almedicus

Hemorroidet, trajtimi në kushte shtëpiake

Lyerja e flokëve, ndikimi mbi shtatzaninë

S

S

hkaktarët kryesorë, dieta e keqe dhe çr regullimet e traktit tretës. Hemorroidet janë vena në pjesën e fundit të rektumit dhe të anusit që inflamohen e fryhen... Faqe 15

A

humë vajza dhe gra bëjnë të njëjtën py etje: a është e sigurt të lyesh flokët gjatë shtatzanisë? Disa bëhen merak, pasi kishin bërë ndonjë lloj trajtimi kimik të... Faqe 19

Botim zyrtar i Fakultetit të Mjekësisë, Universiteti i Tiranës Adresa: Fakulteti i Mjekësisë, Nr371, Cel: 069 63 46688, E-mail: suplementi@almedicus.org

S

SUPLEMENTI MJEKESOR

Nr.7

LMEDICU BOTIM I PËRJAVSHËM I GAZETËS SHQIPTARJA.COM

AKTIVITETI FIZIK SJELL PERMIRESIME TE DUKSHME

Artroza e gjurit, kujdes mbipeshën Masat për rehabilitim pas ndërhyrjes kirurgjikale



TIRANE

G

        

Faqe 20

Gjendet lidhja midis diabetit dhe ulçerës ërkues në Universitetin e Nju Jorkut raportojnë se i njëjti bakter përgjegjës për ulçerën e stomakut mund të nxisë shfaqjen e diabetit të sheqerit tip 2 në personat mbipeshë dhe obezë. Diabeti shfaqet në të rriturit zakonisht mbi moshën 45 vjeç. Obeziteti dhe trashëgimia konsiderohen sot si faktorët kryesorë në shfaqjen e kësaj sëmundjeje...

juri është një nga ar tikulacionet i cili merr më shumë ngarkesë gjatë jetës së përditshme dhe si pasojë edhe dëmtime. Gjuri është i pari që dëmtohet kur ne jemi mbi peshë, kur vrapojmë dhe ecim në një terren jo shumë të favorshëm, kur veshim taka të larta etj. Me kalimin e kohës, gjuri është akoma më i ekspozuar edhe ndaj sëmundjeve reumatologjike dhe ortopedike. Gonartroza ( artroza e gjurit) është një nga sëmundjet më të shpeshta të këtij rregjioni; 2/3 e rasteve ajo është bilaterale (prek të dy gjunjtë). Më frekuente paraqitet te moshat mbi 65 vjeç ku mund edhe të kronicizohet.

Cilat janë simptomat e para që shfaqen?

Shqetësimet e para... Faqe 17 Drejtor: Taulant MUKA Kryeredaktore: Jana NANO Zv/Kryeredaktore: Fjorda KOROMANI Redaksia: Arminda Avdulaj Blerta Dollaku Dea Qirjaqi Eralda Asllanaj Erklida Sula Isid Xhura Marinela Kumaraku

Studim

K

ENDRIT MONE



E ENJTE 22.03.2012

Kujdesi oral

     

Mirald Gina



Këshilli botues: Departamenti i Shëndetit Publik Enver ROSHI Shërbimi i Endrokrinologjisë, QSUT Agron YLLI Shërbimi i Urgjencës, QSUT Edmond ZAIMI Shërbimi i Nefrologjisë, QSUT Arjana STRAKOSHA Shërbimi i Reumatologjisë, QSUT Argjend TAFAJ Shërbimi i Alergologjisë, QSUT

     

Etleva QIRKO Shërbimi i Kardiologjisë, Spitali Ushtarak Gerta KOÇEKU Shërbimi i Neurologjisë, Spitali Ushtarak Fatos JAHO Shërbimi i Ortopedi-Traumatologjisë, Spitali Ushtarak Gjergj ÇAUSHI Shërbimi i Tokosikologjisë, Spitali Ushtarak Zyhni SULAJ Biokimi Klinike, QSUT Ndok MARKU Farmaci Leonard DEDJA

Faqe 18

Frika nga dentisti,si ta përballojmë

N

ëse dhëmballët e pjekurisë janë të pozicionuara mirë në harkun dentar është një gjë që nuk ndodh gjithmonë. Për disa adoleshentë, një ose më shumë se një mund të kenë mungesë të dhëmballëve të pjekurisë . Në shumicën e rasteve ato nuk dalin plotësisht , ose ngelen brenda në kockë ose mund të dalin jashtë harkut duke shkaktuar dhe...

14

E enjte, 22 mars 2012

WWW.SHQIPTARJA.COM

Neuroshkencë

A

S

SUPLEMENTI MJEKESOR

LMEDICU

NJË STUDIM i Universitetit të Miçiganit sygjeron se vëmendja dhe përpunimi i kujtesës afatshkurtër ndikohen drejtpërdrejtë nga mjedisi rrethues

Probleme me kujtesën?

Ndiqni këto këshilla Stresi i vazhdueshëm, armik për trurin

MIRALD GINA

T

ë përmirësohet kujtesa nuk është aq e thjeshtë.

Ashtu si formimi i një fiziku të mirë kërkon orë të tëra ushtrimesh e dietë strikte, edhe rritja e performancës së trurit kërkon përpjekje. Pavarësisht nëse jeni student, nëse punoni apo jeni i moshuar dhe

PSIKOLOGJI

Mbani nën kontroll stresin duke medituar

S

tresi është një prej armiqve më të këqinj të trurit. Stresi kronik shkatërron qelizat e trurit dhe dëmton hipokampusin, regjionin e trurit që merr pjesë në formimin e kujtimeve të reja dhe rikujtimin e atyre të shkuara. Të dhënat shkencore mbi përfitimet shëndetësore të meditimit vazhdojnë të shtohen. Studimet tregojnë se meditimi ndihmon në shumë sëmundje, si depresioni, ankthi, dhimbja kronike, diabeti dhe hipertensioni. Gjithashtu, meditimi përmirëson përqendrimin, vëmendjen, kreativitetin dhe aftësitë për të mësuar dhe arsyetuar.

Kujtesa, ashtu si forca muskulore, duhet përdorur, përndryshe humbet doni të ruani performancën e trurit, ka shumë gjëra që mund t’ju ndihmojnë të përmirësoni kujtesën dhe mendjen.

1. Mos lini pas dore ushtrimet fizike dhe gjumin.

Kur stërvisni trupin, stërvisni mendjen. Ushtrimet fizike shtojnë oksigjenin në tru dhe reduktojnë riskun për sëmundje që dëmtojnë kujtesën, si diabeti dhe sëmundjet kardiovaskulare.

Gjithashtu, nëse keni mungesë gjumi, truri nuk mund të punojë me kapacitet të plotë.

Kreativiteti, aftësitë për zgjidhjen e problemave dhe të menduarit kritik kompromentohen. Studimet theksojnë se gjumi është i domosdoshëm për konsolidimin e kujtesës.

2. Konsumoni ushqime të shëndetshme për trurin.

Njëlloj si trupi, edhe truri ka nevojë për “karburant”. Me siguri e dini që një dietë e pasur me fruta, perime, drithëra dhe yndyrna të shëndetshme i bën mirë shëndetit, por një dietë e tillë ju ndihmon edhe

për kujtesën.  Konsumoni omega-3.

Gjithmonë e më tepër të dhënat tregojnë se acidet yndyrore omega-3 janë veçanërisht të shëndetshme për trurin.

Peshku është veçanërisht i pasur në omega-3, sidomos peshqit e ujërave të ftohta, si salmoni, toni, trofta, sardelet. Konsumimi i peshkut ul edhe riskun për zhvillimin e sëmundjes Alzheimer.  Sa më pak yndyrna të ngopura. Burimet kryesore të yndyrnave të ngopura janë

produktet shtazore: mishi i kuq, qumështi i paskremuar, gjalpi, djathi, akulloret.  Më tepër perime dhe fruta. Këto produkte janë të pasura në lëndë antioksiduese, substanca që mbrojnë qelizat e trurit nga dëmtimet. Përdorni perimet jeshile si spinaqi, brokoli, sallata jeshile, rukola, si dhe frutat si kajsitë, mangot, pjepri dhe shalqiri.

3. Stërviteni trurin.

Nëse kryeni çdo ditë të njëjtat aktivete mendore, nuk i jepni trurit tuaj stimulimin e nevojshëm për t’u rritur dhe zhvilluar. Herë pas here, duhet të thyeni rutinën. Kujtesa, ashtu si forca muskulore, duhet “përdorur, përndryshe humbet”. Aktivitete të tilla stimuluese mund të jenë çfarëdolloj, boll të përmbushin këto tre kritere:  Të jetë diçka e re. S’ka rëndësi se sa intelektual është aktiviteti, nëse është diçka e re, është një ushtrim i mirë për trurin.  Të jetë sfidues. Çdo gjë që kërkon njëfarë mundimi mendor dhe ju zgjeron njohuritë, vlen. Shembuj të mirë janë mësimi i një gjuhe të re, i një instrumenti muzikor apo i një sporti. Po ashtu ndihmojnë edhe zgjidhja e fjalëkryqeve

Shoqëri Gjeni kohën për miqtë dhe për t’ia kaluar mirë.

Njerëzit janë kafshë të socializuara. Nuk mund të mbijetojmë, e aq më tepër të rritemi, të izoluar.

Marrëdhëniet stimulojnë trurin tonë, në fakt, ndërveprimi me të tjerët mund të jetë ushtrimi më i mirë për mendjen.

dhe një lojë Sudoku.  Të jetë argëtues. Sa më i interesuar dhe i angazhuar të jeni në aktivitet, aq më tepër gjasa ka që të vazhdoni ta kryeni atë, e aq më tepër përfitime do të keni.

4. Përmirësoni aftësinë tuaj për të mësuar dhe mbajtur mend duke:

 Kushtuar vëmendje.

Nevojiten të paktën tetë sekonda përqëndrim i mirë për të përpunuar një informacion në kujtesë. Nëse shpërqendroheni, zgjidhni një vend të qetë ku nuk do të ndërpriteni.  Përdorur sa më tepër shqisa. Përpiquni ta lidhni informacionin me ngjyrat, teksturën, aromat dhe shijen. Shkruarja e informacionit mund t’ju ndihmojë ta gdhendni në kujtesë. Edhe nëse kujtesa pamore është pika juaj e fortë, lexojeni me zë të lartë atë që doni të memorizoni.  Për materiale komplekse, përqendrohuni në të kuptuarit e ideve bazë më tepër se në memorizimin e hollësive të caktuara. Praktikohuni duke ia shpjeguar idetë dikujt tjetër me fjalët tuaja.  Përsëriteni informacionin që keni mësuar. Rishikojeni atë që mësuat po atë ditë, por edhe më vonë.

Kuriozitete

7 gjërat që ju duhet të mësoni për kujtesën 1. Për njëfarë kohe gjatë viteve ’60, u ngrit hipoteza se të gjitha qelizat e trupit të njeriut ishin në gjendje të ruanin kujtime, pra jo vetëm ato në tru, një ide e njohur si kujtesa qelizore. Kjo u mbështet në raportet që marrësit e transplanteve krijonin zakone dhe kujtime të reja, por teori të tilla tani konsiderohen pseudoshkencore dhe nuk janë vërtetuar.

2. Flashbacks quhen kujtimet e pavullnetshme (dhe të përsëritura), në të cilat një individ përjeton në mënyrë të papritur dhe të fuqishme një ngjarje të kaluar, ndonjëherë aq intense sa personi e “ripërjeton” përvojën, pa qenë në gjendje të kuptojë plotësisht se është vetëm një kujtim dhe jo diçka që po ndodh realisht. Kujtime të tilla të pavull-

netshme shpesh janë ngjarje traumatike ose ndodhi me ngarkesë të lartë emocionale dhe shpesh ndodhin në periudhat me stres të lartë ose me ushqyerje të pamjaftueshme, megjithëse nuk janë të qarta mekanizmat dhe shkaqet.

3. Studimet kanë treguar se vëmendja ka ndikim të madh mbi kujtesën në fazën fillestare të

kodimit të informacionit që marrim, por nuk luan fare rol në fazën e rikujtimit të informacioneve apo ngjarjeve. Prandaj, hutimi apo shpërqendrimi gjatë të mësuarit mund të dëmtojë rikujtimin e informacionit, ndërsa shpërqendrimi në kohën e rikujtimit të informacionit thjesht mund të vonojë pak procesin, por nuk ndikon në saktësinë e tij.

4. Një studim i Universitetit të Miçiganit sugjeron se vëmendja dhe përpunimi i kujtesës afatshkurtër ndikohen drejtpërdrejt nga mjedisi rrethues. Dy grupe individësh u testuan për vëmendjen dhe kujtesën afatshkurtër, njëri grup pas një shëtitjeje qetësuese në një park, dhe tjetri pas ecjes në rrugët e zhurmshme të qytetit. Ata

që bënë shëtitjen në park kishin rezultate më të mira në test.

5. Ndërkohë që të moshuarit kanë më tepër vështirësi se të rinjtë me mësimin përmendësh, si mbajtja mend e lista fjalësh ose numrash, ata janë më të aftë se të rinjtë në rikujtimin e fakteve dhe detyrave.

Kjo ndodh pjesërisht pasi të moshuarit, duke grumbulluar më tepër përvoja dhe informacione të jetës së përditshme, kanë një rrjet më të dendur lidhjesh nervore në kujtesën afatgjatë, e pjesërisht sepse kanë pasur kohë që të organizojnë më mirë faktet dhe përvojat në një formë më hierarkike e të lehtë për t’u rikujtuar.

6. Studimet tregojnë se si kujtimet episodike, edhe ato semantike, mund të rikujtohen më mirë nëse

përdoret e njëjta gjuhë si për kodimin edhe për rikujtimin e tyre. Për shembull, emigrantët rusë në Shtetet e Bashkuara mund kujtojnë më tepër hollësi të jetës së hershme të tyre kur pyetjet paraqiten në rusisht sesa kur ato bëhen në anglisht.

7. Studimet tregojnë se karakteristikat e mjedisit kodohen si pjesë e kujtimit dhe mund të përdoren për të përmirësuar rikujtimin e informacioneve të tjera që janë pjesë e atij kujtimi. Me fjalë të tjera, ju mund të kujtoni më tepër gjëra kur ambjenti është i ngjashëm me atë në të cilin është përvetësuar ai informacion. Studentët kanë rezultate më të mira në provime kur mësojnë në qetësi, duke qenë se zakonisht provimet kryhen në qetësi.

A

S

SUPLEMENTI MJEKESOR

WWW.SHQIPTARJA.COM

LMEDICU

Sistemi tretës FJORDA KOROMANI Çfarë është dhe si realizohet një endoskopi?

Endoskopia është një procedurë e cila i lejon ekzaminuesit të shohë shtrirjen e brendshme të traktit tretës për të evidentuar apo kuruar patologji të ndryshme gastrointestinale. Endoskopi është një tub i gjatë fleksibël, i përbërë nga fibra optike në fund të të cilit është instaluar një kamera e vogël. Kjo e fundit lidhet drejtpërdrejt me një monitor,ku mjeku vëzhgon pamjen e transmetuar nga brenda sistemit tretës. Sipas lokalizimit të traktit që do të vëzhgojmë, variojnë edhe emrat e procedurave, që në thelb punojnë me të njëjtat parime psh. Kolonoskopi ( ekzaminohet zorra e trashë), Sigmoidoskopi (ekzaminohet pjesa sigmoidale e zorrës së trashë), Enteroskopi ( ekzaminohet zorra e hollë) Parapërgatitja për ekzaminim:  Ndalimi i marrjes së antiacidëve 2 javë para ekzaminimit sepse maskojnë në 30% të rasteve adenokarcinomën.  Ndalimi i marrjes së ushqimit 8 orë para ekzaminimit.

Procedura: Jepen qetësues (p.sh midazolam 1-5mg i.v, monitorohet saturimi). Faringsi lyhet me anestetikë lokal.

Komplikacione: Dhimbje fyti, amnezi pas marrjes së qetësuesve.

Në raste shumë të rrallë mund të shkaktojnë perforacion të mureve të traktit tretës apo arrest të zemrës.

Biopsia duodenale, standarti i artë për sëmundjen e celiakisë Eshtë standarti i artë për diagnostikimin e sëmundjes së celiakisë.

Përdoret për të vënë në dukje shkaqet e malabsorbimit si p.sh limfomat, sëmundja e Ëhipple, kolitin mikroskopik etj.

KOLONOSKOPIA Indikacionet: 1. Diagnostike në rastin e :  Gjakderdhjes rektale

E enjte, 22 mars 2012

15

BIOPSIA DUODENALE është standarti i artë për diagnostikimin e sëmundjes së celiakisë. Përdoret për të vënë në dukje shkaqet e malabsorbimit

Ekzaminimet endoskopike, çfarë duhet të dimë Ndërpritet ushqyerja 8 orë përpara ndërhyrjes

KUR DUHET T’I NËNSHTROHEMI EKZAMINIMIT Diagnostikim :  Të vjellurit gjak  Çrregullime të tretjes (>50 vjeç)  Biopsi e stomakut (kancer)  Biopsi e pjesës së sipërme të zorrës së hollë  Të vjella persistente  Anemia nga mungesa e hekurit Terapi:  Trajtimin e dëmtimeve që shoqërohen me hemoragji  Skleroterapi Zgjerimin e ngushtimeve përgjatë traktit tretës

 Anemi nga mungesa e hekurit  Mbajtje nën vëzhgim e kancer-

it të kolonit.

2. Terapeutike në rastin e :  Heqjen e polipeve intestinale

 Angiodisplazi  Volvulus ( ngatërrimi i zorrëve)

Parapërgatitja për ekzaminim: Jepet pikosulfat natriumi, 1 bustinë për mëngjesin dhe pasditen e ditës

para procedurës.

Procedura: Fillohet me ekzaminimin nga rektumi; jepen qetësues ( ndërkohë që matet saturimi i gjakut rregullisht) dhe më pas manipulohet me kolonoskopin fleksibël gjatë gjithë kolonit.

Komplikacione: Diskomfort abdominal, infeksion, perforacione (0.1%), hemorragji pas biopsisë dhe polipektomisë.

BIOPSIA E MËLÇISË: Mund të bëhet nga lëkura (nëse koagulimi është normal ) ose me rrugë transjugulare .

Indikacionet :  Në testet e funksionit të mëlçisë të cilat janë të alteruara  Hepatiti kronik viral  Hepatiti autoimun  Kur dyshojmë për diagnozën e një cirroze  Kur dyshojmë për diagnozën e një kanceri të mëlçisë Parapërgatitja: Nuk merret ushqim 8 orë para ndërhyrjes. Bëhet kontrolli i koagulimit. Jepen analgjezikë.

Procedura : Mund të jepen qetësues. Në qoftëse nuk shoqërohet me Ekografi , atëherë kufijtë përcaktohen nga mjeku me anë të ekzaminimit objektiv; injektohet analgjezik lokal që shkon deri në kapsulën e mëlçisë . Pasi bëhet një ekspirim, mbahet fryma dhe me anë të një gjilpëre merret biopsia. Më pas pacienti rri i shtrirë në krah të djathtë për 6 orë dhe observohet pulsi dhe presioni i gjakut .

TEKNOLOGJI

Endoskopia me kapsulë

P

ërcaktimi i sëmundjeve të zorrëve të holla, sidomos të Crohn-nit ose të hemorragjive okulte të traktit tretës, në shumë qendra spitalore të botës, kanë filluar të ekzaminohen nëpërmjet endoskopisë me kapsulë. Përdoret për të marrë imazhe të ezofagut. Kapsula jepet nga goja. Ajo është një pajisje e vogël me bateri që ia transmeton imazhet nëpërmjet valëve, disa vatrave të vendosura në lëkurë; këto të fundit e grumbullojnë informacionin në një aparat të vendosur në bel të fiksuar me rrip, ndaj pacienti gjatë kësaj kohe mund të kryejë aktivitet normal. Komplikacionet: Kapsula, pas përfundimit të procedurës, mund të mos jashtëqitet prandaj ndërhyet me endoskop ose kirurgji për zhvendosjen e saj. Në raste të tjera mund të shkaktojë obstruksion të pareteve të aparatit tretës.

Shpesh herë, ekzaminimi nuk arrin të përfundojë nga prania e ngushtimeve që hasen përgjatë tubit tretës.

Shqetësime me hemorroidet?

Masa praktike dhe të thjeshta në kushte shtëpiake Shkaktarët kryesorë, dieta e keqe dhe çrregullimet e traktit tretës Hemorroidet janë vena në pjesën e fundit të rektumit dhe të anusit që inflamohen e fryhen.

Simptomat varen nga lloji i hemorroideve. Nëse janë brenda rektumit është e pranishme gjakderdhja, në veçanti gjatë defekimit, por pa dhimbje. Feçet mbulohen me gjak ose ngjyroset letra higjenike. Nëse janë të jashtme, gjakderdhja shoqërohet me dhimbje përreth anusit. Ka një sërë faktorësh që akuzohen si shkaktarë, por jo një në veçanti. Përmenden çrregullimet e traktit tretës (konstipacioni dhe diarreja), dieta e keqe me mungesë fibrash, rritja e presionit të brendshëm abdominal, shtatzania, faktorët gjenetikë, obeziteti, qëndrimi ulur për një kohë të gjatë si dhe mosha.

Trajtimi në pjesën më të madhe të rasteve

është medikamentoz dhe funksionon më së miri, në ato pak raste që dështon, ngelet si opsion kirurgjia. Ky trajtim ka të bëjë me rregullimin e dietës me shumë fibra, e lëngje si dhe me përdorimin e qetësuesve të dhimbjes (antiinflamatorë) etj

Dhimbja shpesh mund të qetësohet me disa masa të thjeshta në kushte shtëpiake madje mund të jenë dhe të vetmet masa që duhet të merrni për tu qetësuar.  Përdorni trajtime lokale: Një krem hemorroidesh ose supost që përmban hidrokortizon ose lyejeni anusin me pambuk që përmban anestetik për të qetësuar dhimbjen apo ndjesinë e kruarjes  Zhytuni rregullisht në ujë të ngrohtë: qëndroni të zhytur për rreth 10- 15 min, dy deri në tre herë në ditë, me kusht që uji të jetë i vakët  Mbaheni të pastër zonën anale: Laheni çdo ditë lëkurën rreth anusit, butësisht me ujë të ngrohtë. Sapuni nuk është i nevojshëm, madje në raste të caktuara mund ta përkeqësojë gjendjen. Pas larjes, thaheni me tharëse zonën rreth anusit.

 Mos përdorni letër higjienike të thatë: Për ta mbajtur të pastër anusin, pas defekimit, mos e pastroni me letër të thatë, por me letër të lagur pa alkool ose parfum (kjo në pamundësi të larjes, kur nuk jeni në tualetin tuaj)  Vendosni kompresa të ftohta: Për të evituar fryrjen dhe ndihmuar në qetësimin e dhimbjes, vendosin qese me akull ose kompresa të ftohta.  Merrni tableta kundër dhimbjes: mund të përdorni Tylenol, Aspirin ose Ibuprofen për të qetësuar dhimbjet dhe diskomfortin përkohësisht.

Duke marrë këto masa, simptomat e hemorroideve largohen brenda pak ditësh. Nëse nuk qetësoheni, apo nëse ju shtohet dhimbja dhe gjakderdhja, ju këshillojmë të shkoni patjetër tek mjeku.

16

E enjte, 22 mars 2012

WWW.SHQIPTARJA.COM

Neonatologji

A

LMEDICU

PREMATURITETI mund të shkaktojë sëmundje në mushkëri, prapambetje në rritje të fëmijës, prapambetje zhvillimi si paraliza cerebrale

Fëmijët e lindur parakohe, heronjtë që sfidojnë vdekjen Nëna, kujdes sforcimet fizike dhe duhanin KLEDIA DIMROCI

N

ë një nga institucionet tercia re, që ofrohet shërbim për të gjitha gratë që vijnë nga rrethet e ndryshme të vendit, në matenitetin “Koço Glozheni”, numri i lindjeve të parakohshme zë 8% nga 4500 lindje në vit. Zanafilla e jetës është konceptimi. Me konceptim kuptohet bashkimi i qelizës seksuale mashkullore (spermatozoidit) me qelizën seksuale femërore (vezën). Ky moment do të pasohet më tej me periudhat e zhvillimit brenda barkut të

Duhet pritur zgjimi i fëmijës për të kryer vizitat e përditshme nënës që do të çojnë drejt formimit të fëmijës. Të gjitha këto ndodhin në organin e riprodhimit së gruas, në mitër. Nga momenti i ngjizjes duhet një periudhë prej 37 javë - 40 javë (ose e përkthyer në ditë rreth 259 – 293 të tilla) që fëmija të lindë në kohë. Fëmijët që lindin para javës së 37 quhen fëmijë prematurë.

Si ta kuptojmë që fëmija do të lindë përpara kohës së caktuar?

Për të përcaktuar kohën e lindjes së fëmijës mjeku obstetër bazohet në të dhënat që referon nëna. Ndër simptomat kryesore janë:  shtatzania është mbi 22 javë dhe më pak se 37 javë  tkurrjet e mitrës janë të dhimbshme, zgjasin 40-60 sekonda  konstatohet zbutja, hollimi ose hapja e qafës së mitrës  gjakderdhja nga rrugët e lindjes është e pranishme  shtimi i sekrecioneve vaginale  ndjenja e presionit në pjesët e poshtme të barkut Çfarë problemesh paraqet ky stad i shtatzanisë për fëmijën?

Ndërlikimet e gjendjes së fëmijës në këtë kohë janë të shumëllojshme dhe të shumta. Ato respiratore zënë vendin e parë. Vështirësitë që has sistemi i frymëmarrjes përfshin: apnetë, sëmundja e membranave hialine e displazia bronkopulmonare.

Ndërsa vështirësitë neurologjike shfaqen në formën e hemorragjive të trurit. Diagnozën e konfirmon Ekografia. Komplikacione të tjera na paraqiten dhe në zemër, veshkë, stomak, zorrë apo edhe aspekte imunologjike dhe të termorregullimit.

FAKTORËT FAVORIZUES PËR LINDJE PREMATURE Shumica e lindjeve premature ndodhin për shkaqe të panjohura, por ndër faktorët që rrezikojnë më shumë janë:

     

S

SUPLEMENTI MJEKESOR

Gjendja e ulët social-ekonomike e familjes Kequshqyerja Mosha e gruas nën 16 vjeç dhe mbi 35 vjeç Aktiviteti i shtuar fizik i gruas Konsumimi i duhanit Sëmundjet e nënës si, infeksionet urinare, diabeti, sëmundjet e mushkërive etj  Barrat e shumëfishta  Prania e shumë lindjeve premature të mëparshme  Faktorët fetalë

Prematuriteti mund të shkaktojë sëmundje në mushkëri, prapambetje në rritje të fëmijës, prapambetje zhvillimi si, paraliza cerebrale, prapambetje mendore, çrregullime të të folurit, çrregullime të vëmendjes, të sjelljes, të aftësisë për të mësuar etj.

Si mund të parandalohet një lindje e parakohshme?

Përdoren shumë tregues për të përcaktuar faktorët që luajnë rol në këtë ngjarje. Një tregues i tillë është edhe treguesi Papierenik që vlerëson

KËSHILLA Vëmendje e veçantë nga personeli mjekësor dhe familjarët

 Të preket sa më pak fëmija, kështu do të ulet stresi dhe rreziku i infeksioneve spitalore  Të respektohet gjumi i fëmijës duke mënjanuar zhurmat, të bërtiturat  Muzika mund të jetë e pranishme, por duhet të mbyllet kur foshnja fle.

Fëmija të zgjohet vetëm kur është e nevojshme. Duhet pritur zgjimi i fëmijës për të kryer vizitat e përditshme  Drita duhet të jetë natyrale, pra të respektojë ciklin ditë-natë  Duart duhet të mbrohen me doreza  Ushqimi jepet me rrugë parenterale apo me sondë kur kushtëzohet nga mungesa e refleksit të thithjes apo tolerancës së ulur ndaj ushqimeve nga goja  Në rast infeksioni përdoren antibiotikë  Temperatura e ambientit ku qëndron fëmija duhet 2325 gradë në stinët e nxehta, temperatura nuk duhet t’i kalojë 27 gradë  Dhoma e fëmijës duhet të ketë lagështirë të mjaftueshme  Ajri i dhomës ku rri fëmija duhet të ndërrohet vazhdimisht  Veshjet dhe mbulesat nuk duhet ta shtrëngojnë fëmijën efektin rëndues të disa gjendjeve si:  lindje të parakohshme të tjera në historinë mjekësore  shtatëzani të shumëfishta  mitër e keqformuar  hemorragjitë në tremujorin e dytë të shtatëzanisë

Qumështi i nënës

Ideal për foshnjet e lindura para kohe TEMPERATURA: Mbajtja e një temperature trupore normale është një prioritet për fëmijën prematur. Ekziston një lidhje e drejtpërdrejtë midis uljes së temperaturës dhe vdekshmërisë. Fëmija prematur është i ekspozuar ndaj uljes së temperaturës sepse shtresa e nënlëkurës është e reduktuar, rezervat në yndyrna janë të ulura dhe raporti i sipërfaqes së trupit me masën është i rritur. Themi se ky raport është i rritur për vetë faktin që këta fëmijë kanë dhe një peshë të ulët. Fëmija që në fillim vendoset në inkubator. Temperatura e inkubatorit mbahet konstante në shifrat 36 oC- 37oC. USHQYERJA: Refleksin thithje-gëlltitje fëmija e fiton si princip nga java e 35 e shtatëzanisë. Para moshës 34-35 javësh fëmija nuk ushqehet 24 orët e para, por ndihmohet nëpërmjet vendosjes së një kateteri umbilikal. Kërkohet mbikqyrje e kujdesshme e gjendjes digjestive të fëmijës.

Bëhet vlerësimi i shenjave të tjera si fryrja e barkut, dukja e zorrëve, zbehtësia, polipnea, cianoza, të vjellat, anomalitë e feçeve dhe kërkimi i gjakut në to.

USHQYERJA ME GJI E TË LINDURIT PARAKOHE: Qumështi që prodhon një nënë e cila e ka lindur fëmijën para kohe, ka përbërje të ndryshme nga qumështi i nënës që e ka lindur fëmijën në kohën e duhur. Ky qumësht i

përgjigjet kërkesave ushqimore që ka vetë fëmija i lindur para kohe. Fëmijët e lindur parakohe janë shumë më të prekshëm prej infeksioneve dhe qumështi i nënës i pasur me trupa mbrojtëse i ndihmon ata të mbrohen më mirë prej mikrobeve të mjedisit. Ato nuk e asimilojnë mirë qumështin artificial ndërkaq që e tresin dhe e thithin mirë qumështin e nënës. Megjithëse u nevojitet mjaft qumështi i nënës mund të mos kenë të zhvilluar aq sa duhet aktin e thithjes e të gëlltitjes (sidomos kur kanë lindur më parë se sa java e 34-t e shtatzanisë) dhe kanë vështirësi në kapjen e gjirit. Për këto arsye shpesh herë ushqyerja e fëmijës realizohet ose me një tub që vendoset në stomakun e bebit ose me biberon. Nëna në ditët e para pas lindjes së një fëmije të parakohshëm është vërtetë e çorientuar, por është vërtetë po aq e rëndësishme që ajo të fillojë të shtrydhë gjirin për të nxitur prodhimin e qumështit më tej.

A

S

SUPLEMENTI MJEKESOR

LMEDICU

WWW.SHQIPTARJA.COM

Ortopedi ENDRIT MONE

G

Fizioterapeut

juri është një nga ar tikulacionet i cili merr më shumë ngarkesë gjatë jetës së përditshme dhe si pasojë edhe dëmtime. Gjuri është i pari që dëmtohet kur ne jemi mbi peshë, kur vrapojmë dhe ecim në një terren jo shumë të favorshëm, kur veshim taka të larta etj.

Me kalimin e kohës, gjuri është akoma më i ekspozuar edhe ndaj sëmundjeve reumatologjike dhe ortopedike. Gonartroza ( artroza e gjurit) është një nga sëmundjet më të shpeshta të këtij rregjioni; 2/3 e rasteve ajo është bilaterale (prek të dy gjunjtë). Më frekuente paraqitet te moshat mbi 65 vjeç ku mund edhe të kronicizohet.

E enjte, 22 mars 2012

MJEKIMI Përdorimi i barnave analgjezikë dhe qetësimi i dhimbjeve me elektroterapi, ultratinguj, ushtrime në pishinë, masazhe etj

Artroza e gjurit, aktiviteti fizik sjell përfitime Më të prekura femrat që janë mbipeshë KËSHILLA 1-Në ditët e para është e rëndësishme të mos tejkalohet përthyerja e gjurit më shumë seç është përcaktuar nga fizioterapisti 0-600 2-Duhet pasur kujdes me terrenet. ku ecni. Ato duhet të jenë jo të rrëshqitshme dhe pa pengesa 3-Duhet paTur kujdes respektimi i rregullit në ngjitjen dhe zbritjen e shkallëve. Ngjitja bëhet me këmben e mirë, zbritja me këmbën e operuar.

4-Duhet të krijojmë kushte sa më të favorshme në zakonet e përditshme për shembull përdorimi i ngritësit të WC në tualet.

5-Nuk duhet të bëjme veprime të cilat e dëmtojnë shëndetin e gjurit

Nësë dikush është mbipeshë qoftë edhe 5 kilogramë, forca që duhet të suportojë gjuri varion deri në 30 kg Cilat janë simptomat e para që shfaqen?

Shqetësimet e para të artrozës se gjurit (gonartrozës) shfaqen rreth të 50-ave dhe janë më të shpeshta te femrat si pasojë e periudhës së menopauzës, aq më tepër nëse flasim për pacientë obezë apo që vuajnë nga variçet. Dhimbja në fillim është e sikletshme dhe fillon me disa ndjesi kërcitjesh të vogla; muskulatura fillon të dobësohet dhe pacienti ka ndjesinë që gjuri në një moment apo tjetrin do të dështojë së mbajturi. Ai tenton

DITËT E PARA

gjjthmonë të rrijë pak i flektuar (i përthyer) .

Si vendoset diagnoza?

Në të tilla raste vizita te mjeku do të ishte e pashmangshme. Pacienti i nënshtrohet një ekzaminimi radiografik ku vihen në dukje më qartë ndryshimet artikulare. Në grafi mund të duken qartë ndryshimet që karakterizohen nga shfaqja e osteofiteve (sqepave kockorë) të para.

Faktorët predispozues të artrozës së gjurit  plakja natyrore e artiku-

lacionit  obeziteti  faktorë gjenetikë  mikrotraumat  mbipërdorimi i artikulacionit Si mund të trajtohet artroza e gjurit?

Në rehabilitimin e gonartrozës duhet të merren në konsideratë gjendja e agravuar ose jo e pacientit. Nëse sëmundja nuk ka përparuar në shkatërrimin e artikulacionit atëherë rehabilitimi mund të jetë si medikamnetoz ashtu dhe konservativ.

JAVA E 2-të DERI NË TË 6-tën

Përdoren barna analgjezike dhe qetësimi i dhimbjeve me elektroterapi, ultratinguj, ushtrime në pishinë, masazhe etj të ndjekura me një program të posaçëm nën kujdesin e fizioterapistit, i cili i jep më shumë rëndësi forcimit të muskujve të kofshës dhe mirëmbajtjes së artikulacionit. Një rol të rëndësishëm luajnë dhe këshillat për pacientin ku përdorimi i artikulacionit duhet të jetë gjithmonë sa më pak i “stresuar”.

A është i rëndësishëm rehabilitimi pas ndërhyrjes kirurgjikale?

JAVA E 6-të: RIKTHIMI

 Kontraktim i lehtë i

 Vazhdimi i

 Vazhdimi i

muskujve të kofshës 10 sek të kontraktuara; relaksim i muskujve për 15 sek.Përsëritja e ushtrimit 3-4 herë në ditë, 7-10 seri.

ushtrimive dhe përsëritja e tyre me ngarkesë të përcaktuar nga mjeku

ushtrimeve që keni bërë deri më tani por me frekuencë më të lartë se më parë

 Përdorimi i

 Ecja më gjatë dhe

lehtë me paterica me mbështetje të lehtë të këmbës së operuar

biçikletës me intensitet të përcaktuar nga mjeku

në terrene më të vështira se më parë nën mbikqyrjen e mjekut

 Tutor i cili lejon

 Ushtrime

 Vrapime me kohë

lëvizjen e gjurit deri në 90 ditën e 3-të. * Kompresa të ftohta pas çdo ushtrimi

fizike në pishinë Përdorimi i shkallëve me kujdes

më të gjatë (të gjitha ushtrimet duhet të kryhen nën mbikqyrjen e fizioterapistit)

 Deambulim i

17

Gonartroza është një sëmundje degjenerative dhe si e tillë ka një risk shumë të lartë që artikulacioni i gjurit t’i nënshtrohet një ndërhyrjeje kirurgjikale që konsiston në pastrimin e artikulacionit deri në zëvëndësimin e tij (artroplastika e gjurit). Ditët e para pas operacionit janë shumë të rëndësishmë për rikthimin në

aktivitetin e përditshëm. Duhet bërë shumë kujdes me lëvizjet që bën gjuri dhe me ngarkesën që ai merr. Ndjekja e të gjitha etapave të rehabilitimit me vëmendje do e bënte punën më të lehtë.

Gjuri i të rriturve: mirëfunksionimi i gjurit është i garantuar nga muskujt dhe tendinet. Muskujt paraqesin një mburojë të vërtetë. Nëse ata janë të dobët, rrezikojmë të kemi probleme serioze me kalimin e viteve. Një nga rreziqet e mëdha te të rriturit është mbipesha. Duhet të kemi parasysh që çdo kile e tepërt 6-fishohet në artikulacionin e gjurit. Pra nësë dikush është mbipeshë qoftë edhe 5 kilogramë, forca që duhet të suportojë gjuri varion deri në 30 kilogramë. Jini aktiv!Bëni sa më shumë sport!- është e domosdoshme për të mirëmbajtur të fortë gjunjtë. Para disa viteve, mendimi i gabuar se ushtrimi i sportit në një moshë të madhe do të ishte i dëmshëm, ka bërë që shumë të ndjejnë pasojat më vonë. Të bërit e një aktiviteti fizik nga një i moshuar sjell benefite të mëdha. 50 vjeçarët edhe pse mund të kenë bërë një jetë sedentare, mund të përmirësojnë mjaft fizikun e tyre duke kryer aktivitete me intesitet të ulët (noti dhe çiklizmi). Aktiviteti fizik ndihmon në përmirësimin e fuqisë muskulare, elasticitetit, ekuilibrit, duke eleminuar edhe artrozat të cilat janë të shpeshta në këtë moshë.

Atletët e vegjël

Ruhuni nga sforcimet e gjurit D

eri në moshën 16 vjeç, gjuri është ende i paformuar mirë dhe jo shumë i fuqishëm. Si i tillë, ai është më i ndjeshëm ndaj sforcimeve.

Sëmundja e quajtur ndryshe Osgood Schlatters, është mjaft e shpeshtë në fëmijët e moshës 10-15 vjeç. Ajo shfaqet me dhimbje të forta në atletët e rinj të cilët nënshtrojnë gjurin e tyre ndaj sforcimeve të forta. Ajo prek më shumë adoleshentët që merren me sporte si futbolli, gjimnastika, atletik, basketbolli etj. Përsa i përket trajtimit mjekësor, synohet eleminimi i dhimbjeve me antiinflamatorë. Ato mund të

arrijnë një periudhë kohëzgjatjeje deri në 3 vjet, por zakonisht sëmundja është e pranishme edhe në procesin e rritjes, 14 vjeç për femrat dhe 16 vjeç për meshkujt.

18

E enjte, 22 mars 2012

WWW.SHQIPTARJA.COM

Shëndeti oral ERKLIDA SULA Si mund ta kaloni fobinë dentare ?  Përpara se të shkoni tek dentisti flisni më parë me një mik që t‘ju shoqëroje ose dëgjoni muzikë që të qetësoheni  Caktoni takimin ditën që ju ndiheni më rehat  Përpara se të filloni trajtimin tek dentisti, bëjani të ditur se ju jeni një pacient nervoz dhe ta informoni se cila është gjëja që nuk ju pëlqen .  Përpara se të fillojë trajtimi bini dakort me dentistin që nëse është e mundur të bëhet një pushim i shkurtër në mes të trajtimit.

KUJDESI PËR GOJËN Gjatë heqjes së dhëmbit duhet të keni parasysh këto gjëra

Kontrolli periodik ndihmon të mbani dhëmbët të shëndetshëm Kontrolli i gjakderdhjes Për të kontrolluar hemorragjinë duhet të kafshoni mbi një garzë që vendoset nga vetë mjeku . Presioni i krijuar ndihmon në formimin e koagulit në xhepin e ngelur bosh nga heqja e dhëmbit . Nëse keni shumë hemorragji , mund të kafshoni dhe mbi një bustinë çaji normal pasi acidi tanik i çajit ndihmon në formimin e koagulit.

Minimizimi i dhimbjes Reduktimi i ënjtjes Mos ngisni makinën në qoftëse jeni duke marrë mjekim dhe jeni në gjendje të përgjumur. Për të reduktuar dhimbjen vendosni kompresa me akull në faqe afër zonës ku është bërë heqja. Aplikojeni akullin për 10 minuta dhe më pas hiqeni për 5 minuta dhe përsëriteni këtë proces nga e para. Nëse shikoni ndonjë mavijosje në faqe është normale dhe largohet vetë.

Pushoni sa më shumë Kufizoni aktivitetet 24orët e para pas heqjes së dhëmbit. Pushoni gjatë ditës dhe shkoni në shtrat herët.

Kur të shtriheni ngriheni lehtësisht kokën.

Gjërat që duhet të bëni për të patur një shërim sa më të shpejtë

A

S

SUPLEMENTI MJEKESOR

LMEDICU

FRIKA më e madhe vjen nga pastrimi i dhëmbit ,nga mjekimi i strukturës së prishur të dhembit dhe nga anestezia lokale

Fobia dentare, ndihmon sedacioni 2% e popullsisë s`ka shkuar kurrë tek dentisti 10 FAKTE MBI FOBINË DENTARE : 1- 1 në 10 pacientë përjetojnë ankthin ekstrem tek të shkuarit tek dentisti 2- Femrat janë më të predispozuara për të përjetuar ankthin më të madh tek dentisti 3- Frika më e madhe vjen nga pastrimi i dhëmbit ,nga mjekimi i strukturës së prishur të dhembit dhe nga anestezia lokale 4- Nuk vjen prej frikës nga dentisti, ajo është një ndjenjë që zhvillohet me kalimin e kohës dhe mund të kalohet 5- Kontrrolli i fëmijëve që në moshë të hershme tek dentisti shmang ankthin që mund të përjetojë një adult.

6- Dentistria moderne ka përparuar teknika të tilla që janë pa dhimbje.

7- Teknikat e sedacionit (mpirja) dhe relaksimit ndihmojnë në luftimin e fobisë 8- 56% e popullsisë kanë shkuar tek dentisti 2 vitet e fundit 9- 2% e popullsisë nuk ka shkuar asnjëhere tek dentisti 10-Nëse ndjen ankth kur shkon tek dentisti , pyet nëse ekzistojnë teknikat që lehtësojnë ankthin tuaj tek mjeku juaj.

 Hani gjëra të buta dhe pini shumë lëngje  Dhëmbët duhet ti pastroni me kujdes me furçë , evitoni kalimin e furçës në vendin e heqjes dhe mos përdorni asnjë pastë përreth .  Pas 12 orësh pas heqjes do jeni në gjendje të shpëlani gojën me solucion antiseptik Gjërat që nuk duhet të bëni gjatë shërimit të plagës  Mos pini lëngje duke përdorur pipën sepse mund ta shkëpusë koagulin e formuar  Mos pini gjëra të nxeh-

ta sepse mund të stimulojnë ënjtjen. Limitoni përdorimin e alkoolit sepse mund të ngadalësoje shërimin  Mos pini cigare KUJDES !

Njoftoni dentistin nëse:  dhimbja përkeqësohet ditën pas heqjes  hemorragjia nuk mund të kontrrollohet  Enjtja përreth zonës së heqjes intensifikohet  Kruajtje pas marrjes së medikamentit si pasojë e ndonjë reaksioni alergjik

DHËMBALLËT E PJEKURISË Nëse dhëmballët e pjekurisë janë të pozicionuara mirë në harkun dentar është një gjë që nuk ndodh gjithmonë. Për disa adoleshentë, një ose më shumë se një mund të kenë mungesë të dhëmballëve të pjekurisë . Në shumicën e rasteve ato nuk dalin plotësisht , ose ngelen brenda në kockë ose mund të dalin jashtë harkut duke shkaktuar dhe diskomfort tek

pacienti. Kontrrolli periodik tek stomatologu do ju ndihmojë për të mbajtur dhëmbët tuaj të shëndetshëm por dhe duke monitoruar gjendjen e dhëmballëve të pjekurisë.

Vendimi për ti ruajtur apo për ti hequr përcaktohet nga ekzaminimet radiologjike dhe ekzaminimi i gojës. Duke qenë se këto janë në fund të harkut dentar janë të vështira për tu pastruar nga furça dhe nuk para marrin pjesë në përtypje.

Dentisti mund të rekomandojë heqjen e hershme të dhëmballëve të pjekurisë për të parandaluar komplikacionet e mundshme si:  Dhëmballa e pjekurisë del në mënyrë të pjesshme në gojë duke krijuar një burim hyrje për bakteret që mund të shkaktojne infeksion dhe si rezultat mund të çojë në dhimbje, enjtje dhe mpirje të nofullës.  Dhëmballët e pjekurisë mund të tentojnë të dalin në gojë por si rezultat i mungesës së hapësirës mund të dëmtojnë dhëmbin fqinj.  Formimi i një kisti ose sakusi apo fryrjeje mund të formohet afër dhëmballës së pjekurisë duke shkaktuar shkatërrim të kockës dhe rrënjës përreth. Çfarë duhet të presim nga procedura e heqjes së dhëmballëve të pjekurisë?

Dentisti jep një informacion të detajuar në lidhje me procedurën e heqjes. Vishuni në mënyrë sa më komode dhe sigurohuni që të jeni të shoqëruar gjatë ardhjes tuaj në klinikë. Heqja bëhet me anestezi lokale . Pas heqjes mund të keni pak enjtje dhe dhimbje që është normale për procesin e shërimit nëse heqja bëhet në mënyrë kirurgjikale. Kompresat me të ftohtë ulin entjen nëse do keni dhe kujdesuni qe të pini lëngje dhe ushqime të buta ditën e parë. Për çdo pakënaqësi të papritur që mund të keni duhet të konsultoheni me mjekun kirurg. Çfarë duhet të keni kujdes ?

Informoheni mjekun tuaj para procedurës nëse keni ndonjë sëmundje ose medikamente që merrni për të siguruar një trajtim efikas në bazë të konsultave me specialistët përkatës.

Kujdesi Oral

Si të përkujdesemi për higjienën e gojës Çfarë quajmë higjienë të mirë orale?

Higjiena e mirë orale nënkupton një gojë e cila duket dhe nuhatet shëndetshëm. Kjo do të thotë:  Dhëmbët tuaj janë të pastër dhe pa mbetje ushqimi.  Gingivat(mishrat e dhëmbëve) janë ngjyrë rozë dhe nuk dhembin ose gjakosen kur ju i lani me furçë ose kur përdorni fillin dentar.  Nuk keni erë të keqe gjatë gjithë kohës nga goja.

Të mbash një higjenë të mire orale është një prej gjërave më të mira që mund të bëni për dhëmbët dhe gin-

givat tuaja. Dhëmbët e shëndetshëm jo vetëm ju mundësojnë të dukeni dhe ndjeheni mirë, por ata ju ndihmojnë të hani dhe të flisni ashtu siç duhet.

LARJA E DHËMBËVE! Furça juaj

Furçat e vogla janë më të mira pasi ato mund të arrijnë në hapësira të gojës tuaj ku furçat më të mëdha nuk mund të arrijnë. Furça juaj duhet të jetë e butë dhe me pjesë të gomuara në mënyrë që të eliminojë pllakën bakteriale. Zëvendësojeni furçën tuaj çdo tre muaj ose kur e shihni që fijet e saj kanë humbur rregullsinë.

Pastat e dhëmbëve Zgjidhni një pastë me përmbajtje të lartë të fluorit sepse ai parandalon shfaqjen e kariesit.

Koha e larjes Koha ka rëndësi të veçantë. Jo vetëm që duhet t’i lani dhëmbët 3 herë

në ditë, por gjithashtu duhet edhe t’i kushtoni minimalisht 5 minuta çdo larjeje.

Metoda Së pari, pastrojmë pjesën e pëparme të dhëmbëve duke i dhënë furçës drejtimin poshtë-lartë, pastaj me lëvizje rrotulluese duke i mundësuar furçës të futet në hapësirat ndërdhëmbore. Pasi të kemi përfunduar me pjesën e përparme, futemi në pjesën e brëndshme të kavitetit oral duke bërë sërish lëvizje, fillimisht poshtë lartë pastaj lëvizje rrotulluese me furçë. Pastaj furçohet sipërfaqja përtypëse e dhëmbëve.

A

S

SUPLEMENTI MJEKESOR

WWW.SHQIPTARJA.COM

LMEDICU

Estetikë

E enjte, 22 mars 2012

STUDIMI i Institutit Katalan të Onkologjisë, i botuar në revistën amerikane të epidemiologjisë përcaktoi se ka një rritje të mundësisë për limfomë te femrat që lyejnë flokët

Boja e flokëve, vetëm çështje bukurie?

Lexoni etiketat nëse vuani nga alergjitë ARMINDA AVDULAJ

M

undësia që bojërat e flokëve të rrisin risk un për të zhvilluar disa lloje kanceri është hulumtuar për një kohë të gjatë.

Atëherë, pse vazhdojnë të përdoren? Sepse, deri në ditët e sotme nuk janë gjetur të dhëna të mjaftueshme për të konfirmuar këtë pohim.

Sipas studimeve Katrani mineral, konsiderohet i dyshimtë për rritjen e riskut për kancer Megjithatë, dyshimi është aty.

Kafe çokollatë apo bjonde e hirtë? Këna, bojë permanente apo bojë në trajtë shampoje? Kur jeni para zgjedhjes së një boje flokësh, vendimi më i rëndësishëm nuk është se cilën bojë të zgjidhni, por t’i lyesh apo jo flokët. Nuk bëhet fjalë vetëm për një çështje bukurie, por për shëndetin tuaj.

Prej rreth 4 dekadash janë vënë në pikëpyetje disa prej substancave që janë në përmbajtje të bojës së flokëve, duke qenë se ekziston mundësia që të rrisin riskun për të zhvilluar disa lloje kanceri.

PAK HISTORI Cilat janë këto substanca?

Gjatë viteve ’70, disa hulumtime arritën në përfundimin se 4-metoksi-m-fenilendiamina (4-MMPD) e cila është pjesë e disa lloje bojërash, penetronte lëkurën e kafshëve dhe të njerëzve. Menjëherë u ndez alarmi pasi dyshohej se, përveçse toksike, kjo substancë mund të ishte edhe kancerogjene.

Duke filluar nga vitet ’80, Administrata për Barnat dhe Ushqimet në Sh.B.A. (FDA) kërkoi që këto bojëra flokësh të kishin një etiketë paralajmëruese. Megjithatë, fabrikuesit e bojërave apeluan këtë vendim duke mbrojtur faktin se rreziku ishte shumë

i ulët, kështu që FDA pranoi tërheqjen e detyrimit për etiketat deri në momentin që të përfundonin studimet mbi rrezikun e kancerit të lidhur me këtë substancë.

Megjithatë, 4-MMPD nuk është e vetmja substancë që është vënë nën shënjestër. Të tjera substanca pjesë e bojërave të flokëve janë klasifikuar si kancerogjenë të mundshëm. Këtu përfshihet 4-klor-m-fenildiamina, 2, 4-

19

toluendiamina, 2-nitro-p-fenilendiamina dhe 4-amino-2nitrofenoli. Dhe katrani mineral, një nga përbërësit kryesorë të shumë bojërave, konsiderohet i dyshimtë për rritjen e riskut për kancer, pasi studimet laboratorike te kafshët kanë rezultuar pozitive. Çfarë thonë studimet?

Deri më sot nuk është mundur të gjenden fakte bindëse që të provojnë një lidhje ndërmjet bojës së

flokëve dhe kancerit. Studimet të cilat kanë arritur deri diku në një përfundim, kanë forcë statistikore të ulët ose janë të kufizuar, prandaj dhe rezultatet e tyre nuk mund të përgjithësohen. Një studim i Institutit Katalan të Onkologjisë, i botuar në revistën amerikane të epidemiologjisë (American Journal of Epidemiology), përcaktoi se ka një rritje të probabilitetit për të zhvilluar limfomë te

SHKAKTARËT E ALERGJISË NGA BOJRAT 1. Alergjia nga PPDA ose parafenilendiamina (në ambalazh, nëse është e shënuar, shkruhet si pfenilendiamina).

PPDA përfaqëson substancën kryesore të bojërave permanente dhe gjithashtu është pjesë e bojërave bimore si kënaja. Funksioni i saj është t’i japë një ton më të errët bojës (e panevojshme te bojërat me ngjyrë të çelët).

Kënaja (sidomos kënaja e zezë), pavarësisht se duket e padëmshme, përmban sasi të mëdha pfenilendiamine dhe kur përdoret mbi lëkurë mund të shkaktojë probleme serioze.

2. Anilina Intoksikimi nga anilina Anilizmi, apo intoksikimi kronik nga anilina, është një sëmundje profesionale që njihet prej shumë vitesh, shkaku kryesor i të cilës është transformimi i hemoglobinës së qelizave të kuqe te gjakut në methemoglobinë. Rrjedhoja e këtij transformimi çon në ulje të transportit të oksigjenit.

Një nga simptomat e para është cianoza (anësitë marrin ngjyrë blu), ndërkohë që një nga sistemet që preket më shpesh është ai urogenital. Gjithashtu, intoksikimi me anilinë shkakton çrregullime nervore dhe psikike.

Kjo substancë mund të shkaktojë kancer të fshikëzës së urinës. Parukierët konsiderohen si profesion në risk për shkak të kontaktit me këtë substancë.

3. Amoniaku Ky përbërës bën që boja të qëndrojë në flokë e mos të ikë në mënyrë progresive pas çdo larjeje. Kjo do të thotë që, kur një bojë nuk ka amoniak, atëherë është thjesht një shampo me ngjyrë që humbet pas çdo larje. Prandaj dhe “bojërat” që thonë në etiketë që nuk përmbajnë substanca alergjike në të vërtetë janë shampo me ngjyrë. Kështu, kur vendosni të përdorni bojëra antialergjike, merrni në konsideratë faktin se nuk janë “bojëra” dhe se do të duhet t’i përdorni më shpesh.

Substanca të tjera alergjike të pranishme në bojën e flokëve mund të jenë eozina, fluorescina, blu metileni, paratoluen diamina, paraamino fenoli dhe aditivë si pirogaloli ose resorcinoli. femrat që lyejnë flokët.

Sipas këtij studimi, 10% e limfomave të pranishme te gratë mund të kenë për shkak

bojën e flokëve, ndërkohë që risku për të zhvilluar limfomë është prej 26% te ato që përdorin bojën një herë në muaj.

Shtatzania

Evitojeni lyerjen në trimestrin e parë S

humë vajza dhe gra bëjnë të njëjtën pyetje: a është e sigurt të lyesh flokët gjatë shtatzanisë? Disa bëhen merak, pasi kishin bërë ndonjë lloj trajtimi kimik të flokëve përpara se të merrnin vesh se ishin shtatzënë. Ndërsa ka nga ato që vihen në pozitë të vështirë pasi nuk duan që t’i dalin rrënjët, por nuk duan as të dëmtojnë beben e tyre, kështu që nuk dinë çfarë të bëjnë.

Gjithsesi, duket se nuk ka arsye reale për këto shqetësime. Nuk ka prova se bojërat moderne të flokëve ndikojnë te fetusi, pavarësisht se ka mjekë që rekomandojnë shmangien e lyerjes së flokëve gjatë tre muajve të parë. Kjo nuk do të thotë që kush ka lyer flokët përpara se të marrë vesh se është shtatzënë duhet të bëhet merak. Nuk ka

asnjë studim që të provojë se bojërat e flokëve që përdoren aktualisht të shkaktojnë defekte në lindje apo aborte.

Megjithatë, në të kaluarën disa bojëra përmbanin formalinë, e cila është një substancë që dëmton fetusin dhe prandaj ka mbetur dhe përshtypja se lyerja e flokëve gjatë shtatzënisë është diçka e keqe. Formulat kimike të bojërave kanë ndryshuar shumë, çka ka qenë me përfitime jo vetëm nga gratë shtatzëna, por dhe për vetë flokët, të cilët tashmë dëmtohen shumë më pak nga këto procese kimike. Prandaj, mund të vazhdoni rutinën tuaj të bukurisë dhe gjatë shtatzënisë. Por ama, sigurohuni që nuhatja juaj do të tolerojë këto kimikate, pasi hormonet

shkaktojnë në rritje të ndjeshmërisë ndaj erërave dhe aromave.

Megjithatë, nëse vazhdoni të jeni jo e qetë për sa i përket kësaj teme apo nëse mjeku juaj ju ka rekomanduar që mos të lyeni flokët gjatë shtatzënisë, bisedoni me parukjerin tuaj mbi alternativa të tjera. Ekzistojnë bojëra me origjinë bimore dhe shampo ngjyruese, efekti i të cilëve zgjat 26 deri 28 larje. Por kujdes, duhet të shmangni permanentin apo drejtimin e flokëve me substanca kimike të kryera në parukeri, pasi qëndron mundësia se substancat e përdorura gjatë këtyre proceseve ndikojnë te fetusi.

Gjithsesi, duhet të konsultoheni me një gjinekolog në rast se keni pyetje të tjera.

20

E enjte, 22 mars 2012

WWW.SHQIPTARJA.COM

Studime

A

S

SUPLEMENTI MJEKESOR

LMEDICU

INFEKSIONI me Helikobakter Pilori që në fëmijëri, për shumë vite nuk jep shqetësime, por pas disa dekadash shumë prej të infektuarve shfaqin ulçera në stomak e ne duoden

Gjendet lidhje midis diabetit dhe ulçerës Të infektuarit me H.Pylori, më të rrezikuar ISID XHURA

K

ërkues në Universitetin e Nju Jorkut raportojnë se i njëjti bakter përgjegjës për ulçerën e stomakut mund të nxisë shfaqjen e diabetit të sheqerit tip 2 në personat mbipeshë dhe obezë.

Diabeti shfaqet në të rriturit zakonisht mbi moshën 45 vjeç. Obeziteti dhe trashëgimia konsiderohen sot si faktorët kryesorë në shfaqjen e kësaj sëmundjeje kronike që vret rreth 3.8 milionë njerëz çdo vit.

Ata thonë se bakteri mund të ndikojë në çlirimin e 2 hormoneve tretëse prej stomakut Bakteri në fjalë është Helikobakter pilori. Kërkuesit kanë zbuluar se të rriturit jo-diabetikë, por të infektuar me këtë bakter, kanë nivele më të larta të glukozës (sheqerit) në gjak se ata që nuk janë të infektuar. Ky është përfundimi i arritur nga Prof.Yu Chen dhe Dr. Martin Blaser të Universitetit të Nju Jorkut.

Për të monitoruar nivelet e glukozës në gjak tek personat e testuar, kërkuesit kanë matur hemoglobinën e glikoziluar në gjakun e pacientëve (HbA1c ose A1c). Ky është

Ushtrime

testi më i mirë për të studiuar në mënyrë afatgjatë kontrollin që i bën organizmi nivelit të glukozës në gjak.

Infeksioni me Helikobakter pilori shpesh e ka zanafillën që në fëmijëri.

Për shumë vite nuk jep shqetësime, por pas disa dekadash shumë prej të infektuarve shfaqin ulçera në stomak e ne duoden (zorra e hollë). Në të njejtën kohë personi ka më shumë shanse për të zhvilluar kancer të stomakut.

Blaser thotë se ky studim është një tjetër provë e kostos afatgjatë që ka infektimi me këtë bakter.

Autorët kanë propozuar një mekanizëm me anë të të cilit H.pilori mund të nxisë diabetin. Ata thonë se bakteri mund të ndikojë në çlirimin e 2 hormoneve tretëse prej stomakut, grelinës dhe leptinës. Grelina, e quajtur dhe hormoni i urisë, pakëson konsumin e kalorive dhe nxit shtimin në peshë. Leptina ul oreksin dhe shton konsumin e kalorive. Kërkime të mëparshme e kanë lidhur bakterin me nivele të ulura të grelinës dhe nivele të rritura të leptinës.

“Muskujt tanë varen nga puna fizike që bëjmë”, thotë Juleen Zierath, profesore në institut. “Ne shpesh themi se ‘Njeriu është çfarë ai ha.’ Muskujt janë puna që ne bëjmë.

Nëse muskujt nuk punojnë, ata ‘’treten’’. Ky është një ndër mekanizmat që shpjegon si ndodh ky proces.”

Në këtë studim janë analizuar të dhënat e rreth 13000 personave.

Autorët shkruajnë se nivelet e HbA1c (hemoglobina e glukozuar), ka dalë e rritur rregullisht në të in-

fektuarit. Rritja është edhe më e madhe (dhe më tepër domethënëse) nëse indvidi përveç infeksionit është edhe mbipeshë. Madje është më e madhe se shuma e rritjes e HbA1c në një person mbipeshë të painfektuar me rritjen e HbA1c në një person normal të infektuar. Pjesa që mbetet për t’u parë është efekti i zhdukjes së H.pylori në nivelet e HbA1c dhe në shfaqjen e diabetit tip 2 në personat e rrezikuar (nga mbipesha dhe trashëgimia).

Nëse nivelet e Hb1Ac bien dhe pakësohet shfaqja e diabetit atëherë kura me antibiotikë kundër H.pylori mund të jetë e vlefshme në parandalimin e diabetit në këta persona.

Studimi suedez

Aktiviteti fizik ndikon në ndryshimin e ADN-së!

T

rashëgimia gjenetike e njeriut, jo edhe aq e vështirë për tu ndryshuar.

Në një studim mbi metabolizmin qelizor, kërkuesit në Institutin Karolinska kanë gjetur se meshkujt e femrat që bëjnë një jetë sedentare, nëse u nënshtrohen ushtrimeve fizike, ndryshojnë ADN-në e tyre, brenda disa minutash.

Renditja e bazave të ADN-së qëndron e pandryshuar, por molekulat e ADN-së në qelizat muskulore pësojnë ndryshime kimike dhe strukturore të veçanta, duke fituar ose humbur grupe metilike në sekuenca të njohura të ADN-së. Këto modifikime të ashtuquajtura epigjenetike (meqë nuk e ndryshojnë sekuencën e bazave të ADN-së), në segmente të mirëpërcaktuara të ADN-së, duket se luajnë rol të rëndësishëm në përfitimet e organizmit prej ushtrimeve fizike.

“Muskujt tanë varen nga puna fizike që bëjmë”, thotë Juleen Zierath, profesore në

institut. “Ne shpesh themi se ‘Njeriu është çfarë ai ha.’ Muskujt janë puna që ne bëjmë.

Nëse muskujt nuk punojnë, ata ‘’treten’’. Ky është një ndër mekanizmat që shpjegon si ndodh ky proces.”

Studimi tregon se ADN-ja e muskulit, e marrë menjëhere pas një ushtrimi fizik prej njeriut, përmban më pak grupe metilike se përpara ushtrimit. Grupet metil humbin në ato pjesë të ADN-së të cilat dihet se janë vend-veprimi i enzimave të njohura si faktrorë transkriptimi, enzimat që janë përgjegjëse për aktivizimin e gjeneve të rëndësishëm për përshtatjen e muskulit ndaj ushtrimeve.

Sipas Juleen Zierath faktorët e transkriptimit janë çelësi për të aktivizuar gjenet. Nëse grupet metil janë të lidhura me ADN-në, gjenet e ndodhura aty nuk mund të aktivizohen. Por kur grupet metil largohen, gjenet aktivizohen dhe kapaciteti i muskujve rritet

së tepërmi.

“Dihet se ushtrimet fizike induktojnë ndryshime në muskuj, përfshirë rritjen e metabolizmit të sheqernave dhe yndyrnave”, thotë Zierath, “Zbulimi ynë është se ndryshimet në ADN ndodhin të parat.”

Humbja e grupeve metilike është vënë re edhe në kontraksionet e provokuara të muskujve në kushte laboratorike. Ekspozimi i muskujve ndaj kafeinës ka të njejtin efekt, sepse kafeina nxit çlirimin e kalçiumit në qelizat muskulore. Çlirimi i kalçiumit ndodh edhe kur muskuli tkurret. Megjithatë kërkuesit nuk rekomandojnë të pini një kafe në vend të stërvitjes, sepse kafeina nuk dihet nëse ka efektet e tjera pozitive të stërvitjes.

“Ushtrimi është ilaç, dhe mesa duket epigjenet e një shëndeti më të mirë mund të jenë vetëm një vrap larg nesh”, thotë Juleen Zierath.