NADJA Andre Breton (1896-1966) Tıp öğrenimi yaparken I. Dünya Savaşı'nın patlamasıyla askere alındı. Kendi isteğiyle II.Ordu'nun ruh ve sinir hastalıkları merkezine atandı. O sırada çok az tanınan Freud'un yöntemlerini klinik olarak kullanma olanağı buldu. Bu sırada tanıştığı nihilist Jacques Vache'den çok etkilendi. Apollinaire ile tanıştı. Paris'e döndükten sonra, 1919'da, Louis Aragon ve Philippe ve Soupault ile Littérature adlı dergiyi kurdu ve ilk kitabı Mont de Piéte'yi (Pieta Tepesi) çıkardı. Shouppault ile birlikte écriture automatique (otomatik yazı) yöntemiyle Les champs magnetiques (Manyetik Alanlar) adlı özgün metni bu dergide yayımladı. Bu tekniğin amacı bilinçaltını bütün dış etkilerden kurtarıp, kendisini özgürce sergileme olanağı sağlamaktı. 1921'de Viyana'ya gidip Freud'la tanıştı. 1921'de Simone Kahn ile evlendi. 1922'den itibaren, yeni bir dünya kurulması olasılığının tamamen göz ardı edildiği gerekçesiyle dadacılıktan uzaklaşmaya başladı. 1924'de Manifeste du surréalisme'i (Gerçeküstücülük Manifestosu) yayımladı. Bu metinde gerçeküstücülük, düşüncenin bütün denetimlerden uzak bir biçimde kendisini ortaya koyması olarak tanımlanıyordu. Dualizme karşı çıkan Breton aykırı gibi gözüken şeyleri gerçeküstücülükte birleştirmeye çalışıyordu. Breton sanatın siyasetten ayrılamayacağına inanırdı. 1925'te Fransa-Fas savaşında, Louis Aragon ve Paul Eluard'la birlikte Komünist Partisi'nin görüşlerini savundu. Sonra 1927'de hep birlikte partiye girdiler. 1935'te, gerçeküstücülüğün bağımsız bir devrimci hareket olması gerektiğine inanan Breton partiden ayrıldı. 1938'de gittiği Meksika'da Troçki'yle birlikte Bağımsız Devrimci Sanat Federasyonu'nu kurdu. 1930'da İkinci Gerçeküstücülük Manifestosu'nu yayımlayarak hareketin teorisini geliştirdi. Ve Antonin Artoud, Robert Desnos ve Philippe Soupault'yı hareketten attığını açıkladı. Chilar'da yayımladıkları Un Cadavre (Bir Ceset) adlı broşürde Breton'u şiddetle eleştirdiler. 1938'de, Paris'te düzenlenen ve 14 ülkeden 70 sanatçının katıldığı Uluslararası Gerçeküstücülük Sergisi, akımın doruk noktası oldu. Fransa'nın işgali üzerine 1941'de Newyork'a gitti. Orada Max Ernst, Marcel Duchamp ve David Hare ile birlikte VVV adlı bir dergi çıkardı. Bir dizi konferans verdi. 1942'de Üçüncü Manifestoya Giriş'i yayımladı. 1946'da Paris'e döndü. II.Dünya Savaşı'nın ardından varoluşçuluğun yaygınlaşmasıyla gerçeküstücülük etkisini yitirdi. Ama Breton ölene dek gerçeküstücülüğü savundu.
Nadja Andre Breton'un 1928'de yayımladığı NADJA
ÜZERİNE BİRKAÇ SÖZ
Sürrealizmin yazın ve sanat alanında etkisinin görünmediği ender ülkelerden biridir Türkiye. Bir Türk gerçeküstücülüğü hiçbir zaman olmamıştır. Sürrealizmi, sanat alanında, biraz başkaldırı, biraz aykırılık, biraz değişiklik, biraz gerçeküstücülük olarak görenler (aslında onun felsefesinden hiç mi hiç haberi olmayanlar), örneğin Garip şiirini, Sait Faik'in son öykülerini ve benim kuşağımın ilk öykülerini, günümüzün biraz fantastik, biraz fantezi ürünü öykülerini sürrealizm sözcüğünü Türkçe’ye çevirerek "gerçeküstücü" olarak nitelemişlerdir. Oysa sürrealizm yalnız bir sanat okulu değil, bir dünya görüşüdür. Akımlar ve okullarla dolu 20. yüzyıl sanat dünyasında, insanı ve dünyayı değiştirmeyi amaçlayan tek sanat akımıdır. Bu akımın başlıca yaratıcılarından ve ölene (1966) değin savunucularından André Breton'un, dilimizdeki ilk kitabı Nadja, yayımlanışından (1928), altmış dört yıl sonra Türk okuruna sunuluyor. Geçen yıl Paris'te Centre George Pompidou'da düzenlenen André Breton sergisini gezenler, Breton'un yalnız büyük bir şair, büyük bir yazar, eşsiz bir sanat akımının kuramcısı değil, aynı zamanda "burnu en iyi koku alan" bir sanat "kaşifi" olduğunu da gördüler. Breton, çağdaş sanatın, bugün yeryüzünün belli başlı modern sanatlar müzelerinde yer alan yapıtlarını "keşfetmekle" kalmamıştır. Ülkelerin sanatına, halk sanatına da en "doğru" bakan, onların dilini en iyi söken ve geçmişten, yerelliklerinden koparıp günümüze taşıyan ve evrenselleştiren ender sanatçılardan biri olmuştur.