Almedicus

Cilat janë ushqimet që largojnë stresin?

Dhimbja e shpinës, ja ushtrimet lehtësuese

S

T

tresi është një përgjigje normale fizike, mendore ose emocionale e trupit dhe mendjes tonë ndaj një ngacmuesi (stresori) të jashtëm apo të brendshëm...

Faqe 16

A

ë gjithë, të paktën një herë në jetë kanë pasur dhimbje shpine. Ndonjëherë dhimbja është larguar shumë shpejt dhe herë të tjera është shfaqur...

Faqe 18

Botim zyrtar i Fakultetit të Mjekësisë, Universiteti i Tiranës Adresa: Fakulteti i Mjekësisë, Nr371, Cel: 069 63 46688, E-mail: suplementi@almedicus.org

S

SUPLEMENTI MJEKESOR

Nr.10

LMEDICU BOTIM I PËRJAVSHËM I GAZETËS SHQIPTARJA.COM

PERFITIME TE MEDHA PER SHENDETIN TUAJ

Burra! Kryeni sa më shumë stërvitje!

Ushtrime 2 herë/java, 41% më pak risk për zemrën 

TIRANE

M

        

Faqe 15

PAP Testi, ekzaminimi jetëshpëtues

V

eshkujt e të gjitha grup moshave mund të përmirë sojnë cilësinë e jetës dhe të reduktojnë rrezikun për sëmundje koronare, hipertension, diabet të tipit II apo disa forma të kancerit duke ushtruar aktivitet fizik të moderuar. Ne të gjithë jemi të vetëdijshëm që stërvitja është e mirë për ne. Është e drejtë të thuash që çdokush dëshiron të jetë i shëndetshëm. Në të njëjtën kohë shumica prej nesh nuk ushtrohen mjaftueshëm.Asnjëherë nuk është vonë nëse merrni në konsideratë përfitimet e mëposhtme: Tek meshkujt, me kalimin e viteve, nivelet e kolesterolit fillojnë të lëvizin në drejtim të gabuar. Aktiviteti fizik influencon në...

Faqe 14 Drejtor: Taulant MUKA Kryeredaktore: Jana NANO Zv/Kryeredaktore: Fjorda KOROMANI Redaksia: Arminda Avdulaj Besiana Balla Blerta Dollaku Dea Qirjaqi Eralda Asllanaj Erklida Sula Isid Xhura

Onkologji

iusi i papilomës njerëzore (HPV) paraqet një grup të viruseve që shkaktojnë infeksion të lëkurës dhe mukozës së organeve genitale tek meshkujt dhe femrat. Virusi transmetohet nëpërmjet aktit seksual apo dhe nëpërmjet auto-infeksionit. Ky virus ka shumë forma (shtame), por vetëm 30% e tyre shpërndahen nëpërmjet aktit...

JOHANA VRUHO



E ENJTE 12.04.2012

Osteoporoza

      

Kledia Dimroci Mirald Gina Këshilli botues: Departamenti i Shëndetit Publik Enver ROSHI Shërbimi i Endrokrinologjisë, QSUT Agron YLLI Shërbimi i Urgjencës, QSUT Edmond ZAIMI Shërbimi i Nefrologjisë, QSUT Arjana STRAKOSHA Shërbimi i Reumatologjisë, QSUT Argjend TAFAJ Shërbimi i Alergologjisë, QSUT

      

Etleva QIRKO Shërbimi i Kardiologjisë, Spitali Ushtarak Gerta KOÇEKU Shërbimi i Neurologjisë, Spitali Ushtarak Fatos JAHO Shërbimi i Ortopedi-Traumatologjisë, Spitali Ushtarak Gjergj ÇAUSHI Shërbimi i Tokosikologjisë, Spitali Ushtarak Zyhni SULAJ Biokimi Klinike, QSUT Ndok MARKU Farmaci Leonard DEDJA

Faqe 17

Mbajini kockat të shëndetshme dhe të forta

N

jë rëndesi të pazëvendësueshme ka dieta e pasur me kalcium. Mirëpo niveli i kalciumit në gjak rregullohet nga vitamina D. Vitamina D prodhohet nga trupi ynë, në prani të rrezeve të diellit, por mund të merret në formën e suplementeve vitaminikë. Kombinimi më i mirë për kockat është kalcium dhe vitamin D. Ushqimet me përmbajtje të...

14

E enjte, 12 prill 2012

WWW.SHQIPTARJA.COM

Aktiviteti fizik JOHANA VRUHO

M

eshkujt e të gjitha grup moshave mund të përmirë sojnë cilësinë e jetës dhe të reduktojnë rrezikun për sëmundje koronare, hipertension, diabet të tipit II apo disa forma të kancerit duke ushtruar aktivitet fizik të moderuar. Ne të gjithë jemi të vetëdijshëm që stërvitja është e mirë për ne. Është e drejtë të thuash që çdokush dëshiron të jetë i shëndetshëm. Në të njëjtën kohë shumica prej nesh nuk ushtrohen mjaftueshëm. Asnjëherë nuk është vonë nëse merrni në konsideratë përfitimet e mëposhtme: 1.Ul nivelin e kolesterolit: Tek meshkujt, me kalimin e viteve, nivelet e kolesterolit fillojnë të lëvizin në drejtim të gabuar. Aktiviteti fizik influencon në nivelet e kolesterolit në gjak duke ulur nivelin e “kolesterolit të keq” që në mjekësi njihet si LDL kolesteroli, dhe të triglicerideve. Ndërkohë nivelet e “kolesterolit të mirë”, i njohur ne gjuhën mjekësore si HDL kolesteroli, rriten. Kjo realizohet me anë të rritjes së prodhimit dhe nxitjes së aktivitetit të disa enzimave në muskuj dhe mëlçi. Këto të fundit shndërrojnë kolesterolin në një formë më të favorshme, konkretisht HDL kolesterol. Një studim danez i kryer në 2007 tregoi se aktiviteti fizik i rregullt shoqërohej me nivele më të larta të HDL-kolesterolit.

2.Ul rrezikun për hipertension: Nga studimet e kryera në Universitetin e Minesotës në meshkuj nga 18 deri në 30 vjec, të ndjekur për 15 vjet, rezultoi se sa më i lartë të ishte niveli i aktivitetit fizik aq më i ulët ishte risku për të zhvilluar hiperten-

A

S

SUPLEMENTI MJEKESOR

LMEDICU

MESHKUJT që ushtrojnë aktivitet fizik të paktën 2 herë në javë kanë 41% më pak rrezik për të zhvilluar sëmundje koronare krahasuar me ata që nuk ushtrojnë.

Burra: Sa më shumë stërvitje aq më të mëdha përfitimet Deri në 41% më pak rrezik për sëmundje të zemrës Kockat Një tjetër efekt i padëshiruar i plakjes është dobësimi i kockave, i cili përbën një rrezik të madh për fraktura. Ajo që në mjekësi njihet si osteoporozë.

Aktiviteti fizik ul në mënyrë dramatike rrezikun per fraktura të legenit siç tregon dhe një studim i kryer në meshkuj të grupmoshës 40 deri 60 vjec

meshkuj të grupmoshës 40 deri 60 vjec.

shumë gjak pa u sforcuar. Prandaj meshkujt që ushtrojnë aktivitet fizik të paktën 2 herë në javë kanë 41% më pak rrezik për të zhvilluar sëmundje koronare krahasuar me ata që nuk ushtrojnë.

4.Parandalon dhe kontrollon diabetin e tipit II: Diabeti është tashmë një sëmundje me përmasa endemike që ka prekur 170 milionë njerëz në të gjithë botën. Rritja e incidencës së

5.Parandalon kancerin e kolonit: Kanceri i kolonit është një nga shkaqet kryesore të mortalitetit te meshkujt. Ekspertët shprehen se afërsisht 80% e rasteve të kësaj sëmundjeje mund të parandalohen. Është e nevojshme mbajtja e një diete të pasur me fibra dhe drithëra.

Stërvitja përbën një element po aq të rëndësishëm sa dieta. Studimet kanë treguar se aktiviteti fizik mund të ulë rrezikun e kancerit te kolonit

7. Shëron dhimbjen e shpinës: Duke rritur forcën muskulore, rezistencën, me përmirësimin e fleksibilitetit dhe posturës, stërvitja e rregullt ju ndihmon të parandaloni dhimbjen e shpinës. Studimet kanë provuar që stërvitja është efektive kundër rikthimit të dhimbjes së shpinës.

8. Përmirëson humorin, largon stresin dhe mund të përfaqësojë një alternativë ndaj mjekimeve me antidepresivë: Herë pas here, instruktorët e fitnesit dëgjojnë të thuhet nga klientët e tyre që stërvitja i bën ata të ndi-

edhe efekti antidepresiv i stërvitjes së rregullt fizike është i krahasueshëm me atë të medikamenteve antidepresive.

9. Rrit jetëgjatësinë: Njerëzit që janë fizikisht aktivë jetojnë më gjatë. Stërvitja e rregullt ul rrezikun e vdekjes së parakohshme. Gjatë nje studimi u vu re se meshkujt që ishin të angazhuar në aktivitete si joga, ski dhe not kishin një probabilitet 21% më të ulët për të zhvilluar sëmundje kardiovaskulare apo sëmundje të tjera vdekjeprurëse gjatë kësaj periudhe studimi.

10. Ju ndihmon të bini në peshë dhe të keni trup më të bukur: Dhe së fundmi, nëse ushtroheni rregullisht ju do të keni një trup më të bukur pa qënë nevoja t’i nënshtroheni kirurgjisë. Stërvitja iu ndihmon të reduktoni masën dhjamore dhe të shtoni atë muskulare.Mënyra më e mirë për të rënë në peshë është kombinimi i ushtrimeve kardiovaskulare, stërvitja rezistente dhe kufizimi i kalorive.

Natyrshëm lind pyetja : Sa duhet të stërvitemi për të pasur përfitimet që u përmendën

Programet për parandalimin e diabetit zbuluan sesi stërvitja dhe rënia në peshë të kombinuara me dietën e balancuar ulin rrezikun për diabet të tipit të dytë

Djegia e përafërsisht 1000 kalorive më tepër në javë me anë të aktiviteteve fizike, ka shumë mundësi të zgjasë jetën tuaj. Ecja gjysmë ore çdo ditë është gjithcka që ju duhet të bëni

sion arterial. Stërvitja e rregullt ul presionin e gjakut në përafërsisht 75% të personave hipertensivë.

Mënyra sesi stërvitja mund të reduktojë presionin e gjakut mbetet ende e paqartë, por të gjitha format e stërvitjes duket se janë efektive në reduktimin e presionit të gjakut me mesatarisht 11 mmHg për presionin sistolik dhe 8 mmHg për atë diastolik.

më sipër?

3. Parandalon sëmundjet kardiovaskulare: Ekziston një lidhje direkte midis mungesës së aktivitetit fizik dhe shëndetit kardiovaskular. Aktiviteti i rregullt fizik e bën zemrën tuaj, ashtu si çdo muskul tjetër, më të fortë. Një zemër më e fortë hedh më

diabetit vjen kryesisht si rezultat i obezitetit dhe inaktivitetit fizik. Programet për parandalimin e diabetit zbuluan sesi stërvitja dhe rënia në peshë të kombinuara me dietën e balancuar ulin rrezikun për diabet të tipit të dytë. Vullnetarët në këtë program nuk ishin pjesmarrës në maratona. Në fakt, stërvitja që ata bënin ishte ekuivalente me djegien e vetëm 593 kalorive (e barabartë me 9.6 km ecje në javë).

me 30 deri 40 %.

6. Kocka më të forta: Një tjetër efekt i padëshiruar i plakjes është dobësimi i kockave, i cili përbën një rrezik të madh për fraktura. Ajo që në mjekësi njihet si osteoporozë është humbja e densitetit kockor me plakjen e njeriut.

Aktiviteti fizik ul në mënyrë dramatike rrezikun per fraktura të legenit siç tregon dhe një studim i kryer në

hen më mirë. Humori ndikohet nga faktorë psikosocialë, biokimikë dhe mjedisorë. Stërvitja mund të shkaktojë çlirimin në gjak të disa molekulave proteinike të quajtura endorfina. Këto janë përgjegjëse për ndjenjën e euforisë dhe një gjendjeje mirëqënieje të përgjithshme .

Studime të vazhdueshme kanë treguar që stërvitja përmirëson shëndetin mendor dhe redukton simptomat e depresionit. Madje,

Përgjigjia se sa shumë duhet të stërviteni varet pjesërisht nga ajo që kërkoni.

Djegia e përafërsisht 1000 kalorive më tepër në javë me anë të aktiviteteve fizike ka shumë mundësi të zgjasë jetën tuaj. Ecja gjysmë ore çdo ditë është gjithcka që ju duhet të bëni për të ulur në mënyrë domethënëse rrezikun e kancerit të kolonit dhe diabetit. Sa më shumë aktivitet fizik të kryeni në jetën e përditshme, aq më të shëndetshëm do të jeni. Shume studime mbi aktivitetin fizik tregojnë një lidhje të fortë dozë-përgjigje: “sa më shumë stërviteni, aq më të mëdha janë përfitimet”.

A

S

SUPLEMENTI MJEKESOR

E enjte, 12 prill 2012

WWW.SHQIPTARJA.COM

LMEDICU

Kanceri i qafës së mitrës

VAKSINIMI e ul rrezikun e kancerit të qafës së mitrës, por nuk e eliminon nevojën e bërjes së PAP Testit.

Vaksina parandalon në 94% të rasteve PAP Testi, i thjeshtë i shpejtë, jetëshpëtues

CILAT GRA RREZIKOHEN MË SHUMË? Çdo grua mund të preket nga kanceri i qafës së mitrës. Por një femër është më e rrezikuar për tu prekur nëse:

 Ka filluar herët aktivitetin seksual.  Ka partnerë seksualë të shumtë.  Ka partnerë të cilët kanë patur shumë partnerë seksuale.

 Ka një infeksion nga virusi i papilomës njerëzoreHPV.

 Nëna, motra apo gjyshja e tyre ka patur kancer të

KLEDIA DIMROÇI

kondilomave. Rrallëherë si paraprirëse e puçrrave gjenitale, ka simptoma të tilla si kruarja, gjakrrjedhja dhe dhimbja. Megjithatë në shumicën e rasteve nuk ekzistojnë shenja të dukshme të HPV-së.

Shenjat mund të paraqiten pas disa muajsh apo vitesh pasi që personi ka patur kontakt me virusin. Paraqitja e shenjave varet prej tipit të HPV-së i cili gjendet në organizëm.

V

iusi i papilomës njerë zore (HPV) paraqet një grup të viruseve që shkaktojnë infeksion të lëkurës dhe mukozës së organeve genitale tek meshkujt dhe femrat. Virusi transmetohet nëpërmjet aktit seksual apo dhe nëpërmjet auto-in-

Shenjat më të shpeshta janë paraqitja e puçrrave apo kondilomave.

Rrallëherë paraprihen nga kruarja, dhimbja etj feksionit. Ky virus ka shumë forma (shtame), por vetëm 30% e tyre shpërndahen nëpërmjet aktit seksual. Janë të njohur më se 100 tipe të ndryshme të HPV-së, të cilat ndahen në dy grupe: 1. HPV me rrezik të ulët: HPV me rrezik të ulët sh-

15

kakton paraqitjen e kondilomave gjenitale. Paraqiten në formë pikash të kuqe dhe pastaj mund të rriten në puçërrza të kuqe, të padhimbshme.

2. HPV me rrezik të lartë: HPV me rrezik të lartë shkakton paraqitjen e ndryshimeve të para kanceroze të

qafës së mitrës (pjesa që lidh mitrën me vaginën). Zakonisht HPV me rrezik të lartë nuk shkakton probleme shëndetësore dhe vetvetiu zhduket.

Cilat janë shenjat e HPV-së?

Shenjat më të shpeshta janë paraqitja e puçrrave apo

Si ta pengojmë infektimin nga HPV? Në parim, ka dy mënyra për pengimin e infektimit me HPV virusin: 1.Abstinenca/ Mos kryerja e marrdhënieve seksuale 2.Përdorimi i prezervativëve Si mund të mbrohem unë nga kanceri i qafës së mitrës?

Rreziku në qafën e mitrës zvogëlohet nëse ju: 1.VAKSINOHENI me vaksinën kundër virusit HPV që shkakton kancerin e

qafës së mitrës.

 Ka apo ka patur një infeksion seksualisht të transmetueshëm përfshi HIV/AIDS.

 Pi duhan.  Ka patur shtatzani të shumta.  Ka imunitet të ulët. mitrës.

2. Bëni rregullisht PAP Testin VAKSINA Çfarë është vaksina kundër HPV? Falë arritjeve të shkencës, sot është prodhuar një vaksinë e cila të mbron nga infektimi me virusin HPV. Vaksina siguron një mbrojtje të lartë për dy tipet e virusit që janë shkaktarët më të shpeshtë të kancerit të qafës së mitrës.

A ka vaksinë në Shqipëri?

Fatmirësisht vaksina sot gjendet edhe në Shqipëri.

Në çfarë moshe rekomandohet vaksina?

Vaksina rekomandohet të bëhet para fillimit të aktivitetit seksual, pra para infektimit me virusin HPV. Mosha optimale e rekomanduar është ajo midis moshës 9-26 vjeç.

Në këtë grup popullate vaksina ka treguar efektivitet maksimal. Megjithatë vaksina ka qenë efektive edhe në grup moshat mbi 26 vjeç deri ne 55 vjeç. Të dhënat shkencore tregojnë që vaksina është e efektshme deri në moshën 55 vjeç.

Për grup moshat mbi 26 vjeç rekomandohet bërja e HPV testit përpara vaksinimit.

Vaksinimi e ul rrezikun e kancerit të qafës së mitrës, por nuk e eliminon nevojën e bërjes së PAP Testit.

OBSH

Të gjitha femrat mbi 25 vjeç të kryejnë PAP Testin Çfarë është PAP Testi?

PAP Testi është një test i shpejtë dhe i thjeshtë që bëhet për të vëzhguar nga afër qelizat e organit genital femëror. Ky test mund të tregojë nëse ju keni një infeksion në qafën e mitrës, qeliza jo normale apo kancer te qafës së mitrës.

Si bëhet një PAP Test?

Ndërkohë që gruaja shtrihet tek shtrati i vizitës, mjeku merr një sasi qelizash prej qafës së mitrës me një furçë të vogël që është posaçërisht për këtë. Materiali i marrë vendoset mbi një lamë e më pas dërgohet në laborator për tu vëzhguar. PAP Testi është i padhimbshëm prandaj nuk ka nevojë për asnjë ilaç qetësues.

PAP Testi mund të kryhet në një klinik apo në spital.

Përse është kaq i rëndësishëm ky test?

Bërja e rregullt e tij zbulon qelizat jo normale në fazat e hershme pa dhënë akoma kancer në qafën e

SIPAS ORGANIZATËS BOTËRORE TË SHËNDETËSISË (OBSH) REKOMANDOHET:

 Të gjitha femrat e moshave nga 25-65 vjeç duhet të kryejnë PAP Testin.

 Femrat nga 25 deri 49 vjeç duhet të kryejnë PAP Testin çdo tre vjet.

 Femrat nga 50 deri 64 vjeç duhet të kryejnë PAP Testin çdo pesë vjet.

 Femrat në moshën 65 vjeç e lart mund të ndalojnë të bëjnë PAP Testin vetem nësë e kanë kryer rregullisht atë që në moshën 50 vjeç dhe kanë patur rezultate normale.

mitrës. Ai mund të kapet në kohë, kështu trajtimi bëhet më i lehtë dhe shanset për kurimin e tij janë shumë të mëdha.

Të gjitha gratë duhet ta bejnë PAP Testin? Është e rëndësishme që të gjitha gratë ta bejnë rregullisht PAP Testin, si pjesë e kujdesit të vazh-

dueshem për shëndetin. Rekomandohet që të gjitha femrat tre vjet pasi kanë filluar aktivitetin seksual duhet të kryejnë PAP Testin.

Gratë të cilat kanë hequr mitrën duhet të konsultohen me mjekun nëse mund të kryejnë rregullisht PAP Testin.

Sa shpesh rekomandohet

PAP TESTI? Rekomadimet janë të ndryshme.

Disa rekomandojnë të kryhet çdo 1 deri 3 vjet.

Kërkohet parapërgatitje e veçantë para se të shkosh të kryesh PAP Testin?

Rreth 2 ditë para testit shmangni dushet vaginale, përdorimin e ovulave vaginale, kremrave spermicide etj. Nuk duhet të kryeni marrdhënie seksuale 2 ditë para PAP Testit. Një grua e kryen PAP Testin larg periudhës së menstruacioneve.

Kur merret përgjigjia e PAP TESTIT? Përgjigjia merret pas disa ditësh. Është e rëndësishme për një grua të diskutojë rezulatet e testit me mjekun e saj. Nëse rezultati i PAP Testit është normal, ju duhet të vazhdoni rregullisht bërjen e PAP Testit.

Po nëse rezultati i PAP TESTIT është jo normal?

Kjo do të thotë që disa qeliza jonormale janë gjetur në qafën e mitrës, por kjo nuk do të thotë gjithmonë që janë qeliza kanceroze. Është e rëndësishme të mbajmë mend se qelizat jo normale duhen hequr që të mos kthehen në kancer. Ky trajtim nuk ndikon në jetën seksuale apo në mundësinë për të patur fëmijë. Nëse PAP Testi tregon një dyshim apo një gjendje jo normale mjeku do tu kërkojë të përsërisni testin pas 6 muajsh apo do tu kërkojë të kryeni një ekzaminim të quajtur kolposkopi. Gjatë saj shihet nga afër qafa e mitrës, nëpërmjet një instrumenti që vepron si mikroskop. Gjithashtu mjeku mund të marrë një material të vogël nga indet e qafës së mitrës për t’i ekzaminuar në laborator. Kjo procedurë quhet biopsi. Biopsia është e vetmja mënyrë e sigurtë për të përcaktuar nëse qelizat jo normale kanë lidhje me kancerin.

16

E enjte, 12 prill 2012

WWW.SHQIPTARJA.COM

Mirëqënia mendore

A

S

SUPLEMENTI MJEKESOR

LMEDICU

EKZPOZIMI në mënyrë të përsëritur, me ndërprerje, për pak kohë ndaj stresorëve përballohet mirë gjatë stadit të parë

Situata stresante?

Ja si t’i përballoni Alkooli dhe duhani shtojnë më tepër ankthin ENVER HALILI

A E DINIT SE…

Çfarë është stresi?

Stresi është një përgjigje normale fizike, mendore ose emocionale e trupit dhe mendjes tonë ndaj një ngacmuesi (stresori) të jashtëm apo të brendshëm.

 Paraja është stresori më i shpeshtë në shumë

Cilat janë burimet e stresit?

Stresorë të jashtëm: Të gjithë ne kemi rrethana të jashtme që shkaktojnë stres. Çdo

 Profesionet më stresuesë janë: pozicionet

Frika nga dështimi, frika nga ajo që do të mendojnë të tjerët, ndryshimet fizike në pubertet moment tensionues në punë, çdo problem në familje apo shoqëri, çdo frikë në lidhje me paratë, shëndetin, të ardhmen apo emocionet në jetën tuaj, humbja e një të afërmi, sëmundjet e rënda, divorci, menopauza, puna e tepërt, koha e pakët, çdo ngjarje e papritur nga momenti i lindjes deri në vdekje mund të jenë burim stresi. Stresuese mund të jenë edhe ngjarjet pozitive

vende të botës.

 Femrat janë më të stresuara se meshkujt.  Të rinjtë janë më të stresuar se çdo grupmoshë tjetër.

hierarkike ushtarake, zjarrfikësit, pilotët, fotografët, manaxherët e korporatave, arkitektët.

 Në shërbimin shëndetësor më të stresuar janë kirurgët dhe mjekët e urgjencës.

 Profesione me më pak stres janë: programues kompjuteri, dentist, dietolog.

 Stresuesi më i fuqishëm është vdekja e një njeriu të afërm.

në jetë si martesa, lindja e një fëmije, shtatzania, pushimet.

Të gjitha këto burojnë nga ambienti rrethues, pra janë stresues të jashtëm. Stresorët e brendshëm: Veç streseve të jashtme ne kemi edhe shumë strese të brendshme që i krijojmë vetë në sajë të perceptimit tonë psikologjik. Këtu përfshihen pesimizmi, vet-kritika, mendimi i ngurtë, mendime të llojit gjithçka ose asgjë, pritshmëri të lartë nga vetja, perfek-

sionizmi, ankthi i performancës, frika nga dështimi, frika nga ajo që do të mendojnë të tjerët, ndryshimet fizike në pubertet, të qenit i ndryshëm tek invalidët etj.

Si reagon organizmi ndaj stresit?

Në një situatë stresuese, në stadin e parë të quajtur edhe stadi i alarmit ose stadi akut, rezistenca e organizmit është nën normë, prandaj ai duhet

të mobilizohet. Organizmi në fillim prodhon sasi të mëdha të hormonit adrenalinë. Ajo shpejton rrahjet e zemrës dhe rrit furnizimin e indeve me oksigjen dhe energji. Kujtesa, përqëndrimi dhe reflekset përmirësohën. Pupilat zgjerohen për të patur një shikim më të mirë. Pavarësisht nga natyra e stimulit, përgjigjia natyrale e organizmit do të jetë e njëjtë. Nëse stimuli vazhdon, ju kaloni në stadin e rezistencës. Organizmi mobilizohet për t’u mësuar me stresuesin duke u vendosur në një ekuilibër të ri ku niveli i rezitencës është mbi normalen.

Ai prodhon hormone të tjera stresi si kortizol, dopaminë, serotoninë, endorfina etj. Deri në këtë moment stresi është natyral e i dobishëm për organizmin. Ekzpozimi në mënyrë të përsëritur, me ndërprerje, për pak kohë ndaj stresorëve përballohet mirë gjatë këtij stadi. Nëse stresi zgjat së tepërmi dhe organizmi është i paaftë për ta përballuar, ai kalon në stadin ë rraskapitjes ose të stresit kronik. Rezistencat e organizmit dëmtohen dhe ekuilibri prishet. Në këtë stad fillojnë të shfaqen edhe sëmundjet e lidhura me stresin.

Mënyra të shëndetshme

Si mund ta ulni nivelin e stresit

Merruni me aktivitet fizik.

Një fjalë e urtë thotë: Mendje e shëndoshë në trup të shëndetshëm. Shëtisni, merruni me sport ose punë fizike të paktën 30 minuta në ditë për 5 ditë në javë.

Aktiviteti fizik jo vetëm parandalon sëmundjet e zemrës dhe ju bën mirë fizikisht, por të jeni të sigurt që do ju ndihmojë për të pakësuar stresin, nervozizmin e ankthin. Kjo ndodh në sajë prodhimit të disa substancavë nga sistemi nervor të quajtura endorfina të cilat ju bëjnë të ndiheni më mirë.

Shmangni alkolin, duhanin, medikamentet qetësuese.

Këto përbëjnë një rrugë për të pakësuar stresin apo “për të qetësuar nervat”, por kjo ndodh në fillim dhe veç për pak kohë. Më vonë ato nuk bëjnë tjetër veçse shtojnë ankthin. Është e rëndësishme të mësoheni të përballeni me problemet, të mos i shmangni apo të mos lini zgjidhjen

stresit (kortizoli, adrenalina) dhe forcon sistemin imun duke çliruar hormone të shëndetshme (endorfinat). Përqafimi rrit nivelin e hormonit oksitocinë, i quajtur ndryshe “hormoni i dashurisë”.

e tyre për më vonë. Kjo vetëm sa do i keqësonte më tepër gjërat.

Gjeni kohë të relaksoheni dhe të thyeni monotoninë: Dëgjoni muzikë, shikoni komedi, lexoni.

Ndani stresin: Flisni me një familjar, mik të ngushtë që ju bën të ndiheni mirë.

Qeshni e përqafoni: Të qeshurit ul nivelin e hormoneve të

Dëgjoni muzikën tuaj të preferuar: Studimet tregojnë se muzika ul jo vetëm nivelin e stresit në jetën e përditshme por edhe në të sëmurët e operuar, të sëmurët në gjendje të rëndë, si dhe tek gratë shtatzëna Flini Mjaftueshëm për të rikuperuar energjitë tuaja.

Rregulloni frymëmarrjen Stresi ju bën të keni frymëmarrje sipërfaqësore e të shpejtë. Bëni të kundërtën: merrni frymë thellë e ngadalë. Kjo do ju ndihmojë të relaksoheni.

Dietologji

Cilat janë ushqimet që largojnë stresin Çokollata e zezë Është ushqimi kryesor antistres. E pasur me magnez dhe neurotransmetuesin anandamid ju ndihmon të ndiheni të qetë. Ajo përmban gjithashtu doza të mëdha feniletilamine, një substancë që rrit nivelin e endorfinave. Për më tepër ajo ul edhe nivelin e kortizolit.

Banania Është e pasur me vitaminë B, një përbërës i rëndësishëm për të mbajtur hormonet e stresit dhe tensionit arterial në nivele të ulëta edhe në situatat më stresuese.

Kumbullat dhe avokadot Janë të pasura më kalium që ndihmon në uljen e tensionit arterial dhe stresit.

Spinaqi I pasur me magnez, ai përmirëson dhimbjen e kokës dhe lodhjen e shkaktuar nga stresi.

Boronica Është e pasur me antioksidantë e vitaminë C që forcojnë imunitetin për të përballuar stresin.

Mishi i kuq I pasur me hekur e vitaminë B dhe zink mund të jetë zgjidhja më e mirë

gjatë një dite stresuese, por mos e teproni duke e përdorur për një kohë të gjatë sepse bëhet i dëmshëm për shëndetin.

Qumështi I pasur më antioksidantë, vitaminë B12, B2, bllokon aktivitetin e radikaleve të lira të shoqëruar më stresin. Kalciumi i pranishëm në qumësht është shumë i mirë për të lehtësuar stresin tek femrat në post-menopauzë.

Rekomandohet qumësht i skremuar.

Djathi Përmban proteina, kalcium, vitaminë B2, B 12.

Salmoni I pasur me acide yndyrore omega 3, ul prodhimin e hormoneve të stresit. Nga ana tjetër rrit nivelet e serotoninës duke ju bërë më të kënaqur.

A

S

SUPLEMENTI MJEKESOR

E enjte, 12 prill 2012

WWW.SHQIPTARJA.COM

LMEDICU

Osteoporoza

17

NGA STUDIME është dalë në përfundimin se gratë që hanë kumbulla të thata, kanë një rrezik më të vogël për osteoporozë sesa gratë e të njejtës moshë që nuk i konsumojnë ato

Në rrezik, gratë mbi 50 vjeç dhe burrat mbi 70 Studimi: Kumbullat e thata parandalojnë BESIANA BALLA

O

steoporoza përkufizo het si dobësim i masës kockore dhe si pasojë rritje e mundësisë për fraktura të tyre. Ndodh kur trupi nuk prodhon më kockë të re, kur humb (tretet) kocka e vjetër ose të dyja se bashku.

Meshkujt, ashtu si dhe femrat, preken nga osteoporoza,

ÇFARË E SHKAKTON OSTEOPOROZËN?

 Ulja e nivelit të estrogjenit në gra tipikisht në periudhën e menopauses.

Osteoporoza mund të diagnostikohet përmes matjes së dendësisë minerale të kockës sëmundje kjo që mund të parandalohet dhe mjekohet.

A ka pasoja mjekimi me bisfosfonate?

Mjekimi që përdoret në osteoporozë merret nga goja, si për parandalimin ashtu dhe për mjekimin e osteoporozës.

Bisfosfonatet, frenojnë qelizat që janë të programuara të shkatërrojnë kockën dhe fusin kalciumin në kocka.

Kalciumi është i domosdoshëm për një funksionim të mirë të kockës. Disavantazh i mjekimit me bisfosfonate është dëmtimi i nofullës i cili mund të përparojë deri në thyerje të saj. Ky efekt anësor haset në shifrat nga 1/1000

 Ulja e nivelit të testosteronit në meshkuj (nga dëmtimet në testikuj, mosha etj) deri në 1/100000. Megjithatë studimet e fundit flasin edhe për rolin e gjeneve në zhvillimin e dëmtimeve të nofullës. Një gjë e tillë është vënë re në pacientë që bëjnë ndërhyrje të mëdha dentare ose ata me sëmundje dentare.

Studim, kumbullat e thata ndihmojnë në parandalimin e osteoporoës Nga studime të shumta, është dalë në përfundimin se gratë që hanë në mënyrë të rregullt kumbulla të thata, pas menopauzës,kanë një rrezik më të vogël për të zhvilluar osteoporozë sesa gratë e të njejtës moshë që nuk i

konsumojnë ato. Kumbullat e thata mund të merren në çfarëdolloj mënyre. Duke filluar nga 2 në 3 kumbulla të thata në ditë, e duke e rritur gradualisht deri në 6 deri në 10 në ditë.

Si diagnostikohet osteoporoza?

Osteoporoza mund të diagnostikohet përmes matjes së dendësisë minerale të kockës, përmes së cilës marrim informacion për shkallën e mineralizimit të kockave.

Nëse shkalla e dëndësisë minerale të kockës është brenda normës, nuk është i nevojshëm ekzaminim tjetër për dy-tre vite të tjera.

A ka rrezik kryerja e testit të densitetit mineral të kockave?

Gjatë testit mund të përdoret një dozë e vogël rrezatimi, por rreziku është shumë i vogël krahasuar me të mirat që do merren nga ky ekzaminim. Kapja herët e osteoporozës, shmang frakturat e pariparueshme të kockës.

A mund të parandalohet osteoporoza?

Mund të parandalohet duke arritur maksimumin e dendësisë dhe fuqisë së kockës që në fëmijëri, adoleshencë dhe duke vazhduar edhe gjatë plakjes, por veçanërisht pas të 30-ve.

 Qëndrimi për një kohë të gjatë në shtrat  Artriti reumatoid kronik dhe sëmundjet kronike të veshkave.  Përdorimi i medikamenteve të familjes së kortikosteroidëve ( prednizolon, metilpretnizolon) çdo ditë për më shumë se 3 muaj.  Mungesa e vitaminës D  Anëtarë të familjes të sëmurë nga osteoporoza (faktori gjenetik)  Trajtim në të kaluarën me terapi hormonesh si në kancerin e prostatës dhe kancerin e gjirit  Përdorimi i duhanit

Këshilla

Si t`i mbani kockat të shëndetshme dhe të forta Dieta Një rëndesi të pazëvendësueshme ka dieta e pasur me kalcium. Mirëpo niveli i kalciumit në gjak rregullohet nga vitamina D. Vitamina D prodhohet nga trupi ynë, në prani të rrezeve të diellit, por mund të merret në formën e suplementeve vitaminikë.

Kombinimi më i mirë për kockat është kalcium dhe vitamin D. Ushqimet me përmbajtje të lartë të kalciumit janë qumështi dhe produktet e tij.

Çfarëdolloj ushtrimi fizik si ecje, kërcim, joga, ngarje e biçikletës, tennis. etj.

Ushtrime fizike Janë mjaft të rëndësishme:

Si shfaqet osteoporoza Osteoporoza nuk ka simptoma

Kujdes! evitojini ushtrimet e rënda ku mund të rrezikoni të bini.

Vese Nëse pini duhan, ndërpriteni.

Gjithashtu konsumoni sasi te moderuara alkooli.

paralajmëruese në fazat e hershme. Ato shfaqen vonë në zhvillimin e sëmundjes. Mund të variojnë nga dhimbjet kockore deri në fraktura nga trauma të lehta ose edhe në mungesë të tyre. Nëse jeni në menopauzë dhe i keni kaluar të 50-at, testi për dendësinë minerale të kockave është ai që duhet të bëni për ta kapur në kohë.

A mund të kenë përfitime nga terapia hormonale zëvendësuese të sëmurët me osteoporozë,?

Ulja e nivelit të estrogjenit është akuzuar si faktor për shfaqjen e osteoporozës, ndaj mund të mendohet që terapia hormonale zëvendësuese do ta trajtonte atë, por nuk ndodh kështu! Terapia hormonale zëvendësuese nuk përdoret nëse tashmë jeni diagnostikuar me osteoporozë. Përfitimet e mundshme janë para se sëmundja të instalohet, ndaj shpesh kjo terapi fillohet direkt pas menopauzës. Kujdes, duhet të konsultoheni patjetër me një mjek specialist para se ta nisni.

18

E enjte, 12 prill 2012

WWW.SHQIPTARJA.COM

Dhimbja e shpinës ENDRIT MONE Fizioterapeut

T

ë gjithë, të paktën një herë në jetë kanë pasur dhimbje shpine. Ndonjëherë dhimbja është larguar shumë shpejt dhe herë të tjera është shfaqur atëherë kur nuk e prisnim.

Pavarsisht frekuencës së dhimbjes, ajo është një sinjal që diçka nuk shkon mirë në nivelin e shtyllës kurrizore. Dhimbja e shpinës është konsideruar si dhimbja e shekullit; ajo është

LMEDICU

Pak kohë për aktivitet fizik?Ja disa ushtrime Stresi ndikon keq në tonusin muskular

negativisht në tonusin muskular. Kjo vënie në tension e muskulaturës, pakëson vaskularizimin dhe elasticitetin e muskujve përreth vertebrave, të cilët janë shkaktarët kryesorë në shfaqjen e dhimbjeve.

PARANDALIMI I DHIMBJEVE Të përcaktosh se cilat janë në të vërtetë shkaqet e dhimbjeve të shpinës është një mision më i vështirë seç mendohet. Shpeshherë nuk ka plagë të dukshme, por alterrnime të thjeshta të strukturave që përbëjnë kolonën vertebrale. Për këtë arsye, shumica e rasteve nuk zgjidhen në më pak se një muaj.

Nga vëzhgimi i pacientëve të ndryshëm dhe shprehive të

Shkaku Mund ta përkufizojmë dhimbjen e shpinës si një patologji të “fituar” që ndodh kur kalohet kufiri i fuqisë mbajtëse dhe i rigjenerimit të strukturave të kolonës vertebrale

jetës së tyre në punë, mund të dallohet qartë se si dhimbja e shpinës është më frekuente në disa kategori specifike.

Faktorët kryesorë të dhimbjeve të shpinës janë të lidhur ngushtë me veset tona ditore, me lëvizjet më të shpeshta, ndërkohë që ndikimi i faktorit gjenetik është shumë i rrallë.

USHTRIME ZGJATJEJE (STREÇING) Kjo mënyrë stërvitjeje është e nevojshme për pakësimin e tensionit muskular dhe përmirësimin e elasticitetit të muskujve përreth vertebrave sidomos atyre të mesit.

Kjo teknikë është e domosdoshme në fazën e parë ku inflamacioni dhe dhimbja janë akoma prezente. Ushtrimet mund të kryhen si në shtëpi dhe në palestër.

 Shtrirë në shpinë, afrojmë gjunjët afër gjoksit me ndihmën e duarve, mbajtja e pozicionit për 15sek; 7-8sek. pushim dhe përsëritet 2 herë

 Ulur, mbështetje te gjunjët dhe duart; të kryhet frymënxjerrja duke krijuar një hark të kolonës me drejtim sipër. Të merret frymë duke u kthyer në pozicionin fillestar. Përsëritja 5 herë

 Ulur në karrige me këmbë të hapura. Nxjerrim frymën duke

përkulur bustin përpara dhe poshtë. Marrim frymë duke u kthyer në pozicionin fillestar.

 Në gjunjë, me vithet të mbështetura te thembrat. Nxjerrim frymën duke u shtrirë përpara me duart, marrim frymë duke u kthyer në pozicionin fillestar.

 Ulur, njërën këmbë vendoseni mbi tjetrën që është e shtrirë. Me

bërryl ushtrojmë presion duke rrotulluar bustin në anën tjetër .Të mbahet pozicioni 10-15 sek. dhe pastaj të ndryshohet këmba

S

SUPLEMENTI MJEKESOR

STRATEGJIA e shërimit dhe e parandalimit të dhimbjeve duhet të bazohet mbi reduktimin e ngarkesave të tepruara që pëson kolona herë pas here

Ndonjëherë janë të mjaftueshme edhe pak minuta për të qetësuar muskulaturën dhe të merren përmirësime falë streçingut (zgjatjeve) të thjeshtë arsyeja e parë e mungesës në punë në vendet perëndimore.

Mjafton një shqetësim i vogël dhe mund të gjendemi me probleme në ligamente, në disqet midis vertebrave, në muskujt e shpinës apo dhe nerva. Në përgjithësi flitet për një dhimbje të shpinës si një patologji me shumë shkaqe, për të kuptuar që origjina e dhimbjes është e lidhur me faktorë jo vetëm të sferës fizike, por dhe atë psikike dhe sociale. Edhe pse këto dy faktorë të fundit pothuajse lihen gjithmonë në harresë dhe nuk u kushtohet rëndësi, ata luajnë një rol të rëndësishëm në shfaqjen e dhimbjeve. Stresi, ankthi, dhe probleme të tjera psikologjike nëpërmjet një mekanizmi nervor ndikojnë

A

Kështu mund ta përkufizojmë dhimbjen e shpinës si një patologji të “fituar” që ndodh kur kalohet kufiri i fuqisë mbajtëse dhe i rigjenerimit të strukturave të kolonës vertebrale. Strategjia e shërimit dhe e parandalimit të dhimbjeve duhet të bazohet mbi reduktimin e ngarkesave të tepruara që pëson kolona herë pas here si dhe mbi riforcimin e strukturave që e mbajnë atë.

Përse sporti është kaq i rëndësishëm?

Përmirësimi i forcës dhe i elasticitetit muskular ndihmon të mbajmë një posturë të rregullt gjatë ditës, duke u mbrojtur nga mikrotraumat dhe streset. Korrigjimi i çrregullimeve të ekuilibrave

muskularë përmirëson shpërndarjen e ngarkesës në disqet intervertebrale duke mbrojtur këto struktura nga traumat e jashtme. Aktiviteti fizik, falë çlirimit të endorfinës, pakëson dhimbjen dhe rrit shpejtësinë e rikuperimit duke përmirësuar vaskularizimin (furnizimi me gjak) dhe oksigjenimin e indeve.

Zgjedhja e aktivitetit bëhet në bazë të preferencave dhe të gjendjes fizike. Nuk ka ndonjë sport specifik për t’u këshilluar, por e rëndësishme është të praktikoheni sistematikisht Këshilla për të reduktuar ngarkesat e shpinës:  Të respektohet teknika korrekte e ngritjes (këmbë të hapura, legeni mbrapa, busti drejt dhe ngarkesa sa më afër trupit)  Evitimi i pozicioneve të gabuara për një kohë të gjatë  Të përdoren sa më pak takat e larta  Përzgjedhja e këpucëve të duhura gjatë aktiviteteve fizike Këshilla për të mirëmbajtur strukturat që mbajnë drejt shpinën:  Praktikimi i rregullt i aktivitetit fizik (ushtrime tonifikimi dhe streçing)  Mbajtja e peshës trupore në normën tuaj duke synuar

mos shtimin në peshë  Evitimi i alokoolit dhe i duhanit  Kryerja e pushimeve të shkurtra gjatë punës, duke evituar stresin Keni pak kohë për aktivitet fizik?Ja disa ushtrime praktike Një nga justifikimet më të dëgjuara është mungesa e kohës për t’iu përkushtuar aktivitetit fizik. Me pak përkushtim është e mundur që edhe në vende me pak hapësirë t’i shërbejmë shëndetit të shpinës. Ndonjëherë janë të mjaftueshme edhe pak minuta për të qetësuar muskulaturën dhe të merren përmirësime falë streçingut (zgjatjeve) të thjeshtë. Situatat ku mund të kryhet streçingu: në zyrë, gjatë kohës së ndezjes së kompjuterit; në makinë kur gjendemi në trafik; në banjo duke bërë dush apo në shtrat përpara fjetjes. Mund të gjejmë gjithashtu dhe shumë situata të favorshme për mirëmbajtjen e një aktiviteti fizik deri diku të pranueshëm; të ngjisim shkallët në vend që të marrim ashensorin; të parkojmë makinën pak më larg dhe rrugën ta përshkrojmë në këmbë. Çfarë ushtrimesh duhen bërë?

Si fillim duhet të keni durim të dëgjoni këshillat e mjekut. Nëse e keni për herë të parë që kryeni aktivitet fizik është mirë t’i kryeni në prezencën e një fizioterapisti. Këto ushtrime janë të domosdoshme për shumicën e dhimbjeve të shpinës sidomos atyre me karakter muskular, nëse vuani nga hernia diskale atëherë ju duhet të ndiqeni më me kujdes nga një fizioterapist.

USHTRIME PËR TONIFIKIM Kjo mënyrë stërvitje ndihmon në tonifikim duke bërë të mundur mbajtjen e një posture korrekte. Në këtë mënyrë eliminojmë dhimbjet të cilat shpeshherë vijnë dhe si një disbalancë force midis muskujve të shpinës dhe atyre të barkut.

 Shtrirë, këmbët të mbledhura, duart nën kokë dhe duke ekspiruar afrojmë bustin drejt gjunjëve. Inspirojmë duke u kthyer në pozicionin fillestar, përsëritje 15 herë

 Në këmbë, me shpinën të mbështetur në mur. Legeni i rrotolluar përpara në mënyrë që të sheshojmë lordozën lumbare.

Rrëshkasim poshtë duke mbledhur gjunjtë deri në 900 dhe qëndrojmë 15 sec

 Duart të mbështetura mbi karrige, busti i përkulur përpara. Me një këmbë bëjmë largimin e këmbës nga busti mbrapa. Të përsëritet 15 herë dhe të ndërrohet këmba.

 Të shtrirë me shpinë, gjunjët të mbledhur, duart përgjatë trupit.

Shtyjmë legenin drejt dhe lart duke mbajtur pozicionin 5sek.

Kthehemi lehtësisht në pozicionin fillestar. Përsëritja 15 herë

 Me duart dhe gjunjët të mbështetur në tokë, ngrejmë njëkohësisht

dorën e majtë dhe këmbën e djathtë. Mbajmë për 5 sek këtë pozicion. Përsërisim për 15 herë, pushojmë 1min. Ndërrojmë anë.