Almedicus

Si e fitova betejën me kancerin e gjirit?

Pagjumësia, tashmë ka disa zgjidhje

P

P

rej shumë vitesh jetoj në Angli me familjen time. Në Korrik të 2006, në moshën 42 vjeçare, rastësisht ndjeva se në gjirin tim të majtë ishte rritur...

Faqe 18

A

agjumësia mund të ndodhë si një përgjigje ndaj një sjelljeje, problemi shëndetësor fizik ose mental. Faktorët fizik, mjedisor dhe ndryshimet...

Faqe 17

Botim zyrtar i Fakultetit të Mjekësisë, Universiteti i Tiranës Adresa: Fakulteti i Mjekësisë, Nr371, Cel: 069 63 46688, E-mail: suplementi@almedicus.org

S

SUPLEMENTI MJEKESOR

Nr.22

LMEDICU BOTIM I PËRJAVSHËM I GAZETËS SHQIPTARJA.COM

GURET NE VESHKA/SA ME SHUME LENGJE GJATE DITES

6 sfidat kryesore të shëndetit për meshkuj Neglizhenca ndaj kujdesit, 5 vjet më pak jetë TAULANT MUKA

        

Faqe 15

Si të trajtojmë një krizë epileptike

N

M

Drejtor: Taulant MUKA Kryeredaktore: Jana NANO Zv/Kryeredaktore: Fjorda KOROMANI Redaksia: Arminda Avdulaj Besiana Balla Blerta Dollaku Dea Qirjaqi Erklida Sula Isid Xhura Kledia Dimroci

Këshilla

ga rezultatet e studimeve të fundit është dalë në përfundimin se rreth 60 milion njerëz në të gjithë botën vuajnë nga epilepsia dhe nga këta 48% e të sëmurëve janë femra dhe 52% janë meshkuj. Çdo vit shtohen 30-50 epileptikë për 100.000 banorë. Periudhat me potencial më të lartë për tu shfaqur sëmundja është gjatë...

eshkujt bëjnë të pa mundurën për të shmangur vizitën te mjeku dhe kjo nuk është një përrallë e vjetër. Në një studim u vu re se 30% e meshkujve që morën pjesë, e vonuan sa më shumë të ishte e mundur vizitën e tyre te mjeku ndërsa 36% do të shkonin te mjeku vetëm nëse ata do ishin të sëmurë rëndë. Rreth 25% e meshkujve ushqejnë te vetvetja besimin se janë të shëndetshëm dhe për pasojë ndjejnë se nuk kanë asnjë arsye për të shkuar te mjeku. Mendohet se mungesa e kujdesit parandalues shpjegon faktin se pse meshkujt kanë tendencë të vdesin rreth 5 vjet më herët krahasuar me femrat të cilat janë më të prirura për të kërkuar kujdes shëndetësor. Meshkujt janë dy fish më të riskuar të vuajnë nga këmba e...

Faqe 16



E ENJTE 05.07.2012

Kuriozitete



Mirald Gina

Këshilli botues: Departamenti i Shëndetit Publik  Enver ROSHI Shërbimi i Endrokrinologjisë, QSUT  Agron YLLI Shërbimi i Urgjencës, QSUT  Edmond ZAIMI Shërbimi i Nefrologjisë, QSUT  Arjana STRAKOSHA Shërbimi i Reumatologjisë, QSUT  Argjend TAFAJ Shërbimi i Alergologjisë, QSUT

      

Etleva QIRKO Shërbimi i Kardiologjisë, Spitali Ushtarak Gerta KOÇEKU Shërbimi i Neurologjisë, Spitali Ushtarak Fatos JAHO Shërbimi i Ortopedi-Traumatologjisë, Spitali Ushtarak Gjergj ÇAUSHI Shërbimi i Tokosikologjisë, Spitali Ushtarak Zyhni SULAJ Biokimi Klinike, QSUT Ndok MARKU Farmaci Leonard DEDJA

Faqe 20

Fëmijët me tri prindër gjenetik një realitet!

F

ëmijët më tre prindër gjenetik mund të bëhën një realitet. Teknika do të lejojë gratë me sëmundje serioze të trashëguara të parandalojnë kalimin e sëmundjes te fëmija. Këto sëmundje, të njohura si sëmundjet mitokondriale, mund të shkaktojnë paaftësi dhe vdekje (insufiçiencë organore, dëmtime muskulore dhe të melçisë)....

14

E enjte, 5 korrik 2012

WWW.SHQIPTARJA.COM

Shtatzani

A

S

SUPLEMENTI MJEKESOR

LMEDICU

KY EKZAMINIM rekomandohet kur ekziston një risk relativisht i lartë për anomoli kromozomike të fetusi.

Pra, do të rekomandohej te nënat mbi 35 ose 38 vjeç

Amniocenteza çfarë duhet të dini

Diagnostikon anomalitë kromozomike ARMINDA AVDULAJ

M

arrja e vendimit mbi kry erjen e amniocentezës nuk është diçka e lehtë. Kjo pasi amniocenteza përfaqëson një ekzaminim invaziv i cili bart me vete riskun e humbjes së fetusit (risk shumë i ulët, 1%). Për më tepër, qëllimi i amniocentezës është diagnostikimi i parakohshëm i anomalive kromozomike të fëmijës në mënyrë të tille që, në rast se këto ekzistojnë, të mund të merret vendimi për ndërprerjen e shtatzënisë.

Pikërisht për këtë arsye, kryerja e amniocentezës duhet të jetë një vendim i marrë në çift.

Në rast se vendosni të kryeni amniocentezën, mos shkoni me frikë, kjo pasi risku për të humbur fëmijën është shumë i ulët dhe se 95% e amniocentezave kanë rezultate negative, pra, shumica e bebeve janë të shëndetshme. Gjithashtu mendoni mbi faktin se, pasi të merrni vesh që fëmija juaj është i shëndetshëm, do e përjetoni më qetë pjesën e mbetur të shtatzënisë.

MARRJA E VENDIMIT MBI AMNIOCENTEZËN Çfarë diagnostikon ky ekzaminim?

Amniocenteza mund të kapë çdo alterim kromozomik, duke qenë se

Pjesa më e madhe e anomalive të cilat zbulohen nga amniocenteza nuk kanë kurë. Rezultatet kanë një besueshmëri prej 100% dhe shërbejnë që çifti të të marrë një vendim mbi ndërprerjen e shtatzënisë në raste anomalish studion kariotipin e bebit. Më shpesh takohen trizomitë e çiftit kromozomik 21 (sindroma Down), 13 dhe 18, si dhe alterime në çiftin e kromozomeve seksuale. Fetuset me trizomi në çiftin 13 ose 18 zakonisht nuk mbijetojnë pas lindjes, ndryshe nga ata me sindromën Down.

Në cilat raste rekomandohet amniocenteza?

Ky ekzaminim rekomandohet kur ekziston një risk relativisht i lartë për anomoli kromozomike të fetusi.

Pra, do të rekomandohej te nënat mbi 35 ose 38 vjeç, kur ka histori të mëparshme për fëmijë apo fetus me anomali kromozomike ose keqformime të lidhura me një patologji

E ARDHMJA

Ekzaminimi i ri: Mirupafshim amniocentezë!

E

kzaminimi me amniocentezë mund të jetë në zhdukje, në rast se konfirmohet mundësia e të bërit të një ekzaminimi me po të njëjtat rezultate duke u nisur nga një mostër gjaku nga nëna. Nga katër ose pesë kompanitë kandidate për të nxjerrë në treg këtë llok ekzaminimi të gjakut, ajo që është disa hapa përpara është Sequenom, një kompani e vogël bioteknike në Kaliforni. Megjithatë, kjo procedurë gjendet ende në nivele eksperimentale dhe është shumë e shtrenjtë. Me sa duket, do të duhet disa kohë që të aplikohet te të gjitha gratë. kromozomike, kur prindërit janë bartës të alterimeve kromozomike dhe në rast se nëna është në ankth, i vlerësuar ky nga gjinekologu.

A është mosha e babait problem?

Po, por vetëm për disa çrregullime gjenetike të veçanta. Për shembull, baballarët e tyre që vuajnë nga nanizmi (xhuxhët) kanë prirje të jenë në moshë të madhe, zakonisht mbi 45 vjeç. Nga ana tjetër, provat për çrregullimet e tjera kromozomike janë kontradiktore.

Në rast se nuk marr dot një vendim mbi kryerjen e këtij

ekzaminimi, mjeku mund të më këshillojë nëse është apo jo e udhës ta bëj?

Mjeku mund dhe duhet të këshillojë nënën ose çiftin. Ai duhet të informojë mbi ekzaminimin, përfitimet e tij, risqet dhe, në rast se diagnoza është pozitive, duhet të tregojë se cilat janë pasojat. Mjeku duhet të këshillojë dhe informojë pa u bërë pjesë e marrjes së vendimit.

Vendimi i përket vetëm nënës ose çiftit.

Në rast se vendos ta bëj, në cilën javë duhet të realizohet ky ekzaminim?

Amniocenteza realizohet afër-

Koha Amniocenteza realizohet afërsisht në javën 15 ose 16 të shtatzënisë, pra pak a shumë në muajin e katërt. Në këtë moment, risku për abort është më i ulët në krahasim me trimestrin e parë dhe tashmë ka lëng amniotik të mjaftueshëm për të kryer ekzaminimin

sisht në javën 15 ose 16 të shtatzënisë, pra pak a shumë në muajin e katërt. Në këtë moment, risku për abort është më i ulët në krahasim me trimestrin e parë dhe tashmë ka lëng amniotik të mjaftueshëm për të kryer ekzaminimin.

Përse amniocenteza bart risk për humbje të fetusit?

Kjo ndodh pasi në momentin që shpohet qeska amniotike ekziston risku për çarje të saj gjatë 48 orëve në vijim. Kjo haset rallë, vetëm në 1% të rasteve. Zakonisht takohet në raste të ndërlikuara, te të cilat mjekut i është dashur të kryejë disa shpime pasi nuk lokalizonte dot pikën e duhur.

Edhe në rast se çahet qeska amniotike gjatë kryerjes së amniocentezës dhe humbet likid amniotik, kjo mund të zgjidhet me anë të pushimit spitalor. Pasi kanë kaluar 48 orë, risku për çarje të qeskës është i njëjtë me atë të para kryerjes së amniocentezës.

Pjesa më e madhe e anomalive të cilat zbulohen nga amniocenteza nuk kanë kurë. Rezultatet kanë një besueshmëri prej 100% dhe shërbejnë që çifti të mund të marrë një vendim mbi ndërprerjen e shtatzënisë në raste anomalish të rënda.

Si realizohet amniocenteza?

Hapi i parë është realizimi i një ekografie për të vërtetuar që bebi

është mirë dhe për të kërkuar vendin ku mund të shpohet pa rrezik për fetusin. Pas pastrimit të kësaj zone të barkut, mjeku do t’iu shpojë me një age të gjatë, e cila do të kalojë murin e barkut dhe atë të mitrës deri sa të arrijë në qeskën amniotike. Nga aty merret pak lëng amniotik për ta analizuar. Punksioni kryhet nën kontroll ekografik.

Nëse gjithçka shkon mirë, i gjithë procesi nuk zgjat më tepër se pesë minuta.

Ky ekzaminim realizohet pa anestezi, por nuk është i dhimbshëm. Kalibri i ages është i barabartë me dyfishin e trashësisë së flokut të njeriut, pra ageja është shumë e hollë dhe shpimi i butë.

Pas kryerjes së provës rekomandohet pushim relativ përgjatë 48 orëve (raport) dhe shmangia e marrëdhënieve seksuale. Nuk është i nevojshëm qëndrimi në shtrat, por ama duhet kufizuar aktiviteti fizik dhe sforcimi. Pas provës nuk ka dhimbje, por ama shpesh takohet ndonjë shqetësim në zonën e shpimit apo shkarkime të lehta si pasojë e tkurrjes së mitrës si përgjigje ndaj punksionit. Në rast se keni dhimbje të forta apo rrjedhje, duhet të shkoni menjëherë te mjeku.

Cilat janë rezultatet?

Ka dy lloje rezultatesh. Testi i plotë zgjat ndërmjet katër dhe gjashtë javë, pasi pritet rritja në kulturë e qelizave fetale të likidit amniotik.

Me anë të këtyre qelizave përftohet kariotipi, që do të thotë studimi i kromozomeve të bebit.

Përpara përftimit të kariotipit, tre ditë pas provës, mjeku juaj do iu japë rezultatin e testit QF-PCR, i cili lejon përjashtimin e tre sëmundjeve gjenetike kryesore. Mundësia më e madhe është që bebi juaj të jetë i shëndetshëm.

A

S

SUPLEMENTI MJEKESOR

LMEDICU

Epilepsia

N

ga rezultatet e studi meve të fundit është dalë në përfundimin se rreth 60 milion njerëz në të gjithë botën vuajnë nga epilepsia dhe nga këta 48% e të sëmurëve janë femra dhe 52% janë meshkuj. Çdo vit shtohen 30-50 epileptikë për 100.000 banorë. Periudhat me potencial më të lartë për tu shfaqur sëmundja është gjatë fëmijërisë dhe pas moshës 55 vjeç.

Fëmijët mund të kenë të njejtat kriza si të rriturit, por ka disa kriza që shfaqen me shpeshtësi më të madhe te të porsalindurit, fëmijët dhe adoleshentët. Sigurisht një diagnozë e saktë dhe rrjedhimisht një mjekim i mirë bazohet në pikat e mëposhtme:

KJO NUK është një sëmundje mendore, por një çrregullim plotësisht biologjik që ndodh në tru dhe përfshin sistemin nervor

Si të menaxhojmë një krizë epileptike SHKAQET E EPILEPSISË TE FËMIJËT

 Dëmtime të trurit në lindje.  Keqformime të trurit.  Tumore beninje ose malinje të trurit.  Trauma.  Infeksione.  Probleme gjenetike që ndikojnë në funksionimin e trurit.

Çfarë lloj krize është?

Epilepsia fokale beninje e femijërisë( e njohur gjithashtu si epilepsia beninje e pjesshme). Ky lloj shfaqet zakonisht në moshën 2 dhe 12 vjeç  Çfarë lloj anomalish vërehen në EEG?  Mosha e fëmijës.  Historia e sëmundjes, mjekimi i mëparshëm dhe ekzamnimet e kryera.

Pyetjet që duhet të dinë prindërit para se të drejtohen te mjeku:  Fillimi i krizës ndodhi në gjumë, zgjuar, pas një zënke apo ishte e papritur?  A mjekohet fëmija dhe nëse po a është marrë rregullisht mjekimi këto kohë?  U dëmtua fëmija gjatë krizës?  A e humbi ndërgjegjen dhe a mban mend gjë pasi kriza ka kaluar?  Pas krizës a mundi ta zërë gjumi apo vazhdonte të ishte konfuz?  Kohëzgjatja e krizës?

DISA TIPA TË EPILEPSIVE TE FËMIJËT 1.Epilepsia fokale beninje e femijërisë( e njohur gjithashtu si epilepsia beninje e pjesshme) Ky lloj shfaqet zakonisht në moshën 2 dhe 12 vjeç. Nga vetë emërtimi beninj kuptohet që dëmtimet e saj janë të vogla. Femijët janë normalë në çdo aspekt tjetër, përjashtuar në momentin e krizës.

Kriza që janë përgjithsisht të shkurtra në kohëzgjatje dhe që shfaqen zakonisht

15

Shfaqet tek fëmijët dhe pas moshës 55-vjeçare

ODESA DYLGJERI



E enjte, 5 korrik 2012

WWW.SHQIPTARJA.COM

gjatë gjumit. Këto mund të jenë të tipit motor dhe shkaktojnë mpirje apo një ndjesi si shpim me gjilpëra në një pjesë të trupit (zona më e prekur është fytyra dhe goja) Krizat e tipit Grand Malnë këtë lloj epilepsie krizat janë të të shpeshta dhe shfaqen zakonisht kur fëmija është duke fjetur dhe zgjasin disa minuta, për fat të mirë këto lloj krizash zhduken pas adoleshencës.

Për faktin se kjo lloj epilepsie është beninje zakon-

isht trajtimi me medikamente nuk është i nevojshëm.

2.’’Pettit Mal’’ epilepsi Kjo lloj epilepsie ka tendencë të shfaqet në fëmijët e moshës shkollore. Krizat në këte rast zgjasin 10 sekonda e mund të shfaqen disa herë gjatë ditës. Një në tre fëmijë do te shfaqë dhe kriza të gjeneralizuara toniko-klonike (kriza Grand Mal).

Gjatë krizës veshtrimi i fëmijës është i fiksuar, sytë

rrotullohen për një kohë të shkurtër, në këndet e buzëve ka pështymë dhe lot në sy. Këto kriza fillojnë dhe përfundojnë në mënyre të papritur. Gjatë krizës fëmija nuk është i ndërgjëgjshëm, kurse zhvillimi i tij intelektual është normal.

Kjo lloj krize lë ndryshime të qarta në EEG dhe diagnostikimi bëhet lehtë. Ka disa raste kur krizat nuk persistojnë dhe te këta fëmijë mjekimi duhet ndërprerë.

3.Epilepsia miokloni-

ke juvenile Zakonisht shfaqet në dekadën e dytë të jetës, por ekziston mundësia të shfaqet më herët në fëmijëri apo në rininë e hershme.

Manifesohet me ngurtësim të vazhdueshëm të muskujve kryesisht në zonën e shpatullave dhe të krahëve. Kriza shfaqet pas një ore apo pak më shumë nga zgjimi apo në fund të ditës, kur personi është i lodhur. Ky ngurtësim shpesh e bën të pamundur të pish diçka, apo të vishesh në mëngjes, derisa ngurtësimi të zbutet.

Kjo lloj epilepsie nuk kuptohet derisa pacienti bën një krizë të tipit Grand Mal. Shkaqe të shfaqjes së krizës bëhen gjumi i pamjaftueshëm, zgjimet herët dhe konsumi i akloolit. Disa të

tjerë mund të jenë të ndjeshëm dhe nga drita, qëndrimi gjatë para kompjuterit.

Kriza mund të shfaqet dhe në pub-e apo bar-e.

Mjekimi medikamendoz është i suksesshëm në këtë lloj epilepsie që zakonisht e shoqëron të sëmurin gjithë jetën.

4.Spazmat infantile Spazmat infantile janë kriza që zakonisht marrin fillesë në vitin e parë ose të dytë të jetës. Simptomat përfshijnë trungun, krahët dhe këmbët. Fëmija merr pozicionin tipik të shoferit dhe shoqërohet me devijime të shikimit. Këto lloj krizash zakonisht tranformohen në një nga llojet e tjera të krizave që përmendëm.

Ndihma e parë

Epilepsia s`është sëmundje mendore E

pilepsia nuk është një sëmundje mendore, por një çrregullim plotësisht biologjik që ndodh në tru dhe përfshin sistemin nervor. Në momentin që ndodh ky çrregullim, qelizat nervore të një pacienti me epilepsi dërgojnë impulse elektrike të shumta- që i ngjajnë një stuhie elektrike. Ky çrregullim neurologjik shkakton episodet që njihen si krizat epileptike .

Krizat parqiten me një tablo të gjerë ndyshimesh,që nga ndjenja të çuditshme në stomak deri në një ndjenjë turbullimi dhe një ngurtësim që përfshin gjithë trupin.Thuhet që

një fëmijë është epileptik kur ai shfaq të paktën 2 kriza që nuk janë pasojë e gjendjëve të tilla si rënia e nivelit të sheqerit në gjak apo temperaturës së lartë.

Kriza epileptike: disa këshilla menaxhimi  Duhet të ruani qetësinë  Mundohuni që të largoni gjithçka përreth që mund të dëmtojë fëmijën, por mos u mundoni t’i ndaloni dridhjet tipike të trupit.  Kujdesuni të mbani mend kohëzgjatjen e krizës  Largoni kureshtarët (ose pjestarët e tjerë të familjes nëse ndodheni në shtëpi).  Mos u mundoni që gjatë krizës t’i jepni ujë, medikamente apo të vendosni sende në gojën e fëmijës.

(Ndryshe nga sa thuhet zakonisht

,një person gjatë momentit të krizës nuk mundet që të kalojë gjuhën poshtë, kështu që rrini të qetë dhe mos u mundoni të fusni gishtat në gojën e fëmijës)  Nëse kriza zgjat më shumë se 5 minuta duhet urgjent të kërkoni ndihmën e mjekut.  Pas krizës vendoseni fëmijën shtrirë në anën e majtë. Ndodh që femija mund të vjellë pas krizës dhe kështu duke e pozicionuar majtas, evitoni kapërcimin e të vjellurave në rrugët respiratore. Duhet të qëndroni me të dhe për të paktën 20 minutat në vazhdim.

16

E enjte, 5 korrik 2012

WWW.SHQIPTARJA.COM

Shëndeti i burrit

A

S

SUPLEMENTI MJEKESOR

LMEDICU

MENDOHET se mungesa e kujdesit parandalues shpjegon faktin se pse meshkujt kanë tendencë të vdesin rreth 5 vjet më herët krahasuar me femrat

DISFUNKSIONI EREKTIL

TAULANT MUKA

Problemet rastësore të ereksionit janë plotësisht normal edhe pse difunksioni erektil persistent mund të jetë një shenjë e një problemi më të thellë. Si faktorët fizik, ashtu edhe ata psikologjik mund të çojnë në zhvillimin e problemeve erektile.

M

eshkujt bëjnë të pa mundurën për të shmangur vizitën te mjeku dhe kjo nuk është një përrallë e vjetër. Në një studim u vu re se 30% e meshkujve që morën pjesë, e vonuan sa më shumë të ishte e mundur vizitën e tyre te mjeku ndërsa 36% do të shkonin te mjeku vetëm nëse ata do ishin të sëmurë rëndë. Rreth 25% e meshkujve ushqejnë te vetvetja besimin se janë të shëndetshëm dhe për pasojë ndjejnë se nuk kanë asnjë arsye për të shkuar te mjeku. Mendohet se mungesa e kujdesit parandalues shpjegon faktin se pse meshkujt kanë tendencë të vdesin rreth 5 vjet më herët krahasuar me femrat të cilat janë më të prirura për të kërkuar kujdes shëndetësor.

KËMBA E “ATLETIT’’ Meshkujt janë dy fish më të riskuar të vuajnë nga këmba e atletit krahasuar me femrat.

Ajo shkaktohet nga përhapja e infeksionit mykotik (fungal) i quajtur dermatofit. Këmba e ‘’atletit’’ prek lëkurën midis gishtav. Infeksioni është ngjitës. Dermatofitet ndodhen shumë shpesh në ambjente të ngrohta dhe të lagështa, për shembull në banjot, në dhomat e zhveshjes, dushet e qendrave sportive, rreth pishinave ose në banjot turke. Ndodh shpesh që marrja e infeksionit të ndodhë në këto ambjente. Ju do ta kuptoni që keni këmbën e atletit sepse ajo shkakton kruarje intense dhe ndjesinë e djegies në këmbë. Mund të zhvillohen flluska në lëkurë dhe thonj të zbardhur në ngjyrë dhe që shkeputen lehtë. Këmba e atletit zakonisht mund të trajtohet duke përdorur krema anti-fungal. Si masa parandaluese është e nevojshme përzgjedhja e këpucëve që i lejojnë këmbët të marrin ajër dhe shmangini sa më shumë të jetë e mundur djersitjen e këmbës. Përpiquni ti mbani këmbët të thata.

Gjithashtu ndërroni çorapet çdo ditë dhe pastrojini dhe thajini mirë gishtat e këmbës.

HERNIA INGUINALE Nëe gjatë kollës, përkuljes ose gjatë ngritjes lart së një objekti të rëndë ndjeni dhimbje në ije, atëherë ju me shumë gjasa mund të keni hernie inguinale.

Ajo ndodh kur një pjesë e intestinit (zorrës) ‘’del jashtë’’ nga një pjesë e murit të barkut i cili paraqitet i dobët. Në kockën pubike mund të ndjeni gjithashtu praninë e një mase. Ju mund të keni ndjesinë e djegies dhe dhimbjes edhe pse shumica e meshkujve nuk paraqesin asnjë simptomë. Shumica e herni-

Ato përfshijnë:

 Stresi, depresioni, problemet në çift dhe ankthi  Sëmundjet e zemrës

6 sfidat kryesore të shëndetit për meshkujt!

Neglizhenca ndaj kujdesit, 5 vjet më pak jetë Humbni kile nëse jeni mbipeshë

S

eve përkeqësohen me kalimin e kohës dhe mund të zhvillohen komplikacione si strangulimi (një gjëndje kërcënuese për jetën në të cilën rrjedhja e gjakut në intestin ndërpritet). Zakonisht, kirurgjia është e nevojshme për korrektimin e hernies veçanërisht nëse është masive dhe e dhimbshme. Edhe pse në disa raste hernia nuk mund të parandalohet, ju mund të ulni riskun tuaj duke mbajtur një peshë të shëndetshme dhe duke konsumuar sa më shumë perime të freskëta. Gjithashtu mos konsumimi i duhanit dhe të pa-

turit kujdes gjatë ngritjes lart të peshave të rënda mund t’ju ndihmojnë në uljen e riskut për zhvillimin e hernies inguinale GURËT NË VESHKA Gurët në veshka janë më të shpeshta te meshkujt krahasur me femrat. Ato formohen kur lëndët minerale në urinë kristalizohen duke formuar gurë.

Gurët në veshka mund të shkaktojnë dhimbje të forta në abdomen, ijë dhe në shpinë.

Gjithashtu edhe urinimi mund të shoqërohet me dhimbje. Shkaku më i zakonshëm i

 Diabeti  Obeziteti  Sindromi metabolik  Sëmundja Parkinson  Skleroza Multiple  Imbalanca hormonale sikurse në nivelet e ulëta të testosteronit.  Alkooli si në fillimin e urinimit, rrjedhje e dobët e urinës, nevoja e shpeshtë për të urinuar.

Në disa raste medikamentet ose kirurgjia janë zgjedhja e parë në trajtimin e prostatës së zmadhuar por disa simptoma shpesh mund të kontrollohen përmes ndryshimeve në stilin e jetëses, si limitimi i konsumit të lëngjeve gjatë mbrëmjes( e cila rrit urinimin) dhe vajtja menjëherë në tualet kur ndjeni se duhet të urinoni( për të parandaluar mbitendosjen e vezikës urinare). Në ndihmë mund t’ju vijnë edhe bërja e rregullt e ushtrimeve fizike, ulja e stresit dhe ushtrime për të forcuar muskujt pelvik.

KËSHILLA

hmangni konsumin e alkoolit, marrjen e qetësuesve dhe pilulave të gjumit të cilat shkaktojnë relaksim të mëtejshëm të muskujve tuaj. Provoni spray-in nazal për të pastruar rrugët nazale për një kalim më të mirë të rrjedhjes së ajrit. Është një ide shumë e mirë ta bëni shëndetin tuaj një prioritet dhe të mbani një qëndrim proaktiv rreth parandalimit të sëmundjes përpara se ajo të fillojë. Kjo duhet zbatuar njësoj si për meshkujt edhe për femrat!

Nqs ndjeheni i shëndetshëm tani,mrekulli! Ruajeni atë duke respektuar tre parimet kryesore në parandalimin e sëmundjeve-ushqehuni shëndetshëm, bëni ushtrime fizike dhe sa më pak stres dhe mos harroni të bëni vizita periodike të mjeku juaj. Kapja e hershme e sëmundjes mund të trjatohet më lehtë.

 Tension i lartë arterial

formimit të gurëve në veshka është dehidratimi. Për këtë arsye sigurohuni të konsumoni sa më shumë lëngje gjatë ditës.

Mbajtja e një peshe trupore të shëndtshme dhe shmangia e marrjes së tepërt të sheqerit, natriumit dhe proteinave mund të ulë riskun tuaj. Kur guri formohet, në shumicën e rasteve ai do të kalojë vetë. Ju duhet të pini rreth 2-3 litra ujë në ditë për të shkatërruar gurin.

PROSTATA E ZMADHUAR Hiperplazia beninje e prostatës dhe hipertrofia prostatike e njohur më shumë si prostata e zmadhuar mund të alterojë aftësinë tuaj për të zbrazur vezikën urinare dhe gjithashtu

Prostata vazhdon të rritet përgjatë jetës. Kjo është arsyeja pse 1 në 4 meshkuj fillon të përjetojë simptomat e prostatës së zmadhuar rreth moshës 55 vjeç mund të çojë në zhvillimin e problemeve të traktit urinar dhe veshkave. Në shumë meshkuj, prostata vazhdon të rritet përgjatë jetës. Kjo është arsyeja pse 1 në 4 meshkuj fillon të përjetojë simptomat e prostatës së zmadhuar rreth moshës 55 vjeç (rritet rreth 1 në 2 veta në moshën 75 vjeç). Simptomat kryesore janë problemet me urinimin si vështirë-

APNEA E GJUMIT Apnea e gjumit e cila ndodh kur frymarrja juaj ndërpritet në mënyrë të përsëritur gjatë gjumit është dyfish më e shpeshtë te meshkujt në krahasim me femrat. Nëse ju gërhisni me zë të lartë, ose ju ndjeheni të lodhur edhe pas një gjumi gjatë natës, atëherë ju mund të vuani nga kjo gjëndje shëndetësore. Apnea e gjumit në shumicën e rasteve ndodh kur muskujt e pjesës së pasme të fytit relaksohen dhe mbyllin për një çast rrugët e frymarrjes.

Nëse dyshoni se keni apne gjumi është shumë e rëndësishme të kërkoni ndihmë mjekësore sepse apnea e gjumit mund të çojë në zhvillimin e problemeve të zemrës dhe tensionit të lartë gjaku.

A

S

SUPLEMENTI MJEKESOR

LMEDICU

Estetikë

N

Jeni mbipeshë?

për të amortizuar goditjet.

Gjithashtu, ushtrimet izometrike forcojnë muskujt që mbështesin këmbën.

Si iu rrinë këpucët?

Në një anketë, 34% e meshkujve thanë se nuk e mbanin mend herën e fundit që kishin matur këmbët. 20% e femrave thanë se të paktën njëherë në javë veshin një palë këpucë që i vrasin, ndërsa 8% veshin këpucë të parehatshme çdo ditë.

Këmbët sheshohen dhe zgjaten me kalimin e moshës, ndaj nëse jeni ngulur në masën e këpucës që vishnit kur ishit 21 vjeç, matini sërish këmbët (sidomos nënat pasi shtatzënia i zmadhon këmbët).

Përdorni taka më të ulëta së 7 cm KËMBËT PËRMES SHIFRAVE

 1 në 6 amerikanë kanë probleme me këmbët; kjo shifër shkon 1 në 3 mbi moshën 65 vjeçare

 1000 amerikanë i nënshtrohen çdo vit ndërhyrjes për zëvendësimin e kyçit të këmbës

 1500 kilometra ecim çdo vit; 2-3fishi i peshës

trupore ushtrohen mbi gishtin e madh të këmbës gjatë fazës së shtytjes gjatë ecjes

 Gjatë një ore aktiviteti fizik të lodhshëm, këmbët absorbojnë afërsisht 500 tonë peshë.

 76% rritet pesha që përballon pjesa e përparme e këmbës kur vishen taka 8 cm të larta; 22% kur takat janë 2.5 cm.

 1 cm duhet të jetë distanca midis fundit të këpucës dhe gishtit të madh të këmbës

Forca që ushtrohet mbi këmbët tuaja është afërsisht sa 120% e peshës tuaj. Obeziteti i sforcon shumë struktrat që mbajnë peshë në këmbë. Ai mund të shkaktojë fasciit plantar dhe dhimbje në thembër si dhe mund të përkeqësojë hallux valgus ose deformimin e ashtuquajtur “gishti çekiç”.

Gjithashtu është faktor risku për shfaqjen e diabetit, i cili trajtohet në pyetjen në vijim.

Vuani nga diabeti?

Duke qenë pjesa e trupit më larg zemrës, këmbët mund të

17

FORCA që ushtrohet mbi këmbët tuaja është afërsisht sa 120% e peshës tuaj. Obeziteti i sforcon shumë struktrat e këmbës që mbajnë peshën

Mendoni pak edhe për këmbët tuaja

MIRALD GINA jë person mesatar për shkon në këmbë një distancë të barabartë me distancën që do përshkonin po t’i binin tre herë rrotull botës. Ky aktivitet i lodh dhe dëmton 26 kockat, 33 artikulacionet dhe më tepër se 100 tendinët, ligamentet dhe muskujt që ndërtojnë këmbën.

Në një anketë të kryer në SHBA, 53% e të pyeturve thanë se kishin dhimbje këmbësh të tillë që u dëmtonte aktivitetin e përditshëm. Mesatarisht, njerëzit fillojnë të kenë dhimbje rreth të gjashtëdhjetave, por kjo mund të ndodhë edhe përpara moshës 30 vjeçare.

Pavarësisht këtyre shifrave, përveç femrave që i dedikojnë vetes një pedikyr në mënyrë të rregullt, shumica e njerëzve nuk kujdesen për këmbët e tyre. Shumë njerëz mendojnë se dhimbja e këmbëve është pjesë e procesit të plakjes dhe e pranojnë si të tillë duke vazhduar të ecin pavarësisht dhimbjes. Megjithëse shumë prej problemeve të këmbëve janë të pashmangshme, ecuria e tyre mund të ngadalësohet.

Sëmundjet kryesore që shfaqen me kalimin e moshës janë artriti, hollimi i “jastëkëve” dhjamorë në shputën e këmbës, fasciiti plantar (inflamacioni i indit fibroz përgjatë shputës së këmbës), hallux valgus (zmadhimi i artikulacionit në bazën e gishtit të madh), qarkullimi i keq dhe mykoza e thonjve. Pyetjet në vijim do iu ndihmojnë të vendosni nëse duhet të merrni ndonjë masë me kalimin e kohës.

E enjte, 5 korrik 2012

WWW.SHQIPTARJA.COM

jenë pjesa e parë e trupit që shfaq ndërlikimet e diabetit, si qarkullimi i keq i gjakut dhe humbja e ndjeshmërisë, të cilat të dyja shpien në mbylljen e ngadaltë të plagëve dhe amputimin e këmbës. Diabetikët duhet t’i ekzaminojnë këmbët çdo vit te një mjek dhe duhet të shmangin këpucët që shtrëngojnë.

tuaja janë më të vulnerabël ndaj problemeve. Gjithashtu, duhanpirja ndikon në qarkullimin e keq të gjakut.

Keni probleme me qarkullimin e gjakut?

Nëse vuani nga sëmundje të arterieve periferike, ngushtim i enëve në këmbë, këmbët

Keni këmbë të sheshtë apo hark të lartë të këmbës?

Secili prej këtyre problemeve e vendos në risk këm-

A ankohen prindërit tuaj për këmbët?

Ka mundësi që precedentët familjarë të jenë treguesi kryesor i problemeve që mund të keni në të ardhmen.

bën. Këmba e sheshtë është e paqëndrueshme duke i tendosur dhe dobësuar muksujt dhe tendinët, duke çuar në zhvillimin e tendinitit dhe artritit.

Një hark i lartë i këmbës është rigid dhe i absorbon pak goditjet, duke ushtruar më tepër presion në thembër dhe artikulacionet e gishtave, si dhe në gjunjë, ijë dhe shpinë. Këpucët ortopedike që suportojnë harkun dhe thembrën janë të dobishme në këmbën e sheshtë. Njerëzit me hark të lartë duhet të kërkojnë këpucë të lirshme dhe shtroje të buta

Vishni taka të larta?

Takat e larta e përqendrojnë forcën në thembra dhe pjesën e përparme të këmbës.

Takat ndikojnë në zhvillimin e deformimit të gishtit çekiç, të neuromave (dëmtim i nervave), hallux valgus dhe gungave të dhimbshme prapa thembrës, si dhe probleme me thonjtë. Pjesën më të madhe të kohës, përdorni taka më të ulëta se 7 centimetra.

A e shohin ndonjëherë dritën e diellit këmbët tuaja?

Myqet rriten në mjedise të ngrohta dhe të lagështa.

Zgjidhni çorape që e thithin lagështirën (jo të pambukta), përdorni pudër antimykotike dhe ajrosini këmbët në shtëpi.

A ecni?

Shtimi i kilometrave mbi këmbët tuaja është mënyra më e mirë për t’i ushtruar muskujt dhe për t’i mbajtur këmbët e shëndetshme.

Diabeti

Pse shkaktohen ulçerat në këmbën diabetike?

ANISA TOPOVITI

PARANDALIMI:

F

litet për këmbë diabetike kur neuropatia diabetike dhe/ose arteriopatia e gjymtyrëve të poshtme ndërhyjnë në funksionin ose në strukturën e këmbës.

Të dy rastet të njohura gjithashtu si këmba neuropatike apo këmba ishemike janë shumë të ndryshme midis tyre, por në pjesën më të madhe, veçanërisht në moshën e avancuar, bashkëjetojnë si neuropatia edhe arteriopatia , dmth flitet kështu për këmbën neuroishemike.

Një komplikacion serioz i një këmbe diabetike që ka një ulçer të hapur është infeksioni, që është shpesh shkaku i vërtetë që sjell am-

 Inspektoni dhe lani këmbët tuaja çdo ditë  Kontrolloni temperaturën e ujit me bërrylin tuaj ose me një termometer  Thajini plotësisht, butësisht. Mund të përdorni edhe një tharëse flokësh  Përdorni çorape që nuk shtrëngojnë dhe ndryshojini ato çdo ditë  Hidratoni këmbët tuaja të thata me krem specifik putimin.

Kemba Neuropatike: Këmba ëhtë një organ kompleks që kryen funksionin e saj duke dhënë informacione trurit dhe duke marrë nga ai urdhra motorrike. In-

 Mos përdorni instrumente të mprehta ose kalloheqës të fortë  Pritini thonjtë me gërshërë me kujdes dhe rrumbullakosini me

limë kartoni.

 Shmangni të ecurin zbathur

formacionet ndijore na paralajmërojnë për vrazhdësinë e tokës, për temperaturën e ambientit, për presionin që ushtrohet mbi këmbën Neuropatia diabetike prek si nervat ndijor (neuropatia ndijore) , ato motorikë (neuropatia motorike) dhe nervat autonome (neuropati autonome). Këmba neuropatike është një këmbë në të cilën neuropatia diabetike ka përndryshuar ekuilibrin muskular, përceptimin e stimujve dhe vetë-rregullimin vegjetativ.

Neuropatia Ndijore prek organet e ndjeshmërisë së këmbës dhe fibrat nervore që i përcjellin ndjesitë trurit. Pasoja më e rëndë është ulja e pragut të dhimbjes deri në pandjeshmëri të plotë.

18

E enjte, 5 korrik 2012

WWW.SHQIPTARJA.COM

Rrëfim nga jeta

A

LMEDICU

DIAGNOZA e një sëmundjeje të keqe të gjen të papërgatitur, ashtu si një frenim i pallogaritur. Koha ndalon në vend

JANA NANO

P

rej shumë vitesh jetoj në Angli me familjen time. Në Korrik të 2006, në moshën 42 vjeçare, rastësisht ndjeva se në gjirin tim të majtë ishte rritur një masë e huaj, e dhimbshme, çka më bëri menjëherë të shqetësohesha për origjinën e saj. Mora një konsultë urgjente me mjekun specialist duke kryer brenda një ditë mamografinë, skanerin dhe biopsinë.

Gjatë kohës kur më komunikuan diagnozën, isha vetëm. Ishte një tronditje e madhe të merrje vesh që t’i mbaje brenda trupit tënd një masë tumorale agresive të stadit të tretë. Jeta jonë është si një tren ekspres që ecën me një shpejtësi marramendëse. Diagnoza e një sëmundjeje të keqe të gjen të papërgatitur, ashtu si një frenim i pallogaritur. Koha ndalon në vend.

Gjëja e parë që më erdhi ndërmend ishte familja ime.

Si do ta përballonin ata këtë lajm? Si do të ishte jeta e tyre nëse une nuk do të isha më?Pas marrjes së lajmit kam vrapuar në librarinë më të afërt dhe bleva të gjithë librat e mundshëm që flisinin për këtë sëmundje.

Në Angli, mjekët më kanë trajtuar shumë mirë. Isha e sigurt që isha në dorë të një skuadre, e cila nuk do të më linte kurrë të bija në tokë. Të gjithë pa përjashtim: mjeku specialist, psikologu, infermierët ishin afër meje. Për ata, e gjithë bota rrotullohet rreth pacientit.

Diskutuam sëbashku mundësitë e trajtimit. Si fillim do të ndiqja kemoterapi.

Heqja e gjirit vinte si rekomanim i dytë, nëse kemoterapia dështonte. Një ndërhyrje e tillë kirurgjikale rëndonte shu_më gjendjen psikologjike të pacientes.

Për këtë arsye rekomandohej gjithmonë në pamundësi të efektshmërisë së trajtimit Kisha dy mundësi zgjedhjeje: t’i nënshtrohesha kemoterapisë klasike apo të bëhesha pjesë e një studimi të gjerë ku përveç trajtimit klasik, do të mjekohesha edhe me medikamente te tjera shtesë që ishin në studim e sipër për efektet e tyre.

Kjo quhet një clinical trial dhe është praktikë që bëhet për

Si e fitova betejën me Kancerin e Gjirit Zbatova të gjitha rekomandimet e mjekut çdo sëmundje duke siguruar mundësinë e zbulimit të trajtimeve të reja efikase. Pasi lexova të gjithë informacionin e nevojshëm në lidhje me studimin dhe efektet anësore të terapisë, (të cilin ma siguroi mjeku im) vendosa pa asnjë mëdyshje të bëhesha pjesë e

Para fillimit të trajtimit, më këshilluan të prisja vetë flokët pak e nga pak.

Brenda në spital kishte organizata apo qendra që të instruktonin

një clinical trial.

Para fillimit të trajtimit, më këshilluan të prisja vetë flokët pak e nga pak. Brenda në spital kishte organizata apo qendra që të instruktonin deri në mënyrën sesi duhet të visheshe apo të lyeje vetullat.

Mbaj mend që kur bëra se-

S

SUPLEMENTI MJEKESOR

ancën e parë të kimioterapisë, isha e monituruar 24 orë në 24 nga infermiere të dashura e të kujdesshme në një ambjent me të vërtetë mjaft të ngrohtë .

Kimioterapia nuk funksionoi, kështu që brenda 3 muajsh që nga momenti i di-

agnostikimit, iu nënshtrova ndërhyrjes radikale të heqjes së gjirit. I gjithë stafi i mjekëve, me rradhë,erdhën dhe më takuan para operacionit, duke më siguruar që gjithçka do të shkontë mirë dhe ata do të bënin më të mirën për mua.

Gjithashtu edhe mbështetja e familjes time më ndihmoi që t’i kaloja shumë lehtë këto momente të vështira.

Fatkeqësisht, pas disa muajsh, fillova të ndjeja një dhimbje shqetësuese. Pasi bëra një skaner të të gjihë trupit, mjekët vunë re se tashmë sëmundja ishte përhapur në mushkëri. Ky lajm qe akoma më tronditës se herën e parë.

Më lanë 3 muaj deri në 1 vit kohë jete. Fillova të ndiqja çdo 3 javë seanca kimioterapie të cilat më shkatërruan si nga ana fizike por edhe psikologjike. Jam shtruar shumë herë në spital për shkak të efekteve anësore të saj. Mjekët u detyruan të ulnin drastikisht dozat pasi numri i qelizave të bardha të sistemit imun ishte ulur në mënyrë sinjifikante.

Gjithashtu, ndoqa edhe 25 seanca radioterapie.

Pas rishfaqjes së sëmundjes, kam lexuar shumë. E zbërtheva sëmundjen deri në detaje. Mësova

gjithçka për të. Duke e njohur, mund edhe ta luftoja. Shfletova libra në lidhje me mjekësinë alternative dhe ushqyerjen. Ndryshova dietën time 100%. Fillova të përdor shumë produkte organike të sojës dhe të eleminoja të gjitha bulmetrat duke ndjekur një dietë pa proteina.

Asnjëherë nuk kam tradhëtuar këshillat dhe rekomandimet e mjekut. Gjithçka e bëja duke u konsultuar me të.

U përpoqa që edhe në jetën time të përditshme të mos ndryshoja. Bëja gjithçka që kisha bërë më parë me përkushtim akoma më të madh. Përpiqesha të vlerësoja çfarë më bënte të lumtur dhe bëja pikërisht atë.

Pas 2 muajsh ndryshimesh rrënjësore të jetës time, pasi bëra skanerin, mjekët më komunikuan që tumori ishte zvogëluar në masën 40% në mushkëri dhe 30% në nyjet limfatike. Ky lajm ishte një mrekulli jo vetëm për mua e familjen time, por për të gjithë stafin mjekësor. Për 6 muajt e ardhshëm gjithçka ishte zhdukur. Trajtimin e kimioterapisë dhe atë me antitrupa e kam ndjekur për një vit e gjysëm dhe çdo 2 muaj bëja skaner kontrolli të të gjithë trupit. Tashmë e kam ndërprerë të gjithë mjekimin dhe në fund të Nëntorit të këtij viti, bëj plot 3 vjet pa shfaqje të sëmundjes.Gjithsesi mbaj kontakte të vazhdueshme me mjekët e mi duke u kontrolluar çdo 3 muaj.

Jeta jote kur diagnostikohesh me Kancer Gjiri, ndryshon rrënjësisht si nga ana emocionale, sociale dhe ekonomike. Kimioterapia të shkatërron. Nuk je më zot i trupit tënd. Gjithsesi, jam munduar të jetoj momentin.

Gjithçka e ndjej të rëndësishme. E di sa shumë e dua familjen time dhe bashkëshoritn tim dhe zbuloj që kam qënë me shumë fat që kam patur persona të tillë afër meje që më kanë qëndruar afër gjatë gjithë kësaj eksperience.

Ajo që më ka shtyrë të luftoj dhe të mos dorëzohem ka qënë dëshira për të jetuar jetën me familjarët dhe të afërmit e mi. Doja të shihja dy fëmijët e mi teksa rriteshin.

Dua shumë të jem përkrah vajzës time në dasmën e saj.

Zbuloni brenda vetes tuaj atë çfarë realisht vlerësoni të rëndësishme dhe fokusohuni se si doni të kujtoheni në jetë.

Unë dua te kujtohem si një grua e fortë, një nënë e dashur dhe e përkushtuar, një person i mirë.

F.GJ

A

S

SUPLEMENTI MJEKESOR

E enjte, 5 korrik 2012

WWW.SHQIPTARJA.COM

LMEDICU

Problemet me gjumin

NJË STUDIM tregon se punonjësit e turneve të natës kanë 2 deri në 5 herë më shumë gjasa për t’i zënë gjumi gjatë punës

Pagjumësia, tashmë ka disa zgjidhje Ndërtoni zakone të mira gjumi

TAULANT MUKA

REDUKTONI STRESIN Stresi konsiderohet nga ekspertët e gjumit si shkaktari numër një i çrregullimeve të gjumit afat-shkurtër. Nxitësit më të shpeshtë përfshijnë stresin e krijuar nga shkolla

dhe puna, problemet familjare ose në çift ose patja e problemeve serioze shëndetësore. Bëni ushtrime të rregullta për të larguar stresin. Ushtrimet duhet t’i bëni të paktën tre orë para se të flini. Një stërvitje para se të shkoni për të fjetur mund t’ju mbajë zgjuar për shkak se trupi juaj nuk ka pasur mundësinë të qetësohet. Teknikë tjetër që mund të reduktojë stresin janë meditimi dhe frymëmarrjet e thella.

Sëmunjda kronike dhe dhimbja mund të shkaktojnë pagjumësi për shumë arsye.

Sëmundjet ose gjëndjet që mund të sjellin çrregullime të gjumit përfshijnë:

 Depresioni, ankthi  Diabeti  Sëmundjet kronike të mushkërisë

 Artriti  Sëmundja e Alzheimer dhe Parkinson  Sëmundjet kardiake  Dhimbja në gjoks ose Ulçera gastrike  Apnea gjatë gjumit Diskutoni me mjekun tuaj nëse këto sëmundje ose probleme të tjera fizike mund të mjekohen.

Trajtimi i përshtatshëm dhe i bërë në kohë mund të reduktojë simptomat dhe shpesh mund të çojë në përmirësim të gjumit gjatë natës.

MEDIKAMENTET DHE GJUMI Disa medikamente kanë efekte anësore duke shkaktuar çrregullime të gjumit. Marrja e e një ose më shumë prej këtyre medikamenteve mund të sjellë pagjumësi.

Disa medikamente që ndikojnë në gjumin tuaj janë:

 Dekongjestantët dhe medikamente të tjera për kollën dhe të ftohtin

 Pilulat për dietë  Steroidët  Disa medikamente për presionin e lartë të gjakut(

Një stërvitje para se të shkoni për të fjetur mund t’ju mbajë zgjuar për shkak se trupi juaj nuk ka pasur mundësinë të qetësohet

TRAJTO SËMUNDJEN QË E SHKAKTON

 Abuzimi me alkoolin ose drogërat

Si ta parandalosh pagjumësinë?

Pagjumësia mund të ndodhë si një përgjigje ndaj një sjelljeje, problemi shëndetësor fizik ose mental. Faktorët fizik, mjedisor dhe ndryshimet në stilin e jetesës mund të luajnë një rol në parandalimin e kësaj gjëndjeje ose mund ta lehtësojnë nqs ajo ndodh.

ANTIDEPRESIVËT Shmangni marrjen e medikamenteve ndaj te ftohtit nëse keni probleme me gjumin. Nëse jeni duke marrë një medikament të përshkruar nga mjeku juaj, por që ka si efekt anësor çrregullimin e gjumit, është e këshillueshme të flisni me mjekun. Mund t’ju këshillohet të merrni një medikament alternativ që nuk shqetëson gjumin tuaj.

Shënim: Mos ndërprisni marrjen e medikamentit të përshkruar pa u konsultuar më parë me mjekun tuaj.

19

beta bllokuesit)

 Theophyline (medikament që përdoret në Astmë)  Levodopa (medikament që përdoret në trajtimin e sëmundjes së Parkinson)

PËRSHTATNI AKTIVITET DITORE Aktivitetet që ju bëni gjatë ditës ose natës mund të ndikojnë me cilësinë e gjumit tuaj. Rregulloni axhendën tuaj në mënyrë që të shmangni:  Kryerjen e ushtrimeve para se të bini për të fjetur  Ngrënia e një vakti para orës së gjumit  Kryerja e aktiviteteve mentale intense para se të bini për të fjetur.

 Dremitja gjatë ditës mund të ndikojë në aftësinë tuaj për të fjetur gjatë natës.

Nqs ju dremitni, bëheni për jo më shumë se një orë gjatë ditës.

SHMANGNI NIKOTINËN, KAFEINËN DHE ALKOOLIN. Duhanpirja dhe kafeina stimulojnë sistemin nervor.

Edhe pse kjo mund t’ju japë ndjesinë e të ndjerit energjik gjatë ditës, këto substanca mund të ndikojnë në gjumin

tuaj gjatë natës. Alkooli depreson sistemin nervor.

Edhe pse alkooli ju bën të ndjeheni të përgjumur , ai ndikon në gjumin tuaj gjatë natës duke shkaktuar nervozizëm. Shmangni pirjen e duhanit dhe të pijeve që mbajnë kafeinë ose alkool gjatë mbasdites ose mbrëmjes. Ato mund të krijojnë një cikël vicioz të një gjumi të dobët gjatë natës dhe rritjen e përdorimin të stimulantëve gjatë ditës për të neutralizuar përgjumjen nga mungesa e gjumit gjatë natës.

NDIQNI ORARE TË CAKTUAR GJUMI NËSE PUNONI NË TURN NATE Turni i punës gjatë natës ju detyron ju të flini kur aktiviteti përreth jush dhe vëtë ritmi juaj biologjik ju sinjalizon të qëndroni zgjuar. Një studim tregon se punonjësit e turneve të natës kanë 2 deri në 5 herë më shumë gjasa për t’i zënë gjumi gjatë punës në krahasim më punonjësit e ditës. Nëse punoni në turn nate, flisni me punëdhënësin tuaj për mundësinë për të minimizuar lodhjen. Gjatë ditës duhet të krijoni një mjedis që favorizon gjumin duke mbajtuar dritën larg dhomës suaj të gjumit dhe duke minimizuar zhurmat.

NDËRTONI ZAKONE TË MIRA GJUMI DHE NJË MJEDIS TË FAVORSHËM.

Alkooli Depreson sistemin nervor. Edhe pse alkooli ju bën të ndjeheni të përgjumur , ai ndikon në gjumin tuaj gjatë natës duke shkaktuar nervozizëm.

Një mjedis jo i përshtatshëm, si një dhomë që është shumë e ngrohtë ose shumë e ftohtë,një dhomë e zhurmshme ose me shumë dritë mund t’ju të flini. Shqetësimet nga kafshët shtepiake, fëmijët ose anëtarë të tjerë të familjes gjithashtu mund të

shqetësojnë gjumin tuaj.

Ndikime të tjera mund të jenë komoditeti dhe madhësia e krevatit tuaj dhe zakonet e gjumit të partnerit tuaj.

Përpiquni të krijoni një mjedis që është i qetë duke e lyer dhomën tuaj me ngjyrë blu ose jeshile, ose vendosni në sfond një muzikë të qetë.

Shmangni ekspozimin ndaj një dritë të fortë para se të shkoni të flini. Bërja e një dushi mund t’ju ndihmojë gjithashtu.

Shmangni shikimet mbi orën pasi shkoni të flini. Gjithashtu shmangni pijen e lëngjeve para se të flini.

20

E enjte, 5 korrik 2012

WWW.SHQIPTARJA.COM

Të reja nga mjekësia

S

SUPLEMENTI MJEKESOR

LMEDICU

SIPAS NJË STUDIMI të fundit, duhanpirja, konsumi i alkoolit dhe të qënit obez nuk prekin cilësinë e spermës suaj

Kreativitet & Risi

Birra, është pija ‘’më e zgjuar’’ N

jë studim i ri i pub likuar në Consciousness and Cognition, pretendon se konsumimi i moderuar i birrës përmirëson aftësitë për zgjidhjen e problemeve. Autorët e studimit testuan 20 persona të cilët kishin konsumuar sasi të moderuar birre. Aftësitë për zgjidhjen e problemit u testuam me Remote Associates Test, gjatë të cilit pjesëmarrësve ju jepen 3 fjalë dhe ju kërkohet e katërta me lidhje llogjike me tre të parat. U vu re se personat që kishin konsumuar birrë zgjidhën 40% më tepër problema sesa ata që nuk kishin pirë, madje dhe më shpejt (12 sekonda vs.15 sekonda) Me sasninë e alkoolit të arritur në gjak në këta persona, memoria, gjykimi, shpejtësia e reagimit dhe pamja bie, por kreativiteti dhe aftësia për të sjellë risi rritet. Studiuesit thonë se të menduar-

A

DUHANPIRJA E ALKOOLI

Pak efekt në prodhimin e spermës!

K

it jashtë kornizave rritet kur personat janë më pak të fokusuar dhe të shpërqëndruar, pra kur konsumojnë një sasi të caktuar alkooli.

Shpeshherë kreativiteti rritet kur personi është i relaksuar dhe i pa fokusuar.

Gjithsesi studimi nuk thotë që personat që kanë probleme me zgjidhjen e situatave të sh-

Konsumi i tepërt i alkoolit çon në probleme serioze afatgjata sociale, fizike dhe psikosociale kojnë në pub. Konsumi i tepërt i alkoolit çon në probleme serioze afatgjata sociale,

fizike dhe psikosociale. Ajo që thotë studimi është që pirja në sasi të moderuar e alkoolit ka shumë mundësi të sjellë benefite, pra gjithkush duhet të ketë sensin e masës!

Studimi është ende duke vlerësuar nëse pirja e një koktejli ju bën më shakaxhi, më simpatik dhe një super balerin.

ëshillat mbi stilin e jetesës për të trajtuar infertilitetin mund të jenë të parëndësishme.

Sipas një studimi të fundit, duhanpirja, konsumi i alkoolit dhe të qënit obez nuk prekin cilësinë e spermës suaj. Gjithashtu veshja e bokseve të shkurtra në krahasim me të brendshme të ngushta lidhet me nivele më të larta në prodhimin e spermës.

Ky studim u realizua në Universitetin e Sheffield. U bë krahasimi i stilit të jetesës të 939 meshkujve me cilësi të ulët sperme me 1310 meshkujve me cilësi normale të spermës. Studimi tregoi se ishtë një diferencë shumë e ulët në numrin e spermatozoidëve të lëvizshëm në pacientët që nuk kishin pirë asnjëherë duhan dhe atyre që pinin rreth 20 cigare në ditë. Kishte pak të dhëna që një indeks i lartë i masës trupore dhe konsumi i alkoolit preknin cilësinë e spermës. Pra këto stile jetese kanë rendësi shumë të madhe në shëndetin tonë të përgjithshëm por ndoshta me pak influencë në infertilitetin mashkullor.

Fëmijët

Tri prindër gjenetikë, një realitet!

F

ëmijët më tre prindër gjenetik mund të bëhën një realitet. Teknika do të lejojë gratë me sëmundje serioze të trashëguara të parandalojnë kalimin e sëmundjes te fëmija. Këto sëmundje, të njohura si sëmundjet mitokondriale, mund të shkaktojnë paaftë-

si dhe vdekje (insufiçiencë organore, dëmtime muskulore dhe të melçisë). Autoriteti i Embriologjisë dhe Fertilizimit human po bën konsultime në publik nqs kjo teknikë, deri sot e lejuar vetëm për kërkime, duhet të ofrohet për femrat.

Teknika

Procesi i lindjes së një fëmije me tre prindër gjenetik përfshin marrjen e bërthamës së një veze dhe vendosjen e saj në citoplazmën e një veze tjetër tek e cila është bërë më parë heqja e bërthamës. Më pas bëhët fertilizimi i vezës hibrid me spermën. Qëllimi

i këtij procesi është eleminimi i bërthamës nga një qelizë me mitokondri defektive dhe vendosja e saj në një qelizë donore me mitokondri të shëndetshme, e cila pas fertilizimit do të përmbajë një bërthamë me material gjenetik nga vetëm dy prindër.

Retroviruset

Studimi

Virusi që bën “autostop” dhe lufton kancerin!

Yndyrnat e qumshtit mund të shkaktojnë sëmundje të zorrës

N

N

jë virus tumor-vrasës, një reovi rus, mund të bëjë “autostop” në qelizat e gjakut. Shpresohet që retroviruset të përdoren në trajtimin e kancerit edhe pse ka pasur dyshime që nuk do të funksionojnë meqënëse sistemi ynë imunitar do t’i flakë ata jashtë organizmit.Një studim i publikuar së fundmi tregon se virusi mund të fshihet në gjak dhe të arrijë target-in. Ekspertët thonë se është një hap i rëndësishëm në avancimin e terapisë kundrejt kancerit.Retroviruset zakonisht janë të padëmshëm, por mund të shkaktojnë çregullime në stomak dhe ftohje te fëmijët. Gjithsesi, duket sikur retroviruset kanë një af-

tësi për të vrarë disa qeliza kanceroze, ndërsa indi përrreth mbetet i padëmtuar. Eksperimentet te minjtë sygjerojnë se virusi nuk mund të jetojë në gjak sepse sistemi ynë imunitar do t’i shkatërrojë ato. Kjo do të thotë që viruset duhet të injektohen direkt në tumor ose të jepen me barna që supresojnë sistemin tonë imunitar. Një studim i kryer në 10 persona me kancer të zorrës të përhapur në mëlçi tregoi se virusi ishtë detektuar në tumor por jo në mëlçi që do të thotë që ai në mënyrë selektive përzgjedh kancerin. Në gjak, virusi ishtë detektuar në qelizat e gjakut, por jo në plazëm

jë eksperiment i realizuar te minjtë tregoi një lidhje midis ushqimeve të caktuara, bakterieve në zorrë dhe fillimit të sëmundjeve inflamatore të zorrës. Shkencëtarët thonë se dieta e pasur më yndyrna ndryshon mënyrën sesi ushqimet treten dhe stimulojnë rritjen e bakterieve të dëmshme.

Sëmundjet inflamatore të zorrës si sëmundja Crohn dhe koliti ulçeroz prekin një në 350 persona. Kur zorra inflamohet mund të çojë në dhimbje barku dhe diarrhe.

Në këtë studim u përdorën

minj të modifikuar gjenetikisht të cilët ishin më të prirur për të zhvilluar SIZ. Një në tre prej tyre zhvilluan kolit kur u ushqyen me një dietë të varfër me yndyrna. Ndërsa te minjtë e ushqyer me qumësht me përmbajtje të lartë yndyrne të saturuar (të cilat gjenden në shumë ushqime të përpunuara), 2 ne 3 prej tyre zhvilluan kolit.

Sipas studiuesve, trupi ka vështirësi t’i tresë këto yndyna të saturuara dhe trupi përgjigjet duke prodhuar më shumë bilë në zorrë.

Kjo ndryshon mjedisin e zorrës duke stimuluar rritjen e bakterieve.