almedicus

Lindja ‘’pa dhimbje’’ përfitimet dhe rreziqet

Diarre? Ja kura nëpërmjet ushqimeve

A

D

nestezia spinale është një procedurë e kryerjes së anestezisë për të përftuar një analgjezi (mungesë e plotë e dhimbjes) të një pjese të lokalizuar të trupit...

Faqe 18

A

iarreja është dalja jashtë e shpeshtë e feçeve tepër të lëngëta. Shkaqet e diarresë mund të jenë të shumta ku mund të përfshihen: shkaqe infeksioze...

Faqe 20

Botim zyrtar i Fakultetit të Mjekësisë, Universiteti i Tiranës Adresa: Fakulteti i Mjekësisë, Nr371, Cel: 069 63 46688, E-mail: suplementi@almedicus.org

S

SUPLEMENTI MJEKESOR

Nr.11

LMEDICU BOTIM I PËRJAVSHËM I GAZETËS SHQIPTARJA.COM

FEMRAT PREKEN ME SHPESH SE MESHKUJT

Depresioni, ndërmjet një jete bardh e zi

OBSH: Shkaku i 2-të i invaliditetit në botë, në 2020 ENVER HALILI

T

Drejtor: Taulant MUKA Kryeredaktore: Jana NANO Zv/Kryeredaktore: Fjorda KOROMANI Redaksia: Arminda Avdulaj Besiana Balla Blerta Dollaku Dea Qirjaqi Eralda Asllanaj Erklida Sula Isid Xhura

Menopauza

Faqe 14

A i njihni ndryshimet e shëndetit tuaj?

M

enopauza është pjesë universale dhe e parikthyeshme e procesit të plakjes që përfshin sistemin riprodhues femëror, pas të cilit gruaja nuk do të ketë më menstruacione. Faktorët që ulin moshën fiziologjike të menopauzës janë të pakët dhe përfshijnë: duhanin, histerektomia (heqja e mitrës me vezore), etj. Ndryshimet hormonale mund...

Mjek i përgjithshëm

ë ndihesh i dëshpëru ar herë pas here është pjesë normale e jetës.

Por kur dëshpërimi zgjat gjatë gjithë ditës, për disa javë me radhë, mund të jetë depresion. Ndryshe nga trishtimi normal, depresioni rritet çdo ditë, dëmton aftësinë për punë, studim, për të kryer aktivitete të përditshme si gjumi apo të ngrënit etj. Ndjenjat e të qenit i paaftë, pafuqi apo i pavlerë janë të theksuara dhe nuk përmirësohen. Sot, nga depresioni vuan rreth 8% e popullatës.Sipas OBSH depresioni, i renditur pas sëmundjeve të zemrës, në vitin 2020 do të jetë shkaku i 2-të i invaliditëtit në të gjithë botën. Simptomat e depresionit janë më të theksuara në mëngjes dhe zbeFaqe 16 hen në pjesën...

E ENJTE 19.04.2012

Dietologji

Kledia Dimroci Mirald Gina Këshilli botues: Departamenti i Shëndetit Publik Enver ROSHI Shërbimi i Endrokrinologjisë, QSUT Agron YLLI Shërbimi i Urgjencës, QSUT Edmond ZAIMI Shërbimi i Nefrologjisë, QSUT Arjana STRAKOSHA Shërbimi i Reumatologjisë, QSUT Argjend TAFAJ Shërbimi i Alergologjisë, QSUT

Etleva QIRKO Shërbimi i Kardiologjisë, Spitali Ushtarak Gerta KOÇEKU Shërbimi i Neurologjisë, Spitali Ushtarak Fatos JAHO Shërbimi i Ortopedi-Traumatologjisë, Spitali Ushtarak Gjergj ÇAUSHI Shërbimi i Tokosikologjisë, Spitali Ushtarak Zyhni SULAJ Biokimi Klinike, QSUT Ndok MARKU Farmaci Leonard DEDJA

Faqe 17

Çfarë fshehin tabletat për dobësim?

J

a tableta magjike që ju dobëson; heq dhjamin e tepërt gjatë kohës që ju flini, pa aktivitet fizik stresues ose dieta hipokalorike. Me siguri doni të dini kush është, ku mund ta blini, si ta përdorni.

Epo, përgjigjja e këtyre pyetjeve nuk është ajo që me siguri doni të dëgjoni.

FDA, organizmi më i lartë kontrollues i tregut të barnave dhe ushqimeve...

14

E enjte, 19 prill 2012

WWW.SHQIPTARJA.COM

Shëndeti i gruas

A

LMEDICU

INTERVISTË me mjeken gjinekologe, Kozeta Mustafaraj gjithçka që duhet të dini mbi menopauzën dhe si ta manaxhoni

M

enopauza është pjesë uni versale dhe e parikthye shme e procesit të plakjes që përfshin sistemin riprodhues femëror, pas të cilit gruaja nuk do të ketë më menstruacione. Faktorët që ulin moshën fiziologjike të menopauzës janë të pakët dhe përfshijnë: duhanin, histerektomia (heqja e mitrës me vezore), etj. Ndryshimet hormonale mund të mos jenë përgjegjëse për hemorragjitë e çrregullta të kësaj periudhe, ndaj duhen përjashtuar me kujdes patologjitë më të shpeshta të kësaj periudhe si: fibroidet , polipet e mitrës, hiperplazia e mukozës uterine apo kancerit të mitrës. Gjatë kësaj periudhe ka një rënie të vlerave të testosteronit, duke bërë që gratë të jenë më të ekspozuara ndaj veprimit të estrogjenit të pakundërpeshuar me progresteron për një periudhë kohë të gjatë, çka çon në hiperplazi të endometrit që është paraprirës i kancerit të mitrës.

Si shfaqet menopauza?

Si rezultat i ndryshimeve fiziologjike nën ndikimin e ndryshimeve të niveleve hormonale, gratë do të përjetojnë një numër të madh simptomash të përmbledhura nën termin sindromë klimaterik. Këto simptoma përfshijnë: vale nxehtësie, pagjumësi, shtim në peshë, fryrje, ndryshime të humorit, menstruacione të çrregullta, dhimbje të gjirit, dhimbje koke. Simptomat klimaterike shkaktohen si rezultat i funksionit të çrregullt të vezoreve dhe luhatjeve të mëdha të nivelit të estrogjenit (dhe jo deficitit të tij), prandaj ndalimi i luhatjes hormonale nëpërmjet pilulave dhe zëvendësimit hormonal do të çojë në lehtësimin e këtyre simptomave. Çfarë pasojash sjellin në organizëm këto ndryshime?

Për shumicën e grave të moshuara ka një rënie të tonusit pelvik çka do të manifestohet me prolapsin apo rrëshqitjen e organeve riprodhuese ose urinare. Këto shoqërohen më rëndim vaginal, dhimbje të fundit të shpinës, etj. Shkaku i këtyre simptomave janë cistocela (rënia e fshikëzës urinare) rektocela( rënia e pjesës së fundit të zorrës së trashë ) dhe prolapsi uterin( i mitrës). Cistiti atofik, mund të shfaq shenjat e infeksionit të aparatit urinar, me urinim të shpeshtë, me urgjencë dhe mosmbajtje të saj. Gjatë kësaj periudhe grate janë shumë të ndjeshme ndaj infeksioneve urinare, çka kërkon bërjen e analizave të urinës në të gjitha gratë me ankesa urinare.

Të tjera ndryshime në këtë periudhë janë humbja e elasticiteti të lëkurës, rënia e densitetit mineral të kockave, etj. Arsyeja më e shpeshtë pse gruaja paraqitet tek mjeku është prania valëve të nxehtësisë, këto valë janë të paparashikueshme në shpërthim, mund të përjetohen për disa vite, dhe janë të pranishme në 75 % të grave në periudhën e para dhe pas menopauzës. Valët e nxehtësisë e bezdisin gruan dhe shoqërohen me çrregullime të gjumit, destabilitet

S

SUPLEMENTI MJEKESOR

veprimit të estrogjenit mbi metabolizmin e yndyrnave duke ulur vlerat e LDL (kolesterolit) dhe rritur HDL. Përdorimi i zëvendësuesve hormonalë sjell një ulje rreth 11% të sëmundjeve kardiovaskulare. Efekti më i mire i estrogjenit duket mbi funksionin endotelial; progresi i arterosklerozës në gratë postmenopauzës është më i ngadaltë .

Menopauza dhe ndryshimet që sjell Osteoporoza, pasojë e drejtpërdrejtë emocional, sidomos nëse janë të shpeshta dhe të forta. Këto episode vazomotore zgjatin pak minuta dhe janë me frekuenca që variojnë nga shfaqja e tyre çdo orë deri në 2-3

kokës dhe trupit. Po ashtu të shpeshta janë dhe palpitacionet, dhimbjet e kokës, marrje mendsh.

Një nga patologjitë që lidhet

thimin e menopauzës, densiteti kockor ulet shumë për shkak se absorbimi kockor është i përshpejtuar ndërkohë që formimi kockor mbetet në raportet e periudhës para

Arsyeja më e shpeshtë pse gruaja paraqitet tek mjeku është prania valëve të nxehtësisë, këto valë janë të paparashikueshme në shpërthim, mund të përjetohen për disa vite menopauzës. Humbja kockore në vitet e para përbën rreth 20% të humbjes totale kockore. Efekti përfundimtar i menopauzës në humbjen kockore është ulja e fortësisë kockore çka çon në rritje të rrezikut për fraktura. Sa më herët të pushojnë se funksionuari vezoret aq më e madhe do të jetë humbja kockore dhe sa më e ulët të jetë masa kockore e gruas kur hyn në menopauzë aq më e rëndë do të jetë osteoporoza. Në zhvillimin e osteoporozës ndikon shumë raca (më e rëndë është në gratë e bardha), konsumimi i duhanit etj. herë në ditë. Valët e nxehtësisë përshkruhen si një ndjenjë ngrohtësie apo nxehtësie që nisin nga pjesa kërthizës dhe zhvendosen për lart drejt kokës, të shoqëruar nga djersitje të

me menopauzën është osteoporoza. Pse ndodh ky fenomen?

Osteoporoza është pasoja e drejtpërdrejtë e menopauzës. Me shpër-

Çfarë pasojash sjell në sistemin kardiovaskular të gruas, menopauza?

Menopauza rrit riskun e grave për sëmundje koronare, pavarësisht nga mosha e gruas dhe kjo nëpërmjet

Po në sistemin nervor, si ndikon menopauza?

Plakja si proces prek dhe disa aftësi njohëse dhe mungesa e estrogjenit mendohet se kontribuon në këtë proces duke ngadalësuar rënien e memories. Perimenopauza është koha e shfaqjes së simptomave depresive të lidhura direkt me efektet hormonale nëpërmjet luhatjes në vlerat e tyre si dhe nëpërmjet efekteve të estrogjenit në çrregullimet e gjumit dhe simptomave vazomotore. Ka mendime se terapia hormonale që përdoret gjatë menopauzës, ndikon në shfaqjen e kancerit të gjirit. Është menduar që terapia hormonale shoqërohet me rritje të riskut për kancer të gjirit në vlerat 1.1 deri 1.3. Ky risk shkon paralel me kohëzgjatjen e përdorimit. Lidhja e estrogjenit me kancerin mendohet për faktin që risku i kancerit të gjirit rritet në gratë me menarkë (cikël) të hershëm dhe menopauzë të vonët, ndërsa lindjet në moshë të re dhe ndërprerja e ndryshimeve hormonale sjellin një ulje të riskut. Është fakt që gratë që kanë përdorur terapi zëvendësuese hormonale estro-progesteronike, kanë patur incidencë për shfaqje të masave tumorale të mire lokalizuara, me përmasa më të vogla, paprekje të gjëndrave limfatike dhe me përqindje mbijetese më të lartë .

TERAPIA HORMONALE Kur duhet të fillohet? Efektet anësore të saj Koha për fillimin e terapisë varet nga gjendja shëndetësore e gruas.

Pavarësisht nëse gruaja është afër ose pas fazës së menopauzës duhet të përshkruhet terapia më e përshtatshme për të, pasi të jetë këshilluar me mjekun gjinekolog dhe t’i jenë shpjeguar të gjitha mundësitë. Ndër faktorët që ndikojnë në zgjedhjen e terapisë janë: gjendja shëndetësore personale dhe familjare, pirja e duhanit, etj.

Efekte të mundshme të terapisë hormonale zëvendësuese mund të jenë: fryrje, dhimbje të gjirit, hemorragji vaginale, dhimbje koke. Terapia mund të merret me tableta nga goja , transdermale (lëkurë) ose lokalisht në formë kremrash, unaza ose tableta. Nuk duhen të merren në rast hemorragjie që nuk i gjendet shkaku, sëmundje të mëlçisë, shtatzani, trombozë venoze etj. Produkte alternative me origjinë bimore dhe suplemente dietetike që përmbajnë përbërës fitoestrogjenik mund të jepen në periudhën e kalimit nga periudha e menopauzës në atë të postmenopauzës.

A

S

SUPLEMENTI MJEKESOR

E enjte, 19 prill 2012

WWW.SHQIPTARJA.COM

LMEDICU

Simptoma

15

VENDOSNI një takim te mjeku nëse lemza zgjat më tepër se 48 orë, ose nëse është aq e fortë sa shkakton probleme me të ngrënit, gjumin apo frymëmarrjen

Lemza, kur duhet të shqetësoheni Manovra efikase për ndërprerjen e saj MIRALD GINA

L

emza shkaktohet nga një tkurrje e pavullnet shme e diafragmës, muskuli që ndan hapësirën e kraharorit nga ajo e barkut.

Diafragma luan një rol të rëndësishëm në frymëmarrje. Çdo tkurrje e saj pasohet nga një mbyllje e papritur e kordave vokale, të cilat prodhojnë tingullin karakteristik gjatë lemzës. Shpesh lemza fillon pa ndonjë shkak të dukshëm dhe zakonisht zhduket pas disa minutash. Lemza është e shpeshtë dhe një dukuri normale te të porsalindurit dhe foshnjat.

Lemzat mund të shkaktohen nga ngrënia e vakteve të rënda, nga pijet alkoolike ose nga emocionet e papritura. Në disa raste, lemza mund të jetë shenjë e një sëmundjeje. Për pjesën më të madhe të njerëzve, një episod lemze zgjat vetëm pak minuta.

Rrallëherë, lemza mund të vazhdojë për ditë, javë apo muaj të tërë. Kjo mund të vijë nga kequshqyerja apo sëmundje të ndryshme.

SIMPTOMAT Tingulli karakteristik i lemzës është shenja e vetme.

Ndonjëherë, simptoma e vetme është një ndjesi e lehtë shtrëngimi në gjoks, bark apo fyt, e cila i paraprin tingullit.

Kur duhet shkuar te mjeku?

Lini një takim te mjeku nëse lemza zgjat më tepër se 48 orë, ose nëse është aq e fortë sa shkakton probleme me të ngrënit, gjumin apo frymëmarrjen.

A ka ndonjë funksion lemza te njerëzit?

E vërteta është që nuk jemi të sigurt për këtë. Për aq sa dimë, lemza nuk ka asnjë funksion në trupin tonë. Disa shkencëtarë mendojnë se është vetëm një lloj keqfunksionimi i nervave që kontrollojnë muskujt e frymëmarrjes dhe glotisin. Megjithatë, mundet që lemza të mos ketë qenë kaq e padobishme për paraardhësit tanë me katër

MANOVRA PËR TË NDALUAR LEMZËN Edhe pse nuk ka një mënyrë të sigurt për të ndaluar lemzën, nëse lemza zgjat më tepër se disa minuta, manovrat e mëposhtme mund t’iu ndihmojnë.

Merrni frymë në një qeskë letre Bëni gargarë me ujë të ftohtë Merrni frymë thellë dhe mbajeni për 20 sekonda Pini ujë të ftohtë me gllënjka të vogla Hani një lugë sheqer Kapeni gjuhën me një napë me gishtin e madh dhe atë tregues dhe tërhiqeni jashtë Mbani një copë akull për rreth 1 minutë pranë mollës së Adamitokuar ndërprerjen e lemzës. këmbë. Mendohet se lemza është zhvilluar si mekanizëm për t’i ndihmuar ata për të

gëlltitur ushqimin që iu ngecte në fyt. Ndërkohë që ne kemi luksin e forcës së

rëndesës, e cila na ndihmon për të çuar ushqimin poshtë, kafshët me katër këmbë duhet ta kalojnë ushqimin horizontalisht për ta dërguar nga goja në stomak. Kjo mund të shpjegojë pse lemza është aq e shpeshtë të qentë, të cilët njihen për padurimin e tyre në konsumimin e ushqimit.

Në rastet e lemzës që zgjat dhe nuk i përgjigjet manovrave të treguara në tabelë, këshillohen disa mjekime, më shpesh klorpromazina (antispastik), metoklopramidi dhe baklofeni (miorelaksant). Nëse as këto nuk e ndërpresin lemzën, mund të tentohet anestezia e nervit frenik përmes një injeksioni. Në rastet e lemzës që zgjat për muaj të tërë, një mënyrë është edhe stimulimi i nervit vag, i cili përdoret edhe për trajtimin e epilepsisë. Ndërhyrja bëhet përmes implementimit në toraks në rrugë kirurgjikale të një dispozitivi me bateri, i cili stimulon me shkarkesa të vogla elektrike nervin vag, duke provokuar ndërprerjen e lemzës.

Rekordi botëror për lemzën që ka zgjatur më shumë është 68 vjet. Fatkeqi ishte Charles Osbourne (nga SHBA), i cili pati lemzë të pandërprerë nga viti 1922 deri në vitin 1990. Praktikisht, gjatë gjithë jetës!

SHKAQET DHE SHKAKTARËT Arsyet më të shpeshta të lemzës që zgjat për pak kohë janë:

Vaktet e rënda të ushqimit Pijet me gaz Konsumimi i sasive të mëdha të alkoolit Ndryshimet e papritura të temperaturës Emocionet e forta Lemza që zgjat më tepër se 48 orë mund të ketë disa shkaqe, të cilat përgjithësisht grupohen në kategoritë e mëposhtme:

Dëmtimi ose irritimi i nervave. Shkaku më i

shpeshtë i lemzës që zgjat për shumë kohë është dëmtimi ose irritimi i nervave vag ose frenikë, të cilët inervojnë diafragmën. Dëmtimi i tyre mund të vijë nga një qime apo diçka tjetër në vesh, e cila prek daullen e veshit, nga një dhimbje fyti ose laringit, nga një tumor, kist, ose nga sëmundja e refluksit gastroezofageal

Çrregullime të sistemit nervor qendror (insult, tumore, skleroza multiple, meningiti, trauma)

Çrregullime metabolike dhe medikamentet

(diabeti, alkoolizmi, perikarditet, insuficienca renale) Ndërlikime

Lemza e zgjatur mund të pengojë të folurit, të

ngrënit, gjumin dhe shërimin e plagëve kirurgjikale.

Shtatzani

Lemza fetale zhvillon mushkëritë L

emza te bebet është shumë e shpeshtë. Madje, duke filluar nga muaji i shtatë i shtatzënisë, fillohet të ndjehen disa lëvizje ritmike të fetusit, të cila dallohen lehtësisht nga lëvizjet e zakonshme. Nuk ka asgjë për t’u shqetësuar, është vetëm një lloj lemze e cila është e shpeshtë në fund të shtatzënisë. Këto “kriza” të lemzës zgjasin pak minuta, ndonjëherë edhe disa orë, por pa e dëmtuar fëmijën. Gjatë tremujorit të fundit të shtatzënisë, diafragma e bebes duhet të stërvitet duke bërë këto lëvizje respiratore. Prandaj, lemza fetale është një lëvizje e rëndësishme për zhvillimin e mushkërive. Në fakt,

është normale që lemza të vazhdojë edhe në javët e para pas lindjes. Me rritjen e fëmijës, lemza rrallohet duke qenë se diafragma dhe muskujt midis brinjëve forcohen dhe sinkronizohen me njëri-tjetrin.

Pjesa më e madhe e bebeve nuk shqetësohen nga lemza. Edhe pse lemza nuk shkaktohet nga mënyra e ushqyerjes, ato janë më të shpeshta kur foshnjat ushqehen. Nuk është e nevojshme të bëni asgjë kur foshnja ka lemzë, zakonisht ndërpritet vetë.

Megjithatë, nëse doni të provoni ta ndaloni lemzën, ja disa veprime që mund t’iu ndihmojnë: Vendoseni fëmijën ulur deri sa

lemza të qetësohet.

Jepini gjirin/shishen/biberonin sërish, duke qenë se gëlltitja mund të ndihmojë për ndërprerjen e lemzës.

Ngrijeni pak kokën e shtratit ose djepit. Kjo parandalon nxjerrjet e qumështit gjatë lemzës. Po ashtu, fëmijën mund ta vendosni në karrocën e tij, me pjesën e kokës gjysmë të ngritur.

MBANI MEND! Shumë foshnja kanë lemzë gjatë gjumit. Kjo nuk i shqetëson ata dhe nuk është arsye për t’i ngritur apo zgjuar.

16

E enjte, 19 prill 2012

WWW.SHQIPTARJA.COM

Shëndeti mendor ENVER HALILI Mjek i përgjithshëm

Çfarë është depresioni?

Të ndihesh i dëshpëruar herë pas here është pjesë normale e jetës. Por kur dëshpërimi zgjat gjatë gjithë ditës, për disa javë me radhë, mund të jetë depresion. Ndryshe nga trishtimi normal, depresioni rritet çdo ditë, dëmton aftësinë për punë, studim, për të kryer aktivitete të përditshme si gjumi apo të ngrënit etj. Ndjenjat e të qenit i paaftë, pafuqi apo i pavlerë janë të theksuara dhe nuk përmirësohen.

Sot, nga depresioni vuan rreth 8% e popullatës.Sipas OBSH depresioni, i renditur pas sëmundjeve të zemrës, në vitin 2020 do të jetë shkaku i 2-të i invaliditëtit në të gjithë botën.

Cilat jane simptomat e tij?

Simptomat e depresionit janë më të theksuara në mëngjes dhe zbehen në pjesën e dytë të ditës. Pacienti ka një gjendje të hidhëruar, të pashpresë, me vlerësim të ulët për veten. Aktivitetet si të ngrënit, aktiviteti seksual, sporti, puna, hobi që dikur paraqisnin interes dhe i jepnin kënaqësi, tani i duken pakuptim. Shpesh herë ka një ankth të pashpjeguar që paraqitet me djersë, puls të shpejtë e palpitacione. Oreksi zakonisht është i turbulluar.

Kjo pasqyrohet tek ndryshimet në peshë. Në mëngjes ata zgjohen shumë herët.

Gjumi që bëjnë nuk është çlodhës. Ata ndihen vazhdi-

A

S

SUPLEMENTI MJEKESOR

LMEDICU

PACIENTI ka një gjendje të hidhëruar, të pashpresë, me vlerësim të ulët për veten. Aktivitetet që dikur i jepnin kënaqësi, tani i duken pakuptim

Depresioni, ndërmjet një jete bardh e zi Shkaku i 2-të i invaliditetit në botë në 2020 DUHET TË DINI…

Si ndihmojnë barnat në përballimin e sëmundjes Antidepresivët Janë medikamente që përdoren shpesh kundër depresionit. Është e nevojshme të merren rregullisht dhe të bëni durim pasi efekti i tyre fillon pas 2-4 javësh kurse trajtimi zgjat rreth 612 muaj. E rëndësishme është të kryhen vizita të rregullta tek mjeku dhe të mos ndërpritet apo pakësohet mjekimi pa këshillën e tij. Trajtimi duhet vazhduar edhe pas shërimit sepse simptomat shfaqen me lehtësi pas ndërprerjes.

Tek njerëzit që nuk kanë probleme me depresionin, antidepresivët nuk rritin nivelin e humorit, por mund të kenë efekt anksiolitik, dobësues dhe gjumëdhënës.

Anksiolitikët Janë medikamente që pakësojnë ankthin.

Ankthi, jo vetëm predispozon për depresion, por shpesh e bashkëshoqëron. misht të lodhur e pa energji.

Në disa raste mund të flenë gjatë. Gjenden shpesh duke u menduar, përgjigjen e lëvizin ngadalë.Të tjerë në të kundërt mund të jenë të axhituar ose nervozë. Kujtesa dhe përqën-

drimi janë të dobësuara. Kanë një pikëpamje pesimiste per të ardhmen, vështirësi për të kryer edhe detyrat më të vogla përfshi këtu higjenën personale e paraqitjen estetike. Ngritja nga shtrati në mëngjes

si rrugë mbidozimin me medikamente.

Depresioni-jo vetëm një jetë bardh e zi. Rreziqet e depresionit.

Depresioni është shpesh kronik, me episode përmirësimi e rikthimi të simptomave.

Ai mund të japë ndërlikime të ndryshme, por në rastin me të keq mund të çojë drejt një rreziku të madh per jetën, vetvrasja. Kjo është një arsye e fortë pse duhet zbuluar e trajtuar sa më herët.

Depresioni rrit rrezikun për tu prekur nga sëmundjet e zemrës, mbipesha, insulti, Alzhaimer, Parkinsoni e migrena. Pjesë e sëmundjes janë

Mbi 50% e personave me depresion do të kalojnë një episod të dytë gjatë jetës. 70% e atyre që kalojnë dy episode do të kalojnë një të tretë mund të kërkojë orë të tëra.

Mund të hasen edhe mendime për vdekjen e vetvrasjen. Pa patur ndonjë shkak të dukshëm, shpesh ankojnë edhe për simptoma fizike si dhimbja e kokës, muskujve, stomakut, shpinës, të perziera, të vjellat, konstipacion etj.

Femrat, më të prekura nga depresioni Femrat janë 2 herë me të prekura se meshkujt. Ai prek 1 në 10 meshkuj dhe 1 në 5 femra. Kjo pabarazi gjinore ka

disa arsye:së pari femrat janë më të stresuara, së dyti janë më të gatshme për tu konsultuar me mjekun, së treti kanë luhatje të mëdha hormonale si psh gjatë menstruacioneve (sindromi premenstrual) pas lindjes (depresioni pas lindjes) afër menopauses (depresioni perimenopauzal) etj. Ato janë më të ndjeshme ndaj konflikteve familjare e divorcit. Rreziku më i madh i depresionit është vetvrasja. Femrat tentojnë vetvrasjen më shpesh sesa meshkujt duke zgjedhur

edhe çrregullimet e gjumit e të funksionit seksual.

Rikthimi i simptomave, një realitet i hidhur Me shume se 50% e personave me depresion do të kalojnë një episod të dytë gjatë jetës. Rreth 70% e atyre që kalojnë dy episode do të kalojnë një të tretë etj. Recidiva është një spirale e rrezikshme. Mbetet të tregohemi të kujdesshëm në trajtimin dhe parandalimin e episodeve pasardhëse.

Trajtimi

Si të mundim depresionin pa medikamente Aktiviteti fizik,një kurë natyrale kundër depresionit.

Aktiviteti fizik është një ndihmë e madhe në luftën kundër depresionit. Ai jo vetëm pakëson simptomat e depresionit, por parandalon edhe rishfaqjen e tyre. Mekanizmat që shpjegojnë ketë përmirësim janë të lidhur me prodhimin e endorfinave.

Këto neurotransmetues e bëjnë trupin tonë të ndihet më shumë energjik dhe në humor të mirë. Mos të harrojmë që duke luftuar stresin e ankthin,të cilat përbëjnë një pjesë të rëndësishme të depresionit, aktiviteti fizik është një rrugë e shkëlqyer për ta parandaluar atë. Mbi të gjitha,,nuk ju duhet të stërviteni si për një maratonë.

Edhe 30 minuta ecje në ditë

FITOTERAPIA Bimët përdoren në sëmundjen e depresionit në 3 drejtime kryesore: 1- Kundër depresionit: Hypericum perforatum (Procalmil ) është një bimë me efekt të ngjashem me atë të antidepresiveve por pa patur efektet anësore të tyre. E përdorur në trajtimin e formave të lehta të depresionit ajo ka qenë bima që ka dhënë me tepër rezultate.

2- Kundër ankthit e pagjumësisë mund të përdoret valeriana. mund të japin rezultat.

Ekspozimi në diell është i dobishëm. Sigurohuni të dilni në diell çdo ditë. Studimet tregojnë se mungesa e dritës se diellit e përkeqëson depresionin, madje njihet një lloj i veçantë depresioni që quhet depresioni sezonal. Ai shfaqet në sezonin vjeshtë-

dimër dhe shkaktohet nga pakësimi i dritës së diellit.

Gjumi –nuk duhet të jetë as i pakët as i tepërt.. 8 orë gjumë në ditë janë të mjaftueshme.

Pjesëmarrja në aktivitete shoqërore. Është e rëndësishme për të shmangur

3- Kundër çrregullimeve seksuale mund të përdoret gingko biloba. izolimin, pasi ai e keqëson depresionin.

Relaksimi e joga mund të përmirësojnë depresionin, ulin stresin dhe ju bëjnë të ndiheni më mirë.

Pakësoni stresin- Stresi i tepërt e rëndon depresionin. Bëni ndryshime në jetën tuaj për ta pakësuar atë.

Ushqimet

kundër

depresionit Molla, kivi,ananasi, domatja, karrota ,lulelakra, spinaqi, veza, peshku, vaji i ullirit janë disa ushqime që përmirësojnë depresionin.

Alkooli, ushqimet e skuqura ose ato që përmbajne acide yndyrore të ngopura duhen shmangur.

Acidet yndyrore të pangopura, omega 3 përmirësojnë komunikimin midis qelizave nervore dhe kanë efekt antidepresiv e anksiolitik.

Magnezi e vitamina B janë të nevojshme për të luftuar spazmat që shoqërojnë shpesh depresionin Ko-Enzima Q 10 është antioksidante me efekt të shkëlqyer në inflamacionin e trurit që takohet në disa raste me depresion.

A

S

SUPLEMENTI MJEKESOR

E enjte, 19 prill 2012

WWW.SHQIPTARJA.COM

LMEDICU

Dietologji

KËTO PRODUKTE nuk janë integratorë ushqyes të ligjshëm. Janë barna shumë të fuqishme dhe fatkeqësisht nuk janë të pakta rastet që kanë përfunduar me vdekje

Ja çfarë fshehin tabletat për dobësim Kujdes pseudobarnat me ‘’baza bimore’’ EVI HOXHA

AFORISMI

J

Më pak kohë, më pak para!

a tableta magjike që ju dobëson; heq dhjamin e tepërt gjatë kohës që ju flini, pa aktivitet fizik stresues ose dieta hipokalorike. Me siguri doni të dini kush është, ku mund ta blini, si ta përdorni. Epo, përgjigjja e këtyre pyetjeve nuk është ajo që me siguri doni të dëgjoni.

FDA, organizmi më i lartë kontrollues i tregut të barnave dhe ushqimeve në SHBA, nxjerr alarmin dhe shpjegon: Tableta dhe integratorë të tillë nuk ekzistojnë, nuk i duhet

K

Problemi i vërtetë është se këto produkte është shumë vështirë të identifikohen e shiten jo vetëm në dyqane jo të përshtatshme, por edhe në internet besuar publicitetit që premton gjithë këto rezultate, por mbi të gjitha duhet treguar kujdes për përmbajtjen e këtyre çajrave a tabletave, shpesh të reklamuara si ‘bimore’.

FDA shpjegon se këto produkte nuk janë integratorë ushqyes të ligjshëm.

Janë në fakt disa barna shumë të fuqishme të maskuar nga produkte natyrale ose ‘me bazë bimore’ dhe përbëjnë rrezik për shëndetin e konsumatorëve të shumtë: fatkeqësisht nuk janë të pakta rastet që kanë çuar në vdekje. Në disa produkte të tilla, të shitura si integratorë, janë zbuluar substanca të dëmshme të fshehura, përfshi lëndë të ndaluara për ndikimin në presionin e gjakut ose akoma të pa aprovuara nga Shtetet e Bashkuara. Problemi i vërtetë është se këto produkte është shumë vështirë të identifikohen e shiten jo vetëm në dyqane jo të përshtatshme, por edhe në internet. Për këtë FDA u ka bërë një apel konsumatorëve në të gjithë botën që të jenë të kujdesshëm e të zgjedhin produktet e duhura e nën udhëheqjen mjekësore.

Është e rëndësishme të theksohet se jo çdo integrator për dobësim përbën një rrezik, por duhet të mësojmë të bëjmë dallimin e të jemi të sigurt që nuk kanë efekte anësore. Nëse këtë gjë nuk mësojmë ta bëjmë vetë, atëherë këshillohet medoemos të kontaktohet një mjek ose dietolog për të verifikuar elementët përbërës të

17

produktit. Vetëm specialistët mund të dallojnë informacionet e vërteta nga ato të rreme e duhet t’i vini në dijeni për efekte a shqetësime që mendoni se mund të jenë të lidhura me përdorimin e integratorëve. Kuptohet që barnat e mirëfillta për dobësim duhet të përdoren vetëm me përshkrim dhe nën kontroll mjekësor.

ur shkoni për të bërë pazar, bëni gjoja sikur keni pak lekë e kur të jeni në shtëpi (ndonëse shpesh e vërtetë) bëni sikur nuk keni kohë të gatuani. Nëse keni pak lekë do të blini ushqime që kushtojnë pak (perime, fruta, cereali, peshk të vogël) dhe do të evitoni ato që kushtojnë shumë (djathërat e yndyrshëm, ushqimet e thata e të tymosura, konservat).Nëse keni pak kohë për të gatuar do të thotë që do hani të pagatuar çdo gjë që mund të hahet e tillë (për shembull, perimet e pjekura i humbasin thuajse të gjitha vitaminat nga nxehtësia, të pagatuarat përmbajnë çdo vlerë ushqimore.

PYETJET MË TË SHPESHTA

Cilat janë tabletat dobësuese e përdorura më shpesh për të rënë në peshë shpejt?

Ta theksojmë, NUK ekzistojnë barna a tableta të mirëfillta për dobësim; në vend të tyre ekzitojnë produkte që heqin oreksin ( më shpesh janë të grupit të amfetaminës) ose që lehtësojnë largimin e ujit nga indet.

Është e këshillueshme të përdorësh tableta për dobësim pa përshkrim a konsultë mjekësore?

Jo! Është e rrezikshme të përdorësh një produkt që thjesht i ka dhënë efekt një personi tjetër: ai mund t’iu japë efekte të padëshiruara e madje t’iu dëmtojë. Në fakt, janë të shumta shtetet, që si Italia. kanë penguar përdorimin e shumë produkteve të tilla me urdhër të Ministrisë së Shëndetësisë.

Disa medikamente që në kontakt me mukozën e zorrëve pësojnë një zgjerim fizik janë të dobishme për të zvogëluar oreksin?

Po. Barna të tilla japin një efekt ngopjeje çka e zvogëlon oreksin, por as këta të fundit nuk janë pa rreziqe e shpesh shkaktojnë shqetësime të traktit gastro-intestinal. Për këto arsye duhet të përdoren vetëm nën udhëzimin e mjekun e nën kontroll.

Mund të përdoren për kohë të gjatë, por nën kontroll mjekësor?

Po, gjithsesi koha e mënyra gjithmonë nën udhëzimin e mjekut.

Nëse përdoren për kohë të gjatë tentojnë ta humbasin efektin?

Po, trupi ambjentohet lehtë.

A mund të vazhdohet një dietë normale, gjatë kohës që përdoret një medikament cilësor i këtij tipi tillë?Jo, nëse sasia e kalorive që merren gjatë ditës nuk zvogëlohet atëherë rënia në peshë nuk është e mundur. Të gjitha këto substanca ndikojnë në ndjenjën e urisë së individit, pra dobësimin nuk e bën të mundur vetë bari, por thjesht zvogëlimi i sasisë së kalorive.

Si mund të kontrollohet obeziteti?

Zbulimi i substancave dobësuese si fenfluramina, dexfenfluramina dhe phentemina kanë revolucionarizuar konceptin e këtyre tabletave dhe përdorimin e tyre. Pjesa më e madhe e këtyre tabletave vepron duke rritur nivelin e serotoninës në tru. Serotonina është një neurotransmetues (lëndë që realizon ‘komunikimin’ në tru) që lidhet me humorin, urinë dhe ngopjen. Me kalimin e kohës, këto lëndë kanë premisa të përfshihen gjithmonë e më shumë në jetën e njerëzve obezë ose mbipeshë, duke siguruar një dobësim të shpejtë, por gjithmonë në bashkëpunim me ushyerjen e duhur dhe aktivitetin fizik.

Faktori psikologjik

40% më pak ushqim në pjata të kuqe F

aktori psikologjik është themelor kur dëshirojmë të dobësohemi.

Ekzistojnë disa hile që mund t’iu ndihmojnë të humbisni peshë më shpejt. Le të kuptojmë çdo të thotë të ndërmarrrësh veprimet e duhura.

Vetë vendimi për të mbajtur dietë me qëllimin për të riekulibruar regjimin dhe për të rënë në peshë, është një hap shumë i rëndësishëm e delikat. Duhet kuptuar që ky vendim nuk ka të bëjë thjesht me ‘luftën për të mos ngrënë’, është mbi të gjitha një luftë psikologjike.

Sipas psikologëve ekziston një lidhje midis dobësimit dhe psikikës

(gjendjes mendore) së personit që vendos të mbajë dietë për të humbur kilet e tepërta. Realisht, është faktori psikologjik që ndihmon kur duam të dobësohemi në mënyrë korrekte, shpejt e pa pasoja për shëndetin tonë.

Një ekip kërkuesish gjermanë e zviceranë ka realizuar një studim shumë interesant mbi dietat, duke arritur në përfundimin që mund të arrihet një rezultat pozitiv duke shfrytëzuar efektet e ngjyrave në psikën njerëzore. Studimi ka treguar se duke pirë ose ngrënë në gota ose pjata të kuqe i dërgohet trurit një sinjal ‘stop’ në mënyrë të pavetëdijshme e kjo bën që individi të konsumojë 40% më pak ushqim dhe pije. Kjo sepse truri e kodon ngjyrën e kuqe si një sinjal rreziku ose bllokimi.

Të tjera hile psikologjike të pro-

vuara që mund të zvogëlojnë oreksin e të ndalojnë impulsin për të ngrënë më shumë seç duhet janë: të hash me dorën e kundërt që je mësuar zakonisht, pra me të djathtën për ata që janë mëngjarashë dhe anasjelltas.

Të shpërndahet ushqimi në mënyrë të ekuilibruar, duke vendosur të gjitha pjatat në një (pra, të parë, të dytë e antipasta) dhe duke evituar të ngarkohet tavolina me pjata të tepërta e të tejmbushura. Të lahen dhëmbët pas çdo vakti, kryesor ose jo. Të gjitha këto veprime i komunikojnë trurit që jemi të ngopur dhe që duhet të ndalojmë së ngrëni.

18

E enjte, 19 prill 2012

WWW.SHQIPTARJA.COM

Anestezia spinale BORANA LULI PAK HISTORI...

Anestezia spinale është një procedurë e kryerjes së anestezisë për të përftuar një analgjezi (mungesë e plotë e dhimbjes) të një pjese të lokalizuar të trupit. Ajo çfarë e dallon nga anestezia e përgjithshme është fakti se pacienti gjatë kryerjes së ndërhyrjes kirurgjikale qëndron zgjuar, ka vetëdije të ruajtur dhe realizon një frymëmarrje vetjake dhe jo të drejtuar nga aparaturat mjekësore.

Anestezia spinale filloi të zhvillohej në fundin e shek.

XIX dhe u aplikua për herë të parë në vitin 1899 nga dy mjekë gjermanë, Bier dhe Hildebrandt, të cilët injektuan kokainë në lëngun cerebrospinal në shtyllat kurrizore të

S

SUPLEMENTI MJEKESOR

LMEDICU

PACIENTET janë shumë më të kënaqura me këtë procedurë për shkak të mungesës së dhimbjes ndërkohë që marrin pjesë aktivisht në lindjen e fëmijës

Lindja “pa dhimbje’’, përfitimet dhe rreziqet e saj Përjashtohen diabetiket dhe ato me sëmundje të gjakut AVANTAZHET: 1. Reduktim i efekteve anësore në sistemin respirator (të frymëmarrjes). Shmangie e ngushtimit të rrugëve ajrore, veçanërisht e rëndësishme kjo te një nënë astmatike.

2. Pakësim i risqeve gjatë lindjes tek nënat diabetike.

Gjatë operacionit të një nëne diabetike, mund të ndodhë ulja e nivelit të sheqerit në gjak. Kjo mund të shfaqet me disa shenja specifike të cilat mjeku mund t’i evidentojë vetëm nëse pacientja është në gjendje të zgjuar. Gjatë anestezisë së përgjithshme nëna është me vetëdije të humbur, çka bën që këto shenja specifike të maskohen.

3. Mundësimi i një relaksimi muskulor maksimal.

Gjatë procedurës së anestezisë spinale, bari i cili do të mundësojë humbjen e lokalizuar të ndjeshmërisë, injektohet në shtyllën kurrizore të nënës njëri tjetrit. Gjatë kryerjes së këtij eksperimenti ata përjetuan humbje të ndjeshmërisë dhe një sërë efektesh anësore.

Më i rëndësishmi ishte ai i dhimbjes së fortë të kokës, i cili mbetet edhe në ditët e sotme, efekti anësor më i padëshiruar i kësaj procedure. Që prej asaj kohe, aplikimi i anestezisë spinale është rritur ndjeshëm. Kjo është e vërtetë veçanërisht në fushën e operacioneve obstetrikale.

Pse preferohet anestezia spinale gjatë lindjes?

Të shumta janë arsyet pse preferohet anestezia spinale kundrejt asaj të përgjithshme në ndërhyrjet çezariane gjatë aktit të lindjes. Në anestezinë e përgjithshme mjeku anestezist i mundëson nënës gjendjen pa dhimbje dhe pa koshiencë nëpërmjet injektimit në gjakun e saj te disa barnave të caktuara. Meqënëse foshnja ushqehet me gjakun e nënës, kjo shpie drejt ekspozimit të saj ndaj këtyre barnave, gjë që mbart efektet e veta të padëshiruara. Nga ana tjetër gjatë procedurës së anestezisë spinale, bari i cili do të mundësojë humbjen e lokalizuar të ndjeshmërisë, injektohet në shtyllën kurrizore të nënës. Në këtë mënyrë bari nuk qarkullon në gjak, prandaj edhe fëmija nuk ekspozohet ndaj tij. Kjo është edhe arsyeja pse foshnjat e lindura nëpërmjet kësaj lloj anestezie janë më aktive në lindje dhe

A

4. Reduktimi i hemorragjisë. Humbja e gjakut gjatë operacionit nën anestezinë spinale është më e pakët se në anestezinë e përgjithshme.

5. Rifitim i shpejtë i funksionit të sistemit tretës pas aplikimit të anestezisë spinale. më pak të përgjumura. Përveç kësaj, anestezia spinale ka edhe një avantazh tjetër madhor, i cili lidhet me qëndrimin zgjuar të nënës si dhe me zotërimin e një frymëmarrjeje vetjake. Kjo shmang fenomenin e kalimit të përmbajtjes së stomakut në rrugët e frymëmarrjes, gjë që mund të çojë drejt zhvillimit të pneumonisë.

Shumë nëna e mirëpresin të qenurit zgjuar gjatë momentit të lindjes dhe mundësinë e ushqyerjes së foshnjës së porsalindur menjëherë pasi operacioni të ketë përfundu-

Krahasimi Anestezia spinale është një procedurë më e thjeshtë, më e favorshme dhe më pak e rrezikshme se anestezia e përgjithshme. Ndaj ajo e justifikon përdorimin gjithnjë e më në rritje në fushën e obstetrikës

ar. Megjithatë, pavarsisht arritjeve, janë të pranishme edhe disa disavantazhe. Së pari, mitra e mbarsur e detyron shtyllën kurrizore të marrë një harkim më të theksuar,

DISAVANTAZHE: 1. Vështirësi teknike. Shpesh është e vështirë për mjekun të realizojë me saktësinë maksimale.

Eksperienca e mjekut luan rol të rëndësishëm në suksesin e anestezisë spinale.

2. Luhatje të tensionit të gjakut. Në rast injektimi të dozave të mëdha të anestetikëve lokalë, vihet re ulje e rrezikshme e tensionit të gjakut, gjë që përbën urgjencë mjekësore.

3. Problemet psikologjike të pacientes. Pavarësisht mungesës së dhimbjes, pacientja duke qenë zgjuar dhe duke asistuar procedurën kirurgjikale, është nën një presion të madh psikologjik. Kjo vështirëson punën e mjekut.

4. Anestezia spinale ka rezultuar e papërshtatshme për ndërhyrjet kirurgjikale që zgjasin më gjatë se dy orë.

5. Risk për infeksione bakteriale veçanërisht meningitit.

6. Dhimbje e kokës pas procedurës.

gjë që e vështirëson realizimin e kësaj procedure. Së dyti, nëse lindja ka nisur dhe mitra ka filluar të tkurret, nëna e ka të vështirë të qëndrojë e qetë dhe palëvizur, e domosdoshme kjo për të kryer injektimin në zonën e përcaktuar. Për të shmangur sa më shumë të jetë e mundur dhimbjen e madhe të kokës, duhen përdorur age sa më të holla.

Në dallim nga anestezia e përgjithshme, në atë spinale, mitra e ruan aftësinë e saj për tu tkurrur normalisht gjatë aktit të lindjes edhe pse nëna

6. Zvogëlim i rrezikut për të zhvilluar trombe të venave pas operacionit.

7. Kënaqësia e pacienteve. Shumica e pacienteve janë shumë më të kënaqura me këtë procedurë për shkak të mungesës së dhimbjes ndërkohë që marrin pjesë aktivisht dhe janë të ndërgjegjshme gjatë kohës së lindjes së fëmijës. Ka më pak efekte anësore dhe rikuperim shëndetësor brenda një kohe më të shkurtër.

8. Kosto monetare më e ulët. nuk i ndjen këto tkurrje.

Si kryhet një anestezi spinale?

Gjatë kryerjes së anestezisë spinale, pacientja duhet të qëndrojë në pozicionin ulur

NUK KRYHET PROCEDURA NË: 1. Çrregullimet e mpiksjes së gjakut. Asnjë paciente nuk duhet kurrsesi t’i nënshtrohet kësaj procedure nëse ajo zbulohet se ka çrregulime të mpiksjes së gjakut.

2. Pacientet me sëmundje të sistemit kardiovaskular, veçanërisht ato me defekte të valvulave të zemrës.(p.sh: stenozë mitrale) 3. Pacientet e dehidruara. Dehidrimi është ajo gjendje në të cilën organizmi humbet një sai të madhe lëngjesh. Pavarësisht shkakut (gjakderdhje, diarre, të vjella, djersitje e theksuar), këto paciente nuk duhet t’i nënshtrohen anestezisë spinale.

4. Pacientet me imunitet të dobësuar (imunodeficieente). Këtu përfshihen pacientet me tuberkuloz, AIDS dhe diabet.

5. Deformime anatomike të shtyllës kurrizore të nënës.

6. Pacientet me sëmundje të ndryshme neurologjike ose psikiatrike.

ose shtrirë në brinjë. Ajo duhet të përkulet përpara në mënyrë që të zgjerohet hapësira midis rruazave të shtyllës kurrizore. Hapësira e zgjedhur për futjen e ages ndodhet midis rruzave kurrizore të zonës së belit. Pasi kemi depërtuar në kanalin nervor të kolonës, injektojmë medikamentin anestetik. Nervat në brendësi të shtyllës kurrizore janë pjesë e sistemit nervor qendror. Ky i fundit prodhon një lëng i cili qarkullon në brendësi të këtij sistemi. Ky lëng në gjuhën mjekësore quhet lëngu cerebrospinal. Qëllimi i anestezisë spinale arrihet kur bari anestetik tretet në brendësi të këtij lëngu. Kjo mundëson humbjen e ndjeshmërisë.

Si përfundim mund të shprehemi me bindje se anestezia spinale është në tërësi një procedurë më e thjeshtë, më e mirë, më e favorshme dhe më pak e rrezikshme se anestezia e përgjithshme. Për këto arsye ajo e justifikon plotësisht përdorimin gjithnjë e më në rritje në fushën e obstetrikës.

A

S

SUPLEMENTI MJEKESOR

Çokollata ARMINDA AVDULAJ

Ç

okollata është një ush qim psikoaktiv. Ajo e ka origjinën te farat e pemës tropikale të kakaos.

Pema e kakaos e ka marrë emrin nga natyralisti suedez Linnaeus në shekullin XVII. Termi grek theobroma do të thotë “ushqim i hyjnive”, ndërkohë që çokollata është quajtur dhe ushqimi i djallit; megjithatë, bazat teologjike të këtyre termave nuk janë qartësuar. Çokollata ashtu siç e njohim sot e ka origjinën në vitin 1879, kur zviceriani Rodolphe Lindt shtoi ingredientin e gjalpit të kakaos. Përparësia e gjalpit të kakaos qëndron në faktin se, pas shtimit të tij ne formulë, çokollata merr formën e shufrës së ngurtë dhe, gjatë ngrënies, shkrihet në gjuhë. Çokollata, koktejli psikoaktiv Çokollata përmban sasi të

E enjte, 19 prill 2012

WWW.SHQIPTARJA.COM

LMEDICU

DËSHIRA e madhe për çokollatë përpara menstruacioneve mund të shpjegohet nga përmbajtja e lartë e magneziumit në të.

Defiçiti i magneziumit përkeqëson sindromën premenstruale

Jo vetëm ëmbëlsirë, por edhe një koktejl psikoaktiv Modulon humorin, ul ankthin, shton kënaqësinë Kaloritë Një çokollatë me 60% kakao është më pak kalorike se sa një çokollatë me 80% kakao. Çokollata, si ajo me qumësht dhe ajo e zezë, përmban rreth 560 kcal për 100 gr. Pra, çokollata e pasur në yndyrna dhe me përmbajtje të lartë sheqernash

Kakao dhe shufrat e çokollatës përmbajnë një grup alkaloidësh neuroaktivë të njohur me emrin tetrahidro-b-karbolina vogla anandamidi, një kanabinoid endogjen i gjendur në tru. Kërkuesit më skeptikë shprehen se duhet të konsumohen sasi të mëdha çokollate në mënyrë që të përftohen efekte psikoaktive.

Megjithatë, vlen të përmendet se N-oleoetanolamina dhe Nlineoleoetanolamina, dy molekula të ngjashme me anadamidin të pranishme në çokollatë, frenojnë metabolizimin e anadamidit. Kështu, nxitet dhe zgjatet gjendja e mirëqenies e induktuar nga andandamidi. Çokollata përmban kafeinë, por sasia e saj është modeste. Teobromina në përbërje të çokollatës gjithashtu mund të kontribuojë në efektet e saj psikoaktive. Hulumtimet e kohëve të fundit kanë arritur në përfundimin se teobromina e purifikuar mund të jetë më efektive se opiatet si medikament për kollën si pasojë e veprimit të saj mbi nervin vagus. Çokollata gjithashtu përmban triptofan, i cili përfaqëson një aminoacid esencial (do të thotë që nuk sintetizohet nga trupi ynë). Triptofani nxit prodhimin e serotoninës, një neurotransmetues që modulon humorin dhe ul ankthin. Gjithsesi, triptofani mund të merret dhe nga burime të tjera dhe jo vetëm

19

nga çokollata.

Ashtu siç ndodh dhe me ushqime të tjera të ëmbla, konsumi i çokollatës nxit çlirimin e endorfinave, të cilat janë opiatet endogjene të trupit. Rritja e endorfinave ul ndjesinë e dhimbjes.

Dëshira e madhe për çokollatë që vërehet te femrat përpara menstruacioneve

mund të shpjegohet pjesërisht nga përmbajtja e lartë e magneziumit në të. Defiçiti i magneziumit përkeqëson sindromën premenstruale.

Kakao dhe shufrat e çokollatës përmbajnë një grup alkaloidësh neuroaktivë të njohur me emrin tetrahidro-bkarbolina, të cilat gjithashtu gjenden edhe te birra, vera

dhe pijet e tjera alkoolike. Është parë një lidhje e këtyre substancave me alkoolizmin, megjithatë ende nuk është konfirmuar roli i tyre në varësinë ndaj çokollatës.

Një studim në Britaninë e Madhe tregoi se era e çokollatës redukton në mënyrë domethënëse aktivitetin e valëve theta të trurit në EEG; kjo do të thotë, rritje e relaksimit.

Ndoshta ingredienti kryesor i çokollatës është “substanca kimike e dashurisë”, feniletilamina. Megjithatë, roli i saj është vënë në diskutim për shkak se pjesa më e madhe e feniletilaminës me prejardhje nga çokollata metabolizohet përpara se të arrijë në sistemin nervor qendror. Disa individë mund të jenë të ndjeshëm ndaj efek-

teve të kësaj substance qoftë dhe kur ajo është në sasi të vogla. Feniletilamina është një aminë që ndeshet natyrshëm në tru. Feniletilamina çliron dopaminën në qendrat e kënaqësisë mezolimbike; piku i kësaj substance takohet gjatë orgazmës. Kjo substancë mund të provokojë migrenë, por gjithsesi, sasia e feniletilaminës është tepër e ulët për të shkaktuar një krizë migrene.

Vetitë ushqyese të çokollatës Sa më shumë kakao të përmbajë çokollata (çokollatë e zezë), aq më e lartë është sasia e yndyrnava në të. Nga ana tjetër, sa më e ulët të jetë sasia e kakaos në çokollatë, aq

më shumë sheqerna ka në të.

Një çokollatë me 60% kakao ka prirje që të jetë më pak kalorike se sa një çokollatë me 80% kakao. Çokollata, si ajo me qumësht dhe ajo e zezë, përmban rreth 560 kcal për 100 gramë. Pra, çokollata është një ushqim kalorik, i pasur në yndyrna dhe me përmbajtje të lartë sheqernash. Megjithatë, studimet tregojnë se personat që vuajnë nga mbipesha dhe nga obeziteti nuk janë konsumatorë të çokollatës.

Për më tepër, çokollata ka përqëndrime të larta mineralesh si kalium, fosfor dhe magnez. Gjithashtu, ka hekur, kalcium, zink, bakër, krom, vitaminë E, B1 dhe B2.

Studime

Çokollata dhe lidhja me jetëgjatësinë G

jatë viteve të fundit, një studim i 8000 meshkujve në Harvard tregoi se ata që ishin të varur ndaj çokollatës kishin jetëgjatësi më të madhe se sa ata që nuk konsumonin çokollatë. Rritja e jetëgjatësisë mund të shpjegohet nga niveli i lartë i polifenoleve në çokollatë. Polifenolet reduktojnë oksidimin e lipoproteinave dhe, si pasojë, mbrojnë karshi sëmundjeve të zemrës. Është gjetur se një pjesë e mirë e individëve me jetëgjatësi më të madhe në botë (për shembull Jeanne Calment, 1875-1997; Sarah Knauss, 1880-1999) ishin ‘’të çmendur’’ pas çokollatës. Këshillohet konsumi i çokollatës së zezë. Pra, çokollata ka veti antioksidante që luftojnë plakjen. Çokollata dhe funksionimi i trurit

Studimet me grupe kontrolli me placebo sugjerojnë se konsumi i çokollatës mund të rrisë lehtësisht perfomancën konjitive. Sipas raportimeve nga Dr. Raudenbush (2006), vërehet përmirësim i rezultateve të testeve për kujtesën pamore dhe verbale si pasojë e konsumit të çokollatës. Gjithashtu përmirësohet kontrolli i impulseve dhe koha e reagimit.

50% e femrave thonë se preferojnë çokollatën karshi seksit, pavarësisht se kjo përgjigje mund të jetë në varësi të karakteristikave të intervistuesit. Një studim në Britaninë e Madhe, i kryer në vitin 2007, sugjeroi se çokollata e zezë jepte më shumë kënaqësi se sa puthja pasionante.

Megjithatë, janë të nevojshme kërkime të mëtejshme për të vërtetuar këtë rezultat. Çokollata e kombinuar me kanabis Në Britaninë e Madhe, shufrat e çokollatës të kombinuara me kanabis janë shumë popullore te personat e prekur nga skleroza multiple.

Megjithatë, kjo lloj çokollate psikoaktive ende nuk është liçensuar. Çokollata për t’u dobësuar Ka lajme të mira për të apasionuarit ndaj çokollatës. Një grup kërkue-

sish në Universitetin e Kalifornisë (San Diego, Shtetet e Bashkuara) kanë botuar një studim i cili ka arritur në përfundimin se personat që konsumojnë më shumë çokollatë kanë tregues të masës trupore (BMI) më të ulët se sa atë që nuk hanë çokollatë. Sipas Beatrice Golomb, drejtuese e grupit të studimit, ky efekt i çokollatës është i pavarur nga ushtrimet e kryera apo nga sasia e kalorive totale të konsumuara. Gjatë këtij studimi u përfshinë 1018 meshkuj dhe femra me moshë nga 20 deri 85 vjeç të cilët u pyetën për konsumin e çokollatës dhe llojeve të tjera të ushqimeve siç janë frutat dhe perimet, si dhe mbi sasinë totale të kalorive të marra. Në të njëjtën kohë, u mor në konsideratë dhe BMI (treguesi i masës trupore) e sa herë në javë kryhej aktivitet fizik.

20

E enjte, 19 prill 2012

WWW.SHQIPTARJA.COM

Simptoma

A

S

SUPLEMENTI MJEKESOR

LMEDICU

DIARREJA mund të zgjasë një ose dy ditë e më pas të ndalojë vet, por ajo mund të zgjasë edhe për një kohë më të gjatë dhe të çojë në shqetësime serioze sidomos tek fëmijët apo te të moshuarit

Diarre? Ja kura nëpërmjet ushqimeve Rimerrni lëngjet dhe elektrolitet e humbura KËSHILLA MBI USHQIMET

ALBA KUQI

D

iarreja është dalja jas htë e shpeshtë e feçeve tepër të lëngëta. Shkaqet e diarresë mund të jenë të shumta ku mund të përfshihen: shkaqe infeksioze, intoksikacione ushqimore, endokrine si pasojë e çrregullimeve të mëlçisë apo pankreasit; ajo mund të jetë edhe funksionale si pasojë e një gjendjeje neurotike.

Diarreja mund të zgjasë një ose dy ditë e më pas të ndalojë vet, por ajo mund të zgjasë edhe për një kohë më të gjatë dhe të çojë në shqetësime serioze sidomos tek fëmijët apo te të moshuarit.

Dehidratimi, i cili mund të shfaqet gjatë diarresë si pasojë e humbjes së lëngjeve të shumta dhe elektolitëve, është shumë i rrezikshëm dhe mund të kërcënojë jetën. Duhet bërë sa me shpejt zëvëndësimi i lëngjeve të humbura dhe elektrolitëvë me anë të pirjes së lëngjeve të shumta, lëngjeve të frutave apo ngrënia e perimeve.

Diarreja kronike mund të

viruse apo parasitë. Kur udhëton jashtë shtetit duhen marrë disa masa si psh.: Duhet shmangur pirja e ujit të pakontrolluar apo përdorimi i kubave të akullit të bërë me këtë ujë. Gjithashtu duhet shmangur larja e dhëmbëve me këtë lloj uji.

Duhet shmangur pirja e qumështit të pasterilizuar Mos konsumoni mish, i cili nuk është i ngrohtë teksa serviret Shmangni ngrënien e të gjithë llojeve të frutave apo perimeve të cilat nuk janë të qëruara më parë Mos hani mish apo peshk të pagatuar Mos blini ushqime që shiten në vënde jot ë përshtatshme

Ushqime që duhen mënjanuar: Qumështi dhe produktet e tij si psh.

Akullorja Djathi.

Ushqime me përmbajtje të lartë yndyrore si psh.

Patate të skuqura. Ëmbëlsirat Ushqime të cilat përmbajnë shumë fibra Lëngu i mollës, lëngu i dardhës.

Pije me përmbajtje kafeine.

Ushqime që duhen përdorur: Banane Oriz Patate të ziera Bukë e thekur Karrota të ziera Pule e pjekur pa lëkurën dhe pjesët yndyrore. zgjasë 2 javë ose më shumë dhe mendohet se mund të shkaktohet nga një intolerance ndaj ushqimit apo nga një alergji ndaj tij. Ju duhet të shmangni ushqime të cilat përmbajnë: Laktozë, e cila gjendet tek produktet e qumështit dhe mund të shkaktojë diarre tek njerëzit të cilët shfaqin intolerancë ndaj laktozës

Karbohidratet Gluteni (nqs mjeku juaj

dyshon se ju mund të keni sëmundjen e celiakisë) Substance të tjera

DIARREJA E UDHËTARIT Kjo lloj diarreje shfaqet kur një person udhëton nga një vend në një vend tjetër si pasojë e kontaminimit të ujit apo ushqimeve nga baktere,

Sëmundja e zorrës së irrituar (SZI) dhe sëmundja e celiakisë Ka një numër sëmundjesh të ndryshme të cilat shkaktojnë diarre. Dy prej këtyre sëmundjeve janë sëmundja e zorrës së irrituar (SZI) dhe sëmundja e celiakisë. Dieta mund të ndihmojë në përmirësimin e simptomave tek pacientët që vuajnë me SZI.

Obeziteti

Aparati në stomak që “të ngop” ISID XHURA

A

bliti, quhet aparatura më e re që ka filluar të testohet për të trajtuar obezitetin. Krijuesit e tij e quajnë Pacemaker-i Gastrik. Pacemaker quhet njësia e një organi që kontrollon ritmin e punës. Në këtë rast është krijuar një aparat që nxit stomakun duke krijuar ndjenjën e ngopjes. Italia, Gjermani, Spanja dhe Mbreteria e Bashkuar janë vendet ku pacemakeri i nënshtrohet testeve klinike. Principi i tij i funksionimit është i thjeshtë. Sensorët e Abiliti-t nxiten kur ushqimi zbret në stomak. Në këtë fazë sensorët dërgojnë impulse tek pacemakeri i vendosur në bark. Kur nxitja arrin një nivel të caktuar (sipas pacientit) pacemakeri dërgon impulse elektrike në murin e stomakut duke krijuar kështu ndjenjën e ngopjes. Ky princip është përdorur edhe më përpara me aparate të

tjerë. Problemi që ka dalë në atë rast ka qenë përshtatja e nervave të stomakut (nervi vag) ndaj impulseve elektrike. Kjo bënte që stomaku të ulte përgjigjen ndaj stimujve elektrike me kalimin e kohës dhe ndjesia e ngopjes nuk krijohej. Krijuesit e Abiliti pretendojnë se pacemakeri i tyre nuk e ka këtë ngërç, pasi ai ka sensorë inteligjentë që sillen ndryshe nga të mëparshmit. Ata llogarisin konsumin e kalorive dhe rregullojnë stimulimin elektrik sipas nevojave të pacientit. Të

dhënat dërgohen edhe në kompjuterin e pacientit dhe të mjekut për të personalizuar dietën drejt një mase trupore më të kënaqshme. Pacientët që synon kompania janë ata me Indeks të masës trupore (BMI) 35 - 40. BMI normal është 20 25. Nëse del me sukses, kjo teknologji premton të zëvendësojë kirurgjinë klasike bariatrike për pacientët të cilëve u përshtatet. Kirurgjia bariatrike është dega e kirurgjisë që trajton problemet e mbipeshës. Procedura klasike bariatrike janë bypass-i i stomakut ose bandazhimi i tij. Këto janë ndërhyrje invazive dhe me traumë të konsiderueshme për pacientin. Megjithatë ato mbeten shtylla të trajtimit kirurgjik të obezitetit. Ndërsa këto ndërhyrje janë invazive, implantimi i pacemakerit bëhet nëpërmjet laparoskopisë dhe shkakton plagë minimale. Kostoja e aparatit llogaritet të jetë rreth 21.000 dollarë.

Onkologji

Një dritare e re për kancerin e fshikëzës urinare HOLTA MEÇANI

N

jë medikament i ri i përdorur tashmë në trajtimin kurimin e tymoreve të veshkave duket të jetë efektiv kur sëmundjakanceroze e kancerit të fshikëzës urinare është në fazë të avancuar. MILANO- Ky medikament, i cili ka si target qeliza molekulare të caktuara, është në gjendje të pengojë formimin e enëve të gjakut që ushqejnë tumorin e fshikëzës, duke bllokuar rritjen e saj dhe në disa raste edhe e zvogëlon masën tumorale. StudimiHulumtuesit kanë treguar se Pazopanib, medikamneti i përdorur tashmë kundër kancerit të veshkave, gjithashtu mund të luftojë edhe kancerin e fshikëzës, gjatë përhapjes së metastazave të tij. Kjo mendohet të jetë një ndër kurat e pakta efikase që mund të luftojë kancerin e fshikëzës së urinës. Këkuesit, duke analizuar mostrat e gjakut të41 pacientëve të përfshirë në studimin 2-vjeçar 2010 dhe 2011, zbuluan se një proteinë specifike që prodhohet nga sistemi imunitar (Interleukina 8), është në gjendje të ”parashikojë” zhvillimin e kancerit dhe efektivitetin e ilaçit: Në fakt, pacientët me nivele

të ulëta të kësaj molekule, kanë treguar rezistencë më të lartë ndaj sëmundjes dhe nën veprimin e medikamentit në fjalë, kura ishte më efektive. “Zakonisht, prognoza e pacientëve që vuajnë nga kanceri i vezikës urinare, refraktarë ndaj terapisë, është negative”shpjegon Andrea Nechi, një ndër mjekët onkolog që ka ndërmarrë studimin. Duhani, armiku kryesor-Është e rëndësishme të theksohet, kanë vënë në dukje studiuesit në Milano,që ky është ende një eksperiment dhe jo një kurë e vërtetë, për të cilën do të ndërmerren studime të mëtejshme konfirmuese që përfshijnë një numër më të madh të pacientëve. Kanceri i fshikëzës urinare, i përhapur sidomos në vitet ’60-’70, renditet i dyti për incidencën e lartë, pas atij të prostatës. Kjo sëmundje prek burrat rreth tre herë më tepër sesa femrat.