa Teatro Marikina, Hulyo 1. Umangkla ang programa sa temang “K to 12 Graduates: Pursuing Dreams and Fostering Resilience in the Face of Adversity.”Kabilang sa pangunahing programa ang pagpapakilala sa mga nagsipagtapos na pinamunuan ng Officer-in-Charge School Principal na si Maria Nicolas habang ang Public Schools District Supervisor na si Imelda Olvida ang nagbigay ng mga sertipiko. Sinundan ito ng kumpirmasyon at pagbibigay ng mga diploma sa pamumuno ni Sheryll Gayola, Schools Division Superintendent. Ilang mga opisyal gaya ng kinatawan ng unang lehislatibong distrito na si Hon. Marjorie Teodoro, Alkalde Marce lino Teodoro, at Kalihim ng Kagawaran ng Edukasyon na si Leonor Briones ay nagbahagi rin ng kani-kanilang mensa heng nagbigay inspirasyon para sa mga nagsipagtapos.BatidniGayola, hinubog ng pande mya ang mga mag-aaral na mas maging matatag bunga ng mga kondisyon na nagtulak sa kanilang lumabas sa mga na kasanayan. “You had to learn outside the four walls of your classroom, without the company of your life-long friends, and away from your beloved teachers.”
147 produkto ng MariSci ginawaran sa Araw ng Pagtatapos
“This year’s sub-theme ‘Agenda ng Kababaihan, Tungo sa Kaunlaran,’ focuses on incorporating women’s concerns into government agendas and empowering more women to implement and demand programs and services that can bring the country closer to closing gender gaps, moving toward sustainable and equitable development,” wika ng PCW sa isang pahayag. Alinsunod sa Philippine Commission on Women (PCW) Memorandum Circular No. 2022-01, ang isang buwang kaganapan ay lumaganap ng mga aktibidad para sa mga batang babae, kababaihan, at mga opisyal upang kilalanin ang naging kontribusyon ng mga kababaihan sa pagbuo ng bansa at pambansang kaunlaran. Para sa taong 2022, inaasahan ng Gender and Development (GAD) Office ng Marikina na kilalanin ng pagdiriwang ang “pagganap ng mga kababaihan sa kanilang kalayaang pumili, marinig ang kanilang boses, pagbibigay prayoridad sa mga isyung kanilang kinakaharap at pag-udyok ng mga konkretong aksyon.” Kasabay ng pandaigdigang pagdiriwang ng International Women’s Day (IWD), ang GAD ay lumaganap ng iba’t ibang aktibidad at proyekto na may kaugnayan sa NWMC tulad ng “Purple Tuesdays,” “Purple Icon,” “Featuring Successful Women,” “Breaking the Bias Informational Videos,” at mga seminar at webinar ukol sa kalusugan ng mga kababaihan.Saisang Facebook post, ipinahayag ni Harriet Hautea Hormillosa, Founder, Program and Managing Director ng Reintegration for Care and Wholeness Foundation Inc. (RCWFI), ang kaniyang pasasalamat na maging bahagi ng proyekto at maiulat ang kaniyang kwento at adbokasiya sa pagpapalakas ng mga“Thankkababaihan.yousomuch, Marikina! ... I want every woman to believe that she has been naturally blessed with an abundance of inner resources. She only needs to believe that these are hers to bring out and actualize. Every woman has a wealth of resources within herself that still need to be found, developed and shared so that she can become so ni Maria RODRIGUEZ much more empowering for both herself and the people in her orbit,” pahayag ni Samantala,Hormillosa,ipinagbunyi ng mga lokal na gobyerno ang mga tagumpay na nakamit para sa mga kababaihan, magtasa ng mga aksyon tungo sa pagkakapantaypantay ng kasarian at mga hakbang upang matiyak ang pag-unlad sa pagbibigay-kapangyarihan sa kababaihan.“Tunayna katangi-tangi ang kagalingan ng babae sa lahat ng aspeto ng ating buhay. Ang isang babae kung bibigyan ng pantay na karapatan at pagkakataon, tiyak lahat ay magagawa. Sa Marikina, tunay na pinapahalagahan natin ang bawat babae. Sila ay importanteng miyembro ng ating komunidad at katuwang natin sa pag-unlad,” pahayag ng tanggapan. Sa pagtatapos ng selebrasyon para sa mga kababaihan sa ika-31 ng Marso, binigyang-diin ng lokal na gobyerno ang paninindigan ng mga Marikeña para sa kanilang mga karapatan, paghahamon sa mga estereotipo, pagsira sa mga balakid, at paglilingkod bilang mga tagapagbunsod ng pagbabago. “Ang inyong pakikibahagi sa mga programa ng Women’s Month ngayong taon ay mahalaga at aming lubos na ipinagpapasalamat. Ipagpatuloy natin ang pagpapalakas ng kababaihan at pagsulong ng gender equality,” wika ng GAD sa kanilang Facebook page.
atnailangkasagsaganerteTeatropagtataposJeromedin,pagsang-ayonmaramingmagulangkasamalahatCommittee.DocumentationalsCommittee,Committee,Committee,Medals/Plaques/Certificate/DiplomaCommittee,SoundsandLightingSystemSecurity/PeaceandOrderSafetyOfficers,RehearsCommittee,FinanceCommittee,Committee,atCleaningIsinalaysayniFelizardonaangngmgagawaingkaugnaynito,ngmgainisyatibangmgaatmag-aaral,aydumaansaprosesoupangmakuhaangngmgaopisyal.GayunnagsilbinggabayangguronasiMacapagalparasa“maayosnangmag-aaralnaginanapsaMarikina.”ParakayFelizardo,silaaymasuwdahilnaisagawaitongpagtitiponsangpandemya.“Akoaynagalakdahilmataposangtaongnasabahaylamang,mulikorinnakitaangakingmgakamag-aralmasasabikongito’ynakakapanibago.
Hindi maikakailang isa ito sa mga tatatak na alaala sa isipan ng bawat isa dahil ito ay nagsisilbing pagtatapos ng isang yugto at pagtapak sa panibagong ekspedi syon.” Kuhang larawan mula sa: rappler.com nina Maria RODRIGUEZ at Sean INGALLA Ipinangako ng mga nagsipagtapos na mag-aaral ng taong 2022 ang kanilang katapatan sa Marikina Science High School na pinamunuan ni Sean Marcus Ingalla sa Teatro Marikina, Hulyo 1 | Kuhang larawan ni Alexa Sambale 7Ang Opisyal na Pahayagang Pampaaralan ng Marikina Science High School BALITAEnero 2022-Hulyo 2022
Duterte, tinanggihan ang SIM Card Registration Bill Ipinarating ng dating pangulong Rodrigo Duterte ang kaniyang pagtutol sa inimungkahing Senate Bill 2395 o Subscriber Identity Module (SIM) Card Registration Bill, mula sa inilunsad na anunsiyo ng Malacañang nitong ika-15 ng Abril. Bagaman niratipika na sa senado ang panukalang ito at pirma na lamang ng pangulo ang hinihintay upang ito ay maging ganap na batas, napagdesisyonan ng Pangulo ang pagveto rito upang mas liwanagin at mapagtibay pa ang ilang aspeto na nakapaloob dito. Ayon kay acting presidential spokesperson Martin Andanar, binaggit ng Pangulo na ang pagsama ng mga social media provider sa kinakailangan sa pagpaparehistro ay hindi bahagi ng orihinal na bersyon ng panukala at nangangailangan pa ng masusingNakasaadpag-aaral.sapanukala na kailangang magpakita ng valid ID at pumirma sa controlnumbered registration form bago makabili ng sim card. Kailangan din na iparehistro ng mga Public Telecommunications Entities o PTE ang mga sim card bago nila ito ibenta at i-activate. Karagdagan pa, kailangan ng mga social media providers na hingin ang buong pangalan at rehistradong numero ng cellphone kung sakaling gagawa ng bagong account. Bago pa man i-anunsyo ng Pangulo ang pangwakas na pasya kung itutuloy ang pag-implementa sa SIM Card Registration Bill, hati na ang naging opinyon ng mga mamamayan sa paksangHabangito.ang iba ay sang-ayon sa nilalaman at layunin nito, ang ilan naman ay umapela kay Pangulong Duterte na i-veto ito kabilang ang Computers Professonals Union (CPU), samahan ng mga propesyonal sa ICT ng bansa.Hindi pagsang-ayon naman ang naging tugon ni Senate President Vicente “Tito” Sotto sa naging desisyon ng Pangulo sa SIM Card Registration Bill.“Ayos. Tuloy ang mga bombings and blackmail and scams using prepaid sims,” saad niya sa kanyang Twitter post. ni Marielle Orbong
Sa unladkababaihansaMarsosaBuwanangngmaingatpandemyangpanunumbalikbansamulasangCOVID-19,naipinagdiwangLungsodngMarikinataunangPambansangngKababaihanbuongbuwanngbilangpagkilalamahalagangpapelngtungosapag-nglipunan.
Marikina “Ang dredging ay tuloy-tuloy na activity. It’s a continuing activity. Ito ay maintanance work, dahil sa malaking siltation na nangyayari,” ani Teodoro. Pinaliwanag din niya na pangunahing dinedredge ang mga putik na bumababa mula sa mga kabundukang kapos na sa mga puno tuwing umuulan nang malakas. Sa pahayag ng environmental planner na si Kevin Nicole Vega sa South China Morning Post, ipinaunawa niya na dahil sa kinatitirikan ng Lungsod ng Marikina, likas dito ang maging bulnerable sa mga pagbaha bunga ng isyu ng malawakang deforestation at quarrying sa Sierra Madre na nagdudulot ng mga run-off. Kaakibat ng problemang ito,
ayon kay Vega, ang mga mapanirang proyekto sa Marikina River Watershed kahit na idineklara na itong protektadong erya noong 1904. Dahil dito, nilahad ni Teodoro ang kahalagahan ng koordinasyon sa mga karatig Lungsod sa rehabilitasyon ng ilog. “Ang kaakibat na trabaho o gawain dito ay iyong rehabilitation ng Marikina Watershed doon sa Upper Antipolo Area. Nagtatanim ng puro, nagrereforest, may reforestation program project. Iyong project ng DPWH na Water Retention Dam sa Wawa Dam sa Montalban, ito iyong mga inaasahan nating makatulong para maiwasan ang pagbaha sa Marikina.”Saadni Teodoro, bahagi ng proyekto ang pagpapaunlad sa drainage outfall palabas ng ilog na dahilan kung bakit lumalim na rin ang ilog nang lima hanggang anim na Phasemetro.2 ng Dredging Project Ang paglipat ang nagpahintulot upang ipailalim ang ikalawang bahagi ng Phase 2 ng TF BBB-Marikina River Dredging Project sa Phase 4 ng proyekto ng DPWH na Pasig-Marikina River Channel Improvement Project sa pakikituwang nito kasama ang Japan International Cooperation Agency. Nakumpleto ang Phase 1 ng MRP noong Hulyo 2021 na nagdulot ng paglawak nang 9,060 square meters ng Ilog Marikina magkatapos makapag-draga ng 41,625 cubic meters.Sumasaklaw sa tatlong barangay ng Lungsod ng Pasig ang Phase 2 ng MRP na binubuo ng Barangay Santolan, Ugong, at Caniogan. Sinabi ni Teodoro na nakatanggap ang lokal na pamahalaan ng limang gumaganang mga makinang pandraga ang Marikina simula umpisa ng taong 2022 na naging dahilan sa pagpapalakas ng kakayahan ng lungsod na patakbuhin ang sarili nitong mga gawain nang hiwalay sa pambansang gobyerno.
PAGPAPALALIM. Marso 2021 sinimulan ang Phase 1 ng Dredging Project sa Marikina River bilang tugon sa lumalang pagbaha.
Pinasa ni Marcelino “Marcy” Teodoro, alkalde ng Lungsod ng Marikina, at Department of Environment and Natural Resources (DENR) Secretary at Task Force Build Back Better (TF BBB) Chair Jim Sampulna sa Department of Public Works and Highways (DPWH) ang natitirang programang pangrehabilitasyon sa Marikina river ng TF BBB noong ika-9 ng Mayo sa pamamagitan ng isang seremonyang dinaos sa Palaruang Batang Lambak Covered Court ng Barangay Sta. Elena. Ayon kay Sampulna, layunin ng gawaing ito na ipaloob ang mga gawaing dredging na kabilang sa Marikina Restoration Project (MRP) patungong DPWH-Unified Project Management Office-Flood Control Management Cluster upang ipagpatuloy ang pagsasakatuparan nito pagkatapos ng termino ni Pangulong Rodrigo Roa Duterte. Dumalo rin sa seremonya ang mga sumusunod: Kinatawan ng Quezon City Local Government Unit (LGU) na si Manny Rios, kinatawan ng Pasig City LGU na si Allendri Angeles, DPWH Acting Secretary Roger Mercad, at Metropolitan Manila Development Authority (MMDA) Chairperso Romando Artes. Sa panayam ng The Shoeland X Ang Sapatusan kay Teodoro, sinabi niyang nais ng pagpapatuloy ng proyektong ito na tugunan ang matagal nang suliranin ng pagbaha sa mga lugar sa Marikina, Pasig, at Quezon City na katabi ang Marikina River.Dagdag ni Teodoro, dine-dredge ang ilog upang masipat ang tamang lalim at lapad nito para pataasin ang kapasidad na maglaman ng tubig. Kaugnay nito ay mapabibilis ang agos ng tubig palabas ng Ilog Pasig patungong Laguna de Bay upang hindi maabutan ng pagbaha sa mga pagkakataon na magkaroon ng malakas na Rehabilitasyonpag-ulanngIlog
8 BALITA
Tomo VI, Isyu Naglalapat2 ng mga bakas tungo sa mapagpalayang katotohanan
LARAWAN | ANG PAGPAPASINAYA NG COMMUNITY PANTREE. Pinangunahan ng DENR-NCR ang Community PanTree noong ika-9 ng Marso 2022 sa Brgy. Sta. Elena, lungsod ng Marikina. ni Francheska Reyes ni Sean INGALLA
“Marami pa rin tayong pinaplanong community pantry in the future. Marami pa kaming planting materials, DENRNCR, na pwedeng ipamahagi sa mga tao,” dagdag pa niya. Bukod sa gawaing ito, naibahagi rin ni Nuguid ang kanilang ibang proyekto tulad ng pagtatanim sa mga tabing-ilog ng bamboo at fruit-trees, tulong-teknikal sa kung paano alagaan ang mga puno at pananim, at lakbay-aral na naglalayong makipag-uganayan sa mga paaralan. “In the future, gagawan din natin siya ng management plan. Gusto natin may partnership sa lahat” pagtatapos ni Nuguid.
DENR-NCR, inilunsad ang pangalawang Community PanTree sa Marikina
Idinaos ng Department of Environment and Natural Re sources NCR (DENR-NCR) ang Community PanTree noong Marso 9, 2022 sa Brgy. Sta. Elena, kasabay ng dredging activity sa Ilog ng Marikina. Base sa resulta ng inilunsad na roll ing Community PanTree sa DENR-NCR North nursery noong April 2021 sa pag gunita ng Earth Day, nagsagawa na rin sila nito sa kanilang field offices sa east, west, at “Nainspiresouth. kami sa community pan try during the pandemic. Sa DENR, nag bigay kami ng twist na instead of food, ginawa naming tree [at] seedlings,” ani Arturo Calderon, Section Chief of the Conservation and Development. Dahil sa matagumpay na kinala basan noong nakaraang taon, ito ang pangalawang beses na isinagawa ang pamimigay ng mga namumungang halaman at mga pananim na gulay sa lungsod ng Marikina. Ayon kay Emelyn Nuguid, DENRNCR staff, layon nitong kapalooban ang komunidad at magbigay ng resiliency. “[Sa iba,] binibigyan ka ng food pero ang gusto ng DENR-NCR ay ikaw ‘yong magtatanim ng food mo” Bagaman naisasabay pa lang ang Community PanTree sa mga malalaking kaganapan sa lungsod, tulad ng dredg ing, siniguro ni Calderon na hindi ito ang huling pagkakataong makikita ito.
DENR, LGU pinasa ang proyektong dredging sa DPWH
UST sinungkit ang korona sa UAAP ‘84
Paglinang ng kaalaman sa kamping, tampok sa unang virtual camp ng GSP ni Marielle ORBONG PAKIKILAHOK. Sct. Gwyneth Anne Baldivieso Marisci GSP Overall Chief, Sct. An gel Jane Cabungcal Marisci GSP Health and Safety Officer, at mga dumadalo ng Council Vide Virtual Camp sa Zoom call Idinaraos ng Girls Scouts of the Philippines (GSP) ang kanilang unang virtual camp na pinamagatang “Me & my Family Perky Together in the CAMPany of GSP” nitong ika-25 hanggang ika-27 ng Pebrero 2022 mula sa inihanda ng GSP Rizal Council upang ipagdiwang ang “World Thinking Day” na ginaganap tuwing ika-22 ng Pebrero. Mahigit 900 na girl scouts mula sa iba’t ibang SDO sa ilalim ng Rizal Concil ang dumalo rito habang pito naman ang lumahok mula sa Marikina Science High School (MSHS) na sina Sct. Anne Gwyneth Baldevieso, Sct. Briana Tifany Espidillion, Sct. Anna Kristina Piñera, Sct. Angel Jane Cabungcal, Sct. Denise Francheska Santiago, Sct. Sophia Ashlee Fang, at Sct. Allaiza Scarlette Yangco. Ang virtual camp ay nagkaroon ng PhP 100.00 na registration fee at ginanap sa loob ng tatlong araw. Ang unang dalawang araw ay ginanap online habang ang huling araw ay naging asynchronous.AyonkayAnne Gwyneth Baldevieso, ang Overall Chief (OC) ng MariSci Girls Scouts at isa sa mga dumalo sa programa, sa unang araw ay nagkaroon sila ng oryentasyon na sinundan ng opening ceremony. Matapos ito ay naganap naman ang ceremony para sa Thinking day at nagkaroon ng sub-camps kung saan pinangkat ang mga dumalo. Sa ikalawang araw naman ay nagkaroon sila ng pagsasanay sa first aid, mga talakayan tungkol sa pangangalaga sa kapaligiran, at iba pang mga kasanayan sa kamping gaya ng mga hudyat gamit ang kamay at pito. Ang huling araw naman ay inilaan para sa asynchronous na pagpupulong.
"But I am incredibly grateful for the help and supervision of Ms. Hazel Castro throughout the Regional and National Science and Technology Fair. The whole output hinged on the experiment so most of my preparation consisted of brainstorming and writing." ni Ira MANTES
9
"In all honesty, I did not expect to win or place in either the Regional or National Science and Technology Fair. I rather saw it as a great opportunity to challenge myself and hone my interest in science while utilizing my skills in writing and speaking, " diin ni Veluz. Idinagdag pa ni Veluz na limitado lamang ang naging oras ng kaniyang paghahanda.
BALITANG PAMPALAKASAM ni Angel CABUNGCAL Matapos ang dalawang taong pagka-antala bunga ng pandemya, muling umarangkada ang ika-84 Season ng University Athletic Association of the Philippines (UAAP) nitong ika-26 ng Marso sa pamamagitan ng isang pre-recorded ceremony sa SM Mall of Asia (MOA) Arena. Pinamunuan ng De La Salle University ang nasabing palaro matapos ang naunang anunsyo ng pangulo ng UAAP na si Emanuel Calanog na walo lamang mula sa orihinal na 15 isports ang gaganapin sa kasalukuyang season. Batay sa panayam ng ABSCBN News, sinabi ni Calanog na lahat ng atleta ay sasailalim sa “bubble system” na itatalaga ng pamunuan. Papayagan din ang pagpapapasok ng mga manonood sa loob ng MOA sa kondisyong mahigpit pa ring ipatutupad ang mga safety protocols tulad ng pagsusuot ng face mask. “Our priority is the health and safety of our student-athletes and minimizing the risks of COVID-19. After discussions with our health officers and putting a few additional protocols in place, we are now ready to have fans back in the arena,” dagdag pa Nagsimulaniya. ang men’s basketball nitong ika-26 ng Marso kung saan nasunggaban ng University of the Philippines ang titulo mula sa Ateneo de Manila University matapos ang 36 na taon. Sinundan ito ng unang laro sa Women’s Volleyball na ginanap noong ika-5 ng Mayo kung saan nagwagi ang National University laban sa De La Salle University. Sa kabilang banda, dinomina naman ng Far Eastern University ang Cheer Dance Competition (CDC) noong ika-22 ng Mayo.Sa pagtatapos ng ika-84 na season ng UAAP, isinilid ang korona sa España matapos tanghaling overall champion ang SA ESPAÑA ANG KORONA. Tinanggap nina Fr. Rodel Cansancio O.P. at Asst. Prof. Gilda Kamus ng UST ang ‘General Championship’ trophy sa Mall of Asia Arena kasama ang mga opisyal ng UAAP. | Kuhang larawan mula sa philstar.com Ang Opisyal na Pahayagang Pampaaralan ng Marikina Science
Veluz, nasungkit ang parangal sa National Sci-Tech Fair Nakasungkit ng ikatlong parangal si Sofia Gabrielle Veluz, isang incoming grade 12 student ng Marikina Science High School sa National Science and Technology Fair 2022 sa kategoryang “Stemtokperiments - Senior High School.” Ang kaniyang eksperimentong pinamagatang “Childhood Invisible Ink: A Play on Acids and Bases” ay gumagamit ng mga materyales na makikita sa ating sariling mga tahanan upang makalikha ng isang bagay na kawili-wili at nakapagpapaalala sa ating panahon ng Madalaspagkabata.natinginuugnay ang acids at bases sa litmus paper at sa abstraktong konsepto ng pH. Gayunpaman, nais niyang maipakitang maaari din itong mapakinabangan gamit ang mga pang-araw-araw na kagamitan. Kung kaya’t ginamit ang turmeric, isang pH indicator, upang mabago ang kulay ng mga bahaging may baking soda, isang base, upang lumitaw ang mga “lihim na mensahe”.
Dito isinagawa ng mga lumahok ang mga aktibidad na kailangan nilang matapos upang makakuha ng sertipiko at e-badges.Binanggit ni Baldevieso na marami ang kanIyang napulot mula sa pagdalo sa virtual camp, lalo na sa kahalagahan ng organisadong sistema at pakikilahok ng mga kasapi rito upang mas umunlad pa ang kanilang kaalaman sa kamping. “Maliban pa rito, naging magandang opportunity din ito upang marefresh kami sa basic first aid, conservation of the environment, and matutunan namin ang iba’t ibang hand and whistle signals na maibabahagi namin sa mga MariSci Girl Scouts,” dagdagSinaadniya.din niya na isa sa pinaka hindi malilimutang bahagi ng kanIyang paglahok dito ay noong nakasama niya ang mga scouts mula sa iba’t ibang paaralan sa isang virtual camp. “It was a different experience from the e-camp that we had in MariSci last year, but both were memorable and full of new realizations, learning, and experiences,” anito.
High School BALITAEnero 2022-Hulyo 2022
Editoryal " "
sulyapnangmilyongGayumpaman,angmilyon-inabotilangbuwanprogresibongkampanyaaysahinaharapnakayangitaguyodsapagkakataonnaipagpatuloyitongmgamamamayanupangbaklasinangmgamakinangpagsasamantalahabangtanganangpag-asanapinakikilosngpagmamahalsabayan. ang pakikisangkot
Nilantad ng datos mula sa Commission on Elections na 32.7 milyon mula sa 65 milyong rehistradong mga botante ay bahagi ng mga kabataan na ang edad ay 18 hanggang 30 taong gulang. Higit pa rito, sinikap ng mga kabataan—kahit ang mga hindi pa kwalipikado upang bumoto—na hubugin ang elektoral na diskurso sa mga espasyong tigib ng disimpormasyon at kasinungalingan. Bitbit ang makasaysayang tungkulin na maging pag-asa ng bayan, pinaiigting ng mga nagdaang krisis ang pangangailangan na mapagpasyang makisangkot ang mga kabataan sa paghulma ng kinabukasan na sila rin ang magmamana. Nakabinbin ngayon sa lipunan ang isyu ng pagpapalaganap ng baluktot na bersyon ng kasaysayan, malawakang suliranin ng karahasan, pagnonormalisa sa katiwalian, naghihingalong kalagayan ng ekonomiya, at ang matinding pagkaguho ng ekolohikal na kondisyonng daigdig.
Pinatunayan ng nagdaang pambansa at lokal na Halalan ang mahalagang papel na ginagampanan ng mga kabataan sa usapin ng pampulitikang pakikilahok.
Pagkapit sa liwanag sa dilim SEAN MARCUS INGALLA Sumasalansang Botante man higit sa halalan, ang esensya ng sa ngnatunayahentemagpanagotkanilangmgapalagiangmamamayan.kakayahanngpagbabagonapusongnakasandigganap
VI, Isyu Naglalapat2 ng mga
Para hiramin ang tanyag na pangaral ni Desmond Tutu, ang kawalang pagkiling sa mga sitwasyon ng inhustisya ay katumbas ng pagpili sa panig ng mapang-api. Ang hindi pagkibo ay pagpapahintulot na magpatuloy ang mga naghaharing sirkumstansiya. Kung gayon, kailangan na harapin at pigilan ang mga sitwasyong panlipunan na hinaharangan ang malayang pakikisangkot ng mga kabataan sa mga usaping pampulitika na isang karapatang ginagarantiya ng Saligang Batas.Lason sa demokrasya ng bayan ang malawakang paggamit ng mga nasa kapangyarihan ng redtagging upang gapiin sa takot ang mga kritikal sa kanilang pagpapatakbo. Binigyang kahulugan ng Commission on Human Rights ang redtagging bilang isang gawain ng mga puwersa ng estado na binabansagan ang mga indibidwal, grupo, o institusyon bilang katuwang ng komunistang armadong kilusan kahit na walang kongklusibong ebidensyang naipagtagumpay sa korte. Binatikos na rin ito ng mga pandaigdigang organisasyon para sa karapatangpantao katulad ng United Nations (UN), Amnesty International, at Human Rights
10 OPINYON
Tomo bakas tungo sa mapagpalayang katotohanan Kahingian ng panahon
Watch na sinabing ang ganitong taktika ay sumusupil ng pagtutol, nagtatanim ng takot sa pampublikong diskurso, at nanghihikayat ng patayan at karahasan. Pambubusabos sa kalayaan ang mga paratang na pina-iiral ang hatol na maysala ang tao batay sa ‘di patas na pag-uugnay ng mga puwersa ng estado. Pagbalewala ito sa mga nalehitimongtanggalinopinyonpampublikongbaguhinpaninira‘diginagamitpagpapatuloyangprosesodadaansiguruhinitinaguyodistrakturangupangnasawastongngbataspaglilitis.Sanito,nitoangmakatarungangupangangatangdahilankalakipngipinaglalaban ng mga taongPinaluluhodpinagbibintangan.ng awtoritaryong pamumuno ang mga mamamayan nito tungong takot at kamangmangan nang sa gayon ay hindi kuwestiyunin ang kumbensiyunal na bihis ng lipunan na Nang tumapak ako sa lansangan kung saan nakahanay ang mahigit 100,000 pang mga mamamayang pinagtagpo ng iisang layunin para sa paghahawan ng kinabukasang maaliwalas, nakaramdam ako ng dalawang mga bagay na naging dayuhan na sa akin pagkatapos ng napakahabang panahon na pinamanhid tayo ng mga balita ng patayan, kahirapan, at pambubusabos: panatag at pagasa. Ganoon na lang din kabilis itong bumaligtad nang tumambad sa akin ang resulta ng halalan kinagabihan ng ika-9 ng Mayo, ilang oras magkatapos ng maraming mga talâ ng anomalyang idinulot ng pumalyang mga votecounting machines, mga iligal na pagbili ng boto, at ang paninira sa mga progresibong kandidato. Batid ni Audre Lorde na mahalaga ang sakit. Aniya, esensyal kung papaano ito iniiwasan, tinatakasan, o iniigpawan. Naglaan ako ng higit isang araw upang pahintulutan ang sariling damhin ang lungkot—signos ng pakialam sa lipunang humaharap sa banta ng pagkaguho. Ngunit, napagtanto ang pangangailangan ng pagpapatuloy, dahil buhay at kamatayan ang kaakibat ng tinaya ng mga mamamayan sa laban na ito.Sa kabila ng lahat ng ito, hindi maitatatwa ang malawakang tagumpay na inani ng tinaguriang “Pink Movement” sa buong saklaw ng kampanya nito. Nakapagpadagsa ng libu-libong bilang ng mga mamamayan sa mga pagkilos, dumaluyong ang halos isang milyon sa huling pagtitipon, at nag-alay ng buong lakas upang makiisa sa pagsasakatuparan ng isang gobyernong taliwas sa nakasanayang batbat ng kurapsyon at pang-aapi. Lahat ng puhunang inilalabas ay tiyak na magpapalitaw ng mas malagong bunga sa parehong paraan na nakatakda ang pagsibol ng binhing ibinaon sa lupa— gaano man katagal, ngunit tiyak ang pagpapatuloy basta’t mapagpasyang inaalagaan.Sentral na tema sa motibasyon ng mga boluntir ang pag-asa. Ginagabayan ng mulat na pagkilala sa kakakayahan at mga plataporma ang nagtutulak sa aktibong pakikilahok ng mamamayan para kay Robredo. Napagtanto ng mamamayan ang kahalagahan ng paglubog sa mga komunidad upang kumausap nang puso-sa-puso at makataong pakitunguhan ang bawat isa para basagin ang mga ilusyon na pinalalaganap ng makinarya ng mapangapi. Ngunit, sadyang sukdulan ang bitak na idinulot ng deka-dekadang masusing pang-arkitekto ng lisyang edukasyon at misimpormasyon na pinagsamantalahan ang kalunos-lunos na kalagayan ng masa na binigo na rin ng mga nahuling administrasyon. Nilantad ng pag-aaral ni Jonathan Corpus Ong at Jason Vincent Cabanes na ang mga pampulitikang kampanya ng maling impormasyon na tila kawangis ng estratehiya ng mga kumersyal na kumpanya ay may kaakibat na moral na kompromiso: pagtatanim ng distorsyon sa kasaysayan, pagpapatahimik sa oposisyon, at pagkuha sa atensyon ng midya sa pamamagitan ng magkakaugnay na pagpapalaganap ng hashtags.Sapaglilitis ng kasong Tolenino v. Comelec noong 2004, sindaad dito na ang puso ng demokrasya ay nakapaloob sa mayoryang paghahari—ngunit ito ay hindi lamang laro ng paramihan ng bilang, dahil epektibo’t ganap lamang na makapamumuno ang mayorya kung ang kanilang pasya ay ginagabayan ng lehitimong impormasyon. Sa naging takbo ng mga pangyayari, malinaw na ang namayagpag dito ay ang tinatawag na ‘mobocracy.’Pinagsamantalahan ng ganitong taktika ang dati nang numinipis na tiwala ng masa sa karaniwang pagpapatakbo ng mga nangako sa kanila ng kalayaan. Ganito ang panuri ni Herbert Docena at Maria Khristine Alvarez: na ang mga bumoto kay Marcos ay ang mga mamamayan na binigo ng mga pangako magkatapos ng tagumpay ng EDSA dahil sa kahinaan ng mga istraktura nito, kung saan pinamukhang biktima si Ferdinand Marcos Jr. ng rebolusyong ito—isang imahen na itinaguyod upang pagmukhain siyang kapuwa biktima ng mamamayan na hindi umangat ang buhay pagkatapos ng mga administasyong sumunod sa kaniyang ama. Gamit ang panlilinlang at pantasya, pinalalim ng laganap na maling impormasyon ang panlalason sa dominanteng diskurso at binahiran ang malayang pagpapasya ng mga inaapi. Gayumpaman, ang milyon-milyong inabot ng ilang buwan na progresibong kampanya ay sulyap sa hinaharap na kayang itaguyod sa pagkakataon na ipagpatuloy ito ng mga mamamayan upang baklasin ang mga makina ng pagsasamantala habang tangan ang pag-asa na pinakikilos ng pagmamahal sa bayan.Samaktuwid, kailangang unawain ang pinanggagalingan ng kapuwa dinadaot, makipagtagpo sa kanilang mga umiiral na kaisahan sa atin, at mula rito ay ipagpatuloy ang krusada para sa katotohanan. Isang laban lamang ito sa mas malaking digmaan kontra sistematikong panlipunang pang-aapi. Bagaman hawak ng mga Marcos noon ang lahat ng saklaw ng midya at daluyan ng impormasyon, nagawa ng nagkakaisang mamamayang ibuwal ang kaniyang tore ng mga kasinungalingan at palahurin ang diktadura dahil nagpursigi sila upang hindi magmaliw ang laban para sa katarungan. Higit sa elektoral na espasyo, magsilbi nawang paalala itong sipi sa tula ni Kerima Lorena Tariman na pinamagatang Pagkilos: “Katotohanan ito na di maaaring iwasan. / Kung kaya’t habang tayo ay may lakas at talino, / Sa pagkilos natin ialay ang ating bawat segundo! / Batas ng kontradiksyon ang kalutasan.”
kapakipakinabang sa mga ganid sa kapangyarihan. Walang mapapala ang bayan na binubulid ang sarili sa pagpikit at pananahimik.Sapag-aaral ni Wilhelmina Cabo mula sa National College of Public Administration and Governance ng Unibersidad ng Pilipinas, napagalaman na ang mga kabataan ngayon ay isang henerasyon na matingkadmay na potensyal upang patatagin ang ganitongatlipunan,isangpagnanaisangprosesodemokratikongmgaatkamtinkanilangmgaparasamabutinggobyerno,pulitika.Mulasalohika, pinaalala sa lahat ng pambansang intelektwal na si Renato Constantino na dapat magtagpo ang mga nakaraan at kasalukuyang henerasyon para sa layuning paunlarin ang diskurso. Sa isang banda, dapat na maging bukas ang mga nakatatanda sa panibagong
FRANCHESKA DANIELLE REYES Kinaiya
11Ang Opisyal na Pahayagang Pampaaralan ng Marikina Science High School OPINYONEnero 2022-Hulyo 2022 panahon
Bukod pa rito, isa pang dapat sisihin ang sistema ng edukasyon ngayon na
paligsahan.magingumusbongnagnanaisatkritikalangisanghenerasyonsapamamagitanngmgaekstra-kurikularnaaktibidadatNgunit,nananatiliitongmapagpanggaphanggangpatuloynahinahadlanganngpaaralanangpagigingkritikalsalabasngapatnapaderngsilid-aralan.
"
"
o hindi, at halalan, nakapaloob ng
Pagmartsa nakamaskaranang
pakikisangkotnakasandigmamamayan.paglahokdemokrasyangNasakakayahannaatmagingpagbabagoangngisangbayansaprinsipyonakalayaan.
kaalaman na taglay ng mga kabataang hinubog ng mga pagbabago sa institusyong panlipunan. Gayundin, ang kabiguan ng mga kabataan na kaisahin ang iba pang mga sektor ng lipunan ay magdudulot ng malubhang distorsyon sa kanilangNababagosimulain.lamang ang mga bagay kung kinikilala ang katotohanang mayroong kailangang pagbutihin dito. Ang hindi pagiging kontento sa palasak na mga pamamaraan ang unang hakbang sa sa pagbusisi sa mga problema upangtumulong sa paghahanap ng kalutasan. Kaya naman, dapat na ilatag ang mga espasyo na magpapahintulot sa pagtutol, pagtatanong, at paghahain ng mga mungkahi nang walang banta sa buhay.Marapat na sariwain ng mga kabataan ang aral ng nakaraan batay sa ipinamalas ng katulad nila Jose Rizal, Andres Bonifacio, Isabelo del Rosario, Liliosa Hilao, at marami pang iba sa parehong sektor na lumaban sa murang edad pa lamang. Hindi lang naging pasibong saksi ang mga kabataan habang nagaganap ang mga ligalig sa lipunan, bagkus ay tumugon sila sa hamon ng panahon upang baguhin ito sa pamamagitan ng kritikal na pagkuwestiyon sa mga kamalian, paghahamon sa mga nasa kapangyarihan upang gumiya sa interes ng sambayanan, at ang pagtindig kasama ng mas malawak na bilang ng mga mamamayan. Ito ang nasa kaibuturan ng isang edukasyong transpormatibo—tumatagos sa lipunan, inaabot ang mga nasa laylayan, at umaalpas sa apat na sulok ng silid. Botante man o hindi, at higit sa halalan, nakapaloob ang esensya ng demokrasya sa palagiang paglahok ng mga mamamayan. Nasa kanilang kakayahan na magpanagot at maging ahente ng pagbabago ang tunay na puso ng isang bayan na nakasandig sa prinsipyo ng ganap na kalayaan. Dapat na bigyan ng puwang ang pag-asa upang ito ay matagumpay na lumago. Namumunga ang panibagong mga kaayusan mula sa produktibong pakikisangkot. Pinatutunayan ng lahat ng tagumpay sa kasaysayan na sisibol lamang ang gumaganang demokrasya kung ang pasya ng mayorya ay ginagabayan ng katwiran. Kahingian ng pambansang pag-unlad na hindi na lamang pawang manahin ng kabataan ang kanilang kinabukasan, bagkus ay maging mulat na katuwang sa pagpapanday nito.
Suot ang sariling pagkabigo, hindi ko kayang umakyat sa entablado at tanggapin ang gantimpalang hindi naman para sa akin. Maturingan mang may karangalan matapos ng 12 na taong pag-aaral, ang tanggaping buong-puso ang diploma at medalya ay parang pag-ako ng papuri sa bagay na hindi ko naman ginawa. Nakalulungkot man isipin, talamak ang ganitong pagkabalisa tuwing magtatapos ng klase. Gaya ng pagharap sa hukom, ang impostor syndrome ay ang pagdududa sa iyong kakayahan, kalagayan, o karapatan at pakiramdam na isa kang manloloko. Ngunit sa halip nakilalanin ang iyong kawalang-kasalanan, maghahanap ka pa mismo ng mga paraan upang patunayan na ikaw nga ay nagkasala.Sapag-aaral noong 2019 ng Brigham Young University, 20% ng mga estudyante ang nakararanas ng impostor syndrome samantalang noong 2020, mula sa National Institutes of Health, 82% ng populasyon ang nakararanas nito sa tanan ng kanilang buhay. Sa ganitong dami ng nakararamdam nito, kinikilala man o hindi, nararapat tanungin: saan ba ito nagsisimula? Bagaman hindi tinitignan bilang isang sakit, ayon sa Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders ng American Psychiatric Association noong 2013, maraming maaring sanhi ang impostor syndrome. Madalas, nanggagaling ito sa pamilya at paraan ng pagpapalaki ng mga anak. Isang halimbawa na rito ang ugaling Pilipino kung saan ginagawang pamumuhunan ang kanilang mga anak kaya nagkakaroon ng takot sa pagkukulang o kaya naman nagkakaroon ng pagdududa sa kanilang mga sarili. Ang ganitong sistema ng pagpapalaki ang nagdudulot ng pangamba sa murang isip nalumalason sa kumpansiya ng isang bata sa kaniyang sarili at siyang nagdudulot dito upang magduda sa kaniyang kakayahan. Dahil dito, kadalasang hindi na naabot ng isang bata ang kaniyang buong potensyal gawa ng takot na magkamali at mabigo ang mga magulang na umaasa sa kanila.Saparehas na paraan, ang hirarkiyang namamayani sa kulturang Pilipino na isang dahilan ay nagsisimula sa tahanan. Simula noong bata pa lamang ay tinuturuan na tayong gumalang sa nakatatanda at manahimik upang ‘di mapagalitan. Ngunit, ang ganitong pagpapalaki ay nagbubunga lamang ng kawalan ng kumpyansa sapagkat hindi nagagawang iparating ang nais sabihin ng malalawak na isipan ng kabataan. Sa huli, ang natututuhan lamang dito ay ang pagsunod nang walang kuwestiyon kahit hindi sumasang-ayon. Bukod pa rito, isa pang dapat sisihin ang sistema ng edukasyon ngayon na nagnanais umusbong at maging kritikal ang isang henerasyon sa pamamagitan ng mga ekstra-kurikular na aktibidad at paligsahan. Ngunit, nananatili itong mapagpanggap hanggang patuloy na hinahadlangan ng paaralan ang pagiging kritikal sa labas ng apat na pader ng silid-aralan. Sa maraming pagkakataon, ipinakita ng umiiral na sistema ang pagtanaw sa mga pagkapanalo sa iba’t ibang paligsahan maging sa pagtaas ng rango ng paaralan ngunit pikit-mata sa mga tunay na suliranin ng mag-aaral at bingi sa mga tawag nito. Ayon naman kay Alison Cruz, isang mag-aaral ng pamamahayag sa Unibersidad ng Pilipinas, maiuugat ang impostor syndrome, gaya ng ibang mental illness, sa kapitalistang lipunan kung saan ang pagpapahalaga sa sarili ay kaakibat ng kasanayan sa isang industriya. Ayon pa kay Anastasia Tsylina Williams, isang P.h.D candidate sa Slavic Studies, madalas din itong makita sa mga indibidwal na may mataas na tagumpay sa kanilang larangan. Sa panahong ito, hindi natin nakikita at nakikilala na ang ating buhay ay hindi nakasalalay sa kung magkano ang kinikita o kung anong titulo ang ating nakuha. Buhat ng kapitalistang lipunang namamayani sa ating mundo, inaasa natin ang kahalagahan ng ating sarili sa pamantayang binuo ng mga taong nasa matataas na upuang sila mismo ang lumikha. Sa patuloy na pagbabago ng pamantayan ng kagalingan sa ating lipunan, nagkakaroon ng nakalalason na kompetisyon na nakapagpapataas ng damdamin bilang isang impostor at nakaaapekto sa pagganap nito. Sa halip na batiin ang iyong sarili sa iyong mga tagumpay, nananaig ang takot na bumagsak mula sa kasalukuyang katayuan at daliang iwaksi ng hukom. Alinman, pareho lamang nitong pinapatay ang karapatan ng mga tao upang lumago at magbunga—isang bagay na kinahihiligang gawin ng mga nasaSa'trono'.lahat ng ito, paano nga ba matutugunan ang impostor syndrome? Ayon kay Williams, nararapat na gawing inklusibo at mas ligtas na espasyo ang mga paaralan. Nangangahulugan ito na ang mga mapanghamong karanasan ay dapat kinikilala at sinusuportahan, at hindi inaalis. Bukod pa rito, gawing normal din ang produktibong pagkabigo sa silid-aralan at hayaang matuto ang magaaral mula sa kanilang pagkakamali. Dapat ding puksain ang kapitalistang sistema na nananaig sa ating lipunan upang hindi natin ihambing ang ating tagumpay sa mga pamantayang itinakda ng mga tao. Kung tutuusin, lahat naman ng tao ay nabibigyan ng pagpapalagay bilang inosente sa korte. Marami mang dahilan at uri ng impostor syndrome ang umiiral sa lipunan ngayon, hindi ko pa rin maitatanggi ang pagbuo ng pagdududa ko sa aking sarili sa kabila ng maraming ebidensyang nagpapakita ng aking kagalingan sa pang-akaedmikong larangan at iba pa. Ngunit sa ngayon, mananatili na lamang akong magaling sa mata ng karamihan hanggang sa mapatunayan ang kasalungat.
Sa baku-bakong landas na walang masilayang katarungan, handa akong tumuloy sa aking paglalakbay. Sa pasikot-sikot na panlilinlang ng mga hipokrito sa politika, hindi ko ibababa ang aking pakikibaka. At sa dami ng baging ng opresyon na sumasakal sa masa, aking ilalakas ang tinig kong mapagpalaya. Kung may pagkakataon man ako, nais kong tanungin ang ilan sa mga pulitikong tumakbo kung handa rin ba nilang gawin ang mga kaya kong isakatuparan. Sa nagdaang halalan, ‘di mabilang na katanungan ang umiikot sa aking isipan—kay daming gustong mabatid, kahit alam kong hindi mawawari ang tugon. Sa opisyal na hanay ng mga tumakbong senador ng alyansang UniTeam na pinangunahan nina Bongbong Marcos at Sara Duterte, narito ang mga kumandidatong sina Herbert Bautista, Jinggoy Estrada, Larry Gadon, Win Gatchalian, Gregorio Honasan, Loren Legarda, Robin Padilla, Harry Roque, Gilbert Teodoro, Mark Villar, at Miguel Zubiri. Wala nang bago, silasila pa rin - nasa iisang lipi ng mga taong magkaka-uri na matagal nang lumalagok ng ginintuang-katas ng pinagpawisang-yaman ng bayan. Sa kabila nito, dahan-dahang bumulong ang pagtataka, hanggang sa naging sigaw ito ng pagkagimbal. Ito’y walang iba kung ‘di patungkol sa kasaysayan ng dalawa sa mga katauhang ito - ang reporma at transisyon at ng pagpurol ng paninindigan nila Roque at Legarda. Bukod sa pagiging ang dating tagapagsalita ng dating pangulong Rodrigo Duterte, tanyag din si Roque sa pagkakakilanlan ng pagiging masugid nitong tagasunod. Kilala ngayon bilang ‘politikal na payaso,’ noon pa ma’y naiukit na sa imahe nito ang pagiging dakilang buntot at tagapanakip-butas sa imoralidad ni Duterte, na minsan nang minaliit at ininsulto ang peligrong kaakibat ng pagiging isang medical frontliner.Sinong mag-aakalang ang pasistang halos humalik na sa paa ng anak ng diktador ay sa katunayang dating aktibista, propesor, abogado, at tagapagtanggol ng karapatang pantao? Saang kasuluk-sulukan ng mundo mo mahahagilap ang pag-aakala na ang dating tagalikha ng hagdan patungong katarungan ay ang siya ring gigiba rito? Sa nagdaang debate nitong ika2 ng Marso sa kasalukuyang taon na isinagawa ng Sonshine Media Network International (SMNI), nagkaroon ng lumiliyab na sagutan sa pagitan nila Roque at Luke Espiritu—tumakbong senador sa ilalim ng partido ni Ka-Leody De Guzman, na isang abogado, aktibista, at tagapagtanggol ng karapatang pantao, kalagayang pangkalikasan, at katarungang pangkasarian. Nauna nang iginiit ni Espiritu na ang mga paglabag sa karapatang pantao na ginawa ng yumaong diktador na si Ferdinand Marcos Sr. ay dapat ituro at ipaalam nang mabuti sa mga bata—isang mabisang pamamaraan ng pagkitil sa disimpormasyon magmula pa lamang sa maagang yugto ng edukasyon, bilang pamuksa sa historikal na rebisyonismo. Sa bahid ng madugong pananampalataya sa tigre ng norte, idinepensa niya na ang pinili niyang suportahan ay walang rekord ng paglabag sa karapatang pantao o pagnanakaw ng mga pondo ng publiko - maging sa Estados Unidos at sa Korte Suprema man ng ating bansa.
"
Simbolo ng hagdan ang paghakbang ng pataas, sa literal at matalinhagang pagpapahayag. Ngunit, madalas nalilimutan na ang hagdan ay paraan din upang makababa. Patuloy ang pagbabalatkayo ng tagumpay sa ilalim ng bawat hakbang ng kabataan sa panahon na ito. Sa walang tigil na yapak ay kasabay ang pasya para sa pagkamit ng tagumpay. Binigyang-puwersa ng kapwa kabataan ang pahiwatig na dapat mayroon ka nang ipagmamalaki sa edad na ito. Sa mahabang panahon ng aking pagkilala sa sarili bilang isang aktibista, hindi natitigil ang pagkuwestiyon ko sa sariling kakayahan. Madalas ang paghingi ng pahinga dahil hindi maiiwasan ang walang tigil na pagkilos na nakauubos ng lakas. Sa kabila nito, hindi rin makakaila na ang pagtawag ng Lumikong Manibela ng Paninindigan
Komiks ni: Jennica MOGAN Tomo VI, Isyu Naglalapat2 ng mga bakas tungo sa mapagpalayang katotohanan
Sulong sa pababa na landas ng tagumpay
“With all due respect to Atty. Harry Roque, I know your history. You were anti-Marcos before. You were for human rights before. You spent your life against the Marcoses. You worked for human rights. And now that you were given a Senate spot under the party of Bongbong Marcos, now you cry hallelujah and praise Marcos,” nag-aapoy na tugon ni Espiritu na siyang nag-udyok sa akin upang bungkalin ang nagdaang paninidigan ng isang Harry Roque. Isang nakapanlulumong kompirmasyon at realisasyon ng ‘di kapanipaniwalang hantungan ng pagtindig ng isang aktibista ay ang pagiging tagawarak ng sinimulan nitong pagkilos.Tungo sa kabilang dako ng sumemplang na pagtindig, pagkaraan ng dalawang araw matapos ang debate, noong ika-4 ng Marso, nailathala rin ang bukas na liham bilang tinig ng paghihinagpis ni Lorenzo Legarda Leviste, anak ni Loren Legarda. Tahasang iniluwa ng 23-anyos na binata ang kaniyang ina sa pagkakatantong ang nagsilbing ilaw ng kanilang tahanan ay kaisa na ng mga taong pumupundi sa dingas ng katarungan at siyang mga tagapaghasik ng madilim na dekada ng opresyon.Saliham na ito’y akin ring nawari ang ‘di inaasahang kasaysayan ng imahe ng katauhang ito. Sa makapangkamot-ulong katotohanan ay dating mamamahayag si Legarda, na noo’y pilit na nagpagal sa kasagsagan ng Batas Militar na yumurak sa soberanya ng pamamahayag. Sinimulan ni Legarda ang kaniyang karera sa pamamahayag bilang isang reporter ng Radio Philippines Network, kung saan sinaklaw niya ang mga paksa kabilang ang paglalakbay ni Imelda Marcos sa Kenya at ang makasaysayang People Power Revolution. Sa kontekstwal na konsiderasyon ay isa siya sa mga katauhang lubos at harap-harapang nakapanghawak ng mapapanaligang danas sa kasagsagan
ng diktadurya - yaong mga karanasang tunay kung saan siya mismo ang nakasaksi at humango. Ngunit ang mukha ng pamamahayag ay tila naligaw ng pinatunguhan. Ang dating tagapaghatid ng impormasyon sa masa ay kaisa na ngayon ng lipon ng mga namamaluktot ng kasaysayan, isa nang pasistang umuukit ng daan upang magbalik muli ang matalim ng balasik ng diktadurya at pagdanak ng dugo ng inosente.Samga oras na ito’y tinititigan ko ang aking imahe sa harap ng salamin. Diretso ang pagtindig, matalas ang pagtitig. Sa haba ng iginugol kong panahon sa karera ng pamamahayag, sa kaluluwang inilaan ko upang makapagsilbi sa masa, matulad kaya ako sa mga taong ito? Pipiyok din ba ang aking tinig ng paghangad sa pawang katotohanan at katarungan? Sa mga aksyon, pagtindig, at tapang na aking pinanghawakan na mas lalo kong pinatingkad sa panahon ng halalan, batid ko sa sarili kong matibay ang aking paninidigan at hiraya. Subalit hindi ko maiiwasang usisain at kwestyunin ang tikas ng aking pagsulong, lalo na’t ang mga taong naging bahagi ng hanay ng mga tagapagtanggol na kinabibilangan ko ngayon ay bumaklas at kumalaban na. Sila ang mga taong minsan nang pinagsilbihan ang publiko, ngunit sila rin palang tatraydor at magkakanulo rito.Ngunit may tiwala ako. Maigting ang aking kumpyansa sa sarili na hindi ako tutulad sa mga taong ipinagpalit ang paninidigan sa kapangyarihan at salaping umantabay sa kanila. Kailanma’y hindi gagaya sa mga nagkubli ng kabalimbingan sa kani-kanilang budhi. Ito rin ang sinumpaan kong pangako sa ‘king mahabang paglalakbay patungo sa rurok ng katarungan. Sa nakasisilaw na tukso ng kasakiman, kapangyarihan, at yaman, lagi kong bitbit ang matibay na panangga sa silaw na ito: ang layunin kong pagsilbihan at damayan ang masa, kasabay ng paglaban sa umaamba at patuloy na umiigting na opresyon at paniniil. Ako ay isang mamamahayag pangkampus — taas-noong nilalakbay ang buwis-buhay nitong landas. Tumitindig, nananawagan, at naninidigan. Na sa bawat lubak ng daanan, uukitin, lilihain, at aayusin ko ito hanggang sa maging makinis itong daluyan ng katotohanan. Harangan man ako ng mga sanga’t baging ng karahasan, kailanma’y hinding-hindi ko ililiko ang aking manibela. At nanunumpang hindi hihinaan ang aking sigaw, at hindi titigil sa paghahanap ng landas na magbibigay-laya sa ‘king lipi. Kung wala akong mahanap, ako ang gagawa nito.
" Ngayon pa lang, malaking bagay ang pagkumpara sa kakayahan ng ibang tao sa iyo. Hindi angespasyonabibigyangatorasangpagkakamali,dahilkungtutuusinaybatapanatinsaganitongpag-iisip.
12 OPINYON
ATASHA BIANCA COLOBONG Silakbo
ALTHEA MAE NATIVIDAD Kinaadman pahinga ay hindi wangis sa pagsuko. Matagal nang tanong para sa akin ang “sapat ba ‘yong mga ginagawa ko?” sa kahit na anong aspeto—mapapaaralan, trabaho, samahan, at iba pa. Walang sukat ang pagiging mamamayan sa isang lipunan, bagaman sarili lamang ang nagdidikta sa kung anong halaga mo sa lipunang kinabibilangan. Hindi maalis sa isip ko ang pangamba na sa tagal ng panahon ay baka napag-iiwanan na ako sa pagiging matagumpay. Mas bibigyang-pansin natin ang kahalagahan nito sa kaisipan ng mga kabataan na katulad ko. Hindi kailanman nawawala sa hanay ng mga paksa kung paano makakukuha ng trabaho o paano susustentuhan ang pinansyal na aspeto sa buhay sa tuwing kasama ko ang kahit anongBilanggrupo.papalapit na kolehiyala, mas naparamdam sa akin na ang kahirapan ay malaking hadlang sa pagpupursiging makapasok sa kalidad na pamantasan. Dahil dito, mas napapaigting ang pangangailangang magkaroon ng matibay na suportang pinansyal. Ayon kay House Assistant Majority Leader at Nacionalista Party Rep. Gerald Anthony Gullas Jr. ng Cebu, 40% lamang na nakapagtapos ng high school ang may kakayanang-pinansyal na mag-aral sa kolehiyo—problemang nakasisira sa pagkakataon ng bansang makamit ang patuloy na pag-unlad. Patok ang mga bidyo na tumatalakay sa mga paraan kung paano maging matagumpay sa murang edad katulad ng TedTalk ni Jack Ma na pinamagatang, “Jack Ma's Ultimate Advice for Students & Young People - HOW TO SUCCEED IN LIFE,” na may halos 14,891,088 views sa YouTube. Isang patunay ito na uhaw ang tao na maging matagumpay, dahil sino nga ba ang hindi? Sinaad ni Jack Ma sa kaniyang TedTalk na “Until your 20s, you are a student. Until your 30s, a follower.” Masasabing ang edad 20-30 ay nakaugnay lamang sa isang bahagi ng ating mga buhay. Diniin na mahalagang matutong humanap at humubog ng sariling pagkatao sa pamamagitan ng pagsunod sa isang magaling na boss. Pinatutunayan ito na mayroon pa rin bahagi ng mga buhay natin na hindi dapat minamadali. Hindi masamang bumuo ng landas kung saan mas mahuhubog ang partikular na salik na ito sa buhay. Dahil kung iisipin, mas makikinabang at magkakaroon ka ng mapanatag at tiyak na mahuhulugan sa darating na panahon. Masasabi lamang na nakalalason ito sa kaisipan ng kabataan, partikular na sa susunod na henerasyon, dahil nauukit na sa kanilang isipan na kung hindi ka pa matagumpay sa ganitong edad, mahihirapan kang makahanap ng kinabukasan kung saan may matibay kang pundasyon. Ngayon pa lang, malaking bagay ang pagkumpara sa kakayahan ng ibang tao sa iyo. Hindi nabibigyang espasyo at oras ang pagkakamali, dahil kung tutuusin ay ang bata pa natin sa ganitong pag-iisip. Ang kawalan ng kalayaang magkamali at punahin ang mga bagay na pwedeng mas hulmahin ay mas pinaiiral kaysa sa kaisipang “bata pa tayo, puwede pa tayong“Timemag-explore.”isgold,” ika nga, pero sa pagtagal ng panahon, nagkakaroon na rin ng kahulugan na pati ang oras ay nilalagyan na ng presyo. Parang hagdan na dalawa lagi ang patutunguhan— pataas at pababa.
Komiks ni: Ferdinand PINGOL 13Ang Opisyal na Pahayagang Pampaaralan ng Marikina Science High School OPINYONEnero 2022-Hulyo 2022
Kung patuloy pang mananaig ang maling impormasyon sa pamamagitan ng pagkalat nito sa iba’t ibang social media platform, tunay na makapamiminsala at makalalason ito ng utak ng mga netizen at lubusan nang makalimutan ang tunay na mga naganap. Ayon sa isang digital researcher na si Fatima Gaw, mayroong historical data ang mga netizen kung kaya’t kung puro maling impormasyon ang sinusubaybayan sa social media, tiyak na darami pa ang makikita ng ganitong uro ng nilalaman sa newsfeed ng isangNakaaalarmatao. na tuluyang matabunan ng maling impormasyon ang kasaysayan lalo na’t isa ang Pilipinas sa may pinakamabagal na internet. Kaugnay nito, marami ang hindi nakaaaccess sa internet upang malaman ang tunay na mga Nakipag-ugnayanpangyayari.ang Tiktok sa Agence France-Presse upang suriin ang nilalaman na inilabas ng mga gumagamit dito bilang tugon sa suliranin ng maling impormasyon. Binibigyang babala ng Tiktok ang mga accounts na nagpakalat ng maling impormasyon at tinatanggal sila mula Saganangrito. akin, mainam na magkaroon ng batas ukol rito upang mabantayan ang lalo pang paglaganap ng maling impormasyon na siyang lumalason sa utak ng mamamayan. Bilang kabataan, mainam na makiisa sa pakikipaglaban sa mga maling impormasyon dahil patuloy na binubura ng ganitong uri ng sistema ang tunay na mga pangyayari. Hinggil dito, dapat na mas paigtingin pa natin ang aksyon tungo sa pagpuksa ng kasinungalingan.
Sa tulong ng makabagong teknolohiya, mas napadali at napabilis ang pagpapalaganap ng iba’t ibang uri ng impormasyon, lalo na sa panahon ngayon ng pandemya kung saan kadalasang umiikot ang buhay ng karamihan sa social media. Ilan sa mga kilalang social media platforms ay Facebook, Twitter, Instagram, at ang bagong tanyag ngayong kinaaliwan ng marami na Tiktok. Ang Tiktok ay isa sa kilalang aplikasyong nagbibigay kasiyahan, kaalaman, saloobin at nararamdaman, o kung hindi naman ay pampalipas oras lamang. Sa pamamagitan ng platapormang ito, maaari kang makapagbahagi ng hanggang tatlong minutong bidyo na may iba’t ibang nilalaman ayon sa kagustuhan. Sa dami ng bidyong ina-upload, napasusubalian nang matukoy kung alin ang totoo sa hindi, kaya marami ang nabibiktima ng mga maling balita. Noong nakaraang buwan bago ang Halalan 2022, samu’t sari ang naglipanang bidyo upang mangampanya ng kani-kanilang kandidato gayundin na marami ang nanira ng imahe ng ibang tumatakbo. Kadalasan na ito ay pinangungunahan ng mga binayarang “trolls.” Umaga matapos ang eleksyon, isang anonymous troll ang umamin sa Magic 89.9 Radio na siya’y kabilang sa “troll farm.”“Sobrang nakaka-down, especially
Bilang kabataan, mainam na makiisa sa papatuloyimpormasyonsapakikipaglabanmgamalingdahilnabinuburangganitonguringsistemaangtunaynamgapangyayari.Hinggildito,dapatnamaspaigtinginnatinangaksyontungosapagpuksangkasinungalingan.
Pilipinas ang kailangang magbago, hindi ang mga libro
“I am disgusted about the results… In that year, 1986, I was there, a part of the People power that toppled the abusive dictatorship, and witnessed right before my eyes the rebirth of democracy that started from a simple yellow ribbon,” saad ni Maria, 45, sa panayam sa The Guardian. Ang rehimeng Marcos ay kilala dahil sa mga dokumentadong kaso ng ekstrahudisyal na pagpaslang, torture, pagpapakulong, pagpapahirap, mga taong nawala lalo na noong panahon ng Batas Militar, at ang mga bilyong kinulimbat na hindi pa naibabalik. Isa pa sa mga naging usapan ngayon ay ang pahayag mula kay Ella Cruz, isa sa mga gaganap sa “Made in Malacañang” bilang Irene Marcos, “History is like chismis. It is filtered and dagdag na rin, so, hindi natin alam what is the real history. Andoon na iyong idea, pero may mga bias talaga. As long as we’re alive at may kan[i]ya-kan[i]yang opinion, I respect everyone’s opinion.” Ang nasabing pahayag ay umani ng iba’t ibang reaksyon mula sa mga Pilipino. “Ella Cruz, history isn’t a chismis you deny or disregard. It happened. It’s real. You can’t just go out, be in the wrong side, go out and invalidate history just because you “respect people’s opinion,” saad ni Adrian (@eydyow) sa isang tweet. Agad naman itong tinugunan ni Ambeth Ocampo, isang tanyag na Pilipinong historyador, “Don’t confuse History and chismis. History may have bias, but it is based on fact not opinion. Real history is about truth, not lies, not fiction.” Hindi maaaring gamitin ang palusot na “respect my opinion na lang,” lalo na kung kinabukasan ng bansa natin ang nakalaan at kung ang mga impormasyon na pinagmulan ay hindi naman makatotohanan. Ngayon, nanganganib na muling takpan ang katotohanan, matapos manalo ni Marcos Jr. sa eleksyon. Nagsisimula nang kumilos ang pamilyang Marcos upang maibalik ang kanilang “maayos” na reputasyon sa mga mata ng mamamayang Pilipino. Ayon kay Senator Imee Marcos, “We will not revise anything, all we will do is to also make known, make public what we know, our side of the story, which perhaps been remiss in not telling simply because we were scared of the traditional media, all of the abuse, diatribe, the insult.” Samantala giit ni Raissa Robles, isang mamamahayag at may akda ng “Marcos Martial Law: Never Again,” na nabahala matapos simulan ng mga Marcos ang ‘red-tagging’ at ‘blacklisting’ sa mga librong tumatalakay sa kanilang pamilya.
FYP : Farm Yarn ng Panggulo? JOLINE PAULA RUMBAOA
“It’s possible that there will be a purging. Will my book be banned? It’s possible. Actually, Marcos supporters have already been trying to ban my book. They claim online that my book is banned, [and] that there was a court order that was issued in 2016 baning my book,” saad niya sa isang panayam ng Voice of America. Batay sa naging resulta ng nakalipas na eleksyon, karamihan ay bumoto sa mga taong kilala lang sa pangalan o apelyido. Nakakapagtaka lamang na binabatikos natin ang gobyerno sapagkat hindi maayos ang pagpapatakbo nito sa ating bansa, ngunit bakit binoboto ang mga pulitiko na alam naman nating may bahid ng korapsyon?
Ngayon na maging ang katotohanan sa libro ay balak takpan at baguhin, oras na para tayo ang magbago para sa ating bansa. Kung nais natin ng maayos na gobyerno at kinabukasan, sa atin ito dapat magsimula. Dapat matuto tayo na bumoto sa alam nating kwalipikado at maalam pagdating sa pulitika. Politikong alam kung paano haharapin at bibigyang solusyon ang mga problema na nararanasan natin, dahil hindi sapat ang ‘unity’ para sa mga kinakaharap nating problema. Hindi rin natin kailangan ng lider na naglalayong baguhin ang mga impormasyon na nasa libro, masabi lamang na sila ang tama at biktima rito. Kung gusto natin ng magandang gobyerno at kinabukasan, simulan na nating mamulat sa katotohanan para sa ating bansa. Filipino ang kailangan magbago, hindi ang mga libro.
kapag isa ka sa naging part kung bakit nanalo yung kandidato. It was stupid for us to do kasi, let’s be real, everything is being run by money.” Dagdag pa, sinabi niya na binoto niya at ng kaniyang mga kasama si Leni Robredo dahil sa kanilang konsensya, na siya namang pumanggalawa noong nakaraang eleksyon sa pagkapangulo. Ang mga ipinakalat na impormasyong ito ay nagkaroon ng malaking bahagi sa pagpapasya ng mga tao para sa kanilang ihahalal sa susunod na anim na taon ng panunungkulan. Isa na rito ang 13-segundong bidyo na umabot ng humigit kumulang 92,000 views. Ang laman nito ay si Pangulong Ferdinand “Bongbong” Marcos Jr. kasama ang 94 taong gulang na si Juan Ponce Enrile, dating nagsilbi bilang Justice Secretary at Defense Minister sa ilalim ng pamumuno ng diktador na ama ni Marcos Jr. Ayon sa kumalat na bidyo, ligtas noong panahon ng Batas Militar. Naniniwala ang nagupload nito na si Joey Toledo na alam ni Enrile ang mga tunay kaganapan noon. Dagdag pa niya, hindi siya naniniwala sa dokumentadong kasaysayan ng mga pang-aabuso at katiwalian ng Marcos, ulat ng MayroonTime. ding bidyo na tumatalakay na hindi raw nagmula ang yaman ng Marcos sa pamamagitan ng pagnanakaw sa kaban ng bayan, kundi ito raw ay kita mula sa pagiging abogado. Dagdag pa rito ang paninindigan niyang ang dating Pangulong Marcos ang “pinakamahusay na pangulo sa buong mundo noong panahon ng kaniyang panunungkulan.” Hindi lingid sa ating kaalaman na mayroong mga panuntunan ang Tiktok ngunit paniguradong mahirap sa bahagi ng awtoridad ang pag-alis nito dahil tuloy-tuloy lang ang pag-repost o ang pagpapakalat nito sa ibang social media platforms.Angmahigit 70,000 ang inaresto, 34,000 ang pinahirapan at 3,000 ang napatay ayon sa Amnesty International na unti-unti nang nakakalimutan at ang lahat ng impormasyong ito ay naikot dahil sa mga naipakalat na bidyo na siyang nakalikha ng panibago at mabangong mukha para sa madla. Kaya naman, maraming mga tao ang naging ignorante at nagpaniwala sa mga ikinakalat na maling impormasyon. Ika nga ni Jonathan Corpus Ong na isang disinformation researcher sa Harvard University, kumpara sa ibang social media platforms, ang Tiktok ay mas nakahihikayat sapagkat mas madaling sumikat ang isang tao sa pamamagitan lamang ng pagbuo ng maikling nilalaman. Mas mataas ang posibilidad na mag-viral sa plapatpormang ito ang mga naglalaman ng maling impormasyon.
IRA GABRIEL MANTES
Kinapudno Sinagtala " "
Ika-30 ng Hunyo nang maupo si Ferdinand ‘Bongbong’ Marcos Jr. bilang ika-17 na Pangulo ng Pilipinas at Sara DuterteCarpio bilang ika-14 na Bise Presidente ng Pilipinas, matapos manalo ang magkapartido sa eleksyon na isinagawa noong ika-siyam ng Mayo. Bilang bahagi ng kabataan na siyang kinikilala rin ng bansang ito bilang ‘pagasa ng bayan,’ matapos kong mabasa ang balita, pakiramdam ko ay ninakawan tayo ng magandang kinabukasan na matagal na nating inaasam. Sa kabila nito, alam kong wala pa ito sa nararamdaman ng mga tao o pamilya ng mga biktima sa ilalim ng rehimeng Marcos Sr. at Duterte, na siyang hanggang ngayon ay naghahanap ng katarungan, lalo na’t nakikita nila na ang anak ng diktador ang susunod na pangulo ng ating bansa.
TANGLAW NG PAG-ASA
Pagpapatuloy sa pananaliksik Sinabi ni Velario na hindi pa rito nagtatapos ang mga inisyatiba para sa pagpapa-unlad ng pananaliksik sa MariSci at ipinabatid na magkakaroon ng workshop sa mga guro para sa larangang ito sa darating na Hulyo.
Panghuli ay ang range-navigation test na naglalayong ihambing ang oras na iginugugol ng isang bulag upang makarating sa isang destinasyon. Kasama ng mga ito ang pagsasagawa ng tatlong magkakaibang setup. Isa ang paggamit ng ginawang aparato, isa para sa paggamit ng white cane, at huli ang paggamit ng parehong Karanasangabay. ng mga mananaliksik “Limited talaga ang knowledge namin sa programming. We really started from nowhere and then slowly kami nag-aral,” ani Sambale. Ipinahayag niya rin na ang nagtulak sa kanila sa kanilang paksa ay ang malaking tulong nito sa partikular na hanay ng indibidwal na hindi napagtuunan ng maraming pagsisiyasat.Dahilsamga restriksyon ng pandemya, humarap sa kumplikadong proseso ang mga mananaliksik sa pagbili ng mga materyales na kinakailangan sa kanilang pag-aaral. Gayunpaman, nagbigay ng mungkahi ang mga mananaliksik para sa mga maari pang paunlarin sa mga susunod na pag-aaral kaugnay nito. “Mainam na siguraduhin ang kaalaman at ang kanilang kakayahan patungkol sa robotics at programming sapagkat mahirap siya para sa mga wala talagang ideya sa mga robotics at codes,” saad ni Cualing. Pagtatapos ni Cualing, dapat na ang mga mananaliksik ay manatiling desidido upang matapos ang kanilang gawain.
WEATHER WEATHER LANG. Ang Aman Sininaya Version 2.0 ay isang robot na nag-uulat at nagpapakita ng metreyolohikal na kalagayan ng isang takdang lugar.| Larawan mula kay Robie Eliz Tizon Siyentipikong pag-aaral tinutukan ang inobasyon sa kagamitang gabay sa may kapansanan ni Sean ni BAJAO
Isa pa sa mga rason kung bakit namin ito napili ay dahil ito ay isang paksa na nagawa na din ng iba sa aming mga kagrupo noong ika-10 baitang, ito ay maganda sapagkat mapapabilis ang aming usad dahil mayroon nang karanasan ang aming ibang kagrupo,” saad ni Tizon. Sa kabila ng kanilang tagumpay, tinukoy nila ang mga kakulangan sa kanilang unang bersyon: mabilis na pagka-ubos ng baterya at mabagal nitong pag-charge, problema sa metal na pambalot, bigat nito, at ang mataas na presyo ng mga kinakailangang materyal.Binahagi ni Tizon na nakaharap sila ng mga hamon sa pagpapalagda ng mga dokumento para sa paggamit ng mga aparato na kinakailangan sa pagtatapos ng kanilang proyekto. “Isa din ay ang laki ng halaga na kailangang i-abono para makabili ng mga parte sa proyekto. Dahil sa ang aming proyekto ay nakapaloob sa paksang "Robotics", hindi talaga maiiwasan ang mga di inaasahang gastusin lalo na kung may aparato o parte na biglang nasira.” Gumamit ang ‘Aman Sinaya V2.0’ ng 30W 12V Solar Panel at pinalitan ng lithium-ion batteries ang dating 12V 12Ah lead battery acid. Dahil dito, gumagana na ito nang 30 minuto magkatapos i-charge nang 20 minuto na sa dating bersyon ay kailangang ipasailalim sa 24 na oras para gumana sa parehong tagal. Dagdag pa, ang dating 10 kilo na bigat ng modelo ay naging apat na kilo na lamang magkatapos ng mga pagbabago sa kasangkapan nito. Sa panibagong modelo na kanilang ginawa, pinakita ng mga resulta na higit na umunlad ang operasyon nito sa mga susing salik katulad ng pinabilis na transmisyon ng Short Message Service (SMS) text sa mga residente na naglalaman ng impormasyon hinggil sa kondisyon ng panahon, gumaganang nakapaloob na solar module na hindi na nangangailangan ng hiwalay na charger, at mas ligtas na chassis.
Mga mananaliksik, ginawaran sa rehiyonal na patimpalak
Kinichi
14 Tomo VI, Isyu Naglalapat2 ng mga bakas tungo sa mapagpalayang katotohanan
“Both DLSU-D & MSHS envisioned the strengthening of research activities of its students and teachers, we will be expecting for increase of teachers research work and student exchange program,” banggit ni Velario. Ayon kay Jerome Macapagal, ang isa sa mga gurong tagapayo, mahalaga ang ganitong mga simulain sa kasagsagan ng paglaganap ng misimpormasyon.
AGHAM AT TEKNOLOHIYA
Best Research Paper sa DSLU-D Conference, nasungkit ng 2 estudyanteng mananaliksik mula MariSci
Ginamit ng tatlong mag-aaral na sina Alexa Sambale, Micah Cualing at Lyme Mislang ang kanilang kahusayang pang-agham upang bumuo ng isang Obstacle Identifier para sa mga bulag para sa kanilang research study na nag-uwi ng ikalawang gantimpala sa Regionals. | Kuhang Larawan ni Maning Sambale
ng pagpapalawig ng suporta sa mga mag-aaral para sa mga pangakademikong rekurso, gawaing pananaliksik, at makapagbigay ng espasyo sa mga guro upang makapagpalitan ng ideya sa paraan ng pagtuturo.Bukod sa MariSci, sumali rin ang mga paaralang ito upang itanghal ang kanilang mga pananaliksik: Canossa School - Sta. Rosa City, De La Salle University - Integrated School, Indang National High School, Landy National High School, National University - Fairview, University of Cordilleras, Philippine Science High School - SOCCSKSARGEN, SHS in San Nicholas III Bacoor City, SHS within Bacoor City ES, at Zamboanga Peninsula Polytechnic State University.
Nagwagi ang grupo nila Robie Eliz Tizon at Jonrei Metrio ng Marikina Science High School (MariSci) bilang Best Research Paper sa kategorya ng Product Development, Robotics, & ICT sa idinaos na 2nd De La Salle University-Dasmarinas (DLSU-D) Senior High School Research Conference sa online na platapormang Floor noong ika-18 hanggang 20 ng Mayo. Bitbit ang tema na “Resilience of Humanity in the Face of CrisisExploring Answers and Solutions through Research,” lumahok ang mga sumusunod na limang grupo ng mga mag-aaral ng MariSci sa Parallel Paper Presentation na ginanap sa unang araw ng kumpetensya: Francheska Danielle Reyes at Sean Marcus Ingalla sa erya ng Environment and Sustainability; Kristine Nicole Banzon at Beatriz Aireleen Ganados sa larangan ng Sociology of the New Normal; Robie Eliz Tizon at Jonrei Metrio, Marl Craig Felizardo at Marina Anya Romero, Maron Lei Majabague at James Abarca sa Product Development, Robotics, & IbinahagiICT rin ni Jossa Margaret Aloria-Francisco, guro ng MariSci Senior High School Department, ang kaniyang pananaliksik na pinamagatang “Evaluating Classcraft as a Game-Based Learning Tool in Teaching Social Science” sa ikalawang araw ng programa. “The partnership between DLSU Dasmarinas and [Schools Division Office] (SDO) Marikina-Marikina Science High School focus[es] on organizing development-oriented programs/ projects on student research, student research publication, STEM students’ mentoring and teacher & student exchange,” paliwanag ni Noemi Velario, Assistant Principal ng MariSci SHS Department at Senior Program Specialist ng SDODagdagMarikina.pa,sinabi ni Velario na ang pakikituwang na ito ay may layuning paunlarin ang serbisyo ng MariSci para sa kalidad na edukasyon sa pamamagitan
Ayon sa kanilang papel, mahalagang tulong ito sa mga liblib lugar na kapos sa komunikasyon upang mabigyan sila ng sapat na pagkakataong makapaghanda dahil nangangailangan lamang ang makina ng sapat na sinag ng araw at saklaw ng 2G band service upang“Piniligumana.namin ang paksa na aming [itinanghal] dahil para sa amin ito ang pinakanapapanahon at ito lamang ang paksa na pwede naming piliin na kung saan ay hindi namin lahat kailangan magkita kita para lamang makausad.
“Patuloy na pagpapalawak ng kaalaman, pagkatuto sa pamamagitan ng pananaliksik, at pagbibigay halaga sa innovation ang ilan sa mga mahahalagang naidudulot ng gawaing ito. Ang tatlong nabanggit ay direktang naka-angkla sa pagpapabuti at pagpapaunlad ng komunidad sa panahong ang katotohanan ay sinusubok ng maling impormasyon.” Ibinahagi ni Macapagal na ang ilan sa mga kahirapan na kaniyang napansin ay ang kakulangan ng oras at restriksyon sa eksperimentasyon dahil sa lagay ng pandemya. “Sa kabila nito, nakatulong ang kakayahan ng mga estudyante ng MariSci upang mapadali ng kaunti ang gawain dahil likas naman sa kanila ang magsaliksik,” paliwanag ni Macapagal. Bagaman humaharap sa mga hamon ang mga taong mayroong kapansanan, patuloy na nagsisikap ang mga tao upang lumikha ng mga siyentipikong inobasyon na naglalayong pagaanin ang kanilang mga buhay sa pamamagitan ng mga makabagong pananaliksik. Isa sa mga kabilang dito ay ang mga taong napagkaitan ng pagkakataong makakita dahil sa pagiging bulag. Kaya sa paglalapat ng agham sa paghahangad na makatulong sa kanilang danas, nagsagawa ng pananaliksik ang isang grupo mula sa ika-10 na baitang ng Marikina Science High School na pinamagatang “Obstacle Identifier for Blind person: A Feasibility Study” na sinimulan noong Oktubre 2020.Ang pangkat na ito ay binubuo nila Alexa Sambale, Micah Cualing at Lyme Mislang mula sa 10-Assertiveness. Pagsagawa at Pagsubok Ang pagsisiyasat sa “Obstacle Identifier for the Blinds” na umiikot sa larangan ng robotics at programming ay sinimulan ng grupo noong sila ay nasa ika-siyam na baitang pa lamang, taong 2020.“New way siya [obstacle identifier] para sa navigation instead sa paggamit ng white cane at ng guide dog,” paliwanag ni NilalayonCualing.ngpananaliksik na mapadali ang mga gawain ng mga bulag upang matukoy nila ang mga makakasalubong na tao, pader, o poste sa kanilang dinadaanan.
“Isang halimbawa ng paggamit ng aming obstacle identifier ang paggamit nito sa mga pambulikong transportasyon at lugar. Mabilis na maiparating nito sa bulag kung ito ba ay may makasasalubong na tao o may poste o pader sa kaniyang dinaraanan,” saad ni AngCualing.obstacle identifier ay binubuo ng Arduino, vibrating motors, ultrasonic sensor, jumper wires, breadboard, buzzer, switches, at battery. “Gumagana ito gamit ang ultrasonic sensor na nagsisilbing 'mata' ng gumagamit," ani Sambale.Angdevice ay pinapagana naman ng dalawang pangunahing pin na tinatawag na trig at eco pin – trig pin na naglalabas at eco pin na tumatanggap ng soundGamitwaves.angsensor na nagkakalkula ng distansya mula sa hadlang, ang micro-controller (Arduino) na ginamit sa obstacle identifier ang nagpapasya kung ang bagay ay mayroong sapat na distansya upang makapaglabas ng tunog o vibration ang device. Una ang accuracy sa tatlong eksaminasyon na kanilang inihanda. Dito, ikinakabit ang aparato sa kompyuter upang makita ang serial monitor—na nagbibigay ng nakukuhang distansya ng sensor. Sa paraan na ito, nakukumpara ang mga nakukuhang datos mula sa serial monitor mula sa kanilang manwal na pagsukat gamit ang tapeIkalawameasure.ang validity testing. Tinitignan dito kung ang obstacle identifier ay gagana sa paglapit sa mga hadlang o kung nagkakaroon ba ito ng false detection.
INGALLA
Aman Sinaya PinamagatangV2.0 “AMAN SINAYA 2.0: Improving the Modular Weather Information and Alert System”ang nanalong pag-aaral ng grupo nila Tizon at Metrio na nagsilbi bilang pagpapaunlad sa binuo na nilang modelo noong ika-10 na baitang. Sa pamamagitan ng kanilang pananaliksik, itinaguyod nila ang ‘Aman Sinaya’ na idinisenyo upang tuklasin ang metreyolohikal na kalagayan ng takdang lugar sa pamamagitan ng pagbibigay ng detalye hinggil sa parating na panahon, weather forecast, mga anunsyo ng lokal na gobyerno, at impormasyon hinggil sa lokal na temperatura at kahalumigmigan.
Ang BA.2 ay hindi nakikitang mas malala kaysa sa iba pang mga uri ng Omicron, ngunit ang pag-angat ng mga pampublikong pamantayan sa kalusugan, tulad ng paggamit ng mga face mask at social distancing, ang naging dahilan para kumalat ang virus at pagtaas sa bilang ng mga kaso. “Omicron variants serve as a reminder that the COVID-19 pandemic is far from over. It is therefore critical that people receive a vaccine as soon as it becomes available and continue following existing virus-mitigation advice, such as social distancing, wearing face masks, regular handwashing, and maintaining indoor areas well ventilated,” ayon sa WHO sa isang pahayag.
angmamamayanKilosKarampatangMaramingnagpahayag
“I am one of the many people who are dismayed with the government’s response to the Omicron variant. The government’s response has been too slow, too timid, and too late,” salaysay ni Lozares. “To mitigate the spread of COVID-19 and protect the citizens of this country, a more urgent, immediate, and effective response is required,” dagdag niya.
Ang Omicron ay tinaguriang “variant of concern” ng WHO matapos matuklasan na kumakalat ito nang mas mabilis kaysa sa savariantnakaraanganumangloob lamang ng napakataas.nananatilingkomplikasyongmayaraw,tatlonghanggangdalawanakabuuangKamakailan,angDOH ay nakakita ng mataas na transmisyong lokal ng Omicron subvariant BA.2.12.1 sa Pilipinas, isang nangingibabaw na strain ng COVID-19 sa buong mundo at ang pinakanakahahawa na variant, ayon sa WHO.“Itmeans that the cases we observed are unrelated to the cases that came from outside the country, but we can still see the associations between the identified cases,” wika ni Vergeire.
“Despite the different types of quarantines and prevention protocols imposed, the virus continues to spread unabated. With this, I demand for accountability, transparency, and good governance to better mitigate our COVID-19 response,” ani Lozares. “Medical experts should lead this public health crisis, not military men. Contact tracing should also be strengthened. LGUs should be given a comprehensive strategic framework that will guide them in developing and implementing post-disaster rehabilitation and recovery plans and programs,” dagdag ni Lozares. Dahil sa ganitong mga kalagayan, ang mga Pilipino ay higit na hinihimok upang gampanan ang kanilang tungkulin bilang mga tagapangasiwa ng pagbabago, dala ang kanilang pagnanais na matupad ang kanilang mga pangarap sa pamamagitan ng mga konkretong aksiyon.
Para kay Heart Lozares, isang mag-aaral ng Marikina Science High School, naging mahirap ang pagbabago sa learning modality dulot ng pandemya, lalo na para sa isang pamilya na isa lamang ang mayroong trabaho.
Kasabay ng kawalan ng mga trabaho, ang ilang mga mamamayan ay nagpahayag ng kanilang pag-aalala dahil sa walang pantustos, kasama ang pagkabigo sa akses ng mga pasilidad sa pagsusuri at gamot, at ngpagtaasmgapresyo ng mga pangunahing
ng pagkaagrabiyado sa epekto ng mga pagsasara na ipinataw dahil sa COVID-19 at ang pagkalat ng Omicron variant ay higit na nagpaantala sa muling pagbubukas ng mga paaralan, na nangangahulugang pagpapalawig ng nakapapagal na edukasyon. Higit na nabahala si Lozares sa epektong dulot ng pandemya sa mga mag-aaral at kabataan. Dahil sarado pa ang ilang mga paaralan at pag-aaral na lamang nang online, kaniyang ipinahayag ang kalungkutan sa pagkawala ng ilang mga karanasan sa paglaki.
15
Daluyong Nagtala ang bansa ng mataas na bilang ng mga impeksyon sa COVID-19 ngayong taon, na may kabuuang mga kaso na lumampas sa tatlong milyong marka habang ang bilis ng transmisyon ay tumaas sa halos 50 porsyento. Sa nakalipas na ilang linggo, ipinagpalagay ng Department of Health (DOH) na ang biglaang pagdami ng mga kaso ay hinihimok ng mabilis na pagkalat ng Omicron variant ng COVID-19 na siyang kinumpirma noong simula ng taon. “We are seeing the high transmission of the Omicron variant driving an unprecedented surge of infection in the capital region,” ani Maria Vergeire, ikalawang ministro ng nasabing kagawaran, sa isang pampublikong pahayagan.
“The March labor force survey results reflect the gains from moving around 70% of the economy to Alert Level 1,” pahayag ni Socioeconomic Planning Secretary Karl Kendrick T. Chua sa isang pagpupulong.
Malugod na sinalubong ng Pilipinas ang panibagong taon marahil ang mga kaso ng COVID-19 ay patuloy na bumababa dahil sa mga ipinatutupad na estratehiya tulad ng malawakang paglulunsad ng pagbabakuna, pagpapatupad ng mga pamantayan sa kalusugan, pagsusuri, paggamot, at isolation o quarantine.
“We also experienced immense stress and boredom since we cannot go outside and be able to go wherever we want for leisure, like going to the mall or hanging out with friends,” saadSaniya.ganitong palagay, higit na iniuudyok ang mas agaran at mabisang pagtugon ng gobyerno upang mapigilan ang pagkalat ng impeksyon, kasabay ng pagkakaroon ng isang detalyadong plano sa panunumbalik ng ekonomiya na naglalayong tugunan ang mga epekto ng pandemyang COVID-19.
kanilangnapangangailangangmahalagaparasakalusugan.
Subalit, isang bagong variant ng COVID-19 ang natuklasan at ipinakilala ng World Health Organization (WHO) bilang Omicron variant (B.1.1.529) na may mas malabis na komplikasyon kumpara sa ibang mga variant, na siyang nagpalubha sa kalagayan ng bansa sa pagtaas ng mga kaso ng impeksyon arawRumaragasangaraw.
Kabit-kabit na SuliraninKinakailangangtanggihan ni Pauline Convocar, isang emergency physician, ang kaniyang mga pasyente dahil sa kakulangan ng kagamitan sa paggagamot kasabay ng alalahanin na tuluyang maubusan ang medikal na suplay sa mabilis na pagkalat ng newOmicron.“Thisvariant gives us that feeling of uncertainty again because we do not yet fully know how it behaves… It poses another uncertainty,” pahayag ni Convocar, pinuno sa seksyon ng adbokasiya ng Philippine College of Emergency Medicine, sa isang panayam.Kaakibat nito, malaki ang epekto ng pandemya sa kalusugan, trabaho, at karapatan ng mga tao na maiuugnay sa mahinang pagtugon sa pandemya ng gobyerno. Ito ay nakikitang nagpalala sa kalagayan ng mga Pilipino sa halip na pagaanin ang epekto ng krisis sa lipunan at ekonomiya. Mula sa datos ng Philippine Statistics Authority (PSA) sa isinagawang Labor Force Survey (LFS) noong Pebrero 2022, lumabas na ang bilang ng nawalan ng trabaho ay bumagal ng 5.8% mula sa 6.4% noong Pebrero. Ito ay mas mabagal kaysa sa bilang ng mga walang trabaho na 7.1% noong nakaraang taon.
Ang Opisyal na Pahayagang Pampaaralan ng Marikina Science High School Enero 2022-Hulyo 2022 AGHAM AT TEKNOLOHIYA
Paghahangad ng mabisang pagtugon Pagsulong ni Maria RORDRIGUEZ
Asikuterong
“The first few weeks of quarantine definitely left a toll on us. Difficulties that our family encountered were financial problems since my father lost his job for a while due to almost all businesses getting closed according to the guidelines from the government,” aniya. “Students like me and my siblings also had to take classes from home through online distance learning and this has been challenging for us since our internet connection is not always stable and we also have to do household chores along with it,” dagdag ni Samantala,Lozares. kasabay ng pag-usad ng halalan, mayroong pangkalahatang pagkadismaya sa pagtugon ng administrasyong Duterte sa pandemya, na mailalarawan sa militarisadong paglockdown, kasama ang pagpirma ng mga maanomalyang kontrata ng suplay para sa kalusugan at kakulangan ng mga panggamot.
Batay sa talâ ng Amnesty International, isang organisasyong pandaigdigan para sa karapatang pantao, mayroong dokumentadong bilang ng 70,000 na mga bilanggong pulitikal, 34,000 biktima ng tortyur, at 3,240 kataong pinatay noong Batas Militar. Pinakikita rin ng datos mula mismo sa gubyerno na tumaas ang bilang ng mga mamamayang naghihirap mula 24 porsyento patungong 40 porsyento.Upang tumalima sa obhetibo ng Bantayog na parangalan ang lahat ng mga bayani noong malagim na yugto ng kasaysayan ng bayan, patuloy ang pananaliksik ng mga kasapi nito hinggil sa mga indibidwal pang nabiktima ng karahasan ng estado. “Ine-e-encourage namin ang mga communities na magsubmit ng nomination. Tapos, mayroong profile sheet tapos sasabihin na i-nonominate nila itong mga pangalan tapos ilalagay nila kung bakit,” ibinahagi ni Karla.Magkatapos nito, masusing iniimbestigahan ng mga mananaliksik sa Bantayog ang mga nominado sa pamamagitan ng paghahanap ng mga pangunahin at sekundaryang sanggunian. Nagsasagawa sila ng panayam sa pamilya, kaibigan, o sinumang nakakikilala sa nominado na makapagbibigay sa kanila ng impormasyon hinggil sa kabayanihang ipinamalas nito. Inaaral din ang mga testimonya at ilang mga ebidensya sa mga umiiral na literatura. Kapag natapos na itong proseso ng Research and Documentation Committee kung saan kabilang si Karla, ipinaabot nila ang kanilang mga natagpuan sa Board of Trustees para sa huling hatol. Idinambana ang unang lipon ng mga pangalan noong 1992 na kinabibilangan ng 65 na mga indibidwal. Mula sa datos noong 2019, 316 na mga pangalan na ang naka-ukit sa pader, sinasagisag ang panghabambuhay na pag-alala sa mga mamamayang hindi inalintana ang bangis ng diktadura upang ipagpatuloy ang ubos-kayang pakitutunggali sa mga puwersa ng kadiliman.
sa naratibo ng mga bayani sa panahon ng pagkalimot
Mga naratibo ng pagbalikwas Nahimok si Karla na ilaan ang kaniyang oras sa pagtatrabaho sa Bantayog simula 2013 dahil sa personal na ugnayan dito. Taas-noong ikinuwento ni Karla na siya ay anak ni Inocencio Ipong, isa sa mga bayaning pinarangalan noong 2012. Bago ang taon ng pagkilala sa kaniyang ama, hindi pa siya malay hinggil sa pag-iral ng Bantayog. “Wala naman sa akin kung i-ho-honor. Kasi ako, proud ako sa father ko, sa ginawa niya. Pero parang ‘di kailangan ipagngalangkadakan na i-ho-honor pa ang father ko. At first, no’ng mga researchers na nagta-try mag-reach out sa akin, cold ako. Pero, proud ako, kasi may ginawa siya sa bayan. No’ng day na of honoring, na-realize ko na hindi pala ito basta-basta.”Sinalaysayni Karla na noong isang taong gulang pa lamang siya noong 1982 ay dinakip at kinulong ang kaniyang ama nang 10 araw sa Metropolitan District Command Headquarters at Camp Catitipan in Davao City. Sinapit niya ang matinding tortyur mula sa kamay ng Philippine Constabulary. “Buti na lang nakita siya ng lolo ko, kasi kung ‘di siya nakita, malamang desap[aracidos] na rin siya.” Magkatapos ng negosasyon sa mga awtoridad, napalaya si Inocencio mula sa kamay ng mga puwersa ng estado. Noong Nubyembre 20, 1983 ay isa si Inocencio sa 12 na mga relihiyoso at lider sa simbahan na nakasakay sa M/V Cassandra patungong seminar sa Cebu. Dahil sa matinding bagyo ay lumubog ito at nagbunsod ng kamatayan ng mahigit 200 na mga pasahero, kabilang ang lahat sa grupo ni Inocencio. “May mga witnesses na nagsasabing dahil kulang ang life vests, iyong grupo nila tatay, sila na iyong nagbigay ng vests doon sa mga tao. Iyong last na nakita nila, noong mamamatay na sila tatay, nakita nilang nagpe-pray,” ani Karla. Dalawang taong gulang lamang si Karla nang pumanaw ang kaniyang ama, ngunit nasasariwa pa rin niya ang mga munting sulyap ng kaniyang mga ala-ala kasama si Inocencio. “Naalala ko sa kaniya, nagpe-play siya ng flute. Ang galing niya sa gitara. Iyon lang ang naalala ko sa kaniya, ang glimpse ko. A happyIsaface.”siInocencio sa mga biktima ng Batas Militar na kinikilala ng Republic Act 10368 o ang “Human Rights Reparation and Recognition Act of 2013” na minamandato ang ligal at moral na obligasyon ng estado na managot sa mga paglabag sa karapatan ng mga mamamayan noong rehimen ni Marcos. Binuo ng batas na ito ang Human Rights Victims’ Claims Board at Human Rights Violations Victims’ Memorial Commission.Sakasalukuyan ay mayroon ditong kabilang na 11,103 na mga biktima mula 1972 hanggang 1986 para sa mga kaso ng pagpatay at puwersahang pagwawala, tortyur, ‘di makataong pagtrato, pwersahang pagkulong, at involuntary exile. Naglaan ng 10 bilyong piso ang batas para sa reparasyon sa mga biktima. Hinalaw ang pondo rito mula sa mga deposito sa mga bankong Swiss ng mga Marcos na pinaglagyan nila ng mga perang dinambong nila sa sambayanan nang nasa katungkulan pa sila.Habang mayroong mga katulad ni Karla na ipinagmamalaki ang legasiya ng kanilang kapamilya, sinabi niya na mayroon pa rin silang mga kinakausap na pamilya ng ilang mga biktima na nabubulid sa takot na magsalita. “Noong panahon ng Martial Law, may families na buong pamilya sila kinulong. May mga families na takot magsalita. Confidential ang interviews. Takot sila magsalita.” Ngunit, aniya, dahil sa paglaganap ng mga maling detalye ngayon hinggil sa rehimen ni Marcos, marami na rin ang mga nagpapasya na lumabas sa kanilang kumportableng espasyo upang ilantad ang tunay na pangyayari noong Batas LamatMilitar.ng disimpormasyon at panlilinlangAyonsa imbestigatibong artikulo ni Gemma Mendoza, ang mga naglipanang pantasya hinggil sa panahon ng Batas Militar lalo na sa panahon ng halalan ay bahagi ng malawakang kampanya ng disimpormasyon at paggamit ng malawig na network upang itulak ang mga detalyeng ito sa espasyo ng social media.Binabatikos din ang pasya na pahintulutang ilatay sa Libingan ng mga Bayani si Marcos bilang isa sa mga salik na ibayong binigyang lehitimisasyon ang pagpapabango sa marahas na bahagi ng kasaysayan ng bayan. “Pag paparangalan mo na isa siyang bayani, it’s a way of distorting our history. Bayani ba na matatawag na marami kang pinatay, marami kang tinortyur, na marami ka under your jurisdiction ang walang awang minsaccre ng mga sundalo na sumusunod ng order? Nagdadagdag siya ng inhustisya at ng sakit sa pinagdadaanan ng mga pamilya ng mga biktima,” panaghoy ni Karla. Pinuna rin ni Karla ang implikasyon ng pagpapahintulot na tumakbo si Ferdinand “Bongbong” Marcos Jr. bilang pangulo gayong bahagi ng kaniyang kampanya ang pagwawasiwas ng kasinungalingan. “Lalo na ngayon na tumatakbo si Marcos Jr., part doon sa pagtakbo niya sa pag-sanitize sa kung ano ang tunay na nangyari no’ng Martial Law. Siya mismo ay sinasanitize nila at gusto nilang i-glorify iyong Martial Law na golden age raw iyon. Instead na turuan nila ang mga tao na maging kritikal, kung ano ang facts, gusto nilang i-erase kung ano ang nangyari no’ng panahon na iyon.”AniKarla, walang kaluluwa ang mga Marcos na gustong panatilihing mangmang ang mga mamamayan at piringan sila mula sa paggagagap sa katotohanan.“Inthefirst place, naging part ka doon. Nakinabang ka doon. Hanggang ngayon, ‘di pa rin naibabalik ang ill-gotten wealth. May mga ebidansya naman na totoo silang nagnakaw. For a long time, nakinabang ang family, naging part ka doon. Kung ano ang naging kasalanan ng ama, nakinabang ka roon,” giit ni Karla. Habang hinaharap ang kakapusan sa pinansyal na kapasidad na dahilan ng pagsibol ng mga hamon sa pagpapanatili ng istraktura ng Bantayog, naging mabigat din sa bahagi nila ang pangangailangan na humarap sa ‘trolls’ sa proseso ng pagpapanatili ng kanilang presensya sa social media. Sa kabila nito, mahigpit pa rin na pinanghahawakan ni Karla ang kaniyang mga prinsipyo. “Pumasok ako rito, na I’m not here for money. Pumunta ako rito para tumulong doon sa pageducate, sa pagpapayaman ng ating kasaysayan. Kahit anong mangyari, kahit ano mang hirap ang dinadanas ng Bantayog, financially, nandito pa rin Pagpasankami.” sa pagpapatuloy ng EDSA Para kay Karla at kaniyang mga kasamahan, nanatili ang pangangailangan na ipagpatuloy ang mga sinimulan sa EDSA nang sa gayon ay hindi na lamang mayurakan ang mga tagumpay nito. “Sa tingin ko, iyong laban against historical distortion, isa siyang protracted na laban. Isa siyang matagalan na laban. Pero for now, step by step, may mga ginagawa ka. Supposedly, sa time na iyon [pagpapatalsik kay Marcos], sana nailaban natin na mailagay sa DepEd curriculum iyong history ng Martial Law. Iyon ang isa sa gusto nating ilaban, iyong i-push iyong mailagay ang Martial Law doon sa curriculum,” paliwanag ni Karla.Diniinan niya ang pangangailangan na magtuon sa pag-aaral ng kasaysayan bilang krusyal na hakbangin tungong paggupo sa mga kasinungalingan. Sa kaniyang pagtingin, ang pag-aaral ng nakaraan ay dapat na ituring bilang isang kolektibong kilusan na hindi lamang gawain ng ilang mga indibidwal o institusyon, bagkus ay responsibilidad na dapat gampanan ng buong lipunan. “Dapat hanggang ngayon, maging vigilant tayo. Ito ang tinuro ng kasaysayan natin. May similarities noon at ngayon. Maraming mga documented at undocumented killings. Hanggang ngayon, humihingi ng hustisya ang families. Iyong drug war, iyong killings sa communities, at farmers.” Puno ng pag-asa kahit na lipos ng krisis, tiwala si Karla sa kakayahan ng kasalukuyang henerasyon ng mga kabataan na ipagpatuloy ang krusada tungong katarungan. Banggit niya, dapat na gamitin ng lahat ang kanilang sariling mga kakayahan upang magambag sa pagsusulong ng katotohanan. Sa panulat ni Eduardo Galeano, pinaliwanag niyang hindi pipi ang kasaysayan. Anumang tangka na sunugin, sirain, at magsinungaling hinggil dito, laging tatanggi ang kasaysayan ng sangkatauhan na itikom ang bibig nito. Nakabinbin ngayon ang hamon na ito sa sambayanang pinupuntirya ng mga halimaw na dati nang naibaon ng nagkakaisang lakas ng mga tagapagmandila ng demokrasya, katotohanan, at kalayaan.
Anumang tangka na sunugin, sirain, at magsinungaling hinggil dito, laging tatanggi ang kasaysayan ng sangkatauhan na itikom ang bibig nito."
ni Sean INGALLA 16 LATHALAIN
"...hindi pipi ang kasaysayan.
Tomo VI, Isyu Naglalapat2 ng mga bakas tungo sa mapagpalayang katotohanan
Bitag sa Bantayog
Pagpapatuloy
Mula rito, makikita pampaaralangpagturingpagkakahalintuladangsangkomunidadsapahayaganatsapamamahayagsalipunan.
17Ang Opisyal na Pahayagang Pampaaralan ng Marikina Science High School LATHALAINEnero 2022-Hulyo 2022
PagpatikMuling
Kasabay ng mga limita syong dinulot ng krisis pangkalusugan sa edukasyon ang pangangailangan para sa pag-aangkop ng mga nak agawian sa online. Kabilang sa mga apektado nito ay ang extra-curricular na aktibidad ng mga mag-aaral na naglalayong mapagy abong ang kasanayan ng mga mag-aaral sa kanilang napiling larang, at isa sa mga ito ay ang pampaaralang pahaya gan o campus publication. Sa isang sarbey na isinagawa ng The Shoeland X Ang Sapatusan sa komuni dad ng Marikina Science High School, 64 mula sa 67 na mag-aaral at guro ang nagsabing mahalaga para sa kanila ang pagkakaroon ng pampaaralang pahayagan.Ayonsa resulta ng pananaliksik, ang tatlong pangunahing layunin ng pampaaralang pahayagan ay ang pagbabahagi ng impormasyon hinggil sa nagaganap sa loob ng paaralan, pa ghasa sa kasanayang magsulat ng mga mag-aaral, at pagbibigay ng kaalaman hinggil sa mga panlipunang isyu. Dagdag pa, 66 mula sa 67 na magaaral at guro ang nagsabi na mahalaga para sa kanila ang pamamahayag sa pangkabuuang esensya nito. Pinili rin ng 63 sa mga sumagot ang pagbabahagi ng impormasyon hinggil sa panlipunang isyu, 62 ang pagsasaliksik at pagpapabatid ng katotohanan hinggil sa mga susing usapin sa lipunan, at 51 ang pagbibigay ng plataporma saa mga mamamayan para magpahayag ng kanilang saloobin bilang mga panguna hing layunin ng midya. Mula rito, makikita ang pagkaka halintulad sa pagturing ng komunidad sa pampaaralang pahayagan at sa pamamahayag sa lipunan.
ampanaySang ShoelandTheX Ang Sapatusan kina G. Galcoso Alburo, Super bisor sa Filipino, at Gng. Janet Cajuguiran, Superbisor sa Ingles, ng Schools Division Office – Marikina City, sinabi nito na aabot sa 6 mula sa 17 na pam publikong elementaryang paaralan sa lungsod lamang ang mayroong sariling pahayagan.Nasa7mula sa 16 na pampubliko at 2 mula sa mga pribadong paaralan naman ang mayroong pahayagan sa sekondaryang antas. Ang mga pa hayagang ito ay hindi rin palagiang nakapaglalabas ng dyaryo at ang ilan ay gumagawa lamang para sa pambansang paligsahan ng mga pampaaralang pahayagan.Ayonkay G. Alburo, ang maliit na bilang na ito ay dahil boluntaryo para sa mga paaralan ang pagtataguyod ng sarili nitong pahayagan, at mayroon ding mga kontribusyon at journalism fee na hinihingi para rito. Dagdag pa, hinahadlangan din ng kakulangan sa pondo at kahirapan sa lakas-tao ang masikhay na pagpapaga na sa mga ito. Kaugnay nito, itinala ni G. Alburo ang mga suliraning nararanasan ng mga pampaaralang pahayagan sa lungsod bago pa magkaroon ng pande mya.Una na rito ang kahirapan sa pagtatakda ng araw para sa pagsasanay ng mga mag-aaral o training schedule. Madalas umano na pasingit-singit lamang ang pagsasanay ng mga magaaral sa pagitan ng mga klase kung kailan may mailalaan na oras ang gurong tagapayo. Sa mga pagkakataon namang hindi nakapagsanay nang maayos ang mag-aaral, kaakibat umano nito ang pagpatnugot at pagwawasto ng gurong tagapayo sa nilalaman ng sulating gina wa ngNariyanmag-aaral.dinang problema sa pondo. Ayon kay G. Alburo, madalas daw ay ito pa ang unang tinitingnan ng mga pa hayagan. “Wala namang fund bakit pa ako mageeffort na bumuo ng dyaryo,” pagsipi ni G. AlinsunodAlburo.saRule V, Section 1 ng R.A. 7079 o ang Campus Journalism Act of 1991, ang pondo ng isang pampub likong pampaaralang pahayagan ay dapat na manggaling sa inilaang pondo ng gobyerno sa paaralan, donasyon, at advertisements ng paaralan. Kung ipagpapalagay naman na mayroong sapat na pondo ang pahaya gan, ang sumunod naman umanong suliranin ay ang sa mismong paggawa ng dyaryo. Binigyang diin ni G. Alburo na magkaiba ang kalagayan ng pahaya gan sa elementarya at sekondaryang paaralan.Ayonsa kaniya, karamihan sa mga mag-aaral sa sekondaryang antas ang independent learners na at may kakayahang gumamit ng gadgets at mga programs nang mag-isa.
“Sa elementary hindi ganon. Kailan gan iguide lahat ng iyon [ng guro]. Kasi kung si teacher ay hirap sa ganoon, maghahan ap siya [natudyanteesngmaalam teknolohiya]saat kung wala siyang mahanap, another problema na naman iyon,” paliwan ag ni G. NangAlburo.tanungin naman hinggil sa karanasan ng mga pahayagan sa ilalim ng distance learning, sinabi ni G. Alburo na mas nadagdagan lamang ang mga suliranin nito.“Nariyan iyong modality. Syempre sa modality natin ngayon, iyong galaw natin napaka limitado,” banggitKaragdagan,nito. nahihirapan din uma no ang mga pahayagan na makahanap ng mga mag-aaral na maging bahagi ng pahayagan sa online modality gawa ng mas mababa pa sa kalahati ng mga estudyante sa lungsod ang nasa ilalim ng online learning modality. Kasama rin sa mga salik na tiniting nan ayon kay G. Alburo ay ang academic ease. “Ayaw natin na nabobombard ung mga estudyante kasi aminin po natin na hindi naman lahat matatalino talaga o fast learners,” turan nito. Kasama rin sa mga salik na tinitingnan ayon kay G. Alburo ay ang academic ease. “Ayaw natin na nabobombard ung mga estudyante kasi aminin po natin na hindi naman lahat matatalino talaga o fast learners,” turan nito. Dahil may mga mag-aaral na kailangang gabayang maiigi sa ilalim ng distance learning, sinabi ni G. Alburo na hindi agad makaaagapay ang mga guro sa mga mag-aaral sa ganitong sistema sa usapin ng pamamahayag.Nabanggitdin ni G. Alburo na nag dodoble-doble ang trabaho ng mga gurong tagapayo ng mga pahayagan dahil karamihan din sa mga ito ay manunulat ng mga modyul. Ngunit sa kabila ng mga kahira pan sa pagpapagana ng pahayagan, tiniyak ng dalawang superbisor ang pagkakaroon pa rin ng daluyan para sa pagsasanay sa mga mag-aaral na magsulat.Pinaliwanag ni Gng. Cajuguiran na nakapaloob naman sa mga asigna turang English at Filipino ang mga kasanayan sa pagsulat at dito na lamang kumukuha ang mga guro ng awtput na pagbabatayan ng kanilang marka.“Talagang mahirap [magpagana ng pahayagan ngayon], pero hindi pa rin naman napapabayaan dahil naka-infuse pa rin naman ang pag-aaral ninyo ng journal ism sa curriculum,” pag bigay-diin ni Gng. Cajuguiran. pasulonghakbangmuntingMgaUpang mul ing nilanghindimag-aaralboluntaryolearning.ganbubuhayinimplementationsilanggurongatsosapaaralangangmapabuhaymgapampahayaganMarikina,nagpaabisinaGng.CajuguiranG.AlburosamgatagapayonamaaarimagkaroonngpartialkungsaanangmgapahayasailalimngdistanceBinanggitdinnadapatayangpagsalingmgasapahayagannangkinokompromisoangkapag-aaralatmaypermiso ng kanilang magulang. “Ang sinasabi natin sa mga teach er, partial [implementation] lang, kung sino lang ang may gusto [na sumali sa pahayagan]. Walang pilitan to address and to foster academic ease sa lahat,” sabi ni G.IpinabatidAlburo. din ni G. Alburo na mayroon na silang nagawang Monitor ing and Evaluation tool para masubay bayan kung ano-ano ang mga partikular na problemang nararanasan ng mga pahayagan at kung gaano kalaking ba hagdan ng mga mag-aaral ang sumasali rito kahit mayroong pandemya. Ayon kay Gng. Cajuguiran, bumuo na rin sila ng iba’t ibang aktibidad kasama ang mga gurong tagapayo sa lungsod partikular sa mga bagong kate goryang ipapasok sa pahayagan. Sinabi naman ni G. Alburo na nagsimula na rin silang magpadala ng mga gurong tagapayo para magsanay sa mga bagong kategoryang ito. Bilang pagtingin sa hinaharap, sinabi ni G. Alburo na “kung payagan na tayo magkaroon ng press conferenc es, syempre ibabalik na natin ang dati nating nakagawian na programa at plano.”Ngunit sa pagsasaalang-alang ng kasalukuyang kalagayan, pinayuhan ni G. Alburo ang mga gurong tagapa yo na partial lamang ang gawing paggana upang maisakatuparan ang academic ease para sa lahat.
Ngunit sa kabila ng papel ng pampaaralang pahayagan sa loob ng paaralan,lahathindingeskwelahansaMarikinaaymayroongkakayahangmagtaguyodatmagpagananito.Kahirapansapaggana
Pamamahayag sa gitna ng pandemya
Dibuho ni NATIVIDADAlthea ni Chryzel ALANO
ni
Ilaw ng NangungunaTahanan ang responsibilidad ng isang ina sa kanilang mga ginagampanan. Ayon kay Belen Nicolas, ina ng tatlong anak, isa sa pinakamahirap na sitwasyong kaniyang nakaharap bilang isang babae ay ang panganganak dahil hindi ito mahabang proseso pa ang kaniyang naranasan bago ito tuluyang makamit.
untinapananiniwalaangpananawestereotipongnililisanpanila.sapagtratosilapagkakataongkababaihanhindimapapantayangmalibanmatatalino,tatlonginaisangipinagpapasalamatpinakamahalagangngkasiyahanresponsibilidad,pinakamapanghamongmgalabisnanamanangnaisusuklikanyangmgaanakdahilangkaranasangniyabilangbabaeayangpagigingisangatnoong‘nabiyayaan’siyangsuplingna‘malulusog,atmababait’.PagkilalasaKapasidadIbinahagirinniBelennasakanilangmgahindigampanin,rinmadaliparasaangbawatnakakaranasnghindipatasnadahillamangkasariangtaglayBagamanhindirinlubusangngmgalipunan,rinsiyaunti-
“Matagal na paggagamot ang naranasan ko at taimtimang pagdasal sa Diyos na sana ay bigyan Niya kami ng aking kabiyak kahit isa,” saad niya. Bahagi rin ng pagiging isang ilaw ng tahanan ang pagpapalaki nang maayos sa kanyang mga anak upang manatili itong disiplinado kaya naman tungkulin nilang magsilbi bilang isang matibay na pundasyon.Nabanggit ni Belen na bagaman ito ang isa sa
Tomo VI, Isyu Naglalapat2 ng mga bakas tungo sa mapagpalayang katotohanan
na ring pinapahalagahan ang mga kababaihan.“Sapanahon ngayon 'di na binabalewala ang kapasidad ng isang babae,” banggit niya kasabay nang pagpapalinawag na pati ang mga babae ay kaya ring gawin ang mga nagagawa ng mga Masasaksihanglalaki.kahit na ang mga mabibigat na okupasyong gaya ng pamamasada ay ginagampanan na rin nila nang hindi alintana na ang mga trabahong ito'y ika nga para sa lalaki“Maylamang.mgababae na nga rin na namamasada ng dyip, tricycle or courier like grab or food panda.” wika niya.Batid ni Belen na ang dating minamaliit lamang na kababaihan ay nagtataglay din ng angking kakayahan kaya naman hindi dapat maging hadlang ang seksuwalidad upang mabigyan ang bawat isa ng oportunidad na sumubok sa isang bagay. “Mentally and physically pantay pantay lang,” aniya. Nang dumako sa usaping may kinalaman sa pamamahala ng kababaihan sa lipunan, hindi siya sumang-ayon sa palagay na hindi sapat ang kakayahang mamuno ang isang babae. Aniya ay nakaranas na ang ating bansa na magkaroon ng mga babaeng lider at naging maayos naman ang kanilang pamamalakad sa bansa.“Marami na ring mga presidente na babae sa maliit o malaking kompanya.” dagdag niya. Pag-usad Mula sa Nakaraan Noong hindi pa sinasakop ang Pilipinas ng ibang bansa, hindi umiiral ang diskriminasyon sa pagkakaiba ng kasarian ng mga mamamayan. Ang mga kababaihan sa panahon na iyon ay mayroong pantay na karapatan, maging sa pangkabuhayan o politikal man na aspeto. Subalit, nagbago ang lahat nang nagsimulang kolonyahin ang ating bansa dahil sa impluwensya ng mga mananakop sa pananaw ng mga Pilipino.Ngunit, kung ikukumpara ang pagtingin ng lipunan sa kababaihan noon sa kasalukuyan, hindi maipagkakailang nagkaroon na ng pag-unlad at sa paglipas ng panahon ay unti-unti na ring kinikilala ang kanilang mga kakayahan. Habang tumatagal ay nabibigyan na sila ng mas malawak na oportunidad upang mapasukan ang mga hanap-buhay na noon ay kalalakihan lamang ang may pribilehiyong nakararanas.
Minsan man ay tinuturing na walang silbi, ang kanilang kadakilaan ay higit pa ring namamayani. Kung noon ay sadyang binabalewala ang mga kababaihan, masasaksihang sa paglipas ng panahon ay nagkakaroon na sila ng boses upang mapanumbalik ang mga oportunidad na maging bahagi rin ng pag-unlad ng lipunan. Bagaman hindi pa rin tuluyang nawawala ang mga estereotipikong mas nakatataas ang mga kalalakihan kaysa kababaihan, hindi nito pinapahiwatig na wala na ring pag-unlad na nagaganap. Sa kasalukuyan, nakatatamasa na rin ng karapatan ang mga kababaihan na noon ay hindi ipinagkakaloob sa kanila dahil sa kanilang kasarian. Nagagawa na rin nilang manguna sa iba’t-ibang aspeto, maging trabaho o edukasyon man, na dati ay bihira lamang mangyari dahil sa limitadong pagkakataong mayroon sila. Ngunit, sa kabila ng naging bunga ng kanilang pagpupunyagi upang makikilala ang kanilang kahalagahan, hindi pa rin madali ang landas na tinatahak ng mga kababaihan. Bukod sa kinakailangang maging matatag upang mairaos ang pamilya, hindi rin biro ang pagharap nila sa nagdududang pagtingin ng lipunan.
“Noong araw kasi kuntento na ang babae na sa bahay lang at hinahayaang lalaki maghanapbuhay para sa pamilya,” saad ni Belen habang inaalala kung paano inaasahan ng lipunan ang mga kababaihan na manatali lamang sa kani-kanilang tahanan upang gumawa ng gawaing bahay noon. Sa gitna ng pagbabalik-tanaw, dito niya rin mas higit na nakilala ang reyalidad na kinakaharap ng mga kababaihan sa panahon ngayon. Kung pagmamasdan ang pag-ikot ng buhay ng karamihan sa mga mamamayan, hindi magiging sapat ang salaping pantustos sa pamilya kung tanging ang haligi ng tahanan lamang ang maghahanapbuhay.“Sakasalukuyan hindi na uso or pwede,” agad niyang sambit mula sa kanyang mga nasasaksihang sitwasyon sa kasalukuyan. Aniya na dahil hindi na madaling mairaos ang pamumuhay ng bawat mamamayan, lalo na sa gitna ng pandemya ay talagang kinakailangan na ring tumulong ng angkinakaharaplahatnalipunansasumusukongnagpapatunayanganghindiKasalungatkababaihan.itokungpaanohinayaangmagtrabahokababaihannoonngunit,kahulugannamannitoangnahindisilabumaklasmulanakagawiangpagtinginngsakababaihanatpatuloypinapatunayangsakabilangngkanilangpangmamaliitnaayhindimabubuwagkanilangkadakilaan.
Marielle ORBONG 18 LATHALAIN
Kung ang mundo’y patas sa lahat, hindi na nila kailangan pang magpakahirap upang makamit ang karapatang kanilang ipinaglalaban. Hindi na nila sisikapin pang matanggap ng lahat sapagkat ang daigdig ay isa nang paraiso kung saan ang lahat ay mayroong pangkalahatang kapayapaan at pagkakaisa. Sa kabila ng katotohanang sila ay buhay at patuloy na nagsasaboy ng mapagpalayang kulay, ang karamihan ay nananatili pa ring sarado sa konsepto ng pagrespeto at pagtanggap, na siyang dulot ng patriyarkal at konserbatibo ngunit hipokritong lipunan. Habang ang progresibong pagtanaw ay nasa rurok nito sa ilang mga bansa sa Kanluran, na pinatutunayan ng pagpapatupad ng pagpapakasal ng parehong kasarian, at sa mga kaso ng Belgium, Iceland, Ireland, Luxembourg at Serbia kung saan ang kanilang mga pinuno ng estado ay hayagang lesbian o gay, ang mga natitirang bahagi ng mundo ay naiwang nagnanais pagdating sa mga karapatan ng LGBTQIA+ at pagtanggap sa mga ito. Isa na rito si Darren Lopez. Nang minsa’y maglakad sa mga lansangan, malay siya sa pagsulyap ng mga tao sa kaniya at pinag-uusapan sa likuran nito. Pagkatapos ang ilang saglit, may mga dumaan sa kaniyang tabi at bumulong ng mga salitang “hindi normal” o kaya naman ay “salot.” Sa katapatan at kababaang-loob, ibinahagi ni Darren, 17, ang kaniyang danas mula sa kahihiyan, paano ito nananaig sa ating lipunan, at kung paano nagbigay-daan ang kaniyang pagiging bukas tungo sa pagpawi ng mga perhuwisyo at higit sa lahat, labis na pagpapahalaga ng sarili. Sa Kanilang Lente Si Darren ay kasalukuyang nasa matanggihan mula ng mga kaibigan, pamilya, at mga taong malapit sa kaniya. Nang walang sinumang malapitan ukol dito, kaniya itong kinimkim sa sarili at hinayaang“Sadyanglumipas.alam ko lang na ‘di ako tulad ng mga lalaking nakatutugma ko sa paaralan, telebisyon at sa loob ng aming tahanan. Hindi ko naman ata kailangang ipagsabi sa iba kung ano ako, ipagbahala ko na lamang sa kanilang sariling kaisipan kung ano ito,” ani Darren. Ayon sa kaniya, noong bata pa lamang ay ramdam niyang kakaiba siya kaysa sa mga nakasasalamuha niya. Normal na sa kaniya ang pagkilos nang mahinhin kung kaya’t nang kuwestiyuhin ang sarili, walang masyadong naging pagbabago sa kaniyang pang-araw-araw na buhay.“Noong nasa prep ako, una kong naranasan na pagtawanan o laitin at asarin. Dahil hindi ko alam na nilalait na pala ako, patuloy ko na lamang ginagawa ang palagi kong ginagawa. Ngunit maayos na ang aking kalagayan dahil ‘yon lamang ang naging masamang nangyari sakin at kalaunan ay kanilang natanggap ito,” saad niya. Sa ganitong palagay, kaniyang napuna kung paano niya nakikita ang pagtanggap ng lipunan sa LGBTQIA+ kung saan siya nabibilang. “Sa bansang Pilipinas, sa mga gilidgilid ng bawat eskinita minsa’y maririnig mo ang salitang ‘salot’ na madalas itinatawag sa mga LGBT sa kanilang pamayanan. Hindi mo rin maikakaila na unti-unti nang nagiging komportable ang ilan mula sa kanilang pagtatago na sila ay ‘normal’ o ‘straight,” aniya. Marahil ang internet ang madalas nakapagbubuklod sa mga taong kasama rito, batid ni Darren na hindi maiiwasan ang pagtatrato ng mga matatanda sa kanila na tila parang basura lamang at dapat mayroong maipagmalaki upang maging katanggap-tanggap sa kanilang tahanan at lipunan. “Hindi sa pagiging ambisyoso, ngunit ang madalas kong marinig ay ang pagnanais ng ilan na tanggapin na lamang kung ano sila at huwag ituring na malas lang ng lipunan at nakayAsexual,tapak-tapakanmaaaringdahilwikanganila,kamiaytaorin.”LigtasnaKanlunganAngLGBTQIA+ayinisyalnanagsasamangtumutukoysamgataongLesbian,Gay,Bisexual,Transgender,Queer,Intersex,atibapa.AyonDarren,silaangmgataosamatangibaaymadalastaguriang“hindinormal.”
Ang buhay na katotohanan
19Ang Opisyal na Pahayagang Pampaaralan ng Marikina Science High School LATHALAINEnero 2022-Hulyo 2022
Pride & Prejudice ni Maria Rodriguez
Bagaman unti-unting binabago ng lipunan ang pananaw nito tungo sa paglikha ng espasyong may pagtanggap para sa komunidad ng LGBTQIA+, malayo pa ang dapat na marating nito. Kahit na ang Pilipinas ay itinuturing na ‘Most Gay-Friendly Country in Asia,’ ang ating kababayang LGBTQIA+ ay patuloy na dumaranas ng mga hamon tungong ganap na “Pagdududapagtanggap.sa kanilang sarili. Maaari rin nilang isipin at kuwestiyunin ang kanilang sarili kung normal ba ang kanilang nararamdaman na kadalasang naikukumpara nila sa kanilang mga kasama sa bawat araw,” paliwanag ni Darren ukol sa mga danas ng homosekswal.DitosaPilipinas, pinangangasiwaan ng mga kasapi ng LGBTQIA+ ang LGBT Hate Crime Watch upang masubaybayan ang mga krimen laban sa mga homoseksuwal. Sa kasamaang palad, ipinapakita ng mga pananaliksik ang pagtaas ng porsyento ng mga karahasang krimen tungo sa komunidad na ito bawat taon. Ayon sa pananaliksik ng Philippine LGBT Hate Crime Watch ukol sa karahasan laban sa populasyong LGBTQIA+ sa Pilipinas, humigitkumulang 141 pagkamatay ng mga LGBTQIA+ na may iba't ibang motibo ng poot o pagkiling, pagpatay, at diskriminasyong karahasan na naiuugnay sa oryentasyong seksuwal at pagkakakilanlang pangkasarian ang naidokumento sa mga ulat ng midya at testimonya mula noong 1996. “Diskriminasyon, karahasang seksuwal o rape, ‘di kanais-nais na lenggwahe at mga titig, at iba pang uri ng pang-aabuso,” ayon kay Darren ang ilan sa mga bagay na maaaring maranasan ng isang taong napapabilang sa komunidad ng LGBTQIA+. Bilang tugon, itinaguyod ang LGBTBUS o Bahaghari United Secularists Philippines, isang organisasyon na naglalayong ipaglaban ang mga karapatang sibil ng mga LGBTQIA+. Ito ay nagsisilbing ligtas na kanlungan para sa mga naaping miyembro at sumulong tungo sa pagkakapantay-pantay ng kasarian.“Mithiin ng LGBTBUS Philippines ay isang bansa kung saan ang mga karapatan ng bawat LGBT ay iginagalang at itinutupad, may kakayahang mamuhay nang may dangal, walang pagtatangi tungo sa kanila, at hindi inuusig dahil lamang sa pagiging miyembro ng komunidad ng LGBTQIA+,” wika ng grupo sa isang pahayag. Ipinahiwatig ni Regie Pasion, Pangulo ng LGBTBUS, ang pagsisikap ng organisasyon para sa mga ligal na karapatan ng mga LGBTQIA+ na maprotektahan at igalang sa mga gawain ng gobyerno at mga proyekto ng kasamakomunidad, ang pagbibigay ng mga benepisyo, pangangailangan, at serbisyo na mahalaga para sa personal na kapakanan at pag-unlad ng mga kasapi nito.“Sa pamamagitan ng pagtiyak na ang mga LGBT ay may karapatan pagdating sa mga benepisyo ng ating mga proyekto at aktibidad, ito ang magbibigay daan tungo sa positibong pagbabago ng kanilang sariling komunidad at kapaligiran. Sa katapusan, ang bawat mamamayan ay makikilala at pantay na mabibigyan ng kahalagahan at paggalang,” aniya. Binigyang-diin din ng organisasyon ang kahalagahan ng pakikisangkot, pagprotekta, at pagbibigay kapangyarihan sa mga kabataang LGBTQIA+ dahil ang sama-samang pagpupunyagi ng buong komunidad ang bubuo sa isang mas epektibo, positibo, at mabuting Pagbabagonglipunan.IbayoHaloskahitsaanpumunta si Darren, napapansin niya ang ilan sa mga kasapi ng komunidad ang dumaranas ng diskriminasyon at karahasan gawa ng isang lipunang pinamumugaran ng mga mapanirang paniniwala at tradisyon. Sa loob ng ilang mga dekada, ang kalagayan ng komunidad ng LGBTQIA+ ay kabilang sa mga problemang halos hindi natutugunan ng modernong lipunan, na makikita sa tumataas na bilang ng mga krimen ng pagpatay, pagbatikos, at misgendering. “Hiling ko lamang ay tanggapin nila na may mga paniniwala at mga kulturang hindi tama o ayon sa napapanahon ngayon. Lalo na ang mga kasabihan ng mga nakatatanda at kanilang mga aral na minsa’y nalipasan na ng panahon. Hindi lamang dahil sila’y matanda ay palagi na sila ang nasa tama, dahil sa kanila rin nagmumula ang mga pangaral ng mga tao ngayon dahil sa kanilang mga pag-iisip,” puna ni Darren. Kaniyang binigyang-diin ang kahalagahan ng pagbibigay kapangyarihan sa isa't isa at pagmamalaki sa kanilang sariling pagkakakilanlan.Angpagkakaroon ng bukas na isipan ang siyang mag-uudyok ng higit na pagpapahalaga sa sarili at mabuting halimbawa para sa kanilang mganahinayaanKaugnaykapwa.nito,hindiniDarrenmagwagiang perhuwisyong mayroon ang ibang tao sa kaniya. Bagkus, patuloy na itinutulak ang kaniyang sarili at mga katiwala patungo sa panibagong kinabukasan. “Buksan nila ang kanilang isipan at matutong tanggapin ang kanilang kapwa. Nabubuhay tayo sa isang modernong mundo kung saan ang lipunan ay patuloy na umuunlad. Ganoon rin sa amin. Karamihan sa mga LGBT ang maraming naiambag para sa aming komunidad na nararapat lamang parangalan, irespeto, at hindi minamaliit,” wika niya. Ang diskriminasyon ay isang kritikal na hamon na hanggang ngayon ay kinakaharap ng mga LGBTQIA+ sa Pilipinas. Kaugnay nito, may isang panukalang batas na naglalayong wakasan ang diskriminasyon sa mga kasarian: ang Anti-Discrimination Bill o ang Sexual Orientation and Gender Identity Expression (SOGIE) Equality Bill na iminungkahi ng Kongreso noong 2000, sa pamamagitan ng pagpaparusa sa mga taong sangkot sa diskiminasyon. Ngunit sa kabila ng dalawang dekada, ang iminungkahing batas ay hindi pa rin pumapasa sa lehislatura. Ang pagsulong na ito sa pagkakapantay-pantay at pagpawi ng diskriminasyon ay mahalaga sa pagpapatibay ng katarungan para sa isang minoryang grupo ng lipunan na kumakaharap sa mga perhuwisyo. Sa gitna ng kawalan ng katiyakan, pagtanggi, at pagtutol, huwag magduda sa kakayahan ng isang grupo ng mga tao na baguhin ang mundo at higit sa lahat, ang kanilang sarili. Ito ang panahon kung saan ang pagbabago ang siyang nagiging buhay na katotohanan.
Ayon sa Commission of Elections (COMELEC), 37 milyong botante ang kabilang sa 18-41 na age bracket. Binubuo nito ang 56% ng kabuuang populasyon ng rehistradong botante. “Itong eleksyon, kung nasa perspektibo ng kabataan, pagbibigay sya ng pag-asa kasi may pagkakataon para baguhin ang kinalalagyan natin ngayon,” sabi pa ni Uba. Binanggit din niya na napakaraming kapabayaan ang nangyari sa administrasyong Duterte mas lalo na nung pandemya kung kaya ngayon lang nangyari ang tipo ng eleksyong pambansa kung saan bolunterismo ang Pinabulaanannangingibabaw.niCaballerona ang eleksyong ito ay hindi lamang usapin ng anim na taon, kundi usapin siya ng panlipunang hustisya mula sa “utang na dugo” ng mga nagdaang administrasyon katulad nina Ferdinand Marcos Sr. at Gloria Macapagal-Arroyo. Kung muling maihahalal ang miyembro ng pamilya ng diktador, mas lalo lang madadagdagan ang utang nito. Ang panawagan nilang dalawa sa kabataan ay magmulat, magorganisa, at magpakilos. Magmulat sa pamamagitan ng patuloy na pag-aral sa lipunan. Mag-organisa sa lugar na iyong saklaw, sa kahit anong sulok pa man iyan ng lansangan, ng eskwelahan, ng simbahan, at kung saan pa may kabataan. At magpakilos sa iba’t ibang porma upang mairehistro ang panawagan ng bayan. “Sa nakaraang mga buwan, sa tingin ko naman kung dito yan sa Lungsod natin sa Marikina, naipakita natin iyan na ang boses ng mga kabataan ay mahalaga para sa ating kapakanan, karapatan, kasarinlan, kalayaan, at iba pang mga isyung panlipunan,” saad ni Uba. Dagdag niya, huwag isipin na ang kabataan ay ang magiging Messiah, tagapagligtas ng mga mamamaya dahil lagi’t lagi ang masa ang magdudulot ng pagbabago sapagkat hindi lahat ay nagtatapos sa eleksyon. Aniya, ang kabataan ay hindi nahihiwalay sa masang“AngPilipinolagi’tlaging magiging hamon sa atin ay, lumabas doon sa karaniwang set-up ng pag-aaral. Lumabas doon sa komportableng klase ng pamumuhay natin at lumubog sa basic masses upang alamin kung ano yung suliranin na kinakaharap nila at maturol kung ano yung ugat ng mga suliranin na iyon,” sabi ni Caballero. ni: Chevin GEALONE ni PORRAS
Paglakbay tungo sa eleksyong magpapanalo sa masa
Dibuho
Blessyl
20 LATHALAIN
Sa likod ng pagpalit ng uupo sa pinakamataas na puwesto sa bansa ay masasaksihan ang paghakbang ng kabataang hindi magpapahinga hanggang sa makamit ang maginhawang kinabukasan para sa masang Pilipino. Binigyan ng Saligang Batas 1987 ang mga Pilipino ng karapatan na bumoto sa kanilang ninanais na kandidatong mamahala sa bansa. Ilang taon na rin ang nagdaan at nabibigyan na rin ng kapangyarihan ang mga pampublikong opisyal na may kaso na tumakbo, kabilang na rito ang anak ng pinatalsik na diktator na si Ferdinand “Bongbong” Marcos Jr. Makabago na rin ang paraan ng pangangampanya. Ayon sa pag-aaral ni Ross Tapsell, higit 90% ng mga Pilipino ang umaasa sa social media sites upang kumuha ng naisangkampanyangngkumparamabigatKPLPhilippinesestudyantepagmahalatpinakamataongmgangpagtaas(MAPAPJODA)Operatorsngayisyungmaykaniya.elektoralnasaaymitingMalanday,pangangampanyaTeam,nagsagawaibangnoongSamgaaktibongPagkakaisangeleksyonKabataansasaCaballerotaumbayan.nakasaalang-alangnadito,krisissiyangnitowalangngpangpagtanim2016misimpormasyonmaaariitongkaugnayanmadaliKabilangimpormasyon.nasaimpormasyongnilangmasagapayiyongmaysaeleksyon.Madalingmaipalaganapkayanamanitonggawingsandataparasananasuboknanoongnaeleksyonsapamamagitanngng“trolls”saFacebookatibawebsites.NanganganibangdemokrasyaPilipinasdahilsapropagandangkatotohananatangtinutudlaayisipanngordinaryongmasanamauunangmagdusatuwingmayatkapabayaannggobyerno.DahilmayilangkabataangnaniniwalaangpangangampanyaaydapatsakapakananngKabilangnaritosinaEngelsatCarlUbanasiyangkabilangmgapumupuntasamgakomunidadMarikinaupangikampanyaangPartylist(KPL)ngayong2022.hakbanginBilangfull-timenaaktibista,nag-oorganisasiCaballeronggawainparasamgakampanyanila.hulingarawngpangangampanyaika-7ngMayo,siyaatangiba’torganisasyonsaMarikinaayngMobilePropagandapagkabitngposters,mulingsaBarangayatpaglahoksalokalnadeavance.“Iyongkampanyanamankasisinusubukangiintergratedoonisyungpambayannasupposedlydapatnamantalagakaugnayngnapangangampanya,”ayonsaIlansakanilangaktibidadnakinalamansapagpapalaganapngpambayannaisinakatuparanang“businangbayan”saterminalMarikina-Pasig-PaterosJeepneyandDriversAssociationukolsapatuloynangpresyonglangis,pagkasaAlternativeLearningSchoolsakabataansaMalanday,nasiyangbarangaysalungsod,kalampagansamgatalipapaukolsangmgapresyongbilihin.BinanggitdinniCarlUba,ngUniversityoftheDilimanatkasapingMarikina,natunaynamasangmgahulinilanggawainnoonmganakaraangarawpangangampanya.Ngunit,angpambansanamanaypagtutulunganngmgasektornagsisikapparasakanilangmga kandidato, kabilang na ang KPL. Ang KPL ay ang nag-iisa at tunay na kinatawan ng kabataan sa Kongreso ng Pilipinas. Ilan sa mga batas na naipasa ng partylist ay Universal Access to Quality Tertiary Education Law at Free Wi-Fi Law. “May mga members tayo from Kabataan Partylist Marikina at kasama rin sa kampanya ang Sikhay, Sikhay Liwasang Kabataan, Nagkakaisang Kabataang Marikenyo, at Youth Vote for Leni Marikina,” kaniyang inisa-isa Dagdag pa ni Caballero, “Maliban pa roon sa mga kabataan-centric organizations na nabanggit natin, nandiyan din yung ibang sectors ng Marikina: yung workers, from urban poor sectors, mga manininda, jeepney drivers, at Candlekababaihan.”lightingceremony, flash mob, palengke run, at mga kilos protesta ang ilan pa sa kanilang mga kaganapan sa panahon ng Pagbukaspangangampanya.ngmgapintoAyonsadatosnina
Albert et. al, sa kanilang pananaliksik, ang kabuuang populasyon ng Pilipinas ay binubuo ng 58.4% na taong nabibilang sa lower class. Kung titignan, napakalaking porsyento ng boto ang magmumula sa sektor na ito. Isa sa pangunahing programa ng mga organisasyong pangkabataan sa Marikina ay ang “pagpakat” o pagtungo sa mga komunidad ng masang binubuo ng mga middle to lower class na pamilya upang mag-organisa. Madalas ay 5-15 na miyembro at mga volunteer ang pumupunta sa mga komunidad kada araw.Paliwanag ni Uba, “Kapag tayo ay pumapakat, ‘yong una mas pinapakilala ang Kabataan Partylist at ating mga pinaglalaban katulad ng 10k ayuda sa lahat, ligtas na balik eskwela, taos sahod sa mga manggagawa, at makataong solusyon sa pandemya.” Inamin nila na nagkaroon ng suliranin habang kalagitnaan ng kanilang pangangampanya. Nasipat nila na sila lang halos ang nagsasalita at pakilala lang nang pakilala. “Ang naging adjustment namin ay parang tinatanong muna namin sa una: “Hello po kuya, ate! Para po sa inyo, ano po ang tampok na isyu sa inyong community?” ani Uba. “Nang binanggit na isyu ng mamamayan, bibigyan ng tugon ng Kabataan Partylist at doon na ipapakilala.”Mahalaga para sa mga nagsasagawa ng house-to-house campaigns na magkaroon ng pagkakaisa sa mga isyung panlipunan sa pagitan ng nangangampanya at ng mamamayan. “Gusto natin na magparticipate yung masa, hindi lang sa panahon ng eleksyon o pagpapanalo ng kandidato, kundi doon sa kabuuang balangkas sa pagkakamit ng panlipunang hustisya,” pahayag ni Caballero. Sa kabuuan, lahat ng 16 na barangay sa Marikina ay kanila nang naikot upang mangampanya. Kadalasan ay positibo ang nagiging pagtanggap ng mga nakakausap nila at minsan pa nga’y nagkakaroon ng malalimang paguusap.Ngunit, hindi nila matatanggi na talamak ang naging black propaganda na nakarating sa masang pinaglalatagan ng kampanya. Ayon kay Caballero, sinusubukan nilang linawin at pabulaanan ang mga akusasyon na hindi naman totoo. Sa kanilang pangangampanya rin ay hindi pa rin sigurado na ilalaan nila ang kanilang boto para sa sinusuportahan na kandidato.Dagdag pa niya, “Hindi man maabot yung punto ng pagkuha ng boto nila, [mayroong] mag-aagree sa isyu. Pero hangga’t may unity, may pagkakataon kang makipagstruggle o subukan na maresolbahan ang kanilang nabanggit na isyu.”
Tomo VI, Isyu Naglalapat2 ng mga bakas tungo sa mapagpalayang katotohanan
Martsa ng Kabataan
Sunod na nakasalamuhangBagamandestinasyonmaramingtaoang mga kumakatok sa pintuan ng mga tagaMarikina, halos wala silang natanggap na negatibong reaksyon dahil sila ay parte ng kabataan. Ayon kay Uba, may lumilitaw pa nga na “Ah oo, mga kabataan kayo. Kailangan kayo [ng lipunan].Atdahil dito, malaki at malawak ang pagkilos ng kabataan ngayong eleksyon dahil sila ang may pisikal at intelektwal na kapasidad na mag-aral at lumabas sa mga komunidad.
Nawa’y maging taniman ng tubo, palay, at mais ang malawak na luntiang bukirin, hindi bilang himlayan ng mga bangkay at panawagan ng mga nakikibaka upang makamit ang malinis na hangarin ng pagkakaroon ng isang mayabong na agrikultura.
Batay sa datos ng institusyon ng Oakland, magmula nang umararo ang administrasyong Duterte noong 2016, nagkaroon ng 311 na dokumentadong pagpatay sa mga magsasaka, manggagawang bukid, at mangingisda na may kaugnayan sa mga kaso ng alitan sa lupa at adbokasiya ng repormang agraryo. Sa pantaunang datos ng United Nations High Commissioner for Human Rights (OHCHR), napatunayang ang mga tagapagtanggol ng mga karapatan sa lupa ay kitang-kita sa mga dokumentadong pagkitil sa mga tagapagtanggol ng karapatang pantao. At sa katunayan, mayroong malawakang pagpapalipas para sa gayong mga pagpatay sa bansa. Kabilang sa mga buhay na iwinaglit tulad ng kanilang mga sigaw ay ang 25-anyos na tagapagtaguyod ng magsasaka at pintor na si Marlon Madlos na pinaputukan ng hindi pa nakikilalang mga armadong lalaki sa Tagbilaran City noong ika-17 ng Marso, taong 2020. Makalipas naman ang dalawang linggo, habang naglalakad pauwi, ang 66-anyos na si Nora Apique, kasapi sa organisasyong magsasaka na pinaglaanan niya ng kanyang buhay — ay brutal na pinatay ng dalawang armadong lalaki na nakasakay sa motorsiklo sa labas ng barangay Patong.Noong ika-10 naman ng Agosto sa parehas na taon, si Randall “Ka Randy” Echanis, isang 72-taonggulang na lider ng aktibista na siyang naging instrumento sa pagtataguyod ng mga patakaran para protektahan ang mga karapatan ng mga magsasaka sa Pilipinas ay sinaksak ng mahigit 40 beses, at kinitil ng isang grupo ng mga salarin sa kanyang tirahan sa lungsod ng Quezon. Sa madaling araw ng ika-30 ng Disyembre, taong 2020 pa rin, kinaladkad ng Pambansang Pulisya ang mga pinuno ng komunidad ng Katutubong Tumandok mula sa kanilang mga tahanan sa Isla ng Panay. Siyam ang nakapila bago barilin sa gitna ng kalye, habang sampu naman ang inaresto at dinala. Ang mga pinuntirya ay yaong mga katutubong pinuno ng komunidad na matagumpay na naprotektahan ang kanilang lupaing ninuno sa pamamagitan ng pagkaantala sa pag-unlad sa Jalaur River Multi-Purpose Project Mega Dam.Sa hanay ng dokumentadong karahasan sa mga tagapagtaguyod ng agrikultural na karapatan, hindi ito maituturing na basta-basta o pribadong kaso ng pagpatay, ngunit isang malawakang pagpaslang laban sa mga magsasakang nakikibaka para sa isang kahangad-hangad na kinabukasan. Ang pamamaraan ng umano’y “pagpapaunlad” ng gobyerno sa aspeto ng agrikultura ay pagbibigay prayoridad sa komersyal na sistema ng agrikultura na direktang nagbabanta ng bingit sa karapatan ng mga magsasaka at mga katutubo sa kani-kanilang lupain at kabuhayan. Yaong mga nag-oorganisa at lakasloob na nakikibaka ay pinapatay o ‘di kaya’y ikinulong nang walang habas at kahabag-habag.Sapataposna
termino ng nasabing administrasyon, hindi pa rin nalalagyang-tuldok ang karahasang ipinapain bilang tugon ng mga nakatataas sa mga daing ng mga tagapagtanggol ng mala-esmeralda nilang tahanan. Hindi bababa sa 87 na agrarian reform beneficiaries (ARBs) at mga miyembro ng mga grupong sumusuporta sa kanila ang inaresto ng pulisya noong Huwebes, ika-9 ng Mayo, habang nililimas nila ang dalawang-hektaryang lupain na ipinasara dala ng alitan sa Barangay Tinang sa bayan ng Concepcion, lalawigan ng Tarlac. Sambit ng nangungunangkanilangalkalde, nagsampa umano ng reklamo ang Tinang MultiPurpose Cooperative laban sa sa mga ARB dahil sinira umano nila ang mga tubo na nakatanim sa lugar. Bago pa man isagawa ng Makisama ang kanilang “bungkalan” o proyektong kooperatibong pagtatanim, nilabanan nito ang kilos ng Department of Agrarian Reform (DAR) na muling suriin ang mga benepisyaryo ng apela ng kooperatiba ng Tinang. Bukod pa sa mga magsasaka’y inaresto rin ang tatlong estudyante mula sa Saint Louis University at University of the Philippines Baguio at tatlong boluntaryo mula sa na Kabataan Partylist Cordillera (KPL), na walang ibang intensyon kung ‘di ang damayan at tulungan ang mga magsasaka sa pagtatanim. Ngunit kung bubungkaling maigi ang kailaliman ng mga kaganapan, noong Pebrero, nagsagawa ng protesta ang mga ARB sa sentral na opisina ng sa Quezon City matapos maghain ng komento sa petisyon ng kooperatiba ng Tinang na rebisahin ang Certificate of Land Ownership Award (Cloa) na inisyu noong taong 1995. Ang tugon ay nilagdaan ng 94 na ARB na nagsabing ang DAR ay nakilala sila sa huling listahan noong 1995, o pitong taon matapos ang lupain ay sakop ng Comprehensive Agrarian Reform Program noong 1988. Ngunit umusbong ang balikong mga pahayag na ‘di umano hindi sila nakilala, o lumagda. Giit naman ni Villianueva, na siyang isa sa nagsilbing tagapagtatag ng naturang samahan, nagkaroon lamang ng errors sa proseso paglagda at paghahain ng papeles. Nang dahil dito, umabot sa pang-aaresto’t pangdadawit ng inosenteng mga indibidwal.Sailalim ng pandemya, tumaas din ang madugong digmaan laban sa droga, kung saan tumalon ng 50 porsiyento ang bilang ng mga taong napatay ng Philippine Drug Enforcement Agency. Sa kabuuan, tinatayang 8,000 at 24,000 katao ang nakitil. Bagama't ang mga pagpatay sa mga magsasaka ay hindi pumapantay sa kaparehong internasyunal na bilang ng pagkitil ssa giyera sa droga ng pangulo, nananatili itong umiigting na sitwasyon, at patuloy pa rin nang alon ng karahasan sa kamay na bakal ng gobyerno. Bilang isang mamamayang araw-araw kumakain ng kanin at siyang nakikinabang sa pagyuko at pagbababad sa araw ng mga magsasaka, hindi ko mawari kung bakit ganoon na lamang tratuhin yaong mga nag-aalay ng pawis at dugo para lamang may maipalamang-tiyan sa bawat miyembro ng pamilyang pilipino. Isang dumadagungdong na panawagan ang nais kong ihain, na palayain ang Tinang, at putulin ang nakasasakal na lubid ng karahasan sa kanilang mga leeg. Sa usaping baha-bahagdang mumunting hakbang ng pagtulong sa progresyon ng agrikultura, ating yakapin, ipagkasigawan, at tangkilikin ang lokal na mga produkto na nagmula sa ugat ng ating pagka-Pilipino. Hindi lamang upang maipagmalaki ang ating pagkakakilanlan, kung ‘di upang makapag-ambag sa pagbuo ng maayos na agos ng ekonomikal at agrikultural na kalagayan ng bansa. Bagaman kahit na limpaklimpak na bilang ng ordinaryong mga mamamayan ang magsikilos, hindi pa rin masosolusyunan ang nagliliyab na isyu ng karahasan kung ‘di magmumula sa mga nakataaas ang malawakang aksyon. Kung saan nagmula ang dingas ng problema, doon nararapat itong apulahin. Nawa’y maging taniman ng tubo, palay, at mais ang malawak na luntiang bukirin, hindi bilang himlayan ng mga bangkay at panawagan ng mga nakikibaka upang makamit ang malinis na hangarin ng pagkakaroon ng isang mayabong na agrikultura. ni Althea NATIVIDAD
21Ang Opisyal na Pahayagang Pampaaralan ng Marikina Science High School LATHALAINEnero 2022-Hulyo 2022
Kuhang larawan mula sa: scidev.net
“Magtanim ay ‘di biro, maghapong nakayuko. ‘Di man lang makaupo, ‘di man lang makatayo.” Marahil ay naging bahagi na ito ng masaganang ala-ala ng ating pagkabata. Isang awiting bayan na sinasalamin ang naratibo ng pagpapagal at pagkakayod-kalabaw ng mga taong naging dahilan ng presensya ng kanin sa ating hapag-kainan. Nakaiindak ngang tunay ang himig ng awitin, ngunit mapaiindak ka pa rin ba sa himig ng hiyawan ng karahasan?
Naglalapat ng mga bakas tungo sa mapagpalayang katotohananBALITANG PANDAIGDIG Tomo VI, Isyu 2 Ang Opisyal na Pahayagang Pampaaralan ng Marikina Science High School Enero 2022-Hulyo 2022
Tunggaliang Russia-Ukraine sa Kontektso ng Imperyalistang Girian Noong ika-24 ng Pebrero ng kasalukuyang taon, nagpakawala ang Russia ng mahigit isang daang misayl sa Kyiv, ang kabisera ng Ukraine, ayon sa isang opisyal ng Estados Unidos (USA). Ito ang nagpalala sa nagpapatuloy na krisis sa Ukraine na sa tala ng Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights (OHCHR) mula ng paglusob sa Kyiv hanggang nitong ika-1 ng Hunyo ay nagdulot na ng 4,149 patay at 4,945 sugatang sibilyan.Upang masuri ang nagaganap na krisis sa Ukraine, nakapanayam ng The Shoeland X Ang Sapatusan si Menchani Tilendo, ang Communications Officer ng International League of People’s Struggles (ILPS) at manunulat ng Bulatlat sa aspetong International Relations and Moral Struggle. Ang ILPS ay isang kontra-imperyalista at demokratikong pormasyon na sumasaklaw sa mga organisasyong nagmumula sa 40 na mga bansa sa daigdig. Nilalayon nitong mapagbuklod ang pagkilos ng mga mamamayan sa iba’t ibang bahagi ng mundo para sa demokratikong karapatan at laban sa imperyalismo.Pinaliwanag ni Tilendo na ang giyera ngayon sa Ukraine ay ginagawang entablado ng Russia para igiit ang impluwensya nito sa mundo at kasabay nito, umaaksyon din ang USA para panatilihin ang reputasyon nito bilang nangingibabaw na kapangyarihan sa buong Labanandaigdig.ngmga makapangyarihan Ayon kay Tilendo, kalakaran ng mga imperyalistang bansa na kapag nagkaroon ng banta sa monopolyo nito sa pandaigdigang kapangyarihan ay gagawin nito ang lahat para maprotektahan ang kaniyang hegemony o paghahari.Angkapangyarihang ito aniya ay nakaugat sa panghihimasok ng mga imperyalista sa mga mas mahirap na bansang sagana sa likas na Pinagtitibayyaman. naman nila ang impluwensyang ito sa pamamagitan ng pagtatayo ng mga base militar, pakikisangkot sa pulitika, at pag-aangkat ng mga sobrang produkto na siyang maghahabi sa ekonomiya ng dalawang bansa. Kaya kapag mayroong nagbanta sa impluwensyang ito ng isang imperyalistang bansa sa isa pang bansang may sariling soberanya, “worst case scenario, lulundo talaga siya sa giyera,” sabi ni Tilendo. Sa panayam, pinatungkulan ni Tilendo ang Russia at USA bilang mga imperyalistang bansa. Sa pagpapakahulugan ng MerriamWebster, ang mga imperyalista ay mga bansang gumagamit ng mga palisiya, praktika, o adbokasiya para palawakin ang saklaw ng kanilang kapangyarihan sa ibang bansa sa pamamagitan ng direktang pagsakop o ng pagkontrol sa pulitika at ekonomiya nito. Bilang resulta, sinasagkaan ng mga imperyalistang bansa ang soberanya ng bansang kaniyang sinasakop o kinokontrol. Ang soberanya ng isang bansa, ayon sa Oxford Languages, ay ang kakayahan nitong pamunuan ang sarili sa larangan ng pulitika, ekonomiya, militar, at iba pa. Sa pag-unawa kung paanong nasasagkaan ng mga hakbangin ng imperyalistang USA at Russia ang soberanya ng Ukraine, idiniin ni Tilendo na dapat paglalimin at lapatan ng konteksto mula sa kasaysayan ang nangyayaring panghihimasok.
ni Chryzel ALANO
Pagbuklat ng Kasaysayan Upang matakdaan ang hatian sa mundo ng imperyalistang USA at Russia, nagkaroon ng Minsk Agreement noong 1991 na, ayon kay Tilendo, humaharang sa pagpapalawak ng NATO patungong Silangang Europa kapalit ng pagbuwag sa pagkakahati ng Germany (noo’y nahahati sa East at West Germany), at paglansag sa Union of Soviet Socialist Republics (USSR) at sa Warsaw Pact. Ang NATO ay isang kontra-USSR na pandaigdigang alyansang pampulitika at pangmilitar ng USA, Canada, at iba pang kanluraning bansa na naglalayon umanong igarantiya ang kalayaan at seguridad ng mga miyembro nito. Ang Warsaw Pact naman ang katumbas na alyansa nito na kinabibilangan ng USSR at iba pang bansa sa silangan.Ngunitsa kabila ng pagkakaroon ng Minsk Agreement, patuloy umanong naging agresibo ang pagpapalawak ng USA sa prente ng NATO patungong silangan at papalapit sa teritoryo ng Russia. Patunay na rito ang pambobomba ng NATO sa Yugoslavia noong 1999, at ang “pagtatalaga ng USA” ng lider sa Ukraine –ang kasalukuyang pangulo ng bansa na si VolodymyrTaliwasZelensky.sakagustuhan ng administrasyon ng Russia, nagpahayag si Zelensky ng kagustuhang sumali sa NATO. “Yes we would like to join NATO and it will protect our integrity,” ani Zelensky. Kaya isa sa mga iginigiit ni Vladimir Putin, pangulo ng Russia, sa NATO ay ang hindi nito pagtanggap sa Ukraine gawa ng ito ay dating bahagi ng USSR. Pinahayag ni Putin na ang nakita nitong “the forceful containment of Russia” ay isang “forceful and immediate threat”. Ito ang naging pangangatwiran ni Putin sa pambobomba sa Kyiv nitong Pebrero 2022. Ang atakeng ito ay nagpalala sa RussoUkrainian War na nagsimula noon pang 2014 nang lusubin ng Russia ang Crimea, isang tangway sa Ukraine, sa layuning ibalik sa pamamahala ng Russia ang pro-Russian na rehiyon ng Ukraine. Mga Pangunahing Salarin Sa isang panayam, sinabi ng tagapagsalita ni pangulong Zelensky na nananatiling prayoridad ng Ukraine na makasali sa NATO at European Union (EU). Sinuportahan ito ng Foreign Ministry ng bansa at sinabing ang pagtanggap sa kanila rito ang magsisiguro ng kanilang seguridad. Ngunit bago pa man ito, nagpahayag na rin ang pangulo ng USA na si Joe Biden na bagaman sinusuportahan nito ang Ukraine laban sa Russia, wala pang plano ang NATO na tanggapin ang Ukraine bilang miyembro nito. Ito ay dahil umano sa banta ng pagkakaroon ng giyera sa pagitan nito at ng Russia.Sinabi ni Tilendo na nais ng pangulo ng Russia na si Vladimir Putin, “out of sheer pride,” na muling pamunuan ng Russia ang Ukraine kaya naman nasasaktan ito sa paglapit ng administrasyong Zelensky sa gobyerno ng “InilalagayUSA.nito ang Ukraine sa posisyon na napaka-imposible. Nagpupustura siya [administrasyong Zelensky] bilang aplikante ng isang long-established military alliance such as NATO na hindi rin naman pala siya tatanggapin. At the same time, tinitrigger niya ang potential opponent next door na Russia without having any degree of NATO protection,” paliwanag ni Tilendo. Nilinaw din ni Tilendo na hindi dapat tinatanggap ang panlulusob ng Russia dahil paglabag ito sa soberanya ng Ukraine. Kasabay nito, hindi rin daw solusyon iyong pagiging “papet” ng gobyerno ng Ukraine sa imperyalistang tunguhin ng USA laban sa Russia.Tinuran din niya na walang benepisyo para sa parehong “major powers” [USA at Russia] na ang tanging layunin lamang ay ang igiit at iparada ang kanilang pandaigdigang paghahari, at ang mga ordinaryong mamamayan sa Ukraine lamang ang naiipit dito sa giyera. Epekto sa Pinas ng Giyerang RussoUkrainianNangtanungin hinggil sa kung papaano naaapektuhan ng Russo-Ukrainian War ang ibang bansa katulad ng Pilipinas, sinabi ni Tilendo na sa gitna ng malalaking giyera, ang mahihirap na bansa ang nasa “frontlines” ng mga pinaka nakakawawa bunsod“Kapagnito.nagkaroon ng ganito katitinding giyera sa pagitan ng mga imperyalistang bansa, ibig sabihin niyan ay titindi ang pandaigdigang krisis. Ang Pilipinas bilang isang developing na bansa sa global south ay magiging collateral damage nito,” paliwanag niya. Upang mas mapaglalim ito, humalaw si Tilendo sa mga nagsasariling institusyong mananaliksik ng mga pangunahing daluyan kung saan mararamdaman ang epekto sa Pilipinas ng giyerang Russo-Ukrainian. Kabilang dito ang presyo ng mga produkto sa pamilihan, lagay ng pamumuhunan sa bansa, at ang kitang pumapasok sa gobyerno.Ayonsa International Energy Agency, ang Russia ay pangatlo sa pinakamalaking pinagkukunan ng langis habang ito naman ang pinakamalaking tagaluwas ng langis at iba pang produktong petrolyo sa buong mundo.“Dahil sa giyerahang ito, nag-iimpose siya [USA] ng sanctions sa bansa [Russia] para ma-block iyong travel at transport ng raw materials na ito,” sabi ni Tilendo. Bilang resulta, mababawasan ang pagluwas ng langis ng Russia sa ibang bansa na makaaapekto sa ekonomiya nito, at mapagkakaitan ang mga nakasalalay sa Russia para sa suplay nito ng mga produktong petrolyo. Sa balita ng BBC, sinabi ng pangulo ng USA na si Joe Biden na “Russian oil will no longer be acceptable at US ports and the American people will deal another powerful blow to Putin.” Kasabay nito, tinatanaw din ng UK na tanggalin ang lahat ng inangkat na langis mula sa Russia sa pagtatapos ng taongSinabi2022.ni Tilendo na ang mga pangunahing daluyan ng kalakalan ng Russia sa EU ay maghahanap na ng ibang mapagkukuhanan ng langis at produktong petrolyo na siya namang dahilan ng pagtaas ng presyo ng langis sa merkado. Kung susuriin sa konteksto sa Pilipinas, wala pang ipinapatupad na sanction sa langis na pumapasok sa bansa ngunit sumisirit na ang presyo ng langis sa lokal na merkado.Ayonkay Tilendo, ito ay dahil nag-aabang na ang mga kapitalistang namumuhunan sa merkado na magkakaroon ng pagputol sa suplay ng langis mula sa Russia. Dahil sa pagtaas ng presyo ng langis, tumataas din ang presyo ng lahat ng bilihin sapagkat ginagamit ang langis sa pagpapagana ng mga makina sa pabrika hanggang sa pagdadala ng mga produkto sa mga pamilihan. “And in fact, current predictions also see this [oil price hike] driving up transportation and utility costs,” dagdag ni Tilendo. Alinsunod naman sa Republic Act. 8479 o ang Downstream Oil Industry Deregulation Act of 1998, tinatanggalan nito ng kontrol ang pamahalaan ng Pilipinas sa pagtatakda ng presyo, pag-aangkat, at pagluluwas ng mga produktong petrolyo sa bansa. Sa bisa nito, hindi madidikta ng pamahalaan ang presyo ng langis kahit gaano pa ito tumaas at hindi maging abot-kaya para sa mgaKaragdagan,mamamayan.ipinapatupad din ang R.A. 10963 o ang Tax Reform for Acceleration and Inclusion na nagpapataw ng dagdag na buwis o excise tax sa langis at inuming matamis. Batay sa datos ng Kagawaran ng Enerhiya, nitong ika-21 hanggang ika-23 ng Hunyo taong 2022 ay umabot na sa PHP 75.95-98.90 ang tingiang presyo ng langis sa National Capital Region. Tumaas na ito ng halos PHP 28-34 kumpara sa presyo ng langis sa dulo ng 2021 na nasa PHPAyon41.50-70.68.saibinalita ng ABS-CBN News nitong ika-15 ng Hunyo, nasa isang libong tsuper sa Bacolod City at Negros Occidental ang tumigil sa pamamasada dahil hindi na nila kinakaya ang labis na pagtaas ng presyo ng langis. Sa pakikipag-usap naman ng Sikhay Marikina nitong ika-26 ng Hunyo sa Marikina-Pasig-Pateros Jeepney Operators and Drivers Association (MAPAPJODA), sinabi ng mga tsuper dito na nasa PHP 500 pababa na lamang ang kanilang kinikita sa araw-araw habang nasa PHP 200 naman ang sa mga tsuper ng Tumana-Balara)Samantala,noong nakapanayam nito ang mga tsuper sa MAPAPJODA, Nobyembre ng nakaraang taon, umaabot sa PHP 700-800 ang kinikita ng mga ito sa araw-araw na ayon sa kanila ay “ipinagkakasya na lang.” Sino ang Dapat Panigan Bilang paglilinaw sa kung saan dapat tumindig sa usapin ng giyerang RussoUkrainian, sinabi ni Tilendo na hindi lamang dapat namimili rito sa pagitan ng gubyerno ng dalawang bansa, nagkus ay dapat na sumandig ang mga Pilipino sa mga aping mamamayan ng mga bansang iyon.Ayon din sa kaniya, mababakas ang pagkakatulad ng pakikibaka ng mga mamamayan ng Pilipinas laban sa pasismo at iba pang porma ng pandadahas sa nararanasan ng mga tulad nitong mahihirap na bansang biktima ng imperyalismo.Tinurannito na kinakaharap ng mga mamamayan ng Ukraine ang labis na paghihirap kung saan ang gumigipit sa mga ito ay hindi lamang Russia at mga kanluraning pwersa kundi kasama rin dito ang kanilang lokal na gobyernong “tuta ng USA.” “So all the more na dapat ay mas mapag-usapan at mabigyang linaw ang long-time struggle and resistance ng mga mamamayan sa mundo,” dagdag ni Tilendo.Sinabi nito na tunay lamang na magiging malaya ang isang bansa kung kikilalanin nito na ang tanging magpapalaya sa bansa ay ang pag-uugnay nito sa paglaya ng buong daigdig.
Bilang resulta, sinasagkaan ng mga imperyalistang bansa ang soberanya ng bansang kaniyang sinasakop o kinokontrol. Ang soberanya ng isang bansa, ayon sa Oxford Languages, ay ang kakayahan nitong pamunuan ang sarili sa larangan ng pulitika, ekonomiya, militar, at iba pa.
