10 sëmundjet më të shpeshta, trajtimi i tyre
36 kuriozitete që nuk njihnit mbi trupin tuaj
S
I
hqetësimet më të shpeshta si kolla, i ftohti dhe dhimbja e kokës përbëjnë vizitat më të shpeshta te mjeku. Shumë prej tyre mund të trajtohen... Faqe 14
A
mpulset nervore zhvendosen për në tru dhe jashtë tij me një shpejtësi prej 270 km në orë. Kjo shpjegon reagimin e menjëhershëm në rast ngacmimesh... Faqe 19
Botim zyrtar i Fakultetit të Mjekësisë, Universiteti i Tiranës Adresa: Fakulteti i Mjekësisë, Nr371, Cel: 069 63 46688, E-mail: suplementi@almedicus.org
S
SUPLEMENTI MJEKESOR
Nr.24
LMEDICU BOTIM I PËRJAVSHËM I GAZETËS SHQIPTARJA.COM
FIZIOTERAPI/ JA USHTRIMET QË KONTROLLOJNË SIMPTOMAT
Artroza çfarë është dhe si trajtohet
Shëtitja 20-30 minuta çdo ditë sjell përmirësime ARMINDA AVDULAJ
Faqe 18
Më të shpeshta te femrat në menopauzë e cistit kuptojmë inflamacionin e vezikës urinare. Zakonisht shkaktohet nga një infeksion urinar. Simptomat tipike janë dhimbje gjatë urinimit dhe urinime të shpeshta. Disa nga simptomat e tjera shoqëruese përmendim: Dhimbje në pjesën e poshtme të barkut, urinim me gjak dhe rritje të temperaturës. Urina mund të jetë..
A
Drejtor: Taulant MUKA Kryeredaktore: Jana NANO Zv/Kryeredaktore: Fjorda KOROMANI Redaksia: Arminda Avdulaj Besiana Balla Blerta Dollaku Dea Qirjaqi Erklida Sula Isid Xhura Kledia Dimroci
Cistitet
M
rtroza është një sëm undje e cila prek ar tikulacionet dhe shkaktohet nga dëmtimi i indit kërcor artikular që gjendet ndërmjet dy kockave. Humbja e këtij indi kërcor bën që kockat të fërkohen me njëratjetrën dhe të shtypen duke çuar në dhimbje, inflamacion dhe deformime të përhershme të artikulacionit. Artroza zakonisht paraqitet në artikulacionet që kryejnë më shumë lëvizje, si për shembull artikulacioni i shpatullës, në pjesën cervikale të kolonës vertebrale (pengon në lëvizjen e kokës dhe mund të jetë e pranishme dhe marramendja) dhe në artikulacionin e legenit, gjunjëve dhe ato të duarve. Është e rëndësishme të vihet theksi mbi faktin se të gjithë individët mund të... Faqe 16
E ENJTE 19.07.2012
Këshilla
Mirald Gina
Këshilli botues: Departamenti i Shëndetit Publik Enver ROSHI Shërbimi i Endrokrinologjisë, QSUT Agron YLLI Shërbimi i Urgjencës, QSUT Edmond ZAIMI Shërbimi i Nefrologjisë, QSUT Arjana STRAKOSHA Shërbimi i Reumatologjisë, QSUT Argjend TAFAJ Shërbimi i Alergologjisë, QSUT
Etleva QIRKO Shërbimi i Kardiologjisë, Spitali Ushtarak Gerta KOÇEKU Shërbimi i Neurologjisë, Spitali Ushtarak Fatos JAHO Shërbimi i Ortopedi-Traumatologjisë, Spitali Ushtarak Gjergj ÇAUSHI Shërbimi i Tokosikologjisë, Spitali Ushtarak Zyhni SULAJ Biokimi Klinike, QSUT Ndok MARKU Farmaci Leonard DEDJA
Faqe 17
Pickimet nga insektet ja si t’i parandaloni
P
ickimet nga insektet dhe meriman gat shpesh shkaktojnë një ënjtje të vogël, skuqje, dhimbje dhe kruarje. Këto reaksione të lehta janë të zakonshme dhe mund të zgjasin nga disa orë deri në disa ditë. Shpesh, ajo që nevojitet është vetëm trajtimi në shtëpi për të lehtësuar simptomat e një reaksioni të lehtë ndaj pickimeve nga insektet...
14
E enjte, 19 korrik 2012
WWW.SHQIPTARJA.COM
Këshilla
A
S
SUPLEMENTI MJEKESOR
LMEDICU
SHQETËSIMET më të shpeshta si kolla, i ftohti dhe dhimbja e kokës përbëjnë vizitat më të shpeshta te mjeku. Shumë prej tyre mund të trajtohen shpejt dhe në mënyrë efektive në kushte shtëpiake
10 sëmundjet më të shpeshta, trajtimi në shtëpi Nëse simptomat rëndohen, konsultohuni me mjekun
S
hqetësimet më të shpesh ta si kolla, i ftohti dhe dhimbja e kokës përbëjnë vizitat më të shpeshta te mjeku. Shumë prej tyre mund të trajtohen shpejt dhe në mënyrë efektive në kushte shtëpiake duke përdorur medikamente që mund t’i blini në farmaci. Më poshtë janë 10 gjëndjet më të shpeshta shëndetësore me të cilat përballen mjekët e familjeve.
DHIMBJA E SHPINËS Nëse jeni pozitiv, dhëroheni më shpejt Dhimbja e shpinës mund të trajtohet me medikamente dhe duke u kujdesur për veten tuaj Këshilla për vetëkujdesje përfshijnë përdorimin e paracetamolit ose ibuprofenit për çlirimin e dhimbjes. Gjithashtu, kompresat e ftohta ose të ngrohta që mund t’i gjeni në farmaci mund të ndihmojnë në çlirimin e dhimbjes. Nëse ju flini në njërën anë, vendosni një jastëk midis gjunjve. Ndërsa kur jeni shtrirë me kurriz përdorni një ose disa jastëk për të mbështetur gjunjët tuaj. Një gjë e tillë mund të lehtësojë simptomat. Përpiquni të qëndroni aktiv duke vazhduar aktivitetin tuaj të përditshëm, përfshirë edhe punën. Jini pozitiv. Studimet tregojnë se nëse jeni pozitiv ju mund ta merrni veten më shpejt. Nëse dhimbja e shpinës nuk përmirësohet pas 2 javëve vetëkujdesjeje, atëherë vizitoni mjekun tuaj. DERMATITI Identifikoni dhe shmnagni alergenin Dermatiti, në të cilin përfshihen gjëndje të tilla si ekzema, ndodh kur trupi juaj bie në kontakt me një substancë që irriton lëkurën tuaj ose shkakton një reaksion alergjik. Këshillat për vetëkujdesje përfshijnë shmangien e kruarjes. Kruarja mund të dëmtojë lëkurën dhe mund të lejojë bakteriet të rriten dhe për pasojë të zhvillojnë infeksion. Përpiquni të identifikoni irritantin ose alergenin dhe shmangni rënien në kontakt me të. Kremrat hidratues ose preparatet emoliente mund të ndihmojnë në qetësimin e dermatitit jo me klinikë të rëndë. Ato mund t’i gjeni në farmaci. Nëse skuqja e lëkurës ose puçrat
Dhimbja e shpinës Mund të trajtohet me medikamente dhe duke u kujdesur për veten tuaj Këshilla për vetëkujdesje përfshijnë përdorimin e paracetamolit ose ibuprofenit për çlirimin e dhimbjes. Gjithashtu, kompresat e ftohta ose të ngrohta që mund t’i gjeni në farmaci mund të ndihmojnë në çlirimin e dhimbjes
isht zgjasin 2 deri në 4 ditë. Nëse dhimbja persiston atëherë takoni mjekun tuaj.
DHIMBJA E KOKËS
Paracetamoli, zgjidhja për dhimbjen tensionuese
S
humica e dhimbjeve të kokës nuk janë kërcënuese për jetën dhe zakonisht largohen me përdorimin e medikamenteve, teknikave relaksuese dhe ndryshimit të stilit të jetesës. Këshillat për vetëkujdesje përfshijnë përdorimin e qetësuesve të dhimbjes si paracetamoli i cili zakonisht është efektiv në lehtësimin e dhimbjes së tipit tensionues. Është mirë të merni një dozë të plotë sa më shpejt fillimit të dhimbjes. Një dozë e dytë mund të merret pas 4 orëve nëse është e nevojshme. Qetësuesit e dhimbjes anti-inflamator si ibuprofeni mund të jenë më efketiv se paracetamoli për disa persona. Konsumoni sa më shumë lëngje jo-alkoolike dhe shmangni pijet që përmbajnë kafeinë si kafja dhe kola. Shumica e dhimbjeve të kokës do të zhduken brenda disa orëve. Nëse ju shfaqen simptoma të tjera ose dhimbja e kokës përkeqësohet atëherë vizitoni mjekun.
nuk largohen pasi përdorni teknikat e mësipërme të vetëkujdjesjes ateherë shkoni takoni mjekun tuaj. URTHI DHE PROBLEMET ME TRETJEN Kujdes konsumimin e pijeve me kafeinë Shqetësime në tretje si djegia në gjoks dhe mostretja janë shumë të zakonshme. Ato zakonisht trajtohen me ndryshime të thjeshta në stilin e jetesës dhe duke përdorur disa medikamente. Këshillat për vetëkujedesje përfshijnë mar-
rjen e medikamenteve antacid të cilat mund t’jua rekomandojë edhe farmacisti. Dieta, pesha e tepërt, konsumi i alkoolit dhe vajtja në krevat me stomakun plotë mund të kontribujnë në mostretje. Mbani shënime të çdo ushqimi që duket të përkeqësojë tretjen dhe përpiquni të shmangni përdorimin e tyre. Kjo nënkupton përdorimin e ushqimeve të varfra me yndyrna dhe sa më pak pikante si dhe ndërprerja e pijeve që përmbajne kafeine si çaji, kafja dhe kola. Dhimbjet më të lehta abdominale zakon-
RRUFA Përmirësohet nga thithja e avujve të nxehtë Në pjesën më të madhe të rasteve, një hundë e bllokuar do të pastrohet vetë në pak ditë pa trajtim sepse vetë trupi lufton infeksionin. Nëse ju keni marrë një virus, si gripi, një mjek nuk mund t’ju këshillojë më shumë sesa edhe një farmacist. Këshillat për vetëkujdesje përfshijne marrjen e medikamenteve dekongjestionant që ndihmojnë në lehtësimin e bllokimit të hundës duke ulur enjtjen e enëve të gjakut në hundën tuaj. Thithja e avullit nga një tas me ujë të ngrohtë mund të zbusë mukusin në hundën tuaj. Shtimi i kristaleve mentol ose të vajit eukaliptus në ujë mund të largojë bllokimin e hundës dhe rrufën.Mos përdorni dekongjestant për më shumë se 57 ditë. Kjo për shkak se ata jap-
stipacioni ju shkakton dhimbje. Shtojini më shumë fibra dietës suaj, si fruta, perime, bukë me miell të pasitur, arrë dhe lajthi. Sigurohuni që po pini mjaftueshëm ujë. Ndërprisni kafeinën, alkoolin dhe pijet me gaz. Ushtrime e rregullta ju ndihmojnë të ulni riskun e zhvillimit të konstipacionit. Nëse dieta dhe ndryshimi i stilit të jetesës nuk ju ndihmojnë, atëherë përdorni laksativët oralë të cilët mund t’i gjeni në farmaci. Nëse laksativët nuk ju ndihmojnë të largoni simptomat atëherë takoni mjekun!
MIGRENA Trajtimi më efektiv sa më herët Migrena është një dhimbje koke rekurente (që rikthehet), mjaftueshëm e fuqishme për t’ju ndaluar të kryeni aktivitetin tuaj të përditshëm. Nuk ka kurë për migrenën. Këshillat për vetëkujdesje përfshijnë marrjen e qetësuesve të dhimbjes të cilët janë trajtimi fillestar i migrenës. Ata janë më efektiv nëse merren në shënjën Këshillat për vetëkujedesje përfshijnë e parë të atakut mimarrjen e medikamenteve. Dieta, grenoz. Medikapesha e tepërt, konsumi i alkoolit dhe mentet anti-inflamator si ibuprovajtja në krevat me stomakun plotë feni janë qetësues mund të kontribujnë në mostretje më efektiv të dhimbjes në disa persona me migrenë. Koin efektë afat-shkurtra. Përdori- mbinimi i medikamenteve që mi më i gjatë i tyre mund t’i përmbajnë qetësues të dhimpërkeqësojë simptomat. Nëse bjes dhe medikamente kundra simptomat persistojnë, atëherë sëmundjes së migrenës mund të merren pa rekomandimin e takoni mjekun! mjekut. Nëse migrena juaj është e rëndë, ju mund të keni KONSTIPACIONI Më shumë ushqime me nevojë për një medikament më të fuqishëm migren-specifik që fibra Nëse keni vështirësi të de- merret vetëm me rekomandifekoni, ndryshimi i dietës mund min e mjekut. të jetë nevoja e vetme për të mjekuar konstipacionin pa KOLLA marrë medikamente.Këshillat Pak lëngje çdo orë, jo ilpër vetëkujdesje përfshijnë për- açe dorimin e qetësuesve të dhimKolla, e shkaktuar nga vibjes si paracetamoli nëse kon- ruset si gripi, zakonisht largo-
het pa trajtim pas disa ditësh. Kjo ndodh kur sistemi yne imunitar arrin të luftojë virusin. Antibiotikët nuk përdoren për trajtimin e kollës. Këshillat për vetëkujdesje përfshijnë konsumimin e sa më shumë lëngjeve. Uji këshillohet më shumë. Sigurohuni të pini diçka jo alkoolike të paktën çdo orë. Mund të miksoni në shtëpi mjaltin dhe limonin në ujë të ngrohtë dhe ta përdorni për të luftuar kollën. Ka shumë pak të dhëna që medikamentet që nuk kërkojnë rekomandimin e mjekut, të funksionojnë, edhe pse disa përbërës mund t’ju ndihmojnë të trajtoni simptomat që shoqërollojnë kollën, si ethja ose hundët e bllokuara. Takoni mjekun nëse keni kollë për më shumë se dy jave pas një infeksioni viral ose nëse kolla juaj përkeqësohet. AKNET Shkaktarë janë edhe bakteret Aknet konsistojnë në njolla dhe ‘’gunga’’ të dhimbshme në lëkurë. Më shumë shfaqen në fytyrë, por mund t’i takoni në shpinën tuaj dhe shpatull. Këshillat për vetëkudjesje përfshijnë shmangien e kruarjes apo shtrydhjes për shkak se kjo mund të shkaktojë inflamacion. Përdorni një larës të butë për fytyrën i cili mund të blihet në farmaci. Nuk ka të dhëna që make-up-i ose ushqime të caktuara si ato të skuqura ose çokollata mund të shkaktojnë ose përkeqësojnë aknet. Aknet shkaktohen nga bakteriet që vendosen në lëkurën tuaj.
A
S
SUPLEMENTI MJEKESOR
LMEDICU
E enjte, 19 korrik 2012
WWW.SHQIPTARJA.COM
Dëmtimet në sport
TAULANT MUKA
N
NDRYDHJET
Ja çfarë është teknika PRICE?
N
drydhjet dhe ten dosjet e lehta mund të trajtohen në kushte shtëpiake duke përdorur teknikën PRICE. PRICE vjen nga anglishjta (protection, rest, ice, compression, elevation) dhe nënkupton mbrojtje, pushim, akull, kompresion dhe ngritje. Për 72 orët e para pas një ndrydhje ose tendosje muskulare është mirë të shmangni të ngohtin si banjot e ngrohta, alkoolin, vrapin dhe masazhin. Përpiquni të lëvizni artikulacionin e prekur sepse dëmtimi do të shërohet më shpejt nëse ju lëvizni artikulacionin sa më shpejt të mundi. Nëse ndjeni dhimbje përdorni paracetamol si fillim. Nëse paracetmoli nuk ndihmon, mund të nevojitet një qetësues më i fuqishëm i dhimbjes si kodeina, por është i mundshëm vetëm i rekomanduar nga mjeku juaj. Koha e shërimit të ndrydhjes ose tendosjes do të varet nga lloji i dëmtimit.
ëse ju vuani nga ndry dhja, tendosja musku lare atëherë ndihma e parë është e rëndësishme në parandalimin e komplikacioneve dhë mund t’ju ndihmojë të shëroheni më shpejt. Një nga metodat më efektive kur ju merni një dëmtim të tillë gjatë lojës së sportit ose në raste të tjera, është metoda PRICE e cila nënkupton mbrojtje, pushim, akull, kompresion dhe ngritje. Përdorimi i kësaj teknike besohet se lehtëson dhimbjen, limiton enjtjen dhe mbron indin e dëmtuar. Kur ndodh një dëmtim gjatë sportit, indi i dmëtuar mund të enjtet. Gjithashtu mund të keni gjakrrjedhje dhe mund të ndodhë inflamimi i pjesës së dmëtuar. Procesi i shërimit ndodh kur indi i dëmtuar zëvendësohet nga kolageni. Në shumicën e rasteve, indi ka nevojë për riaftësim të plotë përpara se ju të ktheheni të luani në sport.
MBROJTJA Nëse jeni i dëmtuar, ndaloni së luajturi dhe mbroni pjesën e dëmtuar nga dëmtimi i mëtejshëm. Shmangni vendosjen e ngarkesave në pjesën e dëmtuar dhe kërkoni ndihmë duke lëvizur në një zonë më të sigurtë. PUSHIM Pushimi është jetësor në mbrojtjen e muskulit të dëmtuar, tendinit, ligamentit ose indeve të tjera nga dëmtimi i mëtejshëm. Relaksimi i pjesës së dëmtuar është pjesa më e rëndësishme për nxitjen e një shërimi të efektshëm. AKULLI Kur vendosni akull në pjesën e dëmtuar, përzgjidhni një kompresë të ftohtë, akull të grimcuar ose një çantë me bizele të ngrira të mbështjella në një peshqir të hollë. Ftohja siguron një qetësim afat-shkurtër të dhimbjes si dhe limiton enjtjen duke reduktuar rrjedhjen e gjakut në zonën e dëmtuar. Kur ftohni pjesën e dëmtuar, asnjëherë mos aplikoni akull direkt në lëkurë dhe asnjëherë mos lini akull në pjesën e dëmtuar për më shumë se 20 minuta. Ekspozimi i gjatë mund të dëmtojë lëkurën. Këshillohet aplikimi i kompresave të ak-
15
KUR PROCESI i shërimit të ketë filluar, masazhi i lehtë mund të reduktojë formimin e shënjave dhe mund të përmirësojë shërimin e indit
Ja teknika që ju shëron më shpejt! Shmangni të ngrohtin në fazat e hershme Kur ndodh një dëmtim gjatë sportit, indi i dëmtuar mund të enjtet. Gjithashtu mund të keni gjakrrjedhje dhe mund të ndodhë inflamimi i pjesës së dmëtuar ullit për 15 minuta dhe më pas largoimi i tyre për pak kohë derisa lëkura të ngrohet. KOMPRESIONI Kompresioni ndihmon në reduktimin e enjtjes e cila
REPUBLIKA E SHQIPËRISË PROKURORIA E PËRGJITHSHME DREJTORIA E INSPEKTIMIT DHE BURIMEVE NJERËZORE
NJOFTIM PËR VËND TË LIRË PUNE Në zbatim të ligjit Nr.8549 dt 11.11.1999 “Statusi i nënpunësit civil”, Prokuroria e Përgjithshme shpall konkurimin për 1 (një) vënd të lirë, në pozicionin si më poshtë;
1 vënd per specialist – statistike në Drejtorinë e Studimit, Kërkimeve Ligjore dhe Integrimit, në Prokurorinë e Përgjithshme. Kandidati duhet të plotësoje kerkesat e përgjithshme për pranimin ne Shërbimin Civil ne përputhje me nenin 12 të ligjit nr 8549, date 11.11.1999 “Statusi i nënpunesit civil” KËRKESA TË PËRGJITHSHME PËR KANDIDATËT • Të jetë shtetas shqiptar. • Të ketë zotësi të plotë për të vepruar. • Të jetë në kushte të mira shëndetësore. • Të mos jetë i dënuar me vendim të formës së prerë të gjykatës, për kryerje krimi. • Të mos jetë marrë ndaj tij masa disiplinore apo larguar për shkak të një shkelje të rëndë disiplinore. KËRKESA TË VECANTA PËR KANDIDATËT Të ketë mbaruar arsimin e lartë, (për nivelin e diplomave referojuni Udhëzimit nr.4 datë 17.02.2010) Të ketë eksperiencë në punë minimum 3 vjet. Të ketë njohuri në gjuhën angleze ose një gjuhë tjetër e BE-së. Të përdorë programet bazë të punës në kompjuter. Të ketë aftësi të mira komunikimi dhe të punës në grup. Paga e pozicionit është në kategorinë III-b Paraqitja e dokumentave: Kandidati duhet të paraqesë brënda një muaji nga shpallja e këtij njoftimi, pranë Drejtorisë së Inspektimit dhe Burimeve Njerëzore të Prokurorisë së Përgjithshme, këto dokumenta: Kërkesa për Aplikim CV-në Fotokopje të diplomës dhe librezën e notave Librezën e punës Çertifikata kualifikimi, dëshmive të gjuhëve të huaja dhe kompjuterit, të paktën një letër rekomandimi, një numër telefoni për të kontaktuar si dhe adresën e plotë të vendqëndrimit. (Mosparaqitja e plotë e dokumentave sjell skualifikim të kanditatit). Qëllimi i punës: 1. Administrim praktikash dhe të dhënash të raportuara nga Prokurorit e rretheve, dhe Apeleve. 2. Përpunim të evidencave 3, 6, 9 mujore dhe vjetore të raportuara nga Prokurorit e rretheve, dhe Apelet. 3. Përpunim të evidencave mujore të raportuara nga Prokurorit e rretheve, dhe Apeleve. 4. Përpunim të dhënash në tabela specifike me të dhëna të caktuara sipas kërkesës së Drejtorive dhe prokurorëve të Prokurorisë së Përgjithshme, Ministtrisë së Drejtësisë dhe organizmave ndërkombëtare. KONKURIMI do të bazohet në njohuritë për ligjin nr. 8677 datë 11.02.2001, i ndryshuar me ligjin nr. 10051 datë 29.12.2008 “Për organizim dhe funksionimin e Prokurorisë në Republikën e Shqipërise”, Ligji për sekretin shtëteror nr.8457 datë 11.02.1999 “Për informacionin e klasifikuar sekret shtëtëror” i ndryshuar me ligjin nr. 9541 datë 22.05.2006 “Për disa shtesa dhe ndryshime në ligjin nr. 8457, datë 11.02.1999, ligjin nr. 9131 datë 08.09.2003 “Për Rregullat e Etikës në Administratën Publike”, si dhe ligjin “Për statusin e Nënpunësit Civil” nr. 8549 datë 11.11.1999. Të gjitha njoftimet për rezultatet e verifikimit paraprak, si dhe datat kur do të zhvillohen testimet, mund ti gjeni pranë Prokurorisë së Pergjithshme.
mund të vonojë shërimin. Disa persona gjithashtu përjetojnë lehtësimin e dhimbjes nga kompresioni. Një mënyrë e lehtë për të ngjeshur zonën e dëmtuar është fashimi i quajtur fashimi ACE rreth zonës të enjtur. Nëse ju ndjehni pulsim ose nëse fashimi është shumë i tendosur, hiqni fashon dhe rivendoseni në mënyrë të tillë që të jetë pak më i lirshëm. NGRITJA Ngritja lart e pjesës së dëmtuar ndihmon në kontrollin e enjtjes. Është më efektiv kur zona e dëmtuar ngrihet mbi nivelin e zemrës. Për shembull, nëse ju dëmtoni një kyç, përpiquni të shtriheni në krevat me këmbët tuaja të vendosura mbi një ose dy jastëk. Pas një ose dy ditëve trajtim, pjesa më e madhe e ndrydhjeve ose tendosjeve dhe dëmtimeve të tjera do të shërohen. Nëse dhimbja juaj ose enjtja nuk ulet pas 48 orëve atëherë caktoni një takim me mjekun tuaj. Kur procesi i shërimit të ketë filluar, masazhi i lehtë mund të reduktojë formimin e shënjave dhe mund të përmirësojë shërimin e indit. Streçingu i kujdesshëm mund të fillohet pasi enjtja të largohet plotësisht. Përpiquni të punoni në të tërë gamën e lëvizjes së artikulacionit të dëmtuar ose muskulit në të kundërt rrezikoni ri-dëmtimin e zonës. Kujtoni që streçingu nuk duhet të shkaktojë asnjëherë dhimbje. Të ngrohtit mund të jetë ndihmues kur dëmtimi ka kaluar fazën akute dhe enjtja si dhe gjakrrjedhja ka ndaluar. Të ngohtit do të rrisë furnizimin me gjak të zonës së dëmtuar dhe do të nxisë shërimin. Së fundmi, pasi dëmtimi shërohet, mund të fillohen ushtrime forcimi. Gjithmonë, filloni me pesha të lehta. Është ndihmuese për ju të punoni me një fizioterapist kur të filloni rehabilitimin e dëmtimit. Një ekspert mund t’ju ndihmojë të përmirësoheni më shpejt.
16
E enjte, 19 korrik 2012
WWW.SHQIPTARJA.COM
Reumatologjia ARMINDA AVDULAJ
A
rtroza është një sëmundje e cila prek ar tikulacionet dhe shkaktohet nga dëmtimi i indit kërcor artikular që gjendet ndërmjet dy kockave. Humbja e këtij indi kërcor bën që kockat të fërkohen me njëra-tjetrën dhe të shtypen duke çuar në dhimbje, inflamacion dhe deformime të përhershme të artikulacionit. Artroza zakonisht paraqitet në artikulacionet që kryejnë më shumë lëvizje, si për shembull artikulacioni i shpatullës, në pjesën cervikale të kolonës vertebrale (pengon në lëvizjen e kokës dhe mund të jetë e pranishme dhe marramendja) dhe në artikulacionin e legenit, gjunjëve dhe ato të duarve. Është e rëndësishme të vihet theksi mbi faktin se të gjithë individët mund të zhvillojnë shkallë të ndryshme artroze ndërkohë që plaken. Kjo sëmundje nuk është ekskluzive për njeriun, por paraqitet te të gjithë vertebrorët me përjashtim të lakuriqëve të natës. Artroza e kockave të legenit (artikulacioni koksofemoral) Artroza e artikulacionit që lidh femurin me kockat e legenit çon në ngurtësimin dhe inflamacionin e kësaj nyjeje, çka çon në dhimbje e cila ndonjëherë nuk qetësohet as nga pushimi. Dhimbja provokohet nga dëmtimi i kërcit artikular duke shkaktuar fërkimin e kockave midis tyre. Në një pjesë të rasteve, në buzët e artikulacionit dalin osteofite (zgjatime kockore). Ju mund të humbisni aftësinë për të rrotulluar, mbledhur apo shtrirë artikulacionin koksofemoral. Shpesh, për të lehtësuar dhimbjen, individët nuk ruajnë një ritëm aktiv dhe muskujt të cilët kontrollojnë artikulacionin dobësohen. Kjo mund të çojë në çalim. Simptoma e parë e artrozës mund të jetë një farë parehatie apo ngurtësim në rrëzë të kofshës, në vithe apo në kofshë kur zgjoheni në mëngjes. Dhimbja rritet gjatë aktivitetit fizik dhe lehtësohet në qetësi. Në rast se nuk e kuroni këtë gjëndje patologjike, atëherë ajo do të shkojë drejt përkeqësimit deri sa të arrijë në pikën ku do të jetë shumë e vështirë të ketë momente pa dhimbje, qoftë edhe në qetësi. Pavarësisht se efektet e artrozës nuk janë të rikthyeshme, trajtimi i hershëm i saj mund të të ndihmojë në shmangien e dhimbjes dhe në ngadalësim të përparimit të sëmundjes. Në
A
S
SUPLEMENTI MJEKESOR
LMEDICU
PAVARËSISHT se efektet e artrozës nuk janë të rikthyeshme, trajtimi i hershëm i saj ndihmon në shmangien e dhimbjes dhe në ngadalësim të përparimit të sëmundjes
Artroza e kockave të legenit çfarë është dhe si trajtohet Shëtitja 20-30 minuta çdo ditë sjell përmirësime SI TA KUROJMË ARTROZËN NË SHTËPI
Të zihet një gotë ujë në një enë. Të hiqet nga zjarri dhe hidhni një filxhan argjile pluhur në një enë të thatë dhe më pas hidhni pak e nga pak ujin e zier deri sa të përftoni një masë viskoze. Të aplikohet argjila direkt mbi zonën që dhemb dhe të lihet deri sa të ftohet. Ky veprim është shumë i efektshëm për të lehtësur dhimbjen me origjinë nga artroza.
Të vendoset mbi zonën e dhimbshme një fletë lakër pasi t’i keni kaluar hekurin sipër. Të aplikohet kur ndjeni dhimbje të fuqishme.
Zhyteni pjesën e trupit që iu dhëmb në një enë me ujë të ngrohtë (36 gradë) dhe mbajeni aty për 10 minuta. Më pas, 5 sekonda në ujë të ftohtë. Përsëriteni këtë cikël 3 herë.
të kockës me një sferë metalike. Kaviteti i artikulacionit zëvendësohet me një kornizë metalike me veshje plastike. rast se jeni në etapat e para të zhvillimit të artrozës së artikulacionit koksofemoral, atëherë alternativat tuaja për trajtim mund të përfshijnë: 1. Shmangia e përdorimit të tepërt të artikulacionit koksofemoral. 2. Një program fizioterapie me ushtrime të lehta, të rregullta, si për shembull ushtrime aerobike në ujë, not, biçikletë në mënyrë që të ruhet funksioni i artikulacioni dhe të rritet forca dhe amplituda e lëvizjes. 3. Përdorimi i medikament-
eve antiinflamatore për dhimbjen të tilla si ibuprofeni. 4. Fjetje e mjaftueshme gjatë natës. Në rast se gjendja juaj tashmë është e rëndë, atëherë mund t’iu vijë në ndihmë kirurgjia. Artikulacioni koksofemoral është një mekanizëm i përbërë nga një sferë dhe një kavitet. Sfera ndodhet në pjesën e sipërme të kockës së kofshës (femur). Kirurgjia me zëvendësim të plotë të artikulacionit koksofemoral zëvendëson pjesën sferike të dëmtuar
TRAJTIMI KIRURGJIKAL Artroskopia. Artroskopia e artikulacionit koksofemoral përfaqëson një procedurë minimalisht invazive dhe përdoret rrallë. Osteotomia. Kandidatët për osteotomi janë pacientë të rinj me artrit të hershëm, veçanërisht ata me displazi koksofemorale. Zëvendësimi i plotë i artikulacionit përfaqëson një procedurë ortopedike rutinë. Procedura tradicionale kryhet me anë të një incizioni 25 deri 30 cm në njërën anë të legenit.
SIMPTOMA:
Ngurtësim i artikulacioneve të legenit në mëngjes, pas zgjimit nga gjumi.
Ngurtësim i artikulacioneve pas qëndrimit ulur për një kohë të gjatë.
Dhimbje, fryrje ose rritje e ndjeshmërisë në artikulacionin e legenit.
Pamundësi për të lëvizur artikulacionin gjatë aktivitetit të përditshëm, si për shembull gjatë veshjes së çorapeve.
Tingull ose ndjesi fërkimi kockash njëra me tjetrën.
Fizioterapia
Ja ushtrimet që kontrollojnë gjendjen K
ërci i shëndetshëm përthith im paktin e tronditjeve të ndryshme mbi artikulacionin koksofemoral. Realizimi i ushtrimeve të rregullta mund të ndihmojë në kontrollin e simptomave të artritit koksofemoral. Një nga ushtrimet më të mira për legenin tuaj është një shëtitje e përditshme. Të ecurit ruan artikulacionin dhe e mban atë të lubrifikuar mirë. Për më tepër, ecja fortëson muskujt përreth artikulacionit, çka do të reduktojë fërkimin kockë me kockë që vjen si pasojë e artrozës. Shëtitja duhet të zgjasë 20 deri 30 minuta. Në rast se artroza juaj është e përparuar, atëherë përdorni pajisje ndihmëse
dhe mos dilni për të ecur vetëm. Gjithashtu, mund të ecni në një tapet rrotullues dhe të ndaloni sapo të ndiheni të lodhur. Një alternativë tjetër për ushtrimet është imitimi i lëvizjes së shkelmit duke qëndruar në vend. Ky ushtrim punon një grup muskujsh të legenit që quhen abduktorë, të cilët gjenden në pjesën e jashtme të artikulacionit. Për ta realizuar këtë ushtrim, qëndroni me këmbë të bashkuara. Më pas, këmbën e djathtë lëvizeni anash sa më në të djathtë që të mundni. Nëse është e nevojshme, mund të mbështeteni në shpinën e një karrigeje ose në tavolinë. Ruajeni pozicionin për 3 sekonda. Pastaj përsëriteni
ushtrimin me këmbën tjetër. Bëni dy ose tre seri me 10-20 përsëritje. Bëjeni këtë ushtrim tre deri pesë herë në javë. Së fundmi, kemi ushtrimin me ngritje të këmbës gjatë qëndrimit ulur. Ky ushtrim forcon muskujt që bëjnë fleksionin e artikulacionit. Për të realizuar ushtrimin uluni në tokë dhe mbëteshni pëllëmbët e duarve prapa. Mbani këmbën e djathtë drejtë dhe ngriheni 30 cm nga toka duke embajtur për 3 sekonda. Më pas përsëriteni me këmbën tjetër. realizoni dy ose tre seri me 10-15 përsëritje. Në rast se keni dhimbje pas ushtrimeve mund të përdorni akull ose ndonjë antiinflamator.
A
S
SUPLEMENTI MJEKESOR
LMEDICU
E enjte, 19 korrik 2012
WWW.SHQIPTARJA.COM
Armiqtë e verës
KUR BLETA THUMBON ajo e humb thumbin dhe ngordh. Por grenzat mund të thumbojnë disa herë pasi nuk e humbin thumbin
Pickimi nga insektet ja si ta parandaloni Reaksioni alergjik, menaxhimi i shpejtë fikuar.
MIRALD GINA
P
BLETËT DHE GRENZAT Kur bleta thumbon, ajo e humb thumbin dhe ngordh. Por grenzat mund të thumbojnë disa herë pasi nuk e humbin thumbin. Këto pickime mund të shkaktojnë reaksione të rënda te njerëzit alergjikë. Nëse nuk keni reaksione alergjike, thjesht nxirrni thumbin, pastrojeni vendin dhe vendosni akull, merrni antihistaminikë oralë për kruarjen dhe ibuprofen ose paracetamol për dhimbjen. Nëse keni një reaksion të rëndë anafilaktik, shtrihuni dhe nxirreni me kujdes thumbin. Nëse keni stilolaps me adrenalinë (EpiPen), përdoreni. Kërkoni menjëherë ndihmë.
ickimet nga insektet dhe meri mangat shpesh shkaktojnë një ënjtje të vogël, skuqje, dhimbje dhe kruarje. Këto reaksione të lehta janë të zakonshme dhe mund të zgjasin nga disa orë deri në disa ditë. Shpesh, ajo që nevojitet është vetëm trajtimi në shtëpi për të lehtësuar simptomat e një reaksioni të lehtë ndaj pickimeve nga insektet e zakonshme. Disa njerëz kanë reaksione më të rënda ndaj pickimeve apo thumbimeve nga insektet. Foshnjat dhe fëmijët pickohen më shpesh se të rriturit. Telefonojini menjëherë ndihmës së shpejtë nëse: Pickoheni nga një insekt që në të kaluarën iu ka shkatuar një reaksion alergjik. Keni ënjtje të menjëhershme të fytit dhe gjuhës. Shfaqet spazma e muskujve (kriza konvulsive) së bashku me humbjen e vetëdijes. Ndërkohë mbrojeni personin nga dëmtimet fizike. Nëse keni fryrje të bulbusit të syrit (globi). VEJUSHA E ZEZË Helmuese! Fshihet në trungjet e drurëve dhe pemëve të prera. Ka këmbë të gjata dhe shpinë me shkëlqim me pjesën e poshtme me një ngjyrë dalluese portokalli, të kuqe ose të verdhë. Nuk janë më tepër se 3-4 cm të gjata dhe 1 cm të gjera. Pickimi nga vejusha e zezë mund të shkaktojë dhimbje shpuese, por mund edhe të mos dhembë. Kërkoni për një apo dy shenja dhëmbësh, skuqje, dhimbje dhe nodul në vendin e pickimit. Shumë shpejt shfaqen krampet muskulore, nauzea, të vjellat, krizat konvulsive dhe ngritja e presionit të gjakut. Kërkoni urgjentisht ndihmë mjekësore. Ka mjekime antihelm. Nëse keni mundësi merreni merimangën me vete për ta identifikuar. MERIMANGA KAFE Mund të jetë vdekjeprurëse! Fshihet në papafingo dhe dollape. Ndryshojnë për nga ngjyra nga e verdhë e pisët në kafe e errët, me këmbë më të errëta se trupin. Trupi duket sikur ka formën e violinës. Helmi i tyre është tejet helmues dhe pickimi nga këto merimanga mund të shkaktojë plagë dhe infeksione serioze. Megjithatë, ka gjasa të mos e ndjeni fare që jeni pickuar. Lëkura skuqet, bëhet e bardhë dhe më pas krijohet një fshikë e dhimbshme. Kërkoni urgjentisht ndihmë mjekësore. Nëse keni mundësi merreni merimangën me vete për ta identi-
17
MUSHKONJAT Mushkonjat shkaktojnë më tepër se vetëm bezdisje. Gërvishtja gjatë kruarjes e vendit të pickimit mund të shkaktojë një infeksion lëkure. Gjithashtu, mushkonjat mund të mbartin virusin e Nilit Perëndimor, ethen tropikale dhe sëmundje të tjera. Për t’u mbrojtur nga mushkonjat përdorni substanca që largojnë insektet dhe mbulohuni kur jeni jashtë. Përdorni rrjeta në dritare dhe qëndroni larg ujërave të ndenjura. MIZAT E SHTËPISË Të pisëta e me qime! Mizat nuk pickojnë por mund të mbartin më tepër se 1 milion baktere të dëmshme. Ato mund të përhapin sëmundjet gastrointestinale duke ndotur ushqimet. Për të kontrolluar mizat, mbajini ushqimet dhe plehrat të mbyllura dhe përdorni rrjeta në dritare.
MASA PARANDALUESE
Përdorni krem ose spraj kundër insekteve përpara se të shkoni në pyll apo vende ku mund të bini në kontakt me insektet. Kini kujdes pasi disa prej këtyre substancave mund të përdoren vetëm mbi rroba, jo në lëkurë. Mos hidhni mbi duart e fëmijëve duke qenë se shpesh i fusin në gojë. Pasi të ktheheni lajeni sipërfaqen e lyer me ujë dhe sapun. Vishni rroba me ngjyra të lehta që iu mbulojnë të gjithë trupin, si bluzë me mëngë të gjata dhe pantallona të gjata. Shmangini veshjet e gjera që mund të fshehin insektet brenda tyre. Shmangni ngjyrat e ndezura. Mos shkelni zbathur apo me sandale. Shmangni përdorimin e locioneve me aromë, si locion pas rroje apo produkte me aromë për flokët gjatë muajve të nxehtë. Gjithmonë mbyllini xhamat e makinës. Shmangini lulet me aromë. Mos reagoni me veprime të shpejta duke lëvizur duart kur keni insekte rrotull, përkundrazi lëvizni qetë dhe ngadalë kur sulmoheni nga insektet. Nëse në të shkuarën keni pasur një reaksion të rëndë alergjik ndaj pickimit apo thumbimit nga insektet mbani me vete një kit alergjie të dhënë nga një mjek dhe mësoni si ta përdorni. Gjithashtu konsultohuni me mjekun tuaj për të bërë imunoterapinë që mundëson zbutjen e reaksionit alergjik. nga insektet Pjesa më e madhe e pickimeve shërohen vetë pa qenë nevoja të shkojmë te mjeku. Ka disa gjëra që mund të bëhen për të lehtësuar dhimbjen dhe kruarjen dhe për të parandaluar zhvillimin e infeksioneve.
FURRTARET Nuk janë vetëm të shëmtuara. Furrtaret mbartin sëmundje si salmonela. Kur ngordhin, mbetjet e tyre mund të shkaktojnë reaksione alergjike dhe astmë. Nëse jetoni në klimë të ngrohtë, zhdukja e furrtareve mund të jetë e vështirë. Ndihmon përdorimi i insekticideve, mbajtja pastër e kuzhinës dhe mbyllja e vrimave dhe hapësirave në dysheme dhe mure. KËSHILLA Trajtimi në shtëpi i pickimit
SHENJAT QË KËRKOJNË VËMENDJE TË MENJËHERSHME:
Shenjat e shokut: humbja e vetëdijes, konfuzioni ose marramendja, përgjumja, dobësia trupore, frymëmarrja e shpejtë, pulsi i dobët dhe tensioni i ulët. Radha e veprimeve që duhen kryer menjëherë: Kërkoni ndihmë mjekësore. Shtrijeni personin. Nëse ka dëmtime në kokë, qafë ose gjoks mos e lëvizni. Përndryshe ngrijini këmbët të paktën 30-35 cm. Nëse personi vjell, rrotullojeni në krah për të lejuar lëngjet të dalin nga goja. Kini kujdes nëse ka dëmtime në kokë ose qafë. Mbajeni personin ngrohtë, por jo në temperatura shumë të larta. Vendosni poshtë tij një batanije dhe mbulojeni me çarçaf ose batanije në varësi të temperaturës së ambjentit. Nëse personi gjendet në një vend të nxehtë, përpiquni ta freskoni. Shenjat e vështirësisë në frymëmarrje: frymëmarrja e shpejtë dhe e cekët, pamja anksioze, përdor muskujt e qafës, kraharorit dhe ata të barkut për të marrë frymë, përkulet përpara, është i zbehtë ose me nuancë gri në blu (sidomos gjuha, buzët, llapat e veshit dhe shtrati i thonjve) ose lëkura bëhet si hartë. Nuk flet dot, nuk ndryshon pozicion, shumë i axhituar.
Pickimet nga insektet, merimangat ose thumbimet: · Largohuni nga insekti. Bletët lajmërojnë bletët e tjera dhe ka gjasa që t’iu sulmojnë edhe ato. · Qëndroni sa më qetë të jetë e mundur. Lëvizja e rrit shpejtësinë e kalimit të helmit në gjak. · Nëse thumbi ka mbetur në lëkurë, hiqeni sa më shpejt. Sa më shumë të vononi, aq më tepër helm futet në organizëm. · Nëse jeni thumbuar në krah ose këmbë, ngrijeni gjymtyrën për të ngadalësuar përhapjen e helmit. Disa orë më pas, nëse keni ende ënjtje, mund ta mbani të ngritur për të ulur ënjtjen. Lehtësoni dhimbjen, kruarjen dhe ënjtjen: Vendosni akull mbi vendin e pickimit për 15-20 minuta çdo 1 orë për 6 orët e para. Gjithmonë vendosni një copë ose rrobë midis akullit dhe lëkurës. Mos e mbani për më tepër se 15-20 minuta në vazhdimësi. Mos flini me akullin mbi lëkurë. Mbajeni të ngritur zonën e pickimit. Përdorni barna pa recetë për kruarjen, skuqjen dhe ënjtjen. Antihistaminikët mund të pakësojnë kruarjen, skuqjen dhe ënjtjen. Mos i përdorni te fëmijët pa u konsultuar me mjekun. Një spraj me anestetikë lokal mund të lehtësojë dhimbjen. Krem me hidrokortizon i vendosur mbi lëkurë pakëson kruarjen dhe skuqjen. Mos e përdorni te fëmijët më të vegjël se 2 vjeç pa rekomandimin e mjekut.
18
E enjte, 19 korrik 2012
WWW.SHQIPTARJA.COM
Fshikëza urinare
Përsëritja e tyre, shkak ulja e imunitetit BESIANA BALLA
M
Cilat janë shkaqet e cistiteve? Infeksionet urinare më shpesh shkaktohen nga bakteret që vijnë nga zorrët. Këto baktere nuk japin dëmtime në zorrë, por kur vendosen në vende të tjera të trupit sjellin dëmtime. Bakteret duke gjetur mjedis të përshtatshëm shumëzohen shpejt në urinë, duke shkaktuar infeksione. Disa baktere shtrihen rreth anusit, pasi defekoni. Këto baktere lëvizin nga sipërfaqja e jashtme drejt organeve të brendshme femërore, nga uretra për në vezikën urinare. Duke u shumëzuar fillojnë të invadojnë ‘’ambjentin’’ ku janë vendosur duke u shprehur me klinikën e një infeksioni. Femrat janë më të predispozuara për të bërë infeksione të tilla psi uretra e tyre është më e shkurtër se ajo e meshkujve. Vet struktura anatomike e aparatit uro-genital në gjininë femërore favorizon një gjendje të tillë. ( uretra është ‘’tubi’’ nga veshka që dërgon urinën për në fshikëzën e urinës) Pse disa femra zhvillojnë cistite të përsëritura? Në trupin tonë ekzistojnë mekanizma, që mbrojnë në zhvillimin e cistitit. Mukusi rreth vaginës dhe në hapjen e uretrës është lehtësisht
S
SUPLEMENTI MJEKESOR
LMEDICU
NË DISA GRA shfaqet cistiti mbas një dite ose mbas disa ditësh pasi kanë kryer marrdhënie seksuale
Cistitet, më shpesh te femrat në menopauzë e cistit kuptojmë in flamacionin e vez ikës urinare. Zakonisht shkaktohet nga një infeksion urinar. Simptomat tipike janë dhimbje gjatë urinimit dhe urinime të shpeshta. Disa nga simptomat e tjera shoqëruese përmendim: Dhimbje në pjesën e poshtme të barkut, urinim me gjak dhe rritje të temperaturës. Urina mund të jetë e turbullt dhe me erë të keqe. Rreth gjysma e grave kanë diagnozën e një cistiti të paktën një herë në jetën e tyre. Për shumicën, kjo ndodh një ose dy herë gjatë jetës. Në disa femra ndodhin periudha të përsëritura të cistitit. Më shpesh prekin femrat mbi 20 vjeç dhe gratë mbi 55 vjeç.
A
ÇFARË MUND TË BEJ PËR TË PARANDALUAR CISTITIN?
Nëse zhvilloni vetëm një herë cistit, nuk është e nevojshme të ndryshoni ndonjë gjë në stilin tuaj të jetës. Por nëse shfaqni episode të shpeshta të cistitit, një ose më shumë nga të mëposhtmet mund të ndihmojnë:
Higjena. Higjena e keqe predispozon për cistit. Ndodh që shumë gra e pastrojnë më teper seç duhet organet e tyre uro-genitale. Edhe në këto raste mund të ketë më shumë dëme se përfitime. Pastrimi i tepërt vetëm do të sillte dëmtime të lëkurës genitale. Bakteret kalojnë më mirë në lëkurën e dëmtuar. Ndaj duhet bërë një pastrim i kujdesshëm dhe delikat me ujë të rrjedhshëm çdo ditë.
Fshirja anusit nga përpara-pas, pasi defekoni këshillohet zakonisht. Në mënyrë që bakteret të largohen nga uretra.
Pini shumë ujë. Të brendshmet. Vishni të brendshme pambuku dhe ndërrohini çdo ditë.
CISTITET E LIDHURA ME MARRËDHËNIET SEKSUALE Në disa gra shfaqet cistiti mbas një dite ose mbas disa ditësh pasi kanë kryer mardhënie seksuale. Gjatë seksit mund të lehtësohet transporti i bakterit për në vezikë.Mund të ketë dëmtime të uretrës, shkak që nxit zhvillimin e baktereve. Më të shpeshta janë rastet kur vagina është e thatë gjatë aktit. Kini parasysh që pas aktit seksual të ndiqni këto këshilla:
Pas kryerjes së mardhënies seksuale shkoni në tualet e zbrasni vezikën tuaj. Nëse vagina është e thatë përdorni një lubrifikues gjatë mardhënies. Perdorni një dozë antibiotiku brenda 2 orëve pas mardhënies. Mos përdorni si metodë kontraceptive diafragmën.
acid, i cili parandalon shumëfishimin e baktereve. Gjithashtu, qelizat që veshin uretrën dhe vezikën kanë një farë rezistence ndaj baktereve. Një keshillë mjaf e dobishme është që vezika të
zbrazet vazhdimisht në mënyrë që periudha e qëndrimit të baktereve në vezikë të jetë sa më e shkurtër. Në shumicën e rasteve, nuk zbulohet ndonjë shkak i mundshëm i cistitit. Nuk zbulohen
probleme me vezikën as me mekanizmat mbrojtës së saj. Ka gjasa të shkaktohet nga alterimi i lehtë i aftësisë së organizmit për t’i rezistuar baktereve që të invadojnë vezikën dhe të zhvillojnë infeksionin.
LËNGU I BORONICËS
Rekomandohet për vetitë e tij antibakteriale në cistite
L
ëngu borronicës nuk është antibiotikë dhe nuk vret bakteret. Mendohet që një përbërje kimike në lëngun e borronicës, parandalon disa lloje bakteresh në sulmimin e qelizave në vezikë. Ndaj lëngu i boronicës rekomandohe për të parandaluar cistitin. Duhet të kuptojmë që lëngu boronicës nuk është lëng magjik që i zhduk të gjitha episodet e cistitit. Ai mund të ndihmojë në reduktimin e këtyre episodeve. Gjatë marrjes së lëngut të boronicës duhet të keni parasysh: Mund të ndërveprojë me disa medikamentë në mënyrë të veçantë me varfarinën(medikament që përdoret për ‘’hollimin’’ e gjakut). Doza optimale që jep efekt nuk dihet. Mendohet që përdorimi i një kapsule në ditë është më efektive se pirja e lëngut të boronicës
Trajtimi
Skemat e antibiotikëve sipas dinamikës së infeksionit A
ntibiotikët duhen për trajtimin e një episodi akut të cistiteve të përsëritura. Nëse simptomat janë të lehta, atëhere rekomandohet që të prisni rezultatet e testeve të urinës për të përcaktuar cilin antibiotik do të merrni. Nëse simptomat janë të rënda atëhere duhet të filloni trajtimin me antibiotikë pa humbur kohë. Shumë gra të cilat paraqesin infeksione të herëpashershme, janë instruktuar të marrin vetë antibiotikë menjëherë sapo fillojnë sim-
ptomat. Për secilin episod të cistitit nevojitet përdorim tre ditor i antibiotikëve. Nëse simptomat nuk përmirësohen ose përkeqësohen atëherë duhet të shkoni tek mjeku juaj. Një opsion tjetër është parandalimi me antibiotikë Kjo nënkuptonë marrjen e një doze të vogël antibiotiku rregullisht. Një dozë çdo natë zakonisht zvogëlon episodet e cistiteve. Jepen
cikle me antibiotikë për një periudhë 6mujore. Mund të ndodh shfaqja e cistiteve edhe nëse jeni duke marrë antibiotikë rregullisht. Në këto raste, episodet e cistiteve janë më të lehta. Episodi i cistitit shfaqet nga një bakter që është rezistent ndaj antibiotikut që po merrni rregullisht. Një analizë urine është e nevojshmë të bëhet për të parë se cili bakter po shkakton këtë episod cistiti. Kjo mund te sjell ndryshimin e antibiotikut.
A
S
SUPLEMENTI MJEKESOR
LMEDICU
E enjte, 19 korrik 2012
WWW.SHQIPTARJA.COM
A e dinit se...
19
TRUPI I NJERIUT është një sistem shumë i ndërlikuar i cili nuk ësshtë zbuluar ende plotësisht, pavarsisht njohurive të mbledhura në këto mijëra vjet
FJORDA KOROMANI TRURI, 80% ËSHTË UJË. 1. Impulset nervore zhvendosen për në tru dhe jashtë tij me një shpejtësi prej 270 km në orë. Kjo shpjegon reagimin e menjëhershëm në rast ngacmimesh të jashtme. 2. Truri punon me të njejtën sasi energjie sa një llampe 10 ëat. Imazhet në filmat e animuar me një llampë në kokë kur vjen një ide, nuk janë aq të gabuara…madje në gjumë truri gjeneron aq energji sa të mbajë ndezur një llampë e vogël. 3. Qeliza nervore humane mund të mbajë 5 herë më tepër informacion sesa një enciklopedi. Shkencëtarët kanë dalë në përfundimin se kujtesa e trurit, në terma elektronikë, është 3-1000 terabyte. Arkivi Kombëtar i Britanisë i cili përmban 900 vjet histori, ka rreth 70 terabyte informacion. 4. Truri juaj përdor 20% të oksigjenit që hyn në qarkullimin e gjakut. Pavarsisht se truri përbën vetëm 2% të masës suaj trupore, ai konsumon më tepër se çdo organ tjetër ndaj dëmtohet lehtë dhe shpejt nga mungesa e tij. 5. Truri është më aktiv natën sesa ditën. Kur ju jeni të lodhur dhe shtriheni atëherë truri juaj ‘’ndizet’’…ende nuk dihet pse ndodh kjo por mund të falenderoni trurin për ëndrrat që shihni natën… 6. Shkenctarët thonë, sa më i lartë I.Q (koeficienti i nteligjencës) aq më tepër ëndrra shihni. Edhe pse kjo mund mund të jetë e vërtetë, nëse nuk i kujtoni ëndrrat, nuk do të thotë që nuk jeni inteligjentë. Pjesa më e madhe e njerëzve nuk i kujtojnë ëndrrat pasi ato zgjasin vetëm 2-3 sekonda. 7. Truri vetë nuk ndjen dhimbje. Megjithëse në tru gjendet qendra e dhimbjes, ai vetë nuk ka receptorë të saj. Po koka pse dhemb? Truri është i rrethuar nga shumë lloje indesh, nervash dhe enë gjaku, të cilët kanë receptorë të dhimbjes ndaj dhimbja i atribuohet këtyre strukturave dhe jo trurit. 8. 80% e trurit është ujë, ndaj një arsye e fortë për tu hidratuar është mirëfunksionimi i tij. BJONDET KANË MË SHUMË FLOKË 9. Qimet në fytyrë rriten më shpejt se në zonat e tjera të trupit. Nëse një burrë nuk do ta rruante mjekrën, ajo do të rritej deri në 900 metra gjithë jetën e tij. 10. Çdo ditë një njeri humbet 60100 fije floku. Kjo sasi rritet në rast shtatzanie, sëmundjesh, apo gjatë ndjekjes së një diete etj. 11. Thoi që rritet më shpejt është ai i gishtit të mesëm. Nuk dihet pse, por është vënë re se shpejtësia
janë bretkosa, krimbi dhe vazo me lule. Mesa duket hormonet e shtatzënisë mund të shkaktojnë jo vetëm luhatje të humorit por dhe ndryshimin e subjektit të ëndrrave.
36 kuriozitete që nuk njihnit mbi trupin tuaj Meshkujt, ereksion çdo një orë natën e rritjes së thoit lidhet me gjatësinë e gishtit, sa më i gjatë gishti aq më e shpejtë rritja. 12. Bjondet kanë më shumë flokë. Ngjyra e flokut tregon dhe dendësinë e tyre, kështu bjondet kanë mesatarisht 146 mijë folikuj floku, brunet 110 mijë dhe kuqet, 86 mijë. ZEMRA E FEMRAVE RREH MË SHPEJTË SE AJO E MESHKUJVE 13. Organi i brendshëm më i madh është zorra e hollë. Ajo është 6 herë më e gjatë sesa gjatësia mesatare e një adulti. 14. Acidi në stomakun tonë është aq i fortë saqë mund të shpërbëjë edhe brisqet e rruajtjes…megjithatë mos e provoni! Acidi klorhidrik që çlirohet në stomakun tuaj nuk është i mirë vetëm për tretjen e picave. 15. Trupi i njeriut ka rreth 60 mijë milje enë gjaku. Për ta patur më të qartë…diametri i tokës është rreth 25mijë milje, pra mjaftueshëm enë gjaku për ta rrethuar dy herë globin. 16. Shtresa e mukozës së stomakut rigjenerohet çdo 3-4 ditë, nësë nuk do të ndodhte kjo, stomaku do shkatërrohej nga acidi të cilin ai vetë e prodhon! 17. Zemra e femrave rreh më
shpejt se ajo e meshkujve. Arsyeja kryesore për këtë është fakti se në përgjithëësi, femrat kanë trup më të vogël se meshkujt e për pasojë dhe masa e gjakut që zemra duhet të pompojë është më e vogël dhe në një largësi më të vogël. 18. Shkencëtarët kanë zbuluar rreth 500 funksione të mëlçisë, por ndoshta ju mendoni për të vetëm pas një nate kur e keni tepruar me alkoolin ose kur flitet për hepatitet! Ndër funksionet e rëndësishme dhe më të njohura të mëlçisë janë prodhimi i bilës, sinteza e proteinave të plazmës, detoksifikimi etj. 19. Mushkëria e majtë është më e vogël se e djathta, kjo për t’i lënë vend zemrës 20. Mund t’ju hiqen një pjesë e madhe e organeve të brendshme dhe ende të mbijetoni. Ndoshta trupi i njeriut ju duket delikat, por ai mund të mbijetojë edhe pas heqjes së stomakut, shpretkës, 75% të mëlçisë, 80% të zorrëve, një veshkë, një mushkëri dhe virtualisht çdo organi të zonës pelvike! Është e sigurt që nuk do të ndiheshit mirë, por do të jetonit. SHPEJTËSIA E TËSHTIMËS, SA NJË RAKETË 21. Teshtima e kalon shpejtësinë
160 km në orë, praktikisht si një raketë që përshkon trupin, ndaj është e vështirë t’i mbajmë sytë hapur gjate tështitjes. 22. Këmbët kanë rreth 500 mijë gjendra djerse dhe meshkujt kanë më tepër gjendra aktive sesa femrat. 23. Gjatë gjithë jetës suaj, praktikisht juve prodhoni aq pështymë saqë mund të mbushni dy pishina. Pështyma ka një rol të rëndësishëm në tretje dhe shije. 24. Dylli i veshit është i rëndësishëm për shëndetin e këtij të fundit, sado i shpifur t’ju duket, ai ka rol të rëndësishëm në e veshit ndaj papastërtive, insekteve, bakterieve etj. QELIZA MË E MADHE ËSHTË VEZA 25. Gjatë një dite ndodhin rreth 120 milion mardhënie seksuale në tokë! Jo më kot jemi ndër speciet me shumim më të lartë! 26. Qeliza më e madhe në trupin e njeriut është veza( tek femrat) ndërsa më i vogli spermatozoidi (te meshkujt). Ndërkohë që qelizat e tjera si ato të lëkurës dhe muskulit nuk i shohim dot me sy të lirë, vezën mund ta shohim! 27. Tre gjërat që gratë shohin më shpesh në ëndërr kur janë shtatzënë
LINDIM TË GJITHË ME SY NGJYRË BLU 28. Dhëmbët fillojnë të rriten 6 muaj para lindjes. 29. Bebet lindin të gjithë me sy ngjyrë blu. Arsyeja për këtë është pigmenti melaninës, në foshnja melanina do pak kohë të depozitohet apo të errësohet nga ekspozimi ndaj rrezeve ultravjollcë ndaj dhe vonon pak derisa prindërit ta marrin vesh ngjyrën e syve të foshnjës së tyre. 30. 1 në 2000 foshnja ka një dhemb sapo lind. Dhembi mund të jetë i rregullt por ka dalë më herët se të tjerët, ose mund të jetë i tepërt dhe bie kur fillojnë të dalin të tjerët. FEMRAT NUHASIN MË MIRË SE MESHKUJT 31. Pas një ngrënie të tepruar ndodh që dëgjimi juaj të jetë më pak i mprehtë. Evitoni të hani rëndë nëse ju duhet një dëgjim i mire. 32. Nëse pështyma nuk e tret diçka, ju nuk e shijoni. Që ushqimet të shijojnë, duhet që pështyma t’i zbërthejë kimikatet e atij ushqimi. Nëse nuk e besoni, provoni një ushqim më gjuhën e tharë. 33. Femrat nuhasin më mirë se meshkujt. Ato i identifikojnë më mirë aromat si të qitros, vaniljes dhe kafesë. Meshkuj mos u mërzisni, 2% e popullatës botërore nuk nuhat fare. 34. Edhe zhurmat e lehta mund të shkaktojnë dilatim të pupilave, kjo është një arsye pse kirurgët duan qetësi absolute në sallë kur kryejnë mikroprocedura. Tingulli, pasi i dilaton pupilat, turbullon dhe shikimin duke jua vështirësuar punën. 35. Pjesa më e madhe e meshkujve kanë ereksion çdo orë gjatë gjumit. Kombinimi i qarkullimit të gjakut dhe testosteronit gjatë gjumit mund të shkaktojë ereksion sidomos gjatë gjumit REM. 36. Secili ka një aromë specifike personale përveçse binjakët identikë të cilët e kanë të njejtë. Të sapolindurit janë të aftë të njohin aromën e nënës së tyre ashtu si secili prej nesh e njeh aromën e të dashurve të vet. Një pjesë e kësaj arome përcaktohet nga gjenet, pjesa tjetër nga ambienti, dieta dhe produktet personale të higjienës.
20
E enjte, 19 korrik 2012
WWW.SHQIPTARJA.COM
Të reja nga mjekësia
LMEDICU
Studimi ndërkombëtar
Mungesa e aktivitetit fizik vret sa duhani
Parashikohen përmasat e belit dhe aftësitë atletike atyrshëm mund të mendojmë se qën drimi për orë të tëra para televizorit nuk është i mirë për fëmijët por studimet e fundit tregojnë ekzaktësisht se sa e pashëndetshme është. Një studim kanadez, në të cilën morën pjesë 1314 fëmijë të moshës 2.5 vjeç dhe zgjati dy vjet, nxori në përfundim se çdo orë e tepërt qëndrimi para televizorit çdo javë, përkthehet në një gjysëm milimetri të shtuar të përmasave të belit. Në fillim të studimit, fëmijët panë mesatarisht rreth 8.8 orë televizor në javë. Ky numër u rrit me 6 orë për 2 vjet -pra 14.8 orë qëndrimi para telvizorit çdo javë në moshën 4.5 vjeç. Në fëmijët që morën pjesë në studim, 15% e tyre shikonin televizor mbi 18 orë çdo javë. Sipas studiuesve, një fëmijë 4.5 vjeç i cili konsumon mbi 18 orë qëndrimi para televizorit mund të sho-
S
SUPLEMENTI MJEKESOR
15% E FËMIJËVE në studim, të moshave 4-5 vjec shihnin televizor mbi 18 orë në jave
Orët para televizorit
N
A
hë një shtim prej 7.6 milimetra në perimetrin e belit në moshën 10 vjeç. Studimi gjithashtu ekzaminoi fitnesin muskular dhe aftësinë atletike duke testuar aftësinë e tyre për të kryer një test kërcimi për së
gjati. Sipas studiuesve, çdo orë ekstra qëndrimi para televizorit mund të ulë distancën që një fëmijë mund të kërcejë prej 0.36 cm. Këshillohet që fëmijët të mos shohin më shumë së 2 orë televizor në ditë.
T
Deshironi femije? Stop duhanit
Në nënat duhanpirësë, embrioni rritet më ngadalë P
amje të zhvillimit të embrionit të mara nga koha e fertilizmit të tij deri në kohën kur ishte gati për implantim në mitrën e nënës, treguan se embrioni i nënave duhanpirëse rritet më ngadalë krahasuar me embrionin e nënave jo duhanpirëse. Studimi tregoi se zhvillimi i embrionit në nënat duhanpirëse vonohej me disa orë në të gjitha fazat. Studiuesit ndoqën zhvillimin e rreth 886 embrioneve prej të cilave 139 i përkisnin
nënave duhanpirëse. Embrionet e nënave jo duhanpirëse arritën fazën e pestë qelizore të zhvillimit pas 49 orëve ndërsa për embrionet të nënave duhanpirëse i njëjti stad u arrit pas 50 orëve. Stadi i tetë i zhvillimit u arrit nga embrionet e nënave jo duhanpirëse për 58 orë ndërsa nga embrionet e nënave duhanpirëse për 62 orë. Ky studim konfirmoi se embrionet e nënave duhanpirëse zhvillohen rreth 2 orë më ngadalë.
ë lëvizësh pak shkakton aq dëm sa të pish duhan. Çdo vit 5.3 milion persona në mbarë botën vdesin si rezultat i mungesës së aktivitetit fizik. Kjo e dhënë alarmuese nxiti komentet analizuese të një prej revistave më të njohura shkencore The Lancet, duke patur parasysh edhe hapjen e lojrave olimptike të Londrës. Të dhënat e publikuara në The Lancet janë mbledhur nga një grup kërkuesish prej 33 vendesh të botës me rastin e Olimpiadës 2012. Teksa të gjithë janë ulur nëpër divanët e tyre komodë duke ndjekur atletët e paktë që vazhdojnë të ushtrojnë sport, shumë kanë harruar rëndësinë e aktivitetit fizik të përditshëm. Ekspertët thonë që është mëse e mjaftueshme 30 minuta ecje e thjeshtë gjatë ditës 5 herë në javë për
shembull kur shkoni të bëni pazarin, pastroni shtëpinë apo edhe vetëm rreth 20 minuta spirt në ditë 3 herë në javë ( vrap, not, biçikletë). Më shumë se 1/3 e botës lëviz nën këtë prag duke rrezikuar vet jetën e tyre. Kjo pandemi duhet të rregullohet nga politikat shëndetësore sidomos në vendet e zhvilluara ku gjendja paraqitet mjaft më e ndërlikuar. 4 në 5 të rinj midis moshës 13-15 vjeç nuk lëviz mjaftueshëm.
Jo vetëm për duhanpirësit!
Kthim në histori
Nikotina mban larg çrregullimet konjitive
Psikanaliza modulon trurin
J
emi mësuar të lidhim bandat (patch-et) me nikotinë në krahun e dikujt me tentativën për lëninen e duhanit, por së shpejti bandat e nikotinës mund të shfaqen dhe në krahët e personave me çrregullime konjitive (njohëse). Një studim i publikuar në revistën Neurology tregon se nikotina e marrë nëpërmjet lëkurës ka përmirësuar çrregullimet konjitive në adultët joduhanpirës. Në këtë studim të kontrolluar, rastësor, me placebo, 74 adultë joduhanpirës, me çrregullime të lehta konjitive, morën 15 mg nikotinë ose placebo çdo ditë për 6 muaj. ( bandat për lënien e duhanit kanë rreth 7-21 mg nikotinë për ditë) Në fund të studimit, subjektet shfaqën përmirësim të dukshëm në shumë fusha të funksionit konjitiv përfshirë përqëndrimin, kujtesën dhe shpëjtësinë e reagimit psikomotor. Nikotina u tolerua mirë dhe në mënyrë të sigurt. Sistemi receptor i acetilkolinës dhe nikotinik men-
dohet se ka rol në proceset e kujtesës dhe përqëndrimit në tru, ndaj mendohet se në patologji si skizofrenia, çrregullimi i defiçitit të përqëndrimit, Alzheimer etj, ky sistemi është i dëmtuar. Për këtë arsye mendohet se barnat që kryejnë funksione të ngjashme me nikotinën janë trajtim potencial për çrregullimet e kujtesës dhe përqëndrimit të cilat shoqërojnë shumë patologji të shëndetit mendor. Deri më sot, raportimet tregojnë për benefite të nikotinës në popullata jo duhanpirëse me probleme të caktuara të funksionit konjititv. Benefite të tilla nuk janë parë në popullatën duhanpirëse dhe as në popullatë pa probleme të funksionit konjitiv, madje në popullatë pa probleme të funksionit konjitiv, nikotina e ul performancën! Mjekët janë ende larg rekomandimit të nikotinës kujtdo që ka probleme me memorien apo përqëndrimin, por studimet mbi nikotinën tregojnë një dritë jeshile në horizont.
A
ktiviteti elektrik cerebral modi fikohet me stimuj që veprojnë mbi të pandërgjegjshmen tonë. Tanti ekzsitojnë teknika shumë efikase për të cilat puna e Sigmund Freud, babait të psikanalizës, do të qe bërë shumë më e lehtë. Tashmë pas rreth një shekulli nga vdekja e tij, studiuesit arrijnë të konfirmojnë atë që ai pati intuitën ta kuptonte, por kurrë ta provonte: aktiviteti psikik i së pandërgjegjshmes modelon strukturat e trurit duke i ndryshuar. Një grup studiuesish të Universitetit të Michiganit treguan se aktiviteti cerebral elektrik që pasqyron konformacionin e neuroneve, modifikohet si rezultat i stimujve tonë konfliktualë, pra stimujve që veprojnë në subkoshiencën tonë. Freud ishte një neurolog dhe shpesh kishte bërë tentativa të dështuara për të kuptuar lidhjen midis trurit dhe psikikës. Si rezultat i mungesës së intstrumentave në ato kohë, ai braktisi neuroshkencën për t’iu dedikuar faktorëve psikologjikë që qëndrojnë në bazën e proceseve psikodinamike. 11 subjekte me çrregullime të ankthit iu nënshtruan trajtimit psikoanalitik për të kuptuar se cili qe konflikti i pandërgjegjshëm që qëndronte në themel të çrregullimit
të tyre. Në seancat e psikoanalizës individualizoheshin fjalë kyçe që mund të evokonin konfliktin (përshembull ‘’thika’’ nëse pacienti ishte viktimë e një agresioni apo ‘’makina’’ nëse pacienti ishte përfshirë në një aksident të rëndë automobilistik). Më vonë një Elektroencefalogramë rregjistronte valët e trurit të këtyre subjekteve kur u përsëritej fjala ‘’e veçanta’’ nga mjeku. Nëse stimuli verbal zgjaste të paktën 20 milisekonda, aktiviteti elektrik i trurit nuk alterohej, nëse stimuli ishte një milisekon atëhere ndryshime të dukshme viheshin re ne EEG. Kjo ishte prova që tregon që pikërisht e pandërgjegjshmja lë ‘’gjurmët e saj’’ në tru. EEG u shpik rreth 10 vjet para
vdekjes së Freud, kohë e shkurtër për të për të kuptuar dhe analizuar rëndësinë klinike të këtij zbulimi. Gjithsesi, ai arriti me intuitë në të njëjtin rezultat: proceset psikologjike të pandërgjegjshme, të drejtuara nga rregullat konjitive që ushtrojnë një rol të drejtpërdrejt në proceset e ndërgjegjshme, çojnë në riorganizimin konfliktual të psikës. Kjo pasqyrohet edhe me ndryshimet cerebrale që në atë kohë nuk mund të tregohej me prova të mbështetura shkencërisht.. Sot psikanaliza, psikologjia konjitive dhe neuroshkenca konvergojnë akoma më shumë për të treguar rëndësinë e mekanizmave të pandërgjegjshëm që lidhin psikën me trurin.