Almedicus

Guida sipas Shoqatës Amerikane të Kancerit

Abstinenca, sfida më e madhe kur lë duhanin

S

A

hpesh duhanpirësit thonë “Mos më thuaj pse duhet ta lë, më thuaj si ta bëj!”. Në fakt, nuk ka ndonjë mënyrë të duhur për të lënë duhanin...

Faqe 18-19

A

bstinenca nga nikotina ka 2 anë: atë fizike dhe atë mendore. Simptomat fizike janë të bezdisshme por jo kërcënuese për shëndetin...

Faqe 19

Botim zyrtar i Fakultetit të Mjekësisë, Universiteti i Tiranës Adresa: Fakulteti i Mjekësisë, Nr371, Cel: 069 63 46688, E-mail: suplementi@almedicus.org

S

SUPLEMENTI MJEKESOR

Nr.17

LMEDICU BOTIM I PËRJAVSHËM I GAZETËS SHQIPTARJA.COM

INTERVISTE/ ME MJEKEN ALERGOLOGE ETLEVA QIRKO

Gripi, më të prekur moshat pediatrike

Vaksina

G

ripi është një sëmundje mjaft ngjitëse. Infektueshmëria në fëmijët e shëndetshëm është 10-30% çdo vit.

Gripi përhapet nëpërmjet kontaktit person – person duke inhaluar (thithur me anë të hundës) pjesëzat virale në ajrin e infektuar pas kollës apo tështimave nga një person i infektuar ose kontakti direkt me sekrecionet e personit...

G

ripi është një sëmund je e sistemit të frymë marrjes e shkaktuar nga viruset e gripit ( tipi A, B dhe C). Tipi A lidhet me sëmundshmërinë më të rëndë. Gripi është një sëmundje ngjitëse dhe mund të variojë në shfaqjen e tij nga një gjendje e thjeshtë gripale, e mesme, deri në shumë të ashpër. Jo rrallë mund të çojë deri në vdekje. Disa kategori njerëzish si të moshuarit, të rinjtë apo fëmijët si dhe personat me sëmundje të veçanta, janë në rrezik të lartë për të bërë komplikime nga viruset e stinës. Mënyra më e mirë për të parandaluar gripin është të vaksinohesh çdo vit! Në vitin 2009, u shfaq një grup i ri i tipit A të viruseve, i quajtur H1N1. Ai u përhap në të gjithë botën duke shkaktuar...

Faqe 14-17

         

Drejtor: Taulant MUKA Kryeredaktore: Jana NANO Zv/Kryeredaktore: Fjorda KOROMANI Redaksia: Arminda Avdulaj Besiana Balla Blerta Dollaku Dea Qirjaqi Eralda Asllanaj Erklida Sula Isid Xhura

Faqe 16

Çfarë duhet të dini rreth vaksinimit

Udhëzime për prindërit, si të kujdeseni DEA QIRJAQI

E ENJTE 31.05.2012

Temperatura

      

Kledia Dimroci Mirald Gina Këshilli botues: Departamenti i Shëndetit Publik Enver ROSHI Shërbimi i Endrokrinologjisë, QSUT Agron YLLI Shërbimi i Urgjencës, QSUT Edmond ZAIMI Shërbimi i Nefrologjisë, QSUT Arjana STRAKOSHA Shërbimi i Reumatologjisë, QSUT Argjend TAFAJ Shërbimi i Alergologjisë, QSUT

      

Etleva QIRKO Shërbimi i Kardiologjisë, Spitali Ushtarak Gerta KOÇEKU Shërbimi i Neurologjisë, Spitali Ushtarak Fatos JAHO Shërbimi i Ortopedi-Traumatologjisë, Spitali Ushtarak Gjergj ÇAUSHI Shërbimi i Tokosikologjisë, Spitali Ushtarak Zyhni SULAJ Biokimi Klinike, QSUT Ndok MARKU Farmaci Leonard DEDJA

Faqe 20

Mjekët: “Jo barna nën 38.50C për fëmijët’’

S

ecili prej nesh ka kaluar një gjëndje jo të mirë shënde tësore të shoqëruar me të dridhura, ethe dhe një temperaturë më të lartë se zakonisht. Në fakt, temperaturë e lartë konsiderohet ajo mbi 38.5 gradë Celsius dhe mund të jetë një pasojë e infeksionit ose inflamacionit në organizëm. Gjithsesi, edhe faktorë të tjerë mund ta shkaktojnë rritje...

14

E enjte, 31 maj 2012

Intervista DEA QIRJAQI

G

ripi është një sëmund je e sistemit të frymë marrjes e shkaktuar nga viruset e gripit ( tipi A, B dhe C). Tipi A lidhet me sëmundshmërinë më të rëndë. Gripi është një sëmundje ngjitëse dhe mund të variojë në shfaqjen e tij nga një gjendje e thjeshtë gripale, e mesme, deri në shumë të ashpër. Jo rrallë mund të çojë deri në vdekje. Disa kategori njerëzish si të moshuarit, të rinjtë apo fëmijët si dhe personat me sëmundje të veçanta, janë në rrezik të lartë për të bërë komplikime nga viruset e stinës. Mënyra më e mirë për të parandaluar gripin është të vaksinohesh çdo vit! Në vitin 2009, u shfaq një grup i ri i tipit A të vi-

Çfarë e shkakton gripin?

Gripi shkaktohet nga tre lloj virusesh të quajtur të influencës (gripit). Tipi A dhe B janë përgjegjës për epideminë vjetore ndërsa tipi C shkakton infeksione sporadike. Tipi A ndahet më tej në disa nëntipe të ndryshme, bazuar mbi strukturën kimike të virusit.

Gripi është ngjitës. Virusi përhapet ose nëpërmjet spërklave të infektuara të pështymës në ajër (nga kola apo teshtima e një të sëmuri) ose kur kemi kontakt direkt më sekrecionet e personit të infektuar (psh nga puthja, përdorimi i të njëjtës shami, lugës apo pirunit).

Cilat janë simptomat e gripit?

S

SUPLEMENTI MJEKESOR

LMEDICU

FLET Dr.Etleva QIRKO, mjeke pranë Shërbimit të Alergologjisë, Qendra Spitalore ‘’Nënë Tereza’’

Gripi, më të prekurit fëmijët e moshave parashkollore Cili është ndryshimi midis të ftohurës dhe gripit SIPAS OBSH

 Gripi është një infeksion akut viral që shpërndahet me lehtësi nga njeriu tek njeriu

 Gripi qarkullon në mbarë botën dhe mund të prekë çdo njeri në çdo moshë

 Gripi shkakton epidemik gjatë vitit me kulme gjatë dimrit  Gripi është një problem serioz për shëndetin publik që shkakton sëmundje të rënda dhe vdekje për popullatën me risk të lartë

 Epidemia ka impakt ekonomik nëpërmjet humbjes së

Sezoni i gripit fillon çdo vit kryesisht në fund të vjeshtës dhe në fillim të dimrit dhe ka shtrirje të gjerë ruseve, i quajtur H1N1. Ai u përhap në të gjithë botën duke shkaktuar pandeminë e pare të gripit pas 40 vjetësh. Përgjatë sezonit të gripit për vitin 2010-2011, pritet që ky virus të jetë shkaktar, sëbashku me viruset e tjerë, i sëmundshmërisë edhe për këtë vit. Vaksina e prodhuar do të ndihmojë në mbrojtjen ndaj virusit të vjetshëm H1N1, por edhe të dy viruseve të tjerë të vitit.

Sezoni i gripit fillon çdo vit kryesisht në fund të vjeshtës dhe në fillim të dimrit dhe ka shtrirje të gjerë. Kohëzgjatja e gripit në hemisferën veriore zgjat nga Nëntori në Mars.

A

WWW.SHQIPTARJA.COM

produktivitetit të forcave të punës dhe shërbimeve mjekësore

 Rruga më efektive për të parandaluar infeksionin është vaksinimi

Simptomat mund të shfaqen dy deri në tre ditë pas marrjes së virusit. Gripi më pas vjen menjëherë dhe sulmon pjesën e sipërme të sistemit të frymëmarrjes.  Simptomat klasike përfshijnë temperaturë të lartë (40°C), të dridhura, dhimbje muskulare, dhimbje koke, dhimbje fyti, kollë të thatë dhe dobësi. Këto simptoma zakonisht zgjasin 3-4 ditë ndërsa kola dhe dobësia mund të vazhdojnë edhe për një apo dy javë pas temperaturës.  Në fëmijë, influence

shfaqet me tipikisht si gripi, por mund të duket edhe si një infeksion i rrugëve respiratore, bronkit apo pneumoni.

Dhimbjet e barkut, të vjellat dhe diarrea vërehen më shpesh, por të vjellat janë më sinjifikante se diarrea. Temperatura është e lartë dhe fëmija është lehtësisht i irritueshëm.  Në foshnje, gripi shpesh kalon pa u vënë re sepse shenjat dhe simptomat janë jo specifike kështu që mund të ngatërrohet me një infeksion bakterial. Influenca në foshnje më pak se 6 muaj haset

pak, ndërkohë që simptomat janë letargji, ushqyerje e pakët dhe qarkullim i ngadaltë i gjakut.

Cili është ndryshimi midis të ftohurës dhe gripit?

Gripi dhe të ftohurit janë të dyja sëmundje të traktit respirator, por që shkaktohen nga viruse të ndryshme.

Meqënëse këto dy sëmundje kanë simptoma të ngjashme, është shumë e vështirë për të përcaktuar shkakun. Në përgjithësi, gripi është më i rëndë sesa një e ftohur e zakonshme. Simptomat si temperatura, dhimbjet e trupit, lodhja e përgjithshme dhe kolla e thatë janë më shumë intense. E ftohura ështe më e lehtë se gripi dhe shoqërohet në më të shumtën e rasteve me rrufë. Ajo nuk çon në komplikime serioze të shëndetit si pneumoni, infeksione bakteriale apo shtrim në spital.

Si përhapet gripi?

Shumë ekspertë thonë se virusi i gripit përhapet nëpërmjet spërklave kur persona të infektuar flasin, kolliten ose teshtijnë. Këto spërkla mund të arrijnë në gojën ose hundën e njerëzve të tjerë që qëndrojnë afër këtyre të sëmurëve. Më rrallë ndodh që njeriu pas kontaktit direkt me një sipërfaqe ose object që ka virusin, të marrë infeksionin nëpërmjet

SIMPTOMAT

 Temperaturë me të dridhura

 Kollë  Dhimbje fyti  Dhimbje muskulare  Dhimbje koke  Lodhje, dobësi  Të vjella, diarre (më e shpeshtë tek fëmijët)

 Është me rëndësi të theksohet se jo çdokush që ka grip mund të ketë temperaturë.

prekjes së gojës, hundës ose syrit me dorën e tij.

Cila është periudha e infektimit?

Kjo periudhë është e variueshme. Ju mund të infektoni njerëzit përreth jush edhe në kohën kur akoma nuk e dini që jeni bartës të virusit apo gjatë periudhës që jeni të sëmurë. Shumë adultë të shëndetshëm mund të jenë burim infeksioni një ditë para se simptomat të jenë shfaqur

apo edhe deri në 5-7 ditë pasi janë sëmurë. Për të tjerë, kryesisht fëmijët dhe personat me sistem imunitar të dobësuar, kjo periudhë mund të zgjasë akoma më shumë.

Nëse kam kaluar gripin vitin e kaluar, a jam i imunizuar (mbrojtur) këtë vit?

Zakonisht një person i infektuar me virusin e gripit një vit më pare do të mbartë një imunitet ndaj të gjithë virusëve të ngjashëm me këtë të fundit të cilët mund të persistojnë për një apo më shumë vjet. Për shembull, nëse dikush u infektua me gripin e derrit në pandeminë e vitit 2009-2010, ai me siguri ka krijuar një mbrojtje të mirë ndaj viruseve të ngjashëm në sezonin e vitit 2010-2011. Shkalla e mbrojtjes varion nga shëndeti që gëzon individi. Të rinjtë dhe personat e shëndetshëm të cilët kanë një system imunitar normal kanë më shumë shanse të kenë fituar imunitet ndaj një virusi të marrë një vit më parë. Është e rëndësishme të kuptohet që viruset janë në ndryshim të vazhdueshëm.

Kjo bën që organizmi ynë t’i përballojë me më shumë vështirësi këto lloj kolonish të reja. Ka tipe të ndryshme virusesh të gripit dhe po brenda këtyre llojeve ka nënkategori të tjera. Kjo bën që jo domososhmërisht i njëtjti tip virusi të qarkullojë çdo vit.

A

S

SUPLEMENTI MJEKESOR

E enjte, 31 maj 2012

WWW.SHQIPTARJA.COM

LMEDICU

Këshilla

GRIPI paraqitet shumë më i rrezikshëm se një e ftohur e zakonshme tek fëmijët. Ata kërkojnë një vëmendje të veçantë nga kujdesi shëndetësor sidomos para moshës 5 vjeçare

ptomat e gripit duke përfshirë temperature apo kollë, konsultohuni menjëherë me mjekun tuaj dhe sigurohuni që fëmija juaj të pushojë sa më shumë dhe të konsumojë masivisht lëngje.

Nëse fëmija juaj është më i vogël se 2 deri në 5 vjeç dhe paraqet probleme të tjera shëndetësore të shoqëruara me simptomat e gripit, ai mund të jetë lehtësisht më i predispozuar për të bërë komplikacione të gripit. Pyesni mjekun nëse fëmija juaj duhet të bëjë ekzaminime të tjera.

ERALDA ASLLANAJ Si mund ta mbroj fëmijën tim nga gripi?

Për t’u mbrojtur nga gripi kryesore është të vaksinoheni ju dhe fëmija juaj.Vaksinimi rekomandohet për fëmijët mbi 6 muajsh, megjithëse të gjithë duhet të bëjnë vaksinën e gripit në çdo sezon. Kjo është veçanërisht e rëndësishme për fëmijët e vegjël dhe ata që vuajnë nga sëmundje të tjera.

Gjithashtu duhet të vaksinohen edhe të rriturit që kujdesen për këta fëmijë.

Rekomandohet që të gjitha nënat shtatzëna të vaksinohen ende pa lindur . Kërkimet tregojnë që një parapërgatitje e tillë mbron si nënën ashtu edhe fëmijën edhe disa muaj pasi ka ardhur në jetë. Çdo vit prodhohet një vaksinë e re gripi për të mbrojtur kundër tri viruseve që sipas kërkimeve, do të kenë probabilitet më të madh të shkaktojnë sëmundje sezonin e ardhshëm të gripit.

Rreziku i gripit tek fëmijët Gripi paraqitet shumë më i rrezikshëm se një e ftohur e zakonshme tek fëmijët. Ata kërkojnë një vëmendje të veçantë nga kujdesi shëndetësor sidomos para moshës 5 vjeçare. Çdo vit shumë fëmijë të kësaj moshe shtrohen në spital për shkak të komplikimeve të ndryshme të gripit.

Gjendjet më të rënda i gjejmë tek fëmijët më të vegjël se dy vjeç. Gjithashtu , fëmijët me sëmundje bashkëshoqëruese si astma apo diabeti janë në risk të lartë për të zhvilluar komplikacione të mëtejshme të gripit.

Kur duhen vaksinuar fëmijët ?

Vaksinimi i fëmijëve duhet bërë sa më shpejt të jetë e mundur duke përfshirë muajt Dhjetor, Janar e në vazhdim.

Pavarsisht se kulmi i përhapjes së gripit mund të rezultojë në Tetor, aktiviteti më i theksuar i virozave kulmon në Janar e më tutje.

Meqënëse viruset e gripit ndryshojnë po çdo vit, vaksina gjithashtu ndryshon çdo vit. Pra, edhe nëse ju apo fëmija juaj keni bërë vaksinën e gripit vitin që kaloi është shumë e rëndësishme mbroheni nga gripi stinor edhe këtë vit! Çfarë barnash duhet të përdorim kundër gripit?

Mund të përdoren barnat antivirale. Ato përmirësojnë shpejt gjendjen dhe mund të parandalojnë komplikacione serioze si pneumonia, e cila

15

Mbroni fëmijën tuaj nga gripi stinor Udhëzime për prindërit dhe kujdesjen ganizma të dëmshëm.  Të mbajë përpara një shami kur kollitet apo tështin.

Më pas ta hedh atë në kosh.  Mësojini fëmijës tuaj të qëndrojë larg njerëzve që janë të sëmurë.  Mësoji të lajë shpesh duart me ujë dhe sapun. Nëse nuk u gjendet, mësoji të për-

KUSH RREZIKOHET NGA KOMPLIKACIONET E GRIPIT?

 Fëmijët më të vegjël se 5 vjeç, sidomos ata nën moshën 2 vjeçare

 Të moshuar mbi 65 vjeç  Gratë shtatzëna Persona me gjëndje shëndetësore si më poshtë:

 Astmatikë

Fëmija juaj duhet të qëndrojë në shtëpi.

Pushimi është shumë i rëndësishëm në trajtim

 Me probleme neurologjike (që përfshijnë

çrregullime të trurit, dëmtime të shtyllës kurrizore, të nervave periferike, paraliza muskulare, epilepsi, atake kardiake, prapambetje mendore, distrofi muskulare)

 Sëmundje kronike të mushkërive (Fibroza cistike)  Sëmundje të zemrës (sëmundje të lindura,

infarkte dhe sëmundje të tjera të arterieve koronare)

 Sëmundje të gjakut (drepanocitoza, talasemia)  Sëmundje endokrine (Diabeti i sheqerit )  Sëmundje të veshkave dhe të mëlçisë  Sistem imunitar i dobësuar nga patologji apo

trajtime të ndryshme medikamentoze (psh. njerëzit me HIV/

 AIDS, kancer)  Të rinjtë nën 19 vjeç që mjekohen me aspirinë për një kohë të gjatë

mund ta çojë të sëmurin në spital madje të shkaktojë edhe vdekje. Këto barna nuk janë

antibiotikë, siç ngatërrohet shpesh. Ato jepen me rekomandimin e mjekut.

Medikamentet anti-virale japin një efekt më të mire kur merren dy ditët e para të sëmundjes. Në personat të cilët janë të sëmurë rëndë (psh ata që janë të shtruar në spital ) ose ata që kanë risk më të lartë për të pasur komplikacione të gripit është shumë e rëndësishme të nisin shpejt trajtimin me këto barna.

Fëmijët dhe gratë shtatzëna , nën mbikqyrjen e mjekut specialist, mund të përdorin këto barna.

dorë një pastrues duarsh me përmbajtje alkooli.  Mësoji të shmangë prekjen e syve, hundës dhe gojës pasi mikroorganizmat  përhapen në këtë mënyrë.  Nëse dikush në shtëpinë tuaj është i sëmurë,mundohuni që fëmija juaj të ketë kontakte të kufizuara me këtë të fundit.  Hidhni gjithmonë në kosh shamitë dhe facoletat e përdorura nga personi i sëmurë në shtëpi.

Cilat janë disa nga masat që duhet të marrë për të mbrojtur fëmijën tim kundër gripit?

Përveç vaksinimit, ju duhet të edukoni çdo ditë fëmijën tuaj për të mbajtur një higjienë të pasur me qëllimi parandalimin e infektimit me mikroor-

Çfarë duhet të bëj nëse fëmija im sëmuret?

Flisni me mjekun tuaj nëse jeni të shqetësuar për sëmundjen e fëmijës tuaj.

Nëse fëmija juaj është 5 vjeç ose më i madh si dhe nuk paraqet probleme të tjera shëndetësore, por shfaq sim-

Çfarë duhet të bëjë nëse fëmija im duket shumë i sëmurë?

Edhe fëmijët të cilët kanë qënë gjithmonë të shëndetshëm ose ata që e kanë kaluar gripin njëherë mund t’u rikthehet në një formë të re më të rëndë. Drejtohuni menjëherë tek mjeku nëse fëmija juaj paraqet shenjat e mëposhtme:  Frymëmarrje e shpejtë ose me probleme  Lëkurë me ngjyrë gri ose blu  Nuk merr lëngje të mjaftueshme (nuk shkon shpesh në tualet ose nuk urinon normalisht)  Ka të vjella të shpeshta që zgjasin  Nuk zgjohen dot nga gjumi ose nuk reagojnë  Fëmija është shumë i shqetësuar ose i irrituar.  Ai nuk qetësohet edhe nëse ju përpiqeni ta mbani në krah  Shenjat e gripit përmirësohen për pak kohë dhe më pas rikthehen me temperaturë dhe kollë të përkeqësuar  Ka probleme të tjera shëndetësore (si sëmundje zemre ose të mushkërive, diabet apo astmë)që shoqërohen me shenjat e gripit përfshirë kollën apo temperaturën.

A mund fëmija im të shkojë në shkollë apo të kryejë aktivitete të tjera nëse është i sëmurë?

Jo, fëmija juaj duhet të qëndrojë në shtëpi. Pushimi është shumë i rëndësishëm në trajtimin e gripit. Qëndrimi në shtëpi derisa gjendja e tij shëndetësore të përmirësohet ndihmon edhe në parandalimin e infektimit të fëmijëve të tjerë në ambjente sociale si kopësht apo shkollë.

Kur mund të shkojë fëmija im në shkollë pasi ka kaluar gripin?

Mbajeni fëmijën tuaj në shtëpi për të paktën 24 orë pasi temperatura është kthyer në vlera normale. Konsiderohet temperature jo normale ajo mbi 37.8°C

16

E enjte, 31 maj 2012

WWW.SHQIPTARJA.COM

Mjekimi

Qëllimi i trajtimit, lehtësimi i simptomave TAULANT MUKA

Sa zgjat gripi?

Gripi zakonisht zgjat 3-4 ditë, por simptomat mund të përsistojnë deri në 2 javë.

Kolla dhe dobësia mund të zgjasin 1-2 javë. Fëmijët nuk është nevoja të qëndrojnë në shtëpi apo larg shkollës ose qendrave ditore për shkak të kollës.

S

SUPLEMENTI MJEKESOR

LMEDICU

EFIKASITETI i vaksinës varet nga mosha, gjendja immune e personit që merr vaksinën si dhe nga shkalla e ngjashmërisë midis viruseve në vaksinë dhe atyre në qarkullim

Çfarë duhet të dimë rreth vaksinimit A është gripi ngjitës dhe si përhapet ai?

Po. Gripi është një sëmundje mjaft ngjitëse. Infektueshmëria në fëmijët e shëndetshëm është 10-30% çdo vit. Gripi përhapet nëpërmjet kontaktit person – person duke inhaluar (thithur me anë të hundës) pjesëzat virale në ajrin e infektuar pas kollës apo tështimave nga një person i infektuar ose kontakti direkt me sekrecionet e personit të infektuar duke ndarë objekte të përbashkëta si lugë, pjata, shaminë e dorës apo puthje. Gjithashtu përhapet me anë të objekteve të kontaminuara me sekrecionet e personit të infektuar si bravat e derës etj. Fëmija duhet të qëndrojë në shtëpi, larg nga shkolla apo qendrat e qëndrimit ditor për aq kohë sa ai ka simptoma. Fëmija rikthehet kur simptomat janë larguar dhe fëmija është 24 orë pa temperature apo kur fëmija ndjehet mirë.

A

SI DHE KUR DUHET TË VAKSINOHEMI

 Vaksinimi rutinë ndaj gripit rekomandohet për të gjithë personat e moshës 6 muajsh dhe më të mëdhenj.

 Vaksina përdoret për kontrollin e shpërthimeve në popullatë.

 Vaksinimi çdo vit është strategjia më efektive në parandalimin e gripit.

 Vaksinimi është benefit jo vetëm për grupet në

risk të cilët zhvillojnë ndërlikime të lidhura me gripin.

Vaksinimi vetëm i grupeve në risk nuk do kishte vlerë pa vaksinuar edhe ata që jane në kontakt me ta.

 Rekomandohet vaksinim rutinë çdo vit me

vaksinën e gripit pasi gripi shoqërohet me sëmundshmëri dhe vdekshmëri të konsiderueshme te fëmijët, shoqërohet me një numër të madh vizitash te mjeku pediatër, shtrimesh në spital dhe një numër të madh komplikacionesh dhe rrallë me vdekje.

 Vaksina mund të ndihmojë të luftojë disa, por jo të gjitha infeksionet e gripit.

 Vaksinimi i grupeve në risk është mënyra më e mirë për të parandaluar sëmundje të rënda të shkaktuar nga virusi i influencës.Vaksina siguron mbrojtje 60-90%

 Vaksinimi është mjaft i rëndësishëm në njerëzit në risk të lartë dhe në njerëzit që jetojnë me këtë person.

 Nëse një person ka kancer, astmë, diabet, anemi, sëmundje kronike të zemrës, pulmonit, veshkave, sistemit nervor, ai është në risk. Infektimi me grip mund të jetë mjaft i dëmshëm për shëndetin e tyre.

SI ADMINISTROHET VAKSINA ?

 Në fëmijë të rritur – në muskulin e krahut  Në foshnje dhe fëmijë të vegjël - në muskulin e kofshës

 Administrohet gjatë sezonit të dimrit.  Rekomandohet për fëmijë më të mëdhenj se 6 muaj

 Fëmijë më të mëdhenj se 9 vjeç  Vaksinim për here të parë: 2 doza të ndara nga 1 muaj, fëmijë të tjerë dhë adultë 1 dozëf

Si diagnostikohet gripi?

Diagnoza zakonisht vendoset me anë të të dhënave klinike dhe duke marrë parasysh edhe stinën kur shfaqen simptomat. Ekzaminimet nuk duhen për të vendosur diagnozën, por për qëllime studimi dhe konsiston në ekzaminimin e sekrecioneve respiratore: fytit, sputum dhe zbulimin e antigjeneve viral dhe në matjen e titrit të antikorpeve specifike.

 Rekomandohet vaksinim çdo vit sepse imuniteti

Si trajtohet gripi?

Qëllimi i trajtimit është lehtësimi i simptomave me anë të medikamenteve. Gripi nuk trajtohet me antibiotikë. Marrja dhe përdorimi i medikamenteve do të behet sipas

 Mund të administrohet me vaksina të tjera e

bie gjatë vitit si dhe vetë virusi pëson ndryshime nga viti në vit.

 Koha e përshtatshme për vaksinim është tetori dhe nëntori

 Nuk duhet të bëhet në personat që njihen se kanë alergji ndaj proteinave të vezës ose komponentëve të tjerë të vaksinës

 Prania e sëmundjes së lehtë me ose pa

temperature nuk përbën kundërindikacion për përdorimin e vaksinës injektuar në muskul

 Spraj nazal për fëmijët > 5 vjeç. Fëmijët që nuk

kanë marrë vaksinë në formë spraj duhet të marrin 2 doza çdo 2 muaj

këshillës së mjekut.

Trajtimi konsiston në: · Regjim shtrati i cili ndihmon trupin të luftojë infeksionin dhe të lehtësojë simptomat. · Trajtimi i temperaturës, dhimbjes së kokës dhe dhimbjes së fytit bëhet duke përdorur paracetomol, ibrufen bazuar në peshën e fëmijës dhe jo në moshën e tij. Mos përdor aspirinë ose medikamente të ngjashme me të.

Fëmijët < 16 vjeç me simptoma të gripit nuk u rekomandohet aspirina sepse shkakton sindromin Reye. · Dietë e bollshme me lëngje të shumta. · Nëse fëmija ka të vjella dhe nuk merr asnjë ushqim nga goja, jepi fëmijës lëngje në sasi të vogël, por të shpeshta si dhe shto ushqimet dhe produktet e qumështit sipas tolerancës. Të vjellat dhe diarrea shkaktojnë dehidrim të cilat kërkojnë solucione orale rehidrues (ORS), por gjithmonë konsultohuni me mjekun. · Hundët e zëna trajtohen në mënyrë të sukseshme me solucion fiziologjik shoqëruar me aspirim të sekrecioneve dhe shfryrje të hundëve. · Kolla dhe kongjestioni trajtohen duke vendosur një lagështues në dhomë dhe medikamente të cilat ndih-

 Pothuajse në të gjitha rastet personat në risk duhet të vaksinohen.

 Njofto mjekun nëse ndonjë person që jeton në

shtëpinë tuaj është në risk të madh. Çdo person në shtëpi që jeton në shtëpi me një person në risk të madh duhet të vaksionohet për të mbrojtur personin në risk të madh nga infeksioni.

 Vaksinimi zakonisht bëhet vonë në vjeshtë.  Krahas vaksinës si mjet parandalues mund të

përdoren edhe medikamentet antivirale. Ato ulin gravitetin dhe kohëzgjatjen e sëmundjes veçanërisht kur përdoren brenda 48 orësh nga fillimi i sëmundjes.

Megjithatë antiviralët konsiderohen si shtojcë e vaksinës në parandalimin e influencës.

mojnë fëmijën të flejë.

Medikamentet meren në farmaci sipas përshkrimit të mjekut. · Dieta: nuk ka dietë specifike · Aktiviteti : rekomandohet regjim shtrati, qetësi.

Cili është efikasiteti i vaksinës?

Efikasiteti i vaksinës varet nga mosha, gjendja immune e personit që merr vaksinën si dhe nga shkalla e ngjashmërisë midis viruseve në vaksinë dhe atyre në qarkullim.

Cila është përbërja e vaksinës ?

Vaksina përbëhet nga shtamet e 3 viruseve: A, B dhe C. Indikacionet e vaksinës Në pacientë me :  Sëmundje kardiorespiratore kronike  Sëmundje metabolike kronike (diabeti)  Sëmundje të veshkës  Sëmundje të gjakut  Fëmijë me përdorim të gjatë të aspirinës  Personeli shëndetsor Kujdestarë të fëmijës Cilët janë grupet me prioritet për vaksinë?

Persona të moshës 2-64 vjeç me sëmundje shoqëruese Fëmijë të moshës 6-23 muajsh Kujdestarë të fëmijëve < 6 muajsh

A

S

SUPLEMENTI MJEKESOR

Kolla BESIANA BALLA

K

olla është një akt reflektor që kryhet nga organizmi për të eliminuar sekrecionet e tepërta, alergenët dhe ngacmuesit ambjentalë. Kolla është një proces që ndodh kur disa qeliza të veçanta për gjatë rrugëve ajrore irritohen dhe shkaktojnë një zinxhir reaksionesh.

Rezultati? Ajri në mushkëritë tuaja, i ndodhur para një presioni të lartë, del jashtë. Kolla është një proces që realizohet në mënyrë të vullnetshmë ose në mënyrë të pavullnetshme. Ajo mund të jetë e lehtë deri kërcenuese për jetën. Shkaktarët e kollës mund të jenë infeksiozë, në rastin e infeksioneve virale, bakteriale si dhe joinfeksioze

Të sëmurët nga mushkëritë: Evitoni ambjentet me duhan Disa këshilla për mjekimin shtëpiak të kollës SHENJAT E KOLLËS KRONIKE:

 Kur shkaktar i kollës është ekspozimi ndaj kimikateve, duhanit, medikamenteve alergjike do të vëmë re se kola shtohet kur individi ekspozohet ndaj tyre.

 Kolla e shkaktuar nga

në rastet e ekspozimit ndaj kimikateve apo pluhurave ambjentale.

Shenjat e kollës: Shenjat dhe simptomat që tregojnë për prezencën e kollës akute me shkaqe infeksioze: · Temperaturë, ethe, lodhje, këputje trupore, dhimbje fyti, dhimbje koke, rrjedhje hundësh, nauze, të vjella, djersitje natën.

Shenjat dhe simptomat që tregojnë për kollë akute me shkaqe joinfeksioze: · Karakterizohet nga fillimi i kollës ose marrje fryme kur ekspozoheni ndaj disa lloj kimikatesh, pluhurash apo ndaj poleneve të luleve.

Kur duhet te drejtohemi te mjeku?

Tek mjeku duhet të drejtohemi në këto raste : · Kur kolla shoqërohet me tem-

17

SHKAKTARËT e kollës mund të jenë infeksiozë, në rastin e infeksioneve virale, bakteriale si dhe joinfeksioze në rastet e ekspozimit ndaj kimikateve apo pluhurave ambjentale

Kur kolla shoqërohet me ftohje të lëhtë rekomandohet të merrni disa ditë pushim nga puna e të qëndroni në të ngrohtë në shtëpi

Në shumë individë kolla mund të zgjasë për një periudhë më të gjatë se 3 javore. Në këto raste themi që pacienti vuan nga një kollë kronike që mund të vijë nga: · Pirja e vazhdueshme e duhanit. · Ekspozimet e vazhdueshme ndaj kimikateve, pluhurave, poleneve. · Sëmundjet e mushkërive si: astma, emfizema, bronkiti kronik. · Kanceri i mushkërive, sarkoidoza. · Sëmundjet e zemrës · Sinuzitet · Ýnfeksionet e fytit. · Sëmundjet e veshit të jashtëm. · Përdorimi i medikamenteve kundër tensionit të lartë si ACE-inhibitorët

E enjte, 31 maj 2012

WWW.SHQIPTARJA.COM

LMEDICU

TRAJTIMI SHTËPIAK 1.Një lugë gjelle me mjalt, e përzier me pak vodka ose raki para gjumit.

2.Gargara me kripë dhe ujë të ngrohtë ndihmon në reduktimin e gëlbazës.

3.Shumë produktive është kombinimi i mjaltit me lëng rrushi.

4.Përzierja e lëngut të qepës me mjalt dhe përdorimi i saj 2- 3 herë në ditë.

5.Përgatisni një filxhan qumështi të nxehtë më një lugë mjaltë.

6.Lyeni kraharorin me vaj ulliri; redukton kollën.

7.Përzieni lëng limoni me mjalt në sasi të barabarta dhe pijeni.

8.Evitoni ushqimet që rrisin prodhimin e sekrecioneve siç janë mishi dhe ushqimet e skuqura.

peraturë dhe gëlbazë. · Kur kolla nuk përmirësohet ndërkohë që simptomat e tjera shoqëruese janë zvogëluar. · Kolla ndryshon në karakter. · Mjekimi nuk tregon shenja të përmiresimit të kollës. · Kur bashkë me kollën nxjerr edhe gjak. · Kur kolla fillon të ndikojë në aktivitetin tënd të përditshëm ose gjatë gjumit. · Kur bashkë me kollën ke edhe vështirësi në frymëmarrje.

Mjekimi: Ja disa këshilla që mund të përdorni në shtëpi për mjekimin e kollës: Kur kolla shoqërohet me ftohje të lëhtë rekomandohet të merrni disa ditë pushim nga puna e të qëndroni në të ngrohtë në shtëpi. Konsumoni lëngje në sasi të konsiderueshme.

Asnjëherë mos ju largoni të ngrohtave.

medikamentet si ACEinhibitore është kollë e thatë, e cila fillon pas përdorimit të medikamentit; nëse ndërpritet ky i fundit kolla pushon.

 Kolla e shkaktuar nga kthimi i përmbatjeve të stomakut në ezofag shoqërohet me një ndjenjë djegieje në fyt. Kjo formë e kollës përkeqësohet kur ju shtriheni ose përkuleni përpara.

 Në rastet me kancer të mushkërive, kolla shoqërohet edhe me simptoma të tjera që shoqërojnë kancerin si: rënia në peshë, mungesë oreksi gjak gjatë aktit të kollitjes, etj.

Kujdes!

Kur duhet të trajtuar kolla me barna T

rajtimi i kollës konsiston në mjekimin e shkakut bazë dhe në mjekimin e simptomave. Në rastin kur kolla shkaktohet nga infeksionet bakteriale, përdorimi i antibiotikëve do të sillte shumë rezultate pozitive. Në rastin kur dyshohet për infeksion viral përdorimi i antibiotikëve nuk do sillte rezultat prandaj mjekimi duhet të përqëndrohet vetëm në trajtimin e simptomave. Në rastin e pacientëve të moshuar dhe me sistem të dobët imunitar mund të nevojitet mjekimi i tyre në spital.

Në rastin e kollës së shkaktuar

nga substancat irrituese, polenet dhe duhani, evitimi i tyre do të ndihmonte shumë në suksesin e mjekimit. Në sëmundjet e mushkërive mund të nevojitet një trajtim i shumëfishtë. Ndodh që mjekimi të mos ketë rezultate pozitive e kërkon shtrimin në spital të pacientit. Në rastin e refluksit trajtimi konsiston në reduktimin e refluksit acid dhe në ndryshimin e mënyrës së të ushqyerit.

Megjithë mjekimin e përdorur, disa raste të kollës kronike mund të kenë nevojë për javë ose muaj

që të largohen.

PARANDALIMI I KOLLËS: Duhet evituar përdorimi i duhanit dhe i ambjenteve ku pihet duhan sidomos në pacientët me sëmundje të mushkërive. Në keta pacientë parandalimi më i mirë konsiston në ndjekjen me përpikmëri të udhëzimeve të mjekut specialist. Në rastin e kollës nga kthimi i përmbatjes së stomakut në ezofag, çka shoqërohet edhe me djegie të kraharorit, duhet respektuar mënyra e ushqyerjes, mjekimi si dhe duhet fjetur me kokën e ngritur lart.

18

E enjte, 31 maj 2012

WWW.SHQIPTARJA.COM

Jeto shëndetshëm MIRALD GINA

S

hpesh duhanpirësit thonë “Mos më thuaj pse duhet ta lë, më thuaj si ta bëj!”. Në fakt, nuk ka ndonjë mënyrë të duhur për të lënë duhanin, por ka disa faktorë që ndihmojnë. Këta katër faktorë janë kyç:  Marrja e vendimit për ta lënë  Zgjedhja e ditës dhe hartimi i një plani  Përballja me abstinencën  Ruajtja e vazhdimësisë MARRJA E VENDIMIT Vendimin për të lënë duhanin mund ta merrni vetëm ju. Të tjerët mund të dëshirojnë që ju ta merrni këtë vendim, por ama angazhimi juaj është thelbësor.

Mendoni për arsyet pse doni ta lini duhanin.  Jeni të shqetësuar mos sëmureni nga duhanpirja?  Besoni vërtetë se përfitimet nga lënia e duhanit janë më të mëdha se përfitimet nga duhanpirja?  Njihni ndokënd që ka probleme shëndetësore nga duhani?  Jeni të gatshëm të përpiqeni seriozisht për të lënë duhanin?

Nëse po e mendoni vërtetë një gjë të tillë, atëherë përcaktimi i një date dhe ndërtimi i një plani do t’iu ndihmojnë për të kaluar në hapin tjetër.

PËRCAKTIMI I DATËS Pse është e rëndësishme zgjedhja e një dite për lënien e duhanit?

Nuk ka një mënyrë të saktë për të lënë duhanin. Pjesa më e madhe e duhanpirësve parapëlqejnë ta ndërpresin menjëherë përdorimin e tij Në momentin që vendosni për të lënë duhanin duhet të jeni të gatshëm për të zgjedhur një ditë. Ky është një hap tejet i rëndësishëm.

LMEDICU

Mos më thuaj pse duhet Guida hap pas hapi sipas Shoqatës Amerikane për Kancerin DISA HAPA QË MUND T’IU NDIHMOJNË PËR T’U PËRGATITUR PËR “DITËN E MADHE”:

 Zgjidhni datën dhe shënojeni në kalendar.  Thuajuni miqve dhe familjarëve për ditën që zgjodhët.  Hiqini të gjitha cigaret dhe tavllat në shtëpi, makinë dhe punë.

 Merrni produkte që të zëvendësoni vesin e duhanpirjes: çamçakëzë pa sheqer, karamele të sheqerosura, shkopinj kanelle, kruajtëse dhëmbësh, karrota të prera hollë etj.

 Praktikohuni që të thoni “Faleminderit, por nuk e pi.”  Krijoni një sistem mbështetjeje. Për shembull, një mik apo familjar që e ka lënë me sukses duhanin dhe është i gatshëm t’iu ndihmojë. Kërkojuni familjarëve dhe miqve që janë duhanpirës të mos pijnë kur janë pranë jush dhe të mos lënë cigare aty ku ju mund t’i shihni.

kalendar dhe premtojini vetes që do të angazhoheni seriozisht atë ditë për të ndërprerë duhanpirjen.

 Mendoni për tentativat e kaluara të cilat kanë dështuar.

Përpiquni të kuptoni ku ka qenë problemi dhe pse nuk funksionoi.

 Lënia e suksesshme e duhanit ka të bëjë me planifikimin dhe angazhimin, jo me fatin.

Zgjidhni një ditë brenda muajit në vijim. Zgjedhja e një dite shumë larg mund të ndikojë që të ndryshoni mendjen, por nga ana tjetër duhet

t’i jepni mjaftueshëm kohë vetes për t’u përgatitur. Mund të zgjidhni një datë të rëndësishme për ju, ose një datë rastësore. Rrethojeni datën në

Plani për medikamentet: Nëse planifikoni të përdorni një medikament që merret me recetë duhet të flisni me mjekun tuaj në mënyrë që ta merrni në kohë, përpara ditës së zgjedhur për lënien.

Nëse planifikoni të përdorni bupropion apo vareniklinë duhet të filloni t’i merrni të paktën një javë përpara ditës së zgjedhur. Flisni me mjekun për kohën e saktë kur duhen filluar, mënyrën e përdorimit dhe zbuloni efektet anësore për të cilat duhet të keni kujdes.

Çfarë janë dhe a funksionojnë ato? ë vitin 2004, një kompani kin eze filloi të prodhojë një “cigare” me bateri dhe një qark elektronik. Ajo është e ndërtuar që të duket si cigare. Kur duhanpirësi e thith, sistemi nxjerr një përzerje lëngu, aromash dhe nikotine që ngjason me tymin. Duhanpirësi e thith njëlloj si tymin e cigares dhe nikotina përthithet në mushkëri.

Cigaret elektronike shiten në disa lloje e marka të ndryshme me sasi të ndryshme nikotine. Zakonisht shiten si një mënyrë që duhanpirësi të marrë nikotinën në vende ku nuk lejohet duhanpirja, por shiten edhe si mënyrë për të lënë duhanin.

Nuk janë publikuar ende stu-

S

SUPLEMENTI MJEKESOR

NËSE PLANIFIKONI të përdorni një medikament që merret me recetë duhet të flisni me mjekun tuaj në mënyrë që ta merrni në kohë

Cigaret elektronike

N

A

dime klinike që të sugjerojnë se mund të ndihmojnë për lënien e duhanit. Janë ngritur pyetje mbi sigurinë e thithjes së disa substancave që gjenden në avullin e cigares elektronike. Këto produkte nuk i kanë të shënuar përbërësit, ndaj konsumuesi nuk e di çfarë ka brenda tyre. Prodhuesit thonë që janë të sigurta, por nuk është e qartë nëse është kështu edhe kur ato thithen. Edhe substancat që janë të sigurta për t’u ngrënë mund të dëmtojnë indet delikate të mushkërive nëse ato thithen. Informacionet nga FDA sugjerojnë se cigaret elektronike nuk janë gjithmonë të sigurta. Një analizë e vitit 2009 e 18 mostrave nga 2

marka lider në këtë fushë zbuloi substanca që shkaktojnë kancer në gjysmën e mostrave. Gjithashtu u panë dhe ndotje të tjera. Për shembull, në një mostër u gjet dietilen glikol, një përbërës toksik që i lëngut kundër ngrirjes. Tanimë, cigaret elektronike po përdoren në mënyra të ndryshme nga ç’përdoreshin kur dolën në fillim.

Disa prodhues ofrojnë lëngje që mund t’iu shtohen sistemeve të cigareve elektronike në mënyrë që të mund të merren edhe substanca të tjera përveç nikotinës. Disa kompani kanë ofruar vitamina dhe preparate të tjera që supozohet se ndryshojnë dëshirën dhe shtysën për të pirë duhan.

Përgatituni për ditën e lënies Nuk ka një mënyrë të saktë për të lënë duhanin. Pjesa më e madhe e duhanpirësve parapëlqejnë ta ndërpresin menjëherë përdorimin, pa marrë medikamente apo nikotinë.

Ata tymosin deri ditën e zgjedhur e pastaj e ndërpresin menjëherë. Disa të tjerë mund të pijnë disa cigare për 1-2 javë përpara ditës së zgjedhur.

Një mënyrë tjetër është pakësimi i numrit të cigareve gradualisht çdo ditë. Në këtë mënyrë reduktoni gradualisht sasinë e nikotinës në trup.

Mund të mos shoqëroni kafen me cigare ose mund të vendosni që të tymosni vetëm në kohë të caktuara gjatë ditës. Lënia e duhanit është pak a shumë si rënia në peshë: duhet një angazhim i fortë për një kohë të gjatë.

Zëvendësuesit e nikotinës ndihmojnë për të pakësuar simptomat e abstinencës, por ata funksionojnë më mirë kur përdoren si pjesë e një plani të lënies së duhanit që trajton si përbërësin fizik edhe atë psikologjik.

Racionalizimet janë problematike Një mënyrë që të mposhtni shtysën për të tymosur është pikërisht identifikimi i racionalizimeve që në momentin që lindin. Racionalizimet janë mendime të gabuara që duken sikur kanë kuptim në momentin që lindin, por mendimi nuk është i

A

S

SUPLEMENTI MJEKESOR

LMEDICU

E enjte, 31 maj 2012

WWW.SHQIPTARJA.COM

Jeto shëndetshëm

19

QËNDRONI larg njerëzve dhe vendeve që ju tundojnë të pini duhan. Më vonë do të jeni në gjendje ta menaxhoni tundimin me më tepër besim

ta lë duhanin... më thuaj si!

Këshilla

Përballja me abstinencën, sfida më e madhe A

bstinenca nga nikotina ka 2 anë: atë fizike dhe atë mendore. Simptomat fizike janë të bezdisshme por jo kërcënuese për shëndetin. Megjithatë, nëse nuk jeni të përgatitur, ato mund t’iu tundojnë të rifilloni duhanin.

Zëvendësimi i nikotinës dhe mjekimet e tjera mund t’iu ndihmojnë për të pakësuar shumë nga këto simptoma. Pjesa më e madhe e duhanpirësve mendojnë se sfida më e madhe është aspekti mendor i lënies së duhanit.

Nëse keni pirë duhan për një kohë të gjatë, atëherë ky zakon është lidhur me shumë prej gjërave që ju bëni, si për shembull ecja në mëngjes, të ngrënit, të lexuarit, kur shikoni TV apo pini kafe. Do të duhet kohë në

DITA E LËNIES Në ditën që keni vendosur për të lënë duhanin:

 Mos pinin duhan! As edhe një ‘’të thithur’’!  Jini aktiv: ecni, bëni ushtrime fizike ose aktivitete të tjera që iu pëlqejnë.  Pini shumë ujë dhe lëngje.  Filloni të përdorni nikotinë nëse keni zgjedhur kështu. mbështetur në realitet. Nëse zgjidhni ta besoni një mendim të tillë, qoftë për një kohë të shkurtër, ai mund të shërbejë për të justifikuar duhanpirjen. Nëse jeni përpjekur më parë për të lënë duhanin, me siguri shumë prej këtyre racionalizimeve i njihni:  “Po pi vetëm një sa për të kaluar këtë moment të vështirë.”  “Sot nuk është dita e duhur. Po e lë nesër.”  “Sa keq mund të më bëjë duhani? Xhaxhai piu gjithë jetën dhe jetoi më shumë se 90 vjeç.”  “Ka mundësi që ndotja e ajrit të jetë po aq e dëmshme sa duhani.”  “Epo, nga diçka do vdesësh.”  “Jetës i humbet lezeti pa duhanin.”

Me siguri mund të shtoni të

 Shmangni situatat që iu nxisin të tymosni.  Shmangni njerëzit duhanpirës.  Pini më pak alkool ose shmangeni plotësisht.  Mendoni për mënyra si mund të ndryshoni rutinën tuaj.

Shkoni në punë nga një rrugë tjetër, pini çaj në vend të kafes.

Hani mëngjes diku tjetër ose ushqime të tjera. tjera në këtë listë. Ndërkohë që kalojnë ditët e para pa pirë duhan, shkruani çdo racionalizim që iu vjen në mendje në mënyrë që të mos bini pre e tyre. Kini kujdes pasi shfaqen gjithmonë kur përpiqeni të hiqni dorë nga duhani.

SHMANGNI TUNDIMIN

Qëndroni larg njerëzve dhe vendeve që iu tundojnë të pini duhan. Më vonë do të jeni në gjendje ta menaxhoni tundimin me më tepër besim.

NDRYSHONI ZAKONET  Pini më tepër ujë dhe lëngje sesa alkool apo kafe. Zgjidhni ush-

qime që nuk iu shtojnë dëshirën për të pirë duhan. Shkoni në punë nga një rrugë tjetër. Më mirë bëni një ecje gjatë pushimit sesa të pini kafe.

 Gjeni gjëra të tjera për t’i futur në gojë: çamçakëza, fara, kruajtëse dhëmbësh, karamele etj.  Jini aktiv me duart: Bëni diçka për të pakësuar stresin. Kryeni ushtrime apo veprime që iu zënë duart.  Merrni frymë thellë: Kur pinit duhan merrnit frymë thellë gjatë kohës që thithnit tymin. Kur iu ndizet dëshira për cigare, merrni frymë thellë dhe imagjinoni mushkëritë që mbushen me ajër të pastër e të freskët. Kujtojini vetes arsyet pse e latë duhanin dhe përfitimet që do të keni.  Vonohu: Nëse e ndjeni që jeni gati për të ndezur një cigare, përmbahuni! Thojini vetes që të prisni të paktën 10 minuta. Shpesh kjo ndihmon për të mposhtur dëshirën e fortë për ta ndezur një cigare.

SHPËRBLEJENI VETEN Ajo ç’ka po bëni nuk është e lehtë, kështu që meritoni të shpërbleheni. Vendosni mënjanë paratë që do të kishit shpenzuar për cigare çdo ditë dhe në fund të javës blini diçka për veten. Blini ndonjë libër, shkoni për të ngrënë jashtë, filloni një hobi të ri apo futuni në palestër. Ose mund të kurseni para për të blerë

mënyrë që ta “shkëpusni” duhanpirjen nga këto aktivitete normale. Pikërisht për këtë arsye, edhe nëse përdorni nikotinë, do të ndjeni një dëshirë dhe shtysë të madhe për të tymosur.

diçka më të madhe.

RUANI VAZHDIMËSINË Ndoshta jeni përpjekur dhe më parë ta lini duhanin. Ndaj, shumë mund ta dinë që hapi përfundimtar, më i gjatë dhe më i rëndësishëm është të qëndrosh pa konsumuar duhan. Mund të përdorni të njëjtat metoda si gjatë përballjes me abstinencën. Mendoni për kohët kur mund të tundoheshit dhe planifikoni mënyra të tjera për t’u përballur me situata të tilla.

Ndoshta më e rrezikshme është dëshira e fortë e papritur për të tymosur, e cila mund të vijë pas shumë muajsh apo edhe vitesh pasi e keni lënë duhanin. Edhe në këtë moment mund të shfaqen racionalizimet. Për të kaluar këto momente, provoni:  Të kujtoni arsyet pse e latë duhanin dhe mendoni për përfitimet që ka pasur në shëndetin tuaj, financat dhe për familjen tuaj.  T’i kujtoni vetes se nuk mund të ndodhë që të pini vetëm një cigare... apo vetëm një të thithur.  Kalojeni dëshirën për të tymosur. Ajo do të largohet, thjesht mos u gënjeni se do të pini vetëm një cigare.  Shmangni alkoolin. Konsumimi i alkoolit e ul shkallën e suksesit.  Nëse jeni të shqetësuar për shtimin në peshë, mendoni për një dietë apo për mënyra të tjera për të qenë më aktivë fizikisht.

20

E enjte, 31 maj 2012

WWW.SHQIPTARJA.COM

Temperatura e lartë

A

S

SUPLEMENTI MJEKESOR

LMEDICU

MJEKU në varësi të kushteve në të cilat gjendet pacienti do të parcaktojë nëse do trajtohet në spital apo në shtëpi

Shumë lëngje për të shmangur dehidrimin Mjekët : “Jo barna nën 38.50C për fëmijët’’ ALBA

SHKAKTARËT

KUQI

S

ecili prej nesh ka kaluar një gjëndje jo të mirë shënde tësore të shoqëruar me të dridhura, ethe dhe një temperaturë më të lartë se zakonisht. Në fakt, temperaturë e lartë konsiderohet ajo mbi 38.5 gradë Celsius dhe mund të jetë një pasojë e infeksionit ose inflamacionit në organizëm.

Gjithsesi, edhe faktorë të tjerë mund ta shkaktojnë rritje të temperaturës si psh. drogërat, helmimet, kanceri, ekspozimi ndaj nxehtësisë apo dëmtime të trurit.

Një temperaturë e lartë gjithnjë shoqërohet me simptoma të tjera që mund të ndihmojnë mjekun ekzaminues në vendosjen e diagnozës.  Temperatura normale e trupit mund të variojë duke u nisur nga individi, moti dhe momenti gjatë ditës si psh. ndryshon temperatura në mëngjes, drekë dhe darkë. Për pjesën më të madhe të njerëzve një temperature prej 37 gradë Celsius është normale.  Temperatura kontrollohet nga një pjesë e trurit e quajtur hipotalamus. Hipotalamusi luan rolin e një termostati. Ai mban një tempera-

Temperatura rritet si rezultat i disa substancave, të quajtura pirogjene, mund prodhohen apo gjenden tek:

 Viruset  Bakteriet  Funget  Barnat  Toksinat

Barnat Sëmundjet virale trajtohen me medikamente antivirale si psh Herpesi apo viruset e gripit.

Pacientët që paraqesin sëmundje të shkaktuara nga bakteriet kanë nevojë për një trajtim me antibiotikë

ture normale të trupit nëpërmjet disa mekanizmave si psh. shkakton ngrohjen e trupit me anë të dridhjeve muskulare dhe aktivizimit të metabolizmit, ndërsa mekanizmat e ftohjes realizohen me anë të djersitjes apo zgjerimit të vazave të enëve.  Temperatura e trupit

mund të matet në disa mënyra me anë të pajisjeve specifike. Temperatura mund të matet me anë të një termometri të vendosur poshtë krahut. Mënyra të tjera të matjes së temperatures janë në rektum (anus) ose në vesh.

Duhet sqaruar se temperatura orale është rreth 0.5 gradë Celsius më e lartë se ajo e matur në sqetull apo vesh dhe 0.5 gradë Celsius më e ulët se ajo e matur në rektum (anus).

Mënyra më e zakonshme e matjes së temperaturës është ajo me një termometer prej mërkuri (zhivë).

Kujdesi në shtëpi

 Aspirina nuk rekoman-

dohet si një zgjedhje e pare në uljen e temperaturës. Ajo mund të jetë toksike kur përdoret në doza të larta tek të rriturit apo mund të jetë shkaktare e sindromës Reje tek fëmijët. Ibuprofeni, është medikamenti i rekomanduar i cili mund të merret 1 ose 2 tableta çdo 4 orë.  Një temperaturë e lartë mund të shkaktojë dehidrim, për këtë arsye rekomandohet marrja e shumë lëngjeve.

Tentativat për të freskuar lëkurën me ujë mund të jenë të pavlera pasi kjo mund të shkaktojë një rritje të mëtejshme të temperaaturës si pasojë e një kundërpërgjigjeje të trupit. Trajtimi vijues i kësaj

temperature do të varet nga shkaku dhe simptomat shoqëruese të saj.  Trajtimi i temperaturës së lartë ndryshon në varësi të shkakut. Nëse kjo rritje shkaktohet nga qëndrimi në ambjent të nxehtë, pacienti duhet të largohet menjëherë nga ky ekspozim dhe të freskohet trupi me një peshqir të lagur. Trajtimi me medikamente është i paefektshëm në këto raste.

Trajtimi me medikamente  Sëmundjet virale zakonisht vetshërohen. Disa sëmundje virale mund të trajtohen me medikamente an-

tivirale si psh Herpesi apo viruset e gripit. Pacientët, të cilët paraqesin sëmundje të shkaktuara nga bakteriet kanë nevojë për një trajtim me antibiotikë që do të varet nga lloji i bakterit dhe vendlokalizimi i tij.  Mjeku në varësi të kushteve në të cilat gjendet pacienti duhet të parcaktojë nëse pacienti ka nevojë për t’u trajtuar në kushte spitalore apo mund të ndiqet edhe në shtëpi. Kur kemi rritje të temperatures për shkak të një disfunksioni të sistemit endokrin psh. sekretim i shtuar i hormoneve të tiroides, rekomandohet marrja e medikamenteve përkatëse.

Dhimbja e grykëve:

Si mund të kujdesemi në kushte shtëpiake Kur duhet kërkuar ndihma mjekësore?  Kur ndihet një dhimbje gryke e pashoqëruar kjo me një kollë shqetësuese.  Kur ke një temperature më të lartë se 37.80C  Dhimbje koke, dhimbje barku ose të vjella  Nëqoftëse një pjesëtar tjetër i familjes është diagnostikuar rishtasi me infeksion streptokoku në fyt  Nëqoftëse ndjen tharje goje, një dobësi të madhe, sy që djegin ose urinon më pak se zakonisht  Nëse nuk qetësohen dhimbjet nga përdorimi i medikamenteve pa recetë të marra në farmaci ose kur nuk mund të flini dot për shkak të

NËSE SHENJAT ZGJASIN MË SHUMË SE NJË JAVË

 Pushim në shtrat  Konsumim lëngjesh në sasi të madhe sipas preferencave  Mbajeni të ajrosur dhomën e fëmijës në mënyrë që të mund të thithë lirshëm ajrin e thatë që krijohet në të.  Tek fëmijët e vegjël përpiquni të pastroni vazhdimisht hundët para ngrënies si dhe paragjumit. Kjo është shumë e rëndësihsme pasi ata marrin frymë me hundë.  Duhet patur kujdes në udhëzimin e fëmijës për të shfryrë hundët: Nuk duhet ta bëjnë këtë me force për arsye të mundësisë së zhvendosjes së sekrecioneve në sinuse apo në kanalet e veshëve. Këshillojini të përdorin shami (pambuku apo sintetike) të buta.

dhimbjes KUJDESI SHTËPIAK Gargara me ujë të ngrohtë dhe kripë mund të mund të matet në disa mënyra me anë të pajisjeve specifike.

Temperatura mund të matet me anë të një termometri të vendosur poshtë krahut. Mënyra të tjera të matjes së temperatures janë në rektum (anus) jetë e dobishme në disa raste Mund të përdorni ibuprofen apo naproksen. Kujdes! Ato mund të japin irritim të stomakut. Më i efektshëm në qetësimin e dhimbjes është paracetamoli.

Duhen konsumuar sa më shumë lëngje  Temperatura mund të rrisë nevojat për lëngje ndërkohë gëlltit-

ja e dhimbshme mund ta ulë sasinë e lëngjeve të marra ndaj kini kujdes!  Kur e keni të vështirë gëlltitjen edhe gjatë pirjes, e rëndësishme është që të pushoni dhe të ulni si fillim temperaturën  Konsumoni supë ( sepse zëvendëson kripën dhe humbjen e ujit) dhe lëngje të ëmbla ( të cilat e ndihmojnë organizmin tuaj që t’i përthithë më shpejt lëngjet )  Evitoni kafen, kakaon dhe substanca të tjera që përmbajnë kafein sepse ndikojnë në humbjen e mëtejshme të lëngjeve  Duhet të flini për një kohë më të gjatë se zakonisht sepse gjumi ndihmon organizmin tuaj të shërohet më shpejt.