almedicus by altinoo

5 sëmundjet që kërcënojnë meshkujt

Fast food: Ushqimi me pasoja të vonshme

ë jesh i shëndetshëm sot është më e thjeshtë se më parë . Kjo falë përdorimit të teknologjisë moderne mjekësore dhe trajtimeve.... Faqe 16

dryshimet e zakoneve të ushqyerjes, të nxitura nga një ritëm jetese i përshpejtuar dhe stresues, ka bërë që shumë persona ta shohin veten... Faqe 19

Botim zyrtar i Fakultetit të Mjekësisë, Universiteti i Tiranës Adresa: Fakulteti i Mjekësisë, Nr371, Cel: 069 63 46688, E-mail: suplementi@almedicus.org

SUPLEMENTI MJEKESOR

Nr.15

LMEDICU BOTIM I PËRJAVSHËM I GAZETËS SHQIPTARJA.COM

Mbrohuni nga shtatzania e padëshiruar dhe SST

Guidë për metodat e kontracepsionit

Kapsllëku

uke pasur kaq shumë mundësi, zgjedhja e një lloji kontracepsioni mund të jetë e vështirë. Të fillojmë me disa pyetje: A është e nevojshme të mbroheni kundër sëmundjeve seksualisht të transmetueshme (SST)? Sa të rëndësishme janë kostoja dhe lehtësia e përdorimit? Vetëm abstinenca është 100% e sigurt, çdo mënyrë tjetër vetëm sa i afrohet kësaj vlere.

Kanceri i Gjirit

Drejtor: Taulant MUKA Kryeredaktore: Jana NANO Zv/Kryeredaktore: Fjorda KOROMANI Redaksia: Arminda Avdulaj Besiana Balla Blerta Dollaku Dea Qirjaqi Eralda Asllanaj Erklida Sula Isid Xhura

Faqe 17

Problemet e “Zorrës dembele’’

Vlerësoni avantazhet dhe disavantazhet MIRALD GINA

E ENJTE 17.05.2012

Kledia Dimroci Mirald Gina Këshilli botues: Departamenti i Shëndetit Publik Enver ROSHI Shërbimi i Endrokrinologjisë, QSUT Agron YLLI Shërbimi i Urgjencës, QSUT Edmond ZAIMI Shërbimi i Nefrologjisë, QSUT Arjana STRAKOSHA Shërbimi i Reumatologjisë, QSUT Argjend TAFAJ Shërbimi i Alergologjisë, QSUT

Etleva QIRKO Shërbimi i Kardiologjisë, Spitali Ushtarak Gerta KOÇEKU Shërbimi i Neurologjisë, Spitali Ushtarak Fatos JAHO Shërbimi i Ortopedi-Traumatologjisë, Spitali Ushtarak Gjergj ÇAUSHI Shërbimi i Tokosikologjisë, Spitali Ushtarak Zyhni SULAJ Biokimi Klinike, QSUT Ndok MARKU Farmaci Leonard DEDJA

Faqe 20

Masa në gjoks jo gjithmonë është kancer

jë masë në gjoks është thuajse gjith monë kancer! FAKT: Për fat të mirë, kjo nuk është e vërtetë. Kjo vlen veçanërisht për moshat e reja ndërsa në gratë më të moshuara, një masë në gjoks ndoshta do të thotë se ajo mund të jetë një në ato tetë gra, që do të zhvillojë Kancer të Gjirit. Masa ka mundësi më të madhe të...

E enjte, 17 maj 2012

WWW.SHQIPTARJA.COM

Shëndeti riprodhues MIRALD GINA

NJOHJA E DITËVE FERTILE I quajtur edhe planifikim familjar natyral, vetëdijësimi mbi ditët fertile do të thotë shmangia e marrëdhënieve seksuale kur gruaja është më tepër fertile. Mënyra më e mirë për të kontrolluar këto ditë është monitorimi i ndryshimeve të mukusit cervikal dhe i temperaturës së trupit. Për të përdorur me korrektesë këtë metodë, është më mirë të stërviteni nga një profesionist i kujdesit shëndetësor.

Pro: E lehtë për t’u përdorur, e pakushtueshme. Kundër: Mund të rrisë riskun për SST, 29% mbetet shtatzënë. PREZERVATIVËT PËR MESHKUJ Prezervativi prej lateksi është metoda klasike që përdoret kundër shtatzënisë së padëshiruar. Ai parandalon futjen e spermës në trupin e gruas, duke mbrojtur kundër shtatzanisë dhe SST. Nga çiftet që përdorin vetëm këta prezervativë, në një vit 15% mbetet shtatzënë. Pro: Gjerësisht të disponueshëm, mbrojnë kundër SST. Kundër: Janë të efektshëm vetëm nëse përdoren siç duhet çdo herë. Nuk mund të ripërdoren. PREZERVATIVËT PËR FEMRA Prezervativi për femra është një xhep i hollë plastik që vesh vaginën nga brenda dhe mund të vendoset deri në 8 orë përpara kryerjes së marrëdhënieve seksuale. Përdorueset përdorin një unazë elastike plastike në skajin e mbyllur për ta drejtuar prezervativin në pozicionin e duhur. Ndonjëherë është më pak efektiv se prezervativi mashkullor. Pro: Gjerësisht të disponueshëm, disa mbrojnë kundër SST, përcjellin nxehtësinë e trupit më mirë se prezervativi për meshkujt. Kundër: Mund të jenë të zhurmshëm, 21% e përdorueseve mbeten shtatzënë, nuk mund të ripërdoren. Nuk duhen përdorur të kombinuara me prezervativin për meshkuj për të shmangur çarjet.

SUPLEMENTI MJEKESOR

LMEDICU

PREZERVATIVI prej lateksi është metoda klasike që përdoret kundër shtatzënisë së padëshiruar. Nga çiftet që përdorin vetëm këta prezervativë, në një vit 15% mbetet shtatzënë.

Guidë për metodat Vlerësoni avantazhet dhe disavantazhet, zgjidhni atë që ju duhet reja në muaj), nuk mbrojnë kundër SST. Mund të kenë efekte anësore, duke përfshirë rritjen e ndjeshmërisë së gjoksit, koagulimin e gjakut, rritjen e presionit të gjakut. Disa gra nuk duhet të përdorin pilula kontraceptive. ADEZIVËT KONTRACEPTIVË (PATCH) Gratë që e kanë të vështirë të mbajnë mend që duhet të pijnë çdo ditë një pilulë, mund të marrin në konsideratë përdorimin e adezivëve kontraceptivë. Këto vendosen në lëkurë dhe ndryshohen një herë në javë për 3 javë, ndërsa javën e katërt nuk mbahet. Adezivi lëshon të njëjtin lloj hormonesh si dhe pilulat kontraceptive dhe është po aq efektiv.

Pro: Nuk ka nevojë për medikamente, e pakushtueshme. Kundër: Kufizon kryerjen e marrëdhënieve seksuale spontane, 25% e përdorueseve mbeten shtatzënë. SPERMICIDË Spermicidët përmbajnë një lëndë kimike që vret spermën. Këta mund të takohen në formën e shkumës, të një mase xhelatinoze apo kremi, të cilat vendosen brenda vaginës përpara kryerjes së marrëdhënieve seksuale. Disa lloje duhen vendosur 30 minuta përpara. Përdorimi i shpeshtë mund të shkaktojë irritim, duke rritur riskun për infeksione dhe SST. Spermicidët përdoren më shpesh të kombinuara me mënyra të tjera kontracepsioni.

DIAFRAGMA Diafragma është një kubé (gjysmësferë) që vendoset në qafën e mitrës përpara marrdhënieve seksuale. Ajo përdoret e kombinuar me spermicidët. Efektiviteti i saj është i krahasueshëm me atë të prezervativit për meshkuj – 16% e përdorueseve mbetet shtatzënë, duke përfshirë ato që nuk e vendosin siç duhet diafragmën. Pro: E pakushtueshme (një diafragmë mund të përdoret për rreth 2 vjet).

Pro: Menstruacione më të rregullta, më të lehta dhe me më pak dhimbje. Nuk është e nevojshme të mbahet mend që duhet pirë pilula. Kundër: Kostoja njëlloj si për pilulat, mund të shkaktojë irritim të lëkurës ose efekte të tjera anësore të ngjashme me ato të pilulave kontraceptive. Nuk mbron kundër SST. UNAZA VAGINALE NuvaRing është një unazë e butë plastike që vendoset brenda vaginës. Unaza çliron të njëjtat hormone si pilulat dhe adezivët kontraceptivë dhe është po aq e efektshme. Por, ajo vendoset vetëm njëherë në muaj. Pro: Menstruacione më të rregullta, më të

Mënyra më e përdorur e kontracepsionit janë pilulat që përmbajnë hormonet estrogjen dhe progestinë për të parandaluar ovulimin

Pro: Injektohet vetëm katër herë në vit. Tepër efektive. Kundër: Kostoja, mund të shkaktojë efekte anësore. Nuk mbron kundër SST. IMPLANTET KONTRACEPTIVE Implanti kontraceptiv (Implanon) ka përmasat e një shkrepëseje dhe vendoset nën lëkurë në pjesën e sipërme të krahut. Ai çliron të njëjtat hormone që gjenden në injeksionet, por implanti mbron kundër shtatzanisë për 3 vjet. Shkalla e dështimit është më pak se 1%.

Kundër: Duhet vendosur nga një mjek, nuk mbron kundër SST. Nuk mund të përdoret gjatë menstruacioneve për shkak të riskut për shfaqjen e sindromës së shokut toksik.

Pro: Vepron për 3 vjet, tepër efektiv. Kundër: Më i kushtueshëm në fillim, mund të shkaktojë efekte anësorë, duke përfshirë hemorragji të çrregullta. Nuk mbron kundër SST.

PILULAT KONTRACEPTIVE Mënyra më e përdorur e kontracepsionit janë pilulat që përmbajnë hormonet estrogjen dhe progestinë për të parandaluar ovulimin. Kur merren sipas skemës, pilulat janë tepër efektive. Rreth 8% e përdorueseve mbeten shtatzënë, duke përfshirë ato që harrojnë të marrin pilulat në kohën e duhur. Ashtu si gjithë kontraceptivët hormonalë, pilulat merren me recetë. Pro: Menstruacione më të rregullta, më të lehta ose mungojnë, në varësi të llojit të pilulave. Më pak dhimbje abdominale gjatë menstruacioneve. Kundër: Kostoja (rreth 1500-2000 lekë të

KONTRACEPSIONI ME INJEKSION Kontracepsioni me injeksion konsiston në injektimin e hormoneve të cilat mbrojnë kundër shtatzanisë për tre muaj. Për një çift të qëndrueshëm, është akoma më efektive se pilulat kontraceptive pasi vetëm 3% e çifteve mbetet shtatzënë në vit.

lehta. Vendoset vetëm njëherë në muaj. Kundër: Kostoja, mund të shkaktojë irritim vaginal ose efekte të tjera anësore të ngjashme me ato të pilulave dhe adezivëve. Nuk mbron kundër SST.

IUD (PAJISJA INTRAUTERINE) IUD do të thotë pajisje intrauterine, një pajisje plastike në formën e shkronjës T, e cila vendoset brenda mitrës nga një mjek. IUD me bakër, ParaGard, funksionon deri në 12 vjet. IUD hormonale, Mirena, duhet ndërruar pas 5 vitesh. Të dy tipat e vështirësojnë fertilizimin e vezës nga sperma. Mbeten shtatzënë më pak se 8 në 1000 gra. Pro: Mënyrë kontracepsioni afatgjatë. Kundër: Menstruacione të parregullta dhe

SUPLEMENTI MJEKESOR

E enjte, 17 maj 2012

WWW.SHQIPTARJA.COM

LMEDICU

Shëndeti riprodhues

MOSPËRDORIMI i asnjë metode kontraceptive bën që 85% e çifteve seksualisht aktive të mbeten shtatzënë brenda vitit. Kjo çon edhe në rritjen e infeksioneve seksualisht të transmetueshme

e kontracepsionit

lopianë, duke penguar zbritjen e vezës nga vezoret. Pro: E përhershme, thuajse 100% efektive. Kundër: Ka nevojë për ndërhyrje kirurgjikale, mund të mos jetë e kthyeshme, është e kushtueshme. Nuk mbron kundër SST. VAZEKTOMIA Përveç prezervativëve, vazektomia është e vetmja mënyrë kontracepsioni që mund të përdorin meshkujt. Ajo ka të bëjë me mbylljen kirurgjikale të vas deferens: tubat që mbartin spermën nga testikujt, përmes sistemit riprodhues. Kjo mbyllje parandalon daljen e spermës por nuk pengon ejakulimin. Pro: Mënyrë e përhershme, më e lirë se ligatura e tubave uterinë, pothuajse 100% e sigurt. Kundër: Ka nevojë për ndërhyrje kirurgjikale, nuk është menjëherë efektive, është e pakthyeshme.

MITE PËR METODAT E KONTRACEPSIONIT Ka shumë metoda kontracepsioni të cilat janë tepër efektive për parandalimin e shtatzanive të padëshiruara. Gjithashtu, ka shumë keqinformim mbi mënyrat e përdorimit, ashtu siç ka edhe disa metoda që nuk funksionojnë. Ja disa mite të zakonshme për kontrollin e lindjeve dhe kontracepsionin: 1. Nuk mbetesh shtatzënë kur ke fëmijë në gji. Megjithëse ushqyerja me gji ka tendencë të vonojë ovulimin, kjo nuk duhet të merret e sigurt. Ovulimi mund të ndodhë edhe kur një grua ka fëmijë në gji, prandaj duhen përdorur metoda kontracepsioni nëse dëshirohet të shmanget një shtatzani. 2. Nuk mbetesh shtatzënë nëse lan vaginën pas seksit. Larja e vaginës nuk është një metodë efektive kontracepsioni. Pas ejakulimit, sperma futet në cerviks dhe nuk arrihet nga solucioni i pastrimit. Gjithashtu urinimi pas marrëdhënies nuk e frenon spermën që është futur në mitër përmes cerviksit. 3. Nuk ka nevojë për kontracepsion nëse kryen marrëdhënie gjatë ditëve “të sigurta” të ciklit. Je fertile vetëm një ditë në muaj. Mite të tilla vijnë më tepër nga mungesa e njohurive mbi ciklin menstrual. Janë katër hormone kryesore (lëndë kimike që stimulojnë ose rregullojnë aktivitetin e qelizave ose organeve) që rregullojnë ciklin menstrual: hormoni folikulo-stimulues (FSH), hormoni luteinizues (LH), estrogjeni dhe progesteroni. Një ekuilibër delikat midis këtyre hormoneve rregullon çlirimin e vezës (ovulimi), dhe nëse veza nuk fertilizohet, vijnë menstruacionet. Cikli i gruas është pak a shumë i rregullt pjesën më të madhe të kohës, por faktorë të ndryshëm si mosha, stresi, mjekimet e të tjera mund të çrregullojnë këtë ekuilibër hormonal. Prandaj, gjetja e momentit të saktë të ovulimit dhe parashikimi i ditëve “të sigurta” mund të jetë i vështirë. Çiftet që kanë sukses me këtë metodë kontracepsioni, duhet të monitorojnë me kujdes ciklin menstrual të gruas dhe të vlerësojnë simptomat e ovulimit, si dhe faktorët që përmendëm. 4. Nuk mbetesh shtatzënë nëse gruaja nuk kalon orgazëm. Shtatzënia fillon kur sperma e mashkullit fertilizon një vezë të gruas. Ndërkojë që mashkulli duhet që të ejakulojë në mënyrë që të nxjerrë spermën, gruaja nuk e ka të nevojshme të kalojë orgazëm që të mbetet shtatzënë. 5. Nuk mbetesh shtatzënë nëse partneri tërhiqet përpara ejakulimit. Metoda e nxjerrjes së penisit përpara ejakulimit nuk është e sigurt. Një sasi e ejakulatit (lëngu që përmban spermën) mund të dalë edhe përpara se mashkulli të arrijë në orgazëm. Përveç kësaj, disa meshkuj thjesht nuk arrijnë të gjejnë përqendrimin dhe vullnetin për t’u tërhequr në kohë. 6. Pilulat janë gjithmonë të efektshme menjëherë pasi filloni t’i merrni. Te disa gra, nevojitet një cikël i plotë menstrual në mënyrë që hormonet në pilulat (kontraceptivët oralë) të bashkëveprojnë me hormonet natyrale të gruas për të parandaluar ovulimin. Disa mjekë rekomandojnë përdorimin e një metode të dytë kontracepsioni gjatë muajit të parë që merren pilulat.

më intensive. Më e kushtueshme në fillim, mund të rrëshqasë e të dalë, mund të shkaktojë efekte anësore.

LIGATURA E TUBAVE TË FALLOPIT Nëse jeni të sigurta se nuk doni të keni fëmijë biologjikë në të ardhmen, mund të jeni

gati për një metodë kontracepsioni të përhershme. Metoda tradicionale për femrat quhet ligatura e tubave. Një kirurg i mbyll tubat fal-

PILULA E EMERGJENCËS (OSE PILULA E MËNGJESIT TJETËR) Kontracepsioni i emergjencës funksionin pas kryerjes së marrëdhënies seksuale për të shmangur shtatzaninë. Ajo mund të përdoret nëse nuk është përdorur një mënyrë kontracepsioni ose në se gruaja dyshon se metoda e kontracepsionit nuk ka funksionuar. Këto pilula përmbajnë një dozë të lartë hormoni të gjendur në shumë pilula kontraceptive. Nuk ka nevojë për recetë për femrat më të mëdha se 17 vjeç. Kjo pilulë (Plan B, Plan B One-Step dhe Next Choice) duhet përdorur brenda 72 orësh. TËRHEQJA E PENISIT NË MOMENTIN E EJAKULIMIT Pothuajse 6 në 10 femra amerikane raportojnë se partneri i tyre ka përdorur këtë “metodë”, e cila konsiston në nxjerrjen e penisit nga vagina përpara ejakulimit. Studimet e reja tregojnë se kur kjo kryhet në mënyrë korrekte çdo herë, rreth 4% e praktikuesve mbeten shtatzënë në vit. Por, me përdorimin tipik rreth 18% mbeten shtatzënë. Pro: Pa kosto, nuk ka nevojë për pajisje apo hormone. Kundër: E vështirë për t’u kryer siç duhet. Nuk mbron kundër SST. METODAT MË PAK TË EFEKTSHME Duke mos përdorur asnjë metodë kontraceptive, 85% e çifteve seksualisht aktive do të mbeten shtatzënë brenda vitit. Edhe metodat më pak të efektshme të kontracepsionit e reduktojnë në mënyrë të konsiderueshme këtë numër. METODAT MË TË EFEKTSHME Megjithëse metodat barrierë, si prezervativi ose diafragma, janë mesatarisht efektive në përdorimin tipik, kontraceptivët hormonalë kanë rezultate më të mira për efektivitetin. Gjithashtu, për çiftet që parapëlqejnë të kenë mundësi sa më të ulëta për të mbetur shtatzënë ka disa mundësi të tjera. Dy prej këtyre janë të rikthyeshme: IUD dhe implantet hormonale. Sigurisht, e vetmja metodë kontraceptive 100% e sigurt është abstinenca ndaj marrëdhënieve seksuale.

E enjte, 17 maj 2012

WWW.SHQIPTARJA.COM

Shëndeti i burrit

SUPLEMENTI MJEKESOR

LMEDICU

JETA JONË e mbushur me stres që ndonjëherë duket si një qark i mbyllur, inaktiviteti fizik dhe zakonet e këqija në ushqyerje kanë pasoja negative

mentoz ju duhet të ushtroni aktivitet fizik dhe të bini në peshë. Të gjitha këto përmirësojnë nivelin e glukozës në gjak.

JOHANA VRUHO

ë jesh i shëndetshëm sot është më e thjeshtë se më parë . Kjo falë përdorimit të teknologjisë moderne mjekësore dhe trajtimeve. Megjithatë ka disa gjëra që meshkujt duhet të bëjnë në përditshmërinë e tyre për të qënë të shëndetshëm dhe për të reduktuar stresin. Ata janë më të rrezikuar ndaj disa sëmundjeve dhe kjo duhet pasur parasysh kur përzgjedhin dietën ushqimore, programin stërvitor dhe trajtimin mjekësor. Në mënyrë interesante prania e disa sëmundjeve rrit mundësinë që një tjetër të ndodhë. Shumica e sëmundjeve që prekin meshkujt janë të parandalueshme, por pikë së pari duhet të njihni “ armiqtë tuaj “. Ashtu siç thotë edhe një proverbë e vjetër kineze ´´ Njih armikun dhe veten dhe mund të luftosh në qindra beteja pa katastrofa´´. Më poshtë paraqiten sëmundjet më të shpeshta tek meshkujt , të shoqëruara me simptomat përkatëse. PRESIONI I LARTË I GJAKUT: Kujdes pas të 30-ve Jeta jonë e mbushur me stres që ndonjëherë duket si një qark i mbyllur, inaktiviteti fizik dhe zakonet e këqija në ushqyerje kanë pasoja negative. Hipertensioni ose presioni i lartë i gjakut përbën një problem serioz. Rreth të 30-ve dhe moshës së mesme, meshkujt kanë më shumë mundësi të vuajnë nga problemet e presionit të lartë të gjakut sesa femrat. Në mënyrë më specifike meshkujt afro-amerikanë kanë tendencë të zhvillojnë më herët hipertension të një forme më të ashpër se meshkujt kaukazian. Çfarë duhet të bëni : Ju duhet të ushtroni aktivitet fizik, të eleminoni ushqimet e skuqura , ato me përmbajtje të lartë kripe, alkoolin dhe duhanin për të qënë më të shëndetshëm. Konsultat e rregullta me mjekun tuaj do t‘iu ndihmojnë gjithashtu të mbani presionin e gjakut në normë. DIABETI : Mësoni simptomat Diabeti është një sëmundje në të cilën pankreasi nuk prodhon mjaftueshëm insulinë (tipi i parë i diabetit ) ose organizmi nuk është në gjëndje ta përdorë siç duhet insulinën (tipi i dytë i diabetit). Insulina është një hormon që prodhohet nga

5 sëmundjet që kërcënojnë meshkujt Parandalimi: Dieta dhe kontrollet mjekësore pankreasi dhe ruan rol thelbësor në homeostazën e glukozës. Afërsisht 7.8 milion meshkuj vuajnë nga diabeti. Pjesa më e madhe janë rreth të 40-ve ose më shumë. Më të

rrezikuar janë ata që kanë histori familjare apo histori të mëparshme për diabet, ata që janë mbipeshë dhe që nuk stërviten rregullisht . Simptomat që shoqërojnë diabe-

tin mund të ngatërrohen. Nëse ndiheni i lodhur, i etur, urinoni shpesh, humbisni papritur në peshë , vini re se plagë të vogla duan kohë të mbyllen; atëherë merrini

simptomat seriozisht dhe kërkoni ndihmë mjekësore. Shpesh edhe impotenca është një simptomë e diabetit. Çfarë duhet të bëni: Krahas trajtimit medika-

KANCERI I PROSTATËS : Mëso çfarë është PSA-ja Kanceri i prostates, sikurse kanceri kolorektal, ka incidencë të lartë tek meshkujt. Prostata është një gjendër me madhësinë e arrës, e lokalizuar nën fshikëzën e urinës. Përafërisht 1 në 30 meshkuj vdes nga kanceri i prostatës, kështu që diagnostikimi në stadet e hershme është shumë i rëndësishëm. Grupmoshat 65 vjeç e sipër janë më të rrezikuarat. Fatkqësisht shumica e meshkujve me kancer të prostatës nuk manifestojnë simptoma derisa sëmundja diagnostikohet në një stad të avancuar. Shenjat përfshijnë : dhimbje gjatë urinimit apo urinim me gjak, urinim i shpeshtë (më shpesh gjatë natës ), ulje e libidos, vështirësia për të arritur dhe mbajtur ereksionin. Çfarë duhet të bëni : Depistim i rregullt : edhe pse parandalimi është me raste i vështirë, analizat e gjakut për antigenin specifik të prostatës (i njohur si PSA-ja ) dhe ekzaminimi rektal digital (ose tusheja rektale ) mund t‘ju ndihmojnë të zbuloni herët sëmundjen.

SST

Kanceri kolo-rektal

Abstino! Ji besnik! Përdor masa mbrojtëse

Duhet të shmangni faktorët e rrezikut

ëmundjet seksualisht të trans metueshme (SST) janë infeksione që mund të transmetohen nga një individ tek tjetri përmes kontaktit seksual. Këtu përfshihen: sifilizi, gonorrea, HIV/AIDS , klamidia herpes simplex virus -2, hepatiti B etj.Klamidia është sëmundja më e shpeshtë në këtë grup sëmundjesh. Është një infeksion bakterial që prek organet riprodhuese, traktin urinar dhe sytë. Një studim i vitit 2003 në meshkujt e rinj zbuloi se 8.2 % ishin të infektuar me klamidia. Çdo mashkull seksualisht aktiv që ka një partnere të re ose disa partnere njëkohësisht është më i rrezikuar. Gjithashtu edhe ata që kryejnë marrëdhënie seksuale pa përdorur masa mbrojtëse janë të rrezikuar. Shumë individë me sëmundje seksualisht të transmetueshme nuk i kushtojnë vëmendje simptomave. Nëse keni rrjedhje të pazakonshme nga uretra, ndjesinë e djegies kur urinoni, testikuj të enjtur dhe të dhimbshëm

mund të keni klamidia. Nëse nuk trajtohet ju rrezikoni të mbeteni steril ndërkohë që sëmundja përhapet nga uretra drejt testikujve. Çfarë duhet të bëni : Ju duhet të konsultoheni me mjekun tuaj. Mjeku do t‘iu ndihmojë të zgjidhni problemin. Mos harroni gjithashtu ABC-në e parandalimit : A për ´´abstinencën´´, B për ´´besnikërinë´´ dhe C për ´´Condom (prezervativin)´´.

anceri kolo-rektal ( i zorrës së trashë) është shkaku i dytë i vdekshmërisë ndër sëmundjet kancerogjene në Shtetet e Bashkuara. Në pjesën më të madhe të rasteve fillon me shfaqjen e polipeve beninje që rriten në zorrë. Nëse këto polipe beninje invadojnë kolonin, ashtu si edhe pjesë të tjera të organizmit ato mund të bëhen kancerogjene. Shkaqet e shfaqjes së tij nuk janë plotësisht të njohura, por ka shumë gjasa që ai të shfaqet tek meshkujt mbi 50 vjeç dhe tek ata që kanë histori familjare për kancer kolorektal. Gjithashtu dieta e pasur me yndyrna dhe e varfër ne fibra, obeziteti, konsumimi i alkoolit dhe duhanit kontribuojnë në shfaqjen e tij. Simptoma të cilave duhet t’i kushtoni vëmendje janë : dhimbje abdominale konstante, lodhje, gjak në feçe, diarre, humbje e paqëllimshme në peshë. Çfarë duhet të bëni : Ju du-

het të kryeni një ekzaminim të ashtuquajtur kolonoskopi në intervale të rregullta duke nisur që prej moshës 50 vjeç. Proçedura mund të jetë e parehatshme por ka rezultate të pazëvendësueshme duke reduktuar vdekshmërinë në 18 % . Ju gjithashtu mund të kontrolloni ´´ fatin tuaj ´´ duke mbajtur një dietë të shëndetshme, ushtruar aktivitet fizik dhe lënë duhanin.

SUPLEMENTI MJEKESOR

LMEDICU

E enjte, 17 maj 2012

WWW.SHQIPTARJA.COM

Kapsllëku

PASOJAT e konstipacionit kronik janë të gjithanshme në jetën e atij që i vuan. Qëndrime të gjata në tualet pa u zbrazur, shqetësim dhe mungesë rehatie, ulje e rendimentit në punë

Si të zgjidhim problemet e “Zorrës dembele’’ Vuajnë më shumë femrat se meshkujt ISID XHURA

DISA KËSHILLA PËR T’U NDJEKUR:

reth 20% e njerëzve vuajnë nga konstipa cioni kronik (kapsllëku), që bëhet shkak për ulje të cilësisë së jetës dhe shqetësim. Të pakët janë ata që flasin për këtë shqetësim kronik. Problemet e zorrës shihen si tema të pakëndëshme në tavolinë, të sikletshme. Kush i ka, i mban për vete. Nuk duhet mbajtur për vete! E vërteta është se kush vuan nga konstipacioni kronik, ka të gjitha shqetësimet, dhe cilësinë e jetës së një personi që vuan nga një sëmundje kronike. Ky nuk është supozim, as konstatim, por rezultat studimi. Është kryer në 39 qendra gastroenterologjie në Itali, ku janë studiuar 900 pacientë me konstipacion kronik. Rastet që paraqiten në klinika janë forma të rënda të konstipacionit, por grupi i ekspertëve të Doxa Farma në Itali përllogarit se rreth 15-20 përqind e popull-

Shkoni në tualet me qetësi atëherë kur stimuli vjen.

Pini ujë me shumicë. Hani fruta të freskëta e zarzavate.

Ushqehuni me gjellë

të lëngshme. Konsumoni të paktën një pjatë supë në drekë.

Kryeni ushtrime fizike.

sisë vuan nga konstipacioni kronik. Mendohet se nga këta, vetëm një në katër ka konstipacion të lehtë. Çfarë është konstipacioni kronik? Keqkuptimi kryesor që duhet sqaruar është se konstipacioni nuk është vetëm atëherë kur defekimi (dalja jashtë) është i rrallë (më pak se 3 herë në javë). Konstipacioni ka

tipar karakteristik daljen jashtë me vështirësi, me feçe të forta, e që lë pas ndjesinë e boshatisjes jo të plotë të barkut. Themi se vuajmë nga konstipacioni, nëse të paktën 1 në 4 herë defekimi ka tiparet e mësipërme. 80 përqind e atyre që vuajnë nga konstipacioni kronik janë femra, kryesisht gra të moshës së mesme. Shqetësimet, në mënyrë tipike, vazhdojnë

Lërini kohë

organizmit të tresë ushqimin. Do të thotë që të rrini në qetësi pas një vakti të bollshëm.

Hani me rregull. Mundohuni të ruani

një orar fiks të vakteve; organizmi e pëlqen ritmin e rregullt

me vite. Shpjegimi biologjik për këtë shfaqje shumë më të shpeshtë tek femrat qëndron tek ekuilibri hormonal. Është parë që këto paciente kanë ndjeshmëri më të lartë ndaj progesteronit (hormon) në muskulaturën e zorrës. Progesteroni ka efekt relaksues (e lëshon) për muskulaturën e lëmuar. Kjo bën që zorra ‘dembele’ të tkurret pak e ngadalë, duket mbajtur për një kohë më të gjatë ushqimin, i cili thahet e forcohet. Faktorë të tjerë janë stili i jetës, stresi, ankthi e depresioni. Cilido qoftë shkaku, pasojat e konstipacionit kronik janë të gjithanshme në jetën e atij që i vuan. Qëndrime të gjata në tualet pa u zbrazur, shqetësim dhe mungesë rehatie, ulje e rendimentit në

punë, orë të tëra të shpenzuara për të zgjidhur një problem në dukje të lehtë por po aq shqetësues. Gradualisht, statusi mendor kalon nga vetëdija e të qënit i shëndetshëm në vetëdijen e të qënit i sëmurë kronik. Sëmundja pranohet dhe me të jetohet. Pacienti shpenzon orë të tëra në tualet pa gjetur qetësi. Vetëm kur gjendja rëndohet tepër ai paraqitet tek mjeku. Në Itali llogaritet se këta përsona shpenzojnë rreth 1500 euro në vit për të kuruar sëmundjen. Këto argumenta duhet të mjaftojnë për të konsideruar seriozisht sëmundjen dhe për të kërkuar ndihmë. Në fund të fundit, për pjesën më të madhe të këtyre njerëzve, shkaku bazë i sëmundjes është stili i jetesës e dieta ushqimore.

Shumë stres?

Mësoni si t`i shmangni stresorët e panevojshëm RENINA VARFAJ Psikologe klinike

ë gjitha teknikat dhe mënyrat e menaxhimit të stresit kërkojnë ndryshime në veten tonë. Zgjidhjet janë: të ndryshoni situatat ose reagimet tuaja ndaj tyre. Ndërkohë që ju zgjidhni njërin nga opsionet më poshtë, mendoni dhe për këta faktorë: përshtatja, alterimi, shmangia ose pranimi. Meqënëse gjithsecili prej nesh ka mënyrën e vetë unike se si i përgjigjet stresit, nuk mund të ketë “ receta te gatshme” për të gjithë. Asnjë metodë nuk mund të funksionojë për të gjithë në çdo situatë, kështu që ndihuni të lirë të eksperimentoni në çdo kohë me strategji dhe teknika të ndryshme. Përqëndrohuni tek ajo që ju sjell qetësi dhe kontroll. Shmangni stresin e panevojshëm Mësoni të thoni “jo”- Zbuloni kufijtë tuaj dhe mbështetuni te to qoftë kjo ne jetën personale dhe atë profesionale. Mos pranoni përgjegjë-

si shtesë kur ju jeni afër përmbushjes së tyre. Të merrni përsipër më shumë se ç’mund të mbani është një hap më shumë drejt stresit. Shmangni njerëzit që ju stresojnë- Nëse dikush në jetën tuaj në mënyrë të vazhdueshme ju streson atëhere kufizoni kohën që kaloni me të ose ndërpriteni shoqërinë me atë person. Filloni të merrni në kontroll mjedisin përreth. – Nëse edicioni i lajmeve ju sjell më shumë ankth , fikeni fare TV. Nëse ju nervozon trafiku, më mirë bëni një rrugë më të gjatë, por më të qetë. Shmangni tema “të nxehta”Nëse iu nervozojnë tema të tilla si politika apo feja atëherë mbajini në fund të listës suaj të temave për bisedë. Jepini fund diskutimeve me të njëjtët njerëz për të njëtën temë. Filloni të reduktoni listën tuajGradualisht duhet të filloni të bëni dallimin e vërtetë mes gjërave që vërtet “duhen” dhe atyre që “do ishte mirë” t’i bënit. Më mirë shprehini ndjenjat tu-

aja sesa i mbani ato të ndrydhura. Nëse dikush ju bezdis, tregojini shqetësimet tuaja hapur, por duke treguar respekt ndaj tjetrit. Nëse ju nuk i jepni zë shqetësimeve tuaja, atëherë duhet t’i ndrydhni ato dhe ka shumë gjasa që situate të mbetet po e njëjta. Jini i gatshëm për kompromise. Kur dikush ju kërkon që të ndryshoni një sjellje të caktuar, mundohuni ta bëni këtë ose të paktën bëni përpjekje për këtë. Nëse të dy, personi që e kërkon ndryshimin tuaj dhe ju, bëni sado pak përpjekje, me siguri

që do keni mundësi më të madhe të ndiheni më mirë. Mos e vendosni veten në vendin e pasagjerit në makinën e jetës suaj. Përballuni me problemet, duke bërë maksimumin për t’i parandaluar ato. Menaxhoni më mirë kohën tuaj. Menaxhimi i keq i kohës është një ndër faktorët kryesorë që sjell shumë stres në jetë. Nëse ju jeni gjithë kohën duke vrapuar pas gjërave atëherë do të jetë e vështirë të jeni të qetë dhe të fokusuar. Por nëse ju i planifikoni gjërat më herët sigurohuni që nuk do ta mbingarkoni shumë veten tuaj dhe ju mund ta menaxhoni më lehtë nivelin e stresit në jetën tuaj. Përshtatjuni stresorit tuaj Nëse nuk mund të ndryshoni stresorin, ndryshoni veten. Ju mund të përshtateni ndaj situatave stresante dhe të rifitoni sensin e humbur të kontrollit duke ndryshuar pritshmëritë dhe qëndrimet tuaja. Rishikoni problemet. Përpiquni të shihni situatat stresante nga një perspektivë më pozitive. Më tepër se të ankoni për trafikun e rënduar, shi-

heni atë si një mundësi për të pushuar ose për të qëndruar pak kohë vetëm. Shihni gjithnjë nga lart. Shihni perspektivën e situatës stresuese. Sa e rëndësishme do të jetë ajo me kalimin e kohës? Një muaj? Një vit? A ja vlen vërtet të mërzitesh për këtë aq shumë? Nëse përgjigja është jo, përqëndroni kohën dhe energjitë tuaja diku tjetër. Përshtasni standardet tuaja. Perfeksionizmi është një burim i madh i stresit të shmangshëm. Mjaft e vendosët veten në stres për dështimet ose nga kërkesat për perfeksion. Vendosni standarte të arsyeshme për veten dhe për të tjerët dhe mësoni të ndiheni mirë me “mjaftueshëm” Fokusohuni mbi pozitiven. Kur stresi “ ju vë poshtë”, merrni një moment reflektimi mbi të gjithë gjërat që ju vlerësoni në jetën tuaj, duke përfshirë këtu edhe aftësitë tuaja pozitive dhe dhuntitë. Kjo strategji e thjeshtë mund t’ju ndihmojë t’i shihni gjërat ndryshe.

E enjte, 17 maj 2012

WWW.SHQIPTARJA.COM

Okulistikë

Përzgjidhni syzet e diellit më të përshtatshme Sytë, kujdes nga dielli. Dielli është i nevojshëm për jetën tonë, por drita e tij nuk përmban vetëm rreze të dobishshme. Flitet shpesh për rreziqet e tij në lëkurë, por flitet dhe dihet pak për problemet që jep në sy. Dozat e rrezeve të dëmshme në rritje, dëmtimi i shtresës së ozonit, zgjatja e jetëgjatësisë rrezikon jo vetëm lëkurën, por edhe sytë tanë si asnjëherë me parë. Për më tepër efektet e dëmtimeve diellore janë akumulative dhe nisin që në fëmijëri. Prandaj është e nevojshme që të njohim më mirë rrezikun dhe të dimë si të mbrohemi prej tij. Rrezet ultraviolet, një armik i padukshëm. Rrezet e diellit para se të mbërrijnë në tokë duhet të kalojnë atmosferën tokësore. Në shtresën e ozonit një pjesë e tyre kthehen mbrapsht ose përthithen. Një pjesë arrijnë të depërtojnë për në sipërfaqen e tokës. Midis këtyre rrezeve, njerëzit arrijnë të perceptojnë vetëm rrezet e dritës. Rrezet e dëmshme, ultraviolet apo infra të kuqe, janë plotësisht të padukshme. Në doza të vogla, rrezet infra të kuqe nuk janë të dëmshme. Rrezet ultraviolet, në të kundërt, kanë efekte shkatërruese. Në varësi të gjatësisë së valës dallohen 3 lloj valësh ultraviolet (UV): UVA, UVB, UVC. Rrezet UVA përbejnë shqetësimin kryesor për sytë. Tek i rrituri, ato prekin kornenë, kristalinin ndërsa tek fëmija mund të prekin edhe retinën. Mbrojtja natyrale, e pamjaftueshme Për tu mbrojtur nga rrezet e forta, ka disa mekanizma mbrojtjeje natyrale në organizmin tonë si për shembull ngushtimi i pupilës dhe mbyllja e qepallave. Në rastin e rrezeve ultraviolet këto mekanizma nuk aktivizohen, sepse ato janë të padukshme. Rreziku, jo vetëm nga qielli. Qielli nuk është i vetmi burim nga mund të vijnë

RREZET ULTRAVIOLET Kur ekspozohemi më shumë...

Dëbora reflekton 80% të rrezeve

Deti, liqeni reflektojnë 20%

Rëra reflekton 10% është 3 herë më i lartë se në dimër

SI TË ZGJEDHIM SYZET E DUHURA Shumë individë mbajnë syze dielli për t’u dukur më mirë apo për t’u ndjerë më rehat. Nëse janë të duhurat, ka një arsye të fortë për t’i mbajturmbrojtja e shikimit. Për të zgjedhur syzet e duhura duhet të kemi parasysh 3 gjëra: 1-Filtri. Syzet e diellit duhet të bllokojnë 97-100% të rrezeve UV. Kujdes: Syzat e zakonshme nuk kanë filtër. Ato pakësojne dritën e dukshme që arrin në sy, por jo rrezet UV. Në këtë mënyrë pupila zgjerohet pa filtruar rrezet UV të cilat hyjnë në doza më të mëdha në retinë dhe e djegin më lehtë atë. Syri me syzet pa filtër është më i rrezikuar sesa pa syze. Problemi mbetet i madh sepse ato përdoren gjerësisht nga fëmijët, të cilët janë më të ndjeshëm. Para se t’i blini sigurohuni që ato të kenë kategorine e mbrojtjes CE nga 0 ne 4. Xhamat me kategorin CE 2 dhe 3 mbrojnë nga një ndriçim diellor i mesëm ose i fortë, kurse xhamat me treguesin CE 4 nuk lejohen gjatë drejtimit të automjetit.

3-Ngjyra e xhamave. Përsa i përket ngjyrës, xhamat gri janë më natyrale. Shmangni xhamat rozë ose blu. Ato modifikojnë perceptimin e së kuqes apo blusë prandaj mund t’ju hapin probleme me drejtimin e makinës. Zgjidhni syze që të mbulojnë vetullat dhe të puthiten mirë me fytyrën. Në këtë mënyrë do të bllokojnë të gjitha rrezet që vijnë nga anët e skeletit.

Në orën 1015

rrezatimi UV arrin maksimumin

Çdo 1000m lartësi

doza e rrezeve UV rritet me 10%

Mbroni fëmijët. Janë më të rrezikuarit! Rreziku i rrezeve UV është më i madh për fëmijët e vegjël. Sytë e fëmijëve janë më të

LMEDICU

2-Intensiteti i ngjyrimit. Syzat duhet të ndalojnë 7590% të dritës së dukshme. Sa më të errët të jenë xhamat, aq më pak dritë e dukshme do të hyje në sy.

Në verë rrezatimi UV

rrezet ultraviolet. Burim i tyre mund të jenë edhe rrezet diellore të pasqyruara nga sipërfaqe të ndryshme si: sipërfaqet me dëborë, deti, liqeni, rëra e plazhit, xhamat e ndërtesave, fasadat e bardha, xhamat e makinës etj.

SUPLEMENTI MJEKESOR

SYTË E FËMIJËVE janë më të përshkrueshëm nga drita sesa tek të rriturit. Tek bebet, kristalini është i ndjeshëm prandaj transmetimi i rrezeve UVA dhe UVB drejt retinës është i plotë

Rrezet Ultraviolet armiku i fshehtë i syve ENVER HALILI

përshkrueshëm nga drita sesa tek të rriturit. Tek bebet, kristalini është i ndjeshëm dhe ende i papjekur, prandaj transmetimi i rrezeve UVA dhe UVB drejt retinës është i plotë. Rreth moshës 10-12 vjeç, kristalini akoma nuk luan rolin e filtrit natyror dhe rreth 70% e rrezeve UV arrijnë në retinë. Në moshën 25 vjeç, kur kristalini funksionon më mirë , vetëm 10% e rrezeve UV arrijnë retinën. Fëmijët duhet të

këshillohen vazhdimisht që të mos shohin direkt nga dielli, madje as në momentet e eklipsit diellor. Një gjë e tillë i drejton rrezet UV drejt e në fund të syrit, duke rrezikuar djegien e retinës dhe verbimin. Veç fëmijëve, të ndjeshëm ndaj rrezatimit UV janë edhe personat me lëkurë të bardhë (biondë), ata me sy të qartë ose përdoruesit e disa medikamenteve si: tetraciklina, baktrima, diuretikët, qetësuesit,

pilulat kontraceptive. Cilët janë dëmtimet e diellit Ekspozimi afatshkurtër ndaj dritës së diellit mund të shkaktojë dëmtime kalimtare si irritim dhe keratit.Nevojiten vetëm 2 orë ekspozim ndaj diellit të fortë për të shkaktuar këto probleme. Irritimi shfaqet me ënjtje e kapsitje të syve dhe ndjeshmëri nga drita kurse keratiti, i ngjashëm

me verbimin nga dëbora, shfaqet me skuqje, lotim e dhimbje të forta e deri në verbim kalimtar. Ekspozimi afatgjatë jep dëmtime më të rënda e të parikthyeshme. Ai rrit në mënyre të ndjeshme shpeshtësinë e disa prej sëmundjeve të syve si: katarakti i parakohshëm (perdja e syrit), tumore të syrit, degjenerimi makular i lidhur me moshën (sëmundje e retinës) pterigiumi.

Këshilla

Si të mbrojmë sytë nga rrezatimi UV M

brojtja e syve nga dielli është rruga e vetme për të pakësuar rrezikun e dëmtimit të syve. Shmangia e diellit gjatë gjithë kohës nuk është e mundur, prandaj është e rëndësishme të dini të mbroni sytë kur jeni në diell. Mbani syze dielli të përshtatshme sa herë që dilni në diell. Kjo është rruga më e mirë për të mbrojtur sytë tuaj. Nëse mbani lente sërisht do ju duhet të mbani syze dielli. Mundësitë e lenteve janë të kufizuara. Ato mbrojnë nga rrezet UV dhe drita e fortë, por e meta e tyre është se mbulojnë vetëm një pjesë të syrit. Nëse vuani nga miopia apo hipermetropia dhe nuk keni syza dielli,

është momenti më i mirë për t’i blerë. Ju mund të kërkoni nga opticieni syze dielli që mund të përshtaten edhe me shikimin tuaj. Mbani kapele me strehë të gjerë.

Ajo jo vetëm që pakëson me 40% rrezet që arrijne në sy, por edhe mbron nga dielli fytyrën, qafën, veshët duke ulur rrezikun për kancer në këto pjesë të trupit. Shmangni ekspozimin në diell, veçantërisht në mesditë. Nivelet e rrezatimit UV janë më të larta në mesditë (ora 1100-1400), dhe për pasojë ekspozimi në diell është më i rrezikshëm në këtë pjesë të ditës. Kufizoni qëndrimin në diell në këto orare duke qëndruar në ambiente të brendshme apo duke mbajtur veshje mbrojtëse. Qëndroni ose shëtisni në hije. Hija e pemëve nuk siguron mbrojtje të plotë nga rrezatimi UV. Sidoqoftë ajo e redukton në mënyrë të

ndjeshme këtë ekspozim. Mos harroni më të ndjeshmit, fëmijët. Për më tepër ata harxhojnë më shumë kohë në diell dhe mbrohen më pak. Mos u gënjeni nga retë: rrezet e diellit mund të kalojnë edhe përmes mjegullës së reve të vogla. Kështu, rreziku mbetet ende i konsiderueshëm. Sytë mund të dëmtohen në çdo kohë te vitit, jo vetëm në verë-prandaj që të jeni të sigurt, mbani syze dielli sa herë jeni jashtë. Nëse jeni duke ngarë makinën, mbajtja e syzave të diellit ul rrezikun nga aksidentet. Ato mbrojnë sytë nga lodhja e shkaktuar prej dritës së fortë të diellit të reflektuar nga xhamat e makinave.

SUPLEMENTI MJEKESOR

Dietologji ARMINDA AVDULAJ

dryshimet e zakoneve të ushqyerjes, të nxit ura nga një ritëm jetese i përshpejtuar dhe stresues, ka bërë që shumë persona ta shohin veten të detyruar që shpesh të ushqehen me atë që njihet si “fast food”, pra ushqim i shpejtë. Ushqimet si hamburgerat, sanduiçet, patatet e skuqura, krahë pule të skuqura, sufllaqe, patatina, pizza dhe ushqime të tjera të amballazhuara bëjnë pjesë në vaktet e përditshme të një pjese të mirë të njerëzve, të cilët pa e ditur janë duke mbajtur një dietë të varfër dhe të çekuilibruar, që sjell probleme dhe rreziqe për mirëqenien në përgjithësi dhe shëndetin në veçanti. Është e rëndësishme të nënvizohet fakti se kur ky lloj ushqimi konsumohet në mënyrë sporadike, nuk përfaqëson asnjë lloj rreziku për

E enjte, 17 maj 2012

WWW.SHQIPTARJA.COM

LMEDICU

EKIPI i hulumtuesëve të Universitetit të Las Palmas në Kanaries dhe Universitetit të Navarrës ka zbuluar një lidhje të rrezikshme midis ushqimeve të shpejta dhe depresionit

Fast-food: Ushqimi i shpejtë me pasoja të vonshme Mekanizmat me të cilat dëmton ushqimi i shpejtë PROBLEME QË SJELL FAST-FOOD-i

Konsumi i shpeshtë i këtyre lloj ushqimesh mund të

çojë në mbiushqyerje, dhe kjo ndodh pasi një vakt i vetëm i përbërë nga hamburger, patate të skuqura dhe një pije freskuese mbulojnë më shumë se 50% të kalorive ditore të nevojshme, prandaj pasojat e para do të ishin shtimi në peshë deri në obezitet.

Dëmtime të masës kockore si pasojë e sasisë së ulët të kalciumit.

Sëmundje kardiovaskulare, mbipeshë dhe

hiperkolesterolemi nga sasitë e larta të proteinave me origjinë nga kafshët, yndyrnat e ngopura dhe kolesteroli.

Konstipacion, nga përmbajtja e ulët në fibra. Karies, nga sasite e larta të sheqernave.

Analiza të ndryshme kanë treguar se ushqimet e shpejta paraqesin parregullsi në etiketime, pasi përbërja e tyre nuk përputhet me përshkrimin në to shëndetin tonë. Kemi të bëjmë me problem atëherë kur këto ushqime konsumohen shpesh ose përditë, pasi kjo lloj ushqyerje jo e ekuilibruar sjell mungesë të lëndëve ushqyese me efekte të padëshirueshme për shëndetin e organizmit tonë. Nga ana tjetër, analiza të ndryshme kanë nxjerrë në pah faktin se ushqimet e shpejta paraqesin parregullsi në etiketime, pasi përbërja e tyre nuk përputhet me përshkrimin në to. Ndërkohë që në raste të tjera, vendet e prodhimit ose shërbimit të tyre nuk përmbushin kushtet higjieno-sanitare. Çfarë përmban ky lloj ushqimi? Sasi të madhe proteinash me origjinë nga kafshët. Lëndë konservuese, ngjyruese dhe fuqizuese të shijesh, që nxisin krijimin e zakonit për të konsumuar këtë lloj ushqimi. Sasi të mëdha sheqernash, yndyrnash të ngopura, kolesterol dhe natrium. Sasi të vogël fibrash dhe vitaminash. Sasi të lartë kalorish SHEMBUJ TË USHQIMEVE QË PËRMBAJNË KËTO

Tretje e ngadaltë, si pasojë e metodës së gatimit.

Pjesa më e madhe e këtyre ushqimeve skuqet me vaj i cili shpesh ripërdoret.

Alterohet ndijimi i shijes, si pasojë e sasive të larta të natriumit, lëndëve konservuese dhe fuqizuese të shijes, të cilat në të njëjtën kohë rrisin oreksin.

LËNDË: Hamburgera, sanduiçë, sufllaqe: përmbajtje të lartë në yndyrna (mish, majonezë, disa lloje djathi), si dhe sasi të mëdha kripe. Patatet e skuqura: sasi të lartë yndyrnash (patatja

përmban rreth 70% ujë, gjatë skuqjes ky ujë zëvendësohet me vaj) dhe kripe. Ëmbëlsirat dhe brumërat me prodhim industrial: sasi të lartë karbohidratesh (miell dhe sheqerna) dhe yndyrna (vaj).

Pije me gaz: sasi të lartë sheqernash. Ushqimet e shpejta mund të shkaktojnë depresion Një ekip hulumtuesish të Universitetit të Las Palmas në

Ndryshime kimike në tru, të ngjashme me ato që

shkaktohen nga droga. Kjo vjen si pasojë e sasisë së lartë të sheqernave dhe yndyrnave, çka çon në vartësi me këtë lloj ushqimi.

Kanaries dhe Universitetit të Navarrës kanë zbuluar një lidhje të rrezikshme midis

‘”Ushqimi i shpejtë’’

Ja alternativat e shëndetshme U

shqimi i shpejtë nuk do të thotë domosdoshmërisht ushqim i dëmshëm. Përzgjedhja e përshtatshme e ushqimeve dhe ulja e frekuencës së konsumit mund t’i shndërrojnë ushqimet e shpejta në një propozim origjinal, të ekuilibruar dhe të shëndetshëm. 1.Ushqim i shpejtë në shtëpi Në rast se nuk kemi kohë për të gatuar apo thjesht përtojmë, atëherë gjejmë si zgjidhje ushqimet e shpejta. Pavarësisht se nuk rekomandohet që të abuzohet me to, kur përgatitet në shtëpi të paktën njohim me siguri sasinë dhe cilësinë e ingredientëve të përdorur. Patatet mund t’i gatuani në mikrovalë, e më pas t’i kaloni në tigan me pak vaj. Yndyrën e tepërt largojeni duke shtruar letër kuzhine në pjatë. Çelësi

qëndron në përfshirjen e ushqimeve të tjera në menu, me qëllim përgatitjen e një vakti të ekuilibruar dhe ushqyes.

2.Përbërës më të shëndetshëm Ka shumë lloje sanduiçësh dhe pizza. Mundohuni të përzgjidhni ato me ingredientë pa shumë yndyrë (djath i bardhë, ton, pulë, domate, qepë, speca, kërpudha, spinaq, patëllxhan). Sa herë që mundeni, zëvendësoni mishin e kuq me mish të bardhë. 3.Pije freskuese më pak energjike. Do të ishte e përshtatshme përzgjedhja e versionit light, ose akoma më mirë, zëvendësimi me ujë ose lëngje natyrale. 4.E fundit por më e rëndësishmja është që alternativa e përsosur është eliminimi i këtij lloj ushqimi nga dieta juaj, duke e zëvendësuar me 5 racione frutash e perimesh të freskëta në ditë.

ushqimeve të shpejta dhe depresionit. Ky studim përfshiu 9000 individë përgjatë 6 viteve, dhe doli në përfundimin se sa më shumë hamburger e piza të konsumohen, aq më i lartë është rreziku për të zhvilluar depresion. Në 2011, studiues të Universitetit të Maryland dhanë rezultate të ngjashme në një studim mbi gratë në moshë të mesme. Ushqimet e shpejta dhe adoleshenca Adoleshentët janë veçanërisht të tërhequr nga ushqimet e shpejta. Është përllogaritur se ky lloj ushqimi përfaqëson afërsisht 20% të vakteve të tyre, qoftë nga mungesa e kohës apo dhe nga parapëlqimi për to. Vendet ku shërbehen ushqime të shpejta janë kthyer në pika reference ku të rinjtë kalojnë pasditet. Adoleshentët identifikohen plotësisht me ambientin e “fast food-it”: jo formal, larg skemës tradicionale të kuzhinës familjare dhe me çmime të pranueshme. Tjetër përparësi është fleksibiliteti në orar.

E enjte, 17 maj 2012

WWW.SHQIPTARJA.COM

Kanceri i gjirit

eri tani provat thonë po. Ka faktorë rreziku që nuk mund të kontrollohen, siç është mosha apo trashëgimia gjenetike, por ekzistojnë edhe faktorë të tjerë të modifikueshëm, që ju vetë i keni në dorë t’i ndryshoni. Megjithëse masat që mund të merrni nuk garantojnë që do të jetoni një jetë pa tumor, ata janë fillimi i një parandalimi të mirë.

SUPLEMENTI MJEKESOR

LMEDICU

STUDIMET kanë treguar se kur në një pjatë laboratori u vendos lëkurë molle e grirë bashkë me qelizat kanceroze të kolonit, u pa se rritja e tyre u pengua me 43%

Dieta ushqimore, thelbësore në parandalim

Brokoli, çaji jeshil, frutat e pyllit gjithmonë në tavolinë

Ajo që ju hani është shumë e rëndësishme në parandalimin e kancerit. Nuk është nevoja të merrni shtesa ushqimore të përpunuara për të parandaluar kancerin. Jini të kujdesshëm me ushqimin që konsumoni çdo ditë për t’i siguruar vetes një paketë me përbërësit ushqimorë të nevojshëm. 1.Konsumoni manaferra, luleshtrydhe, boronica dhe

Çaji jeshil

Brokoli përmban isotiocianat, përbërës me veti mbrojtëse kundër kancerit mjedër. Të gjitha këto fruta pylli, sidomos manaferrat, luftojnë kancerin. 2. Konsumoni erëzat. Ky është një lajm i mirë për të gjithë ata që pëlqejnë ushqimet pikante. Shafrani i indisë, erëza indiane që i jep ngjyrën e verdhë gjellëve indiane parandalon zhvillimin e kancerit. Në vend të dytë vjen xhenxhefili dhe në vend të tretë kanella. 3.Përdorni brokoli. Përmban isotiocianat, përbërës me veti mbrojtëse kundër kancerit . Në të njëjtën familje futet lulelakra dhe lakra. 4.Hani zarzavatet e gjelbërta dhe pini çajin jeshil. Lakërishta është një bimë që së fundmi është zbuluar shumë efektive në parandalimin e kancerit, pasi rrit sasinë e antioksidantëve në gjak dhe mbron materialin gjenetik të qelizave nga ndryshime që mund të çojnë në kancer. 5.Shijoni asparagun. Asparagu përmban acid folik që ul riskun e zhvillimit të kancerit. Burime të tjera të mira të folateve janë lëngu i portokallit, sallata jeshile, spinaqi, kikirikat dhe brokoli. 6.Konsumoni peshk. Një studim italian ka treguar se të ngrënit e peshkut të paktën 2 herë në javë ul riskun e zhvil-

limit të kancerit me 30% deri në 50%. Përdorni peshk të pasur me Omega-3 siç është salmoni, sardelet dhe toni.

7. Lejohet të kutërboni era hudhër. Në fakt është zbuluar që ata që i përdorin hudhrat kanë një risk më të ulët për

të zhvilluar kancer të stomakut dhe të kolonit. Hudhra e gatuar pengon në rritjen e qelizave kanceroze.

Hani zarzavatet e gjelbërta dhe pini çajin jeshil. Lakërishta është një bimë që së fundmi është zbuluar shumë efektive në parandalimin e kancerit, pasi rrit sasinë e antioksidantëve në gjak dhe mbron ADN-në

8.Përdorni kërpudhat. 9.Hani një mollë në ditë. Studimet kanë treguar se kur në një pjatë laboratori u vendos lëkurë molle e grirë bashkë me qelizat kanceroze të kolonit, u pa se rritja e tyre u pengua me 43% . Prandaj më mirë hani mollë të paqëruara.

Mite apo Fakte

Një masë në gjoks, jo gjithmonë kancer DR.ANILA PEMA Onkologe, QSUT

MITI NR. 1 Një masë në gjoks është thuajse gjithmonë kancer! FAKT: Për fat të mirë, kjo nuk është e vërtetë. Kjo vlen veçanërisht për moshat e reja ndërsa në gratë më të moshuara, një masë në gjoks ndoshta do të thotë se ajo mund të jetë një në ato tetë gra, që do të zhvillojë Kancer të Gjirit. Masa ka mundësi më të madhe të jetë kanceroze nëse gruaja është në menopauzë. Por nëse nuk është kanceroze, çfarë mund të jetë? Mund të jetë një kist ( si qese e mbushur me lëng), një rritje anormale jo-tumorale (si fibroadenoma) apo një pseudo-gjendër që i detyrohet ndryshimeve hormonale pa ndonjë rëndësi mjekësore. Sidoqoftë, e rëndësishme është që gruaja të ekzamininohet nëpërmjet mamografisë apo ekografisë. Jo rralllë ajo mund ti nënshtrohet edhe biopsisë.

MITI NR.2 Kanceri i gjirit shfaqet gjithmonë si një masë e dhimbshme! FAKT: Ndonjëherë Kanceri i Gjirit mund të diagnostikohet nëpërmjet mamografisë përpara se të ndjehet si një masë e dhimbshme gjatë vet-kontrollit të gruas. MITI NR.3

Një masë kanceroze ndjehet ndryshe nga një masë beninje! FAKT: Në fakt kur përmendim termin kancer, zakonisht flasim për masa të vetme e zakonisht të palëvizshme, por kjo nuk ndodh gjithmonë pasi në praktikë ndeshen edhe gjendra kanceroze të lëmuara, të lëvizshme e me konsistencë jo të fortë. Për shembull, kistet kur janë në thellësi të indit mamar, janë jo rrallë të frikshëm pasi spostojnë gjirin mbi to, duke dhënë ndjesi dhe pamje jo të këndshme. Cila është këshilla e specialistit? Çdo gjë që nuk duket normale duhet ekzaminuar dhe për fat, sot është mjaft e lehtë të bësh një kontroll të gjirit apo një EKO. MITI NR.4 Është thjesht një masë e vogël, nuk ka pse të shqetësohesh! FAKT: Masa nuk është diçka që nuk ka rëndësi. Kanceri mund të jetë mjaft i vogël kur diagnostikohet, por kjo nuk do të thotë që është më pak i rrezikshëm.

MITI NR.5 Të konstatosh një masë tani, e të kontaktosh mjekun më vonë! FAKT: Kjo nuk është e rekomanduar, veçanërisht për më të moshuarat. Ndërsa për mosha të reja mund të rivlerësohet për 1 -2 muaj. Të moshuarat nuk kanë ndryshime hormonale të gjirit. Për to, nuk rekomandohet vonesa në ekzaminim. Mirë është të mos vonohet më tepër se 2-4 javë. MITI NR.6 Një masë në gjoks mund të jetë kancer edhe nëse asnjë nga të afërmet e tua nuk ka patur Kancer Gjiri. FAKT: E vertetë. Vetëm 5 -10% e tumoreve janë të trashëgueshëm. Pjesa më e madhe e grave nuk kanë faktor risku. MITI NR.7 Një grua që ka vuajtur nga kistet në gji, një gjendër më shumë, nuk përbën problem! FAKT: Çdo gjendër e re kërkon vlerësim të ri!