Almedicus

Kondicioneri, 5 efekte negative në shëndet

Dhëmbë të bardhë?Ja ushqimet që ndihmojnë

J

T

o më larg se para disa vitesh, kondi cioneri ishtë një luks për shumë pak njerëz ndërsa sot është kthyer në një normë për shumë zyra dhe sisteme...

Faqe 17

A

ë gjithëve na pëlqejnë dhëmbët e bardhë. Janë ato të cilët na bëjnë të mos e ndalim buzëqeshjen tonë, por përkundrazi të buzëqeshim...

Faqe 20

Botim zyrtar i Fakultetit të Mjekësisë, Universiteti i Tiranës Adresa: Fakulteti i Mjekësisë, Nr371, Cel: 069 63 46688, E-mail: suplementi@almedicus.org

S

SUPLEMENTI MJEKESOR

Nr.23

LMEDICU BOTIM I PËRJAVSHËM I GAZETËS SHQIPTARJA.COM

SËMUNDJA E SHEKULLIT/ GJENET, DETERMINUESE

Alzheimer, çdo minutë një ditë e re

Mbi moshën 85 vjeç, preken 35 në 100 njerëz FJORDA KOROMANI

        

Faqe 14

1-2 meshkuj në 10 vuan nga prostatiti kronik rostatiti Kronik është një nga diag nozat më të shpeshta që takohet nga meshkujt e moshës 30-50 vjeç. Prostatiti është një inflamacion i gjendrës së prostatAës. Ka dy lloje kryesore prostatiti kronik: ai bakterial dhe sindorma e dhimbjes kronike të pelvisit (baçinit).

Shkaku i kësaj të fundit ende mbetet i panjohur. Përveç dhimbjes...

S

Drejtor: Taulant MUKA Kryeredaktore: Jana NANO Zv/Kryeredaktore: Fjorda KOROMANI Redaksia: Arminda Avdulaj Besiana Balla Blerta Dollaku Dea Qirjaqi Erklida Sula Isid Xhura Kledia Dimroci

Prostata

P

ëmundja Alzheimer është një çrregullim që prek trurin, emri i të cilës vjen nga mjeku Alois Alzheimer që përshkroi për herë të parë këtë sëmundje në 1906. Që prej atij viti shkencëtarët kanë vënë në pah mijëra fakte të reja mbi Alzheimer. Sot ne dimë se Alzheimer: Është një sëmundje progresive (përkeqësohet me kalimin e kohës) dhe fatale e trurit.Ajo shkatërron qelizat e trurit e si pasojë shkakton probleme me kujtesën, të menduarit dhe sjelljen. Është forma më e zakonshme e demencës; një term ky i përgjithshëm që përfshin humbjen e kujtesës si dhe humbjen e aftësive të tjera intelektuale që ndikojnë dukshëm në jetën e përditshme.

Për momentin nuk ka kurë, por ka...

Faqe 18-19



E ENJTE 12.07.2012

Veshi



Mirald Gina

Këshilli botues: Departamenti i Shëndetit Publik  Enver ROSHI Shërbimi i Endrokrinologjisë, QSUT  Agron YLLI Shërbimi i Urgjencës, QSUT  Edmond ZAIMI Shërbimi i Nefrologjisë, QSUT  Arjana STRAKOSHA Shërbimi i Reumatologjisë, QSUT  Argjend TAFAJ Shërbimi i Alergologjisë, QSUT

      

Etleva QIRKO Shërbimi i Kardiologjisë, Spitali Ushtarak Gerta KOÇEKU Shërbimi i Neurologjisë, Spitali Ushtarak Fatos JAHO Shërbimi i Ortopedi-Traumatologjisë, Spitali Ushtarak Gjergj ÇAUSHI Shërbimi i Tokosikologjisë, Spitali Ushtarak Zyhni SULAJ Biokimi Klinike, QSUT Ndok MARKU Farmaci Leonard DEDJA

Faqe 16

Infeksionet, çfarë duhet të dimë mbi trajtimin

I

nfeksioni i veshit të jashtë, apo siç qu het në gjuhën mjekësore, Otitis eksterna, është një inflamacion (skuqje dhe enjtje) e kanalit të veshit. Inflamacioni mund të shkaktohet nga një infeksion, alergji ose prej faktorëve të tjerë. Trajtimi me pika veshi zakonisht është efektiv. Rishfaqjet mund të parandalohen përmes këshillave të dhëna...

14

E enjte, 12 korrik 2012

WWW.SHQIPTARJA.COM

Prostata

A

S

SUPLEMENTI MJEKESOR

LMEDICU

SIMPTOMAT kanë tendencën të alterohen me periudha përmirësimi dhe keqësimi.

Dhimbja është një nga elementët kryesor

1-2 meshkuj në 10 vuan nga prostatiti kronik Menaxhoni stresin! Përkeqëson simptomat JANA NANO

P

rostatiti Kronik është një nga diagnozat më të shpeshta që takohet nga meshkujt e moshës 30-50 vjeç. Prostatiti është një inflamacion i gjendrës së prostatAës. Ka dy lloje kryesore prostatiti kronik: ai bakterial

Analiza Urinokultura (mbjellja)identifikon bakteret që janë përgjegjëse për infeksionin duke konfirmuar edhe antibiotikët të ndjeshëm ndaj tyre

Përveç dhimbjes në baçin, ka edhe dhimbje dhe probleme të tjera me urinimin.

Simptomat mund të zgjasin për një kohë të gjatë, por mund edhe të variojnë me periudha përmirësimi dhe sindorma e dhimbjes kronike të pelvisit (baçinit). Shkaku i kësaj të fundit ende mbetet i panjohur. Përveç dhimbjes në baçin, ka edhe dhimbje dhe probleme të tjera me urinimin. Simptomat mund të zgjasin për një kohë të gjatë, por mund edhe të variojnë me periudha përmirësimi.

Kush vuan nga prostatiti kronik?

1-2 meshkuj në 10, vuan nga prostatiti kronik në një moment të caktuar gjatë jetës së tij. Prek më së shumti mehskujt 30-50 vjeç, por çdo moshë mund të jetë në risk.

9 në 10 meshkuj vuajnë nga sindroma e dhimbjes kronike të pelvisit, ndërsa prostatitin bakteral kronik është shumë më i rrallë: Vetëm 1 në 10 veta.

Nga çfarë shkaktohet?

PROSTATITI BAKTERIAL Ai përbën një tip prostatiti infektiv. Shkaktohet nga një infeksion bakterial kronik në gjendrën e prostatës. Zakonisht, këta pacientë kanë infeksione urine që përsëriten herë pas here. Prostatiti kronik nuk është një infeksion që

transmetohet seksualisht.

Prostatiti Kronik/ Sindroma e dhimbjes kronike të baçinit Shkaku nuk njihet plotësisht. Ka shumë teori për shembull: ekzistenca e një organizmi të panjohur, dëmtime të nervit që inervon prostatën, sëmundje autoimune që prek prostatën etj. Prandaj, mjekët parapëlqejnë të përdorin termin sindrom për këtë gjend-

dikon për një prostatit kronik  Analiza e urinës. Është e rëndësishme në rastin e prostatitit bakterial për të përjashtuar diagnozën e një infeksioni urinar  Urinokultura (mbjellja)- identifikon bakteret që janë përgjegjëse për infeksionin duke konfirmuar edhe antibiotikët të ndjeshëm ndaj tyre.

 Ekzaminime të mëtejshme për veshkat dhe traktin urinar. Bëhen kur kërkohet të hulumtohet për shkaqe të ndryshme të traktit urinar që predispozojnë për infeksion  PSA (Antigjeni Sipërfaqësor i Prostatës) i cili është i rritur kur prostata është e inflamuar.Duhet patur kujdes në diferencimin me një kancer të prostatës, ku gjithashtu është i rritur.

Cilat janë simptomat?

Prostatit Kornik Bakterial Simptomat kanë tendencën të alterohen me periudha përmirësimi dhe keqësimi. Dhimbja është një nga elementët kryesor. Ajo ndihet më së shumtinë pjesën e poshtme të barkut në kockën

pubike, duke shkuar deri në anus apo edhe në bazën e organit gjenital. Gjatë daljes jashtë, kalimi i feçeve mund të jetë i dhimbshëm. Urinimi mund të jetë shumë frekuent, më një nevojë urgjente për urinim dhe i dhimbshëm gjatë këtij procesi. Ndryshe nga prostatiti akut, prostatiti kronik nuk shoqërohet me temperaturë të lartë. Simptomat lirohen me përdorimin e antibiotikëve. Nëse këta të fundit nuk arrijnë ‘’të pastrojnë’’ plotësisht gjendrën nga infeksioni, simptomat mund të rishfaqen.

Prostatiti kronik/Sindroma e dhimbjes kronike të baçinit Simptomat përfshijnë dhimbjen e përgjithshme në rregjionin e poshtëm të

Kujdes dietën!

Ja ushqimet që duhet të shmangni je, pasi nuk përfshin vetëm prostatën.

Ekzaminimet që duhet t’i nënshtroheni  Ekzaminimi rektal.

Mjeku urolog mund të ekzaminojë gjendrën e prostatës nëpërmjet gishtit të vendosur në anusin tuaj. Konsistenca e butë e prostatës in-

LËNGU I QITROS Është mjaft acid dhe mund të irritojë akoma më tepër fshikëzën e urinës. Fruti është mjaft i ushqyeshëm dhe mund të përdoret, por lëngjet kanë shumë aciditet sidomos kur janë të kombinuara edhe me lëngje të tjera. Mundohuni të shmangni lëngjet e portokallit, limonit, domates të cilat përmbajnë shumë aciditet. Sygjerohet lëngu i mollës apo i dardhës.

USHQIMET PIKANTE Nëse doni të shmangni simptomat e prostitit, mos konsumoni ushqime pikante

KAFEINA Kafeina është një stimulant dhe mund të rëndojë akoma më tepër simptomat e inflamacionit duke rritur nevojën për të urinuar. Eleminimi i kafes mund të ndihmojë në reduktimin e simptomave. Çokollata përmban sasi modeste kafeine çka duhet të shmanget ose të konsumohet rrallë. Pije të tilla si çaji, kafeja, pije energjike janëtë pakëshillueshme. Konsumimi i ujit, pijeve pakafeinë, qumësht me përmbajtje të ulët yndyre, frtura me përmbajtje të ulët aciditeti janë alternativat më të shëndetshme për të mbajtur nën kontroll simptomat e prostatitis-it.

baçinit; urinim i dhimbshëm, i pakët, ndjesi e shpeshtë për të urinuar; probleme seksuale si impotenca apo dhimbje gjatë ejakulimit.

Si trajtohet?

Trajtimi i prostatit kronik mund të jetë i vështirë. Simptomat Përmirësohen me kalimin e kohës, por edhe mund të rishfaqen përsëri.

Zakonisht, mjeku i familjes do t’ju drejtojë tek mjeku specialist (Urologu). Gjatë kësaj kohe, ata mund tju rekomandojnë të merrni Paracetamol apo Ibuprofen për të lehtësuar dhimbjet. Laksativët rekomandohen për të ndihmuar jashtëqitjen. Mund të bëhet edhe një cikël 4 javor me antibiotikë, të cilët këshillohen nëse keni patur një infeksion urinar apo keni kaluar një prostatit akut të paktën vitin e fundit.

Simptomat e prostatës përjetohen keq nga pacienti pasi shpesh mendojnë se ato lidhen me shkaqe malinje.

Shqetësimi dhe ankthi përkeqësojnë akoma më shumë simptomat. Parehatia dhe dhinbja mund të persistojnë për një kohë të gjatë.

Mjeku specialialist mund t’ju rekomandojë më vonë një cikël më të gjatë antibiotikësh prej 3 muajsh.Heqja kirurgjikale e prostatës është një opsion që këshillohet sidomos në pacientët të cilët kanë gurë në prostatë çka mund të predispozojë për infeksione të herëpashershme. Një klasë tjetër medikamentesh janë edhe alfa-bllokuesit të cilët përdoren në rastet kur prostata është e zmadhuar. Ato relaksojnë indin muskular të prostatës duket liruar rrugët e urimës. Menaxhimi i stresit ëhstë gjithashtu një element që nuk duhet neglizhuar.

A

S

SUPLEMENTI MJEKESOR

LMEDICU

E enjte, 12 korrik 2012

WWW.SHQIPTARJA.COM

Pediatri

DR. DONJETA BALI Onkohematologe në QSUT

M

alinjitetet apo ndry she, kanceret në fëmijëri, janë relativisht të rralla dhe prognoza e tyre është përmirësuar mjaft gjatë tre dekadave të fundit si rezultat i diagnostikimit më të saktë dhe të strategjive të përmirësuara të trajtimit. Në përgjithësi, tek fëmijët me moshë nën 15 vjeç, në botën e industrializuar, kanceri në fëmijëri radhitet si shkaku i katërt, më i zakonshëm i vdekjeve. Në Shtetet e Bashkuara, kanceri është shkaku i dytë, më i shpeshtë, i vdekjeve tek fëmijët në moshat nga 1 dhe 14 vjet, duke u renditur pas aksidenteve.

Në një përqindje të vogël të kancerit të fëmijërisë, faktorët gjenetikë apo familjarë

NË NJË PËRQINDJE të vogël të kancerit të fëmijërisë, faktorët gjenetikë apo familjarë mendohet se predispozojnë fëmijën për të zhvilluar kancer

Tumoret e fëmijëve, cilët janë faktorët predispozues Shtatzani, kujdes konsumimin e tepërt të mishit në dietë Statistika Në Shtetet e Bashkuara, kanceri është shkaku i dytë, më i shpeshtë, i vdekjeve tek fëmijët në moshat nga 1 dhe 14 vjet, duke u renditur pas aksidenteve

ndryshimet që ndodhin në trupin e një adoleshenti. Këta faktorë ngelen per tu studiuar më tej.

Influenca hormonale mes gjinive të ndryshme mund të jetë një çelës për të identifikuar arsyen për dallimet gjinore mendohet se predispozojnë fëmijën për të zhvilluar kancer. Një përqindje edhe më e vogël e kancerit të fëmijërisë ka lidhje me faktorë të identifikuar mjedisorë.

Nuk ka dyshim se shfaqja e kancerit është një kombinim i faktorëve që veprojne njëkohësisht dhe në mënyrë të njëpasnjëshme. Tunoret supozohen se janë sëmundje multivariante, multifaktoriale që ndodhin kur një proces i zgjatur dhe kompleks përfshin faktorë gjenetikë dhe mjedisorë të cilët bashkëveprojnë në një rend me shumë hallka.

Ne e dimë se fëmijët, duke përfshirë embrionin, fetusin, fëmijërinë dhe të gjitha fazat e jetës deri në përfundim të adoleshencës, janë shpesh në një risk më të rritur dhe të ndryshëm nga risku i të rriturit Faktorët e riskut janë agjentë të veçantë që janë të lidhur statistikisht me një sëmundje. Ato mund të jenë pozitivisht ose negativisht të lidhur me sëmundjen, me rritjen e nivelit të ekspozimit, mund të shkaktojnë rritje ose ulje të incidencës së sëmundjes.

Cilët janë faktorët predispozues të tumoreve në moshat pediatrike?

15

MOSHA -Është e paqartë pse tumore të veçantë kulmojnë në mosha të caktuara. Kjo mund të jetë e lidhur me ekspozimin endogjen të hormoneve në trup apo ekspozime mjedisore që lidhen dhe me veprimtarinë në mosha të caktuara. Malinjitetet fëminore, veçanërisht tumor Ëilm-s, neuroblastoma dhe

tumoret e trurit (të cilat kulmojnë në foshnja) si dhe leuçemia limfoblastike akute (LLA) e cila kulmon në 2-4 vjeç), mund të jenë të lidhura me ekspozime të paralindjes. Është menduar se për tumoret që kulmojne në adoleshencë si për shembull karcinome e veshkës, mund të jenë të lidhur ngushtë me ndikimet hormonale dhe

GJINIA Ndryshimi i incidencës ne lidhje me gjininë për tumore të caktuara mund të jenë të lidhura me ekspozime që ndryshojnë sipas gjinisë. Influenca hormonale mes gjinive të ndryshme mund të jetë një çelës për të identifikuar arsyen për dallimet gjinore. Sigurisht ka shumë ndryshime gjenetike te lidhura me gjininë që mund të luajnë pjesë në identifikimin e malinjiteteve të fëmijërisë.

Ka një incidencë të lartë të Limfomes Jo-Hodçkiniane dhe asaj Hodçkiniane, ependimomave, tumoreve primitivë neuroektodermalë dhe leuçemisë akute limfoblas-

tike (ALL) te meshkujt dhe një incidencë më të lartë të karcinomës së tiroides dhe melanomës malinje te femrat.

RREZATIMET JONIZUESE Përdorimi i rrezatimit jonizues në disa trajtime mjekësore është i njohur si risk i lartë për të zhvilluar kancere të caktuara në fëmijë. Radiologjia diagnostike (rrezet X) inutero gjatë tremujorit të 3, mbart një risk të lartë për leuçemia limfoblastike acute (ALL). Pas aksidentit të Çernobilit, u raportua një risk i lartë për tumore të tiroides, katër vjet pas ng-

jarjes.

Dieta gjatë shtatzanisë dhe parametrat e foshnjës në lindje Një rritje e konsumimit te mishit në dietën e nënës gjatë shtatzanisë është i lidhur me tumore malinj të sistemit nervor në pasardhësit e saj. Gjatësia e vogël në lindje e fëmijës ka riskun e shoqërimit me tumoret malinje të kockave. Pesha e ulur në lindje ka riskun e rritur të shoqerimit me tumoret e mëlçisë. Përdorimi i alkoolit dhe duhanit nga nënat ka riskun e rritur të shoqërimit me tumore të sistemit nervor.

Ekspozimet profesionale

Prindërit, burim kancerogjen për fetusin P

irja e duhanit nga prindërit para konceptimit është studiuar dhe është gjetur të jetë i lidhur në mënyrë mjaft indikuese me zhvillimin e disa leuçemive akute limfoblastike. Përdorimi nga ana e nënës e mariuanës, gjatë shtatzënisë, është e gjetur e shoqëruar me leuçeminë mieloide akute. Në tumore të sistemit nervor simpatik si neuroblastoma, duhani i nënës dhe përdorimi i alkoolit gjatë shtatzanisë është një faktor i kufizuar rreziku.

Ekspozimet profesionale të prindërve Ekspozime të ndryshme të prindërve në punë janë studiuar në lidhje me rrezikun e malinjitet fëmijërisë. Duke punuar në ind-

ustrisë bujqësore është parë të ketë një faktor rreziku për malinjitete të trurit dhe sistemit nervor simpatik. Tumoret Renale janë studiuar veçanërisht në lidhje me ekspozimin prindëror ndaj pesticideve gjate punës.

Dëshmi sugjestive janë referuar më përpara për lidhjen e profesionit të saldatorit me një rrezik më të lartë për tumore të veshkave dhe retinoblastomës në pasardhësit e tyre. Profesione të ekspozuar ndaj bojrave dhe tretësve, kanë indikuar lidhje me një risk të lartë për tumore të mëllçisë, leçemive etj.

Evidenca janë ngritur për ekspozimin e baballarëve që punojnë në industrinë e naftës duke rritur

rrezikun për leuçeminë limfoblastike, tumore të trurit si dhe tumore të mëlçisë në pasardhësit e tyre.

Në kërkim për evidentimin e faktorëve shkaktarë të kancerit të fëmijërisë, hulumtuesit kanë hetuar ekspozime kimike të mjedisit në shtëpi, çerdhe, kopshte dhe shkolla, si dhe mjediset e tjera ku fëmijët mund të jetojnë, mësojnë dhe të luajnë, të tilla si parqet publike. Një nga këto ekspozime kimike përmendur tashmë është ai ndaj pesticideve.

Ekspozimet prindërore gjatë pre-konceptimit, jetës prenatale dhe paslindjes janë hulumtuar si një burim i karcinogjen potencial në etiologjinë e shumë lloje kancerësh të fëmijërisë.

16

E enjte, 12 korrik 2012

WWW.SHQIPTARJA.COM

Infeksionet e veshit

TAULANT MUKA

I

nfeksioni i veshit të jash të, apo siç quhet në gjuhën mjekësore, Otitis eksterna, është një inflamacion (skuqje dhe enjtje) e kanalit të veshit. Inflamacioni mund të shkaktohet nga një infeksion, alergji ose prej faktorëve të tjerë. Trajtimi me pika veshi zakonisht është efektiv. Rishfaqjet mund të parandalohen përmes këshillave të dhëna më poshtë. Otitis eksterna nënkupton se inflamacioni kufizohet në kanalin e veshit dhe nuk shkon më tej daulles së tij. Nëse ndodh, është një infeksion i

Çfarë e shkakton otitis eksterna?

Otitis eksterna është një infeksion i lëkurës së kanalit të veshit. Ai ndodh papritur pa një arsye të dukshme. Disa persona janë më të prirur për të zhvilluar otitis eksterna.

Nëse ju futet në vesh ujë, shampo, sapun etj atëherë mund të jeni më të prirur për kruajtje. Si pasojë e kruajtjes së veshit ju mund të pësoni gërvishtje dhe dëmtime të lëkurës në kanalin e veshit duke shkaktuar inflamacion. Lëkura e inflamuar mund të infektohet shumë shpejt e si rrjedhojë mund të zhvillohet një cikël vicioz.

Inflamacioni dhe infeksioni shkaktojnë më shumë nevojë për kruajtje cila mund t’i përkeqësojë gjërat.

Cilat janë simptomat e otitis eksterna?

Simptomat e otitis eksterna mund të variojnë në varësi të rasteve. Simptomat më të zakonshme përfshijnë kruarje, rrjedhje të sekrecioneve të veshit, dëgjim i turbullt dhe dhimbje e fortë, pulsante e veshit. Ju duket sikur veshi juaj është i bllokuar. Edhe pse më shpesh prek vetëm njërin vesh, mund të ndodhë që të preken të dy. Në disa raste, gjendrat e qafës ose rreth

S

SUPLEMENTI MJEKESOR

LMEDICU

NË DISA RASTE , infeksioni i veshit të mesëm (otitis media) mund të prodhojë sekrecione për një periudhë, të cilat më pas mund të shkaktojnë otitis eksterna

Shkaqet dhe çfarë duhet të dimë mbi trajtimin 5 herë më të shpeshta tek notarët. Ndikon edhe moti SHKAQE TË TJERA TË INFLAMACIONIT:

 Noti. Otitis eksterna është 5 herë më i shpeshtë në notarët profesionist krahasuar me personat e tjerë. Kjo ndodh për shkak të ujit i cili futet në kanalin e veshit. Ekspozimi i përsëritur ndaj ujit e bën kanalin e veshit më të rrezikuar ndaj inflamacionit. Në fakt, otitis eksterna shpesh quhet edhe veshi i notarit.  Moti. Otitis eksterna ka më shumë gjasa të zhvillohet në një kohë të ngrohtë, me lagështi dhe që shkakton djersë. Është më i zakonshëm në vendet e ngrohta.

Simptomat e otitis eksterna mund të variojnë në varësi të rasteve.

Simptomat më të zakonshme përfshijnë kruarje, rrjedhje të sekrecioneve të veshit, dëgjim i turbullt veshit të mesëm i quajtur otitis media.

A

 Problemet e lëkurës. Ekzema ose psoriasis mund të prek kanalin e veshit dhe të shkaktojë otitis eksterna.

Trajtimi veshit tuaj mund të zmadhohen dhe pezmatohen.

Cili është trajtimi për otitis eksterna?

Shumicës së personave me otitis eksterna iu jepet trajtim pa patur nevojë për ndonjë test si mjet diagnostikues.

Gjithsesi, mjeku juaj ose infermierja mund të marrë një mostër të sekrecioneve që rrjedhin prej veshit për të gjetur llojin e mikrobit që po shkakton infeksionin. Kjo ndihmon

Mjeku juaj ose infermierja mund të marrë një mostër të sekrecioneve që rrjedhin prej veshit për të gjetur llojin e mikrobit që po shkakton infeksionin.

Kjo ndihmon në përzgjedhjen e antibiotikut

në përzgjedhjen e antibiotikut në formën e pikave në vesh që duhet përdorur ( disa mik-

robe janë rezistentë ndaj disa tipeve antibiotikësh.)

PIKAT NË VESH Një doktor ose infermiere mund t’ju përshkruajë një përdorim të shkurtër në kohë të pikave në vesh. Këto pika përmbajnë një antibiotik për pastrimin e çdo infeksioni dhe një steroid për të ulur dhimbjen e inflamacionit dhe kruarjen. Mund të duhet një jave trajtim në mënyrë që

 Shiringat e veshit për të pastruar dyllin e veshit dhe kruajtëset e veshit. Ato mund të irritojnë kanalin e veshit dhe të shkaktojnë inflamacion.  Infeksioni i veshit të mesëm. Në disa raste, infeksioni i veshit të mesëm (otitis media) mund të prodhojë sekrecione për një periudhë, të cilat më pas mund të shkaktojnë otitis eksterna. simptomat të largohen plotësisht. Ka një gamë të gjerë të pikave në vesh që mund të përdoren në trajtimin e otitis eksterna. Nëse njëri prej tyre

nuk jep efektin e dëshiruar atëherë mjeku ose infermierja mund t’ju këshillojnë ndryshimin në një tjetër formë më të tjerë përbërës.

Këshilla

Kur dhe si duhet t`i përdorni pikat në vesh Shtrihuni me veshin e sëmurë lart.

Hidhni disa pika në vesh dhe qëndroni në këtë pozicion për 1-2 minuta. Shtypni kartilagon përballë kanalit të veshit disa herë për të shtyrë pikat në thellësi të kanalit të veshit.

MASA TË PËRGJITHSHME Si rregull, mos lini topa pambuku në kanalin e veshit. Kjo ndalon rrjedhjen e sekrecioneve të veshit të cilat kanë nevojë të dalin jashtë.

Gjithsesi, nëse rrjedhja e sekrecioneve është e madhe, ju mund të keni nevojë të vendosni pak pambuk në pjesën e jashtme të kanalit për të pastruar sekrecionet. Nëse ju përdorni pambuk, zëvendësojeni atë vazhdi-

misht. Ju nuk duhet të tentoni të pastroni kanalin e veshit me kruajtëset e veshit. Nëse ju fusni kruajtëset e veshit ose objekte të tjera në veshin tuaj, ato mund të dëmtojnë dhe irritojnë lëkurën e inflamuar dhe mund t’i përkeqësojnë gjërat. Pastroni

vetëm pjesën e jashtme të veshit me pak pambuk kur keni shfaqje të sekrecioneve.

QETËSUES TË DHIMBJES Paracetamoli ose ibuprofeni zakonisht do të qetësojnë dhimbjen. Në disa raste mund të nevojiten qetësues të fortë. Mbajtja e një fanelle të ngrohtë ngjitur me veshin mund t’ju ndihmojë të qetësoni dhimbjen.

TRAJTIMI I MËTEJSHËM. Nëse inflamacioni është më i rëndë dhe masat e mësipërme nuk funksionojnë brenda një jave atëherë ju mund të merrni medikamente të tjera të cilat mund të përfshijnë: Një mjek ose infermiere mund t’ju pastrojë kanalin e veshit. Ata e bëjnë këtë duke përdorur pambuk në fun-

din e një shkopi special i cili me shumë kujdes futet në brendësi të kanalit të veshit për të pastruar çdo sekrecion. Mund të përdoret edhe thithja e kujdesshme duke larguar sekrecionet që janë vendosur në kanalin e veshit.

Në disa raste mund të vendoset një fitil garzeje i cili fillimisht laget me pikat e veshit dhe më pas futet në kanalin e veshit. Kjo mundëson që pikat e veshit të venë në fund të kanalit të veshit kur veshi është shumë i enjtur.

Nëse infeksioni është shumë i rëndë ose nëse ka një infeksion në lëkurën përreth veshit atëherë mjeku mund t’ju sygjerojë antibiotik në formë tablete.

A

S

SUPLEMENTI MJEKESOR

LMEDICU

E enjte, 12 korrik 2012

WWW.SHQIPTARJA.COM

Ajri i kondicionuar

17

NJERËZIT që shpenzojnë shumë kohë në një mjedis me ajër të kondicionuar bëhen më pak tolerant ndaj temperaturave të larta të verës

5 efektet negative në shëndetin tuaj Filtrat, burim infeksionesh!Pastrojini çdo muaj!

J

o më larg se para disa vitesh, kondicioneri ish të një luks për shumë pak njerëz ndërsa sot është kthyer në një normë për shumë zyra dhe sisteme të transportit publik. Pra, ai është pjesë e jetës sonë, duam apo nuk duam. Shumë persona e përdorin ajrin e kondicionuar si një nevojshmëri në verë. Ajri i kondicionuar na mundëson të përballojmë të nxehtin dhe lagështirën. Ai ul temperaturën dhe lagështirën duke rezultuar në një ftohës dhe tharës i ambjenteve të brendshme. Gjithashtu, ajri i kondicionuar na mbron nga goditja nga të nxehtit, e cila

Pneumonia Ajri i kondicionuar mund të shkaktojë sëmundjen e Legjionarëve e cila është një lloj pneumonie shkaktuar nga bakteri Legionela. Ai gjendet në mjediset e ngrohta dhe me myk të kondicionerit tuaj. Simptomat fillestare të kësaj sëmundje përfshijnë humbje të energjisë, dhimbje koke, nauzea, dhimbje në trup, ethe të lartë dhe dhimbje gjoksi

Studimet tregojnë se personat që punojnë në një mjedis me ajër të kondicionuar mund të përjetojnë dhimbje kronike dhe lodhje është një gjëndje kërcënuese për jetën në të cilën trupi humbet aftësinë e tij për të çliruar në mënyrën e duhur nxehtësinë. Ndërkohë që ajri i kondicionuar ofron shumë përfitime, ka edhe shumë aspekte negative që mund të shkaktojnë gjendje patologjike.

Ato janë rezultat i grumbullimit të pluhurave, fungeve dhe bakterieve në sistemin e kondicionerit tuaj.

Këta faktorë mund të nxisin atake astmatike, irritim të syrit, hundës dhe fytit si dhe mund të shkaktojnë sëmundje të ngjashme me gripin.

Sëmundje dhe lodhje konstante Studimet tregojnë se personat që punojnë në një mjedis me ajër të kondicionuar mund të përjetojnë dhimbje kronike dhe lodhje. Ata që punojnë në ndërtesa në të cilat vazhdimisht përdoret ajri i kondicionuar mund të përjetojnë gjithashtu irritim të membranave mukoze dhe vështirësi në frymarrje duke rritur riskun e prekjes nga gripi dhe sëmundje të tjera.

Lëkura e thatë Orët e gjatë të shpenzuara në një mjedis me ajër të

MOS HARRONI:

Hapësirat ku përdoret kondicioneri duhet të ajrosen rregullisht Instalimi dhe mirëmbajtja profesionale është thelbësore për të parandaluar efektet negative të ajrit të kondicionuar. Mbani temperaturën e dhomës midis 21oC dhe 27Oc. Përpiquni të mbani lagështirën e mjedisit midis 60% dhe 70%. Fikni kondicionerin nqs jeni duke fjetur. Kontrolloni çdo muaj filtrat e kondicionerit dhe pastrojini ato vazhdimisht. Kur është e nevojshme, ndërrojini.

Këshilla e fundit!

Në verë, mbani me vete një xhaketë të lehtë ose pelerinë në mënyrë që kur ju duhet të hipni në një autobus me ajër të kondicionuar apo të qëndroni në ambjente të tilla, të mbroni veten nga një ndryshim ekstrem i temperaturave.

kondicionuar shkaktojnë tharjen e lëkurës suaj.

Shton efektet e sëmundjes suaj kronike Ajri i kondicionuar shton

efektet e sëmundjes që ju mund të jeni duke vuajtur.

Ajri i kondicionuar nxit shfaqjen e simptomave të presionit të ulët të gjakut, ar-

tritit dhe neuritit duke e bërë më të vështirë menaxhimin e dhimbjes.

Paaftësi për të luftuar të nxehtin Ata që shpenzojnë shumë kohë në një mjedis me ajër të kondicionuar bëhen në mënyrë të vazhdueshme më pak tolerant ndaj temperaturave të larta të verës. Kjo shkaktohet kryesisht nga stresi i trupit tuaj nga lëvizja nga një mjedis i ftohtë në një ajër të jashtëm që shkakton djersitje. Kjo intolerancë ndaj të nxehtit ka çuar në rritje të vdekjeve lidhur më të nxehtin.

Probleme më frymarrjen Edhe pse kondicioneri i makinës është shpëtimi juaj kur ndodheni i bllokuar në trafik në një ditë të nxehtë vere, ai qarkullon mikro-organizma të cilat shkaktojnë probleme me frymëmarrjen.

Në disa studime është vënë re se janë gjetur 8 tipe mykesh që jetojnë në sistemin e filtrimit të kondicionerit në rreth 88% të makinave.

Ajri i kondicionuar mund të shkaktojë sëmundjen e Legjionarëve e cila është një lloj pneumonie shkaktuar nga bakteri Legionela. Ai gjendet në mjediset e ngrohta dhe me myk të kondicionerit tuaj.

Simptomat fillestare të kësaj sëmundje përfshijnë humbje të energjisë, dhimbje koke, nauzea, dhimbje në trup, ethe të lartë dhe dhimbje gjoksi.

Nqs nuk trajtohet mënjeherë, sëmundja e Legjionarëve mund të shkaktojë dëmtim të përhershëm fizik dhe mental dhe në disa raste mund të jetë fatale për jetën.

PËRFITIMET E AJRIT TË KONDICIONUAR

 I nxehti ekstrem ka një impakt negativ në aktivitetin intelektual dhe fizik dhe përdorimi i ajrit të kondicionuar mund ta parandalojë.  Përmirëson konfortin në punë dhë në kohën e lirë  Përmirëson performancën në punë  Rezulton në rritje të aktivitetit fizik dhe intelektual  Një temperaturë e ulët redukton prezencën e insekteve dhe parazitëve.  Temperaturat e ulët do të thonë më pak djersitje dhe ulje të riskut për dehidrim.  Një sistem i pastër i kondicionerit tuaj ndihmon në largimin e alergentëve të jashtëm si pluhurat.  Nëse tregoni përkujdesjen e duhur ndaj dhe një mirëmbajtje të mire të kondicionerit, ai përmirëson kualitetin e ajrit.  Problemet për shëndetin  Ndryshimet e menjëhershme në temperaturë dhe lagështirë prekin sistemin respirator.  Ka efekt tharës mbi lëkurë dhe membranat mukoze.  Qarkullimi i ajrit mund të transmetojë infeksione respiratore.  Pluhuri dhe funget të grumbulluara në kondicionerin tuaj mund të shkaktojnë reaksione alergjike .  Ajri i kondicionuar shoqërohet me rhinitis kronik dhe faringitis, irritim të fytit dhe ngjirje të zërit.  Ajri i kondicionuar mund të përkeqësojë sëmundjet inflamatore të syrit si konjuktivitis dhe blefaritis si dhe mund të shkaktojë probleme në përsonat që përdorin lente.

18

E enjte, 12 korrik 2012

WWW.SHQIPTARJA.COM

Sëmundja e shekullit

Gjithë tabloja e sëmundjes shkaktohet nga ndryshime që ndodhin në tru. Këto ndryshime përfshijnë ulje të niveleve të mesazherëve kimikë (molekula që bëjnë të mundur përçimin e sinjaleve të ndryshëm) humbjen e kujtesës si dhe humbjen e aftësive të tjera intelektuale që ndikojnë dukshëm në jetën e përditshme.

Për momentin nuk ka kurë, por ka trajtime për simptomat Çfarë e shkakton sëmundjen?

Truri ka rreth 100 bilion qeliza (neurone). Secila qelizë komunikon me shumë të tjera duke formuar rrjetat nervore. Rrjetat nervore të formuara kanë funksione specifike. Disa prej tyre përfshihen në procesin e të menduarit, të kujtuarit, të mësuarit. Disa të tjera ndihmojnë në të parin, nuhatjen e dëgjimin. Gjithë tabloja e sëmundjes shkaktohet nga ndryshime që ndodhin në tru. Këto ndryshime përfshijnë ulje të niveleve të mesazherëve kimikë (molekula që bëjnë të mundur përçimin e sinjaleve të ndryshëm) dhe bëjnë që truri të mos kryejë mirë funksionet e tij. Akoma nuk është e qartë se çfarë i shkakton këto ndryshime.

Nga ana tjetër, ndodhin degradime të qelizave deri në vdekje të tyre, proces ky që rritet me përparimin e sëmundjes.Rreziku për të zhvilluar Alzheimer rritet me rritjen e moshës. Por kjo nuk do të thotë që kushdo mund të sëmuret. Në moshën 85

S

SUPLEMENTI MJEKESOR

LMEDICU

FAKTORI më i madh i riskut që njihet është mosha e madhe; Mundësia për të zhvilluar Alzheimer dyfishohet çdo 5 vjet pas moshës 65 vjeçare

Alzheimer, çdo minutë

FJORDA KOROMANI Çfarë është sëmundja Alzheimer?

Sëmundja Alzheimer është një çrregullim që prek trurin, emri i të cilës vjen nga mjeku Alois Alzheimer që përshkroi për herë të parë këtë sëmundje në 1906. Që prej atij viti shkencëtarët kanë vënë në pah mijëra fakte të reja mbi Alzheimer.

Sot ne dimë se Alzheimer: Është një sëmundje progresive (përkeqësohet me kalimin e kohës) dhe fatale e trurit.Ajo shkatërron qelizat e trurit e si pasojë shkakton probleme me kujtesën, të menduarit dhe sjelljen. Është forma më e zakonshme e demencës; një term ky i përgjithshëm që përfshin

A

Mbi moshën 85 vjeç, preken 35 në 100 njerëz. Gjenet determinojnë sëmundjen JA DISA NGA KEQKUPTIMET APO MITET QË E RRETHOJNË KËTË SËMUNDJE:

 Sëmundja e Alzheimerit nuk është fatale.

Në të vërtetë: Sëmundja e Alzheimerit vret. Ajo shkatërron qelizat e trurit dhe ngadalë merr identitetin, mundësinë për të komunikuar, menduar, folur, ngrënë apo edhe aftësinë për të gjetur rrugën e shtëpisë….

 Vetëm individët e moshuar mund të kenë Alzheimer. Në të vërtetë:Alzheimer mund të prekë njerëz në të 30-at, 40-at apo dhe në të 50-at.

 Ka medikamente që mund ta ndalin Alzheimerin.

Në të vërtetë: nuk ka akoma një medikament që mund ta shtyjë në kohë shfaqjen apo të ndalë Alzheimerin. Për momentin ka vetëm medikamente që ngadalësojnë përkeqësimin, mesatarisht për 6-12 muaj.

vjeçare rreth 35 në 100 njerëz preken nga një lloj demence, megjithatë kjo do të thotë që 65 në 100 nuk preken.

Për pjesën më të madhe të njerëzve, simptoma e parë e sëmundjes së Alzheimerit është humbja e kujtesës.

Shpesh personi që ka problem me kujtesën nuk e vë re ose e neglizhon atë, por familja dhe miqtë duhet ta vënë re. Simptomat e Alzheimerit, në përgjithësi përkeqësohen ngadalë në kohë dhe në rastet kur tek një person ndosh një përkeqësim shumë i shpejt i këtyre sim-

ptomave (brenda disa orëve apo ditëve ), është e nevojshme urgjentisht një konsultë me mjekun sepse problem mund të jetë një tjetër shkak dhe jo Alzheimer. Sa më shumë përparon sëmundja, aq më tepër rëndohet gjendja e të sëmurit. Ai ndjehet I lodhur gjatë gjithë kohës, nuk arrin të qetësohet, mund të dëgjojë apo shohë gjëra që në të vërtetë nuk janë aty. Fillojnë të dyshojnë madje dhe të besojnë se të tjerët po i mashtrojnë, i gënjejnë, I përdorin etj. Në fazat e vonshme mund të mos

kujdesen as për veten e tyre, mund të mos i njohin më të dashurit e tyre, mund të harrojnë si të hanë, vishen, përdorin tualetin, të çohen nga karrigia apo të ulen.

Cilët janë faktorët e riskut Megjithëse shkencëtarët e kanë përcaktuar shumë mirë që kjo sëmundje shkakton dëmtim progresiv të qelizave të trurit, ata akoma nuk kanë përcaktuar një arsye të saktë për këtë dëmtim . Megjithatë ata kanë renditur disa faktorë risku (faktorë që rrisin probabilitetin për të zhvilluar Alzheimer): Mosha Faktori më i madh i riskut që njihet për këtë sëmundje është mosha e madhe; e thënë ndryshe, shumica e individeve që kanë këtë sëmundje janë 65 vjeç e sipër. Mundësia për të zhvilluar Alzheimer dyfishohet çdo 5 vjet pas moshës 65 vjeçare.

Anamneza familjare (të dhënat familjare) Kërkimet kanë treguar se individët që kanë një motër, vëlla, prind apo fëmijë me Alzheimer, kanë një probabilitet shumë të lartë për të zhvilluar Alzheimer. Ky probabilitet rritet akoma më shumë nëse ka më shumë se një pjestar të familjes me

Alzheimer.

Gjenetika( trashgimia) Shkenctarët kanë evidentuar disa gjene që janë përgjegjës për sëmundjen por akoma nuk e kanë përcaktuar mirë sesi ndikojnë. Janë dy grupe gjenesh që përcaktojnë nëse një person do e zhvillojë apo jo një sëmundje të caktuar. Gjenet e Alzheimerit janë gjetur në të dy këto grupe:

1. Gjene të riskut, të cilët e risin probabilitetin e zhvillimit të sëmundjes por jo sigurinë që do zhvillohet. Deri tani shkencëtarët kanë evidentuar një faktor risku të quajtur apo lipoproteina Ee4 (APOE-e4). APOE-4 është një nga tre format e gjenit APOE. Një individ trashëgon disa forma të gjenit APOE nga secili prind, mirëpo individi që trashëgon një kopje të

Dallimi

Skleroza vs. sëmundja Alzheimer A

lzheimer nuk përfaqson plakjen normale të individit apo “atë që ndodh kur ne plakemi”. Nëse Alzheimer do të ishte pjesë e plakjes normale atëherë çdo person mbi 65 vjeç do të kishte Alzheimer. Është e vërtetë që njerëzit pësojnë ndryshime në kujtesën e tyre gjatë plakjes, por këto ndryshime nuk e prekin jetën e tyre të përditshme apo aftësinë për të jetuar të pavarur. Ja disa ndryshime midis humbjes së kujtesës për shkak të moshës dhe Alzheimer-it: Në humbjen normale të kujtesës për shkak të plakjes, individi mund

të harrojë një pjesë të një ngjarjeje, por një person me Alzheimer e harron gjithë ngjarjen.

Në humbjen normale të kujtesës për shkak të plakjes, individi kur harron diçka, më vonë do ta kujtojë atë, por një person me Alzheimer nuk do të mund ta rikujtojë.  Në humbjen normale të kujtesës për shkak të plakjes, individi mund të ndjekë lehtësisht pa asnjë problem udhëzime (si verbale ashtu dhe të shkruara), por një person me Alzheimer me kalimin e kohës bëhet më shumë i paaftë për të ndjekur udhë-

zime.  Në humbjen normale të kujtesës për shkak të plakjes, të përdorurit e shënimeve apo të tjera mënyra për të kujtuar ndihmon, por personat me Alzheimer bëhen gradualisht të paaftë të përfitojnë nga këto metoda për të ndihmuar kujtesën  Në humbjen normale të kujtesës për shkak të plakjes njerëzit e kanë akoma aftësinë për tu kujdesur për veten ( higjena, veshja, ushqyerja etj), por personat me Alzheimer e humbin aftësinë për tu kujdesur për veten.

A

S

SUPLEMENTI MJEKESOR

LMEDICU

E enjte, 12 korrik 2012

WWW.SHQIPTARJA.COM

Simptoma dhe mjekimi

19

KURAT për simptomat të kombinuara me shërbimet dhe kujdesin e duhur , mund ta përmirësojnë cilësinë e jetës

është një ditë e re

SI TË DALLOJMË (A)NORMALEN

 Humbja e kujtesës. Harrimi i informacionit të

marrë rishtazi është shenja më e zakonshme e demencës. Individi fillon të harrojë shumë shpesh e menjëherë dhe është i paaftë të kujtojë edhe më vonë informacionin, ngjarjen etj. Çfarë është normale? Të harrosh emra ose takime, por me raste.

 Vështirësi në kryerjen e punëve familjare dhe

vetjake. Individët me këtë lloj demence e kanë të vështirë të planifikojnë apo të përfundojnë punët e mara përsipër. Ata mund të mos përgatitin dot më një vakt, të bëjnë një telefonatë apo të luajnë një lojë. Çfarë është normale? Të harrosh rastësisht përse erdhe në një dhomë apo çfarë kishe në mendje të thoje.

 Probleme me të folurin. Individët me Alzheimer,

shpesh harrojnë fjalë të thjeshta ose I zëvendësojnë me fjalë të pazakonta duke e bërë të folurën e tyrë të vështirë për tu kuptuar. P.sh ata mund të mos gjejnë dot furçën e dhëmbëve dhe thonë “ajo gjëja për gojën”. Çfarë është normale? Ndonjëherë të mos gjesh fjalën e duhur në moment, por të gjesh sinonime për të.

 Keqorientim në kohë dhe në hapsirë. Individët

me sëmundjen e Alzheimerit, mund të humbin rrugën në lagjen e tyre, të harrojnë ku janë dhe si kanë ardhur aty dhe të mos dinë si të kthehen në shtëpi. Çfarë është normale? Të harrosh datën apo ditën dhe për pak sekonda të harrosh ku po shkoje.

KINI PARASYSH

Keqkuptimi gjenit APOE-4, ka një mundësi të lartë të zhvillojë sëmundjen, ashtu sikurse kur një individ trashëgon dy kopje të APOE-4 ka një risk akoma më të madh, por jo sigurinë që do ndodhë.

2. Gjene determinantë të cilët e shkaktojnë direkt sëmundjen, thënë ndryshe, kushdo që itrashëgon këto gjene është e sigurt se do të zhvillojë sëmundjen. Shkenctarët i kanë gjetur këto gjene të rrallë vetëm në disa qindra familje në gjithë botën. Kur Alzheimer shkaktohet nga gjene determinantë, quhet “ sëmundja familjare e Alzheimerit” dhe preken shumë pjesëtarë të familjes brez pas brezi. Ky lloj përbën vetëm 5% të rasteve me Alzheimer.

Testet gjenetike për APOE4 dhe gjenet determinues mund të bëhen, por nuk këshillohet testimi rutinë gjenetik për Alzheimerin.

Plakja e shëndetshme Mundohu që të mbash një peshë konstante, evito duhanin dhe alkoolin.

Si diagnostikohet sëmundja e Alzheimerit?

Simptomat psikiatrike dhe të sjelljes prekin mënyrën sesi ndjehemi dhe veprojmë.

Alzheimeri është rrethuar nga shumë keqkuptime pasi është relativisht një sëmundje e re dhe lehtësisht e ngatërrueshme me plakjen normale

Si fillim, mjeku e pyet pacientin për gjendjen shëndetësore si dhe i bën një egzaminim fizik. Më pas mund ti kërkojë të bëjë veprime të thjeshta për të testuar kujtesën dhe aftësi të tjera mendore.

Ekzaminimi zakonisht përfshin edhe analiza gjaku për të përjashtuar ose gjetur shkaqe të tjera të mundshme për shqetësimet e pacientit, mund të bëjë një CT apo MRI. Këto të fundit, nuk mund ta diagnostikojnë Alzheimerin, por mund të vënë në dukje ndryshime te vogla të trurit të ngjajshme me ato që ndodhin në Alzheimer.

Si kurohet?

Për fat të keq nuk ka akoma një kurë, por kurat për

Faktorë risku që individi mund t’i shmangë

M

osha, familja, profili gjenetik janë të gjithë faktorë risku që nuk mund të ndryshohen, ndaj shkenctarët po orientohen drejt kërkimeve për faktorë risku të cilët mund të ndikohen nga individët: Dëmtimet e kokës Mendohet se ka një lidhje shumë të ngushtë midis dëmtimeve të rënda të kokës dhe rrezikut për të zhvilluar sëmundjen. Mbrojeni kokën duke përdorur gjithmonë rripin e sigurimit në makinë, kaska në motor apo në sporte të rrezikshme etj.

Lidhja midis shëndetit mendor dhe zemrës Shumë evidenca tregojnë se shëndeti mendor lidhet direkt me shëndetin e zemrës. Truri ushqehet nga një rrjetë shumë e pasur enësh gjaku. Çdo rrahje zemre, pompon rreth 20-25 % të gjakut në kokë, ku qelizat e trurit përdorin të pakten 20% të ushqimit dhe oksigjenit që transporton gjaku. Në shumë raste, kur zemra dhe enët e gjakut janë dëmtuar , është rritur dhe rreziku për Alzheimer. Këtu përfshihen tensioni i lartë, sëmundje të zemrës, infarkti, diabeti dhe kolesteroli i lartë.

simptomat të kombinuara me shërbimet dhe kujdesin e duhur , mund ta përmirësojnë cilësinë e jetës dhe mund ta ngadalësojnë përparimin e sëmundjes . Nënpunësit e shëndetit, shpesh i ndajnë simptomat e Alzheimerit në dy kategori, atë ‘konjitive’ dhe psikiatrike’.



Simptomat konjitive prekin kujtesën, gjuhën, gjykimin, aftësinë për të

planifikuar dhe për tu përqëndruar apo proçese të tjera që përfshijnë mendimin.

 Simptomat psikiatrike dhe të sjelljes prekin mënyrën sesi ndjehemi dhe veprojmë.

Alzheimeri është rrethuar nga shumë keqkuptime pasi është relativisht një sëmundje e re dhe lehtësisht e ngatërrueshme me plakjen normale.

 Gjykim i varfër ose i ulur. Individët me Alzheimer mund të vishen në mënyrë të pavolitshme, veshin shumë rroba në një ditë të ngrohtë ose të vishen hollë në një ditë të ftohtë. Mund të harxhojnë një shumë të madhe parash duke blerë sende që nuk ju nevojiten etj. Çfarë është normale? Të marrësh ndonjëherë ndonjë vendim të diskutueshëm apo të dyshimtë

 Probleme me mendimin abstrakt. Individët me Alzheimer mund të kenë vështirësi në kryerjen e veprimeve komplekse me mend, p.sh mund të harrojnë se çfarë janë numrat dhe si e përse përdoren ata. Çfarë është normale? Të kesh vështirësi në bilancin e një libri çeqesh apo shumëzim me mendje të numrave treshifrorë.

 Ngatërrim i vendit të sendeve. Një individ me

këtë sëmundje mund t’i vendosë sendet në vende të pazakonta, p.sh hekurin e hekurosjes në frigorifer, një orë dore në çajnik, pandoflat mbi tavolinë etj. Çfarë është normale? Ti ngatërrosh vendin përkohësisht çelsave apo portofolit.

 Ndryshime në sjellje dhe gjendjen emocionale.

Individët me Alzheimer mund të kenë luhatje të gjendjes emocionale brenda pak minutash-nga qetësi në lot dhe në inat-për asnjë arsye të dukshme. Çfarë është normale? Të ndihesh ndonjëherë papritur i trishtuar.

 Ndryshime të personalitetit. Këtyre individëve

mund t’ju ndryshojë personaliteti rrenjësisht. Mund të bëhen shumë dyshues, konfuzë, të friksuar apo të varur nga një antar i familjes. Çfarë është normale? Ndryshimi gradual i personalitetit me kalimin e kohës.

 Humbja e iniciativës. Një person me Alzheimer

mund të bëhet shumë pasiv, të rrijë ulur gjithë ditën para televizorit pa bërë asgjë, të flejë shumë gjum apo të mos bëjë asnjë nga aktivitetet e mëparshme.

20

E enjte, 12 korrik 2012

WWW.SHQIPTARJA.COM

Shëndeti oral

A

S

SUPLEMENTI MJEKESOR

LMEDICU

REKOMANDIME Mjekët stomatologë këshillojnë kontrolle të vazhdueshme tëk dentisti çdo 6 muaj dhe ndërrimin e furçs së dhëmbëve çdo 3 muaj

VITAMINAT DHE MINERALET QË FORCOJNË DHËMBËT:

 Vitamina A Ndihmon për të mbajtur fluide mukozën e gojës. Është e pranishme tek perimet, tek fruta si kajsia, pjepri dhe tek karrotat, patatet e ëmbla dhe tek spinaqi.

KLEDIA DIMROÇI

T

ë gjithëve na pëlqejnë dhëm bët e bardhë. Janë ato të cilët na bëjnë të mos e ndalim buzëqeshjen tonë, por përkundrazi të buzëqeshim më fort. Shpesh kemi dëgjuar të thuhet për të tillë dhëmbë që nuk janë realë, janë dhëmbë ‘’photoshop-i’’, por jo gjithmonë ndodh kështu. Çdo gjë varet nga kujdesi juaj për higjienën e gojës.

Mjekët stomatologë këshillojnë kontrolle të vazhdueshme tëk dentisti çdo 6 muaj dhe ndërrimin e furçs së dhëmbëve çdo 3 muaj.

Disa këshilla për të patur dhëmbë të bardhë e të shëndetshëm 1- Konsumoni fruta dhe zarzavate të forta. Karrotat, mollët, por edhe një erëzat si majdanozi janë ‘’furça natyrale’’ e dhëmbëve, që mund të heqin njollat e krijuara dhe mund t’i zbardhin ata akoma më shumë.

2- Përdorni fije dentare në mënyrë të vazhdueshme. Është tepër e rëndësishme që të hiqen mbetjet ushqimore që qëndrojnë mes dhëmbëve dhe dhëmballëve.

3-Një sekret tjetër për një buzëqeshje rrezatuese është djathi.

Nëse hani pas çdo vakti një sasi të vogël djathi, kjo ndihmon në parandalimin e kariesit dhe rimineralizon zmaltin. E njëjta vlerë arrihet edhe përmes konsumimit të qumështit apo kosit.

4- Luleshtrydhet e mbuluara me çokollatë i bëjnë dhëmbët më të bardhë. Po ashtu uji me sodë është shumë i mirë për dhëmbët, por gjithnjë duke e përdorur në sasi të kontrolluar. Aleatët për një buzëqeshje të shkëlqyeshme janë uthulla e limoni.

Ka disa ushqime qe mund te na dëmtojnë zmaltin e dhëmbëve, disa të tjera mund të na ndihmojnë të ruajmë bardhësinë e tyre. Ja cilat janë ushqimet e duhura: Uji Uji është aleati i parë për ruajtjen e bardhësisë së dhëmbëve. Me anë të tij shpëlahet kaviteti i gojës nga të gjitha mbetjet e ushqimit që janë mbledhur tek dhëmbët pas vaktit.

Nëse kjo neglizhohet, atëherë do të formohen gurëzat. Pra, një shpëlarje pas çdo vakti është e domosdoshme.

Limoni Lëngu i limonit njihet për vetitë kundër njollave. Acidi citrik i tij zbardh edhe zmaltin e dhëmbëve.

Një herë në javë duhet t’i lani dhëmbët me furçë të cilën keni hedhur lëng limoni. Mos harroni te shtoni pak sasinë e këtij agrumi ne çdo vakt.

Molla E njohur tashmë për vetitë dobësuese, molla është një aleat i mirë për zbardhjen e dhëmbëve. Kësaj

 Vitamina C Forcon mishrat e dhëmbëve dhe kontribuon në një qarkullim të mirë pas dëmtimit të dhëmbëve.

Burime të mira të vitaminës C janë dhe perimet dhe frutat e freskëta, në veçanti agrumet, domatet dhe specat.

Ja disa ushqime për dhëmbë të bardhë

Frutat dhe zarzavatet,‘’furçat natyrale’’ here nuk ka të bëjë fare me enzimat.

Pushteti i saj zbardhues vjen nga kohëzgjatja e përtypjes. Kjo gjë stimulon prodhimin e pështymës e cila më pas pastron brendësinë e gojës duke eliminuar mbetjet tek dhëmbët.

Karrota Ashtu si molla edhe karota na bën të përtypemi më shumë. Kësaj liste mund t’i shtohet edhe selinoja.

Djathi Ushqimet e pasura me kalçium, siç është edhe djathi, janë perfektë

për të ruajtur bardhësinë e dhëmbëve. Përveç kësaj ky produkt ka edhe një tjetër veti ndryshe nga qumështi, atë duhet me patjetër ta përtypim.

Mendërza Për të shtuar pështymën mund të përtypni edhe mendërz, dafinë apo sherbelë. Përveçse pastrojnë dhëmbët ato sjellin edhe një ndjesi freskie.

Bajamet Për te mbrojtur zmaltin e dhëmbëve duhet me patjetër të konsumo-

hen bajame, patate si dhe shumë fruta e perime. Ne fakt nëse pH i gojës sonë është i ulët dhe ka shume acide, kjo e acaron zmaltin, prandaj duhet që ky pH të rritet.

Qumështi Ashtu si djathi edhe qumështi është i pasur me kalçium. Ashtu si uji ai është i vetmi lëng që nuk ngjyros dhëmbët dhe nuk i dëmton ata.

Përveç kësaj ai ka dhe avantazhin qe është alkalin, pra ul aciditetin duke mbrojtur smaltin.

Dieta

Arsenali i luftës kundër kariesit A

rrat dhe drithërat ekuilibrojnë pH-in e pështymës duke forcuar kalçiumin e dhëmbëve.Përdor mjaltin në vend të sheqerit, përmban vitamina dhe kripëra minerale të çmuara për shëndetin e gojës dhe të dhëmbëve. Thuaji po perimeve: kanë një rol të rëndësishëm veçanërisht në se konsumohen të njoma për veprimin e tyre detergjent mbi sipërfaqen e dhëmbëve.Qumështi dhe kosi janë një burim kalçiumi, fosfori dhe kripërash të tjera minerale që janë përbërës të dhëmbëve.

Drithërat dhe zarzavatet bishtajore janë të pasura me zink, ndërsa toni, merluci dhe salmoni përmbajnë selen, dy elemente që

të ndihmojnë të kesh dhëmbë të shëndetshëm dhe të bukur.Përdor në gatimet e tua vajin e ullirit. Është i pasur me vitaminë E që ka një rol mbrojtës për mukozën e gojës dhe pengon zhvillimin e bakterieve përgjegjës për shkaktimin e kariesit.Disa ushqime në veçanti, ato të pasura me fibra, vitamina dhe kripëra minerale, mund të kontribuojnë në higjenën e gojës duke ndaluar formimin e kariesit, duke e bërë zmaltin më të bardhë dhe duke lehtësuar frymëmarrjen.

 Vitamina D Influencon në rritjen dhe shëndetin e dhëmbëve. Është me shumicë tek qumështi, por dhe tek vaji i peshkut. Mungesa e saj provokon dobësim të dhëmbëve.  Vitamina E Mbron nga “rrënjët e lira” pra nga plakja, indet dhe mukozat e gojës. Gjendet tek vaji i sojës dhe perimet me fletë të gjelbra si spinaqi.  Vitamina K Është e nevojshme për mpiksjen e gjakut për të evituar kështu gjakrrjedhjen në mishrat e dhëmbëve.

Për ta gjetur mjafton të hash rrepa, lakra dhe spinaq.  Kalçiumi Forcon kockat dhe dhëmbët. Merr pjesë në mpiksjen e gjakut dhe kontraktimeve muskulare.

Gjendet me shumicë tek qumështi, kosi, djathërat e freskët dhe salmoni.  Fosfori Është një përbërës shumë i rëndësishëm i indit kockor, i smaltit dhe i sementit të dhëmbëve. Gjendet pothuajse tek të gjitha ushqimet, por në mënyrë të bollshme tek mishi, peshku, frutat e thata dhe drithërat.  Magnezi Së bashku me kalciumin dhe fosforin është një nga tre elementet më të rëndëishëm për shëndetin e dhëmbëve. Gjendet në sasi të mëdha tek frutat e freskëta tek peshku dhe tek të gjithë drithërat.