Almedicus by altinoo

Ja testi që vlereson rrezikun tuaj për diabet!

Grupi i gjakut ‘’flet’’ për ju. Dieta e rekomanduar

e lajmin se prevalenca e diabetit pritet të dyfishohet në 25 vitet e ardhshme, është një kohë e mirë të mendoni për rrezikun tuaj për të zhvilluar diabet... Faqe 15

rupi i gjakut është i lidhur ngushtë me tretjen e ushqimit, me kapacitetin për të reaguar ndaj stresit, me gjendjen mendore, me efikasitetin e... Faqe 17

Botim zyrtar i Fakultetit të Mjekësisë, Universiteti i Tiranës Adresa: Fakulteti i Mjekësisë, Nr371, Cel: 069 63 46688, E-mail: suplementi@almedicus.org

SUPLEMENTI MJEKESOR

Nr.12

LMEDICU BOTIM I PËRJAVSHËM I GAZETËS SHQIPTARJA.COM

MESHKUJT MBI 50 VJEÇ, TESTE DEPISTUESE ÇDO VIT

Kanceri i prostatës vret 1 në 36 meshkuj

Kontrollet periodike shmangin përfundimet fatale MIRALD GINA

Faqe 20

‘’Syri dembel’’ duhet kuruar në kohë

Drejtor: Taulant MUKA Kryeredaktore: Jana NANO Zv/Kryeredaktore: Fjorda KOROMANI Redaksia: Arminda Avdulaj Besiana Balla Blerta Dollaku Dea Qirjaqi Eralda Asllanaj Erklida Sula Isid Xhura

Pediatri

anceri i prostatës ësh të kanceri i dytë më i shpeshtë i diagnostikuar te meshkujt, pas kancerit të lëkurës. Megjithëse sëmundja është e shpeshtë, jo gjithmonë është vdekjeprurëse. Pjesa më e madhe e kancereve të prostatës rriten dhe përhapen ngadalë dhe dikush i diagnostikuar me këtë sëmundje mund të mos ketë asnjë shenjë. Megjithatë, tipat më agresivë të këtij kanceri mund të jenë të dëmshëm nëse nuk trajtohen, prandaj është e rëndësishme të dallohen shenjat paralajmëruese. Duhet të edukoheni mbi mënyrat për të dalluar, trajtuar dhe parandaluar sëmundjen. Çfarë është dhe ku gjendet prostata? Prostata është një gjëndër me madhësinë e arrës, e cila është pjesë... Faqe 14

E ENJTE 26.04.2012

Sport

Kledia Dimroci Mirald Gina Këshilli botues: Departamenti i Shëndetit Publik Enver ROSHI Shërbimi i Endrokrinologjisë, QSUT Agron YLLI Shërbimi i Urgjencës, QSUT Edmond ZAIMI Shërbimi i Nefrologjisë, QSUT Arjana STRAKOSHA Shërbimi i Reumatologjisë, QSUT Argjend TAFAJ Shërbimi i Alergologjisë, QSUT

Etleva QIRKO Shërbimi i Kardiologjisë, Spitali Ushtarak Gerta KOÇEKU Shërbimi i Neurologjisë, Spitali Ushtarak Fatos JAHO Shërbimi i Ortopedi-Traumatologjisë, Spitali Ushtarak Gjergj ÇAUSHI Shërbimi i Tokosikologjisë, Spitali Ushtarak Zyhni SULAJ Biokimi Klinike, QSUT Ndok MARKU Farmaci Leonard DEDJA

Faqe 16

Vdekja e papritur, cilat janë shkaqet?

E enjte, 26 prill 2012

WWW.SHQIPTARJA.COM

Shëndeti i burrit MIRALD GINA

Çfarë është dhe ku gjendet prostata? Prostata është një gjëndër me madhësinë e arrës, e cila është pjesë e sistemit riprodhues të mashkullit. Ajo gjendet përpara rektumit dhe nën fshikëzën e urinës. Prostata rrethon uretrën, tubin e vogël përmes të cilës del urina dhe sperma jashtë trupit, si dhe prodhon lëngun seminal (lëngu i bardhë ku gjendet sperma pas ejakulimit). Simptoma të tjera janë vështirësia për të arritur dhe mbajtur një ereksion, prania e gjakut ose spermës në urinë dhe dhimbja e shpeshtë në pjesën e poshtme të shpinës apo barkut, në ijë apo pjesën e sipërme të kofshëve. Prostata e zmadhuar dhe hiperplazia beninje e prostatës Me kalimin e moshës, qelizat e prostatës kanë tendencën të rriten. Ndërkohë që prostata zmadhohet, ajo shtrëngon uretrën, e cila mund të pengojë fluksin normal të urinës dhe mund të shkaktojë shumë prej problemeve urinare si ato të kancerit të prostatës. Kjo gjendje njihet si hiperplazia beninje e prostatës. Megjithëse kjo sëmundje mund të shkaktojë dhimbje dhe mund të ketë nevojë për trajtim, ajo është një problem i zakonshëm te meshkujt mbi moshën 50 vjeç dhe rrallëherë e rrezikon jetën e tyre.

SUPLEMENTI MJEKESOR

LMEDICU

SHOQATA Amerikane e Kancerit rekomandon që meshkujt e shëndetshëm, pa faktorë risku, të kryejnë çdo vit testet depistuese duke filluar që në moshën 50-vjeçare

Kanceri i prostatës vret 1 në 36 meshkuj Kontrollet shmangin përfundimet fatale FAKTORË RREZIKU

Mosha e madhe dhe predispozita gjenetike

Ndërkohë që prostata zmadhohet, ajo shtrëngon uretrën, e cila mund të pengojë fluksin normal të urinës Duhet të edukoheni mbi mënyrat për të dalluar, trajtuar dhe parandaluar sëmundjen.

SIMPTOMAT QË DUHEN PATUR KUJDES Simptomat më të shpeshta të kancerit të prostatës mund të mos shfaqen deri në stadet e përparuara të sëmundjes. Kur ato shfaqen, me shumë gjasa do të ndikojnë mbi urinimin. Në këto simptoma përfshihen:

Vështirësia në urinim

ërkuesit ende nuk e dinë se çfarë e shkak ton kancerin e prostatës, ose pse dikush e shfaq këtë sëmundje e dikush tjetër jo. Megjithatë, diçka është fare e qartë: sa më e madhe mosha, aq më i lartë rreziku për t’u diagnostikuar me kancer prostate. Megjithëse vetëm 1 në 10 000 meshkuj nën moshën 40 vjeç diagnostikohet me kancer, sipas Fondacionit për Kancerin e Prostatës, kjo shifër arrin në 1 në 38 meshkuj për moshat 40-59 vjeç dhe 1 në 15 për moshat 60-69 vjeç. Rastet në familje Nëse keni babain apo një vëlla që është diagnostikuar me kancer prostate, dyfishohet mundësia juaj për të zhvilluar këtë sëmundje. Përveç kësaj, specialistët mendojnë se meshkujt që trashëgojnë disa ndryshime në gjene apo kromozome të caktuara, mund të jenë më të rrezikuar për të pasur kancer prostate. Flisni me mjekun tuaj rreth historisë familjare për të parë nëse duhet që të depistoheni në moshë më të re.

Vështirësia për të filluar ose ndaluar urinimin Nevoja për të urinuar shpesh, sidomos gjatë natës Curril i dobët i urinës Dhimbja apo djegia gjatë urinimit Rëndësia e zbulimit të hershëm Kanceri i prostatës shpesh ka rritje të ngadaltë e jo gjith-

monë shkakton simptoma që në fillim. Por si ta kapni herët sëmundjen? Filloni me një vizitë te

mjeku. Ai mund t’iu ndihmojë për të vendosur nëse është i nevojshëm një test depistimi. Shoqata Amerikane e Kancerit rekomandon që meshkujt e shëndetshëm, pa faktorë risku, të kryejnë çdo vit testet depistuese duke filluar që në moshën 50 vjeçare. Meshkujt që konsiderohen me risk të lartë, si afro-amerikanët dhe

meshkujt që kanë raste në familje me këtë sëmundje, duhet ta bëjnë këtë konsultim në moshën 45 vjeçare. Ndërsa meshkujt që konsiderohen me risk tepër të lartë (kanë disa të afërm të diagnostikuar me kancer prostate në moshë të hershme), duhet të flasin me mjekun e tyre që në moshën 40 vjeçare.

Depistimi për kancerin e prostatës Nëse mjeku juaj vendos se do të ishte me vlerë kryerja e një testi depistues, ka dy tipa ekzaminimesh që kanë vlerë për depistimin e kancerit të prostatës. Njëri prej tyre është tusheja rektale, ose ekzaminimi rektal digital. Gjatë këtij ekzaminimi, mjeku fut gishtin tregues, të veshur me dorezë dhe të lyer me lubrifikues, në rektum dhe prek prostatën duke kërkuar për zona të forta apo me formë të çrregullt që mund të jenë masa tumorale. Testi tjetër është analiza e gjakut për antigjenin specifik të prostatës, ose PSA. PSA është një proteinë që prodhohet nga gjëndra e prostatës. Mjeku kryen analizën e gjakut për të kontrolluar nivelin e PSA në trup. Një nivel i lartë mund të tregojë praninë e kancerit. Shkaqe të tjera të PSAsë së lartë Pjesa më e madhe e meshkujve të shëndetshëm e kanë nivelin e PSA nën 4 nanogramë për mililitër gjak. Megjithatë, niveli i PSA nën këtë prag nuk eliminon mundësinë e kancerit, ashtu si dhe niveli i PSA mbi këtë vlerë nuk tregon medoemos që keni kancer. Nivelet e PSA mund të rriten në mënyrë të natyrshme me rritjen e moshës, kur gjëndra e prostatës zmadhohet ose nëse ajo është e infektuar apo e pezmatuar. Gjithashtu, përdorimi i biçikletës mund të rrisë nivelin e PSA. Prandaj PSA nuk mund të barazohet me diagnozën e kancerit, ajo është thjesht një orientuese që iu ndihmon ju dhe mjekun për të përcaktuar hapat e mëtejshëm.

Diagnoza dhe trajtimi

A parandalohet kanceri i prostatës? N

dërkohë që testet e depistimit mund të zbulojnë problemet e mundshme, si një masë në prostatë apo nivelet e larta të PSA, është vetëm biopsia ajo që përcakton nëse ka kancer apo jo. Gjatë biopsisë, mjeku fut një age përmes rektumit në prostatë, duke marrë mostra të vogla indi nga diza zona të gjëndrës. Këto mostra kontrollohen për qeliza kanceroze. Pas vendosjes së diagnozës së kancerit të prostatës, hapi tjetër është përcaktimi i shkallës dhe përhapjes së tumorit. Kjo e ndihmon mjekun për të vendosur për trajtimin më të mirë për sëmundjen. Trajtimi është në varësi të llojit

DIETA E REKOMANDUAR Konsumoni më tepër ushqime të varfëra në yndyrna dhe të pasura në fibra, ose ushqime me përmbajtje të acideve yndyrore omega-3, si:

Produktet e sojës Domatet dhe ushqimet që përmbajnë salcë domateje Perimet si brokoli, lulelakra dhe lakra Peshku (salmon, ton dhe sardele) Arrat dhe farat e lirit, si dhe vaji i tyre

Kërkuesit po shqyrtojnë të tjera produkte që mund të ndihmojnë në parandalimin e kancerit të prostatës, si për shembull vera e kuqe, çaji jeshil, medikamente si anti-inflamatorët josteroidë etj.

të qelizave kanceroze, përhapjes së tyre, moshës dhe gjendjes së përgjithshme shëndetësore dhe parapëlqimeve individuale. Do të jeni ju dhe mjeku juaj që do të vendosni nëse do e trajtoni kancerin me ndërhyrje kirurgjikale, rrezatim, terapi hormonale, kimioterapi apo një kombinim të këtyre. Madje, nëse keni një kancer me risk të ulët dhe në stade të hershme, zgjidhet mundësia e “vëzhgimit të kujdesshëm” duke kryer kontrolle periodike për të parë nëse sëmundja përparon apo jo. Mund të ndërmerrni disa veprime që do të ulin gjasat për zhvillimin e kancerit.

SUPLEMENTI MJEKESOR

E enjte, 26 prill 2012

WWW.SHQIPTARJA.COM

LMEDICU

Diabetologji

QËLLIMI i këtij testi është për të rritur ndërgjegjësimin përmes një metodë të lehtë që mund të përdoret edhe në komoditetin e shtëpisë

Ja testi që vlereson rrezikun tuaj për diabet! Diabeti, dyfishohet në 25 vitet e ardhshme TAULANT MUKA

Testi i ri është menduar për çdokënd që dëshiron të dijë rrezikun e tij për të zhvilluar diabet në një të ardhme të afërt, pavarësisht nga raca, përkatësia etnike, pesha, apo historia familjare

Besohet se më shumë se 60 milion të rritur amerikanë kanë diabet ose pre-diabet dhe afërsisht 30 për qind të rasteve janë të padiagnostikuar. Testi i ri është menduar për çdokënd që dëshiron të dijë rrezikun e tij për të zhvilluar diabet në një të ardhme të afërt, pavarësisht nga raca, përkatësia etnike, pesha, apo historia

TESTI PËR DIABET DHE PREDIABET: 1. Sa vjeç jeni? (Nëse jeni më pak se 40 vjeç fitoni zero pikë, 40 deri 49 vjeç merr një pikë, 50 deri 59 vjeç dy pikë, dhe mbi 60 vjeç tre.) 2. Jeni femër ose mashkull? (Nëse jeni femër nuk merrni asnjë pikë; mashkull merrni një). Keni ndonjë pjesëtar të familjes (prind ose vëlla) që ka diabet? (Zero pikë për asnjë;. Një pikë për po) 3. A keni tension të lartë të gjakut, a jeni nën mjekim për tensionin të lartë të gjakut? (Zero pikë për jo; Një pikë për po) 4. A jeni mbipeshë ose obezë? (Zero pikë në qoftë se ju nuk jeni mbipeshë ose obezë, një pikë në qoftë se ju jeni mbipeshë; dy pikë në qoftë se ju jeni obezë, tre pikë, nëse ju jeni shumë obezë.) Individët me një BMI prej 40 ose më shumë (ose me një perimetër të belit prej 1,27 m ose më shumë për meshkujt, 1,245 m ose më shumë për gratë) konsiderohen si shumë obezë. Ata me një BMI mes 30 dhe 39 (ose me një perimetër beli prej 1,01 m deri në 1,245 m për burrat, 35 deri në 1,219 m për gratë) konsiderohen si obezë. Ata me një BMI prej 25 deri 29 (ose një perimetër beli prej 094 m deri 99.1 m për burrat, 0.8 m deri në 86.4 m për gratë) konsiderohen mbipeshë.

e lajmin se preva lenca e diabetit pritet të dyfishohet në 25 vitet e ardhshme, është një kohë e mirë të mendoni për rrezikun tuaj për të zhvilluar diabet dhe pre-diabet në mënyrë që të filloni të merrni masa për ta kontrolluar atë. Një metodë e re e vetvlerësimit, e botuar në një studim

të kohëve të fundit, ju ndihmon të përcaktoni rrezikun tuaj për diabet edhe nëse ju duhet të shihni një mjek për të bërë ekzaminimet të mëtejshme.

5. A jeni fizikisht aktiv? (Zero pikë për jo. Zbrisni një pikë nga rezultati juaj i përgjithshëm nëse përgjigja juaj është po.).

Për të llogaritur rezultatin tuaj përfundimtar,

familjare. Qëllimi i këtij testi është për të rritur ndërgjegjësimin përmes një metodë të lehtë që mund të përdoret edhe në komoditetin e shtëpisë, thotë Heejung Bang, autori kryesor i studimit dhe profesor i shëndetit publik në Cornell Medical College. Për të zhvilluar këtë test të ri, studiuesit analizuan të dhëna nga 5,258 pjesëmarrës të moshave 20 e sipër, duke përfshirë rezultatet e glukozës në gjak, të dhënat demografike dhe socioekonomike, përdorimin e kujdesit shëndetësor, historia mjekësore familjare , aktivi-

Matje Indeksi i masës trupore= pesha (në kg)/ gjatësia2 (në metër) Indeksi i masës trupore Pesha normale: 1924,9 Mbipeshë: 25-29,9 Obezitet 1: 30-34,9 Obezitet 2: 35- 39,9 Obezitet 3: 40 ose më shumë

teti fizik dhe rezultatet e testeve laboratorike. Njerëzit të cilët kishin diabet të diagnostikuar ose jo-ishin më sed-

entar dhe më të vjetër në moshë se njerëzit që nuk kishin diabet. Ata gjithashtu ishin më të prekur nga tensioni i lartë i gjakut, kishin më shumë gjasa për një histori familjare me diabet, indekse më të larta të masës trupore, si dhe nivele të larta të kolesterolit. Për të matur riskun tuaj për diabet përgjigjuni pyetjeve të më poshtme. Nëse rezultati juaj është i lartë, ju duhet të merrni masa për të reduktuar faktorët tuaj të riskut- për shembull, të hiqni kilet e tepërta.

mblidhni pikët tuaja nga përgjigjet e të gjashtë pyetjeve. Nëse totali juaj është katër ose më pak, ju jeni në risk të ulët për diabet ose pre-diabet. Nëse totali i pikëve tuaja është pesë ose më shumë, ju jeni në rrezik të lartë për diabet të padignostikuar ose prediabet. Ju duhet të shihni mjekun për ekzaminime të mëtejshme.

Ulni riskun tuaj Lajm i mirë është se ju mund të menaxhoni faktorët tuaj të riskut për diabet tip 2. Hapa të vegjël bëjnë një dallimi të madh të cilat mund t’ju ndihmojnë të jetoni më gjatë, dhe të bëni një jetë të shëndetshme. Nëse ju jeni në rrezik të lartë, hapi juaj i parë është që të shihni mjekun tuaj për të pare nëse keni nevojë për teste shtesë

Mbrojtja nga diabeti

Studimi: As më pak, as më shumë gjumë T

ë fjeturit mjaftueshëm, por jo shumë mund të jetë mbrojtësi juaj kundrejt diabetit tip 2. Në një studim rezultoi se njerëzit që flenë më pak se 6 orë nata ose më shumë se 9 orë ishin 2 fish më të rrezikuar për të zhvilluar diabet ose intolerancë të dëmtuar të glukozës (IDG) në krahasim me ata që bëjnë 7 deri në 8 orë gjumë gjatë natës. Këto rezultate sygjerojnë se kohëzgjatja e gjumit mund të jetë një faktor risku për diabet tip 2 ose IDG.

Për të arritur në këto rezultate u studiuan për 6 vjet 276 persona të moshës 21-64 vjeç, të cilët të gjithë, në fillim kishin metabolizëm normal të glukozës. U vu re se personat që bënin 6 orë gjumë ose më pak gjatë natës ishin 2.78 herë më të riskuar për të zhvilluar IDG ose diabet tip 2 gjatë kohëzgjatjes së studimit ndërsa risku për personat që flinin më shumë se 9 orë nata ishtë 2.54 herë më i lartë. Kur studiuesit rregulluan të dhë-

na për t’i përjashtuar nga ndikimi i peshës së tepërt, si përqindja e yndyrnave në trup, indeksin e masës trupore, lidhja e mësipërme u dobësua duke sygjeruar që obeziteti ishtë një fakor risku i rëndësishëm gjithashtu. Studiuesit vunë re se pagjumësia kronike mund të shkaktojë ndryshime në metabolizmin dhe në sekretimin e hormoneve duke i vënë këta persona në risk për diabet tip 2. Personat që flinin shumë, në

anën tjetër, mund të kishin gjëndje të tjera si probleme në frymëmarrje të lidhura me gjumin që mund të influenconin në riskun për diabet. Ka të dhëna që personat që flinin shumë janë më pak aktiv. Pavarësisht cili është mekanizmi, studiuesit tregojnë se të dhënat sygjerojnë se zakoni i një higjene të mirë gjatë gjumit është elementët kryesor dhe duhet bërë pjesë e sjelljeve tona për të arritur një shëndet të mirë.

E enjte, 26 prill 2012

WWW.SHQIPTARJA.COM

Sportet dhe zemra ANRI KODHELAJ

shtrimet fizike dhe trajnimi atletik janë të njohura për përfitimet e tyre shëndetësore sidomos në sistemin e qarkullimit të gjakut (kardiovaskular), por pavarësisht kësaj ndonjëherë ato shfaqin pasoja negative. Ndër këto, fenomeni i vdekjes së papritur të zemrës është më fatali. Nuk kanë qenë të paktë në historinë e sportit, lojtarët të cilët kanë gjetur vdekjen në fushën e lojës. I fundit ndër ta ishte edhe Piermario Marosini, italiani 25 vjeçar, i cili humbi jetën më 14 prill 2012 si pasojë e një arresti kardiak. Për syrin e publikut të gjerë këto vdekje në fushën e sportit duken të çuditshme dhe enigmatike, por në vetvete ato mbartin disa shpjegime të mirëfillta mjekësore. Çfarë është vdekja e papritur e zemrës tek sportistët?

SUPLEMENTI MJEKESOR

LMEDICU

FUTBOLL Nuk kanë qenë të paktë në historinë e sportit, lojtarët të cilët kanë gjetur vdekjen në fushën e lojës. I fundit ndër ta ishte edhe Piermario Marosini

Vdekja e papritur e sportistëve, ja shkaqet Vëmendje shenjave paralajmëruese të trupit tuaj SHENJAT SHQETËSUESE Në më tepër se një të tretën e vdekjeve të papritura ka patur shenja paralajmëruese të cilat janë neglizhuar. Disa prej tyre janë: 1. Vilani (Kllapi, gjendje të fikti, humbje ndjenjash), krizë ose konvulsione (tkurrje të forta dhe të përsëritura të muskujve duke çuar në dridhje të pakontrolluara të trupit). 2. Vilani ose kriza nga emocione të forta, qofshin këto nga gëzimi apo hidhërimi. 3. Marrje mendsh veçanërisht gjatë sforcimeve. 4. Dhimbje gjoksi si në qetësi ashtu edhe në sforcim. 5. Palpitacione (goditje të zemrës jashtë rradhës së ritmit normal, lehtësisht të perceptueshme nga vetë individi).

Meqënëse zemra pushon së rrahuri, sportisti shumë shpejt shembet në tokë, humbet vetëdijen dhe shkon drejt vdekjes Vdekja e papritur e zemrës është rezultat i dështimit të zemrës për të kryer funksionin e saj bazë: pompimin (hedhjen) adekuat të gjakut në aortë e më tej në të gjithë shtratin arterial të organizmit. Në 60% të rasteve vdekja e papritur ndodh gjatë ose menjëherë pas përfundimit të aktivitetit fizik. Meqënëse zemra pushon së rrahuri, sportisti shumë shpejt shembet në tokë, humbet vetëdijen dhe shkon drejt vdekjes. Sipas llogaritjeve statistikore 1 në 200 000 sportistë gjatë kryerjes së aktivitetit fizik zhvillojnë çrregullime të ritmit të zemrës, të cilat çojnë në vdekje të papritura. Meshkujt preken 9 herë më shumë se femrat nga këto luhatje të rënda e të menjëhershme. Është vënë re një prekje më e shpeshtë tek afroamerikanët sesa në racat apo grupet e tjera etnike. Ky fenomen nuk është aspak përzgjedhës pasi ai mund të sulmojë si të rinjtë ashtu edhe të moshuarit, si amatorët ashtu edhe profesionistët. Në gamën e gjerë të sporteve, më të prekurit janë lojtarët e basketbollit, futbollit dhe regbisë. Cilat janë shkaqet më të shpeshta? Nën moshën 35 vjeçare,

6. Ulje e rezistencës fizike. Këputje trupore dhe lodhje më shpejt se shokët e tjerë të stërvitjes. 7. Pamundësi për të përballuar të njëjtin ritëm me të tjerët për shak të shkurtimit të frymëmarrjes.

SHKAQET KRYESORE 1. Kardiomiopatia Hipertrofike. Kjo është një sëmundje me ‘’trashje’’ të ekzagjeruar të muskulaturës së zemrës e cila mund të shkaktojë probleme serioze të ritmit dhe bllokim të rrjedhjes së gjakut. Kjo sëmundje gjenetikisht e trashëgueshme zhvillohet gradualisht ndër vite. 2. Anomali të lindura të arterieve koronare, ku ato nuk ndjekin skemën normale të degëzimit të tyre. Për pasojë zemra nuk furnizohet në mënyrë uniforme, duke bërë që disa zona të saj të vuajnë pamjaftueshmërinë e gjakut. 3. Miokarditi. Është një sëmundje inflamatore e muskujve të zemrës e cila zakonisht shkaktohet nga një virus. 4. Kardiomiopatia e dilatuar. Ajo përfaqëson hollimin e mureve të zemrës dhe zmadhimin e saj duke e bërë zemrën të paaftë për të hedhur gjakun në aortë me fuqinë e duhur. 5. Sindromi Marfan. Ky është një sindrom i trashëgueshëm që prek valvulat e zemrës, muret e arterieve të mëdha, sytë dhe skeletin. Në përgjithësi vihet re tek atletët me shtatlartësi të pazakontë sidomos nëse ata janë shumë më të gjatë se pjesëtarët e tjerë të familjes. mbizotërojnë problemet strukturore të muskujve, valvulave dhe arterieve të zemrës. Këto anomali janë të trashëguara dhe të vështira për tu diagnostikuar. Nga ana tjetër, vdekjet e papritura mbi moshën 35 vjeçare vijnë si pasojë e sëmundjeve të arterieve koronare (arteriet që ushqejnë zemrën me gjak), ku dominon ateroskleroza (ngushtim nga brenda i arterieve si pasojë e depozitimit të kolester-

olit në murin e tyre). Kërkimet sugjerojnë se shkaku kryesor është humbja e ritmit të rregullt të zemrës. Si pasojë zemra nuk tkurret normalisht, por bën disa përpjekje “përpëlitëse” për të pompuar sadopak gjak drejt organeve, ku më jetiku është truri, i cili është njëkohësisht edhe më i ndjeshëm ndaj mungesës së gjakut të oksigjenuar. Këto përpjekje të dëshpëruara të zemrës njihen në

gjuhën mjekësore si fibrilacioni ventrikular. Cili është trajtimi? Rikthimi i ritmit normal të zemrës realizohet nëpërmjet një aparature të quajtur defibrilatori automatik i jashtëm. Ky i fundit është një paisje elektronike portative, i cili nëpërmjet aplikimit të rrymës elektrike mbi kraharor (në atë zonë ku projektohet zemra) bën të mundur rifillimin e

punës së saj duke shmangur kështu aritmitë jetëkërcënuese. Në kuadër të trajtimit rekomandohet që : 1. Në çdo aktivitet sportiv duhet të jetë domosdoshmërisht i pranishëm personeli mjekësor i specializuar për të menaxhuar të tilla situata kritike. 2. Nuk duhet kurrsesi të mungojë në çdo ambjent sportiv një aparat defibrilatori dhe një specialist i kulifikuar për ta përdorur atë. 3. Trajnerët dhe ekipi sportiv të jenë të trajnuar në teknikat e dhënies së ndihmës së shpejtë. Si mund të parandalohet vdekja e papritur e zemrës ? Në shumicën e rasteve, por jo gjithnjë, shkaktarët e vdekjes së papritur të zemrës mund të kapen në kohë dhe të parandalohen falë shfaqjes së hershme të shenjave. Procedurat parandaluese përfshijnë: 1. Screening. Kontrolle periodike (vjetore) mbi parametrat fizik dhe kardiak.

2. Ekzaminimet laboratorike për zbulimin e pranisë së ndonjë virusi të mundshëm në gjak. 3. Informim mbi historinë familjare të sportistit. Si përfundim mund të themi se aktiviteti fizik është një aleat i fortë i shëndetit dhe

mirëqënies së njeriut nëse ushtrohet RREGULLISHT. Ai mundëson pakësimin e riskut për aterosklerozë, infarkt miokardi (nekrozë e muskulit të zemrës) dhe vdekje të papritur të zemrës. Prandaj stërvituni me mençuri, nënshtrojuni ekzaminimeve fizike, këshillojini ushtrimet tuaja me specialistin dhe kushtojuni vëmendje shenjave paralajmëruese të trupit tuaj.

SUPLEMENTI MJEKESOR

E enjte, 26 prill 2012

WWW.SHQIPTARJA.COM

LMEDICU

Jeto shëndetshëm

GRUPI I GJAKUT është i lidhur ngushtë me tretjen e ushqimit, me kapacitetin për të reaguar ndaj stresit, me gjendjen mendore dhe me efikasitetin e sistemit imunitar

Grupi i gjakut ‘’flet’’ për ju Ushqimet që rekomandohen KLEDIA DIMROÇI

rupi i gjakut është i lidhur ngushtë me tretjen e ushqimit, me kapacitetin për të reaguar ndaj stresit, me gjendjen mendore, me efikasitetin e metabolizmit dhe të sistemit imunitar.

GRUPI O: NË RISK PËR ULÇERA TË STOMAKUT Ka një sjellje të udhëhequr nga instikti, kanë kapacitetin e lidershipit, energjik dhe me përqëndrim të lartë. Janë tepër produktiv, në kushte stresi mund të arrijnë skajet ekstreme të karakterit te tyre, nën stres prodhojnë shumë

Duke patur një tendencë për një nivel të ulët faktorësh koagulimi, kjo ju rrit rrezikun për hemoragji. Ju nevojitet vitaminë K , si një element i rëndësishëm katekolamina ( hormonet përgjegjës për stresin). Motoja e tyre është “lufto ose mbathja”, janë më të predispozuar ndaj sjelljeve të dhunshme, nervozohen shpejt, herë pas here janë depresivë e të mërzitur. Ndër ta është edhe mania e lojës, kërkimi i ndjesive të forta, kënaqësia e rrezikut, abuzimi me substanca eksituese dhe impulsiviteti. Karakteristikat: Mendja- trupi: Kanë tendencë të zhvillojnë nivele të larta të katekolaminës, kjo ndodh kryesisht në fazat e stresit. Tretja: Këto persona kanë një superprodhim i lëngjeve gastrike, nivele të larta enzimatike të fosfatit alkalin të zorrëve. Metabolizmi: Kanë nivele të ulta të faktorëve koagulues, metabolizmi është i projektuar për një përdorim më efikas të kalorive. Ushqehuni në mënyrë korrekte:

GRUPI AB

Grupi më i ri i gjakut 5% e popullatës Karakteristikat e këtij grupi gjaku: Personat me grup gjaku AB kanë një intituitë për të parë përtej kufijve të shoqërisë. Ata janë shumë të dhënë pas besimeve të tyre, por në të njëjtën kohë kanë dëshirë të marrin edhe aprovimin e të tjerëve, çka krijon konflikte shpeshherë. Karakterizohen si persona emocionalë, pasionantë, të besueshëm, miqësor duke ndërthurur në personalitetin e tyre karakteristika të grupit A dhe B/ Ushqimi: Kufizoni mishin dhe pulën për shkak të aciditetit të ulët të stomakut Konsumoni sa më shumë ushqime që përmbajnë vitaminën A Shmangni lëngjet me gaz. Vezët ndihmojnë në shtimin e masës muskulare si pasojë e përmbajtjes së lartë të proteinave. Perimet e furnizojnë trupin tuaj me fibra dhe antioksidues. Boronica, qershia favorizojnë rritjen në peshë Ananasi rivendos ekuilibrin e ujit të pranishëm në organizëm. Shmangni kafeinën dhe alkoolin, pasi kafeina mund të jetë e rrezikshme sepse rrit adrenalinën dhe noradrenalinën që tek individët e

grupit O janë të larta. Ushqimet: Mishrat dhe shpendët: Për individët me grupin e gjakut O janë thelbësore.

Kush nuk konsumon mjaftueshëm është në rrezik për disa sëmundje si diabeti, sëmundje të zemrës por edhe mbipeshë. Peshk dhe fruta deti: Janë burim proteinash për grupin tuaj, shmangni të përdorni prodhime ose ushqime të mbingrira sepse ato përmbajnë më shumë poliamina sesa të freskëtat. Koagulimi gjakut: Duke patur një tendencë për një nivel të ulët faktorësh koagulimi, kjo ju rrit rrezikun për hemoragji. Ju nevojitet shumë vitaminë K , si një element i rëndësishëm i këtij procesi. Për këtë konsumoni shumë spinaq, lakër, rrepa. Duhet të shmangni hudhrën, kontraceptivët oral, pasi rrisin rrezikun e aksidenteve hemorragjike në organizëm.

GRUPI B

Grupi juaj i gjakut u shfaq për herë të parë në rruzullin tokësor kur njerëzit prehistorik e braktisën jetën e vetmuar të një gjuetari dhe filluan të mblidheshin në bashkësi të organizuara. Keni nivele të larta të kortizolit (hormon përgjegjës për stresin), jeni tip që i fshihni ankthet, i bëni gjithmonë qejfin të tjerëve, shqetësoheni shumë për probleme pa rëndësi. Këshilla për ushqimin Kufizoni përdorimin e sheqerit, kafeinës, alkoolit. Janë substanca që rrisin stresin dhe ngadalësojnë metabolizmin. Mund t’i lejoni vetes maksimumi një filxhan kafe çdo 6 orë.

Për ju mëngjesi duhet të jetë mbreti i vakteve. Mos hani shumë mish, pasi keni aciditet të ulët dhe mungesë squfuri alkalin në zorrë e kjo çon tretjen në vështirësi.

Kufizoni konsumin e pulës dhe të gjelit të detit në jo më shumë se 2-3 herë në javë.

Përdorni qumështin, prodhimet e fermentuara kanë

Kini kujdes mbipeshën bani me vete një fuqi gjene tike e cila ju lejon një fleksibilitet të jashtëzakonshëm dhe ju dhuron një kapacitet superior që t’ia dilni mbanë në çdo situatë me ndryshime të thella. Keni tendenca të prodhoni në situata stresuese me shumë kortizol nga çfarë duhet. Prekshmëria ndaj viruseve është e lartë. Ja disa nga ushqimet që ju shkojnë përshtat: Arra e zezë ndihmon në uljen e përqëndrimit të poliaminave në organizëm Misri, thekra e gruri rrisin masat dhjamore Qepët janë antioksidantë, kanë veti antitumorale Frutat spostojnë ekuilibrin e ujit

GRUPI A Kompetitivë dhe të fiksuar pas punës. Kujdes stresin!

trupor nga përqëndrime të larta jashtëqelizore në brendaqelizore Erëzat ndikojnë në nivelin e bakterieve në pjesën thelbësore të kolonës Konsumoni verë të kuqe, por jo duhan dhe birrë Vitamina C, B1 e B6 duhet të merren vazhdimisht në trajtën e tabletave suplementare apo nëpërmjet ushqimeve. Ato mbajnë veprimin e gjendrave mbiveshkore si tampon kundër tepricës së kortizolit Eliminoni nga dieta pulën, misrin, kikirikat, mund ti zëvendësoni me drithërat Anashkaloni nevojën për karbohidrate duke konsumuar 6 vakte te vogla

një efekt probiologjik pasi rrisin florën bakteriale në zorrë duke krijuar kështu një mbrojtje imunitare shumë të fortë.

Hani fasule, për ju përbën burimin më të rëndësishëm vegjetal me proteina.

Konsumoni shumë fruta dhe perime. Përdorni arra dhe fruta të thata. Për shëndetin e sistemit kardiovaskular janë një ilaç shumë i mirë.

Pini çaj jeshil për të forcuar sistemin tuaj imunitar. Konsumoni ushqime të pasura me vitaminë A si

karrotat, spinaqi, brokoli, për të stimuluar prodhimin e squfurit alkalin në zorrë.

Kosi, duhet përdorur 2-3 herë në javë. Prodhimet e fermentuara të sojës dhe salca e

sojës kryesisht janë thesare të vërteta për ju, janë antioksidues, përmirësojnë nivelin e thithjes se hekurit në organizëm. Vitamina B12 është tepër e rëndësishme për vegjetarianët e grupit tuaj.

E enjte, 26 prill 2012

WWW.SHQIPTARJA.COM

Dietologji

SUPLEMENTI MJEKESOR

LMEDICU

KONSUMI i frutave dhe perimeve me ngjyra të ndryshme sjell vitamina dhe minerale për organizmin tonë, thelbësore për shëndetin. Sa më shumë ngjyra , aq më e lartë sasia e lëndëve ushqyese.

Ju sjellim “ylberin” në pjatën tuaj

TE DHENAT Karakteristika të frutave dhe perimeve në varësi të ngjyrës së tyre

Frutat dhe perimet në varësi të ngjyrës

Ngjyra kafe Lëndët fitokimike: lignanet. Gjenden në farat e susamit, thekër dhe në drithëra të tjera. Përfitimet nga ushqimet me ngjyrë kafe Ndihmon funksionimin normal të lëkurës, duke përfshirë dhe flokët e thonjtë; shmang rrudhat e parakohshme. Redukton riskun e kancerit të kolonit. Ngjyra e kuqe

ARMINDA AVDULAJ

Lëndët fitokimike: likopeni, anticianinat,

flavonoidet, acidi oleik. Gjenden te domatja, manaferra, qitro e kuqe, shalqini, molla e kuqe, speci i kuq, qershitë, rrushi i kuq, dardhat e kuqe, shega dhe luleshtrydhet. Përfitimet nga ngjyra e kuqe përfshijnë: Ndihmon në parandalimin e kancerit të gjirit, prostatës dhe vezoreve, si dhe në parandalimin e sëmundjeve të zemrës. Lehtësim i simptomave premenstruale.

a vite tashmë që reko mandohet konsumi i pesë ose gjashtë racione frutash dhe/ose perimesh në ditë. Me një racion kuptojmë dy fruta të vogla, një të madhe ose një filxhan mesatar me fruta si rrushi apo qershitë. Me anë të konsumit të frutave dhe perimeve me ngjyra të ndryshme përftojmë vitamina dhe minerale për orga-

Ngjyra jeshile

Lëndët fitokimike: indole, polifenole, luteinë, beta-

sistosterol. Këto lëndë gjenden te brokoli, lakra, avokado, sallata (të gjitha llojet), bizelja, kivi, molla jeshile, rrushi jeshil, pjepri, dardha jeshile, asparagu, bathë, spinaqi, speci jeshil dhe kungulli. Përfitime nga ushqimet me ngjyrë jeshile: Reduktim i riskut për kancer të vezoreve, të gjirit dhe prostatës. Ruajtje e fortësisë së kockave dhe dhëmbëve si dhe ruajtje e të parit.

Lëndët fitokimike janë përgjegjëse për ngjyrën dhe shijen e bimëve. Këto lëndë përbëhen nga më tepër se 600 substanca kimike natyrale nizmin tonë, thelbësore për shëndetin. Sa më shumë ngjyra të përmbajnë pjatat tuaja, aq më e lartë do të jetë sasia e lëndëve ushqyese. Rëndësia e përfshirjes së frutave dhe perimeve në dietë qëndron në faktin se këto janë

ushqime të plota, të pasura me fibra, vitamina dhe enzima dhe me përparësi karshi ushqimeve të përpunuara pasi nuk përmbajnë substanca konservuese dhe produkte kimike artificiale. Nga e marrin ngjyrën

bimët? Lëndët fitokimike janë përgjegjëse për ngjyrën dhe shijen e bimëve. Këto lëndë përbëhen nga më tepër se 600 substanca kimike natyrale të cilat mund të ndahen në katër kategori.

Antioksidantë: shmangin dëmtimin e qelizave nga radikalet e lirat si dhe luftojnë problemet e zemrës. Lëndë dezintoksikuese: ndihmojnë trupin që të eliminojë lëndët toksike. Modulatorë hormonalë:

imitojnë veprimin e disa prej hormoneve të trupit. Ndihmojnë në rregullimin hormonal. Rregullatorë qelizorë: frenojnë ose kontrollojnë rritjen e qelizave “të padëshiruara” për organizmin.

Ushqimet “vjollcë”

Armët që ndihmojnë kundër plakjes L

ëndët fitokimike: antocianina, kercitina, reveratroli, përbërje fenolike. Këto lëndë gjenden te rrushi, patëllxhani, manaferra, qepa vjollcë, panxhari, kumbulla, fiqtë, rrushi i thatë dhe lakra ma ngjyrë. Përfitimet nga ushqimet me ngjyrë vjollcë: Të pasura me minerale, ulje e kolesterolit dhe mbrojtje kundrejt sëmundjeve të zemrës. Rregullim i presionit arterial dhe parandalim i plakjes qelizore, antioksidantë të përkryer që ndihmojnë në luftimin kundër plakjes. Mbrojtje karshi disa lloje kanceri dhe ndihmon kujtesën si dhe funksionimin e mirë të rrugëve urinare. Rrushi Për 100 gram përmban vetëm 77 kilokalori. Ndihmon në tretje dhe ka efekte laksative. Përmban kali-

NGJYRA E BARDHË Lëndët fitokimike: përbërje sulfuroze, ajoenë. Këto lendë gjenden te qepa, hudhra, preshi, bananja, dardha, hurmat e Arabisë, lulelakra, xhenxhefili, kërpudha, rrepa e bardhë, misri. Përfitimi nga ushqimet me ngjyrë të bardhë Nxitje e prodhimit të enzimave që eliminojnë lëndët kancerogjene, përforcim i përgjigjes kundër infeksioneve bakteriale, ulje e presionit arterial dhe kolesterolit dhe reduktim i formimit të pllakave aterosklerotike brenda arterieve. um.

Qepa

ngjyrë vjollcë Antioksiduese e fuqishme. Stimulon prodhimin e rruazave të bardha të gjakut. Manaferra Përmban vitaminë C, E dhe kalium. Ndihmon në procesin e cikatrizimit, frenon mutacio-

net qelizore dhe ndihmon në rigjenerimin e lëkurës. E pasur me fibra. Panxhari Ka veti antioksiduese dhe përmban acid folik. Një gotë me lëng panxhari çdo ditë ndihmon në rastet me probleme hepatike ose renale. I kombinuar me karrotën dhe selinonë ka veti kurative.

Patëllxhani Ka veti antioksiduese, ndihmon në eliminimin e substancave të dëmshme për organizmin. Ka veti diuretike dhe laksative. Kumbullat e zeza Rekomandohen në rastet e konstipacionit për efektet e saj laksative.

NGJYRA E VERDHË DHE PORTOKALLI Lëndët fitokimike: beta-karoteni, kercitina, luteina, zeaksantina, limoneni. Këto lëndë takohen te karrota, papaja, pjepri, speci i verdhë, misri, portokalli, pjeshka, limoni, mandarina, qitro, patatja dhe mango. Përfitimet nga ushqimet me ngjyrat portokalli dhe e verdhë

Ulje e nivelit të

kolesterolit, mbrojtje kundrejt kancerit dhe sëmundjeve të zemrës.

Përforcim i sistemit

imunologjik, reduktim i rrezikut për kataraktë dhe degjenerim makular në sy.

Veprim

antioksidant.

Grup i pasur me vitaminë C.

SUPLEMENTI MJEKESOR

E enjte, 26 prill 2012

WWW.SHQIPTARJA.COM

LMEDICU

Ju merren mendtë?

SËMUNDJA MENIERE karakterizohet nga kjo triadë simptomash: episode të vertigos, zhurmë në vesh (tinitus) dhe humbje të dëgjimit

Kur bota rrotullohet përreth jush... Shkaku më i shpeshtë, inflamacioni i veshit KUJDES

JOHANA VRUHO

Kur duhet të kërkoni ndihmë

ëse iu duket sikur am bjenti përreth po lëviz ose po rrotullohet, ose e kundërta ju rreth ambjentit, atëherë ka shumë mundësi të keni vertigo. Kjo është një simptomë që shkaktohet thuajse

do shenjë apo sim ptomë e vertigos justifikon vlerësimin e mjekut. Pjesa më e madhe e rasteve janë të padëmshme dhe mund të trajtohen lehtësisht me barna. Konsultohuni me mjekun për cdo shenjë dhe simptomë të re për të përjashtuar shkaqet serioze që mund të kërcënojnë jetën tuaj.

Shkak tjetër është inflamacioni i veshit të brendshëm, i njohur ndryshe si labirintiti. Karakterizohet nga fillimi i papritur i vertigos dhe mund të shoqërohet me humbje të dëgjimit gjithmonë nga probleme të trurit dhe veshit të brendshëm. Nuk duhet ngatërruar me atë që në terminologjinë anglosaksone quhet ´´dizziness´´ (marramendje) e që pershkruhet si një iluzion i lëvizjes. Ky i fundit mund të jetë tregues i problemeve të natyrave të ndryshme, si për shembull: çrregullime kardiovaskulare, kriza paniku, frika nga lartësitë, dhimbje qafe. Nga se mund të shkaktohet? Vertigo beninje paroksizmale e pozicionit është forma më e shpeshtë e vertigos. Ajo karakterizohet nga ndjesia e lëvizjes, e inicuar kjo nga lëvizje të papritura të kokës apo lëvizje të kokës në një drejtim të caktuar. Nuk ka nevojë për medikamente, mjaftojnë disa manovra të thjeshta të kryera nga mjeku specialist. Ndonjëherë mund të ketë kriza vertiginoze të cilat vështirësojnë qëndrimin në këmbë, me diskomfort, nauze dhe të vjella. Kjo gjëndje mund të zgjasë disa ditë. Shkak tjetër është inflamacioni i veshit të brendshëm, i njohur ndryshe si labirintiti ose neuriti vestibular. Karakterizohet nga fillimi i papritur i vertigos dhe mund të shoqërohet me humbje të dëgjimit. Shkaku më i shpeshtë është një infeksion viral ose bakterial i veshit të brendshëm.

Sëmundja Meniere që karakterizohet nga kjo triadë simptomash: episode të vertigos, zhurmë në vesh (tinitus) dhe humbje të dëgjimit. Vertigo mund të shfaqet në individë që ankojnë për dhimbje koke, me kriza që nëse nuk kurohen mund të zgjasin disa orë. Shoqërohen me nauze e të vjella. Pacienti nuk duron dot zhurmat, dritën, aromat. Neuroma akustike është një variant i tumorit të indit nervor që mund të shkaktojë vertigo. Simptomat përfshijnë

vertigo, zhurmë në vesh vetëm në njerën anë si dhe humbje të dëgjimit. Vertigo mund të shkaktohet edhe nga ulja e fluksit të gjakut në bazën e trurit. Hemorragjia cerebelare karakterizohet nga vertigo, dhimbje koke, vështirësi në ecje dhe paaftësi për të parë në drejtim të anës nga ku rrjedh gjak. Si rezultat, sytë e pacientit fiksohen nga ana e sëmurë. Ecja është gjithashtu e dëmtuar. Trauma të kokës dhe dëmtime të qafës mund të shkak-

tojnë vertigo. Kjo zakonisht kalon vetë. Migrena, formë e rëndë e dhimbjes së kokës mund të shkaktojë gjithashtu vertigo. Vertigo zakonisht pasohet nga dhimbja e kokës. Ka shpesh histori të mëparshme të episodeve të ngjashme, por janë probleme që nuk zgjasin. Komplikacionet e diabetit mund të shkaktojnë arterosklerozë. Dëmtimi i arteries shpie në pakësimin e fluksit të gjakut në tru duke shkaktuar simptomat e vertigos.

SHENJA DHE SIMPTOMA

Dhimbje koke Vështirësi në të folur dhe dëgjim Lëvizje jonormale e syve Temperaturë më shumë se 38ºC Të vjella që nuk pushojnë Ju bie të fikët Vështirësi për të ecur Vetëdije e alteruar Veç këtyre ju duhet të kërkoni ndihmë menjëherë nëse keni vertigo që zgjat për disa minuta ose më shume dhe nëse :

Jeni i moshuar Keni histori të mëparshme për insult Keni faktorë risku për insult si: presion i lartë i gjakut, diabet, jeni duhanpirës .

Mjekimi i vertigos

Trajtimi është në varësi të diagnozës V

ertigo trajtohet me medika mente që merren nga goja, intravenë ose që vendosen në lëkurë (adezivë). Format e veçanta të vertigos që mund të kërkojnë trajtim shtesë janë: Infeksioni bakterial i veshit të brendshëm kërkon trajtim me antibiotikë. Sëmundja Meniere, vec trajtimit simptomatik mund të kërkojë uljen e sasisë së kripës në dietë si dhe mjekim me diuretikë. Rehabilitimi vestibular: Rehabilitimi vestibular është një terapi e re që i lejon mjekut specialist otorinolaringolog të trajtojë ata pacientë që kanë probleme kronike me humb-

OBJEKTIVAT E REHABILITIMIT

Të përmirësojë mprehtësinë e pamjes gjatë lëvizjeve të shpejta të kokës.

Të përmirësojë ekuilibrin e

pacientit, ecjen dhe kryerjen e ushtrimeve dinamike.

Të përmirësojë gjëndjen e jen e ekuilibrit. Eshtë një terapi funksionale, objektivi i së cilës është të rikthejë funksionin e dëmtuar dhe jo të shërojë sëmundjen. Kjo pasi nuk është në gjëndje të ndërhyjë në mekanizmat fizpatologjikë dhe agjentët shkaktarë. Rehabilitimi

përgjithshme fizike.

Të pakësojë handikapin dhe paaftësinë nga prishja e ekuilibrit.

Të përmirësojë cilësinë e jetës.

vestibular përfshin kombinime ushtrimesh të ndryshme. Ato konsistojnë në lëvizje të kokës dhe syve në pozicionin ulur dhe në këmbë. Pacientët gjithashtu mund t’i realizojnë këto edhe në shtëpi pasi të jenë udhëzuar nga mjeku. Sipas një studimi të Akademisë Amerikane të Neurologjisë ata që vuajnë nga vertigo mund të lehtësohen edhe nëse i kryejnë këto manovra në kushtet e shtëpisë. Studimi përfshiu 70 persona të cilët kishin patur vertigo prej mesatarisht 8 javësh. Gjysma e këtyre performuan manovrën në fjalë, e njohur si manovra Epley. Pas një jave u vu re se 90 % e tyre nuk kishin më simptoma.

E enjte, 26 prill 2012

WWW.SHQIPTARJA.COM

Okulisti për fëmijët DEA QIRJAQI

mbliopi nënkupton zh villimin jo të plotë të shikimit në njërin sy gjatë fëmijërisë. Njihet edhe si “syri dembel”. Zakonisht, korrigjohet nëse trajtohet herët. Trajtimi i vonshëm bën që problemi i shikimit të mbetet permanent. Strabizmi është nga shkaqet më të zakonshme të ambliopisë. Trajtimi konsiston në përdorimin e syrit ambliopik (dembel) duke bllokuar pamjen e syrit tjetër. Çfarë është ambliopia? Ambliopia është një gjëndje e dobësimit të shikimit të njërit sy nga mospërdorimi i tij në femijëerinë e hershme. Në shumicën e rasteve, preket vetëm njëri nga sytë, por mund të ndodhë që të afektohen të dy. Shpesh quhet syri dembel. Humbja vizive në ambliopi nuk mund të korrigjohet nga vendosja e syzeve. Si zhvillohen rrugët vizive? I porsalinduri mund të shohë. Megjithatë, me rritjen e tyre, rrugët vizive vazhdojnë zhvillimin nga syri në tru. Truri mëson si të interpretojë sinjalet vizive që vijnë ky sytë. Zhvillimi viziv vazhdon deri në moshën 7-8 vjeç. Më pas, rrugët e shikimit dhe pjesët e trurit të përfshira në shikim formohen plotësisht dhe nuk mund të ndryshojnë. Nëse, për ndonjë arsye, një fëmijë nuk mund të përdor njërin ose të dy sytë normalisht, atëherë shikimi nuk zhvillohet plotësisht. Kjo rezulton në shikim të varfër të quajtur ambliopia. Ambiopia zhvillohet për çfarëdo arsye që mund të prek syrin. Në fakt, ambliopia është një problem i zhvillimit të trurit sesa i vetë syrit brënda. Çfarë çrregullimesh mund të shkaktojnë ambliopi? Janë disa shkaqet që shkaktojnë ambliopi. Tre më kryesoret janë: Strabizmi (strabismus) Strabizmi është gjëndja ku sytë nuk shohin në të njëjtin drejtim. Kur një sy shikon drejt, syri tjetër rrotullohet nga brënda, nga jashtë, lart ose poshtë. Meqë sytë nuk janë të drejtë (në një drejtim) ata fokusohen në objektiva të ndryshme. Truri injoron sinjalet nga njëri sy, për të evituar shikimin e dyfishtë. Kjo do të thotë që vetëm njëri sy përdoret për t’u fokusuar tek objektet. Rastet më të shumëta të strabizmit ndodhin në fëmijërinë e hershme – koha kritike kur truri mëson të shohë. Në disa raste të strabizmit,

SUPLEMENTI MJEKESOR

LMEDICU

I PORSALINDURI mund të shohë. Megjithatë, me rritjen e tij, rrugët vizive vazhdojnë zhvillimin nga syri në tru. Truri mëson si të interpretojë sinjalet vizive që vijnë nga sytë

“Syri dembel’’ duhet kuruar në kohë Trajtimi i suksesshëm para moshës 6-7 vjeç

e qartë mund të çojë në ambliopi duke qenë se truri nuk zhvillon rruget e shikimit. Kjo njihet si ambliopi nga mungesa e stimulit. Përshembull, katarakti në retinën e syrit ose një korne e cikatrizuar lejon Trajtimi i vonshëm bën që problemi i shikimit nuk dritën të të mbetet permanent. Strabizmi është nga bjerë në shkaqet më të zakonshme të ambliopisë fundin e syrit. Prandaj, është e ai që fokusohet, bëhet domi- rëndësishme që katarakti të hiqet sa më shpejt të jetë e nant. mundur. Edhe një qepallë e Çrregullime të tjera që rënë mund të shkaktojë ambliopi nëse mbulon konprishin pamjen e qartë Çdo çrregullim tjetër gjatë siderueshëm syrin aq sa të fëmijërisë që ndalon vizionin pengojë shikimin e plotë. vizioni në secilin sy është normal. Në këto raste, syri që është mësuar të fokusohet ndryshon herë pas here. Për pasojë, rrugët vizuale zhvillohen nga të dy sytë. Gjithsesi, njëri sy,

Sa e shpeshtë është ambliopia? Rreth 1 në 25 fëmijë zhvillojnë ambliopi në nivele të ndryshme. Ambliopia është patologjia që trajtohet më shpesh nga okulistët e fëmijëve. Pse është e rëndësishme ambliopia? Nëqsoftëse keni ambliopi permanente, ju nuk shihni mirë nga njëri sy edhe pse nuk keni probleme nga tjetri. Edhe me ambliopi të lehtë, syri ka vështirësi në perceptimin e thellësisë (nuk shikon qartë të tre dimensionet). Nuk mund të kryeni disa punë nëse keni shikim të pamjaftueshëm në njërin sy. Gjith-

ashtu, kur keni vetëm një sy të shëndoshë, rrezikoni të keni probleme nëse dëmtoni ose vrisni syrin e shëndoshë. Prandaj këshillohet gjithmonë trajtimi i patologjisë nëse e kap në kohë.Ambliopi nënkupton zhvillimin jo të plotë të shikimit në njërin sy gjatë fëmijërisë. Njihet edhe si “syri dembel”. Zakonisht, korrigjohet nëse trajtohet herët. Trajtimi i vonshëm bën që problemi i shikimit të mbetet permanent. Strabizmi është nga shkaqet më të zakonshme të ambliopisë. Trajtimi konsiston në përdorimin e syrit ambliopik (dembel) duke bllokuar pamjen e syrit tjetër. Çfarë është ambliopia? Ambliopia është një gjëndje e dobësimit të shikimit të njërit sy nga mospërdorimi i tij në femijëerinë e hershme. Në shumicën e rasteve, preket vetëm njëri nga sytë, por mund të ndodhë që të afektohen të dy. Shpesh quhet syri dembel. Humbja vizive në ambliopi nuk mund të korrigjohet nga vendosja e syzeve. Si zhvillohen rrugët vizive? I porsalinduri mund të shohë. Megjithatë, me rritjen e tyre, rrugët vizive vazhdojnë zhvillimin nga syri në tru. Tru-

ri mëson si të interpretojë sinjalet vizive që vijnë nga sytë. Zhvillimi viziv vazhdon deri në moshën 7-8 vjeç. Më pas, rrugët e shikimit dhe pjesët e trurit të përfshira në shikim formohen plotësisht dhe nuk mund të ndryshojnë. Nëse, për ndonjë arsye, një fëmijë nuk mund të përdor njërin ose të dy sytë normalisht, atëherë shikimi nuk zhvillohet plotësisht. Kjo rezulton në shikim të varfër të quajtur ambliopia. Ambiopia zhvillohet për çfarëdo arsye që mund të prek syrin. Në fakt, ambliopia është një problem i zhvillimit të trurit sesa i vetë syrit brënda. Çfarë çrregullimesh mund të shkaktojnë ambliopi? Janë disa shkaqet që shkaktojnë ambliopi. Tre më kryesoret janë: Strabizmi (strabismus) Strabizmi është gjëndja ku sytë nuk shohin në të njëjtin drejtim. Kur një sy shikon drejt, syri tjetër rrotullohet nga brënda, nga jashtë, lart ose poshtë. Meqë sytë nuk janë të drejtë (në një drejtim) ata fokusohen në objektiva të ndryshme. Truri injoron sinjalet nga njëri sy, për të evituar shikimin e dyfishtë. Kjo do të thotë që vetëm njëri sy përdoret për t’u fokusuar tek objektet. Rastet më të shumëta të strabizmit ndodhin në fëmijërinë e hershme – koha kritike kur truri mëson të shohë. Në disa raste të strabizmit, vizioni në secilin sy është normal. Në këto raste, syri që është mësuar të fokusohet ndryshon herë pas here. Për pasojë, rrugët vizuale zhvillohen nga të dy sytë. Gjithsesi, njëri sy, ai që fokusohet, bëhet dominant.

Korigjimi i çrregullimit

Alternativat e trajtimit të ambliopisë Korrektimi i çrregullimit të syrit të dëmtuar Gabimet e përthyerjes si miopia ose hipermetropia mund të korrigjohen me syze. Katarakti trajtohet me operim. Përmirësimi i shikimit pas vendosje së syzeve per refraktaritet kërrkon 4 – 6 muaj. Të bësh syrin e prekur të funksionojë Trajtimi kryesor i ambliopisë është kufizimi i përdorimit të syrit të shëndoshë. Për pasojë, kjo forcon syrin e afektuar të punojë. Nëse bëhet herët në fëmijëri, vizioni përmirësohet gradualisht, deri në një nivel normal. Trajtimi i ambliopisë realizohet me mbulimin e syrit të shëndoshë me një copë të butë, me anë ngjitëse që e lejon të fiksohet rreth syrit.

Mbulimi i syrit quhet edhe okluzion. Kohëzgjatja e trajtimit me okluzion varet nga mosha e fëmijës dhe nga graviteti i patologjisë. Ai vazhdon deri sa shikimi të normalizohet. Zakonisht duhet të bëni kontroll çdo 3 muaj. Nëse vizioni është

normal dhe i qëndrueshëm për 6 muaj, mund të ndaloni trajtimin. Nëse fëmija juaj ka kaluar katarakt, këshillohet që trajtimi të zgjas deri në moshën 7 vjeç. Por gjatë kohës se trajtimit duhet të bëhen periudha pushimi në mënyrë që syri tjetër të mos bëhet ambliopik nga mospërdorimi. Mesatarisht, okluzioni mbahet 2 deri ne 6 orë në ditë. Fëmija do të ndiqet zakonisht deri në moshën 8 vjeç për t’u siguruar që syri i trajtuar përdoret akoma dhe nuk do të kthehet ambliopik përsëri. Tjetër lloj trajtimi është edhe hedhja e pikave në sy ose përdorimi i syzeve. Pikat në sy përdoren për errësimin e shikimit në syrin e mirë, në vënd të okluzionit. Ato janë të dobishme kur fëmija refuzon të pengojë syrin. Pasi pikat janë hedhur në

sy shikimi erresohet, dhe rivjen gradualisht pas një farë kohe. Fëmijës mund t’ia hidhni pikat në sy ose për çdo ditë ose në fundjavë. Në fillim, mund ta keni të vështirë ta mbani fëmijën për t’i derdhur pikat në sy, por ambjentoheni me kalimin e kohës. Përdorimi i tyre është më estetik sesa vendosja e okluzionit. Këto pika zakonisht përmbajnë atropinë. Ajo mund të ketë efekte anësore si irritimi i syrit, skuqje të lëkurës, takikardi (rritje e ritmit të zemrës) dhe hiperaktivitet. Një tjetër alternativë është vendosja e syzeve që pengojnë shikimin nëpërmjet syrit të shëndoshë. Një lente e zyzeve pluhuroset në mënyrë që të mos shihet përmes saj. Natyrisht, ju duhet të bindni fëmijën që të mbaj syzet.