Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian / 2014

POBREZIA, BAZTERKERIA ETA PREMIA EGOERAK AZPEITIAN /2014

2015eko otsaila

Emaitzen txostena

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

AURKIBIDEA 1. IKERKETAREN HELBURU, EGITURA ETA METODOLOGIA ......................................................... 4 1.1. Proiektuaren helburuak ........................................................................................................ 4 1.2. Txostenaren egitura ............................................................................................................. 5 1.3. Metodologia.......................................................................................................................... 5 1.3.1. Ikuspegi kuantitatiboa ................................................................................................. 5 1.3.2. Ikuspegi kualitatiboa ................................................................................................... 7

I. ATALA â&#x20AC;&#x201C; ZATI KUANTITATIBOA 2. AZPEITIKO EGITURA SOZIODEMOGRAFIKO ETA EKONOMIKOAREN, INGURUKO DATUAK ... 9 2.1. Azpeitiko egitura soziodemografikoa ................................................................................ 9 2.1.1. Atzerriko biztanleria ....................................................................................................10 2.1.2. Biztanleria adindua eta menpekotasun egoerak ...................................................... 12 2.1.3. Ezgaitasuna ................................................................................................................. 13 2.2. Langabeziaren eragina Azpeitian........................................................................................ 14 2.3. Azpeitiarren bataz besteko aberastasunaren maila ..........................................................16 2.4. Diru-sarrerak Bermatzeko Errenta (DBE) eta laguntza sistemaren estaldura eta Diru Sarrerak Bermatzeko Laguntzen (DSBL) sistemaren estaldura ..........................18 3. POBREZIA, DESBERDINTASUNA ETA GIZARTE BAZTERKETA EGOERAK INKESTA DATUEN ARABERA ...................................................................................................... 20 3.1. Pobreziaren, desberdintasunaren eta gizarte bazterketaren eragina ............................. 20 3.1.1. Pobrezia eta gabezia egoerak ................................................................................... 20 3.1.2. Gizarte desberdintasuna ........................................................................................... 33 3.1.3. Gizarte bazterketako egoerak .................................................................................. 36 3.2. Talde sozialak eta ahultasun handieneko etxebizitzak...................................................... 41 3.2.1. Sarrera ......................................................................................................................... 41 3.2.2. Familia mota .............................................................................................................. 42 3.2.3. Familia buruaren jatorria ........................................................................................... 43 3.2.4. Sexua ......................................................................................................................... 44 3.2.5. Adina .......................................................................................................................... 44 3.2.6. Familia buruaren lanbide edo lanari buruzko egoera ............................................. 45 4. MENPEKOTASUNA ETA PERTSONADINDUAK ......................................................................... 47 4.1. Menpekotasuna eta menpekotasuna duten pertsonen zaintza ..................................... 47 4.2. Menpekotasuna eta menpekotasuna duten pertsonen zaintza eta arreta ..................... 48 SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

II. ATALA â&#x20AC;&#x201C; ZATI KUALITATIBOA 5. POBREZIA, DESBERDINTASUNA ETA GIZARTE BAZTERKETA HERRI ERAGILEEN IKUSPEGIAREN ARABERA .......................................................................................................... 50 5.1. Pobrezia definituz ............................................................................................................... 50 5.1.1. Azpeitiko behar sozial nagusiak ............................................................................... 50 5.1.2. Zer da pobrezia? ......................................................................................................... 52 5.1.3. Pobrezia eta langabezia ............................................................................................ 52 5.1.4. Pobrezia eta bazterkeria ........................................................................................... 55 5.1.5. Pobrezia eta gabeziak ............................................................................................... 55 5.2. Diagnostikoa ....................................................................................................................... 56 5.2.1. Azpeitiko egoera eta beste herriekiko konparaketa ............................................... 56 5.2.2. Azpeitian pobrezia sorrarazi duten faktoreak ......................................................... 57 5.3. Krisiaren ondorioak; pobreak, behar sozialak eta adiearazleak ....................................... 60 5.3.1. Pobre berriak?........................................................................................................... 60 5.3.2. Krisiaren ondorioak ...................................................................................................61 5.3.3. Behar sozialak ........................................................................................................... 68 5.4. Talde kaltetuenak ............................................................................................................... 69 5.4.1. Langabetuak .............................................................................................................. 69 5.4.2. Lan prekarioak dituztenak ........................................................................................ 69 5.4.3. Etorkinak ................................................................................................................... 70 5.4.4. Hirugarren adinekoak, pentsiodunak eta emakume alargunak .............................. 71 5.4.5. Gazteak ....................................................................................................................... 71 5.4.6. Emakume bananduak ............................................................................................... 72 5.4.7. Menpekotasun egoeran daudenak .......................................................................... 72 5.4.8. Hipoteka handiak dituztenak ................................................................................... 72 5.5. Krisiari aurre egiteko bitartekoak ...................................................................................... 73 5.5.1. Estrategia pertsonalak .............................................................................................. 73 5.5.2. Erakunde publikoen politiken ezagutza eta balorazioa .......................................... 74 5.5.3. Iniziatiba soziala eta herri ekimena .......................................................................... 82 5.6. Adinekoen eta menpekotasun egoeran daudenen atentzio sozio-sanitarioa................. 85 5.6.1. Adinekoak .................................................................................................................. 86 5.6.2. Adimen urritasuna duten herritarrak ....................................................................... 89 5.6.3. Buruko gaixotasunen bat duten herritarrak ........................................................... 90

III. ATALA â&#x20AC;&#x201C; ONDORIOAK 6. IKERKETAREN ONDORIO NAGUSIAK .......................................................................................... 93 I. ERANSKINA: Galdetegia ................................................................................................................ 98

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

1. IKERKETAREN HELBURU, EGITURA ETA METODOLOGIA 1.1. Proiektuaren helburuak Badira zenbait inkesta interesgarri bai EAE bai Gipuzkoako biztanleriaren premia sozialak eta, zehazki, pobrezia, bazterkeria eta menpekotasunaren hedadura ezagutzeko. Horren haritik, Eusko Jaurlaritzak aspalditik garatu ditu Pobrezia eta Ezberdintasun Sozialei buruzko Inkesta edota Gizarte Beharren eta Gizarte Zerbitzuen Eskariaren Estatistika; lurralde mailan, berriz, 2012tik egiten da Gipuzkoako Foru Aldundiak sustaturiko Pobrezia eta Gizarte Bazterketari buruzko Inkesta. Inkesta horiek Lurralde Historiko eta eskualde mailan pobrezia eta bazterkeriaren hedadura modu egokian ezagutzea ahalbidetzen ba dute ere, ez dute informazio nahikorik ematen udalerri bakoitzaren egoera ezagutzeko, eta horrek kendu egiten dio erabilgarritasuna udal-eremua zehazki ezagutzeko. Halere, badago Azpeitia bezalako udalerri batean gai horiei erantzun eta menpekotasuna, pobrezia eta bazterkeriaren ohiko diren adierazleak eskuratzeko diseinua egitea, aipaturiko inkesten antzeko galdegaiak erabiliz. Ideia hori oinarri hartuz, txosten honen helburua da, nagusiki kuantitatiboak diren metodologiak erabiliz, Azpeitian agerian diren premia sozialak kuantifikatu eta ezaugarritzea, pobrezia, bazterkeria eta menpekotasunaren arloan. Bertan erabili dira oro har erabiltzen diren adierazleak ohiko informazioaren bilketarako metodologien bitartez. Horren bitartez konparatu daiteke Azpeitiko gaukotasuna eta eskualde, Gipuzkoa, EAE edota Europako beste herrialde batzuekin, izan ere, ohiko erabilera izaten baitute horietako adierazle batzuek EB osoan. Azterlana planteatzen da Azpeitian 2013an buruturiko diagnostiko sozio-ekonomikoaren osagarri gisara, sakontzen delarik diagnostiko horretan azaltzen diren gizarte-zerbitzuetako ikuspegitik hartutako gai batzuek, eta jasotzen dira diagnostiko horretan kontuan hartu gabeko zenbait adierazle. Ikuspegi metodologikoa aintzat hartuz gero, azterlanak oinarri hartzen ditu premia sozialen inguruan azken urteotan buruturiko inkestetan oinarrituriko azterlanak, bai ikuspegi kontzeptualetik bai metodologikotik, udal-eremuko azterlan batek dituen premia zehatzetara egokituz.

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

Modu osagarri batean, eta analisi horretatik eratorritako informazioa egiaztatzeko, erabili da ere izaera kualitatiboko informazio-bilketa, gehienbat giltzarri diren informatzaileak elkarrizketatuz eta inkestaren aurkezpenerako bilera bat antolatuz, eta bertako partaide izan ziren udalerriko erakunde publiko eta pribatuetako ordezkariak.

1.2. Txostenaren egitura Txosten honen edukia bost kapituluetan dago antolatuta. Lehen kapitulua sarrera gisakoa da, eta lanaren helburuak aurkezten dira, izan dituen aurrekariak azaltzearekin batera. Ondoren, lanaren ezaugarri teknikoak eta inkesta egiteko unean erabilitako metodologia zehazten dira. Atal honetan esplikatzen dira ere ikerketa kualitatiboaren xehetasun metodologikoak, Bigarren kapituluan demografia, langabezia, errenta eta beste hainbat gizarte premiei buruzko informazioa jasotzen da. Informazio hau hainbat erregistro eta estatistiketatik lortu da eta Azpeitiaren egoera bere testu inguruan kokatzeko erabili da. Hirugarren kapituluan, Azpeitian gertatzen diren pobrezia ekonomiko, gabezia materialeko eta gizarte bazterketako egoeren irismenari buruzko ikuspegi orokor bat ematen da, horrelakoak neurtzeko gaur egun erabiltzen diren adierazle nagusietatik abiatuta. Herrian dagoen gizarte desberdintasun maila ere aztertzen da bertan, aipatutako egoera horiek gizarte taldeetan duten eragin desberdina, eta Europako beste herrialde batzuekiko alderaketak egiten dira. Laugarren kapituluan eguneroko bizimoduko oinarrizko jarduerak egiteko nolabaiteko muga, eragozpen edo menpekotasuna duten pertsonen egoera azaltzen da: zenbat diren, zeintzu diren bere ezaugarri nagusiak eta nolako zaintza jasotzen duten, b atez ere. Bosgarren kapituluan laburpena dator, eta bertan aurreratzen dira egindako lanaren emaitza nagusiak.

1.3. Metodologia 1.3.1. Ikuspegi kuantitatiboa Atal honetan 2014ko Azpeitiko Premia Sozialei buruzko Inkestaren ezaugarri tekniko eta metodologiko nagusiak zehazten dira.

1.3.1.1. Galdesorta Ikerketa hau burutzeko bederatzi modulu tematikotan banatzen diren 93 galdera dituen galderasorta erabili da. Ikuspuntu tekniko batetik, galdesortak ongi bereizten diren bi zati ditu: 59 galdera dituen lehen zatian, etxean dauden pertsona guziei buruzko datu soziodemografiko eta ekonomikoak jasotzen dira eta, bigarrenean, etxeen egoerarekin eta etxebizitzaren baldintzekin lotutako auziei buruzko 34 galdera jasotzen dira. I. eranskinean azaltzen da erabili dugun inkesta.

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

Galdesortaren diseinuan, eta ikerketaren helburuak aintzakotzat hartuta, pobrezia eta gizarte bazterkeriaren inguruko dimentsio anitzeko ikuspuntua erabili da. Modu honetara, galdesortak, etxebizitzetako eta etxean dauden pertsonei buruzko alderdi ekonomiko eta materialen inguruko ohiko galderez gain, gizarte bazterkeriaren eraginera neurtzera bideratutakoak ere barneratu ditu. Esaterako, hezkuntzarekin, osasunarekin, gizarte harremanekin edota partaidetza politiko eta sozialarekin lotutako dimentsioak. Jarraian, galdetegiak dituen modulu tematikoen zerrenda aurkezten da.         

Etxebizitza eta bertan bizi diren pertsonen ezaugarri demografikoak: P1 - P15 galderak. Hezkuntza-maila, ikasketak, ama hizkuntza eta hizkuntza-ikasketak: P16 - P20 galderak. Osasuna eta autonomia: P21 - P32 galderak. Jarduera, enplegua eta prestakuntza: P33 - P46 galderak. Etxebizitzako ekonomia-sarbideak: P47 – P59 galderak. Gastuak eta etxebizitzako egoera ekonomikoa: P60 – P72 galderak. Etxebizitza nagusiaren ezaugarriak: P73 – P80 galderak. Harreman sozialak eta gizarte- eta politika-partaidetza: P81 – P85 galderak. Pobreziaren kontra egiteko politikak: P86 – P93 galderak.

1.3.1.2. Laginketaren diseinua 2014ko Azpeitiko Premia Sozialei buruzko Inkestan erabilitako lagina EUSTAT, Euskal Estatistika Erakundeak diseinatu zuen 2014ko irailean. Jarraian, laginaren ezaugarri nagusiak laburbiltzen dira. a) Laginaren esparrua Lagina aukeratzeko erabilitako esparrua Azpeitiko udalerrian beteta dauden familia-etxebizitzek osatzen dute. Laginaren esparrua 2013ko Abenduaren 31an eguneratutako Etxebizitzen Direktorioa erabiliz zehaztu da; etxebizitza horietatik, gutxienez pertsona bat bizi direnak hautatu dira. b) Laginketaren diseinua Laginketaren diseinua bat dator hasieran aleatorioa den laginketa sistematiko batekin. Aurretik, beteta dauden etxebizitzak irizpide geografikoari jarraiki ordenatuak izan dira. c)

Lagin-unitateak

Inkesta-unitatea familia etxebizitzak izan dira, eta erreferentziazko biztanleria-oinarria lagina ateratako unean (2012) datu eguneratuenak zituen biztanleriaren erregistro administratiboa izan da. d) Laginaren tamaina Lagina 460 familia-etxebizitzek osatu dute. Guztira, 1.260 pertsonen inguruko informazioa lortu da. e) Laginketa-errorea

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

Laginketa aleatorio sinplearen suposizioan, %95eko konfiantza maila eta gehieneko bariantzarekin (P=Q), laginketa-errorea %4,38koa da lagin osoarentzat. f)

Landa-lana

Landa-lana EMAIKER Azterketa Soziologikoen Kabineteak egin du. Bera izan da EAE osoan azken urteetan burututako Behar Sozialei buruzko Inkesta, PGDI Pobrezia Moduluko eta 2012ko Gipuzkoako Pobrezia eta Gizarte Bazterketari buruzko Inkesten landa-lanaren arduraduna. Informazio bilketa 2014ko urriaren 6an hasi zen eta urriaren 27an amaitu zen, hortaz landa-lana hiru aste inguru iraun zuen.

1.3.2. Ikuspegi kualitatiboa Esan bezala, ikuspegi kuantitaboa ez ezik ikuspegi kualitatiboa erabili da ere Azpeitiko gizarte premiak azaldu eta aztertzeko. Ikerketa kualitatibo honen helburua atal kuantitatiboan azalduriko emaitza eta datuen inguruko ikuspegi osagarri bat izatea da, batik bat. Gainera, metodologia kualitatiboaren bitartez, herriko eragile sozial ezberdinen parte hartzea bultzatu nahi izan da. Zenbakietatik haratago, ikerketa kualitatiboek egungo errealitate ezberdinaren inguruko xehetasun eta hausnarketa ezberdinak izatea ahalbidetzen digu. Horretarako, eta Udaleko Gizarte Zerbitzuekin elkarlanean, herriko 15 erakunde eta talderen zerrenda bat osatu zen eta bakoitzeko arduradun edo ordezkari bati egin zitzaion elkarrizketa, 2014-ko azaroan. Erakunde eta talde hauetako ordezkariak informatzaile klabeak direla kontsideratu da, eta bakoitza diharduen eremu zehatzetik haratago, Azpeitiko egungo errealitatearen argazki bat erakutsi dezaketela, pobrezia, bazterkeria eta premia sozialei dagokionean, eta aurrera begira, arlo ezberdinetako proposamenak ere luzatuaz. Orokorrean, erakunde edo talde bakoitzeko pertsona bat elkarrizketatu dugu, baina zenbaitetan, Caritas eta Elkarrekin taldeetan esaterako, bina ordezkarirekin egin genuen elkarrizketa. Baigera elkarteari dagokionean, hasiera batean bi pertsonei egin behar bagenien ere elkarrizketa, ordezkariek nahiago izan zuten talde osoak parte-hartzea elkarrizketan. Horrela egin genuen, eta hortaz, elkarrizketa baino, 15 bat pertsonek osaturiko eztabaida talde edo mahai inguru bat burutu genuen Baigerakoekin. Hauek dira elkarrizketatutako erakunde eta taldeetako ordezkariak: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14.

Edurne Zubia, Gizarte Zerbitzuetako arduradun teknikoa Aloña Larrañaga, Gazte Lekuko arduraduna Larraitz Trojaola, Udaleko Parekidetasun teknikaria Beñat Azurmendi, Ikasberriko zuzendaria Axun Larrañaga, Karmelo Etxegaraiko administratzailea Ana Errazki, Osasun Zentruko Unitate Burua Baigera Jubilatuen Elkartea Begoña Beobide, Iraurgi Berritzeneko arduraduna Mª Carmen Andreu, Lanbideko zuzendaria Mª Dolores Udabe eta Arantxi Aranguren, Caritas Manolo Aizpitarte, San Martin Egoitzako gerentea Jone Larrañaga, Osameneko koordinatzailea Luiz Azkue, Biharkoko gerentea Jose Santa Inés, Adimen urritasuna duten Zentruko arduraduna

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

15. Eneko Ibarguren eta Joxe Agirre, Elkarrekin Esan bezala, elkarrizketak 2014ko Azaroan egin genituen, eta horretarako, aurrez prestatutako gidoi egituratu bat erabili genuen. Dena den, gidoi hau egokitu egin da elkarrizketatu eta erakundearen izaera eta ekintza eremuaren arabera. Elkarrizketatuak grabatuak izan dira, eta ondoren, bakoitzaren transkripzioa egin dugu. Txostenean elkarrizketatuek emandako informazio guztia laburbiltzen saiatu gara, atal bakoitzean edukien nondik norako nagusiak jasoaz eta elkarrizketatuek egindako aipuak tartekatuz. Elkarrizketak hasi aurretik, elkarrizketatu guztiei datuak konfidentzialak direla azaldu zaie, eta ikerlariek bakarrik entzungo zituztela elkarrizketen grabazioak. Konfidentzialitate hori bermatu bidean, atal kualitatiboko aipuak norenak diren ez dugu ipini, zenbaitetan, aipamenen zehaztasunak medio, bai auzi edo bai erakunde konkretu bati dagokionean, elkarrizketatuaren identitatea jakin dezakegun aurren. Bukatzeko, elkarrizketatuen erantzunak eurenak soilik direla azpimarratu behar dugu, maila indibidualean eginikoak dira eta ez ordezkatu edota partehartzen duten talde edota erakunderen izenean.

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

2. AZPEITIKO EGITURA SOZIODEMOGRAFIKO ETA EKONOMIKOAREN INGURUKO DATUAK Atal honetan Azpeitiko egitura soziodemografiko eta ekonomikoaren inguruko datu batzuk aurkeztuko ditugu, Azpeitiko egoera maila zabalago batetan kokatu ahal izateko. Jarraian azalduko diren datuak ez badira egindako inkestaren emaitza zuzena, interesgarria iruditu zaigu datu hauek jasotzea eta azaltzea, pobrezia eta bazterketa egoerak, neurri handi batean, horien emaitza izango baitira. Egitura soziodemografikoari dagokionean, biztanleriaren adinari, atzerriko biztanleriari, menpekotasun egoeran daudenei eta ezgaitasun bat dutenei erreparatuko diegu. Bigarren zatian egitura ekonomikoa izango dugu hizpide eta horretarako, langabezia eta aberastasun mailaren bilakaera datuak aztertu ditugu. Bukatzeko, DBE/DBSL 1 sistema irismena Azpeitian zer nolakoa den ikusiko dugu. Bai egitura soziodemografikoari eta bai egitura ekonomikoari dagokionean, Azpeitiko datuez gain, Urola eskualdekoak, Gipuzkoakoak eta EAE-koak ere azaltzen ditugu atal honetan Azpeitiko egoeraren testuingurua zer nolakoa den ikusi ahal izateko.

2.1.

Azpeitiko egitura soziodemografikoa

Azpeitiko egitura soziodemografikoaren nondik norakoak aztertzeko, egun, herriko biztanleriapiramidea nolakoa den aztertzeari ekingo diogu. Adin tarteei erreparatzen badiegu, piramidearen oinarria, 15-24 urte bitartekoek irudikatzen dutena baino zertxobait zabalagoa dela ikus dezakegu, azken urteetan jaiotze-tasak izan duen gorakadaren adierazle (baxua izanik ere). Hortaz, Azpeitian adin-tarte gazteenek hazkunde bat izan dutela esan genezake. Nolanahi ere, azken hogei urteetan indarrean egon diren bizi-itxaropen handiagoaren eta jaiotze-tasa baxuen eraginez, Azpeitiko biztanleriak zahartze esanguratsu bat duela esateko moduan gaude. Horrek, herriko gizarte premiei dagokionez eragin handi du, ikusiko dugun bezala. 1

Diru Sarrerak Bermatzeko Errenta, egun Lanbidek kudeatua, eta Diru Sarrerak Bermatzeko Laguntza, Gipuzkoako Foru Aldundiak, udalekin batera, kudeatua.

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

1. Grafikoa - Azpeitiko biztanleria-piramidea 2014 100 eta gehiago 90-94 80-84 70-74 60-64 50-54 40-44 30-34 20-24 10-14 0-4 700 600 500 400 300 200 100 Gizonak

100 200 300 400 500 600 700 Emakumeak

Iturria: INE. Udal-erroldaren Estatistika. Urte bakoitzeko urtarrilak 1eko datuak.

2.1.1. Atzerriko biztanleria Immigrazioari dagokionean, 2014ean Azpeitiko atzerritarren portzentajea %6,12koa da. Atzerritar bezala kontuan hartzen dira, espainiar nazionalitatea ez duten eta Azpeitian erroldaturik dauden herritarrak. 2003-2014 tarteko datu bilakaerari erreparatzen badiogu, atzerriko herritarren hazkundea %246,1ekoa izan dela ikus dezakegu. Hazkunde nagusia 2003-2009 urte bitartean eman zen, hain justu, egoera ekonomikoa eta enplegu aukerak handiagoak ziren ingurumarian.

1. Taula â&#x20AC;&#x201C; Azpeitian erroldatutako biztanleriaren eboluzioa, herritartasun eta jaiolekuaren arabera. 2003-2014 Biztanleria guztira Kopurua 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 â&#x2C6;&#x2020; 2003-14 (%)

13.858 13.857 13.884 13.930 14.054 14.157 14.375 14.305 14.351 14.506 14.509 14.580 5,2%

Atzerriko herritartasuna duten pertsonak Guztiaren Kopurua araberako % 258 1,86 288 2,08 330 2,38 417 2,99 521 3,71 665 4,70 855 5,95 803 5,61 855 5,96 941 6,49 909 6,27 893 6,12 246,1% 229,0%

Estatutik kanpo jaiotako pertsonak Guztiaren Kopurua araberako % 277 2,00 310 2,24 382 2,75 471 3,38 589 4,19 748 5,28 927 6,45 881 6,16 930 6,48 1.003 6,91 979 6,75 1.020 7,00 268,2% 250,0%

Iturria: INE. Udal-erroldaren Estatistikak. Urte bakoitzeko urtarrilaren 1eko datuak.

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

Azpeitiko kasua ea da, edozein kasutan, apartekoa. Inguruko herriekin alderatuz, Azpeitiak duen 2 atzerritar tasa, Urola Kostak duena (%6,04) baino zertxobait handiagoa eta Gipuzkoak (%6,50) eta EAE-k (6,46) duena baina baxuagoa dela ikus dezakegu 2. grafikoan. Bai gaur eguneko egoera eta baita azken urteetako bilakaera oso antzekoak direla esan genezake Gipuzkoa guzian.

2. Grafikoa. Pertsona atzerritarren tasa Azpeitia, Urola Kosta, Gipuzkoa eta EAEn. 2003-2014 10 8 6 4 2 0 Azpeitia

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 1,86 2,08 2,38 2,99 3,71 4,70 5,95 5,61 5,96 6,49 6,27 6,12

Urola Kosta 1,90 2,32 2,92 3,35 3,99 4,89 5,73 5,86 6,07 6,35 6,25 6,04 Gipuzkoa

2,17 2,66 3,13 3,66 4,18 5,13 5,79 6,00 6,23 6,48 6,54 6,50

EAE

2,33 2,80 3,43 4,01 4,60 5,44 6,12 6,40 6,65 6,93 6,79 6,46

Iturria: INE. Udal-erroldaren Estatistikak. Urte bakoitzeko urtarrilaren 1eko datuak.

Azpeitiko atzerritarren hazkunde tasa ikusi ondoren, azken urteetako bilakaera nazionalitate ezberdinen arabera nolakoa izan den izango dugu hizpide. 2014ean Azpeitiko atzerritarren %22,1a Marokokoa da, %14,2a Pakistanekoa eta %12,8a Portugalekoa. 2003ko datuak erreferentziatzat hartzen baditugu, Maroko (%19,8) eta Portugaleko (%12) atzerritarren pisu erlatiboa antzekoa dela ikus genezake. Pakistandarrei dagokionean aldiz, 2003an ez zegoen Azpeitian Pakistaneko jatorridun inor Azpeitian erroldaturik, egun 127 dira eta erroldaturiko atzerritar gehien dituen bigarren nazionalitatea litzake (%14,2).

2. Taula â&#x20AC;&#x201C; Azpeitian bizi den biztanleria atzerritarraren eboluzioa, 2014. urtean ohikoen diren 10 herrialderen arabera. 2003-2014 2003 Kopurua Maroko Pakistan Portugal Errumania Argelia Ekuador Txile Argentina Brasil Txina Beste herrialdeak Guztira

51 0 31 0 15 40 3 36 8 0 74 258

Guztiaren araberako % 19,8% 0,0% 12,0% 0,0% 5,8% 15,5% 1,2% 14,0% 3,1% 0,0% 28,7% 100,0%

2014 Kopurua 197 127 114 47 46 41 38 22 21 20 220 893

Guztiaren araberako % 22,1% 14,2% 12,8% 5,3% 5,2% 4,6% 4,3% 2,5% 2,4% 2,2% 24,6% 100,0%

Aldea 2014-03 146 127 83 47 31 1 35 -14 13 20 146 635

Iturria: INE. Udal-erroldaren Estatistikak. Urte bakoitzeko urtarrilaren 1eko datuak.

Urola Kosta eskualdea aipatzean, kontuan hartzen dira beti ondorengo herri hauek: Azpeitia, Aia, Aizarnazabal, Azkoitia, Beizama, Errezil, Getaria, Orio, Zarautz, Zestoa eta Zumaia.

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

Jarraian, Azpeitian EAEtik kanpo (atzerritarrak izan ala ez) etorritako herritarren errolda bilakaera izango dugu hizpide. 2013an EAEtik kanpoko 164 pertsona erroldatu ziren Azpeitian, eta hortaz, urte horretan Azpeitiak EAEtik kanpo etorritako 11,3ko tasa zuen 1000 biztanleko. Gure ingurua kontuan izanik, Azpeitiak, Urola Kosta (13,3), Gipuzkoa (16,1) eta EAE-k (15,5) baino tasa txikiagoa du beraz EAE-tik kanpotik etorritako erroldatuei dagokienean (ikusi 3.Taula). Zentzu horretan, argi azaltzen da hurrengo taulan krisi garaian, bere biztanleriaren arabera, EAEtik at etorritako biztanle kopurua txikiagoa izan dela Azpeitian EAEn edo Gipuzkoa osoan baino.

3. Taula â&#x20AC;&#x201C; EAEtik kanpoko pertsonen immigrazio-kopuruaren eboluzioa eta Azpeitia, Urola Kosta, Gipuzkoa eta EAEko 1.000 biztanleren araberako tasa. 2008-2013 2008 Immigrazio-kopurua Azpeitia Urola Kosta Gipuzkoa EAE 1.000 biztanleko tasa Azpeitia Urola Kosta Gipuzkoa EAE

2009

2010

2011

2012

2013

102 1.168 10.619 39.190

90 984 8.790 34.486

84 916 8.903 34.234

193 1.009 9.324 36.366

124 763 8.934 30.109

164 984 11.520 33.987

7,2 16,4 15,1 18,2

6,3 13,6 12,5 15,9

5,9 12,6 12,6 15,7

13,4 13,8 13,1 16,6

8,5 10,4 12,5 13,7

11,3 13,3 16,1 15,5

Iturria: EUSTAT. Migrazio Mugimenduen Estatistika.

2.1.2. Biztanleria adindua eta menpekotasun egoerak Lehenengo grafikoan egun Azpeitiko biztanleria-piramidearen zertzelada batzuk azaldu ditugunean ikusi bezala, Azpeitiko biztanleriaren zahartze prozesua agerikoa da. 2005ean 65 urte edo gehiago zituztenen herritarren portzentajea %16,4koa zen; 2014ean %19,1ekoa. 2014ean 2792 pertsona daude Azpeitian 65 urte edo gehiago dituena, 2005ean baino 514 pertsona gehiago. Gainera, horietatik, 820-k 80 urte edo gehiago ditu.

4. Taula â&#x20AC;&#x201C; Azkeneko hamarkadan zehar Azpeitiko 65 urte eta gehiagoko biztanleriaren eboluzioa. 2005-2014 2005 Kopurua - 65-69 - 70-74 - 75-79 - 80-84 - 85-89 65 eta gehiago guztira Biztanleria guztira

615 619 495 302 247 2.278 13.884

Guztiaren araberako % 4,4% 4,5% 3,6% 2,2% 1,8% 16,4% 100,0%

2014 Kopurua 866 601 505 436 384 2.792 14.580

Guztiaren araberako % 5,9% 4,1% 3,5% 3,0% 2,6% 19,1% 100,0%

Aldea 2014-03 251 -18 10 134 137 514 696

Iturria: INE. Udal-erroldaren Estatistikak. Urte bakoitzeko urtarrilaren 1eko datuak.

Menpekotasun graduren bat aitortua daukaten herritarren bilakaerari dagokionean, 2008-2014 bitartean %19,5a hazi da. Dena den, menpekotasun gradu ezberdinen bilakaera nahiko bestelakoa da. I eta II. mailako menpekotasun gradua duten herritarren hazkundea pareko joan bada ere (%50 inguru hazi da), III. mailako menpekotasun aitortza duten herritarren kopurua txikitu dela ikus dezakegu. Hala eta guztiz, datu hauetatik ezin dugu zuzenean ondorioztatu menpekotasun gradu

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

larrienak dituztenen herritar kopurua jaitsi denik. Graduaren aitortzaz ari gara eta arlo honetan diharduten eragile ezberdinek salatu dutenari jarraiki, posible da menpekotasun gradu larria izanik ere ez lortzea III. graduko menpekotasun aitortza. Azpeitian, graduen arteko bereizketa egin gabe, 100 herritarrek 14,8-k menpekotasun aitortza bat dute.

5. Taula – Menpekotasunaren balorazioa duten Azpeitiko 65 urte eta gehiagoko pertsonen zenbatekoaren eboluzioa. 2008-2013 2008 Pertsonen zenbatekoa I. Gradua II. Gradua III. Gradua Guztira Tasa ( 1.00eko) I. Gradua II. Gradua III. Gradua Guztira

2009

2010

2011

2012

2013

∆ 200813 (%)

72 106 155 333

91 121 160 372

93 142 173 408

106 141 170 417

117 153 148 418

112 159 127 398

55,6% 50,0% -18,1% 19,5%

3,1 4,5 6,6 14,3

3,8 5,0 6,7 15,5

3,8 5,8 7,0 16,6

4,2 5,6 6,7 16,5

4,5 5,9 5,7 16,0

4,2 5,9 4,7 14,8

34,6% 29,8% -29,1% 3,4%

Iturria: Gizarte Politikako Departamentua. Gipuzkoako Foru Aldundia.

2.1.3. Ezgaitasuna Ezgaitasunen baten aitortza duten herritarren bilakaerari dagokionean %33-%64 bitarteko ezgaitasun aitortza dutenenen artean %11,2ko hazkunde bat ikus genezake 2008 eta 2013 bitartean. Aldiz, bai %65-%74ko ezgaitasuna (%-8) eta bai %75etik gorako ezgaitasuna aitortu zaienen artean (%6,9) jaitsiera bat ikus genezake. Modu honetara, eta menpekotasunaren aitortzarekin ikus bezala, ezgaitasun urriena dutenen aitortzen hazkundea ikus dezakegu, gainontzekoen artean portzentajea txikitzen den bitartean. Orokorrean, ezgaitasunen bat dutenen portzentajea %3,5a hazi da Azpeitian eta 100 biztanletik 5,2k ,egun, ezgaitasunen baten aitortza du Azpeitian.

6. Taula – Ezgaitasunaren balorazioa duten 18 eta 64 urte bitarteko pertsonen zenbatekoaren eboluzioa. 2008-2013 2008 Pertsonen zenbatekoa %33-%64 gradua %65-%74 gradua ≥%75 gradua Guztira (≥%33 gradua) Tasa (100eko) %33-%64 gradua %65-%74 gradua ≥%75 gradua Guztira (≥%33 gradua)

2009

2010

2011

2012

2013

∆ 200813 (%)

267 87 101 455

251 85 100 436

254 84 96 434

275 90 96 461

292 85 96 473

297 80 94 471

11,2% -8,0% -6,9% 3,5%

2,9 0,9 1,1 4,9

2,7 0,9 1,1 4,7

2,8 0,9 1,0 4,7

3,0 1,0 1,1 5,1

3,2 0,9 1,1 5,2

3,3 0,9 1,0 5,2

14,6% -5,3% -4,1% 6,7%

Iturria: Gizarte Politikako Departamentua. Gipuzkoako Foru Aldundia.

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

2.2.

Otsaila 2015

Langabeziaren eragina Azpeitian

Hurrengo ataletan ikusten den bezala, harreman zuzena dago –nahiz eta erabatekoa ez izan− pobrezia, bazterketa eta langabeziaren artean. Horrenbestez, garrantzitsua da Azpeitian langabeziak eduki duen bilaketa aztertzea. Lehenik eta behin, biztanleria aktiboa eta langabeziaren eboluzio datuei erreparatuko diegu. Azpeitiko biztanleria aktiboari dagokionean 2008-2014 bitartean hazkunde bat eman dela ikusi dezakegu. Langabetu kopuruaren hazkundea, ordea, are eta nabarmenagoa da. Honela, 2008an 491 langabetu zeuden Azpeitian; 2014ean aldiz, 1.044 langabetu daude herrian. Langabezia tasari erreparatuz, 2008an %7,56koa bazen, 2014ean Azpeitiko langabezia tasa %14,41koa dela ikus dezakegu.

7. Taula – Azpeitiko langabezia tasaren eboluzioa. 2008-2014 2008 Biztanleria aktiboa Biztanleria langabea Langabezia tasa

2009

6.498 491 7,56

7.121 722 10,14

2010 7.178 709 9,88

2011

2012

2013

2014

7.059 791 11,21

7.059 998 14,14

6.832 1.045 15,30

7.245 1.044 14,41

∆ 200814 (%) 11,5% 112,6% 90,7%

Iturria: Lanbide. Datuak urte bakoitzeko laugrarren hiruhilekoari dagozkio.

Azpeitiko datuak Gipuzkoako datuekin alderatzen baditugu, langabeziaren hazkundea Azpeitian handiagoa izan dela ikus dezakegu. Azpeitian 2008-2014 bitartean %117,10 hazi da langabezia tasa, Gipuzkoan aldiz, %56,27. Garrantzitsua da ere 2008an Azpeitiko langabezi tasa EAEkoa baino askoz ere txikiagoa zela esatea eta 2014ean, berriz, antzekoa; Azpeitiak zuen egoera hobe hori desagertu egin dela esan daiteke, beraz.

3. Grafikoa – Langabezia tasaren eboluzioa Azpeitia, Urola Kosta, Gipuzkoa eta EAEn. 20082014 20 15 10 5 0

2008

2009

Azpeitia

2010

2011

2012

2013

2014

7,6

Urola Kosta eta Erdia

7,6

10,1

9,9

11,2

14,1

15,3

14,4

10,1

10,4

10,7

12,8

13,5

Gipuzkoa

12,7

9,2

10,8

11,0

11,5

13,4

13,8

EAE

13,3

10,2

11,9

12,6

13,4

15,7

15,9

15,3

Iturria: Lanbide. Datuak urte bakoitzeko laugrarren hiruhilekoari dagozkio.

Jarraian langabezia datuen bilakaera adina eta sexuaren arabera nolakoa izan den ikusiko dugu. Aurretik esan dugun moduan, 2008-2014 bitartean %117,1 hazi da langabezia tasa Azpeitian. Langabetuen sexuari begira, agerikoa da urte tarte hauetan gizonezkoen langabezia tasa (%131,5) emakumezkoena baino gehiago hazi dela (%103,9). Adin tarte ezberdinei erreparatzen badiegu, 45-

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

54 urte bitartean (%167,7) eta 35-44 urte bitartean (%156,3) kokatzen direnen artean hazi da gehien langabezia. Aipatzekoa da zentzu horretan gizonezkoak eta helduak izan direla Azpeitian langabeziaren igoera gehien jasan duten taldeak, normalean etxeetara diru sarrera handiagoa eramaten duten taldeak, hain zuzen ere. Dena den, langabezia tasa gehien hazi den adin tarteak ez dira berdinak emakumezko eta gizonezkoengan. Gizonezkoei begira, azpimarratzekoa da, 45-54 urte bitartekoen artean langabeziak izan duen hazkunde handia 2008-2014 bitartean, %474,1 hain zuzen ere. 2008an 45-54 urteko 27 langabetu zeuden herrian, 2014ean 155. Gizonezkoekin jarraituz, langabezia gehien hazi den bigarren adin tartea 35-44 urte bitartekoa da. Azken urteetan %247,6 hazi da langabezia adin honetako gizonezkoen artean. Emakumezkoei begiratzen badiegu aldiz, 24 urte baino gutxiagokoen artean eta 55 urte baino gehiago dituztenen artean hazi da gehien langabezia. 24 urte baino gutxiago dituzten emakumezkoen artean %150 hazi da langabezia azken urteetan, adin berdineko gizonezkoen artean aldiz, apur bat jetxi da. Adina eta sexuari begira beraz, langabeziaren hazkundearen joera ezberdinak ikus ditzakegu. Gizonezkoen kasuan, 35-54 urtekoen artean hazi da gehien langabezia; emakumezkoen artean aldiz, 24 urte baino gutxiago eta 55 urte baino gehiago dituztenen arten.

8. Taula â&#x20AC;&#x201C; Azpeitiko biztanleria langabetuaren eboluzioa, adin-tarte eta sexuaren arabera. 2008-2014. 2008

Gizonak

Emakumeak

Guztira

<24 25-34 35-44 45-54 55 eta + Guztira <24 25-34 35-44 45-54 55 eta + Guztira <24 25-34 35-44 45-54 55 eta + Guztira l

48 77 42 27 41 235 24 60 70 66 36 256 72 137 112 93 77 491

2009 84 118 78 44 61 385 39 95 83 69 51 337 123 213 161 113 112 722

2010 58 100 75 52 61 346 39 95 97 75 57 363 97 195 172 127 118 709

2011 67 107 109 53 63 399 44 113 89 90 56 392 111 220 198 143 119 791

2012 60 142 124 101 90 517 51 138 124 97 71 481 111 280 248 198 161 998

2013

2014

39 135 142 145 96 557 49 122 134 107 76 488 88 257 276 252 172 1.045

47 116 145 161 90 559 60 127 135 76 87 485 107 243 280 237 177 1.044

â&#x2C6;&#x2020; 200814 (%) -2,1% 50,6% 245,2% 496,3% 119,5% 137,9% 150,0% 111,7% 92,9% 15,2% 141,7% 89,5% 48,6% 77,4% 150,0% 154,8% 129,9% 112,6%

Iturria: Lanbide. Datuak urte bakoitzeko laugrarren hiruhilekoari dagozkio.

Azkenik, Azpeitiko langabetuen datu bilakaera ikasketa mailaren arabera zer nolakoa den ikusiko dugu. Orokorrean, ikasketa maila altuenak eta txikienak dituztenen artean hazi da gehien langabezia. Lehen mailako ikasketak dituztenen artean, %224 hazi da langabetu kopurua. Ikasketa maila altuak dituztenen artean emandako hazkundea are eta handiagoa da. Honela, erdi-mailako ikasketak dituztenen artean langabeziaren hazkundea %200koa izan da, goi-mailako ikasketak dituztenen artean %242koa. Dena den, ikasketa maila eta langabeziaren arteko korrelazio perfektu baten aurrean ez gaude. Hau da, ezin dugu esan ikasketa maila gero eta txikiagoa izan, are eta gehiago hazten denik langabezia. Esaterako, Eskola Ziurtagiria (%27,5) edota Batxiler ikasketak dituztenen artean (%67,4) langabeziaren bilakaera goi-mailako ikasketak dituztenen artean baino positiboagoa izan da.

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

9. Taula – Azpeitiko biztanleria langabetuaren eboluzioa, ikasketa-mailaren funtzioaren arabera. 2008-2014. 2008 Alfabetatugabea Lehen-mailako ikasketak Eskola-ziurtagiria D.B.H. Batxilergoa L.H. Gradu Ertaina Goi-mailako Gradua Guztira

2009

0 74 138 113 43 90 14 19 491

0 103 173 186 54 143 30 33 722

2010 2 116 144 189 62 143 30 23 709

2011

2012

0 148 159 199 47 157 35 46 791

1 177 189 218 76 222 59 56 998

2013 2 208 188 252 75 195 57 68 1.045

2014 8 240 176 243 72 198 42 65 1.044

∆ 200814 (%) -224,3% 27,5% 115,0% 67,4% 120,0% 200,0% 242,1% 112,6%

Iturria: Lanbide. Datuak urte bakoitzeko laugrarren hiruhilekoari dagozkio.

2.3.

Azpeitiarren bataz besteko aberastasunaren maila

Herriko egoeraren diagnostikoa osatzeko aintzat hartuko dugun beste adierazletako bat Barne Produktu Gordinarena izango da. Adierazle honen eboluzioa jarraiki, agerikoa da 2000 eta 2010 bitartean Barne Produktu Gordinak izan duen beherakada: bai EAE-n, bai Gipuzkoan eta bai UrolaKostaldean, baina bereziki, Azpeitian. 2008an herritar bakoitzaren bataz besteko Barne Produktu Gordinaren zenbatekoa 37.311 eurokoa zen, bi urte beranduago, bataz besteko BPG-a 31.703 eurotakoa da. Hortaz, zentzu honetan, adierazle honek neurtzen duen aberastasunaren beherakadak, agerian uzten du Azpeitiak izan duen gainbehera ekonomikoa beste herrietakoa baino handiagoa izan dela, bai Gipuzkoarekin alderatuz, eta baita erkidego osoarekin alderatzen badugu ere. Halere, esan beharra dago, gainbehera hau sufritu badu ere, 2010ean Azpeitiko bataz besteko BPGa, Urola Kosta edota EAEko bataz bestekoa baino handiagoa izaten jarraitzen duela.

10. Taula – BPG per capita eboluzioa (euro korronteetan) Azpeitia, Urola Kosta, Gipuzkoa eta EAEn. 2000-2010 2000 Azpeitia Urola Kosta Gipuzkoa EAE

25.117 20.499 20.462 19.872

2005 32.880 26.480 27.044 26.961

2008 37.311 30.513 31.774 31.307

2010 31.703 28.456 30.368 29.988

∆ 2008-10 (%) -15,0% -6,7% -4,4% -4,2%

Iturria: EUSTAT. Udal BPG.

Azpeitiko eta azpeitiarren bataz besteko aberastasun beherakada islatzen duen beste adierazle bat, batez beste, familia-errentaren eboluzioa litzake. 2009-2011 urteen arteko alderaketa eginez, Azpeitian bataz besteko familia-errentak %8ko jaitsiera izan du; EAE-n (-1,3%), Urola-Kostaldean (1,3%) eta Gipuzkoan (-0,8%) tarte horretan familia-errentek izan duten txikitzea lausoagoa izan da3.

BPG per capita adierazleak udalerrian sortutako aberastasuna kalkulatzen du biztanleko. Bataz besteko aberastasuna, berriz, EUSTATek, pertsona fisikoen errentaren gaineko zergaren inguruko informazioa erabiliz, kalkulatzen duen adierazlea da, eta familien urteko dirusarrerark hartzen ditu aintzat.

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

11. Taula â&#x20AC;&#x201C; Familien errentaren bataz besteko Errentaren eboluzioa (euro/urteko), jasotzaile nagusia den pertsonaren sexuaren arabera. Azpeitia. 2001-2011

Gizonak

Emakumeak

Guztira

EAE Gipuzkoa Urola-Kostaldea Azpeitia EAE Gipuzkoa Urola-Kostaldea Azpeitia EAE Gipuzkoa Urola-Kostaldea Azpeitia

2001

2003

2006

2009

2011

33.048 33.404 33.303 35.178 23.086 23.207 22.637 26.610 30.009 30.218 30.345 33.020

35.762 35.893 35.821 37.202 25.660 25.801 25.740 27.632 32.609 32.692 33.011 34.558

42.774 42.413 41.633 40.505 30.950 31.111 30.092 28.069 38.853 38.704 38.290 36.901

46.826 48.028 49.259 51.294 35.346 36.463 37.410 38.576 42.729 43.950 45.573 47.456

46.513 47.668 48.132 46.613 34.717 36.365 38.317 37.416 42.192 43.589 44.960 43.668

â&#x2C6;&#x2020; 2009-11 (%) -0,7% -0,7% -2,3% -9,1% -1,8% -0,3% 2,4% -3,0% -1,3% -0,8% -1,3% -8,0%

Iturria: EUSTAT. Pertsonen eta Familien Errenten Inkesta.

Jarraian familia-errentak izandako bilakaera nolakoa den ikusiko dugu erreferentziazko pertsona gizonezkoa edo emakumezkoa denaren arabera (diru-sarrera nagusiak dituena). Gizonezko bat erreferentziatzat duten familietako diru-sarreren jaitsiera (%-9,1), emakumezko bat erreferentziatzat duten familietako baino handiagoa izan da (%-3). Halere, ezberdintasunak handiak izaten jarraitzen dute erreferentziazko pertsona gizonezkoa edota emakumezkoa denaren arabera. 2011ean, erreferentziatzat gizonezko bat duten familia-errenten batez-bestekoa 46.613 eurotakoa zen; emakumezkoen kasuan aldiz, 37.416koa. Bien arteko ezberdintasun honetan, erreferentziazko emakumezkoen profilak eragin zuena du; izan ere gehienetan, alargunak edota guraso bakarrekoak lirateke. 2009an erreferentziazko pertsona gizonezkoa ala emakumezkoa izateak, are eta dirusarreren arteko ezberdintasun handiagoa erakusten du.

4. Grafikoa - Familien errentaren bataz besteko Errentaren eboluzioa (euro/urteko) Azpeitia, Urola Kosta, Gipuzkoa eta EAEn. 2001-2011 50.000 45.000 40.000 35.000 30.000 25.000 20.000 15.000

2001

2003

2006

2009

2011

Azpeitia

33.020

34.558

36.901

47.456

43.668

Urola Kosta

30.345

33.011

38.290

45.573

44.960

Gipuzkoa

30.218

32.692

38.704

43.950

43.589

EAE

30.009

32.609

38.853

42.729

42.192

Iturria: EUSTAT. Pertsonen eta Familien Errenten Inkesta.

Azpeitiko bataz-besteko familia errentak behera egin badute ere, BPGaren adierazlearekin ikusi bezala, Azpeitiko herritarren errenta ez da egun, beste lekuetakoa baino baxuagoa. 2011ko datuei

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

erreparatzen badiegu, Urola Kostako familia diru-sarrerak handiagoak direla ikus ditzakegu, baina bataz-bestekoa Gipuzkoakoaren adinakoa da eta EAE-ko familiena baino altuagoa.

2.4.

Diru-sarrerak Bermatzeko Errenta (DBE) eta Diru Sarrerak Bermatzeko Laguntzen (DSBL) sistemaren estaldura

Pobrezia eta premia sozialen nondik norakoak aztertzeko adierazle esanguratsuak dira ere, Diru Sarrerak Bermatzeko Errenta (DBE) eta Diru Sarrerak Bermatzeko Laguntza (DSBL). Diru Sarrerak Bermatzeko Errentaren estaldura datuak erreferentziatzat hartuaz, agerikoa da nabarmen handitu dela Azpeitian. Azpeitian DBE-a jasotzen dutenen hazkundea, Gipuzkoakoa baino handiagoa dela ikus dezakegu baino Urola Kostakoa baino baxuagoa. 2008an, Azpeitian 89 pertsonek jasotzen zuten DBE-a; 2014ean aldiz, 315ek.

12. Taula – Diru-sarrerak Bermatzeko Errentaren titularrak diren pertsonen eboluzioa Azpeitia, Urola Kosta eta Gipuzkoan. 2008-2014 (Urte bakoitzeko abenduko datuak) 2008 Azpeitia Urola Kosta Gipuzkoa

2009

89 334 5.371

2010

183 723 9.147

2011

194 795 9.936

216 889 11.224

2012

2013

2014

248 1.080 12.402

274 1.214 14.068

315 1.343 15.314

∆ 200814 (%) 253,9% 302,1% 185,1%

Iturria: Gizarte Politikako Departamentua. Gipuzkoako Foru Aldundia.

2014ko datuak hizpide, mila herritarretik 22ek jasotzen dute DBE-a Azpeitian, Gipuzkoan ere estaldura beretsua da , Urola Kostan aldiz, zertxobait txikiagoa (18 pertsona mila biztanleko).

5. Grafikoa – DBEren estalduraren eboluzioa (1.000 biztanleko titularrak) Azpeitia, Urola Kosta eta Gipuzkoan. 2008-2014 25 20 15 10 5 0

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

Azpeitia

6,3

12,7

13,6

15,1

17,1

18,9

21,7

Urola Kosta

4,7

10,0

11,0

12,2

14,7

16,4

18,2

Gipuzkoa

7,7

13,0

14,0

15,8

17,4

19,7

21,5

Iturria: Gizarte Politikako Departamentua. Gipuzkoako Foru Aldundia.

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

13. Taula â&#x20AC;&#x201C; Diru Sarrerak Bermatzeko Laguntzaren titularrak diren pertsonen eboluzioa (1.000 biztanleko) Azpeitia, Urola Kosta eta Gipuzkoan. 2012-2014 (Urte bakoitzeko abenduko datuak) 2012 Azpeitia Urola Kosta Gipuzkoa

Kopurua 13 47 337

2013 Estaldura 0,90 0,64 0,47

Kopurua 31 113 1032

2014 Estaldura 2,14 1,53 1,45

Kopurua 45 160 1.387

Estaldura 3,10 2,17 1,94

Iturria: Gizarte Politikako Departamentua. Gipuzkoako Foru Aldundia.

Pobreziaren hazkundea ere nabarmena da DBSLa jasotzen dutenen kopuruari erreparatzen badiogu. 2012an, mila herritarretatik 0,90ak jasotzen zuen DBSL-a; 2014ean 3,10ek. Gainera, Urola Kosta eta Gipuzkoarekin alderatuz, Azpeitian DBSLak duen estaldura handiagoa dela ikus dezakegu. 2014ean hazi egiten da Azpeitian DBSL-a jasotzen dutenen kopurua; mila herritarretik 3,10ek jasotzen dute, Urola Kostan 2,17ak eta Gipuzkoan 1,94ak. Hortaz, 2012an ikusiriko estaldura ezberdintasuna 2014ean ere mantentzen dela ikus dezakegu.

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

3. POBREZIA, DESBERDINTASUNA ETA GIZARTE BAZTERKETA EGOERAK INKESTA DATUEN ARABERA Kapitulu honen helburu nagusia Azpeitiko pobrezia ekonomikoa, gabezia materiala, desberdintasuna soziala eta gizarte bazterketa egoeren inguruko ikuspegi orokor bat eskaintzea da, metodologia kuantitatibo eta, zentzu horretan, objektiboak erabiliz. Adierazle hauek neurtzeko gure inguruneko ikuspegi ezagunak izango ditugu oinarrian, besteak beste, Errentari eta Bizi Baldintzei buruzko Europar Batasuneko Estatistikak (EU-SILC), Pobreziari eta Gizarte Desberdintasunei buruzko Inkesta (PGDI) eta FOESSA Fundazioaren gizarte bazterketaren azterlanak. Horretarako, kapitulua bi atal nagusitan egituratua dago. Lehenengoan, eta zabalenean, Azpeitian pobrezia ekonomikoaren eta gabezia materialaren egoerek duten eragina aztertzen da. Era berean, diru-sarbideen banaketan oinarritutako adierazle batzuetatik abiatuta, gizarte desberdintasuna eta, azkenik, gizarte bazterketaren eragina aztertu dira, azken hau FOESSA Fundazioak garatutako adierazle batzuetatik abiatuta. Bigarren atalean, arreta pobrezia edota bazterketa arriskua handiagoa den gizarte taldeetara edo sortzen ari diren egoeratara zuzendu da.

3.1.

Pobreziaren, desberdintasunaren eta gizarte bazterketaren eragina

3.1.1. Pobrezia eta gabezia egoerak 3.1.1.1. Pobrezia erlatiboa eta pobrezia larria Pobrezia erlatiboaren tasa, diru-sarrera txikiko edo pobrezia arriskuko tasa gisa ere ezaguna da, eta duela gutxi arte Europar Batasunean pobrezia aztertzeko erreferentziazko adierazle ofiziala ere izan da. Izaera erlatiboa duen neurri objektiboa da; horretan, pobrezia baliabide maila bati lotzen zaio, hau da, sarrera garbi erabilgarrietatik portzentaje jakin bat joera zentraleko neurri bati, kasu honetan erdiko balioari, aplikatuz lortzen den zenbatekoaren azpitik dagoen baliabide mailari.

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

Pobrezia erlatiboaren tasa, zehazki, honela definituko litzateke: kontsumo-unitateko errenta baliokidearen erdiko balioaren %60 baino txikiagoa den errenta garbi baliokidea duten pertsona edo etxeen proportzioa. Pobrezia larria aldiz, EU-SILC metodoa jarraituz kalkulatzen da, errenta baliokidearen erdiko balioaren %40an finkatutako atalasetik abiatuta. Bi tasak kalkulatzeko Azpeitian, erreferentzia gisa Eusko Jaurlaritzaren Enplegu eta Gizarte Politiketako Sailak eginiko Behar Sozialei buruzko Inkesta, PGDI Pobrezia-Modulua 2014 hartu dugu. Hurrengo taulan ikusten den moduan, lau lagunez osatutako familia batean pobrezia arriskua edo diru sarbide baxuak deritzogun adierazlea 1.705 eurotan kokatzen da: hortik beherako diru sarrerak dituen familia egoera horretan legoke eta hortik gora edukiz, berriz, pobrezia arriskutik at. Tamaina bereko familia horretan pobrezia larriaren atalasa edo muga 1.137,67 eurokoa da.

14. Taula - Diru-sarrera baxu eta pobrezia-maila larriaren atalaseak, Eurostat metodoaren arabera. 2014 (Datuak eurotan) Etxekoen unitatearen tamaina Lagun 1 2 lagun 3 lagun 4 lagun

Pobrezia-maila larria 541,27 811,90 974,29 1.137,67

Pobrezia-arriskua/ Dirusarbide baxuak 811,90 1.217,86 1.461,43 1.705,00

Oharra: 1 eskala lehenengo pertsona helduarentzako, 14 edo urte gehiagoko pertsona bakoitzeko 0,5 eta 14 urtez azpiko etxebizitzako kide bakoitzarentzako 0,3. Iturria: Behar Sozialei buruzko Inkesta. PGDI Pobrezia Modulua (2014).

Zenbat pertsona daude Azpeitian, gaur egun, egora horretan? Azpeitian biztanleriaren %15,3a dirusarreren erdiko balioaren %60aren azpitik dago, hau da, 2.229 pertsona inguru daude pobrezia erlatiboaren edo diru-sarrera txikien egoeran. Aldi berean, horien ia laurdenak, biztanleria osoaren %4,7ak eta 689 pertsonek, diru-sarreren erdiko balioaren %40tik beherako diru-sarrera baliokideak ditu. Horrenbestez, ikuspegi honen arabera, pobrezia larriko egoeran daude. Etxebizitzei erreparatzen badiegu, Azpeitian etxebizitzen %15,3ak pobrezia erlatibo egoeran leudeke (835 etxebizitza) eta horietatik %4,1a pobrezia larrian. Azpeitian beraz, egun, 229 etxebizitza inguru leudeke pobrezia larri egoeran. Familia horiek lirateke, zalantzarik gabe, pobreziaren aurkako edozein plangintzaren helburu nagusia.

15. Taula - Etxeen eta biztanleriaren pobrezia erlatiboaren eta larriaren tasak Azpeitian (2014)

Pobrezia-arriskua/ Diru-sarbide baxuak Pobrezia-maila larria

Pertsonak Tasa (%) Kopurua 15,3 2.229 4,7 689

Etxebizitzak Tasa (%) Kopurua 15,0 835 4,1 229

Oharra: Pobrezia maila larriak dauden biztanleak pobrezia arriskuan dauden taldean sartuta daude ere. Iturria: Azpeitiko Premia Sozialei buruzko Inkesta (2014).

Inguruko herrialdeekin konparatuz, Azpeitiko pobrezia-arriskua tasa, Gipuzkoa (%16,8), Europar Batasuna (%16,7) eta EAEkoa (%18,5) baino zertxobait txikiagoa da. Espainiako pobrezia arrisku tasarekin duen aldea (%20,4) are eta handiagoa da. Pobrezia maila larriari dagokionean aldiz, Azpeitiko tasa, Gipuzkoakoa baino zertxobait handiagoa da (%4,7 4). Halere, EAE (4,9), Europar Batasuna (5,7) eta tarte handiagoarekin, Espainiakoa (%9,3) baino baxuagoa da. Gure gertueneko erreferentziak kontuan harturik, Azpeitiko pobrezia egoera bere ingurunearen antzekoa dela esateko moduan gaude, beraz. 4

Datu hau, edozein kasutan, 2012koa da.

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

6. Grafikoa - Pobrezia erlatiboaren eta larriaren tasak lurralde ezberdinetan 25 20,4 20 15,3

16,8

18,5 16,7

15 9,3

10 4,7

4,3

5,7

4,9

0 Pobrezia-arriskua/ Diru-sarbide baxuak Azpeitia (2014)

Gipuzkoa (2012)

Pobrezia-maila larria EAE (2014)

Espainia (2013)

EB-28 (2013)

Iturriak: Azpeitiko Premia Sozialei buruzko Inkesta (2014); Gipuzkoako Pobrezia eta Gizarte Bazterketari buruzko Inkesta (2012); Behar Sozialei buruzko Inkesta. PGDI Pobrezia Modulua (2014); Errentari eta Bizi Baldintzei buruzko Europar Batasuneko Estatistikak (2013).

3.1.1.2. Gabezia material larria Pobreziaren irismena neurtzeko, diru-sarrera txikiez gain, gabezia material egoerei erreparatzea ezinbestekoa egiten zaigu. Gabezia material egoerez dihardugunean, oinarrizko ondasun edo ekipamenduak ez edukitzeaz edota funtsezkotzat jotzen diren zerbitzu eta prestazio jakin batzuk jaso ezin izateaz ari gara. Kontuan izan behar dugu, aurretik hizpide izan ditugun diru-sarrera txikiak eta gabezia materialak ez dutela zertan batera joan behar. Modu honetara, diru-sarreren ikuspegitik pobreak diren pertsona guztiek ez dute pobre izan beharrik bizi baldintza materialen ikuspegitik, eta alderantziz. Gabezia material larriaren adierazlea bederatzi itemek osatzen dute; horietatik, gutxienez lau izateko aukera ez dutela azaltzen duten pertsonak edo etxeak lirateke gabezia material larri egoeran leudekeenak. Adierazle hau neurtzeko erabili ditugun itemak honako hauek dira: -

Atzerapenik gabe ordaintzea alokairua edo etxebizitzaren letra eta etxebizitza nagusiaren mantentzearekin lotutako ordainagiriak (argia, gasa, zergak, etab.) Etxea behar bezain bero mantentzea; 800 euroko ustekabeko gastuari aurre egitea; Haragi, oilasko edo arrain (edo horien baliokide begetarianoen) otordu bat, gutxienez astean 3 bider; Urtean behin astebeteko oporrak ordaintzea Auto bat izatea Garbigailua izatea Kolorezko telebista izatea Telefono bat izatea (finkoa edo sakelakoa)

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

Gabezia material larriaren adierazlea osatzen duten item hauek kontuan izanik, Azpeitiko etxeen %5,4, eta biztanleriaren %4,7, gabezia material larriko egoeran leudeke; 688 pertsonek, azalduriko itemetatik, gutxienez 4tan gabezia bat luke. Hurrengo taulan ikus dezakegun bezala, gabezia materialak, batez ere, urtean behin oporretara joateko aukerarekin (biztanleriaren %29,7), uste gabeko gastuei aurre egiteko zailtasunarekin (%18,7) eta maila txikiagoa batean, etxean tenperatura egokia mantentzeko (%9,2) ezintasunarekin lotzen dira.

16. Taula - Etxebizitzen eta biztanleriaren gabeziaren eta gabezia material larriaren adierazleak. Azpeitia. 2014 Pertsonak Tasa (%) Kopurua 4,4 641 9,2 1.334 18,7 2.730 2,5 364 29,7 4.321 5,7 837 0,0 0 0,4 52 0,0 0 4,7 688

Atzerapenak fakturetan Tenperatura egokia Ustekabeko gastuak Dieta egokia Urteko oporrak Autoa Garbigailua Kolorezko telebista Telefonoa (finkoa edo sakelakoa) Gabezia material larria [4 item edo gehiago]

Etxebizitzak Tasa (%) Kopurua 4,7 259 9,3 518 18,6 1.034 2,4 134 29,1 1.618 11,0 615 0,0 0 0,7 38 0,0 0 5,4 299

Iturria: Azpeitiko Premia Sozialei buruzko Inkesta (2014).

Azpeitiko gabezia material larriaren tasa Gipuzkoakoa (5,2) eta EAEkoa (5,2) baino txikiagoa da. Distantzia are eta handiagoa da Espainia (6,2) eta bereziki, Europar Batasuneko (9,6) gabezia tasarekin konparatzen badugu. Arlo honetan ere, beraz, Azpeitiko egoera inguruko lurraldeena baina hobea dela esan daiteke.

7. Grafikoa - Gabezia material larriaren tasa lurralde ezberdinetan

EB-28 (2013)

9,6

Espainia (2013)

6,2

EAE (2014)

5,2

Gipuzkoa (2012)

5,2

Azpeitia (2014)

4,7 0

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

3.1.1.3. Lan intentsitate baxua Aipatu berri ditugun diru-sarrera eta gabezia material larriaren adierazleez gain, eta lehen aipaturiko langabezi tasak azaldu ostean, interesgarria da lan intentsitatearen adierazlea barneratzea pobrezia eta bazterkeria egoeraren ikuspegi orokorra izateko. Izan ere, adierazle honek eragina du bai etxe bateko diru-sarreren mailan, eta zeharka bada ere, gabezia material egoera ezberdinetan. Lan intentsitate baxuaren adierazleak etxebizitzaren okupazio maila neurtzen du; horretarako, lan egin dezaketen denbora guztiaren %20a baino gutxiago lan egiten duten 18 eta 59 urte bitarteko pertsonak dituzten etxebizitzak hartuko ditugu kontuan 5. 17. Taula - Etxebizitzen eta biztanleriaren lan intentsitate baxuaren tasa. Azpeitia. 2014 Pertsonak Tasa (%) Kopurua 8,4 1.220

Lan intentsitate baxua

Etxebizitzak Tasa (%) Kopurua 10,5 585

Iturria: Azpeitiko Premia Sozialei buruzko Inkesta (2014)

Azpeitian lan intentsitate baxuak biztanleriaren %8,4ari eta etxebizitzen %10,5ari eragingo lioke. Egun Azpeitian beraz, 585 etxebizitzetan bananduriko 1.220 lagun inguru leudeke lan intentsitate baxuko egoera batean. Gure inguruneari erreparatzen badiogu, lan intentsitateari dagokionean, eta diru-sarrera eta gabezia material egoerekin azaldu bezala, Azpeitiko egoera hobeagoa dela esan dezakegu. Gipuzkoa (%9,3) eta Europar Batasuneko (%10,7) lan intentsitate baxuaren tasa baino txikiagoa du Azpeitiak. Ezberdintasuna areagotu egiten da EAEko (%12) edo Espainiako (%15,7) lan intentsitate baxuaren tasarekin konparatzen badugu.

8. Grafikoa - Lan intentsitate baxuaren tasa lurralde ezberdinetan

EB-28 (2013)

10,7

Espainia (2013)

15,7

EAE (2014)

Gipuzkoa (2012)

9,3

Azpeitia (2014)

8,4 0

Egoera honetan legoke, adibidez, bikote bat baldin eta bien artean astean 25 ordu baino gutxiago egingo balute lan aste batetan.

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

3.1.1.4. Pobrezia eta bazterketa arriskua (AROPE tasa) AROPE6 tasaren arabera, pobrezia eta gizarte bazterketa arriskuan egongo lirateke beren dirusarreren maila pobrezia erlatiboaren atalasearen azpitik duten pertsonak edota gabezia material larriak jasaten dituztenak edota enplegu baxuko etxeetan bizi direnak. Azpeitian AROPE tasaren eragina %19,7koa da, eta hori termino absolutuetan 2867 pertsona inguru eta 1.267 etxe dira. AROPE tasa kalkulatzeko aintzakotzat hartzen diren aldagaiei begira, herritarren %15,3a pobrezia arriskuan dago edo diru-sarrera baxuak lituzke, %8,4ak lan intentsitate baxua eta %4,7ak gabezia material larria egoeran legoke. 2.867 pertsona horietatik, 2.229k diru sarrera baxuak ditu, 1.220k lan intentsitate baxua eta 688 gabezia material egoera larrian leudeke. 18. Taula - Biztanleriaren eta etxebizitzen pobrezia eta gizarte bazterketa arriskuaren tasa. Azpeitia 2014 Pertsonak Tasa (%) Kopurua 15,3 2.229 4,7 688 8,4 1.220 19,7 2.867

Pobrezia-arriskua/Diru-sarbide baxuak Gabezia material larria Lan-intentsitate baxua AROPE tasa

Etxebizitzak Tasa (%) Kopurua 15,0 835 5,4 299 10,5 585 22,8 1.267

Iturria: Azpeitiko Premia Sozialei buruzko Inkesta (2014).

Azpeitiko AROPE tasa (%19,7), Gipuzkoakoa (%22,7), EAEkoa (%22,7), Espainiakoa (%27,3) eta Europar Batasunekoa baino baxuagoa da (%24,5). Kontuan izan behar dugu gainera, tasa hau neurtzeko erabiltzen diren hiru adierazleetan Azpeitiak bere inguruneak baino tasa baxuagoak dituela, bai pobrezia arriskuari dagokionean, bai gabezia materialei dagokionean eta bai lan-intentsitate baxuari dagokionean (beti ere kontutan hartu behar bada ere Gipuzkoako datuak 2012koak direla). 9. Grafikoa - Pobrezia eta gizarte bazterketa arriskuaren tasa (AROPE) lurralde ezberdinetan 30

27,3 24,5 22,722,7

25 20

20,4 18,5 16,8 16,7 15,3

19,7 15,7

12 9,6

10 4,7 5,2 5,2

8,4 9,3

10,7

6,2

0 Pobrezia-arriskua/ Diru- Gabezia material larria sarbide baxuak Azpeitia (2014)

Gipuzkoa (2012)

Lan-intentsitate baxua

EAE (2014)

Espainia (2013)

AROPE tasa EB-28 (2013)

AROPE tasa Europear Batasunak berriki erabiltzen duen adierazlea da eta At Risk of Poverty and Exclusion esan nahi du.

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

3.1.1.5. Biztanleria okupatuaren diru-sarrera baxuak Lana pobreziaren aurkako babes nagusia izan bada ere, gero eta ohikoagoak dira langile pobreak bezala ezagutzen diren pertsonak, hau da, nahiz eta lana egin (urtearen parte handi batetan behintzat), pobrezia arriskuan bizi diren pertsona edo familiak. EU-SILC ikuspegiak langile pobreen fenomenoa aztertzeko pobrezia arriskuaren tasaren adierazlea erabiltzen du. Biztanleria okupatuaren adierazleak pobrezia erlatiboko egoeran dauden etxeetan bizi diren 18 urte edo gehiago dituzten pertsona okupatuen proportzioa adierazten du (gutxienez datu hau jaso aurreko urtean zazpi hilabetez). Adierazle hau medio, azken urteetan areagotuz doan fenomenoaren irismena azter dezakegu, langile pobreena hain zuzen ere. Egun enplegua bada ere oraindik pobreziaren aurrean babesteko tresna nagusia, enplegu bat eduki arren pobreziaren atalase jakin batzuk gainditzen ez dituzten langileak ditugu, enpleguaren ahalmen integratzailea zalantzan ipiniaz. Azpeitiko Premia Sozialei buruzko Inkesta erreferentziatzat hartuta, 18 urtetik gorako pertsona okupatuen %7ak diru-sarrera baxuak ditu, hau da, %7ak ez du pobrezia erlatiboa zehazteko finkatutako diru-sarreren muga gainditzen. 19. Taula - Biztanleria okupatuaren diru-sarrera baxuen tasa. Azpeitia 2014 Tasa (%) 7,0

Diru-sarrera baxuak

Eragindako pertsonak 362

Iturria: Azpeitiko Premia Sozialei buruzko Inkesta (2014).

Langileen arteko pobreziaren nondik norakoa enpleguarekin lotutako ezaugarri ezberdinen arabera nolakoa den aztertzen badugu, autonomo gisa lan egiten dutenen artean (%17,1), aldi baterako kontratua (%9,7) edota lanaldi partziala burutzen dutenen artean (%11,5) diru-sarrera baxuak dituztenen portzentajea handiagoa dela ikus dezakegu. Aldiz, sektore pribatuan lan egiteak (%4,2), lanaldi osoa izateak (%6,2) eta batez ere, kontratu mugagabea izateak (%3,4) pobrezia erlatiboaren arrisku hori murrizten dute 7. 20. Taula - Biztanleria okupatuaren diru-sarrera baxuen tasa enpleguaren ezaugarri ezberdinen arabera. Azpeitia 2014 Egoera profesionala

Kontratu-mota Lanaldi mota

Autonomoak Sektore pribatuko langileak Sektore publikoko langileak Mugagabea Aldi baterakoa Osoa (astean 30 ordu ego gehiago.) Partziala (astean 30 ordu baino gutxiago)

Guztira

Tasa (%) 17,1 4,2 6,3 3,4 9,7 6,2 11,5 7,0

Iturria: Azpeitiko Premia Sozialei buruzko Inkesta (2014).

Azpeitiko biztanleria okupatuaren diru sarrera baxuen tasa (%7) Gipuzkoaren berdina da (%7); aldiz, enplegu bat izanik ere, diru-sarrera baxuak dituztenen portzentajea handiagoa da Europar Batasunean (%9) eta Espainian (%10,5).

inkesta honetan sektore publikoan lan egiten dutela azaldu dutenen kopurua oso baxua izan da, eta hortaz, posible da euren enpleguaren ezaugarriak ez izatea sektore publikoko langileen egoeraren adierazgarri

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

10. Grafikoa - Biztanleria okupatuaren diru-sarrera baxuen tasa lurralde ezberdinetan (tasa %)

EB-28 (2013)

9,0

Espainia (2013)

10,5

Gipuzkoa (2012)

7,0

Azpeitia (2014)

7,0

Iturriak: Azpeitiko Premia Sozialei buruzko Inkesta (2014); Gipuzkoako Pobrezia eta Gizarte Bazterketari buruzko Inkesta (2012); Errentari eta Bizi Baldintzei buruzko Europar Batasuneko Estatistikak (2013).

3.1.1.6. Pobreziaren arraila Pobreziaren fenomenoa behar bezala ezagutzeko ezinbestekoa da, bere eragina aztertzeaz gain, erakusleren bat zehazten saiatzea, horren intentsitatea ezartzea ahalbidetzen duen bat, horrela larritasun maila ezagutzeko. Pobreziaren intentsitatea neurtzeko neurririk ezagunena, Errentari eta Bizi Baldintzei buruzko Europar Batasuneko Estatistikek (EU-SILC) ere eskaintzen dutena, pobreziaren arrail gisa ere ezagutzen dena da8. Taulak adierazten duen moduan, Azpeitian diru-sarrera baxuak dituztenen diru-sarrerak, pobrezia arriskuaren atalasea baino %28,7 baxuagoak lirateke. Beste era batean esanda, Azpeitian pobrezia arriskuan bizi diren bataz besteko diru sarrera 615 eurokoa da: bere diru sarrerak %28 handiagoak balira â&#x20AC;&#x201C;hau da 176 euro handiagoak baliraâ&#x2C6;&#x2019; pobrezia arriskutik at egongo lirateke.

21. Taula - Pobreziaren arraila. Azpeitia 2014

Pobreziaren arraila Diru-sarreraren erdiko balioa Pobreziaren atalasea Biztanleria pobrearen diru-sarreraren erdiko balioa

Diru-sarrera baliokideen erdiko balioaren % 60aren gaineko % 28,7 1.319,0 791,4 615,0

Iturria: Azpeitiko Premia Sozialei buruzko Inkesta (2014).

Pobreziaren arraila edo, halaber, pobreziaren intentsitate (ingelesez, poverty gap) deritzonaren adierazlea pobreziaren atalasearen (gizarte transferentzien ondoren diru-sarrera baliokideen erdiko balioaren % 60tik aurrera neurtua) eta atalase horren azpitik dauden pertsonen kontsumo unitateko diru-sarreren erdiko balioaren artean dagoen desberdintasuna azaltzen duen adierazlea da, pobrezia atalasearen portzentaje gisa adierazia. Beste modu batera esanda, adierazle honek pobreziaren atalasearen eta pertsona pobreen diru-sarreraren erdiko balioaren artean dagoen distantzia edo zuloa neurtuko luke.

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

Gipuzkoan pobreziaren arraila %25,8koa da eta Europar Batasunean %23,8koa; hortaz, Azpeitian pobreziaren intentsitatea Gipuzkoakoa eta Europar Batasunekoa baino zertxobait handiagoa dela esateko moduan gaude; hau da, Azpeitian diru sarrera baxuak dituztenak pobrezia atalasetik urrunago daude: Azpeitiko pobreak Europakoak baino pobreagoak dira, beraz. Aldiz, Espainiako pobreziaren arraila handiagoa da (%30,9) Azpeitikoa baino eta Espainiako pobreen diru-sarreren erdiko balioa are eta gehiago urrunduko litzakete pobreziaren atalasetik. 11. Grafikoa - Pobreziaren arraila lurralde ezberdinetan

EB-28 (2013)

23,8

Espainia (2013)

30,9

Gipuzkoa (2012)

25,8

Azpeitia (2014)

28,7

3.1.1.7. Hilabete bukaerara iristeko norberak hautemandako zailtasuna Herritarrek hilabete bukaerara iristeko hautemandako zailtasuna nolakoa den ikusiko dugu jarraian. Aldagai hau, subjektiboa izanik ere, pobreziaren beste adierazle bat bezala erabili ahal dugu. Azpeitiko herritarren %32,2ak, hau da, 4.692 pertsonek eta 1.774 etxebizitzek zailtasunen bat adierazten dute hilabete bukaerara iristeko. Zailtasun maila larrienak dituztela azaltzen dituztenei erreparatuz, Azpeitian termino absolutuetan 1.588 pertsona inguru (%10,9) eta 584 (%10,4) etxebizitza leudeke hilabete bukaerara ia ezinean edota nekez iristen direnak. 22. Taula - Biztanleriaren eta etxeen banaketa, hilabete bukaerara iristeko norberak hautemandako zailtasunaren arabera. Azpeitia 2014

[1] Ia ezinean [2] Nekez [3] Zailtasunez [1]+[2]+[3] Nekez edo zailtasunez [4] Erraz antzean [5] Erraz [6] Oso erraz Guztira

Pertsonak Tasa (%) Kopurua 2,4 354 8,5 1.234 21,3 3.104 32,2 4.692 42,2 6.149 21,6 3.146 4,0 585 100,0 14.572

Etxeak Tasa (%) Kopurua 3,2 181 7,2 403 21,4 1.190 31,9 1.774 42,6 2.370 21,8 1.213 3,7 208 100,0 5.565

Iturria: Azpeitiko Premia Sozialei buruzko Inkesta (2014).

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

Hilabete bukaerara iristeko norberak hautemandako zailtasunen aldagaia subjektiboa dela aipatu berri dugu. Jarraian, aldagai hau, atal honetan hizpide izan ditugun pobrezia eta gabeziaren adierazle objektibo ezberdinekin gurutzatuko dugu. Pobrezia arriskuan daudenei erreparatzen badiegu, %67,5ak hilabete bukaerara iristeko zailtasunak dituela adierazten du. Pobrezia larrian daudenen artean (%73,5) eta lan intentsitate baxuan daudenen artean (%74,1) are eta handiagoa da hilabete bukaerara iristeko zailtasunak dituztela adierazten dutenen portzentajea. Gabezia material larrian dauden guztiak adierazten dute hil bukaerara iristeko zailtasunak dituztela. Halere, pobrezia egoera ezberdinetan aurkitzen diren herritar guztiek ez dute hilabete bukaerara iristeko zailtasunik hautematen; esaterako, pobrezia arriskuan dagoen %32,5ak, pobrezia larrian dagoen %26,5ak eta lan intentsitate baxua duen %25,9ak hilabete bukaerara iristeko zailtasunik ez duela azaltzen du. Ziurrenik hemen eragina izango du, norbanakoek edo familiek dituzten aurrezki edota babes familiarrak, eta baita ere pertsona bakoitzaren espektatibak eta beharrezkotzat jotzen dituen gastuak. Taula honetako datuek beste irakurketa bat egitea ere ahalbidetzen digute ordea. Izan ere, hilabete bukaerara iristeko zailtasunak hautematen dituzten guztiak ez daude pobrezia arriskuan, pobrezia larri egoeran, gabezia material larriekin edota lan-intentsitate baxuko egoeran. Modu honetara, pobrezia arriskuan ez dagoen %25,6ak eta pobrezia larrian ez dagoen %30,1ak ere, hilabete bukaerara iristeko zailtasunak hautematen ditu. Gabezia material larririk ez duen %28ak eta lan intentsitate baxuko egoeran ez dagoen %29,2ak ere hil bukaerara iristeko arazoak dituela adierazten du. Hortaz, pobrezia eta bazterkeria neurtzeko erabilitako adierazle objektiboek pobrezia eta bazterkeria egoeratik kanpo kokatzen dituzten herritar batzuk ere hilabete bukaerara iristeko arazoak azaltzen dituzte. Eta alderantziz, adierazle horiei jarraiki pobrezia edota bazterkeria egoeran dauden herritarren portzentaje batek ez du hilabete bukaerara iristeko zailtasunik hautematen. Ondorioz, pobrezia arriskua eta pobrezia larriaren atalaseak egoeraren argazki bat ateratzeko baliogarriak direla ukatu gabe, aintzat hartu beharreko beste faktore anitz ere badirela ezin dugu ahantzi pobrezia eta bazterkeriaren irismen zehatzago bat izan asmoz. Halere, agerikoa da hilabete bukaerara iristeko hautemandako zailtasuna pertzepzio subjektiboa izanik ere, hertsiki lotua dagoela pobrezia eta bazterkeria neurtzeko erabili ditugun adierazle objektiboekin.

23. Taula - Biztanleriaren eta etxeen banaketa, hilabete bukaerara iristeko norberak hautemandako zailtasunaren arabera. Azpeitia 2014

Pobrezia arriskua Pobrezia larria Gabezia material larria Lan intentsitate baxua

Bai Ez Bai Ez Bai Ez Bai Ez

[1]+[2]+[3] Nekez edo zailtasunez 67,5 25,6 73,5 30,1 100,0 28,0 74,1 29,2

[4]+[5]+[6] Erraz antzean edo erraz 32,5 74,4 26,5 69,9 0,0 72,0 25,9 70,8

Iturria: Azpeitiko Premia Sozialei buruzko Inkesta (2014).

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

3.1.1.8. Pobrezia energetikoa Pobrezia energetikoaren kontzeptuak garapen ezberdina izan du Europan, eta Irlanda eta Erresuma Batuan salbu, egun ez du definizio argi eta bateraturik. Halere, gero eta arreta gehiago eskaintzen zaio pobrezia energetikoaren kontzeptuari eta pixkanaka, ikerketa eta politika publiko ezberdinetan barneratzen ari da. Oro har, pobrezia energetikoa etxeko beharrak asetzeko adinako energia-zerbitzuak (gasa, elektrizitatea, etab.) ordaintzeko gai ez diren edo euren diru-sarreren gehiegizko zati bat euren etxeen energia-faktura ordaintzera bideratzen duten etxeek jasaten dituzten egoerekin lotzen da. Agerikoa da pobrezia energetikoan diru-sarrera baxuak izateak duen eragina, baina fenomenoa bere osotasunean aztertzeko etxebizitzen energia-eraginkortasuna edota energiaren prezioak dituen ondorioak ere aintzakotzat hartu behar dira.

3.1.1.8.1. Pobrezia energetikoa etxeen pertzepzioan oinarrituta Pobrezia energetikoaren irismena neurtzeko honako hiru aldagai hauek hartzen dira kontuan: -

Etxebizitza tenperatura egoki batean mantentzeko aukera; Azken urtean zailtasun ekonomikoak medio etxea mantentzearekin loturiko erreziboak ordaintzean izandako atzerapena; Etxebizitzako hezetasunak.

Adierazle honek izaera subjektiboa du baina egun, bera da Europar Batasuneko herrialdeen artean pobrezia energetikoaren irismena alderatzea ahalbidetzen duen adierazle bakarra. Azpeitiko emaitzei erreparatzen badiegu, biztanleriaren %9,2ak bere etxea hilabete hotzetan tenperatura egokian mantentzeko ahalmenik ez duela adierazten du eta %3,9ak azken urtean atzerapenen bat izan duela energiarekin lotutako gastuekin. Bestalde, herritarren %10,9ak (611 etxebizitza) etxean itoginak edo hezetasunak dituela azaldu du. Hiru arazoak dituztenei erreparatuz, Azpeitian biztanleriaren %1,1a litzake kaltetua, 78 etxeetan bananduriko 162 pertsona. Hizpide izan ditugun pobrezia energetikoaren adierazle horietatik abiatuta kalkulatzen da pobrezia energetikoaren adierazle sintetikoa. Azpeitiari dagokionean, %16,6koa da bere irismena (%16,9a etxebizitzak hartzen baditugu erreferentziatzat).

24. Taula - Etxeen eta biztanleriaren pobrezia energetikoaren tasa. Azpeitia 2014

[1] Tenperatura egokia [2] Atzerapenak ordainagiriak ordaintzerakoan [3] Hezetasunak Hiru itemak daude Gutxienez item bat dago Pobrezia energetikoaren adierazle sintetikoa

Pertsonak Tasa (%) Kopurua 9,2 1.334 3,9 567 10,9 1.588 1,1 162 18,8 2.746 16,6

Etxeak Tasa (%) Kopurua 9,3 518 4,3 237 11,0 611 1,4 78 18,6 1.036 16,9

Iturria: Azpeitiko Premia Sozialei buruzko Inkesta (2014).

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

Jarraian, beste adierazleekin egin den moduan, pobrezia energetikoa neurtzeko kontuan izan ditugun aldagaien datuen konparazioa egingo dugu. Hilabete hotzetan etxea tenperatura egokian mantentzeko zailtasunak dituztela adierazi dituztenei erreparatuz, Azpeitiko tasa (%9,2) Europar Batasunekoa baino zertxobait txikiagoa dela ikus dezakegu (%10,8). Halere, Azpeitian etxea tenperatura egokian mantentzeko zailtasunak dituztela adierazten dutenen portzentajea Espainiakoa (%8) eta Gipuzkoako baino handiagoa da (%6,1). Ordainagiriak ordaintzeko atzerapenak dituzten herritarren kopurua aldiz baxuagoa da Azpeitian, Gipuzkoan (%4,5), Espainian (%8,3) eta Europar Batasunean baino (%10,1). Hezetasunei begira, Azpeitian, Gipuzkoan (%9,1) baino herritar gehiagok azaltzen dute hezetasun arazoak dituztela euren etxebizitzetan, baina halere Espainia (%16,7) eta Europar Batasuneko (%15,7) datuetatik urrun daude. Pobrezia energetikoa neurtzeko aintzat hartu ditugun hiru item-ak batera kontuan izanez gero, agerikoa da Azpeitiko pobrezia energetikoaren tasa (%1,1), Gipuzkoako baino larriagoa dela (%0,4), portzentajea baxua bada ere. Bukatzeko, pobrezia energetikoaren irismena handiagoa da Azpeitian Gipuzkoan baino (13); Espainia (20,5) eta Europar Batasuneko (23,7) pobrezia energetikoaren adierazle sintetikoa aldiz, askoz ere altuagoa da.

25. Taula - Pobrezia energetikoaren tasa lurralde ezberdinetan (%)

[1] Tenperatura egokia [2] Atzerapenak ordainagiriak ordaintzerakoan [3] Hezetasunak Hiru itemak daude Gutxienez item bat dago Pobrezia energetikoaren adierazle sintetikoa

Azpeitia (2014) 9,2 3,9 10,9 1,1 18,8 16,6

Gipuzkoa (2012) 6,1 4,5 9,1 0,4 16,0 13,0

Espainia (2013) 8,0 8,3 16,7 --20,5

EB-28 (2013) 10,8 10,1 15,7 --23,7

3.1.1.8.2. Etxeetako gastuen eta diru-sarreren arteko harremanean oinarritutako pobrezia energetikoa Behin Azpeitian pobrezia energetikoak duen irismena ikusita, energia-gastuen eta etxebizitzetako diru-sarreren arteko harremana nolakoa den ikusiko dugu. 2014ko Azpeitiko Premia Sozialei buruzko Inkestaren arabera, Azpeitiko etxebizitzen urteko argindarraren bataz besteko gastua 669,1 eurotakoa da, gasa edota beste erregaiena berriz 622,4 eurokoa. Bi gastuak batuaz, Azpeitiko etxebizitza bakoitzaren urteko energia gastua 1.291 eurotakoa da, hilean 107,6 euro.

26. Taula - Etxebizitzetako urteko bataz besteko energia-gastua lurralde ezberdinetan

Argindarra Gasa edo beste erregai batzuek Argindarra, gasa eta beste erregai batzuek

Azpeitia (2014) 669,1 622,4 1.291,5

Gipuzkoa (2012) 750 550 1.300

EAE (2013) 652,93 505,36 1.158,29

Espainia (2013) 745,35 427,5 1.172,85

Iturriak: Premia Sozialei buruzko Inkesta (2014); Gipuzkoako Pobrezia eta Gizarte Bazterketaren inguruko Inkesta 2012; EIN. Familia Aurrekontuen Estatistikak (FAE).

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

Jarraian etxeen energia-gastua eta diru-sarreren arteko harremana nolakoa den ikusiko dugu. Azpeitiko etxeek beren diru-sarrera garbi guztien %5,7a elektrizitate, gas edo etxearen esparruan erabilitako beste edozein erregairen ordainagiriak ordaintzeko erabiltzen dituzte. Etxebizitzen %47,3k eta pertsonen %41,2ak bere diru-sarreren %5a baino gehiago bideratzen du energia-gastuak ordaintzera. Etxebizitza horien %9,9ari gainera, bere diru-sarreren %10 baino gehiago suposatzen dio energia-gastuei aurre egitea. Etxeen gastu eta diru-sarreretatik abiatutako pobrezia energetikoaren atalasea %10ean kokatzea aukeratu izan ohi da, pobretzat joaz diru-sarrera garbien %10 gainditzen duten energia-gastua duten etxeak. Irizpide honi jarraiki, Azpeitian 550 etxebizitza eta 1.107 pertsona inguru leudeke energian neurriz kanpoko gastua dutenak.

27. Taula - Energia-gastuen eta etxeko diru-sarrera guztien arteko harremana. Azpeitia 2014

Energia-gastua â&#x2030;¤ diru-sarreren % 5 Energia-gastua > diru-sarreren % 5 Energia-gastua > diru-sarreren % 10 Diru-sarreren gaineko energia-gastuaren %

Pertsonak Tasa (%) Kopurua 58,8 8.574 41,2 5.998 7,6 1.107 5,4

Etxeak Tasa (%) Kopurua 52,7 2.934 47,3 2.631 9,9 550 5,7 --

Iturria: Azpeitiko Premia Sozialei buruzko Inkesta (2014).

Azpeitiko herritarrek energi-gastuetara bideratzen dituzten zenbatekoak gipuzkoarren antzekoak direla ikusi dugu. Diru-sarreren gaineko energia-gastuaren portzentajea ere antzekoa da, zertxobait altuagoa Azpeitian (%5,7) Gipuzkoan baino (%5,3) baina erreferentziazko urteak ezberdinak direla ahantzi gabe. Espainiako hiritarrek aldiz, euren diru-sarreren %6,5 bideratzen dute energia gastuak ordaintzera. Energia gastuak ordaintzeko etxeko diru-sarreren %10a baino gehiago erabiltzen duten etxebizitzei dagokionean, portzentajeak Gipuzkoako beretsuak dira (%9,4). Espainian aldiz, etxebizitza gehiago dira gehiegizko energia gastuak lutekenak (%16,6). Lurralde eta etxebizitzen diru-sarreren gaineko energia-gastuen arteko konparazioa egitean, ezin dugu ahantzi diru-sarrerak etxe eta lurralde batzuetatik bestera asko aldatu daitezkeela. Honela, posible da energia-gastua berdina izanik ere, diru-sarrera baxuak medio, sarrera horien portzentaje handiagoa bideratu behar izatea energia-gastuetara.

28. Taula - Energia-gastuen eta etxeko diru-sarrera guztien arteko harremana lurralde ezberdinetan

Energia-gastua > diru-sarreren % 10 Diru-sarreren gaineko energia-gastuaren %

Azpeitia (2014) 9,9 5,7

Gipuzkoa (2012) 9,4 5,3

Espainia (2012) 16,6 6,5

Iturriak: Azpeitiko Premia Sozialei buruzko Inkesta (2014); Gipuzkoako Pobrezia eta Gizarte Bazterketaren inguruko Inkesta 2012; Pobreza energĂŠtica en EspaĂąa 2014 a partir de la Encuesta de Presupuestos Familiares del INE.

Hurrengo taulan lehen azaldutako bi ikuspegiak jorratzen dira. Erizpide zabalena erabili ezkero, hau da, behintzat adierazle baten presentzia, pobreza eneretikoa etxe guztien %18,5 batetan agertzen dela azpimarkatu daiteke. Hiru adierazleen presentzia, berriz, soilik %0,9an.

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

29. Taula â&#x20AC;&#x201C; Pobrezia energetikoaren adierazle batzuen konbinazioaren emaitzak. Azpeitia 2014

[a] Gastu energetikoa>10% guztirako diru-sarbideak [b] Tenperatura egoki mantentzeko ezintasuna [c] Energia-erreziboak ordaintzean atzerapenak Adierazle bakarraren presentzia Bi adierazleren presentzia Hiru adierazleen presentzia Soilik gehiegizko gastua [a] Soilik hautemate subjektiboa [b] edo [c] Bi ikuspegien presentzia [a] eta [b]/[c] Gutxienez adierazle baten presentzia[a] edo [b] edo [c] 3 adierazleetariko bat ez izatea

Pertsonak Tasa (%) N 7,6 1.107 9,2 1.334 3,9 567 12,0 1.752 2,8 406 1,0 148 6,0 874 8,2 1.199 1,6 233 15,8 2.306 84,2 12.266

Etxeak Tasa (%) N 9,9 550 9,3 518 4,3 237 14,4 803 3,2 176 0,9 50 8,1 449 8,6 479 1,8 101 18,5 1.029 81,5 4.536

Iturria: Azpeitiko Premia Sozialei buruzko Inkesta (2014).

3.1.1.9. Gabezia ekonomikoko egoerak Pobrezia eta gabezia ekonomikoari dagokion atalarekin amaitzeko, arazo ekonomikoen ondorioz herritarrek eguneroko bizimoduarekin loturik dauden ze arazoei egin behar izan dieten aurre jakin nahi izan dugu. 29 taulan ikusi ahal dugun bezala, aisialdirako gastuak murrizteko premia izan da arazorik ohikoena, etxebizitzen %41ak eta 5.981 pertsona inguruk gastu hauek murriztu dituztela azaldu dute. Etxebizitzen laurdenetan (%24,5) gastu energetikoak murrizteko premia izan dutela azaldu dute eta %17,7ak jantzi eta zapaten oinarrizko gastuak murriztu behar izan dituzte. Hamar etxebizitzatik batek ohiko diren harreman sozialetan galera izan dute (%10,8) eta arazo ekonomikoei aurre egiteko modu nabarmenean baliatu behar izan dituzte aurrezki propioak (%9,6). 30. Taula - Arazo ekonomikoen ondorioz, azkenengo urtean ondorengo arazoei aurre egin behar izan dieten etxebizitzetako pertsonen proportzioa Etxebizitzatik alde egiteko, berehalakoa izan edo ez, mehatxuren bat jaso dute Botikaren bat erosteari utzi diote, edo ez dute izan mediku-tratamenduren bat jarraitzerik Ezin izan dute egokia den elikadura-dietarik jarraitu Oinarrizko elikadura-gastuak murriztu behar izan dituzte Argia, ura, gasa edo telefonoa etetearen ohartarazpenak izan dituzte Laguntza ekonomikoa eskatzeko premia izan dute lagun, auzoko edo senideei Laguntza ekonomikoa eskatzeko premia izan dute erakunde sozial publiko edo pribatuei Modu nabarmenean baliatu behar izan dituzte aurrezki propioak Ohiko diren harreman sozialetan galera izan dute Jantzi eta zapaten oinarrizko gastuak murriztu behar izan dituzte Etxebizitzako gastu energetikoak murrizteko premia izan dute Aisialdirako gastuak murrizteko premia izan dute

% 0,3

Kopurua 50

1,4

200

2,6 4,6 4,8 5,9

385 665 700 854

6,7

977

9,6 10,8 17,7 24,5 41,0

1.395 1.569 2.579 3.567 5.981

Iturria: Azpeitiko Premia Sozialei buruzko Inkesta (2014).

3.1.2. Gizarte desberdintasuna Gai honi buruz aurretik egindako lanetan esan den bezala, nahiz eta gizarte desberdintasuna eta desberdintasun ekonomikoa ez diren termino parekagarriak â&#x2C6;&#x2019;gizarte desberdintasuna, dimentsio anitzeko fenomenoa izanik, oso esparru desberdinen gainekoa izan daiteke, esaterako, legearen edo hezkuntzaren esparrukoaâ&#x2C6;&#x2019;, eztabaidaezina da, eta are gehiago gurea bezalako kontsumo gizarte batean, desberdintasun ekonomikoa gizarte desberdintasunaren zati esanguratsua dela.

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

Pobrezia eta desberdintasuna ez dira ezta ere sinonimoak eta beharrezkoa da beraz, pobreziatik at, desberdintasun adierazleei erreparatzea ere. Desberdintasun ekonomikoaren azterketaren barruan, errentaren banaketaren desberdintasunari buruzko azterketak, zalantzarik gabe, leku nagusi bat du. Eman daitezkeen arrazoiak hainbat dira. Lehendabizi, errenta pertsonala, bai enplegutik datorrena, bai transferentzia sozialetatik datorrena, gaur egun gizabanakoen kontsumo aukeren oinarrizko mugatzailea da eta, beraz, ongizate materialaren adierazle eztabaidaezina da, hau zentzu zabalean hartuta. Bigarren, diru-sarreren banaketak zuzenean politika ekonomiko eta sozialen ohiko tresnen bidezko eragina jasan dezakeelako, zerga eta transferentzien bidez, funtsean. Eta azkenik, errenta magnitudeari buruz informazio estatistikoa dagoelako, nahiko fidagarria eta aldizka jasotzen dena. Horregatik guztiagatik, eta Azpeitiko ezberdintasun sozialaren panoramika bat eskaintzeko helburuarekin, atal honetan diru-sarreren desberdintasunaren adierazle ezagunenetako bi, Gini koefizientea eta S80/S20 erlazio edo indizea, aztertuko ditugu jarraian.

3.1.2.1. Gini koefizientea Gini koefizientea lurralde jakin batean diru-sarreren desberdintasuna edo aberastasunaren desberdintasuna neurtzeko gehien erabiltzen den neurrietako bat da. Halaber, mundu osoan gehien erabiltzen den errentaren desberdintasun neurrietako bat da, Eurostat, ELGE edo Munduko Bankua bezalako erakundeek aldizka eskaintzen dituzten adierazleen barruan dago, eta oso erabilgarria da lurralde jakin baten gizarte desberdintasunaren baldintzak ezagutzeko eta beste batzuekin alderatzeko. Metodologiaren ikuspegitik, koefiziente honek banatutako biztanleriaren pisu metatuaren eta eskuragarri duten errentaren pisu metatuaren arteko erlazioa adierazten du. Emaitza, zero eta ehun artean dagoen balio bat da, non zerok berdintasun perfektua adierazten duen (pertsona guztiek diru-sarrera berdinak dituzte) eta ehunek, erabateko desberdintasuna (pertsona batek diru-sarrera guztiak ditu eta gainerakoek bat ere ez). 31. Taula - Gini koefizientea. Azpeitia 2014

Gini koefizientea

Azpeitia (2014) 25,4

Iturria: Azpeitiko Premia Sozialei buruzko Inkesta (2014).

Azpeitiko datuen arabera, Gini koefizientea 25,4koa da. Bere inguruko herrialdeekin konparatuz, Gipuzkoa (27,2), EAE (27,1), Europar Batasuna (30,7) eta Espainiako (33,7) Gini koefizientea Azpeitikoa baino handiagoa dela ikus dezakegu. Hortaz, Azpeitiko biztanleriaren diru-sarreren arteko ezberdintasuna bere inguruko herrialdeetakoa baino apalagoa da 9.

Badirudi gizarte ezberdintasun maila txikiagoak Euskal Herriko ezagarri izan direla aspalditik. 1987 urtean Max Weber – soziologia klasikoaren sortzaile nagusienetakoa− horrela zioen: “Al contrario de lo que sucede en el interior de España, donde hay grandes latifundios y costumbres feudales, aquí no se hacen distingos entre clases. Por ejemplo, en la mesa de la fonda, nadie recibe más atención que los demás”.

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

12. Grafikoa â&#x20AC;&#x201C; Giniren koefizientea lurralde ezberdinetan

EB-28 (2013)

30,7

Espainia (2013)

33,7

EAE (2014)

27,1

Gipuzkoa (2012)

27,2

Azpeitia (2014)

25,4 0

3.1.2.2. S80/S20 erlazioa Adierazle hau (ingelesez, income quintile share ratio), diru-sarreretan oinarritutako desberdintasunaren fenomenora hurbiltzen da diru-sarrera baliokide handienak dituzten pertsonen %20k jasotako diru-sarrera guztien eta diru-sarrera baliokide txikienak dituztenen %20k jasotakoen arteko erlazioa adierazten duen neurri baten bidez. Eurostat-ek erabili ohi duen neurria da eta dirusarreren desberdintasuna neurtzen du. Kozienteak adierazten du diru-sarrera handienak dituzten lurralde jakin bateko pertsonen %20k diru-sarrera txikienak dituzten pertsonen %20k baino X bider errenta handiagoa duela. Azpeitiko S80/S20 adierazlea â&#x2C6;&#x2019;diru-sarrera handienak dituen biztanleriaren %20aren errenta eta diru-sarrera txikienak dituztenen %20arena lotzen dituenaâ&#x2C6;&#x2019; 3,53ekoa da. Horrek esan nahi du diru gehien duen biztanleriak diru gutxien duen biztanleriak baino 3,53 bider diru-sarrera handiagoak dituela. Bestalde, Azpeitiko biztanleriaren diru-sarrera guztiak kintiletan banatuz gero, diru-sarrera txikienak dituztenen %20ak errenta osoaren %9,37a kontzentratzen duela ikus dezakegu. Aldiz, diru-sarrera altuenak dituen %20ak Azpeitiko errenta osoaren %33,11 jasotzen du.

32. Taula - Kintilen eta S80/20 adierazlearen araberako diru-sarrera guztien banaketa. Azpeitia 2014 Azpeitia 2014

1. kintila 9,37

2. kintila 14,09

3. kintila 19,19

4. kintila 24,25

5. kintila 33,11

S80/S20 3,53

Iturria: Azpeitiko Premia Sozialei buruzko Inkesta (2014).

Azpeitiko S80/S20 adierazlea, Gipuzkoa (3,8), EAE (4,2), Europar Batasuna (5) eta Espainiakoa (6,3) baino txikiagoa da. Hortaz, Azpeitian diru-sarrera altuenak dituztenen eta diru-sarrera baxuenak dituztenen arteko aldea txikiagoa dela esan dezakegu. Ondorioz, gizarte desberdintasuna neurtzeko erabili ditugun bi adierazleek, Gini koefizientea eta S80/S20 harremana, Azpeitian gizarte desberdintasunak duen irismena bere inguruko herrialdeena baino zertxobait baxuagoa dela adierazten dute.

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

13. Grafikoa - S80/S20 ratioa lurralde ezberdinetan

EB-28 (2013)

Espainia (2013)

6,3

EAE (2014)

4,2

Gipuzkoa (2012)

3,8

Azpeitia (2014)

3,5 0

Iturriak: Azpeitiko Premia Sozialen Inkesta (2014); Gipuzkoako Pobrezia eta Gizarte Bazterketari buruzko Inkesta (2012); Behar Sozialei buruzko Inkesta. PGDI (2014); Errentari eta Bizi Baldintzei buruzko Europar Batasuneko Estatistikak (2013).

3.1.3. Gizarte bazterketako egoerak Gizarte bazterketa bizitzaren eremu ezberdinetan ematen diren urruntze sozialaren prozesuekin dago lotua, eta errentarekin lotutako pobrezia baino haratago kokatzen da. Horrenbestez, bere neurketa, pobreziaren fenomenoak baino konplexutasun handiagoak ditu barneratzen dituen dimentsio anitzak medio. Gizarte bazterketaren fenomenora hurbildu asmoz atal honetan bertan AROPE tasa aztertu dugu, baina tasa honek alderdi ekonomiko eta materialak bakarrik hartzen ditu kontuan eta ez digu ahalbidetzen gizarte bazterketa bere osotasunean aztertzea.

3.1.3.1. Gizarte bazterketa FOESSA Fundazioaren adierazleen sistemaren bidez AROPE tasak erakutsitako gabeziak osatu asmoz, gizarte bazterketaren fenomenoa aztertzeko FOESSA Fundazioak eginiko hurbilketan oinarrituko gara. FOESSAren hurbilketak, bazterketan eragina izan ahal duten dimentsio guztiak hartzen ditu kontuan. Eredu honek gizarte bazterketaren baitan 8 dimentsio ezberdintzen ditu eta bakoitzean adierazle ezberdinak barneratzen ditu. Guztira, FOESSA-k erabiltzen dituen 35 adierazle izango ditugu kontuan 10.

Kontutan hartu behar da adierazle hauek oso egoera bereziak hartzen dituztela kontutan eta, gainera, laginketa-errorea handia dela inkesta honetan. Honek esan nahi du taulan agertzen diren emaitzak, kasu batzuetan, zalantzagarriak direla eta jarraian azalduko den adierazle sintetikoa kalkulatzeko balio dutela batik bat.

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

33. Taula - Gizarte bazterketaren FOESSA adierazleak. Datu erlatiboak eta absolutuak, pertsona eta etxeenak. Azpeitia 2014 Pertsonak Tasa (%) Kopurua 1. Erreferentziazko pertsona duela urtebete edo gehiago langabezian dagoen etxeak. Ekonomiaren edo etxebizitzaren titularitatearen ikuspegitik etxea osatzen duten pertsonek nagusitzat hartzen duten pertsona da. 2. Erreferentziazko pertsonak bazterketa-enplegu bat (lan kontraturik gabeko bat) duen etxeak. Jatorrizko adierazle sisteman aldagai honen helburua bere edukiagatik bazterketako enplegutzat har daitezkeenak (saltzaile ibiltariak, kartoi-biltzaileak, nekazaritzako aldi baterako peoiak, etab.) dituzten erreferentziazko pertsonak identifikatzea bazen ere, Azpeitian egindako lanean, horrelako egoerarik detektatu ez denez, adierazlea aldatzera eta bazterketako enplegua eta kontraturik gabeko enplegua parekatzera jo da. 3. Erreferentziazko pertsonak bazterketako enplegua (Gizarte Segurantzaren estaldurarik gabe) duen etxeak. 4. Pertsona okupaturik, pentsiodunik zein kotizatu dutenen langabeziagatiko prestaziorik gabeko etxeak. 5. Pertsonak langabezian, eta azken urtean lanbide-prestakuntzarik jaso gabe, dituzten etxeak. 6. Pertsona aktibo guztiak langabezian dituzten etxeak. 16 eta 64 urte bitarteko adinak dituzten kideetako inork okupaziorik ez duen etxeak dira. 7. Muturreko pobrezia: famili errenta baliokidearen % 30aren azpitiko sarrerak. Adierazle hau prestatzeko, jarraitu egin da sarrera baliokideen erdiko balioa kalkulatzeko Eurostat-en EU-SILC metodologia. 8. Ekonomiak aukerarik ematen ez diela eta, gizartearen % 95 baino gehiagorentzat oinarrizkoa den ondasunen bat ez duten etxeak. Ekipamendu hauek sartzen dira: ur korrontea, ur beroa, elektrizitatea, hondakin urak ateratzea, bainugela osoa, sukaldea, garbigailua, hozkailua. 9. Batasunetik kanpoko herritartasuna duen 18 urte edo gehiagoko pertsonaren bat duten etxeak. 10. Hauteskundeetan parte hartzen ez duten â&#x20AC;&#x201C;interes faltagatik edo ezertarako balio ez duela uste dutelako-eta inolako herri erakunderen kide ez diren etxeak. 11. Eskolatu gabeko 3 eta 15 urte bitarteko pertsonak dituzten etxeak. 12. 16 eta 65 urte bitarteko inork ikasketarik ez duen etxeak. 16 eta 44 urte bitartekoak, OHO, DBH edo Eskola Graduatua osatzeke; 45 eta 64 urte bitartekoak, 5 urte baino gutxiago eskolan. 13. 64 urtetik gorako pertsona analfabetoak dituzten etxeak. 14. Infraetxebizitzetan bizi direnak: txabola, etxabea, barrakoia, aurrefabrikatua edo antzekoa. Azpeitiaren kasuan ez da mota honetako inolako egoerarik detektatu, batez ere diseinatu den etxebizitzen laginak ez dituelako mota horretakoak jasotzen. 15. Eraikuntzan arazo larriak dituzten edo erortzeko dauden eraikinetan dauden etxebizitzak. 16. Hezetasuna, zikinkeria eta usainak dauden eraikinetako etxebizitzak. Azpeitiaren kasuan, adierazle honek itoginak dauden, pareta, zoru, sabai edo zimenduetan hezetasuna dagoen, edo zoru, leiho-marko edo ate- markoak ustelduta dituzten etxe guztiak hartuko lituzke. 17. Pilaketa larria jasaten duten etxeak (<15m2 erabilgarri pertsonako) 18. Edukitza prekarioko eraikinetako etxebizitzak (doan lagatakoa, berralokatua, okupatua) 19. Oso ingurune degradatuko eraikinetan dauden etxebizitzak. Azpeitiaren kasuan, adierazle hau eraikitzeko kontuan hartu da gutxienez ondoko bost egoeretatik lau gertatzea: delinkuentzia edo bandalismoa, kaleen garbitasun eskasa, berdegune gutxi, komunikazio txarrak eta industriak edo trafikoak eragindako kutsadura, zikinkeria edo beste ingurumen arazo batzuk inguruan.

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Etxeak Tasa (%) Kopurua

6,2

903

5,1

286

0,3

0,8

0,4

0,8

3,7

534

4,5

249

20,2

2.950

14,7

818

1,1

161

2,5

137

2,1

304

1,6

0,0

4,7

690

5,1

286

6,0

870

7,5

418

0,0

0,6

0,3

2,6

381

2,3

131

10,9

1.588

11,0

611

4,3

630

2,1

114

0,2

0,5

0,9

133

1,4

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

33. Taula - Gizarte bazterketaren FOESSA adierazleak. Datu erlatiboak eta absolutuak, pertsona eta etxeenak. Azpeitia 2014 Pertsonak Tasa (%) Kopurua 20. Arkitektura-hesiak dituzten eta elbarritasun fisikoa duten pertsonak dauden etxeak. 21. Etxebizitza-gastu gehiegizkoak dituzten etxebizitzak (sarrerak â&#x20AC;&#x201C; etxebizitzako gastuak < muturreko pobreziaren atalasea). Etxebizitzako gastutzat hartu dira bakar-bakarrik hipotekaren letra edo errenta ordaintzetik datozenak. 22. Osasun-estaldurarik gabeko norbait duten etxeak. 23. Gosea pairatzen duten edo azken 10 urteotan zehar egoera hau sarritan igaro duten etxeak. 24. Pertsona heldu guztiek ezintasun, gaixotasun kroniko edo osasun arazo larriren bat duten eta arazo horiek pertsonei eguneroko bizimoduko jardueretarako muga eragiten dieten etxeak. 25. Mendekotasuna duten pertsonak, eguneroko bizimoduko jardueretarako beste pertsona batzuen laguntza eta zaintza behar duten eta hori jasotzen ez duten pertsonak, dauden etxeak. 26. Urtebetean osasun zerbitzuak erabili ez dituzten pertsona gaixoak dituzten etxeak. Pertsona gaixotzat hartu dira osasun txar edo oso txarrekotzat jotako osasuna dutenak. 27. Zailtasun ekonomikoen eraginez azken urtean botikaren bat erosi ez den, tratamendu medikuren bat jarraitzerik izan ez den, edo norbaitek janari-dieta egokia eramaterik izan ez duen etxeak. 28. Azken 10 urtean norbaitek tratu fisiko edo psikologiko txarrak jaso edo jasotzen dituen etxeak. 29. Bere kideen artean oso harreman txarrak, txarrak edo txar samarrak 30. Alkoholarekin, beste droga batzuekin edo jokoarekin arazoak dituzten edo azken 10 urtean izan dituzten etxeak. 31. Norbait bikotekiderik gabeko ama nerabea izan den edo izateko dagoen etxeak 32. Justiziarekin arazoak dituzten edo azken 1o urtean arazoak izan dituzten pertsonak (aurrekari penalak) dauden etxeak. 33. Gaixotasun edo zailtasun egoeretarako inolako laguntzarik ez duten pertsonak dauden etxeak. 34. Bizilagunekin harreman txarrak edo oso txarrak dituzten etxeak. 35. Instituzioetan bizi diren pertsonak dituzten etxeak.

Etxeak Tasa (%) Kopurua

2,8

407

2,6

147

4,6

672

4,1

228

0,0

1,8

263

1,6

229

3,6

200

0,1

0,8

121

0,6

2,6

385

2,5

141

2,0

292

1,5

0,6

0,5

1,8

263

0,9

1,6

236

0,8

0,2

0,3

0,5

1,2

0,3 --

46 --

0,3 --

15 --

Iturria: Azpeitiko Premia Sozialei buruzko Inkesta (2014).

Jarraian Azpeitiko biztanleriaren portzentaje handiago bati eragiten dioten adierazleak zeintzuk diren ikusiko dugu. -

Enpleguarekin lotuta, herritarren %20,2a azken urtean lanbide-prestakuntzarik jaso ez duen langabeturen batekin bizi da; %6,2aren kasuan, etxean erreferentziazkoa den pertsona duela urtebete edo gehiago langabezian dago eta %3,7a aldiz, lanean ari den pertsonarik, pentsiodunik eta langabeziarengatik kontribuzio-prestaziorik jasotzen ez duen etxebizitzetan bizi da.

Etxebizitzen egoerekin eta etxearen finantza egoerarekin loturik dauden adierazleei dagokienean, herritarren %10,9a hezetasuna, zikinkeria eta usainak dauden eraikinetako etxebizitzetan bizi da eta %4,3a pilaketa larria jasaten duten etxeetan. Azpeitiarren %4,6ak gainera etxebizitza-gastu gehiegizkoak dituela adierazten du.

Bazterketa politikoaren dimentsioari erreparatuz, % 4,7ak Europar Batasunetik kanpoko herritartasuna duen 18 urteko edo gehiagoko pertsonaren bat du etxean eta beraz,

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

sufragio aktibo eta pasiboaren eskubidea ez duen pertsonaren bat dute etxean. Herritarren %6a hauteskundeetan parte hartzen ez duten eta inolako herri erakunderen kide ez diren etxeetan bizi da.

3.1.3.2. Bazterketa arazoen dimentsio desberdinak Aurreko atalean FOESSA-ren adierazle ezberdinek herritarren artean duten irismena ikusi dugu. Hizpide izan ditugun 35 adierazleak bazterketaren dimentsio ezberdinak aztertzen dituzte. Jarraian, bazterkeriaren dimentsioek Azpeitiko biztanle eta etxebizitzetan zer nolako eragina duten azalduko dugu. Adierazleen irismena aztertzean ikusi genuen enpleguarekin loturikoek zutela indar gehien. Ildo honetan, Azpeitian, herritarren %23,2a (3.378 pertsona) eta etxebizitzen %19,8a (1.101 pertsona) bazterkeria egoeran legoke enplegu bazterkeriaren dimentsioari erreparatuz. Beste era batera esanda, biztanleriaren %23,2ak 1etik 6rako FOESSA-k luzaturiko adierazleetan zehazten den arazoetako bat pairatzen du gutxienez. Etxebizitzen inguruko bazterketa neurtzen duena da irismen handiena duen bigarren dimentsioa; herritarren %22,5ak dimentsio hau neurtzeko erabilitako adierazleren batean arazoak dituela azalduz. Bazterketa politikoaren dimentsioa litzake herritarren artean irismen handiena duen hirugarren dimentsioa; herritarren %10,3a egongo litzateke bazterkeria egoeran dimentsio hau medio. Kontsumoaren bazterketa, hezkuntza bazterketa, osasun bazterketa, gizarte gatazka eta gizarte isolamenduarekin harremanduriko dimentsioek Azpeitiko pertsona eta etxeen portzentaje txikiagoari eragiten diete. Hortaz, Azpeitian bazterkeria hertsiki lotua dago enplegua eta etxebizitzarekin loturiko dimentsioekin.

34. Taula - Gizarte bazterketaren dimentsio desberdinen eragina duten etxeak eta pertsonak. Azpeitia 2014

1. Enpleguan bazterketa [I1-I6] 2. Kontsumoan bazterketa [I7-I8] 3. Bazterketa politikoa [I9-I10] 4. Hezkuntzan bazterketa [I11-I13] 5. Etxebizitzan bazterketa [I14-21] 6. Osasunean bazterketa [I22-27] 7. Gizarte gatazka [I28-32] 8. Gizarte isolamendua [I33-34]

Pertsonak Tasa (%) Kopurua 23,2 3.378 2,1 304 10,3 1.494 1,0 143 22,5 3.283 5,4 792 3,3 488 0,8 115

Etxeak Tasa (%) Kopurua 19,8 1.101 1,6 87 12,3 683 0,8 45 19,8 1.100 7,3 405 2,8 157 1,5 84

Iturria: Azpeitiko Premia Sozialei buruzko Inkesta (2014).

3.1.3.3. Gizarte bazterketaren indizea Behin bazterketa sozialaren adierazle nagusiak zeintzuk diren aztertuta, Azpeitiko gizarte bazterkeria indizea nolakoa den ikusiko dugu. Gizarte bazterkeriaren indizea, gizarte bazterketaren aurrean, etxeen edo pertsonen banaketa adieraziko lukeen indize sintetikoa da eta hizpide izan ditugun 35 adierazleren gehikuntzatik abiatuta kalkulatzen da. Adierazle honi jarraiki, Azpeitiko herritarren %55,4a erabateko gizarteratze egoeran legoke, %32,1a gizarteratze eskas egoeran dago, %7,3a bazterketa moderatu egoeran eta %5,1 a bazterkeria larri egoeran. Hortaz, Azpeitian 273 etxebizitza eta 746 pertsona inguru bazterkeria egoera larrian aurkituko lirateke.

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

35. Taula - Biztanleria eta etxeen banaketa, gizarteratze/bazterketa mailaren arabera. Azpeitia 2014

Erabateko gizarteratzea Gizarteratze eskasa Bazterkeria moderatua Bazterkeria larria Guztira

Pertsonak Tasa (%) Kopurua 55,4 8.070 32,1 4.685 7,3 1.071 5,1 746 100,0 14.572

Tasa (%) 56,5 31,1 7,5 4,9 100,0

Etxeak Kopurua 3.144 1.730 417 273 5.565

Iturria: Azpeitiko Premia Sozialei buruzko Inkesta (2014).

Azpeitiko gizarte bazterkeriaren indizea Gipuzkoaren oso parekoa dela ikus dezakegu bazterkeria maila ezberdinei erreparatuz. Aldiz, EAE (%38,1) eta Espainiarekin (%34,3) alderatuz, erabateko gizarteratze egoeran leudekeen herritarren portzentajea askoz handiagoa da. Bazterkeria larrian leudekeen herritarrei erreparatuz aldiz, Gipuzkoan (%6,4) eta Espainian (%10,9) baino herritar gutxiago daude egoera horretan eta EAE-k duen bazterkeria larriko herritarren portzentajea antzekoa da (%5,2).

36. Taula - Biztanleriaren banaketa gizarteratze/bazterketa mailaren arabera lurralde ezberdinetan

Erabateko gizarteratzea Gizarteratze eskasa Bazterkeria moderatua Bazterkeria larria Guztira

Azpeitia 2014) 55,4 32,1 7,3 5,1 100,0

Gipuzkoa (2012) 55,8 31,8 6,0 6,4 100,0

CAPV (2013) 38,1 45,3 11,4 5,2 100,0

Espa単a (2013) 34,3 40,6 14,2 10,9 100,0

Iturriak: Azpeitiko Premia Sozialei buruzko Inkesta (2014); Gipuzkoako Pobrezia eta Gizarte Bazterketari buruzko Inkesta (2012); Espainia eta EAEko Bazterkeria eta Garapen Sozialari buruzko VII. Txostena

Gizarteratze maila bi dimentsiotarako murrizten badugu, gizarteratze osoa eta eskasa batetik, eta bazterkeria moderatua eta larria bestetik, Azpeitiko gizarteratze maila Gipuzkoa eta EAEkoaren parekoa eta Espainiakoa baino hobeagoa dela ikus dezakegu. Bazterkeriaren irismena hortaz, EAEkoa eta Espainiakoa baino baxuagoa litzake, bereziki, bazterkeria moderatuan ematen diren ezberdintasunengatik. Izan ere, bazterkeria larria jasaten duten herritarren portzentajea antzekoa da Azpeitian (%5,1) eta EAE-n (%5,2).

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

14. Grafikoa - Biztanleriaren banaketa gizarteratze/bazterketa mailaren arabera lurralde ezberdinetan 100 90

87,5

87,6

83,4 74,9

80 70 60 50 40

25,1

30 20

12,5

12,4

16,6

10 0 Erabatekoa eta eskasa den integrazioa Azpeitia (2014)

Gipuzkoa (2012)

Bazterkeria moderatu eta larria EAE (2013)

Espainia (2013)

3.2.

Talde sozialak eta ahultasun handieneko etxebizitzak

3.2.1. Sarrera Orain artekoan, pobrezia edota bazterketari buruzko datuak Azpeitiko populazio osorako azaldu dira, kontutan hartu gabe gizarte talde ezberdinen artean zer nolako ezberdintasunak egon daitezken pobrezia edo bazterketa jasateko arriskuari dagokionez. Badakigu ordea pobreziak eta bazterketak ez dietela gizarte talde guziei era berean jotzen eta alde handia dagoela, pobrezia eta bazterketa arriskuari dagokionean, norberaren sexu, adin, lanbide edo jatorriaren arabera. Ezberdintasun hauek norainokoak diren jakiteko â&#x20AC;&#x201C;eta Azpeitiko populazio pobre edo baztertuaren profila neurri batean ezagutzekoâ&#x2C6;&#x2019; orain arte azaldutako adierazleak pertsonen eta familien ezaugarrien arabera aztertuko dira. Kontutan hartuko diren adierazleak ez dira orain arte azaldutako guziak, garrantzitsuenak kontsideratu diren bostak baizik: -

Pobrezia larria; Gabezia materiala; Pobrezia edo bazterketa arriskua (AROPE tasa); Bazterkeria egoerak, FOESSAren definizioaren arabera; Pobrezia energetikoari buruzko adierazle sintetikoa;

Familia eta pertsonen ezaugarriei dagokionez, bost irizpide hartu dira kontutan: -

Familia mota (hau da, pertsona bakarrak; seme alabak dauzkaten edota ez dauzkaten bikoteak; guraso bakarreko familiak, etab).

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

Familia buruaren jatorria edota, zehazkiago, jaioterria: EAE, Estatu espainiarreko beste Elkargo Autonomikoak, edota atzerria.

Sexua, bai pertsona bakoitzarena eta bai familia buruarena ere.

Adina, bai pertsona bakoitzarena eta bai familia buruarena ere.

Familia buruaren lanbidea edota lanari buruzko egoera (lanean, langabetua, pentsioduna, etab).

Azterketa hau egiterakoak kontutan hartu behar da, edozein kasutan, inkestaren laginaren tamaina dela eta, kasu edo egoera batzuk â&#x20AC;&#x201C;gizartean urrienak direnakâ&#x2C6;&#x2019; ez dutela balore errepresentatibo nahikorik eta, horregatik, emaitzak ez direla behar bezain adierazgarriak. Kontutan hartu behar da ere, maiz, talde hauen arteko ezberdintasunak ez direla ezaugarri horien ondorio zuzena baizik eta talde horien ezkutuan egon daitezken beste ezaugarri batzuen araberako egituraren ondorio, eta inkestaren lagina txikiegia dela ezaugarri horien eragina deuseztatu dezaketen metodoak erabiltzeko.

3.2.2. Familia mota Familia motaren ikuspegitik, pobrezia larriaren tasarik altuena seme-alabadun bikoteetan ematen da, pertsona bakarrak direlarik (guraso bakarrekoak kanpoan utzita, errepresentagarritasun falta dela eta) tasa txikienak dauzkatenak. Familia mota hau da, edozein kasutan, beste adierazle guzietan tasa altuenak jasaten dituztenak. Hiru talde nagusiei bakarrik erreparatzen badiegu, pertsona bakarrena da ia adierazle guzietan emaitza okerrenak jasaten duen taldea.

37. Taula â&#x20AC;&#x201C; Familia motaren araberako pobrezia eta bazterkeria egoerak (etxebizitzen %). Azpeitia 2014

3,0 8,5 22,8

Semealabarik gabeko bikotea 5,1 2,0 14,4

18,1

5,2

11,5

14,6

14,0

12,4

29,1

11,4

12,5

36,9

14,6

18,5

Pertsona bakarrak Pobrezia larria Gabezia materiala AROPE tasa Bazterketa moderatu edo larria Pobrezia energetikoa

Semealabadun bikotea

Guraso bakarreko a

Bestelako familiak

Guztira

4,9 3,6 15,1

0,0 14,7 32,3

4,7 4,7 30,4

4,1 5,4 18,6

Iturria: Azpeitiko Premia Sozialei buruzko Inkesta (2014).

Gauza bat da talde bakoitzaren pobrezia edota bazterketa arriskua eta beste bat pobrezia, gabezia edota bazterketa egoeran daudenen artean talde bakoitzak duen pisua: pisu hori talde horren arrisku tasa eta talde horren tamainaren araberakoa izango da (hau da, talde bat oso handia bada, nahiz eta arrisku txikia izan, bere pisua pobre, gabetu edo baztertuen artean, handia izango da; talde txikia denean, aldiz, nahiz eta arrisku tasa altua izan, bere pisu edo presentzia txikiagoa izango da. Datu hau esanguratsua da kaltetutako populazioaren profila edo ezaugarriak ezagutu nahi baditugu).

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

Datuak ikuspegi honetatik begiratzen ditugunean, argi ikusten dugu, adierazle guzietarako, semealabak dituzten familietan bizi diren pertsonak direla talde kaltetu horien parterik handiena. Familia motari dagokionez, beraz, pobre edo gabetu gehienak umeak, gazteak eta beraien gurasoak dira, Azpeitian.

38. Taula – Familia motaren funtzioaren araberako pobrezia eta bazterkeria egoeren banaketa (adierazle bakoitzaren eraginaren araberako %). Azpeitia 2014 Pertsona bakarrak Pobrezia larria Gabezia materiala AROPE tasa Bazterketa moderatu edo larria Pobrezia energetikoa Guztira

6,9 19,7 12,6

Semealabarik gabeko bikotea 16,2 6,3 15,0

Semealabadun bikotea

Guraso bakarreko a

Bestelako familiak

Guztira

74,8 54,0 58,1

0,0 17,9 10,8

2,1 2,1 3,5

100,0 100,0 100,0

15,8

9,5

65,6

5,6

3,5

100,0

20,0 10,9

10,9 15,9

55,0 64,3

12,2 5,4

1,9 3,5

100,0 100,0

Iturria: Azpeitiko Premia Sozialei buruzko Inkesta (2014).

3.2.3. Familia buruaren jatorria Familia buruaren jatorriari −edota, zehazkiago, jaioterriari− dagokionez, aipatzekoak dira, batez ere, atzerrian jaiotako pertsona bat buru duten etxebizitzetan bizi diren pertsonen arrisku tasa handiak: adierazle guzietan beraien egoera okerragoa da eta, pobrezia larriari dagokionean adibidez, ia heren bat bizi da egoera horretan. Are eta kezkagarriagoa da pertsona horien ia erdia bazterketa moderatu edo larrian bizitzea edota ia bi heren pobrezia energetikoa jasaten dutela. EAEn eta Estatuko beste elkargoetan jaio direnen artean, berriz, ezberdintasunak txikiak dira – bazterketa arriskuari buruz ezik− eta, espero zitekeenaren kontra, kanpoan jaiotako pertsonak buru dituzten etxebizitzak ez dituzte beti arrisku tasa handiagoak erakusten.

39. Taula – Erreferentziazko pertsonaren jaiolekuaren araberako pobrezia eta bazterkeria

egoerak (etxebizitzen %). Azpeitia 2014 EAEn jaioa Pobrezia larria Gabezia materiala AROPE tasa Bazterketa moderatu edo larria Pobrezia energetikoa

2,6 2,1 16,6 7,5 12,0

Estatu espainoleko beste Elkargo batetan 0,0 4,6 11,7 30,0 10,4

Atzerrian

Guztira

32,7 33,8 62,3 47,6 62,9

4,7 4,7 19,7 12,5 15,8

Iturria: Azpeitiko Premia Sozialei buruzko Inkesta (2014).

Familia motekin egin dugun moduan, arrisku tasak begiratu ordez kaltetutako talde bakoitzean perfil bakoitzak zer nolako pisua duen aztertzen badugu, ondorioa ez da oso argia: kanpoan jaiotakoen, eta bere senitartekoen, pisua Azpeitian nahiko txikia bada ere, pobrezia eta gabezia egoeran bizi diren gehiengoa dira Azpeitian (%53 eta %55a, hain zuzen). Beste egoerei dagokionez, berriz, EAEn jaiotakoak dira talde kaltetuaren parterik handiena.

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

40. Taula – Erreferentziazko pertsonaren jaiolekuaren araberako pobrezia eta bazterkeria egoeren banaketa (pertsonen %). Azpeitia 2014 EAEn jaioa Pobrezia larria Gabezia materiala AROPE tasa Bazterketa moderatu edo larria Pobrezia energetikoa Guztira

46,8 36,9 70,7 50,7 64,0 84,0

Estatu espainoleko beste Elkargo batetan 0,0 8,0 4,9 19,9 5,5 8,3

Atzerrian

Guztira

53,2 55,1 24,4 29,4 30,6 7,7

100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0

Iturria: Azpeitiko Premia Sozialei buruzko Inkesta (2014).

3.2.4. Sexua Sexuari dagokionez, pobrezia, gabezia eta bazterketaren eragina bi ikuspegitik azaldu daiteke: bata pertsona bakoitzaren sexuaren arabera (hemen, ikusiko dugun bezala, ezin da esan alde handirik dagoenik); bigarrena etxebizitza bakoitzaren pertsona nagusiaren sexuaren arabera (datuak ikuspegi honetatik ezberdintasun handiagoak erakusten dituzte, etxebizitza hauek batez ere emakume alargunez eta guraso bakarreko familiez osatuak baitira). Esan bezala, sexuaren arabera ez da –antzeko beste ikerketetan ikusten ez den bezala− pobreziaren feminizaziorik ikusten: adierazle guziak, gabezia materialari dagokiona ezik, antzekoak dira bi taldeetarako. Pertsona nagusiaren sexuari erreparatzen badiogu, berriz, emakume bat buru duten etxebizitzetan bizi diren pertsonen egoera okerragoa da adierazle gehienei dagokionez (ez guzietarako, ordea: pobrezia larria altuagoa da gizon bat buru duten etxeetan eta gabezia materialari dagokionez ez dago alde handirik).

41. Taula – Pertsonaren sexua eta erreferentziazko pertsonaren sexuaren araberako pobrezia eta bazterkeria egoerak (pertsonen %). Azpeitia 2014

Pobrezia larria Gabezia materiala AROPE tasa Bazterketa moderatu edo larria Pobrezia energetikoa

Pertsonaren arabera Gizonak Emakumeak 5,4 4,0 6,1 3,3 20,3 19,0 12,9 12,0 15,7 16,0

Pertsona nagusiaren arabera Gizonak Emakumeak 4,5 2,7 5,1 6,5 17,2 23,2 11,0 17,0 13,8 34,4

Iturria: Azpeitiko Premia Sozialei buruzko Inkesta (2014).

3.2.5. Adina Adinari dagokionez –pertsona bakoitzaren adina, eta ez familia buruaren adina− orain arte azaldu ditugun adierazleekin batera seigarren adierazle bat aztertuko dugu, pobrezia erlatiboa edo diru sarrera baxuak. Kasu honetan emaitzak nahiko argiak dira: adierazle guzietan adingabeak dira pobrezia tasa altuena pairatzen dutena eta, oro har, gero eta adinean aurrera joan gero eta pobrezia tasak txikiagoak dira. Efektu hau argia da pobrezia erlatiboa, pobrezia larria eta gabezia

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

materialari dagokionean, eta nahiko argia ere AROPE tasaren kasuan. Bazterketa moderatu edo larriaren kasuan, berriz, tasak antzekoak dira, adingabekoen kasuan ezik, beraien artean ematen baitira kasu honen arrisku tasa altuenak. Pobrezia energetikoaren kasuan, azkenik, emaitzak nahiko antzekoak dira talde guzientzat.

42. Taula â&#x20AC;&#x201C; Pertsonaren adinaren araberako pobrezia eta bazterkeria egoerak (pertsonen %). Azpeitia 2014

Pobrezia erlatiboa Pobrezia larria Gabezia materiala AROPE tasa Bazterketa moderatu edo larria Pobrezia energetikoa

<18 urte

18-44 urte

45-64 urte

20,0 7,2 6,4 22,2 17,7 18,6

14,5 4,5 5,5 19,2 11,9 15,5

16,1 4,9 3,7 23,4 10,2 13,6

65 urte eta gehiago 11,0 2,5 3,2 13,0 11,5 16,8

Guztira 15,3 4,7 4,7 19,7 12,5 15,8

Iturria: Azpeitiko Premia Sozialei buruzko Inkesta (2014).

Beste kasuetan egin den bezala, adin talde bakoitzak kaltetuen artean duen pisuari erraparatzen badiogu ondorio argi bat aurkitzen dugu: adierazle guzietan, 44 urte berakoak dira kaltetuen gehiengoa (erdia baino gehiago, kasu guzietan, eta heren kasu batzueta). Egia bada ere populazioaren %55a direla, ez da beraz ahaztu behar da pobreen eta gabetuen artean beraiek direla gehienak.

43. Taula â&#x20AC;&#x201C; Pertsonaren adinaren araberako pobrezia eta bazterkeria egoeren banaketa (pertsonen %). Azpeitia 2014

Pobrezia erlatiboa Pobrezia larria Gabezia materiala AROPE tasa Bazterketa moderatu edo larria Pobrezia energetikoa Guztira

<18 urte

18-44 urte

45-64 urte

25,0 29,1 25,9 21,5 27,2 22,4 19,1

32,2 32,6 39,5 33,2 32,5 33,3 34,0

28,6 27,9 21,2 32,3 22,3 23,3 27,2

65 urte eta gehiago 14,2 10,4 13,3 13,0 18,1 20,9 19,7

Guztira 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0

Iturria: Azpeitiko Premia Sozialei buruzko Inkesta (2014).

3.2.6. Familia buruaren lanbide edo lanari buruzko egoera Etxebizitza bakoitzean bizi diren pertsona helduk lanari dagokionez zer nolako egoeran dauden aztertzen badugu, eta egoera hori pobrezia, gabezia eta bazterketa tasekin gurutzatzen dugunean, argi eta garbi ikusten da langabeziak nolako eragin duen aztertzen ari garen arazoetan. Izan ere, pertsona guziak langabetuak diren etxeetan â&#x20AC;&#x201C;hau da pertsona aktiborik ez dagoenean laneanâ&#x2C6;&#x2019; tasa guziak oso altuak dira: pobrezia erlatiboa %66koa, pobrezia larria %22koa eta bazterketa tasa %44koa. Datu hauek argi jartzen dute agerian pobrezia eta bazterketari aurre egiteko zein mailatan diren ezinbestekoak langabezian dauden pertsonei bideratzea laguntza eta ahalegin guziak. Horrek ez du esan nahi, edozein kasutan, aktiboren bat (edo gehiago) lanean daukaten etxeetan pobrezia edo gabeziarik ematen ez denik: pobrezia larria edota gabezia materiala oso baxuak badira ere, beste adierazleak ia %10era heltzen dira. Etxe batetan (behintzat) pertsona bat lanean egoteak ez da, beraz, pobrezia edota gabeziaren aurkako erabateko babesa. Pentsiodunen kasuan,

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

pobrezia erlatiboa, bazterketa tasa eta, batez ere, pobrezia energetikoa bataz bestea baino apur bat altuagoak dira. 44. Taula – Erreferentziazko pertsonaren okupazioaren araberako pobrezia eta bazterkeria egoerak (etxebizitzen %). Azpeitia 2014

Pobrezia erlatiboa Pobrezia larria Gabezia materiala AROPE tasa Bazterketa moderatu edo larria Pobrezia energetikoa

Aktiboren bat lanean 9,2 1,8 2,5 10,9 9,6 10,6

Aktiborik ez lanean 66,2 21,9 29,7 79,5 44,3 62,5

Aktiborik ez

Guztira

14,0 4,5 5,0 19,0 9,7 24,4

15,0 4,1 5,4 18,6 12,4 18,5

Iturria: Azpeitiko Premia Sozialei buruzko Inkesta (2014).

Azkenik, kaltetutako taldeen banaketa aztertzen dugunean −pobrezia larria eta gabezia materiala alde batera utzita− beste kasuetan ikusten dugu kaltetuen ehuneko handi bat –%60a bazterketari dagokionez− aktiboren bat lanean daukaten etxeetan ematen direla, eta, zentzu horretan, bazterketan bizi diren gehienak lan merkatuarekin nolabaiteko harremana badutela.

45. Taula – Erreferentziazko pertsonaren okupazioaren araberako pobrezia eta bazterkeriaren banaketa (pertsonen %). Azpeitia 2014

Pobrezia erlatiboa Pobrezia larria Gabezia materiala AROPE tasa Bazterketa moderatu edo larria Pobrezia energetikoa Guztira

Aktiboren bat lanean 50,8 27,6 33,6 49,4 60,4 48,7 77,0

Aktiborik ez lanean 35,5 55,8 51,2 33,1 26,5 31,0 7,5

Aktiborik ez

Guztira

13,7 16,7 15,2 17,5 13,1 20,3 15,4

100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0

Iturria: Azpeitiko Premia Sozialei buruzko Inkesta (2014).

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

4. MENPEKOTASUNA ETA PERTSONA ADINDUAK 4.1.

Menpekotasuna eta menpekotasuna duten pertsonen zaintza

Txosten honen sarreran adierazi den moduan, lan honen helburu nagusia Azpeitian dauden pobrezia eta bazterketa mailak identifikatzea da, biztanleria pobrearen –edo bazterketa egoeran dagoenaren− eta beste biztanleen artean bizi baldintzei dagokienez dauden aldeekin batera. Era berean, ordea, inkesta beste hainbat konturi buruzko informazioa ere biltzeko moduan diseinatu da, batez ere menpekotasun egoeran edo pertsona adinduen arreta edo zaintza premiak ezagutzeko asmoarekin. Ildo honetatik, galdesortak hainbat galdera jasotzen zituen elbarritasun eta menpekotasun egoeren prebalentziari eta egoera horretan dauden pertsonek jasotzen duten laguntza motari –formal eta informalari− buruz11. Inkestak agerian jartzen duen lehen datua zera da, 600 azpeitiar baino gehiago direla eguneroko bizimoduko oinarrizko jardueretarako eragozpena edo zailtasunak eragiten dizkien ezintasun, gaixotasun kroniko edo osasun arazo larriren bat dutela diotenak. Biztanleriaren % 4,3 da. 2012 Gipuzkoarako egin zen inkestak, oro har, tasa berdina ematen zuen Gipuzkoa osorako12. Taulan ikusten den moduan, menpekotasun egoera sumatuen prebalentziaren inguruko desberdintasunak aldatu egiten dira sexuaren eta adinaren arabera, baina baita herritartasunaren arabera ere. Gizonezkoen arten zertxobait txikiagoa da eta, espero zitekeen bezala, gero eta altuagoa adina handitzen den neurrian: izan ere, 6u urtetik gorako pertsonen arten %14,5ak du eguneroko bizimoduko jardueretarako eragozpen edo mugaren bat eta pertsona hauek talde horren bi hiruren inguru dira. Atzerritarren artean berriz, beraien adina dela eta, menpekotasun egoera sumatuen pisua txikiagoa da.

Datu hauek interpretatzeko unean, kontuan hartu behar dira laginaren ezaugarriak eta menpekotasun arazoak dauden kasu kopuru txikia; gauzak horrela, datuak orientagarriak dira. 12 Inkesta bidez lortutatko datu hauek, bat datoz, orohar, data administratiboekin: Gipuzkoako Foru Aldundiko Gizarte Politiken Departametuen datuen arabera 514 dira, 2014ean, Azpeitian menpekotasun bat daukaten pertsonak.

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

46. Taula - Eguneroko bizimoduko jardueretarako eragozpen edo mugek biztanlerian duten prebalentzia, hainbat ezaugarri pertsonalen arabera. Azpeitia 2014 Sexua

Adina

Herritartasuna

Gizonezkoa Emakumezkoa 0-17 urte 18-44 urte 45-64 urte 65 urte eta gorakoak Bertakoak Atzerritarrak

Guztira

Prebalentzia (%) 4,2 4,4 0,3 1,7 3,0 14,5 4,5 0,9 4,3

Pertsonak 315 314 7 86 119 417 622 7 629

Iturria: Azpeitiko Premia Sozialei buruzko Inkesta (2014)

Pertsona hauetatik gehienak –ia %90ak− bere menpekotasun egoeraren balorazio bat eskatu du, Gizarte Zerbitzuetan. Bestalde, pertsona hauetatik oso gutxi dira arretaren bat behar eta jasotzen ez dutenak: muga edo eragozpen bat dutenen %1,1a besterik ez. 47. Taula – Ohiko bizimoduko oinarrizko jarduerak betetzeko traba edo mugak dituzten pertsonen egoeren garrantzia erlatiboa. Azpeitia 2014

Menpekotasunaren balorazioa

Beste pertsona batzuen laguntzarako premia

Ez dute menpekotasunaren baloraziorik eskatu Eskatu egin dute menpekotasunaren balorazioa Ez dute beste pertsonen laguntzen premiarik Premiakoa dute beste pertsonen laguntza  Premiako laguntza behar du eta jasotzen ari da  Premiako laguntza izan arren ez du jasotzen

Guztira

Kopurua

Bizimoduko eguneroko jarduerarako trabak dituzten pertsonen %

Biztanleria osoarekiko %

10,7

0,46

562

89,3

3,85

116

18,48

0,80

513

81,5

3,52

506

80,4

3,52

1,1

0,05

629

100,0

4,3

Iturria: Azpeitiko Premia Sozialei buruzko Inkesta (2014)

4.2.

Menpekotasuna eta menpekotasuna duten pertsonen zaintza eta arreta

Nolako zaintza ari dira jasotzen pertsona hauek? Gehienek, etxetik at bizi den ahaide baten laguntza jasotzen dute (%61ak), familiartekoa delarik laguntza mota nagusia. Bigarren laguntza – aurrekoarekin batera ala ez− Menpekotasunaren Legea indarrean jarri zenetik Gipuzkoako Foru Aldundiak ematen duen Familia inguruneko Zaintzetarako prestazio ekonomikoa edota Laguntza Pertsonalerako Laguntza dira, pertsona hauen ia erdiak (%41ak) jasotzen baitu 13. Beraz, laguntza ekonomikoa eta familia artekoen laguntza –batera ala ez− dira eguneroko jardueretan eragozpenak edo mugak dituzten pertsonek jasotzen dituzten laguntza mota nagusiak. Hedadura txikiagoa dute beste laguntza motak: etxean bizi den beste pertsona batek emandako laguntza 13

Gipuzkoako Foru Aldundiko Gizarte Politiken Departametuen datuen arabera 295 dira, 2013an laguntza hauek jasotzen dituztenen kopurua.

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

(13%), udaletxeak ematen duen etxez etxeko laguntza (%1714) edo bere kabuz kontratutako laguntzaile baten laguntza (%12). 48. Taula – Ohiko bizimoduko oinarrizko jarduerak betetzeko traba edo mugak izan eta laguntza behar duten pertsonen egoera desberdinen garrantzia erlatiboa. Azpeitia 2014 Kopurua

Bizimoduko eguneroko jarduerarako trabak dituzten pertsonen %

Biztanleria osoarekiko %

1,36

0,05

506

98,64

3,52

213

41,56

1,46

13,33

0,47

316

61,67

2,17

17,65

0,62

12,41

0,44

29 513

5,57 100,0

0,20 3,52

Premiako laguntza izan arren ez du jasotzen Laguntza beharrekoa du eta jasotzen ari da  Familia inguruneko zainketarako prestazioa edo arreta pertsonalerako prestazioa jasotzen du  Etxebizitzako beste pertsona baten laguntza jasotzen du  Beste etxebizitza bateko senideren baten laguntza jasotzen du  Etxez etxeko laguntza-zerbitzua jasotzen du  Etxez etxeko laguntza pribatua jasotzen du  Telelaguntza jasotzen du Guztira

Oharra: zerbitzu desberdinen batura ez da %100, izan ere, zerbitzu bat baino gehiago jaso baititzake pertsona berberak. Iturria: Azpeitiko Premia Sozialei buruzko Inkesta (2014).

Aurretik azaldutako laguntza moduak batera jartzen ditugunean, zera ikusten dugu: zaintza edo arreta beharren bat duten guzietatik hiruren batek familiatik jasotzen ditu bakarrik eta ez du beraz inolako laguntza publikorik jasotzen. Horiei bere kabuz kontratatutako laguntza jasotzen dutenak kontutan hartzen baditugu, ondorio honetara heltzen gara: eragozpen edo mugaren bat duten hamar herritarretatik lau bere kabuz –edo, batik bat, euren familiaren laguntzaren bitartez− egiten diete aurre eragozpen horiei. Laguntza publikoren bat jasotzen dutenen artean, erdiak baino gehiagok (%58a) arreta laguntza zuzenen bat jasotzen du (laguntza ekonomikoarekin batera ala ez) eta %41ak laguntza ekonomikoa besterik ez. 49. Taula - Eguneroko bizimoduko jardueretarako laguntza jasotzen duen biztanleriaren portzentajea, jasotako laguntzaren sorburuaren arabera. Azpeitia 2014 Laguntza mota Bakarrik familia zainketak Bakarrik familia zainketak edo pribatuak Bakarrik familia zainketak edo pribatuak eta/edo prestazio ekonomikoa Prestazio ekonomikoa beste arreta zerbitzurik gabe Arreta zuzeneko zerbitzu publikoren bat prestazio ekonomikoaz edo gabe* Zerbitzu edo prestazio publikoren bat

Kopurua

% bertikala

155 211

30,6 41,7

Laguntza publikoak jasotzen dituen biztanleriarekiko % ---

334

66,1

123

24,3

41,7

171

33,8

58,1

295

58,2

100,0

*Kategoria honetan sartzen dira aipatzen diren arreta zuzenerako zerbitzu publikoetakoren bat (etxeko laguntza zerbitzuak, telelaguntza eta eguneko arreta) jasotzen duten pertsonak, zainketa informalik edo, esaterako, FIZPE prestazioa edo bestelakorik jasotzen duten alde batera utzita. Iturria: Azpeitiko Premia Sozialei buruzko Inkesta (2014) 14

Kasu honetan badirudi inkestak nolabait gainetsi egin duela zerbitzu honen erabiltzaileen kopurua, Foru Aldundiaren datuen arabera 69 besterik ez baitira.

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

5. POBREZIA, DESBERDINTASUNA ETA GIZARTE BAZTERKETA HERRI ERAGILEEN IKUSPEGIAREN ARABERA 5.1. Pobrezia definituz Lehenengo atal honetan elkarrizketatuek pobreziaren inguruan dituzten ulerkera ezberdinak aztertzeari ekingo diogu. Horretarako, Azpeitiko behar sozial garrantzitsuenei buruz, pobreziaren definizioaz, eta era ezberdinetara pobreziarekin harremandurik egon litezkeen fenomenoei buruz galdegin diegu.

5.1.1. Azpeitiko behar sozial nagusiak Lehenik eta behin, Azpeitiko behar edota arazo sozial garrantzitsuenei buruz galdetu diegu elkarrizketatuei. Auzi honi dagokionean ia erabateko adostasuna erakutsi dute elkarrizketatuek; egun, langabezia litzake Azpeitiko arazo sozial larriena. Azken urteetan herrian itxi diren enpresa handiak hizpide dituzte elkarrizketatuek; izan ere, urte gutxitan goruntz egin du Azpeitiko langabezia tasak. Zentzu honetan, elkarrizketatu gehienek langabeziaren hazkundea zuzenean bizi ez badute ere, ia guztiek ezagutzen dute azken bizpahiru urteetan langabezian geratu den norbait. “Langabezia da arazo handiena, azken urteetan Azpeitiko enpresa handienak itxi dira” Langabeziarekin lotuta, enplegu gabe geratu diren herritarren formazio urria ere aipatu dute egungo behar sozial garrantzitsuenen artean. Izan ere, kolektibo honek aparteko zailtasunak ditu lan-merkatuak eskatzen dituen beharretara moldatzeko. “Lehentasuna izan beharko lukete langabezian dauden formazio urriko herritarrek, bereziki 45 urtetik gorakoek”

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

Langabeziaz haratago ordea, herriko beste behar edo arazo sozial batzuk ere izan dituzte hizpide elkarrizketatuek. Langabezia tasaren hazkundeaz gain, azken urteetan hazi den lan prekarietateaz ere mintzo dira: “Lanean dagoen jendeak ere jasotzen du Diru Sarrerak Bermatzeko Errenta (DBE); horrek ze esan nahi du? Prekarietate handia dagoela. Soldata duina izanez gero, ez litzake DBEaren beharrik egongo” “Azpeitian lana egon da eta askok soldata handiak izan dituzte; orain langabeziaz aparte, soldaten jaitsiera eman da” Etxebizitzen arazoa ere aipatu dute elkarrizketatuek, eta honekin, gazteen emantzipazio aukerak murriztuz doazela ikusten dute. Gazteen emantzipazio aukeren murrizte honetan, etxebizitzen prezioez gain, enplegu ezak eta enplegu prekarioek zuzeneko eragina dute. “Etxebizitzen prezioa ikaragarria da; alokairuen prezioa ikaragarri igo da. Etorkinak etxera itzultzeko dirua eskatzen digute” “Gazteak ezin dira etxetik atera, gurasoekin bizitzen jarraitu behar dute, atera arratsaldean kalera eta ikusiko duzu zenbat gazte dauden langabe” Immigrazioaren fenomenoa ere aipatu dute Azpeitiko arazo sozial larrienen artean. Elkarrizketatu baten aburuz xenofobia hazten ari da Azpeitian. Izan ere, Gipuzkoako Foru Aldundiak Diru Sarrerak Bermatzeko Laguntza onartu zuenetik immigrazioa asko hazi da Azpeitian: “Azpeitian ez da immigrazioa ongi ikusten eta xenofobia sortzen ari da. Herritarren egonezina areagotu egin da DSBL-ren ondorioz egon den “dei efektua” dela eta: herrira atzerritar asko etorri dira” “Jendeak uste du atzerritarrei bertakoei baino gehiago laguntzen diela Udalak. Tira, nik ere uste dut Udalak atzerritar batzuei kontrolik gabe laguntzen diela” Orain artean hizpide izan ditugun behar eta arazo sozial gehienak langabeziarekin eta diru-sarreren gutxitzearekin dute zerikusia. Immigrazioaren inguruko jarrera ere ildo honetan ulertu beharko genuke; izan ere, krisi ekonomikoen ingurumarian hazi egiten da etorkinekiko bazterkeria. Batetik, lan- merkatuari begira lehiakide berri bezala ikusten dituelako jendeak; bestetik, etengabea delako atzerritarrek diru laguntza gehiago jasotzen omen dituztenaren pertzepzioa. Dena den, dirulaguntzen nondik norakoak aurrerago jorratuko ditugu. Aipaturikoez gain, bada Azpeitiko behar sozialez aritzean dimentsio ekonomikoa bigarren maila batean kokatzearen beharra adierazi duenik. Egungo arazo larriena gizarteak bizi duen baloreen krisia dela uste dute. Gainera, zenbaitek balore krisi hau gazteengan somatzen du bereziki: “Gazteek aurrera begira egoera beltza dute ikuspegi sozial batetik, nortasun aldetik noraezean daude. Oso indibidualistak dira, iruditzen zait komunitate zentzua galtzen ari garela” Langabezia, etorkinen hazkundea, eta etxebizitzen kostua lirateke beraz, egungo behar edo arazo sozial nagusiak elkarrizketatuen hitzetan. Azpeitiko behar sozialei buruzko lehen zertzelada hauek azaldu ondoren, elkarrizketatuek pobreziaren inguruan emandako definizioak izango ditugu hizpide.

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

5.1.2. Zer da pobrezia? Pobreziaren definizio bat eskatu diegu elkarrizketatuei eta ia aho batez egunerokotasuneko beharrei aurre egiteko zailtasunekin lotu dute pobreziaren fenomenoa. Gutxieneko behar horiek aipatzean, elikadura, janaria, jantziak, etxebizitza, ura eta energia gastuak ordaintzeko aukera eza aipatu dituzte. “Pobrea da inongo diru-sarrerarik ez duena eta bizitzeko laguntzak eskatu behar dituena” “Hilaren azkenera ez iristea, oinarrizko beharrak ez asetzea” Pobreziaren muga teorikoaz ere aritu dira, nolabait esateko, pobrezia erlatiboa edota gutxieneko diru- sarreren irizpideaz: “Muga 840 eurotan dago, ba teorikoki hortik beherako diru-sarrerak dituenak litzateke pobrea. Baina hori erlatiboa da, agian Aratz-Errekan baliogarria da, baina Azpeitian ez. Belaunaldiz- belaunaldi ere aldatzen da pobreziaren ulerkera” Behar sozialak aipatzean ikusi bezala, pobrezia dimentsio ekonomikotik haratago ikusten duenik ere bada. Dimentsio sozialaz ere aritu dira pobreziaz galdetzean, besteak beste, harreman sozialak izateko gaitasun ezaz. “Pobre izatea jatekorik ez izatea eta fakturak ordaintzeko gaitasun ezaz gain, etxeko babesik ez izatea ere bada. Harreman sozialak izateko gaitasunik ez baduzu ere pobrea zara” “Pobre izatea oinarrizko premiak asetzeko larri ibiltzea da: janaria eta arropa erosteko zailtasunak izatea, berogailua ez ipintzea, ura eta argindarra ezin ordaintzea…baina hauek pobre ekonomikoak lirateke. Pobre ekonomikoak ez diren pobreak ere badira; bizitzan aurrera egiteko baliabiderik ez dutenak, giza- trebetasunik ez dutenak”. Pobrezia definitzeko orduan duintasuna ere aipatu da, eguneroko beharrak asetzetik haratagoko pobreziaren ulerkera adieraziz: “Pobrea da duintasunez bizitzeko aukerarik ez duena. Badago jendea, bereziki gazteak, oinarrizko beharrak beterik dituena baina familia babesari esker. Hau ere pobrezia da, pobreziaren baitan maila ezberdinak daude”.

5.1.3. Pobrezia eta langabezia Elkarrizketatu gehienentzat Azpeitiko behar eta arazo sozial nagusiena langabezia dela ikusi dugu. Jarraian pobreziaz galdegin diegu eta egunerokotasuneko premiei aurre egiteko gaitasun ezaz aritu dira. Atal honetan pobrezia eta langabezia nola harremantzen dituzten ikusi nahi dugu; pobrezia eta langabezia batera doaz?

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

Elkarrizketatu askorentzat langabezia eta pobrezia harremandurik badaude ere, gehienek bi fenomenoak bereizten dituzte. Pobrezia krisi aurretik ere bazegoela aipatu dute, erreferentziatzat etorkinak hartuaz. Gainera, pobreziak bezala, langabeziak ere erpin ugari ditu; besteak beste, nolakoa den langabezia saria edota iraupena. Baina langabeziak pobrezia sortzen duenaren inguruko ezbaian kontuan izan beharreko beste faktore batzuk ere aipatu dituzte: etxebizitzen prezioa, lan-merkatuan sartzeko aukera, aurrezkiak, trebetasun sozialak eta familia babesa, besteak beste. “Langabetua eta pobrea zara, langabezia sariarekin premiazko behar ekonomikoak ez badituzu asetzen”. “Langabezian bazaude errazagoa da pobre bihurtzea; baino langabetu guztiak ez dira pobreak” “Depende langabezia saria nolakoa den, langabeziaren iraupena, babes familiarrik baden…pobrezia eta langabezia ez dira derrigorrean lotu behar” “Ikusi behar da langabe dagoenak dirulaguntzarik baduen edota aurrera begira lanmerkatuan sartzeko aukera izango duen” “Pobrezia ez da langabeziagatik bakarrik sortzen, faktore inportantea den arren” “Langabetu guztiak ez dira pobreak, batzuk familia babesa dute, beste batzuk semealabak…langabeziaren iraupena ere inportantea da” “Inondik inora ez nituzke harremanduko pobrezia eta langabezia, neretzako Azpeitian aberats asko dago, paroan egoteagatik ez zara pobre. Kalean entzuten da egoera latza dagoela langabeziagatik, baina ez dakit horrenbesterako den. Orain langabe dauden batzuk hiru etxe badituzte eta hiruak ezin badituzte ordaindu…hori pobre izatea da? “Faktore asko daude pobrezian eragiten dutenak; ez da langabezia bakarrik, etxebizitzen prezioa igo da, soldaten jaitsiera…”. Bestalde, langabetua izateak nahi ta nahiez pobre izatea ez dakarren bezala, enplegua izateak pobre ez izatea ez duela bermatzen ere adierazi dute. Behin eta berriro errepikatzen den ideia da honakoa, eta dagoeneko agerikoa da enplegua izateak pobrezia arriskurik ez nozitzeko bermerik ez duela eskaintzen. Pobreziaren aurpegi berriaren aurrean gaude beraz; langile pobreena, hain zuzen ere. Gainera, badirudi enpleguaren prekarietatea are eta larriagoa dela gazteen artean, lana izanik ere, emantzipaziorako aukera oso urriak baitituzte. “Langile bat ere izan daiteke pobre” “Gaur egun lana eduki ahal duzu baina soldata kaka bat, eta bestalde, langabezian egon eta aurrezki asko izan” “Lanean 700 euro irabazten dituztenak pobreak dira langabetuak izan gabe” “Gero eta enplegu prekarioagoak ditugu, soldata baxuagoak…ez dakit noraino iritsiko garen” “Unibertsitatera joan diren gazte askok 600 euroko soldata jasotzen badute, nola aterako dira etxetik? Nolako bizi proiektua eraiki behar dute?” Batek baino gehiagok adierazi du langabeziaren arazoaz haratago, sortzen ari den enpleguaren baldintzei erreparatu beharko litzaiekeela. “Jendeak uste du lana izanez gero zure egoera langabetuena baino okerragoa dela, baina langile batzuen soldata zenbait langabetuk jasotzen duten langabezia-saria baino txikiagoa da”.

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

Soldata jaitsieraren gaiari helduz, zenbaitek erreferentzia zuzena egin diete Corrugadoseko langileei; izan ere, elkarrizketatu batzuen hitzetan, beraiek sentitzen dira herriko langabetu bakarrak eta soldata handiak kobratzen ari zirenean ez zieten erreparatzen beste langileen bizibaldintzei: “Corrugadosekoak burbuila batean bizi izan dira, soldata handiak izan dituzte eta ez ziren konturatzen beste herritar asko egoera txarragoan zeudela”. Corrugadosen itxierak herrian oihartzun handia izan du eta askok galdetu izan du, bertako langile askok ze etorkizun izango duten, bereziki, langile horietako batzuk izan dezaketen formazio baxuari erreparatuz. Zentzu honetan ordea, elkarrizketatu batek azaldu digu Corrugadosen lanean ari ziren batzuk lana bilatu dutela beste enpresa batzuetan. “Enpresa traktoreak baditugu; bereziki Azkoitiako enpresa bat Azpeitiko langabetuak kontratatzen ari da” Langabezia eta krisiaren ondotik herrian aldatu den beste kontu bat mugikortasunera da. Azpeitiar asko herrian lan egitera ohituak zeuden eta egun, beste herri batzuetara joaten dira lanera. “Niri Azpeitian beti eman dit atentzioa langileak ze gutxi mugitu diren; orain batzuk Arrasatera edo beste nonbaitera joan behar direla lan egitera eta kexu dira…besteok beti ibili gara aurrera eta atzera” Krisiaren ondorioz beraz, langabezia tasa areagotu da eta langileen baldintza sozioekonomikoak ere oso kaltetuak izan dira. Enplegu prekarietatea agerikoa da eta langile pobreez ere mintzatu dira elkarrizketatuak. Hala ta guztiz, krisiaren ondorioz, bada aldaketa positiborik ere ikusten duena enpleguari dagokionean. Azken urteetan ekintzaile gehiago daudela azaldu du elkarrizketatu batek eta Udalak Iraurgi Berritzen-ekin batera martxan jarritako Enplegu Sustapen Planak arrakasta handia izan duela adierazi du. Aurten eskaera pilo bat izan omen dituzte eta badirudi jendeak, ezinbestean bada ere, erreakzionatu egin duela. “Enplegu Sustapen Planak izugarriko arrakasta izan du aurten, aurreikusitako diru laguntzak handitu beharko ditugu. Diru laguntzaz gain, bideragarritasun plan bat egiten laguntzen diegu euren proiektuak etorkizuna izan dezaten” Ekintzaileekin jarraituz, elkarrizketatu batek UROLAB Urolako Ekintzaileen Laborategiak egindako lana ere izan du hizpide. “Oso inportantea da Urolab-ek egiten duen lana, ekintzaileek jarraipen bat behar dute, eta astero biltzen dira, esperientziak elkarbanatzen dira…eta gainera formazio handiko jendearen laguntza jasotzen dute” Laburbilduz, langabeziak pobrezia sor badezake ere, elkarrizketatuek argi dute langabezia eta enpleguaren nondik norakoei ere erreparatu behar zaiela. Honela, langabezia eta pobreziaren arteko elkarrekintzaren konplexotasuna azpimarratu nahi izan dute, enplegua izanik ere, pobrezia edo bazterkeria egoeran egon daitezkeen herritarrei erreferentzia eginez.

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

5.1.4. Pobrezia eta bazterkeria Behin pobrezia eta langabeziaren arteko harremanaren nondiko norakoak aztertuta, elkarrizketatuei galdetu diegu ea eurentzat pobrezia eta bazterkeriaren artean ezberdintasunik baden. Egia esan, inor gutxik bereizi ditu bi fenomenoak. Dena den, pobrezia eta bazterkeria, harremana duten bi fenomeno ezberdindu bezala ikusi dituzte elkarrizketatu batzuk: “Pobrea izan zaitezke eta ez egon baztertuta eta baztertuta egon pobrea izan gabe. Pobreziak ez du zuzenean bazterkeria sortzen baina bi fenomenoak lotuta daude” “Pobrezia eta bazterkeria fenomeno ezberdinak dira. Pobre ez izan eta bakarrik dagoen jendea dago. Guregana etortzen den jende bat hitzegitera soilik etortzen da; norbaitekin hitzegiteko beharra du jendeak” “Baztertuta dauden gehienak pobreak dira”

5.1.5. Pobrezia eta gabeziak Pobreziari buruzko lehen atal honekin amaitzeko pobrezia eta gabeziei buruzko ezberdintasunen inguruan galdetu diegu elkarrizketatuei. Gehienek argi ezberdintzen dituzte pobrezia, eta egun, herrian bizi diren gabezia egoerak. Pobrezia zentzu hertsian badagoela ukatu gabe, krisi ekonomikoaren ondorioz, pobrezia egoera baino, gabezien hazkunde bat dagoela uste dute elkarrizketatuek. Azpeitiko bizi-maila jaitsi denarekin bat datoz gehienak, baino hori pobreziatik bereizten dute. “Azpeitian pobrezia baino, gakoa beste bizi-maila izatera ohituak gaudela; dena geneukan. Orain zerbaiti uko egiten badiogu uste dugu pobreak garela, baina ez gara pobreak, gehiago da gure bizi- kalitatea jaitsi dela” “Azpeitiko handikeria joan da; orain jendea irudia mantentzen saiatzen bada ere; egun, diru gutxiagorekin moldatzen gara, bizi-maila jaitsi dugu” “Bizi-maila jaitsi da; aisialdiari dagokionez, oporrak, afaltzera ateratzea…baina hori ez da pobrezia” “Lehen Azpeitian kriston maila zegoen, enpresa askotan soldata altuak zituzten, kriston kotxeak…orain kotxe berri gutxi ikusten da eta denda eta tabernatan jende gutxi dabil”. Dena den, elkarrizketatuen artean ere badago Azpeitian oraindik krisia nabaritzen ez dela uste dutenak, baina ez herritarren egoera ekonomikoa aldatu ez delako. Behin eta berriro aipatu da Azpeitian itxurak mantentzeak duen garrantzia: “Azpeitian itxurakeria ikaragarria da, aparientzia eta handikeria dira nagusi: jendeak zorrak eduki ditzake baino umiltasun falta nabaria da” “Azpeitin oporretara ez joatea grabea da; jendeak gutxienez pertsianak jaisten ditu eta baserrira joaten da edota gurasoei dirua eskatu” “Nik ez dut nabaritzen krisia nire inguruan; jendeak oporretara joaten jarraitzen du baita gero etxean ogi lehorra jan behar badu ere” “Nik uste nuen Corrugados itxi ondoren pribazio gehiago ikusiko nuela Azpeitian: helduetan agian pribazio gehiago dago baino gazteengan ez dut ikusten”

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

Laburbilduz, elkarrizketatuek langabezia jotzen dute Azpeitiko arazo edo behar sozial larriena bezala. Halere, langabezia ez dute zuzenean pobreziarekin lotzen, langabezia handitzeak pobrezia ekar badezake ere. Pobreziaz baino pribazioez edo gabeziez mintzo dira; orain artean Azpeitian izan den bizi- mailaren beherakadaz dihardute. Pobrezia aldiz, etorkinekin harremantzen dute batik bat. Hurrengo atalean helduko diogu gai honi.

5.2. Diagnostikoa Aurreko atalean pobreziaren definizioaz galdetu diegu elkarrizketatuei eta berarekin harremandurik egon daitezkeen beste fenomenoak ere izan ditugu hizpide; besteak beste, langabezia, bazterkeria eta orokorrean, gabeziak. Bigarren atal honetan, Azpeitiko herriaren diagnostikoari ekingo diogu, bai pobreziari dagokionean, eta bai krisi ekonomikoak sorrarazitako aldaketei dagokionean.

5.2.1. Azpeitiko egoera eta beste herriekiko konparaketa Azpeitiko egoerari heldu aurretik, elkarrizketatuei Euskal Herriko pobreziari buruz galdetu diegu. Zehazkiago, Euskal Herrian azken urteetan pobrezia hazi denaren inguruko iritzia jakin nahi izan dugu. Elkarrizketatu gehienen ustez, Euskal Herrian pobrezia hazi da eta batik bat, komunikabideek zabaltzen dituzten mezuei heldu diete pobreziaren hazkunde hori aipatzeko. “Euskal Herrian pobrezia hazi da, input gehiago daude. Etorkin gehiago datoz Euskal Herrira Estatuko beste lekuetatik” “Euskal Herrian langabezia igo den unetik pentsatzen dut pobrezia ere haziko zela” Dena den, Euskal Herrian pobrezia hazi baino, orain azaleratu denaren ideia duenik ere bada: “Nik ez nuke esango Euskal Herrian pobrezia hazi dela, lehen ere hor zegoen, orain azaleratu egin da” Azpeitiko pobreziaren hazkundeaz galdetuta, iritzi ezberdinak azaldu dituzte elkarrizketatuek. Zenbaitek herri mailan dagoen pobrezia sentsazioa aipatu du, baina ez eurek ikusten dutelako. Gainera, elkarrizketatu askok pobrezia etorkinekin lotzen dute. Hau da, azpeitiar autoktonoen bizimaila jaitsi dela uste dute baina pobreziaren fenomenoaren kaltetuak, batik bat, etorkinak direla uste dute. “Azpeitian ere hazi da pobrezia, lana egin eta Caritasera joaten direnak badira” “Jendea Caritasera joaten hazi da, gehienbat atzerritarrak, bertakoei oraindik lotsa ematen die” “Azpeitian pobrezia hazi denaren sentsazioa badago, merkatariak kexu dira” “Azpeitian pobrezia baino hazi dena langabezia dela esango nuke; Azpeitin pobrezia immigranteekin lotu dezakegu” Hortaz, badirudi orokorrean Azpeitiko pobreziaren hazkundearen ideia etorkinekin lotzen dutela. Elkarrizketatu gehienek etorkinak izan dituzte hizpide pobrezia aipatzean. Gainontzeko herritarrei erreparatuz aldiz, pobrezia hazkundea baino, bizi-maila eta ohitura aldaketa izan dituzte hizpide.

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

Modu honetara, eta lehen atalean azaldu bezala, elkarrizketatuek herrian egun den langabezia eta pobrezia maila bereizten dituzte. Pobrezia eta gabezi ezberdinei ere egiten diete erreferentzia eta gehienek nahiko argi dute Azpeitian ohiko ziren gastu eta behar materialetan izandako aldaketak ezin daitezkeela pobrezia bezala ulertu. “Azpeitian ez dakit seguru zeri deitzen zaion pobrezia; agian askorentzat Azpeitian pobrezia hazi egin da BMW kopurua jaitsi delako” “Oinarrizko beharrak asetzeko adina badu jendeak, bizi-maila da jaitsi dena, jendeak gehiago begiratzen du gastatzeko orduan, hori pobrezia den…” “Oraindik ez dago pobreziarik Azpeitian, jendea langabezia kobratzen ari da, hori bukatzen denean…” Behin Euskal Herriko eta Azpeitiko pobreziaren balizko hazkundeaz galdetuta, Azpeitiko egoera bere inguruko herriekin erkatzeko eskatu diegu elkarrizketatuei. Askok ez diote galdera honi erantzun, baina erantzun dutenen artean, Azpeitiko herria okerrago dagoenaren ideia dago. Ez zehazki, pobreziari erreferentzia eginez, baina bai, krisiak gogor kolpatu duen herri bat bezala definituz, eta ildo honetan, behin eta berriro aipatzen dituzte herrian itxitako enpresa handiak, eta ondorioz, Azpeitian izan den langabezia tasaren hazkundea. “Azpeitiko egoera inguruko herriena baino okerragoa da; enpresa handi guztiak itxi egin dira; industria arlokoak bereziki” “Langabezia tasa begiratuz, Azpeitia, eskualdeko beste herriekin konparatuz okerrago dago. Gainera, herriko enpresa asko itxi direnez, langabezia sentsazioa are eta handiagoa da, Azpeitin perspektibak okerragoak dira. Azpeitiko ekonomia hiru sektoreetan konzentratu da eta hiruak erori dira” “Azpeitiko egoera okerragoa da Gipuzkoako beste herri batzuekin konparatuz; kontuan izan behar da Azpeitiko bizimaila oso garestia dela, alokairua adibidez. Euskal Herrian ordea okerrago dauden herriak badaude, Bilbo Handian eta Nafarroan adibidez.” Dena den, Azpeitiko egoera inguruko herrietakoa baino okerragoa denaren ustea ez dute elkarrizketatu guztiek elkarbanatzen: “Gipuzkoako beste herrien antzeko egoera du Azpeitiak. Gurera agian krisia beranduago iritsi da” “Nik ez dut uste Azpeitian okerrago gaudenik, kalean jende gutxiago ikusten da baino ez dakit krisi ekonomikoagatik den edota aldaketa kultural bat eman delako” “Eskualdeko herriekin konparatuz Azpeitiko egoera antzekoa da, baina seguru Euskal Herrian herri asko Azpeiti baino okerrago daudela”

5.2.2. Azpeitian pobrezia sorrarazi duten faktoreak Aurreko atalean ikusi dugu elkarrizketatuek pobreziaren hazkundeaz zer iritzi duten. Askok pobreziaz galdetzean etorkinak izan dituzte hizpide eta fenomenoaren nondik norakoak azaltzean autoktono eta etorkinen errealitateak ezberdintzeko joera erakutsi dute. Honela, Azpeitian pobrezia hazi denaren ustea azaltzen duten gehienek etorkinak hartzen dituzte erreferentziatzat. Beste herritarrei dagokienean aldiz, gabezia eta bizi-mailaren jaitsiera dituzte

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

hizpide. Elkarrizketatuen hitzetan hazkundearen eragile nagusia.

hortaz,

Otsaila 2015

immigrazioa

litzake,

Azpeitiko

pobreziaren

“Etorkinen kopurua handitu egin da, euren egoera okerragoa da, ahalmen txikiagoa dute, eta hortaz, neurri batean horregatik hazi da pobrezia Azpeitian” “Azpeitian pobrezia immigrazioarekin lotu dezakegu, Gipuzkoako Foru Aldundiaren Diru Sarrerak Bermatzeko Laguntzak dei efektua izan du.” Pobrezia eta langabezia ezberdintzen badituzte ere, langabeziak pobrezian duen eragina ere aipatzen dute. Langabeziak zuzenean pobrezia ez dakarrela behin eta berriro argi adierazi dute, baina langabezia hazi den heinean, pobrezia arriskua ere handitu dela azaltzen dute. “Langabeziak eragina du pobrezian, enplegua ez bada sortzen, gaur egun lansaria jasotzen duten langabetuak pobrezia egoeran egon daitezke epe motz edo ertainean” Immigrazioa eta langabezia dira beraz, elkarrizketatuen ustez Azpeitiko pobreziaren kausa nagusiak. Dena den, Azpeitiko herritar askoren bizi-maila altuak ere eragina izan du eraginik pobreziaren hazkundean. Ia aho batez herritarrek izandako luxuak izan dituzte hizpide elkarrizketatuek. “Azpeitiar batzuen bizimodua burbuila batean eraiki da, jendeak kreditu handiak eskatu ditu, adibidez, etxebizitzak erosteko, eta orain eskuetan lehertu zaie.” “Iruditzen zait Azpeitian pobrezia sortu dela, edo pobreziaren ustea dagoela, oso maila altuan bizitzea gustatuko zaigulako, jendeak pistoia ez du jaitsi nahi. Batzuentzako ileapaindegira joatea oinarrizko behar batean bilakatu da eta pobre senti daitezke joateko aukerarik ez izatean” “Etxebizitzen prezioak ere eraman du jendea pobreziara…ze hipotekatan sartuta dago jendea?” Pobreziaren hazkundea sistemikoa dela uste duenik ere bada. Sistema ekonomikoaren antolaketaz dihardute, ondasunen banaketaz, aberatsak aberatsago eta pobreak pobreago bilakatu dituen sistema politiko eta ekonomikoari eginez erreferentzia. “Politika zehatz batzuek eraman gaituzte egoera honetara” Elkarrizketatuek herrian ikusten duten pobrezia maila nahiko baxua dela esateko moduan gaude. Hala ta guztiz, pobreziaren lehen sintoma batzuk kalean ikusi ahal direla azaltzen dute. “Azpeitian pobrezia hazi dela esan ahal dugu; gero eta jende gehiagok eskatzen ditu diru laguntzak, Elikagaien Bankura jende gehiago joaten da eta etorkin batzuk euren jaioterrietara itzultzen ari dira, tira, saiatzen, ze batzuk horretarako dirurik ere ez dute” “Azken urteetan ikusi dut nola handitu diren Caritaseko ilarak, jendea bi ordu baino gehiago itxaroten egoten da ateak ireki aurretik; Gizarte Zerbitzuetan ere gero eta jende gehiago ikusten dut” “Nik gero eta jende gehiago ikusten dut jendea dirua eskatzen, kalean, dendetan, parrokian…”

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

Baina kalean ikusten denetik haratago joanez, batek baino gehiagok aipatu du ezkutuko pobreziaren existentzia. Behin eta berriro ezberdintzen dute kalean ikusi ahal dena eta herritarrek etxe barruan pairatu ahal dituzten bazterkeria edota pobrezia egoerak. “Jendeak bere egoera ez du errekonozitu nahi” “Etxeko barruko egoerak ez ditugu ezagutzen” “Kalean ez da pobrezia ikusten, agian jendeak disimulatzen du” “Pobrezia etxean geratzen da; itxurazko arropa ez duena ez da kalera ateratzen, ezkutatu egiten da” “Azpeitiarrak Loiolara paseatzera joan daitezke arropa berria jantzita; gero etxean arrainik eta haragirik agian ez dute jaten edota umeei bazkaltzeko bokadillo bat ematen diete” “Bertakoek ez dute aitortzen Elikagaien Bankura joaten direnik, ezta Gizarte Zerbitzuetara ere. Batzuk, gaizki egonda ere, ez dira joango” Ildo honetan eta ezkutuko pobreziaren haritik, elkarrizketatuek azpeitiarren harrotasun eta handikeria izan dituzte hizpide. Horrek, hein batean, herritarren egoeraren diagnostiko errealagoa egitea galaraziko luke. “Azpeitiarrek arazoak dituzte Gizarte Zerbitzuetara joateko, lotsarekin lotuta dago, harrotasunarekin…jendeak zutaz zer pentsatuko duen beldurra” “Psikologoek diote azpeitiarrei irudia asko inporta zaiela…pixkanaka aldatzen ari bada ere…adibidez, badago Elikagaien Zentrura ez doan jendea inork ikusi ez ditzan, baino gero Gizarte Zerbitzuetara joaten direnak janariaren bila” “Guk badakigu jendeak desjabetze prozesuak irekita dituela…baina ez dute azaleratu nahi…ezkutuan panorama batzuk egongo dira…” “120 pertsonako zerrenda bat pasa ziguten, egoera ekonomikoa txarra zeukaten azpeitiarren zerrenda bat. Gabonak ziren eta helburua etxe horietako umeek opariak izatea zen. 120 pertsonako zerrendatik, 30 pertsonak abizen euskaldunak zituzten; horietatik bakarra etorri zen gugana opari bila. Etorkinek aldiz, arazo gabe onartu zituzten umeentzako opariak” Azpeitiko pobrezia egoerak azaleratzea galaraziko lukeen beste elementua familia babesarena litzake, “Pobrezia ez da azaleratzen hein batean familia koltxoia dagoelako” “Gazteen pobrezia egoera etxeko familia babesak ezkutatzen du, gurasoekin bizi dira eta beraiei esker bizirauten dute” Familia babesaren ildotik, pentsiodunek azken urteetan izandako txirotze prozesua ere aintzat hartu beharrekoa dela adierazi dute. Izan ere, kexu dira askorentzat pentsiodunak pribilegiatu batzuk direlako. Gainera, egun pentsiodun asko familiako diru-sarrera iturri bilakatu direla azaldu dute eta ondorioz, pentsioa jaitsi gabe ere, praktikan pobretzen ari direla salatu dute. Egun, pentsiodun askok, familiako langabezia medio, seme-alabei ekonomikoki lagundu behar diete, hipotekak ordaintzen lagunduz eta edota euren bilobaren zaintzaren zati esanguratsu bat asumituz.

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

“Sistemak gure pentsioak eta aurrezkiak koltxoi bezala erabiltzen ditu pobrezia neutralizatzeko” “Errekurtsoak, diru laguntzak eta pentsioak berdinak dira, baina beharrak handitzean, txirotasuna zabaltzen doa” “Pentsio batekin orain ia familia osoa mantendu behar badute, pentsiodunak txirotzen ari direla esan genezake” “Jubilatuek ibilaldiak egiteari utzi diote, familia diruz lagundu behar dutelako, pertsonalki pobreak ez badira ere, praktikak pobretzen ari dira”

5.3. Krisiaren ondorioak; pobreak, behar sozialak eta adierazleak Azpeitiko pobreziaren hazkundearen inguruko lehen hausnarketa egin ondoren, pobreziaren aurpegi berri baten aurrean gauden galdetu diegu elkarrizketatuei. Zehazkiago, krisiaren ondorioz, pobre berrietaz mintzo gaitezkeen ala errealki, aurretik ere pobre zirenen egoera okertze baten aurrean gauden.

5.3.1. Pobre berriak? Elkarrizketatu batzuk, krisiaren ondorioz, lehen pobre zirenak orain are eta pobreago direla uste dute baino krisiaren ondotik, aurretik pobre ez ziren asko pobre bilakatu direla ere azaldu dute, gutxienean pobrezia arriskuan egon daitezkeenaren ideia dute. “Lehen pobre zirenak orain okerrago daude, eta bestalde, krisiaren ondorioz pobre berriak ere badirela esan dezakegu, kuestioa da noiz sentitzen duen bakoitzak pobrezia egoeran dagoela” “Barne Produktu Gordina jaitsi egin da; beraz, krisiaren ondorioz ia denok gaude okerrago” “Gu ohituta gauden bezala, krisiaren ondorioz, pobreak garela pentsatzen dugu bizimaila jaitsi behar izan dugulako” “Pobre berriak ere badira, adibidez, langabezia saria xahutu dutenak, eta familia babesa bukatzen doan heinean pobrezia berria azalduko da, orain ezkutatua egon daiteke” Hala ta guztiz, krisiaren ondorioz pobrezia berria sortu denaren ideia baino, aurretik ere pobre zirenen egoera okertu denaren ustea nagusitzen da. “Nik uste dut lehen pobre zirenak orain pobreago direla. Krisiaren ondorioz lehen pobre ez zirenak orain pobre bilakatu direnik ez dut uste; izan ere, lehen pobre ez zirenak baliabide pertsonal gehiago dituzte egoera horretatik ateratzeko” “Jendeak uste du, krisiaren ondorioz, lehen pobre ez ziren asko, orain pobre bilakatu direla. Zergatik? Orain eskiatzera ezin dutelako joan? Lehen pobre zena orain are eta pobreagoa da” “Egun, ezberdintasun sozialak gero eta handiagoak dira…pobre “berriak” baino, bizimaila kalitatea jaitsi behar izan duten herritarren aurrean gaude”

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

5.3.2. Krisiaren ondorioak Azpeitian pobrezia hazi denaren inguruan ezbaia badago ere, elkarrizketatuek behin eta berriro aipatu dute azken urteetan eman dela aldaketarik herrian, eta herritar askoren bizimaila aldaketa batean aurrean geundela azaldu dute. Nola antzematen dira egunerokotasunean krisiaren ondorioak herrian? Ze sintoma ikus ditzakegu? Elkarrizketatu batzuen irudiko ez da aldaketa esanguratsurik eman herrian. Krisiaren aurretiazko ohitura beretsuak mantentzen direla uste du zenbaitek, nahiz eta askotan, kanpora begirako aldaketa eza ez izan errealitatearen isla egokiena. “Nik ez dute batere ohiturarik aldatu, eta nere inguruko jendeak ere ez, afaltzera ateratzen gara, oporretara joaten gara, eskiatzera…nere ingurunean ez dut somatu krisia” “Kalean ez dut aldaketa nabarmenik ikusten” Hala ta guztiz, gehienek aldaketak ikusi dituzten euren inguruan. Aldaketa hauek beti ez daude soldata jaitsiera edota egoera sozioekonomiko pertsonalaren aldaketa batean oinarrituak. Ingurumarian eta herrian dagoen sentsazioak ohitura aldaketak ere ekarri ditu: “Badago jendea soldatan aldaketarik ez duena izan, baina gastuak gehiago kontrolatzen dituena” “Ez dakit ohiturak aldatu ditugun, baina prezioak gehiago kontrolatzen ditugu” Elkarrizketatu gehienek ordea, zuzenean aldaketarik bizi izan ez badute ere, krisiaren adierazle ezberdinak ikusi dituzte herrian, batzuk pobrezia berarekin harremanduak izan daitezkeenak, beste batzuk aldiz, bizi-maila aldaketarekin edota ongizate mailarekin lotu ahal ditugunak.

Aisialdiko eta denbora libreko gastuak murriztea

Dudarik gabe aisialdi eta denbora libreko gastuen murriztea da elkarrizketatuek krisiaren ondorioz herrian nabaritu duten aldaketa handiena. Aisialdiaz aritzean, behin eta berriro egin diete erreferentzia herriko dendari, eta bereziki, jatetxe eta tabernen egoerari. Esan beharra dago, zenbaitentzat Azpeitiko herrian ohikoak izan diren kontsumo praktikak ez direla hainbeste aldatu, ez behintzat herriko enpresa handienak itxi ondorenean espero zitekeen beherakadaren maila berean. Aisialdiko eta denbora libreko gastuen murriztearen irismena hain larritzat jo ez dutenek hizpide izan dute aurretik aipatu izan dugun herritarren handikeria eta harrokeria puntua. Askok, euren egoera nolakoa den errekonozitzeko zailtasunak dituztela ere adierazi dute, eta hortaz, posible dela, kalean hain agerikoa izan ez arren, etxe barruetan beste gastuen murrizketa ematea. Den den, kalean jende gutxiago ibiltzen denaren ideia nagusitzen da, eta horretaz gain, kontsumo aldaketak ere badirela azpimarratzen dute. “Lehen asteburuetan jendea afaltzera jatetxeetara joaten zen, orain bokata bat jaten dute” “Lehen jendeak Gin Tonic-ak edaten zituen, orain zerbezak” “Jendeak orain ez du hain erraz kotxez aldatzen, bidaiak egiten jarraitzen dute, baina motzagoak dira…”

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

“Dendariak eta tabernariak negarrez dabiltza, kontsumoa asko jaitsi dela diote” b.

Laguntza ekonomikoa eskatzea gizarte erakunde publiko edo pribatuei

Elkarrizketatuek erakunde publiko edo pribatuei laguntza eskatzen dieten jende gutxi ezagutzen dute pertsonalki. Usteak aipatzen dira orokorrean, eta behin eta berriro familia babesa dute hizpide. Badirudi, eta bereziki, betiko azpeitiarrei dagokionean, oraindik muga asko daudela erakundeei laguntza eskatzeko, eta muturreko egoerara iritsi arte ez dutela erakunde ezberdinetara jotzen. Bestelako iritzia dute atzerritarrei dagokionean, elkarrizketatu askoren ustez atzerritarrek ez dute erreparorik diru-laguntzak eskatzeko, eta bestetik, zenbaitentzat, egungo diru-laguntzak jasotzeko irizpideak betetzea errazagoa da atzerritarrentzat. Hala ta guztiz, kontziente ere badira egoera ekonomiko txarragoan daudela, eta gainera, betiko herritarrak ez bezala, atzerritar gehienek familia babesa jasotzeko aukerarik ez dutela. “Gero eta jende gehiagok eskatzen ditu diru-laguntzak, etorkinek gainera “a huevo” daukate laguntza horiek lortzeko” “Gero eta jende gehiago dator gugana, bereziki atzerritarrak, betiko azpeitiarrak udaletxera joango direla pentsatzen dugu, guk aldiz babes publikotik at geratu direnak atenditzen ditugu” “Orain kopurua jaitsi da baina aurreko urtean azpeitiar asko etorri ziren ziren gugana hipoteka ezin zutelako ordaindu” “Lehen Caritasen genituen diru-sarrerak asko ziren eta askotan beste herrietara bidaltzen genuen dirua. Orain ez, gero eta jende gehiago dator laguntza eske” “Betiko azpeitiarrak Gizarte Zerbitzuetara joaten dira eta hortik kanpo geratzen diren herritarrak, Caritasera joaten dira” “Atzerritarrei ez diete lotsik ematen laguntzak eskatzea, betiko azpeitiarrei, bai” “Udarako eta Aste Santuetako aisialdi ekintzetarako diru laguntzak atzerritarrek bakarrik eskatzen dituzte”

Familiakoei laguntza ekonomikoa eskatu beharra

Aurreko puntuan azaldu berri dugu elkarrizketatuek behin eta berriro aipatu dutela herrian familia babesak estaltzen dituen pobrezia, ongizate eta gabezia egoera ezberdinak. Elkarrizketatuek nabarmendu dute familia babes honek pobrezia eta gabezia egoerak azaleratzea ekiditen duela hein batean. Gainera, babes hori den bitartean, egoera prekarioan dauden herritarrak ez dute erakunde publiko nahiz pribatuetara jotzen. Pentsiodunak kexu dira eta euren txirotze egoera auzi honen inguruan ipintzen dute. Izan ere, egun, pentsio askok familia osoak aurrera ateratzen dituzte, edota gutxienean esku bat botatzen ari zaie familiakideei. Kexu dira gainera, herritar askorentzat sektore pribilegiatu direlako eta hortaz, jende askok normaltzat jotzen du eurak izatea familiakideei laguntza eskaintzen dietenak. Baina honakoa ez da pentsiodunek lehen pertsonan azaltzen duten kexua bakarrik, adin eta egoera ezberdinetako elkarrizketatuek izan dute hizpide auzi hau. “Jendeak esaten digu hil bukaerara ez direla iristen eta familian eskatu behar dutela dirua” “Gure pentsioak koltxoi bezala funtzionatzen ari dira, seme-alaben egoera prekarioa salbatzen”

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

“Jubilatu asko euren pentsioekin seme-alaben hipotekak ordaintzen ari dira” “Jende nagusiaren pentsioekin bizi dira belaunaldi gazteagoak” Bada ordea, zenbaitetan familia babesaz hitzegitean bigarren maila batean geratzen da arazoa edo kolektiboa; emantzipatzeko inongo aukerarik ez duten gazteak dituzte hizpide. Gazteen pobrezia egoera zentzu batean ezkutatua geratzen da familia babesa dela eta. Askok, ikasketa amaitu ondoren, etxean jarraitzen dute luzaroan edota kanpoan ikasiz gero, gurasoen etxera itzultzen dira. Aintzakotzat hartu beharreko arazoa litzake elkarrizketatu batzuen hitzetan. Ildo honetan ere, guraso batzuk kexu agertzen omen dira esanez zergatik mantendu behar dituzten euren semealabak luzaroan, zergatik ez duten diru-laguntzarik, eta aldiz, esaterako, gazte magrebiar batek Oinarrizko Diru-Sarreren Errenta jasotzeko aukera duen. “Ze egoeratan dauden gazteak? 25 urte inguruko jende asko dago etxetik ateratzeko inongo aukerarik ez dutenak. Horiek ez dira pobreak?”

Etxeko energia-gastuak murriztu behar izatea

Etxeko energi-gastuen murrizketak aipatu dituzte elkarrizketatuek, pobrezia energetikoaren auzia behin eta berriro agertu da. Bereziki, kalefakzioa ipintzeko arazoak izan dituzte hizpide. “Badago jendea kalefakzioa ezin duena ipini, edota ordu gutxiagoz ipintzen duena” “Argindarra, ura edo gasa ordaindu ezin duen jendea badago Azpeitian”

Oinarrizko elikadura-gastuak murriztea

Etxeko energia gastuekin alderatuz, elikadura gastuen murrizketa oso gutxik aipatu dute. Halere, badirudi jendea gastu hauek ere kontrolatzen hasi dela. “Orain ez da Eroskiko karroa berdin betetzen”

Janari-dieta egokirik ez izatea

Oinarrizko elikagaien murrizketetatik haratago joanez, janari-dieta egokirik ez dutenez ere aritu dira elkarrizketatu batzuk. Inork ez du aipatu herrian gosez dagoen herritarrik badagoela, bai ordea, elikagai konkretu batzuek gutxiago kontsumitzen denaren ustea. Osasun arloari erreparatuz, ustetik haratago, zuzenean aipatu dute adinekoei begira bereziki, zenbaitek oso oinarrizko elikagaiak kontsumitzen dituela. Dena den, esan beharra dago, dieta egoki eza ez dutela soilik pobrezia edo gabezia ekonomikoarekin lotu, baizik eta adinekoen bakardadeari berari lotuaz, sukaldatzeko trebetasun edota gogoen murrizketen ondorio. “Zenbaitetan zaharrek kontsumitzen dituzten elikagaiak oso oinarrizkoak dira, eta jaten duzunaren arabera ere, zure osasun egoera hobeagoa ala okerragoa izango da”

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

Botikaren bat erosteari utzi edo medikuak agindutako tratamendu bat eten beharra

Elkarrizketatu batzuek botikak erosteko zailtasunak dituzten herritarrak ere izan dituzte hizpide. Zehazki, adinekoak eta atzerritarrak aipatu dituzte botikak erosteko zailtasunak dituzten herritarren artean. Atzerritarrei dagokionean arazoa areagotzen da; izan ere, egoera administratibo irregularrean daudenak osasun arretarako eskubidea izanik ere, ez dute OTI txartela. Ofizialki, atzerritar hauek larrialdi zerbitzuetara joateko eskubidea dute baino egun, eta Azpeitiari dagokionez, ohiko osasun arreta jasotzen dute. Arretaz haratago ordea, OTI-a ez edukitzeak arazo ezberdinak sorrarazten dizkie; ez dute errezetarik, eta hortaz, botikak eurak ordaindu behar dituzte. Bestelako gastuak ere beraien esku geratuko litzateke, esaterako, beharrezkoa izanez gero, anbulantziaren erabilera. Gastu hauei aurre egiteko arazoak dituzte eta erakunde pribatuetara jo ohi dute medikamentuak ordaintzeko dirua lortu ahal izateko. “Medikamentuak ordaintzeko arazoak dituztenak ere ikusten ditugu” “Atzerritarrak dira arazo gehien dituztenak medikamentuak ordaintzeko; izan ere, egoera administratibo irregularrean daudenak Osakidetzan arreta bermatua daukate, baina ez medikamentuei edota anbulantziaren erabilerari dagokionean. Atzerritar asko Azpeitiko Gurutze Gorrira edo Caritasera joaten dira eta han dirua ematen diete medikamentuak ordaindu ahal izateko” Medikuak agindutako tratamendu bat eten beharraz galdetzean, Hepatitis Ca duten gaixoez mintzatu da elkarrizketatu bat. Kasu honetan, tratamendua eten baino, gaixotasunari aurre egiteko egun badagoen tratamendurik gabe leudeke, kostua onartezina baita gaixo hauentzako. Momentuz, osasun zerbitzuak Hepatitis Cari aurre egiteko ordezko tratamendu bat ematen diete, baina badirudi epe motzean arazo hau gainditua izango dela gobernuak tratamendu honen kostua bere gain hartuko duela azaldu baitu. “Hepatitis Crako tratamendua ordaindu ezin dutenak daude Azpeitian, oso garestia da, 60.000 euro inguru kostatzen da baina laster batean Gobernuak asumituko du kostua”

Jabetzak saltzea edo etxebizitzaz aldatzea gastuak estaltzeko

Elkarrizketatuek jabetzak saldu behar izan dituzten herritarrak baino, jabetzak saltzea nahiko luketen herritarrez mintzo dira. Egun badaude herrian, langabezian geratu ostean, etxebizitza saltzea gustatuko litzaiakeen herritarrak baina zailtasunak dituztenak. Kontuan izan behar dugu, jabetzen arabera, posible dela diru-laguntza ezberdinetarako sarbiderik ez izatea eta hortaz, zentzu horretan, irtenbide gabe sentitzen diren herritarrek omen daude. Jabetzak dituzte eta hortaz, diru laguntzarik ezin dute jaso, baina jabetza izateak ez dakar derrigorrean eguneroko gastuei aurre egiteko nahiko errekurtso ekonomiko izatea. Honekin lotuta ere, behin eta berriro hipoteka altuen gaia ere hizpide izan dute elkarrizketatuek. Egoera ekonomikoa hobeagoa zenean, herritar asko leporaino hipotekatu ziren, baina orain etxe askotan diru-sarrerak murriztu ostean, zailtasunak dituzte kreditu horiei aurre egiteko. Gainera, aurretik ere aipatu izan dugun bezala, etxebizitzen prezia altua pobreziaren kausa batean bilakatuko daiteke. Langabezian geratu direnen egoera batzuk ez lirateke hain larriak izango hilero horrelako hipoteka bati aurre egin behar ez izanez gero.

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

“Badago jendea jabetzak dituena baina hilaren bukaerara ez direnak iristen. Arazoak dituzte jabetza horiek saltzeko” “Azpeitian batzuk propietateak dituzte, baina jateko eta argia pagatzeko dirurik ez” “Nolako hipoteketan sartu da jendea? Soldata bakarrarekin ezin dute ordaindu hipoteka eta saltzeko ere gaizki daude dirua galduko luketelako” i.

Etxebizitzatik kanporatua izateko mehatxu motaren bat jasatea

Egia esan, desjabetzen auzia elkarrizketatu bakar batek aipatu du. Ez dakigu norainokoa den auzi honen irismena herrian, honakoa ere herritarrek ezkutuan mantendu nahi duten auzi bat izan daitekeen arren. Elkarrizketatu batek esan du eurek herriko familia batek etxebizitzatik kanporatua izateko mehatxuaren berri izan zutela eta eurengana joan zirela laguntza eskaini asmoz. Herritar horiek ez zuten nahi inolaz ere herrian euren egoeraren berri izatea, eta hortaz, ez zen inolako salaketa kanpaina edota bitartekaritza lanik egin. “Guk badakigu jendeak desjabetze prozesuak irekita dituela…baina arazo hori ez da azaleratzen”

Hezetasuna, zikinkeria eta usainak dauden eraikinetako etxebizitzak eta pilaketa larria jasaten duten etxeak

Etxebizitzen egoerari dagokionean, elkarrizketatu batek etorkinen egoera izan du hizpide. Jakitun dira zenbait familien etxebizitzek gutxienekoak ez dituztela betetzen. Familia etorkin baten semealaben egoera aipatu dute, non etengabe gaixotzen diren umeak etxeko hezetasuna medio. Etxeen egoeratik haratago, pilaketa larriak jasaten dituzten etxebizitzak ba omen dira Azpeitian, hori bai, berriro ere etorkinei egiten diete erreferentzia. “Etorkinen egoera ez da batere ona, batzuk saguak dituzte etxean, umeak gaixo dituzte etxebizitzaren egoera txarragatik, hezetasunak” “Ikusi ditugu etorkinen etxe batzuk, non jendea pilatuta bizi dela nabaria den…” Etorkinen etxebizitzen egoera kaxkarretik haratago, adineko asko bizi diren eraikinen gabeziak ere aipatu dituzte. Izan ere, bere esanetan, adineko asko Alde Zaharrean bizi dira, non eraikin zaharkitu ugari den; hauetako batzuk, ez dute igogailutik eta honek, adinekoen edota menpekotasun edo ezgaitasun fisikoa dutenen mugikortasuna zailtzen du. Ez da larritzat jotzen den egoera, baina adinekoen egoeraren diagnosia orokorrean aipatua izan da. “Adinekoen arazoetako bat bakardadea da. Pixkanaka etxean geratzen hasten dira eta zenbaiten eraikinen egoerak, bereziki Alde Zaharrean bizi direnenak, ez die laguntzen kalera ateratzera”

Ikastetxeetan ikusitako gabeziak

Ikastetxeetan ere nabaritu dituzte aldaketak azken urteetan. Hizpide izan dituzten aldaketa eta arazo nagusiak eskolaz kanpoko ekintzen kostuekin lotuak doaz. Esaterako, eskolako materialaren

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

kostuaz egun erreklamazio gehiago ipintzen dituzte gurasoek. Gainera, ikastetxeek eskaintzen dituzten zerbitzuen eskaerak ere beherantz egin du, jangela, garraioa edota eskolako orduetatik kanpo antolatzen diren aisialdiko ekintzei dagokionean. Berriro ere, azken urteetan aldaketarik nabaritu duten galdetzean, etorkinak izan dituzte hizpide, aldaketak kolektibo horretara mugatzen ez badira ere. “Gurean kuota ordaintzeko arazorik ez dago, baina aurten lehenengo aldiz irteera baterako dirurik gabe ikusi ditugu guraso batzuk” “Jangelan, garraioan…horrelako zerbitzuetan antzematen da krisia. Arrazoi ekonomikoak medio, familian geratzen dira ume batzuk, aiton-amonekin bereziki” “Eskolako materialari dagokionean jendeak erreklamazioak ipintzen ditu, kostua dela eta” Krisi ekonomikoa medio, guraso gehiagok erabakitzen dute seme-alabak jangelatik ateratzea edota 0-2 urteko ikasgeletara ez eramatea haurrak. Zaintza hau gehienetan aiton-amonen esku geratzen da. “0-2 urte bitarteko matrikulazioan beherakada egon da; lehen ume gehiago genituen” Aiton-amonek asumitu behar izan duten zaintzaz haratago, herriko langabezia handitzearen beste adierazle bat litzake, orain umeen bila ikastetxera etortzen den aita kopurua. “Gero eta aita gehiago etortzen dira umeen bila aita gehiago daudelako enplegu gabe. Baina bestalde, kotxez etortzen dira…kontraesan bat ikusten dut, oinez ere etorri ahal dira” Esan berri dugu, ikastetxeetan nabaritu diren aldaketa edo gabeziaz aritzean etorkinengan ipini dutela begirada. Ikastetxeetan ikusi ahal diren pobrezia eta gabezia egoera gehientsuenak etorkinen kopurua handitzearekin harremantzen dituzte. Egoera gogorrak ikusten dituztela adierazi dute eta egungo errealitateari aurre egiteko nahikoa errekurtso ez dutela adierazi dute. Gainera, aurten bereziki, epez kanpo izan dituzten matrikulazioren handitzeaz hitzegin dute. Bapateko handitze hau zuzenki lotu dute Gipuzkoako Foru Aldundiak martxan ipinitako dirulaguntzekin. Izan ere, elkarrizketatu ugarik aipatu dute diru-laguntza hauek medio etorkinen kopurua asko handitu dela Azpeitian eta Gipuzkoako Foru Aldundiaren aurreikuspen faltaz ere kexu dira. Aurrerago laguntza hauen nondik norakoetan gehiago sakondu dugu, baina ikastetxeei dagokionean, egoera berri honi aurre egiteko zailtasunak azaldu dizkigute. Osasungintzan ere antzerako inpresioa dago, atzerritarrak osasun arreta eskubidea dute baino ondoren, asumitu ezin dituzten eta erakunde publikoak alboratzen dituzten kostu eta beharren aurrean aurkitzen dira. Behin Azpeitian erroldatuta, etorkin ororen seme-alabek dute hezkuntza eskubidea eta Hezkuntza Ordezkaritza da ume horien matrikulazioa non izan behar den erabakitzen duena. Baina hortik aurrera, ardura eta ondorio guztiak zentruak beraiek kudeatu behar dituzte aparteko laguntzarik jaso gabe. Honela, epez kanpoko matrikulazioak medio, zentruetan bakarrik ikusten dira. Kontuan izan behar dugu, matrikulazio kostuak, ikastetxe publikoan batik bat, oso eskasak direla, baina behin seme-alabak matrikulatuta, ordaindu ezin dituzten kostuen aurrean aurkitzen dira etorkin familiak. Eskolako materialaz, aisialdiko ekintzetaz edota jangela zerbitzuaz ari gara. Egunerokotasunari aurre egiteko arazoak ikusten dituzten ikastetxeetan eta zentzu honetan,

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

Aldundiaren aurreikuspen eskasaz kexu azaldu dira. Nolabait esatearren, baloiak ikastetxeetan utzi dutenaren ustea dute. “Etorkin askok ez dute eskolako materiala erosteko dirurik, Hezkuntzak ikastetxe kontzertatuetara bidaltzen dituzte baina gero gastuei ezin diete aurre egin” “Jangelako beka eskatzen dute guraso batzuk. Hona etorriz gero gutxienez egunean behin euren seme-alabek ongi jango dutela ziurtatzen dute” “Etorkinak dena dohainik dela uste dute”

Beste adierazle batzuk

Aipaturikoez gain, herriko krisi ekonomikoarekin bestelako ondorio batzuk ere ikusi dituzte elkarrizketatuek. Horietako asko gainera adineko jendearekin lotuta daude. Aipatu dugu txostenean zehar adineko pentsiodunak kexu zirela euren txirotze prozesuari dagokionean. Familia askoren babes bilakatu dira, baina ez soilik eskaintzen duten babes ekonomikoari dagokionean bakarrik. Laguntza ekonomikoez gain, elkarrizketatuek aiton-amon askok biloben zaintza ere asumitu behar dutela adierazi dute, eta beraz, ikastetxeetan nabaritutako 0-2 urte bitarteko matrikulazio txikitzearekin lotua egon daiteke. “Orain aiton-amonak zaintzen dituzte bilobak, zaintza eta etxeko lanetarako inor ez da hartzen” “Helduak gainera oso okupatuak daude biloben zaintzarekin eta kezkatuta daude seme-alaben langabezia egoeragatik” Bestalde, elkarrizketatu batek, krisiaren ondorioz, adinekoen zaintzaren inguruko beste aldaketa batzuk ere nabaritu ditu. Elkarrizketatuak ez du orokortu nahi izan, eta adineko askori eragiten ez dien arren, adierazitako sintomak herrian ematen ari diren krisi ekonomikoaz jabetzera eraman gaitezke. Egoiliarrak ditu hizpide, eta bere ustez, familia batzuk euren gurasoak ez dituzte erresidentziara eramaten kostu ekonomikoa ez asumitzearren. Adinekoak menpekotasun bat izanez gero erresidentziara joateko eskubidea edo etxeko laguntza izateko eskubidea du. Gainera, Menpekotasun Legea medio, etxeko zaintzaileak diru-sarrera bat izateko eskubidea luke. Ondorioz, bada jendea, diru-sarrera hori kobratzea nahiago duena zaintza asumitu behar badu ere. Bestetik, zenbaitek erresidentziak ordaintzean gurasoen herentzia ere gastatzen ari direla pentsatzen dute, eta hortaz, nahiago dute etxean zaintzea eta ondoren herentzia osoa jasotzea. Zentzu honetan, ardura nabaria da zenbait elkarrizketaturen artean; izan ere, badira etxean inoiz ezer egin duten adinekoak zaintzaile paper horretan eta auzi honetan etxeko zaintzaren inguruan egin beharreko jarraipen estuagoa beharrezkotzat jotzen dute. “Familia batzuk aita edo ama erresidentziara ez ekartzea erabaki dute, zaintza laguntza kobratu ahal izateko” “Familia batzuk, gero herentzia kobratzearren, nahiago dute gurasoak etxean izatea. Ez dute erresidentzian dirua gastatu nahi eta hortara diru hori eurentzako izango da” Bukatzeko, elkarrizketatuek krisiaren ingurumarian aipaturiko ondorioez arituko gara. Zenbait girotan tentsioa nabaria dela diote eta horren isla litzake Osakidetzan agerian geratu den buruko gaixotasunen hazkundea edota arazo psikologikoen gorakada. Gainera, krisi egoeraren ondorioz

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

hazi diren estres, depresio eta antsietate egoerek, ondoren, isla dute arazo eta gaixotasun fisiko ezberdinetan. “Jendea agresiboago dago orain, krisiaren ondorioz tentsioa nabarmentzen da” “Osakidetzan antzematen da krisi egoera, jendea arduratua dago, estres kasu ugari, depresioa, antsietatea, eta ardura horiek egonezin fisikoak sortzen dituzte, lo egiteko arazo gehiago daude orain, urdaileko mina…”

5.3.3. Behar sozialak Behin elkarrizketatuek Azpeitian ikusten dituzten krisiaren ondorioak aipatuta, krisiaren ondorioz herrian behar sozial berriak sortu al diren galdetu diegu. Gehienek behar sozialak beretsuak direla adierazi dute baina egun jende gehiago dagoela kaltetua azaldu dute. Hortaz, behar sozial berriez baino, krisiak kaltetutako herritarren kopuruaren handitzeaz aritu beharko ginateke. “Lehen etxebizitza arazoak zeuden, orain ere bai, esango nuke krisi aurretik etxebizitza bat izatea are eta zailagoa zela zituzten prezioengatik. Emakume alargunen egoera ere ez da aldatu. Gazteek emantzipazio zailtasunak zituzten, orain ere bai; gazteek lan prekarioak zituzten, orain ere bai” “Behar sozialak ez dira aldatu, herriko egoera orain dela bi urte Corrugados itxitu zutenean bezain larria da, baina ez dago mugimendurik kalean, etsipenak jota dago jendea” “Atzerritarren egoera lehen ere txarra zen” “Jende gehiagok dituenez gabeziak, diru-laguntzak handitu beharko litzateke” Hala ta guztiz, krisiaren ondotik, behar edo arazo berririk ere ikusten duela adierazi du elkarrizketaturen batek. Gizarte Zerbitzuei dagokionean, euren familien esku-hartze zerbitzuan lehen aldiz, eskoletatik bideratu gabe familiak bertaratu direla adierazi du elkarrizketatu batek. Krisi ekonomikoa medio, seme-alabei ezezkoa esaten hasi zaien gurasoak egoera berria ezin bideratuta aurkitzen dira eta Gizarte Zerbitzuetara etorri dira. “Herritar batzuk Gizarte Zerbitzuetara etorri dira familiako esku-hartzeetara semealabekin dituzten arazoak konpontzeko” Etorkinen gorakada behin eta berriro azaldu bada ere elkarrizketetan, itzultzeko nahia duten etorkinen handitze bat ere eman dela adierazi du elkarrizketatu batek. Batzuk gainera, hegaldia ordaintzeko ere dirurik ez dute eta diru laguntzak eskatzera joan dira Caritasera. “Etorkin batzuk itzultzea nahi dute eta batzuk itzulerako bidaia ordaintzeko dirua eskatu digute” Okertu den beste egoera bat banandutako emakumeena dela adierazi dute elkarrizketatu batzuk. Egun pentsioak jasotzeko zailtasunak dituzten emakume kopurua hazi egin omen da eta zenbaitek zailtasunak ditu seme-alabak aurrera ateratzeko.

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

“Jendeak bikoteari pentsioak pasatzeko arazoak handitu direla ikusteko dugu, emakume bananduak etorri izan zaizkigu laguntza eskatzera, eta gainera Gizarte Zerbitzuetatik etortzen dira gugana”

5.4. Talde kaltetuenak Azpeitian krisi ekonomikoaren ondorioz eman diren gabezia eta behar sozialez aritu dira elkarrizketatuak. Krisiak pobre berriak sorrarazi al dituen ala aurretik ere pobre zirenen egoera okertu denaren inguruan ere galdetu diegu. Jarraian, Azpeitian pobrezia, bazterkeria eta gabezia ezberdinak gehien sofritzen duten talde edo kolektiboen inguruan arituko gara.

5.4.1. Langabetuak Elkarrizketatu gehienentzat langabetuak dira egun, herrian krisiaren ondorioak gehien sufritzen duten kolektibo garrantzitsuenetarikoa. Hala ta guztiz, matizazio ezberdinak egin dituzte; izan ere, nahiko argi daukate langabetuen perfilak eta egoerak oso anitzak direla. Txostenean zehar aipatu dugu elkarrizketatuen aburuz, langabeziak eragin handia izanik ere, pobreziaren eragile determinantetzat ez dutela jo. Honela, langabetuen kolektiboaren baitan, iraupen luzeko langabeak, langabezia saria jasotzeari utzi diotenak, 50 urtetik gorakoak eta orokorrean, formazio urria dutenak jo dituzte pobrezia arrisku gehien izan dezaketen herritar gisa. Hortaz, langabetuak dituztenen hizpide, askok egungo talde kaltetuen bezala izendatu badituzte ere, beste zenbait, etorkizunera begiratuz agertu dira kezkati. Izan ere, egun langabezia saria jasotzen duten langabetuen egoera ez dute hain larritzat jotzen, baina aurrera begirako espektatibak oso baikorrak ez direla uste dute. Azpimarra 50 urte inguruko langabetuetan ipini dute, eta orokorrean formazio urria dutenengan, gazteak ere hizpide izan dituztelarik. “Langabetuen handicap handiena formazio urria da; Unibertsitate ikasketak dituztenen langabezia tasa txikiagoa da” “Gero eta langabetu gehiago dago ia formaziorik gabe, 45 urtetik gorakoak bereziki, talde hau da konplikatuena, adin oso kritikoan daude” “30 urte enpresa beran tornilloak egiten egon denak…ze egin behar du orain?” “Nork emango die lana 50 urtetik gorakoei? Gazteak baino etorkizun okerragoa dute. Jende hori kondenatua dago”

5.4.2. Lan prekarioak dituztenak Langabetuez gain, lan egoera prekarioak dituzten herritarrak ere hizpide izan dituzte elkarrizketatuek. Izan ere, badirudi lan prekarioak eta soldata baxuak dituzten herritarrak bigarren maila batean geratzen direla pobrezia eta bazterkeriaz ari garenean. Baina aurretik txostenean esan bezala, gero eta langile gehiago dira pobrezia arriskua egoeran daudenak eta krisiaren beste ondorio larri bat litzake langile pobreen fenomenoa. Lan prekarioak aipatzean, gazteak ez dira kaltetutako kolektibo bakarra baina gehienek, gazteak hartu dituzte erreferentziatzat arazo honetaz hitzegitean.

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

“Enplegu gabe daude gazte asko. Baina askok, enplegua izanik ere, soldata basurak dituzte eta gurasoekin bizitzen jarraitu beharra daukate” “Langabeziarena arazo larria da, baina gehiago erreparatu beharko genioke gaur egun dauden soldata baxuei”

5.4.3.Etorkinak Langabetuak eta lan prekarioak dituztenez gain, etorkinak dira elkarrizketatuen ustez herriko talde kaltetuenak. Gehienen ustez gainera, etorkinek, lehen ere pobre izanik, orain are eta pobreagoa den taldea osatuko lukete. Dudarik gabe, etorkinen artean langabezia egoera eta lan prekarietatea areagotu dira, baina betiko herritarrak ez bezala, beste arazo batzuen aurrean ere badaude. Askok azpimarratu dute etorkinen egoera okerragoaren kausa bezala familia babesa eza. Izan ere, gainontzeko herritar askok euren gabezia egoerak familia babesari esker estaltzen dituzte; etorkinen kasuan aldiz, familia babes hori urriagoa da. Aipaturikoez gain, hizkuntzaren arazoak ere aipatu dituzte elkarrizketatuek, etorkin batzuk, eta jatorri batzuetako emakumezko etorkinak bereziki, ez dira gai ez euskaraz eta ez gaztelaniaz hitzegiteko. Elkarrizketatu batzuek aburuz, zenbait gizon etorkinen mentalitatea oso itxia eta matxista da, eta emakumezkoei etxean egotea egokitzen zaiela uste dute. Ondorioz, ez diete euren emazteei inongo aukerarik ematen ez hizkuntzak ikasteko, ezta lanik egiteko, gizonak izan behar baitu etxeko diru-sarrerak bermatu behar dituena. “Seguru pobre portzentaje handiena hor dagoela, langabezian geratzen ari dira eta gehienek familia babesik ez daukate” “Enplegu Zentrura datozen gehienak etorkinak dira” “Etorkin batzuk gaztelaniaz ere ez dakite, non espero dute lan egitea?” “Emakume etorkinen egoera txarra da askotan, etxean daude, dependentzia egoera handiak ikusten dira. Senar batzuek ez dute nahi euren andrea lanean ikustea” “Hona etortzen diren emakumezko batzuekin komunikatzeko arazoak ditugu, guk esaten diegu ikasi beharko duzue hizkuntzaren bat?” Etorkinen egoera aipatzean, zenbait elkarrizketatuk mahai gainean ipini dute azken boladan herrian eman den etorkin kopuruaren hazkundea. Hazkunde honen nondik norakoez galdetuta, elkarrizketatuek argi dute Gipuzkoako Foru Aldundiak onartutako diru-laguntzak dei efektu bat izan dutela. Eusko Jaurlaritzaren Diru Sarrerak Bermatzeko Errenta eskuratu ahal izateko gutxienez 3 urteko errolda eskatzen zaie. Gipuzkoako Foru Aldundiko laguntzak eskuratzeko nahikoa da 6 hilabete erroldatuta izatea. Elkarrizketatu batzuk adierazi dute diru-laguntza horiek medio, Estatuko beste zenbait lekuetan zeuden atzerritarrak ere etorri direla Azpeitira. Udaran ordea, dirulaguntza horiek eskuratzeko irizpideak aldatu behar izan zituen Aldundiak, urte betera luzatuz errolda irizpidea. Ondorioz atzerritar batzuk oso egoera txarrean geratu direla salatu dute. Sei hilabetez nola edo ala irauteko asmoarekin Azpeitira etorri eta orain beste sei hilabetez laguntza horiek eskuratzeko eskubiderik ez dute izango. Aipatzen duten atzerritarren handitze hau gainera ikastetxe eta osasun zerbitzuetan nabaria izan dela dirudi.

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

“Guk hilabete batean edo bitan lagundu izan diegu atzerritarrei, baino orain dirulaguntzak kobratzeko beste sei hilabete falta zaizkien atzerritarrekin topatzen ari gara…zer egin behar dugu?” “Atzerritar batzuk linbo egoeran daude” “Etorri eta umeak matrikulatzen dituzte, guk horrekin ez dugu inongo arazorik, baina ondoren asumi ezin dituzten gastuak dituzte…nor arduratzen gero horietaz?”

5.4.4. Hirugarren adinekoak, pentsiodunak eta emakume alargunak Hirugarren adinekoen egoera behin baino gehiagotan atera da elkarrizketetan. Krisiarekin loturiko egoera ezberdinak azaldu dizkigute elkarrizketatuek, baina baita ere adinekoek pairatzen dituzten beste behar sozialak ere. Adinekoen bakardadea ere izan dute hizpide, azken urteetako fenomenotzat jotzen dute, gero eta gehiago, bakarrik bizi direnen adinekoena, eta aldaketa gizarte aldaketen ingurumaria horretan kokatu dute. Bakardadeak gainera, sarritan gizarte isolamendua jaistera eraman ditzake adinduak. Krisian zentratuz aldiz, jubilatuek behin eta berriro aipatu dute euretako askok laguntza ekonomikoa eman behar dietela familia kideei. Gainera, laguntza ekonomikoaz gain, gero eta gehiago euren bilobak zaintzeaz arduratzen diren aiton-amonak ere baditugu. Aurretik esan dugu, 0-2 urteko matrikulazio jaitsiera emanen dela eta badirudi sarri, ikastolara eraman ordez, edota beste pertsona bat kontratatu beharrean, aiton-amonak ari direla biloben zaintzaren parte garrantzitsu bat asumitzen. “Jubilatu asko seme-alaban mantentzen eta bilobak zaintzen ari dira” “Bakarrik bizi diren gero eta adineko gehiago dago, pixkanaka gizartetik aldentzen doaz” Pentsiodunen egoera kaxkarra ere izan dute hizpide eta ez pentsioen jaitsiera eman delako, baizik eta, batetik, bizimodua asko garestituko delako eta bestetik, egun, pentsio horrekin familia lagundu behar dutelako. Baina adineko eta pentsiodunen barruan, azpimarra berezia ipini dute emakume alargunen pentsio baxuetan. Askoren aburuz, kolektibo honen egoera nahiko tamalgarria da. “Pentsio baxua duten emakume alargunek lotsa edota duintasunagatik ez dute laguntzarik eskatzen…errolda moduko bat egin beharko litzateke, eta begiratu nola bizi diren, ze behar dituzten…ze beraiek ez dira Udaletxera edo Caritasera joango”

5.4.5. Gazteak Gazteen egoera izan dute hizpide elkarrizketatuek. Langabetuetaz eta lan prekarioak dituztenetaz hitzegin dugu aurretik eta egoera horiek gazteek bakarrik pairatzen ez dituzten arren, badirudi lan prekarietatea are eta gordinagoa dela gazteen kasuan. Eta hain zuzen ere, lan prekarietatea litzake gazteek gehien pairatzen duten arazoaren erantzule zuzena; emantzipazio aukera eza. Gazte askoren artean gainera, badirudi ezkutuko pobrezia ematen dela. Gurasoekin etxean bizi diren heinean jende askoren irudiko ez lirateke pobreak, baina elkarrizketatu askorentzat urte luzeetan emantzipatu ezinik egotea, soldata baxuak medio, pobrezia litzake.

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

“Gazte asko dago langabezian eta formazio gutxikin; hauek atzerritarrekin dute lehia lan-merkatuari dagokionean” “Emanzipatzea ezinezkoa da langabezian bazaude edota soldata eskasak dituzu, hori ere pobrezia da “ “Gazteak ez daude batere ongi, erakundeek egin beharko luketena familiak egiten ari dira”

5.4.6. Emakume bananduak Guraso bakarreko familien egoeraz ere aritu dira elkarrizketatuak, zehazkiago seme-alabak dituzten ametaz. Emakume hauen egoera nahiko konplikatua dela deritzote zenbait elkarrizketatuk. Gainera, egun krisiaren ingurumarian, badirudi gero eta emakumezko gehiago dira euren bikotearengatik pentsioak jasotzeko zailtasunak dituztenak. “Gero eta emakume gehiago etortzen zaizkigu esanez euren senarrak ez dietela pentsioa pasatzen”

5.4.7. Menpekotasun egoeran daudenak Langabetuaren perfila oso anitza bada ere, elkarrizketatu batek menpekotasunen bat duten herritarrengan ipini du azpimarra. Bere ustez, gaixotasunen edo menpekotasun bat dutenen egoera larria da, lan-merkatuan era normalizatu batean lanik egin ezin duten heinean. “Gaixotasunen bat dutenak, eta oro har lan merkatu normalizatuan aritu ezin direnak dira nere ustez egoera okerren daudenak”

5.4.8. Hipoteka handiak dituztenak Bukatzeko, gastu eta kreditu handiak dituzten herritarren egoera ere aipatu dute elkarrizketatuek. Herrian krisirik ez zenean jendeak hartu zituen etxebizitza garestien kontua behin eta berriro atera da elkarrizketetan. Jendeak izugarrizko hipotekak asumitu zituen bere garaian eta badirudi orain beraiei aurre egin ezinik daudela. Hemen, noski, eragin zuzena du langabeziaren hazkundeak, izan ere, familia askoren kasuetan soldata oso bat bideratu zitekeen hipoteka ordaintzera eta orain soldata bat desagertu denean, edota jaitsi, arazoak dituzte kredituei aurre egiteko. Gainera, badirudi etxebizitza horiek saltzeko arazoak ere badirela. Kontuak kontu, jende askoren egoera langabeziaren ondorioz okertu bada ere, hipoteka handia izateak ere eragina du familia askoren egoera kaxkarrean. “Gastu handitan, bereziki etxebizitzatan, sartu den jendeak arazoak ditu” Elkarrizketatuen ustez herriko talde kaltetuenen argazkia zein litzatekeen azaldu dugu. Langabeziak eta pobretzeak aurpegi ezberdinak erakusten dituzte baina kolektibo batzuen pobrezia, bazterkeria eta gabezia egoerak larriagoak dira; hala nola, etorkinak, gazteak, adinekoak eta emakumezkoak. Emakumezkoen kasuan gainera, gainontzeko kolektiboek pairatzen ez dituzten behar sozialak areagotzen direla ikus dezakegu. Esplizituki aipatuak izan dira, emakume

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

alargunen pentsio baxuak, bananduta eta haurren zaintza asumitzen duten emakumezkoak eta izaera ezberdinetako menpekotasun egoeran aurkitzen diren emakume etorkinak.

5.5. Krisiari aurre egiteko bitartekoak Atal honetan herrian krisiari aurre egiteko dauden bitarteko ezberdinen inguruan galdetu diegu elkarrizketatuei. Lehenik eta behin, herritarren estrategia pertsonalez galdegin diegu; hau da, ze bitarteko eta errekurtso erabiltzen dituzten pobrezia edota gabezia egoerei aurre egiteko. Bigarrenik, pobrezia eta bazterkerian inguruan erakunde publikoek dituzten plan eta politikez zer nolako iritzia duten jakin nahi izan dugu eta bukatzeko, herriko beste erakundeek auzi honetan jokatzen dute papera izan dugu hizpide.

5.5.1. Estrategia pertsonalak Ia ahoz batez herritarrak familia babesera jotzen dutela edozein beharrizanen inguruan adierazi dute elkarrizketatuek. Txostenean zehar behin eta berriro adierazi digute egun familia babesa dela, gabezia eta beharrak estaltzeko bitarteko nagusia herrian. Familiengana jotzen da behar ekonomiko ezberdinei aurre egiteko, baina baita zaintza lanetan laguntzeko. Gainera, zenbaiten aburuz, familiak Gizarte Zerbitzuek edota erakundeek asumitu beharko luketen rol-a ari dira betetzen. Badirudi pentsiodunak direla familia babes honen zutabe nagusienetarikoa. Kontuan izan beharrekoa da familia babesa hain indartsua izatearen arrazoia kulturala dela uste duenik ere badela. Honi lotsaren kontua gehitu behar zaio edota jende aurrean euren egoera errekonozitu nahi ez izana. “Askoz ere komodoagoa da familiarengana jotzea” “Azpeitiarrei lotsa eta apuroa ematen die Gizarte Zerbitzuetara joatea, Udaleko hirugarren pisura igotzen ikusten bazaituzte…” “Gu ari gara erakunde publikoen gabeziak estaltzen” “Seme-alaba askori gurasoen etxean geratzea besterik ez zaie geratzen, eta honek hein batean gazteen pobrezia egoera azaleratzeari zailtasunak ipintzen dizkio” “Herritarrek familiarengana jotzen dute arazoen aurrean” Herritar guztiek ez dute ordea familia babesa jasotzeko aukerarik. Etorkinei buruz ari dira, eta zenbaitek diru-laguntzak erraz eskatzea leporatzen badiete ere, beste zenbaitek euren babes eza nabarmendu dute eta hortaz, erakunde publiko nahiz pribatuetara joatea logikotzat jo dute. “Etorkinen lasai eskatzen dituzten laguntzak, guri aldiz apuru gehiago ematen digu” “Logikoa da etorkinak izatea diru-laguntza gehien eskatzen dituztenak, beste aterabiderik ez zaie geratzen” Krisiaren ondorioei aurre egiteko beste bitarteko bat lantxoak egitea litzateke. Noizean behin diru pixka bat ateratzearren egiten diren lantxoei buruz ari dira. “Lan txapuzak ere egiten ditu jendeak aurrera atera ahal izateko”

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

Bukatzeko, hezkuntzaren kontua ere aipatu dute krisiaren ondorioak lausotzeko edota aurrera begirako proiektu gisa. Izan ere, langabetu askoren arazo handienetakoa egun duten formazio urria da. Asko izan dira lantegi handietan urte askotan zehar lanean jardun dutenak, ia beti lan berdina eginez, eta hauek orain zailtasun handiak dituzte lan-merkatuak eskatzen dituen formazio eskaerak betetzeko. Orain ezinbestean, ikastaro ezberdinak egiten ari diren langabetuak daude. “Ikastaroak egiten ari diren langabetu kopurua handia da; formazio oso urria dute askok eta lan-merkatuak gero eta formazio altuagoko pertsonak eskatzen ditu”

5.5.2. Erakunde publikoen politiken ezagutza eta balorazioa Elkarrizketatuei erakunde publikoek, Eusko Jaurlaritzak, Gipuzkoako Foru Aldundiak edota Azpeitiko Udalak pobrezia eta bazterkeria arriskuari aurre egiteko dituzten plan edo programan inguruko ezagutza eta balorazioaz galdetu diegu. Azpimarragarria da gai honen inguruan nagusitzen den ezjakintasuna; ia inork ez ditu ezagutzen pobreziaren aurkako plan eta programak. “Instituzioek badute Planik ala ?” “Ideiarik ere ez” Azpeitiko Udalari erreparatuz gainera, zenbaitek planik ez duela adierazi du; ez behintzat, epe luzeari begira eta lan asistentzialera mugatzea leporatzen diote. Epe luzerako perspektiba falta zaiola uste du zenbaitek. “Azpeitiko Udalak ez dauka pobreziaren inguruan luzarora begirako Planik” “Normala izango zen, gai hauetaz, bereziki adinekoei buruz, gurekin hitzegitea. Lan asistentziala egiten du, momentuko arazoak konponduz” Dena den, eta bereziki Enpleguaren arloari erreparatuz, Eusko Jaurlaritzatik eta Udaletik bertatik martxan ipini diren Enplegu Planak hizpide izan dituenik ere bada. Elkarrizketatuak positiboki baloratu ditu plan hauek. “Erakundeek Enplegu Planak martxan jarri dituzte, eskualdeetako Enplegu Planak oso inportanteak izan dira” “Administrazioek planen efektibitatea baloratu behar dute; formazioak enpleabilitatean duen eragina neurtu behar da” Erakunde publiko ezberdinen plan eta programetatik haratago ordea, instituzioek pobrezia eta bazterkeriari aurre egiteko dituzten errekurtsoei buruz ere galdetu diegu elkarrizketatuei. Erakunde ezberdinek bideratutako errekurtsoak izan dituzte hizpide; ia denek instituzioetako dirulaguntzak aipatu dituzte: -

Eusko Jaurlaritzari dagokionean, Diru Sarrerak Bermatzeko Oinarrizko Errenta da herritarrek gehien aipatu duten errekurtsoa. Enplegu Planak eta Hezkuntzatik bideratzen diren jangela ordaintzeko bekak ere izan dituzte hizpide. Gipuzkoako Foru Aldundiari begira, Diru Sarrerako Bermatzeko Laguntza aipatu dute.

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

Azpeitiko Udalari begira, Gizarte Larrialditarako laguntzak izan dira aipu gehien jaso dituztenak. Halere, Elikagaien Bankuaz ere aritu dira, Udalaren beste diru laguntza batzuk ere aipatu dituzte, aisialdiko ekintzetako edota etxebizitza ordaintzeko dirulaguntzez gain.

5.5.2.1. Diru Sarrerak Bermatzeko Oinarrizko Errenta Diru Sarrerak Bermatzeko Oinarrizko Errentaren aipuak, aurrerantzean DBE, ugariak izan dira elkarrizketetan zehar. Nabarmena da elkarrizketatuen aburuz, herrian egonezina dagoela dirulaguntza hauen egokitasunaren inguruan. Eta egokitasuna aipatzean onuradunez ari gara; askoren aburuz etorkinak baitira laguntza hauek gehien jasotzen dituztenak. Azken boladan komunikabide ezberdinetan zabaldutako mezuak ere badu eragina Azpeitian eta etorkinak sistemaz baliatzen direnen ustea herritar batzuren artean, nahiko barneratua dagoela dirudi. “DBE-a jasotzen duten gehienak atzerritarrak dira, hemengo gehienek etxea, aurrezkiak edota gurasoen pentsioa dute eta hortaz, laguntza horiek jasotzeko irizpideak ez dituzte betetzen” “Azpeitiarrak kexu dira; uste dute atzerritar gehiagok jasotzen dituztela laguntzak” Zenbait elkarrizketatuk bere egin dute atzerritarrak diru laguntza hauek errazago jasotzen dituztenaren ideia. Baina bada DBEren haritik, herrian atzerritarren aurka sortzen ari den egonezinaren inguruan arduratuta azaldu den elkarrizketaturik ere. Bere ustez, krisiaren ingurumariak eta komunikabideetatik zenbait politikarik jaurtitako mezuek herrian atzerritarren aurkako jarrera areagotu dute. “DBE-z mezu arriskutsuak ematen ari dira atzerritarren aurka” “Jarrera arrazistak daude eta krisiarekin areagotu egin dira. Maroto kalte handia egiten ari da” Honen haritik, elkarrizketatuei DBE-ren irismenari buruz galdetu diegu, ea beharra duten herritar guztiengana iristen den, edota beharrik izan gabe ere, DBE jasotzen duen herritarrik baden. Elkarrizketatuen ustez, egongo da DBE jasotzen ez duenik nahiz eta egoera larrian egon, lege irizpideak ez dituelako betetzen edota kasu batzuetan informazio falta dagoelako. Elkarrizketatu batek azaldu digu lehenengo aldiz DBE-a jasotzeko eskaria egin zuenean, baldintzak ez zituela betetzen adierazi ziotela. Beste langile bati esker aldiz, DBE-ren tramitazioa aurrera eman zuen eta egun diru-laguntza hori kobratzen ari da. Hortaz, egon daitekeen informazio faltaz haratago, diskrezionalitate sentsaziorik ere bada eskubidea aitortu edota ukatzeko orduan. “Badago DBE-a ez duena jasotzen baldintzak ez dituelako betetzen. Baina baita ere DBE eskatzera ez direnak joaten informazio falta dutelako. Ez dakite horretarako eskubidea daukatela” “Niri asko kosta zitzaidan DBE eskatzea. Azkenean nere ingurukoen insistentzia eta gero, eskatzera joan nintzen eta ukatu egin zidaten. Gero, nere ezagun baten bidez egin nuen papereoa osoa eta egun diru-laguntza hori jasotzen dut” “Nik uste dut benetako beharra duten gehienei iristen zaiela DBE”

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

DBE-k sorrarazi lezakeen balizko diskriminazioaz gain, herrian zenbaitek etorkinek egiten dituzten tranpak ere aipatu dituzte. Erroldatze faltsuak aipatu ditu elkarrizketatu batek, baina beste baten aburuz, erroldatze faltsuena ez da etorkinen kontua, bertako herritarrak ere ezagutzen baititu horrelakoak egiten dituztenak DBE-a jasotzeko irizpideak betetze bidean. “Bertako jendea asko kexatzen da DBE-ren haritik, baina bertakoek ere badira DBE-a kobratzeko beste etxe batean erroldatzen direnak, eta denok dakigu hor ez direla bizi” DBE-ren irismenarekin jarraituz, diru-laguntza hauek hizpide izan dituztenen artean, atzerritarrek egun dituzten erraztasunei buruzko ustea nahiko agerikoa da. Baina elkarrizketatu batzuk ere argi utzi nahi izan dute, DBE-a jasotzeko irizpideak berdinak direla herritarren guztientzako eta hortaz, fokoa ez litzateke atzerritarrengan ipini beharko. Etorkinak ez daukate hor inongo ardurarik. “DBE jasotzeko lege irizpideak berdinak dira bertakoentzako eta etorkinentzako. Baina hau esatea batzutan alferrikakoa suertatzen da. Etorkinek ez dute lehentasunezko tratua jasotzen, nahiz eta herritar batzuentzat marokoarrak izatearren jasotzen dituzten laguntzak” Lege irizpideak berdinak direla ontzat emanik ere, egungo ingurumarian bertako herritarrak laidoztuak sentitzen direla azaldu du zenbaitek. Herritar batzuk jaramonik egiten ez dieten ustea ere badutela azaldu du elkarrizketatu batek eta horrelako egoerak gainditzeko DBE-ren lege irizpideak aldatu beharko liratekeela uste du. “Bertakoentzat zailagoa da DBE jasotzeko lege irizpidean betetzea; hori ez luke Udaletxeak onartu beharko. Bertako batzuk desatendituak daude; hori ez da justua” “Egia da DBE jasotzeko irizpideak betetzeko erraztasun handiagoak dituztela atzerritarrek; agian irizpeak aldatu beharko lirateke” Elkarrizketatuek instituzioek DBErekin praktikatzen duten erabilera ankerra ere salatu dute. Izan ere, erakunde batzuk bitarteko hau darabilte injustiziak estaltzeko. Egun, enplegu bat izanik ere bada jendea DBEa jaso behar duena eta honi kritika gogorra egiten diote, enplegu prekarietatearen ondorioak estaltzeko erabiltzen denaren ustea baitute. “DBE-a hainbat problematika estaltzeko ere erabiltzen da; injustizia batzuk tapatzen ditu. Enplegu bat dutenek ez lukete DBE-a kobratu beharrik izan behar. DBE-a desnaturalizaten ari gara; horretarako erabiltzeko beharra desagertu beharko litzateke” Gainera, elkarrizketatu hauek DBE-aren eskubide izaera auzitan dela ikusten dute, etengabe aldatuz baitoaz berau eskuratu ahal izateko lege irizpideak: “Etengabe berrikusten den eskubidea, eskubide erlatiboa da”

5.5.2.2. Diru Sarrerak Bermatzeko Laguntza Aurreko atalean DBE-z elkarrizketatuek egiten duten balorazioa ikusi dugu. Etorkinek dirulaguntzak hauek jasotzeko dituzten balizko erraztasunen inguruko ideia herritar ugarik elkarbanatzen dutela dirudi. Baina Eusko Jaurlaritzaren DBE-z gain, beste diru-laguntza bat ere izan

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

dute hizpide elkarrizketatu batzuk; Gipuzkoako Foru Aldundiak onarturiko Diru Sarrerak Bermatzeko Laguntza, hain zuzen ere. DBE-ren inguruan nahiko kritiko agertu badira ere atzerritarrek, beste herritarrekiko izango lituzkeen erraztasunekin alderatuz, Diru Sarrerak Bermatzeko Laguntzaz aritzean dei efektua egon dela adierazi dute elkarrizketatu batzuek. Eusko Jaurlaritzak, 2011.urtean Diru Sarrerak Bermatzeko Errenta jasotzeko irizpideak aldatu zituen. Ordura arte, urte beteko erroldatzea eskatzen zen DBE jaso ahal izateko. Urte horretan ordea, erroldatze irizpidea hiru urtera luzatu zuen. 2012an, eta Eusko Jaurlaritzaren murrizketa hauei aurre egin asmoz, Gipuzkoako Foru Aldundiak Dekretu bat onartu zuen non Diru Sarrerak Bermatzeko Laguntza jasotzeko epea sei hilabeteetan ipini zuen. Neurri hau medio, elkarrizketatu batzuk, dei efektua dagoela azaldu dute; horren isla litzake, 2014 Udaran Dekretua aldatu behar izana, urte betera luzatuaz Gipuzkoako herriren batean erroldatua egon beharreko gutxieneko epea. “Azpeitira kanpoko jende pilo bat etorri da laguntza gehiago daudelako” “Dei efektua egon da, aurreikuspen gutxirekin jokatuko da” Diru-laguntza hauek aipatu dituzten herritarrak nahiko kritiko agertu dira Gipuzkoako Foru Aldundiaren erabakiarekin. Izan ere, euren ustez, oso aurreikuspen eskasarekin onartu zuen Dekretua Aldundiak. Erabakia burugogorkeria bezala ere definitu du elkarrizketatu batek. Euren ustez, horrelako Dekretu bat onartu aurretik, ondoren zer nolako eragina izango duen aztertu behar da eta elkarlan handiagoa beharko litzateke Gizarte Zerbitzuetan ari diren profesionalek. Erabaki politiko bat bezala definitu dute, teknikariekin inolako hartu-emanik gabe onarturikoa. “Zertan oinarritu da Gipuzkoako Foru Aldundia lega hau onartzea erabaki duenean? Errealitatea gehiago ezagutu beharko lukete, har ditzatela formatuak dauden aholkulariak” “Neurri batzuk ez daukate ez buru eta ez hankarik, Diputazioaren diru-laguntza horiena esaterako” Dekretu honekiko kritiko agertu direnak, gainontzeko zerbitzuetan eta arloetan neurriak izan zezakeen eragina ez baloratzea aurpegiratzen diote Aldundiari. Gainera, laguntza honek zerbait konpondu ordez dependentzia egoerak areagotu dituela azaldu dute. Ez da nahikoa laguntza hau onartzea ondoren beste zerbitzuak ez badira indartzen, esaterako Hezkuntza, Osasun edota Gizarte Zerbitzuetako baliabide tekniko, pertsonal eta materialak. “DSBL orain aldatu dute gure presiogatik, baina ez da nahikoa urtebetera pasatzea laguntzak jasotzeko epea” “Politika asistentzialistak egiten ari gara, esaterako DSBL, oraindik eta dependentzia handiagoa sortzen, eta hortaz ez da jabetzen Foru Aldundia; Azpeitian eta Azkoitian gainezka gaude” diru-laguntza hauek beste arloetan izandako eraginari dagokionean, elkarrizketatu batzuen aburuz Gizarte Larrialdietako Laguntzetan ere izan du eraginik. Izan ere, Udal asko, Azpeitikoa barne, larrialdietarako diru-sarrerarik gabe geratu ziren Maiatzerako. Ondorioz, Udalak laguntzak gehitu behar izan ditu larrialdiei dagokionean.

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

“Asmo onarekin onartu zuten Dekretua; baina aurreikuspen gehiagorekin jokatu behar da. Esaterako, DSBL jasotzeko nahikoak ziren 6 hilabete; ondorioz GLL-k gastatu dira, Udal batzuetan maiatzerako ez zen xentimorik.” Badirudi ikastetxeak izan direla, Aldundiaren diru-laguntza hauen ondorioz egon den balizko dei efektua gehien nabaritu dutenak. Aurten, inoiz baino handiagoa izan omen da epez kanpoko matrikulazioa eta aldaketa, diru-laguntza hauetan kokatzen dute. Argi azaldu dute eurek matrikulazio hauekin ez dutela arazorik, baina instituzioek baloia euren teilatuan ipini dutela ere salatu dute. Izan ere, matrikulazio berri hauek, etorkinen eskutik datoz, eta askok, behin etorri ondoren, ez dituzte egunerokotasunari aurre egiteko bitartekoak. Badirudi inor gutxik asumitzen duela auzi honetan duen erantzukizuna. Hizkuntza arazoez eta jangela eta eskolaz kanpo ekintzak ordaintzeko zailtasunez ipini dituzte adibide gisa. Baliabide falta somatzen dute eta zenbaiten aburuz ikastetxe kontzertatuetara bidaltzen dituzten etorkinen seme-alaben egoera are eta okerragoa, bitarteko materialen kostua handiagoa baita. “Aurten ikaragarri handitu da epez kanpoko matrikulazioa. Hezkuntzatik honuntz bideratzen dituzte, baina hortik aurrera suerta daitezkeen beharrei ez diete erreparatzen” “Etorkin batzuk uste dute hemen dena dohainik dela eta gero jangela ordaindu behar dutela esaten diogunean harrituta geratzen dira” Dekretuaren aldaketak gainera, hau da, sei hilabetetik urte betera pasatzea gutxieneko erroldatze denbora, buruhauste asko sortu ditu etorkin berri hauekin harremanetan daudenak adierazi diguten bezala. Izan ere, eurek, gutxieneko erroldatze denborara iristeko hilabete bat edo bi falta zaien etorkinei diru-laguntzak eman izan dizkiete. Baina udan irizpidea aldatzean, etorkin ugari linbo batean aurkitzen direla adierazi dute. Elkarrizketatu hauen hitzetan, Estatuko beste leku batzuetan zeuden etorkinak Azpeitira etorri dira, sei hilabeteren buruan Foru Aldundiaren laguntza jasotzeko aurreikuspenarekin. Baina udarako aldaketa dela medio, batzuk laguntza horiek gabe geratu dira eta orain, nahiko egoera txarrean aurkitzen dira beste sei hilabetez biziraun behar dutelako. Gaineratu dute, eurek ez daukatela gaitasun ekonomikorik hilabete guzti horietan etorkinei laguntzako. Gauza bat dela diru-laguntza jaso ahal izateko falta zaien hilabete horretan diruz laguntzea, eta bestea, egun zenbaitek itxaron behar dituzten beste sei hilabeteetako kostu ekonomikoa asumitzea. Egia esan, nahiko arduratsu agertu dira auzi honi dagokionean. “Estatuko beste leku batzuetan zeuden etorkinak Azpeitira etorri dira Aldundiaren Dekretua onartzean. Baina ondoren, udaran Udalera hurbildu dira, eta dekretuaren aldaketaren berri izan dute egun batetik bestera. Zer egin behar dute orain?”

5.5.2.3. Azpeitiko Udalaren errekurtsoen balorazioa Behin elkarrizketatuek Eusko Jaurlaritza eta Gipuzkoako Aldundiaren errekurtsoen balorazioen nondik norakoak ezagututa, Azpeitiko Udalaren errekurtsoez galdegin diegu. Egia esan, erakundeen plan eta programekin aipatu izan dugun bezala, badirudi herritar askok ez dutela nahikoa informaziorik Udalaren errekurtso eta laguntzei dagokionean.

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

“Ez dugu informaziorik Udal laguntzei dagokionean” “Diru laguntzen inguruan informazio zabaldu dugu baina badirudi Udala eta herritarrek arteko komunikazioan zerbaitek huts egiten duela” Udalari begira gehien aipatu dituzten laguntzak, larrialdietakoak dira. Eskolaz kanpoko ekintzetarako bekak, etxebizitzak ordaintzera bideratutakoak, Elikagaien Bankua, eta Udalak larrialditarako laguntzen ildo berean onartutako berezko laguntzak, “Eskolaz kanpoko ekintzetarako bekak badaude” “Udal laguntzek GLLekiko hobekuntzak ditu, GLL jasotzeko irizpideak betetzen ez dituen jendearentzat; bereziki bertakoek laguntza horiek jasotzeko eskubidea izan dezaten. Udal laguntzak DBE eta GLL baino malguagoak dira irizpide aldetik” “Azpeitiko Udalak diru gehiago ipini du, behin GLL gastatuta” “Udalak etxebizitzak ordaintzeko laguntzak ematen ditu, kooperatibak sortzeko bitartekoak ere” Behin elkarrizketatuek ezagutzen dituzten errekurtsoak hizpide izan ditugularik, elkarrizketatuen ustez, dauden errekurtsoak nahikoak diren jakin nahi izan dugu. Batzuek baliabide ekonomiko eta materialen handitze bat beharrezkoa litzakeela azaldu dute egungo behar eta gabeziei aurre egiteko. Errekurtsoen optimizazio beharra ere izan du hizpide elkarrizketatu batek. Izan ere, bere ustez Udalak, eta Administrazio Publikoek orokorrean, dituzten diru-sarrerak ez dira handituko, bai ordea beharrak. Hori kontuan izanik, dauden errekurtsoen erabilera efizienteagoa ezinbestekoa da. “Inoiz ez dago nahikoa errekurtso” “Baliabide ekonomiko gehiago behar dira; adib, etxebizitza parke bat, jendeak kotxean lo egin ez dezan, guk horrelakoak ikusi ditugu” “Errekurtsoak optimizatu behar dira, errekurtsoak gehituz ez dira joango, eta beharrak handituz doaz” “Errekurtsoak justukoak dira baina Enpleguari dagokionean apustu handia egin du Udalak, adinekoen arloan ere ongi ari da Udala” “Udala nahiko lan txukuna egiten ari da, etxebizitza ordaintzeko laguntzak, kooperatibak sortzeko Enplegu Planak, ikastaroak…baina gauza zehatz batzuetarako burokrazia ikaragarria da” “Udalak laguntza ekonomikoak martxan ipini ditu; esku-hartze programak ere badaude, formaziora bideratutakoak ere” Dena den, ezbaia baliabideetan baino, epe ertainera eta luzarora baliogarria izango den plangintza batean ipini beharko litzatekeela uste duenik ere bada. Elkarrizketatu honen aburuz, gehiegitan murgiltzen gara errekurtsoen inguruko eztabaidan, baina sarritan, falta dena, denbora da, hausnartzeko eta pentsatzeko denbora. “Errekurtsoak baino, hausnarketa sakonago bat falta da, denbora hartu behar da hitzegiteko, batzuentzat hitzegitea denbora galtzea da” Aurrera begira Udalak egin beharko lukeenaz, proposamen ezberdinak jaso ditugu elkarrizketatuen partetik. Formazioari garrantzi handia ematen diote, eta ikusirik geriatria ikastaroak arrakasta izan

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

zuela, lan merkatuko eskaerei egokitze bidean izaera horretako ikastaro ezberdinekin jarraitu beharko luke Udalak: “Ikastaroak bultzatu behar dira, geriatriakoak arrakasta handia izan zuten” “Formazioan, eta bereziki hizkuntzetan egin behar da apustua; gabezia handiak daude” Jantoki sozialaren ideia ere mahai gainean jartzea interesgarria izango litzatekeela uste dute elkarrizketatu batzuk. Gainera euren ustez, jantoki soziala karitatearen ardatzetik urrunduta egin beharreko planteamendua da, herritarrek duten eskubide gisa. Modu horretara, Gizarte Zerbitzuekin harremanduriko laguntzak eta bitartekoak normalizatuko lirateke herritarren artean, laguntzatik eskubide kontzeptura iraganez. “Gure ustez jantoki sozialarena aztertu beharko litzateke; gauza hauek normalizatu egin behar dira; jendeari ez lioke lotsik eman behar. Erakunde sozial batetik luzatutako proposamenaren inguruan ere arituko dira beste elkarte bateko bolondresak, eta jantoki sozial baten egokitasunaren ideia ez dute elkarbanatzen. Izan ere, euren ustez jendea markatuta geratuko litzateke, eta kontuan izanik, azpeitiarrek zer nolako jarrerak dituzten gabezia egoerak errekonozitzeko orduan, ez luke arrakasta handiegia izango. Euren ustez, hobe da beharrak dituzten herritarrei elikagaiek ematea, eta honela jatorduak etxean egin ahal izatea familia giroan. Bereziki, haurrei erreparatzen diete. “Ez gatoz bat jantoki sozialaren ideiarekin; jendea markatzea litzake, hobe da eurek elikagaiek jaso eta etxean, familian jan ahal izatea” Bestalde, elkarrizketatu batek Udalaren diru-laguntza ezberdinetan iruzurraren aurkako kontrol gehiago ezartzea ere beharrezkotzat jo du. “Iruzurra ere kontrolatu beharko lukete, piratak daude, beharra dutenei lagundu behar zaie”

5.5.2.4. Aurreko begirako proposamenak Baliabide zehatzetatik haratago ordea, elkarrizketatuek Udalean aldatu beharreko lan ildoak, edo hobetu beharko lituzkeenak ere aipatu dituzte: -

Diagnostiko egoki baten beharra

Zenbait elkarrizketaturen ustez, errekurtsoen egokitasunaren ezbaitik haratago, inportanteena herritarren egoeraren diagnostiko egoki bat egitea litzateke. Batzuk gainera, egiten ari garen ikerketa hau ipini dute diagnostikoa egiteko adibide edota lehen pausu gisa. “Behar handienak dituzten talde edo pertsonak detektatu beharko lituzke Udalak, zerbitzu izaera bultzatu”

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

Orain artean martxan ipini diren plan eta politiken egokitasuna eta ebaluazioa egitea ere ezinbestekotzat jo dute. “Orain arte eginikoa baloratu behar da; diagnostikoak ongi egin” “Diagnostiko hau egindakoan gutxienez epe ertainean Plan bat egin beharko luke Udalak”

Epe motzeko Plan eta Programetatik haratago joatearen beharra

Elkarrizketatu batzuen ustez erakunde publikoek bultzatzen dituzten plan eta programa ezberdinak oso epe motzekoak dira. Aurreikuspen gutxirekin eginikoak eta epe luzarora begirako planteiamendu bat egin beharko litzateke, bestela unean uneko gabezia batzuk estaltzeko besterik ez lukete balioko. Plan eta Programa ezberdinak herritarren beharren logikari jarraitu baino, alderdi logika dute eta hortaz, bitarteko asko legegintzaldi batera begira diseinatzen dira. “Aurrera begirako plangintzarik ez dago, plangintza legealdi bati begira egiten da, ez dago jarraipenik, alderdiak aldatzen direnean, politikak berriro 0tik hasten dira” “Plan luzeagoak egin beharko lirateke, 6 hilabetek ez dute ezertarako ematen”

Eragile eta arlo ezberdinetako politiken arteko koordinazioaren beharra

Udaleko arlo ezberdinetako arduradunen arteko koordinazioa eta elkarlanari gabeziak ikusten dizkiete zenbait elkarrizketatuek eta arazo honi ere erreparatu beharko lioke Udalak. Bakoitzak bere arloari dagozkionak soilik ezagutzea gainditu beharreko dinamika dela uste dute. “Oso bakarrik sentitzen gara, lan kolaboratiboa falta da, argazki bat behar dutenean deitzen gaituzte” “Esfortzua egiten ari dira baina koordinazio falta dago, nik Hezkuntzako zinegotziarekin hitzegin dezaket baino gero agian ez du harremanik Gizarte Zerbitzuetakoekin; badaezpada biekin hitzegin behar” “parte-hartzea bultzatu behar da, baino ikuspegi globala falta da” Udaleko politika ezberdinen koordinazioa hobetzeaz gain, arlo teknikoan dihardutenen eta arlo politikoan dihardutenen arteko elkarrekintza ere hobetu beharko litzake. Sarritan irizpide politikoak edo alderdi irizpideak teknikarien irizpidearen gainetik kokatzen direla ere salatzen dute. Politikariek legegintzaldien ingurumarian kokatzen badituzte ere euren proiektuak, Udaleko alderdi aldaketek ez lukete derrigorrean arlo ezberdinetan eginiko lana alboratu beharko. Zentzu honetan, irizpide teknikoei gehiago erreparatu beharko litzaiekela uste dute. “Arlo teknikoa eta politikoa bereizi beharko litzateke; politikariak aldatuz doaz baino gutxienean teknikarien artean koordinazio eta jarraipen bat beharrezkoa litzateke. Plangintzak 4 urtekoak dira, gehienez” “Guk uste dugu erakundeek ez dietela kasu gehiegirik egiten gizarte langileei, politikak behetik gora egin beharrean alderantziz egiten dira”

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

Gizarte Zerbitzuen filosofia aldaketa

Udalak egin beharko lukeenaz galdetu diegunean, elkarrizketatu batzuk, baliabide eta plan ezberdinen nondik norakoei heltzea baino, Gizarte Zerbitzuen filosofia edo praxi aldaketa beharra azaldu dute. Asistentziaren ikuspuntutik nahikoa egiten dela azaldu dute Udalaren partetik, baina Gizarte Zerbitzuen filosofi aldaketa bat beharrezkotzat jotzen da, nolabait esatearren, behar/baliabide binomiotik haratago doazen Gizarte Zerbitzuen aldeko apustua eginez. “Normalean Gizarte Zerbitzuetatik politika asistentzialista egiten da, ia karitatearekin lotuta, paternalismoarekin…ez da ikusten eskubide bezala; hori aldatu ezean…” “Asistentzialki nahikoa egiten da; gizarteratzeko plan komunitarioak faltan botatzen ditut; formazio aldetik, enpleguari begira…” Zerbitzuak emateko moduetan ere gehiago erreparatu behar dutela uste dute. Sarri Gizarte Zerbitzuek oraindik karitatearen zama dutela uste dute, iraganeko inertziak oraindik ere hor badirela uste dute. Behin eta berriro azpimarratu dute, paternalismo eta benefizientzia kutsu horietaz askatu behar direla Gizarte Zerbitzuak. Honek hein batean herritarren gerturatzea erraztuko luke, oraindik buruko mugak handiak baita Gizarte Zerbitzuen inguruan. Ongizatearen oinarrizko zutabe izanik ere, oraindik ez dira modu horretara perzibitzen herritar askoren partetik. Osasun eta Hezkuntza sistema publikora jendea era normalizatuan joaten da, Gizarte Zerbitzuetara aldiz, ez. Erronka handia dute beraz Gizarte Zerbitzuek, laguntzetatik haratago, eskubide izaera hori herritarren artean barneratu artean. “Zerbitzuak dignitatearekin eman behar dira; ez karitate bezala” “Jendeak Gizarte Zerbitzuak laguntza ekonomikoekin lotzen ditu, eta hau aldatu beharra dago” “Gizarte Zerbitzuen normalizazio beharra dago, badago jendea oraindik Gizarte Zerbitzuetara joate eskale batekin konparatzen duenik.” Hauexek dira Udalaren errekurtsoei dagokionean elkarrizketatuek azaldutako iritziak. Ikusi dugu ere unean uneko Plan, Programa eta bitartekoetatik haratago, zenbaitek, eta bereziki Gizarte Zerbitzuei dagokionean, hausnarketa sakonago baten beharra azaldu dutela. Epe motzeko ikuspegitik aldendu beharra ere, eta egunero pobrezia, bazterkeria edota Gizarte Zerbitzuetan lanean dabiltzanen iritzia aintzakotzat hartzea, legealdikako proiektu zehatzen ikuspegia gaindituz. Karitatearen filosofiatik aldendutako Gizarte Zerbitzuak ere aldarrikatzen dituzte, ikuspegi asistentzialista gaindituz. Egun, herritar askok oso urrun ikusten dituzte Gizarte Zerbitzuak, eta bere eskubide izaeran azpimarra egin beharko litzateke, beste ongizate zutabeek duten irismena lortu ahal izateko.

5.5.3. Iniziatiba soziala eta herri ekimena Herritarrek krisiari aurre egiteko estrategia pertsonalak eta erakunde publiko ezberdinek martxan jarritako Plan eta Programa ezberdinak ere izan ditugu hizpide. Udalaren bitartekoei buruz elkarrizketatuek euren iritzia azaldu dute eta aurrera egin beharrekoen inguruan ere proposamen batzuk luzatu dituzte. Jarraian, Azpeitiko herritarrak krisiari nolako erantzuna ematen dieten jakin nahi dugu.

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

Oro har, herrian mugimendua badela adierazten dute elkarrizketatuek eta herritarrak krisiaren aurrean mobilizatzen hasi direla diote. Hala ta guztiz, unean uneko ekintzetik haratago jendearen potentzialitatea bideratu behar dela deritzote. “Jendea ikusten da mugitzeko gogoarekin, kezkatuta, baina batzuk berehala aldatu nahi dute egoera eta hori ez da posible” “Halere, orain kontzienteagoak gara, zenbait gu baino okerrago daudela, eta zentzu honetan solidarioagoak gara” “Jendearen potentzialitatea bideratu behar da; ez dadila bidean geratu” “Herrian badago mugimendua; herritarrek ongi erantzuten dute, esaterako, arropa eskatzen dugunean” Azpimarratzekoa iruditu zaigu ere Caritasek jasotzen duen diru-laguntzen inguruan esandakoa. Izan ere, badirudi herritar dezente direla, Caritasi laguntza ematen diotenak eta zenbait herentzia erakunde honetara bideratuak izan direla adierazi digute. “Guk orain arte ez dugu arazorik izan diru sarrerekin; izan ere herritar batzuk euren herentzia Caritasera bideratu izan dute. Hori bai, kontzienteke gara ze adinetako jendeak egiten duen hori eta hau pixkanaka bukatuz joango da” Elkarrizketatu batzuk uste dute, mugimendu ezberdinak kontziente izan beharko liratekeela gauzak ez direla bapatean aldatzean. “Zenbaitek uste du aldaketak bapatean ematen direla, eta ez, gauzak pixkanaka egin behar dira frustraziorik ez sortzeko” Bada ordea, herrian espero zitekeen mugimendurik ez dela uste duenik ere. Badirudi jendea uneko mobilizazioetara joan izan dela, bereziki Corrugados bezalako lantegien itxieraren ingurumarian. Baina egun, desmobilizazio fase batean daudela uste dute elkarrizketatu batzuek. Zenbaiten ustez egun Azpeitiko krisi egoera Corrugados itxia zutenean bezain txarra edo okerragoa da. Honek ordea, ez du lortu haserako kale mobilizazioei jarraipen bat ematea, eta badirudi herritar askorengan etsipena nagusitu dela. Bestalde, elkarrizketatuek azpimarra jarri dute mugimendu ezberdinetako protagonistak helduak direla, adinekoak, eta faltan botatzen du gazteen partehartzea eta inplikazioa. “Lehen auzolanaren ikuspegia indartsuagoa zen” “Hori bai, mugitzen den jendea heldua da” “Egun, orain bi urte baino okerrago gaude baino jendea gutxiago mobilizatzen da, etsipena ikusten dugu” Helduek duten protagonismoaz haratago, elkarrizketatu batek atzerritarren integrazioa bultzatzeko egin izan diren ekimenetan bertako herritarren parte-hartze falta kritikatu du. Gaineratu du betikoak direla ekimen eta mobilizazio ezberdinetan partehartzen dutenak eta jende berriarengana gerturatzeko ezintasuna ikusten da. Ildo honetan azpeitiarren itxikeria ipini du mahai gainean elkarrizketatu batek. Batetik, herrian koadrilen bidez mugitzeko den ohiturari erreparatu dio, eta honek, integrazioari are eta zailtasun gehiago ipintzen dizkiola gaineratu du. Bestetik, hizkuntzaren auzia ere izan du hizpide; herritar askok, euskaraz ikasten ari direnen esfortzua aitortzen ez duten zentzuan. Bukatzeko integrazio beraren kontzeptuaren ulerkera desegokia dela

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

herrian nabarmentzen dute eta zentzu horretan, pedagogia asko dagoela egiteko. Zenbaitek integrazioa baino asimilazioaren aldeko apustua egiten dutela salatu dute eta klabe horiek aldatu ezean ezer gutxi lortuko dela herrian benetako integrazio baten alde. “Herrian mugimendua badago eta integraziorako ekintzak eta antolatzen dira; baina adibidez atzerritarrei buruzko edota kultur aniztasunaren inguruan zerbait antolatzean, bertako gutxi gerturatzen dira. Horrela ezinezkoa da elkar ezagutzea” “Gainera Azpeitian badaude zenbait faktore integrazioa zailtzen dutenak; Azpeitian jendea zirkuluetan, koadrilatan mugitzen da eta horrek integrazioari oztopoak ipintzen dizkio” “Atzerritarren beste arazoa hizkuntza da; gainera jende helduak hikaz egiten du eta euskaldun zaharrak ez direnei hizkuntza ulertzeko esfortzurik ez egitea leporatzen diete” “Herritarrek ez dute ongi ulertzen zertan datzan integrazioa: kontua ez da atzerritarrek euren kulturari uko egitea, baina jendeak integrazioa klabe horietan ulertzen du” Bestalde, herrian martxan zen ekimen bat bertan behera geratu dela ere salatu dute elkarrizketatu batzuk. Izan ere, legegintzaldi hasieran Mahai Soziala martxan ipini zuen Udalak herriko eragile sozioekonomiko ezberdinekin, baina badirudi ez duela jarraipenak izan. “Mahai Soziala ere bertan geratu da; ez du ematen interes gehiegi ipini denik haserako argazkitik haratago” Hortaz, elkarrizketatuek, herritarrak hein batean krisiari erantzuten ari direla azaldu dute, baina bai, mobilizazioei jarraipenei dagokionean, eta bai, irismenari dagokionean, arazoak ikusten dituzte. Herriko talde edo erakunde sozialei erreparatuz elkarrizketatu gehienek Elkarrekin taldea aipatu dute pobrezia, bazterkeria edota krisiari aurre egiteko herrian dauden elkarte edo mugimendu ezberdinez galdetzean. Elkarrekin antolatutako ekintzak ere ezagunak dira, Azoka Herritik ekimena esaterako. Badirudi Elkarrek arlo honetan mugitzen ziren pertsonak bateratzea lortu duela. Caritasen lana ere gogoan izan dute elkarrizketatuek eta eurek egindako lana ere balorean ipini dute. Izan ere, elkarrizketatu batzuen aburuz, Caritasen lanari esker, Gizarte Zerbitzuen babesetik at geratzen diren herritarrak, bereziki egoera administratibo irregularrean dauden herritarrak, babesa jasotzen dute. Eta Caritas da eurentzat une zailenetan duten babes bakarra. “Elkarrekin-ek herri mailan indarra hartu du, Caritas ere, baino gutxiago” “Lotsa ere badago Gizarte Zerbitzuetara joateko, jendea errazago joaten da Caritasera” “Caritas etorkinei laguntzen ari da, gutxienean urte beteko errolda lortu arte” “Guri Gizarte Zerbitzuetatik eta dena bidaltzen digute jendea, badago jendea inongo babesik gabe dagoena, ez familiarena, eta ez, erakunde publikoena. Egia esan, guri gustatuko litzaiguke jendea diruz lagundu beharra ez izana” Herriko mugimendu ezberdinetan dabiltzan elkarrizketatu batzuek gainera, batzutan eurek jokatu beharko luketen papera ez dutela argi azaldu dute. Bestetik, eragile, mugimendu eta talde ezberdinen arteko elkarlana era faltan bota izan dute.

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

“Batzutan ez dugu argi zein den gure papera, Caritas bezala izango gara? Zeintzuk dira gure helburuak? Gure artean eztabaidak ditugu” Elkarrekin eta Caritas dira, erakunde publikoetatik haratago, herritarren beharrezinei erantzuna ematen ari diren erakundeak elkarrizketatuen ustez. Elkarrizketatu batek enpresarien alde egin nahi izan du krisiaren aurrean herritarrek ematen ari diren erantzunari erantzutean. Izan ere, bere ustez, nahikoa ohikoa da enpresariak laidoztatzea krisiaren ingurumarian. Zentzu honetan enpresa askoren lanaren aitortza faltan botatzen du, asko baitira bere ustez, enplegu gabe geratu diren langabetuak kontratatzeko eta lan-merkatuan berriro bideratzeko esfortzuak egiten ari direnak. Elkarrizketatua kontziente da enpresariak ez dutela Gobernuz Kanpoko Erakundeak bezala funtzionatzen, eta exijenteak direla langileen formazioari dagokionean. Baina azpimarra jarri nahi izan du enpresariek bertako langileak kontratatzea lehenesten dutela; beste kontua da, ea herrian beraiek behar dituzten beharginek profil hori daukaten. “Enpresarioak lan handia egiten ari dira; aber ez dira GKE-k, edozein ez dute kontratatuko, onenak nahi dituzte. Langabetuak inkorporatzeko ahaleginak egiten ari dira; hori bai, exijenteak dira formazioari dagokionean” “Enpresarioak gaizki ikusiak daude, eurek hemengo jendea hartu nahi dute baina langile batzuk euren hezkuntza eta formazio irizpideak ez dituzte betetzen; perfil altuak eskatzen ari dira” Halere, auzi honetan, aurkako iritzia azaldu duenik ere bada, herriko eta inguruko enpresetan kanpoko langileak kontratatzen ari direla salatuz eta krisi ingurumariaz baliatuz ematen diren lan baldintzen prekarizazioa ere mahai gainean ipini dute. Laburbilduz, erakunde publikoek pobrezia arriskuari aurre egiteko martxan ipini dituzten Plan eta Programen inguruko informazio eza agerian geratu da. Baliabide publikoei erreparatuz, Eusko Jaurlaritza eta Gipuzkoako Foru Aldundiari dagokionean, diru-laguntzek dute irismen gehien, bai DBE eta bai DBSL hizpide izan dituzte. Gainera bietan aipatu dituzte etorkinak, bai laguntzak jasotzeko dituzten balizko erraztasunen inguruan, eta bai, dei efektua egon denaren ustean. Udalari dagokionean, dituen errekurtsoak positiboki baloratuak dira, baina aurrera begirako plan integral baten falta azaldu dute. Horretaz gain, eta bereziki Gizarte Zerbitzuei erreparatuz, egungo ikuspegi asistentzialista gainditu beharraren ideia azaleratu dute. Bukatzeko, kaleko mugimendua geratua dagoenaren ustea badago, Elkarrekin eta Caritasen egindako lanaren aitortza esanguratsua da.

5.6. Adinekoen eta menpekotasun egoeran daudenen atentzio sozio-sanitarioa Atal honetan, herriko adinekoen eta menpekotasun egoeran daudenen atentzio soziosanitarioaren nondik norako nagusiak aipatuko ditugu. Horretarako, adinekoei eta menpekotasun egoeran aurkitzen diren adimen urriko eta buruko gaixotasunak dituztenen egoeraren diagnosi bat egin nahi dugu. Orain artean, pobrezia, gabeziez eta krisiaren ondorioez aritu gara era orokor batean. Jarraian aipaturiko herritarren beharrei eta jasotzen duten atentzio sozio-sanitarioaz arituko gara. Horretarako, egun dauden errekurtsoen egokitasunaz arituko gara eta kolektibo hauei begira luzatu dituzten proposamenak ere azalduko ditugu.

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

5.6.1. Adinekoak 5.6.1.1. Adinekoen beharrak eta arazoak Adinekoen beharren inguruan galdetzean, elkarrizketatuek egun, adineko batzuk pairatzen duten bakardade egoera aipatu dute. Bakardadeaz ari direnean, ez dira nahi ta nahiez bakarrik bizi diren adinekoei buruz mintzo; izan ere, badira familiako norbaitekin bizi diren adinekoak baina bakardade sentimendu handia dutenak. Elkarrizketatu ditugun arlo ezberdinetako profesionalek gabezia sentimentalak ere nabarmendu dituzte eta sarri eurek direla konpainia egiten dieten bakarrik edota afektua ematen dietenak. Hortaz, adinekoen bakardadeaz aritzean, estatistikek bakarrik bizi diren adinekoetatik joatearen beharra agerian uzten dute, datu horiek ez baitute adinekoen errealitatearen diagnosi egoki bat egitea ahalbidetzen. “Adineko batzuentzat osasun arloko langileak dira konpainia edo kariñoa ematen dieten bakarrak” “Estatistikoki adineko gutxi daudela bakarrik esan genezake. Azpeitian oraindik familia babesa handia da” “Baina kontua da agian norbaitekin bizitza ere bakarrik sentitzen direla” “Adinekoei konpainia egiteko bitartekoak ipini beharko lirateke, bolondresak ere izan daitezke” Bakardadearekin lotuta, gizartetik jasaten duten isolamendua ere hizpide izan dute. Adinekoei begira, bizitza aktiboago bat izatearen aldeko egitasmoak martxan jarri behar direla uste dute, behin adin batetik aurrera kalera ateratzeko gogo eta motibazio gutxiago izaten dute eta. Arazoa larriagoa bilakatzen da minez dauden adinekoen kasuetan, orduan etxean geratzen dira luzaroan eta kosta egiten zaie berrito kalera itzultzea. “Minez badaude gainera, etxean geratzen dira denbora askoan atera gabe” “Zerbait antolatu beharko litzateke adinekoak etxetik gehiago ateratzeko” Gainera zenbait elkarrizketaturen ustez, adin bat duzunean eta patologia ugari, nolabaiteko zerrenda beltz batera pasatzen dira adinekoak. Beharrezkotzat jotzen dute gainera adinekoei zuzenduriko zerbitzu gehiago izatea Osakidetzan. “Adineko batzuei Osasungintzan kasurik ez egitearena neuk ikusi dut. Mediku batek esan zidan: hipermedikazioa dago, adineko batzuk zulo ekonomikoa egiten ari dira, total bi urte falta zaizkie hiltzeko…horretarako hainbeste diru gastatzea…” “Negligentziak daude. Behin zahar batek kolpe bat hartu zuen, urgentziatara joan ziren berarekin eta bueltan kasurik egin gabe berriro egoitzara bidali zuten. Horrelakoak gertatzen dira” “Anbulatorioan zerbitzu gehiago ipini beharko lirateke” Elkarrizketatu hauek egindako salaketa Osakidetzako langile bati azaldu nion, eta inolaz ere ez dituztela modu horretan tratatzen adierazten du. Langile honek azaldu du posible dela zenbaitetan adinekoak horrelako sentsazioak izatea, baina ez dela osasungintzako langileen utzikeriagatik. Sarri sendatu ezin den gaixotasunak dituztela adierazi digu elkarrizketatu honek, eta horrek sor dezakeen frustazioaren baitan kokatu ditu elkarrizketatu batzuk Osakidetzarekin azaldutako ezinegonak eta kexak.

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

Bestalde, gizartearen estigma soziala ere pairatzen dutela adierazi dute eta zenbaitetan paternalismoz jokatzen dela adinekoekin. Gizarteak adinekoak tratatzen dituen moduen inguruan haserre azaldu da zenbait; hau ez bada ere adinekoek bakarrik sufritzen duten arazoa. Horregatik, elkarrizketatu batek bizitza aktiboago baten aldeko apustua egin beharko litzatekeela uste du. Bestalde, inportantetzat jo du produktibitate zaren ala ez zaren araberako gizartean duzun posizioaren inguruko hausnarketa eta kritika bat egitea. Balioan jarri beharko litzateke adinekoak, eta beraiek gizarteari aportatu dezaketenaren inguruan. “Dena produktibitatearekin lotzen da. Chip hori aldatu behar dugu” “Gizarteak adinekoak ez ditu produktibotzat jotzen ditu eta ondorioz, baztertu egiten ditu” “Batzuentzat 3.adinekoei begira dirua gastatzea, diru hori zakarrontzira botatzea da”

5.6.1.2. Adinekoei zuzendutako errekurtsoen balorazioa eta proposamenak Orokorrean adinekoei zuzendutako errekurtsoen inguruko balorazioa positiboa da. Esaterako, adinekoen egoitzei eta Eguneko Zentroei dagokionean azken urteetan hobekuntza nabarmenak izan direla azaldu dute elkarrizketatuek, oraindik hobetu daitezkeen alderdiak izanik ere. Atentzio eta langile espezialituen beharra azpimarratzen dute egun egoiliarren perfila oso anitza baita eta hortaz, dauden baliabide material nahiz pertsonalak egun dauden beharrei egokitzea ezinbestekotzat jotzen dute. “Egoitzak asko hobetu dira azken urteetan, eskaintzen den zerbitzua nahiko konpletoa da” “Atentzio espezilatuagoa beharko lukete egoitzatan dauden adinekoak, batzutan oso egoera ezberdinetan dauden adinekoak era beretsuan tratatuak dira” “Adinekoei eskaintzen zaien zerbitzua ona da Eguneko Zentru eta egoitzatan; langile gehienak bokazioa dutela esango nuke, bereziki laguntzaileak, eta hauek dira adinekoekin kontaktu gehien dutenak” “Egoitzetako baliabide eta errekurtso materialak hobetuko beharko lirateke, behar ezberdinetara egokitu ahal daitezen eraikin berriak, elementu arkitektoniko berriak ere…” “Langile espezializatuak ere beharko lirateke egoitzetan, sikomotrizatea ariketak egiteko…” Egoitzei begira, adinekoen isolamendu hori gainditzearen aldeko apustu bat ere egin beharko litzatekeela uste dute elkarrizketatuek. Izan ere, zenbaitetan behin egoitzan daudela aurretik zituzten harremanen haustura ematen da eta hau ekidin beharreko auzi inportantetzat jotzen dute. Ezin dugu ahantzi gainera, egoitzen inguruko balorazioa azken urteetan aldatu den arren, oraindik bertara joan eta bertara joanarazi dietenen adineko askok abandonu sentsazioa izaten dutela. “Zaharren egoitzak ongi daude, baina sarritan isolaturik daude eta kanpoko jendearekin harremanak mantentzea zailtzen dute” “Askok abandonu sentsazioa daukate adinekoen egoitzatan daudenean”

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

Agerikoa da elkarrizketatuen artean egungo egoitza eta zerbitzu ezberdinak positiboki baloratzen direla baina aurrera begira beste ildo batean luzatu dituzte proposamenak. Asko dira etxez- etxeko laguntza eta etxez-etxeko hospitalizazioa bultzatu beharko liratekeela uste duten elkarrizketatuak. “Tendentzia egon da adinekoak edota menpekotasun bat dutenak etxetik ateratzeko nahikoa baliabide ez zeudelako” “24 orduko etxex-etxeko zerbitzua eman beharko litzateke, agian Eguneko Zentroekin koordinatuz” “Etxez-etxeko laguntzaren zerbitzuaren aldeko apustu handiagoa egin beharko litzateke Gizarte Zerbitzuetatik” “Etxez-etxeko hospitalizazioa indartu beharko litzateke, sarritan adinekoak ospitaleetara eramaten dituztenean izugarrizko bajoia izaten dute” Etxez-etxeko zerbitzua indartzearen beharra ikusten dute elkarrizketatuek. Eta egoitzei dagokionean sakoneko eraldaketa bat proposatzen dute; elkarbizitza unitateen aldeko apustua egin beharko litzateke, apartamentu edo etxe tutelatuak dituzte hizpide. “Egoitzak eta Eguneko Zentroak oso instituzionalak dira; elkarbizitza unitateen aldeko proposamena egingo nuke, apartamentu tutelatuak esaterako” “Etxe tutelatuak edo komunitate erakoak pentsatu beharko genituzke” Etxez-etxeko zaintzaren aldeko apustu bat ikusten bada ere, elkarrizketatu batzuk arduratuak daude egun adineko eta menpekotasun egoeran daudenen etxeko zaintzaren nondik norakoei dagokionez. Udalak, herritar hauen jarraipen estuagoa bat egin beharko lukeela uste dute; izan ere Menpekotasun Legea medio, etxeko zaintzaileei diru-sarrera bat jasotzeko aukera zabaldu zien. Baina askok adierazi dute ez dutela zaintza horren egokitasunaren inguruko ikerketa edo daturik, eta etxean zaintzaile bat izateak ez duela bermatzen menpekotasun egoeran dagoenak arreta soziosanitario egokia jasotzea. “Auskalo zaharrak nola dauden zainduak etxe batzuetan” “Batzuk uste dute etxean daudelako hobeto daudela baina gero egoitzara etortzean konturatzen dira atentzio ez zela menpekotasun egoera dagoenak behar zuena” Zaintzaileekin jarraituz, zaintza lanetan dihardutenen egoerari ere erreparatu beharko litzaioke elkarrizketatu batzuen ustez. Bereziki, emakumeak dituzte hizpide, hauexek baitira era informalean edo formalean zaintza lan gehienak asumitzen dituztenak. Baina sarritan erakundeei ahaztu egiten zaie zaintzaile izateak dakartzan ondorioak eta zaintzaileak zainduko dituen inor ez dago. “Udalak zaintzaileei ere erreparatu beharko lieke, ikusi beharko da interna daudenak edota beste emakume zaintzaileak ze egoeretan dauden eta emakumezko hauek nola tapatzen dituzten Gizarte Zerbitzuen gabezia ezberdinak” Errekurtso eta bitartekoen diagnosi eta ebaluaziotik haratago, hausnarketa eta ikuspegi luzeagoko plan eta programen gabezia eta beharra daudela azaldu dute. Behar eta egoera ezberdinak aintzakotzat hartuko lituzkeen plan integral bat. Udalaren aldetik epe luzerako proposamenak falta direla azaldu dute. Politika publiko integral horien gabeziaz gain, elkarrizketatuak arduratuak dira arlo honetan aurrea begira egon daitezkeen pribatizazioen inguruan.

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

“Eztabaida errekurtsoetan bakarrik ez nuke ipiniko; adinekoei dagokionean eskuhartze oso puntualak egiten dira; aurrea begira ez da orain artean proiektu integralik egin. Etorkizuneko ikuspegia falta da” “Adinekoen kopurua handitzen doa, eta egoitzak beteak daude, plaza gehiago beharko dira…baina hori sostengarria da? Zaila ikusten det” “Menpekotasunen bat dutenen beharrak aintzat hartuko dituen Plan baten beharra dago. Ereduaren inguruan ere eztabaidatu beharko litzateke. Etxeko atentzioa ala egoitzak? Hemendik 20 urtera zenbat adineko egongo dira? Eta menpekotasunen bat dutenak? Hori guztia planifikatu behar du Udalak; ez da nahikoa esatea orain egoitzetan badagoela lekua” “Adineko eta menpekotasun bat dutenen arloan ere pribatizazioen beldur gara”

5.6.2.Adimen urritasuna duten herritarrak 5.6.2.1. Adimen urritasuna duten herritarren beharrak eta arazoak Adimen urrikoekin lanean dihardutenek, pobrezia edo gabezia egoerak ikusten dituzte. Gehienek pentsio ez kontributiboa jasotzen dutela esan digute, eta zentruan edo pisu tutelatuetan kuota bat ordaintzeaz gain, adimen urritasuna dutenek beste behar batzuk ere badituzte. Zenbait kasutan, ikastaro ezberdinak egin nahi dituzte baino horiek ordaintzeko aukerarik ez dute. Elkarrizketatuak uste du pobrezia arriskuaz ari garenean kolektibo honen gabezia ekonomikoetan ez dela gehiegi erreparatzen. “Adibidez Sonotonea behar dute eta hori euren kosteatu behar dute” “Aurrekoan batek margotzeko ikastaro bat egin nahi zuen, baino 60 euro ordaintzeko aukerarik ez du” Gabezia materialetik haratago ordea, adimen urritasuna duten herritarrek bakardadea, isolamendua eta estigma soziala pairatzen dituzte. Jendeak ez du adimen urritasuna ezagutzen eta integrazio arazoak dituzte. Adimen urriko pertsonak dituzten harreman sozialak oso gutxi dira. “Askoren kasuan harreman soziala, gugana, profesionalekin duten harremanera mugatzen da” Zailtasunak dituzte bizimodu normala egiteko eta buruko gaixotasunak dituztenekin bezala, jendeak eurekin oso pazientzia eta enpatia gutxi azaltzen duela adierazi du elkarrizketatuak. “Batzutan erosketak egitera joaten gara eta letxuga bat eskatzen asko tardatzen badute…batzuk esaten diete, benga! Mugitu!....oso pazientzia gutxi erakusten du jendeak”

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

5.6.2.2. Adimen urritasuna dutenei zuzendurako errekurtsoen balorazioa eta aurrera begirako proposamenak Egun dauden baliabideen balorazio positiboa egiten da, bai Eguneko Zentroaz, bai pisu tutelatuez eta bai Gureak-ek martxan ipintzen dituen tailerren inguruan. Halere, zenbait hobekuntza proposatzen dituzte: izan ere Oporretan, Aste Santuetan, Abuztuan eta Gabonetan Eguneko Zentrua eta pisu tutelatuak itxi egiten dira eta orduan, familiarik ez dutenak Donostiara joan behar izaten dute. Elkarrizketatuak familiek 365 egunetako zerbitzu bat izatea eskatzen dutela adierazi dute. “Familiak 365 egunetako zerbitzua eskatzen dute” Oporretan zerbitzuek izan beharko luketen jarraipenaz gain, bolondresak behar dituztela azaldu du: “Bolondresak behar ditugu; eurei laguntzeko ikastaroetara laguntzeko, igerilekura eramateko, kartetan jolasteko…Jendeari asko kostatzen zaio bolondres izatea” Estigma soziala gainditzeko ere pedagogia asko egin behar da arlo honetan. Herri batzutan ildo honetako kanpainak martxan jarri dituzte. Helburua beste pertsonak bezala tratatuak izatea lortzea litzake, ez penaz, ez paternalismoz. “Batzuetan dendetara joan eta ez diete kobratzen adimen urrikoak direlako. Intentzio onenarekin egiten dute baino guk hori ez dugu nahi, berdintasuna nahi dugu” Normalizazioaren erronka dute beraz, adimen urritasun bat duten herritarrak. Oraindik oso urrun gaude ordea, eta hein batean, ezjakintasunetik eratortzen diren jokabideak saihesteko pedagogia eta kontzientziazio kanpainen beharra dago. Gainera, adimen urritasuna izateak, herritar hauek, gainontzeko herritarrak bezala sofritzen dituzten gabezia egoerak bigarren maila batean geratzea ere badakar gizartearen irudiko.

5.6.3. Buruko gaixotasunen bat duten herritarrak 5.6.3.1. Buruko gaixotasunen bat duten herritarren beharrak Adimen urritasunaz ezer gutxi badakigu herritarrek, buruko gaixotasunak dituztenen inguruko ezagutza are eta baxuagoa da, eta sarritan gainera, dugun informazio urria distortsionatua dago. Buruko gaixotasunak dituztenen zailtasunak ugariak dira; gizarte-trebetasunak galtzen dituzte eta zenbaitek euren burua kontrolatzeko gaitasuna ere galdu ahal dute. Gainera, buruko gaixotasunak ez dira sendatzen eta hortaz, gaixotasun horiekin bizitzen ikasi behar dute. Herritar hauek gainera, ezgaitasun bat izanik ere, arazoak dituzte menpekotasuna aitortua izateko orduan. Izan ere, menpekotasun maila zehazteko egiten diren test-ak ezintasun fisikoak hartzen dituzte kontuan, baina ez gaixo hauek egunerokotasunean aurre egiteko dituzten zailtasunei. “Gure erabiltzaileak ezintasun fisikorik ez dute eta ondorioz, legalki aitortzen zaien menpekotasun gradua baxua izaten da. Gure erabiltzaileen arazoa psikikoa da”

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

“Guk ezagutu ditugu zentru psikiatriko batean internatuak egon diren herritarrak eta menpekotasun gradu baxuena, I-a, ere aitortzea ez dutena lortu. Aitortzarik ezak, laguntza ekonomiko eta atentziorik ez izateko arriskuan geratzen dira” Menpekotasunaren aitortzaren arazoaz gain, adinekoekin eta adimen urriko pertsonekin aipatu bezala, buruko gaixotasun bat dutenek ere pairatzen dute estigma soziala. Ildo honetan, komunikabideek buruko gaixotasunak dituztenen estigma soziala areagotzen dutela salatu dute. “Hor goian daudenak zoratuak daude entzun izan dut kalean” “Paseo bat ematera ateratzen gara eta jendea begira begira geratzen zaigu” “Gainera jendeak ez du batere pazientziarik buruko gaixotasunen bat duten herritarrekin. Presaka bizi gara eta zurrunbilo horretan jendeak ez du enpatiarik hain azkar moldatu ezin den jendearekiko” Bakardadea ere somatzen dute. Izan ere, batzuk bakarrik bizi dira eta astean zehar bi egunetan norbait joaten zaie etxeko lanak egiten laguntzera. Astean zehar zentruan jendearekin daude, baina asteburutan bakarrik sentitzen dira. Integrazio arazoak ugariak dira. Pobrezia egoerak ere ikusten dituzte; pobreziaz aritzean inor gutxik hartzen baditu ere kontuan. Ezintasun maila ezberdinak dituzte, eta zenbaitek 1200 eta 1500 euroko pentsioa badute ere, beste batzuen diru-sarrerak 400 eurora ez dira iristen. Egoera bereziki larria da 20 urterekin edo buruko gaixotasun bat diagnostikatzen diotenei dagokionean. Kasu hauetan seme-alaben zaintzarengatik 300 euro inguru jasotzen ditu familiak. Aurretik aipatu dugun gazteen emantzipazio aukera eza ere nabaria da buruko gaixotasunak sofritzen dituzten gazteen artean. “Nola integratu ahal zara 400 eurorekin? Zenbaitek arazo ekonomikoak ditu eguneroko gastuei aurre egiteko. Ezin dugu ahantzi askok ez dute lan normalizaturik” “Gure erabiltzaile asko erretzaile konpultsiboak dira, pentsa nola bizi daitezkeen 300 euro badituzte hilabete pasatzeko”

5.6.3.2. Buruko gaixotasuna dutenei zuzendutako errekurtsoen balorazioa eta aurrera begirako proposamenak Familiak oso gustura daude eskaintzen zaizkien zerbitzuekin. “Gure lana gogorra da baina era berean satisfazioz betea. Gaixo hauen familiak oso gustura daude gurekin” Elkarrizketatuak adierazi du zentrotik kanpoko zerbitzu guztiak ordaindu behar dituztela eta hor laguntzaren bat jaso beharko luketela uste du. “Kiroldegia, igerilekua… dena ordaindu behar dugu… aspektu hauek hobetu beharko lirateke” Pisu tutelatu gehiago egon beharko lirateke elkarrizketatu honen ustez. Gainera, bere ustez, pisu tutelatuak ez dira zertan betirako izan behar, eta aldi batean egoteak ere, gaixo hauek beste ohitura batzuetan trebatzea ahalbidetuko luke.

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

“Zentrua dagoen tokian pisu tutelatuak egon beharko lukete; honela asistentzia integrala izango litzateke” Pisu tutelatuez gain, familiak arnasa hartzea ahalbidetuko lukeen pisuak izatea ere egokitzat jotzen du. Izan ere, buruko gaixotasunak dituztenekin egunero daudenak ere behar dute arnasa hartu eta honela, adibidez, gaixo dauden ahaideak pisu horietan gera litezke familia, edo etxeko zaintzailea oporretara joan dadin. Zentzu honetan pedagogia asko dago egiteko elkarrizketatuaren ustez, chip aldaketa bat eman behar da, ez da osasuntsua dena familiaren esku uztea. Berriro mahai gainean ipini dute beraz, zaintzaileen egoera aintzakotzat hartzearen beharra. “Etxeko zaintzaileak gaixo bukatzen dute eta badirudi ezin dutela esan distantzia hartu nahi dutela, neretzako denbora behar dut…” Laburbilduz, adineko eta menpekotasun bat dutenengan ere antzematen dira pobrezia eta gabezia egoerak, elkarrizketatuen aburuz, errealitate hauek bigarren maila batean uzten badira ere. Baina gabezia eta arazo ekonomikoez haratago, sofritzen duten bakardade, isolamendu egoera eta estigma sozialak ere beharko lukete bere protagonismoa kolektibo hauei zuzendutako politika publiko ezberdinetan. Bestalde, irakurri ditugun errekurtso eta bitartekoen proposamenei dagokionean, paradigma aldaketa baten aurrean geundeke. Egoitza ezberdinetatik, zentzu komunitarioagoa luketen antolakuntza eredu ezberdinetarako trantsizioaz aritu dira elkarrizketatuak, pisu tutelatuak esaterako. Baina egoitzen errekurtsoaren erabilera gainditzeko proposatzen den beste zerbitzu bat ere aipatu dute, egun dagoen etxez-etxeko zerbitzuaren handitzea. Ildo honetan doaz adineko eta menpekotasun egoeran daudenen herritarrentzako luzatu dituzten ideiak.

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

5. IKERKETAREN ONDORIO NAGUSIAK Sarreran esan den moduan, ikerketa honen helburua izan da, nagusiki kuantitatiboak diren metodologiak erabiliz, Azpeitian agerian diren premia sozialak kuantifikatu eta ezaugarritzea, batez ere pobrezia, gizarte bazterketa eta menpekotasunaren arloan. Ikerketa herritarren lagin zabal bati egindako inkesta baten bidez egin da (460 familia) eta, horrekin batera, herriko eragile nagusiekin hainbat elkarrizketa egin dira ere, hauek pobrezia eta bazterketa egoerei buruz, eta erakundetatik ematen zaien erantzunari buruz, zer nolako ikuspegia duten jakiteko. Inkestak ematen dituen emaitza nagusiak hauek dira: -

Pobrezia egoerak era zehatz edo zorrotzenean kontsideratzen badira –hau da, pobrezia larria deritzan adierazlea erabiltzen denean−, azpeitiarren %4,7a legoke pobrezia egoeran (689 pertsona guztira). Pobrezia arriskua edo diru-sarbide baxuen adierazlea erabiltzen denean azpeitiarren %15,3 lirateke kaltetuak, hau da 2.229 biztanle. Lehenengo kasuan pobreziaren muga –pertsona bakarreko etxeetan− hileko 541 eurotan legoke eta bigarren kasuan 811 eurotan.

Inguruko herrialdeekin konparatuz, Azpeitiko pobrezia tasa baxuagoa da: bai Gipuzkoa osoarekin konparatuz, bai EAErekin, bai Estatu espainolarekin eta baita ere Europar Batasunarekin, Azpeitiko datuak baxuenak dira, ezin bada jakin ere nolako bilakaera eduki duten adierazle hauek azken urteotan (pentsatzekoa da nabarmen okertu direla, langabeziaren hazkundea, errentaren beherakada edo adierazle hauek beste lurraldeetan eduki duten bilakaera ikusirik).

Diru sarreren bitartez osaturiko adierazleez gain, gabezia materialari buruzko adierazleak erabili dira ere ikerketa honetan. Horien arabera, azpeitiarren %4,7a –ia 700 pertsona− leudeke gabezia material larria deritzan egoeran. Azpeitiarren %18k ezin ditu edozein kasutan ustekabeko gastuei aurre egin eta ia heren batek −%29ak− ezingo luke urtean behin oporretara joan. Gabezia materialaren kasuan ere Azpeitiko egoera inguruko lurraldeena baina baxuagoa da, ezin bada ere esan EAE edo Gipuzkoarekin alde handirik dagoenik.

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

Europar Batasunak Pobrezia eta Bazterketa Arriskua deritzan adierazlea erabiltzen du, pobrezia arriskua edo langabezia edo gabezia materiala pairatzen dituzten pertsonak eta etxebizitzak identifikatzeko. Adierazle hau erabiltzen denean, %19,7 dira kaltetuak Azpeitian, hau da 2.867 pertsona guztira. Kasu honetan ere, besteetan bezala, Azpeitia aztertutako beste edozein lurralde baina egoera hobean dago, nahiz eta adierazle honi dagokionez aldea ez izan horren argia.

Biztanleria okupatuaren diru sarrera baxuei erreparatzen badiogu, Azpeitian langile pobreen fenomenoa ematen ote den jakiteko, ikusten da langile guzien %7a bat dagoela egoera horretan (%17a autonomoen kasuan). Azpeitiko biztanleria okupatuaren diru sarrera baxuen tasa Gipuzkoaren berdina da (%7); aldiz, enplegu bat izanik ere, diru-sarrera baxuak dituztenen portzentajea handiagoa da Europar Batasunean (%9) eta Espainian (%10,5).

Beste lekuetan gertatzen den bezala, krisiaren eragina arazo ekonomikoen ondorioz herritarrek eguneroko bizimoduarekin loturik dauden gabezietan nabaritzen da. Zentzu horretan, gabezia zabaldu edo hedatuena aisialdirako gastuak murritzeko premia da, biztanleen %41ak murriztu baititu gastu horiek arazo ekonomikoen eraginez. Herritarren laurden batek, berriz, etxebizitzaren gastu energetikoak murrizteko premia ikusi du. Egokia den elikadura dieta jarraitu ezin izan dutenak %2,6a dira (400 pertsona inguru), botikaren bat erosteari utzi behar izan dietenak %1,4a, eta argia, ura, gasa edota telefonoa etetearen ohartarazpenak izan dituztenak %4,8a.

Gizarte desberdintasuna neurtzen duten adierazleei dagokionez, esan behar da Azpeitian bai Gini indizea eta bai S80/20 erlazioa beste lurraldeetan baino baxuagoak direla, hau da, berdintasun maila handiagoa dela Azpeitian beste lurraldeetan baino. Edozein kasutan herritarren %20 pobreena diru sarrera guzien %9,3 besterik ez dute jasotzen, eta %20 aberatsena berriz 3,5 aldiz aberatsagoa da %20 pobreena baino.

Azkenik, gizarte bazterketari dagokionez, esan behar da azpeitiarren %23 batek jasaten duela enpleguan bazterketa eta %22 batek etxebizitzan bazterketa, Caritas eta FOESSA erakundeek garatu duten bazterketa neurtzeko sistemaren arabera. Erakunde hauek darabilten gizarte bazterketaren indizeari erreparatzen badiogu, ikusten dugu herritarren erdia baino gehiago (%55a) erabateko gizarteratze egoeran dagoela eta %32a gizarteratze eskasa deritzan egoeran. Bazterketa egoeran â&#x20AC;&#x201C;moderatua nahiz larriaâ&#x2C6;&#x2019; herritarren %12,4a dago, guztira 1.800 pertsona.

Aipaturiko datuak azpeitiar guziei dagozkie; baina argi dago pobrezia eta gabeziak ez dietela era berdinean eragiten gizarte talde guztiei. Pobrezia, bazterketa edota gabezia egoera hauek sexuaren, adinaren, jaioterriaren, familia motaren edota lan merkatuan betetzen den lekuaren arabera aztertzen badira, argi ikusten da hiru direla, batez ere, talde kaltetuenak: haur eta gazteak (bere gurasoekin batera, noski), alde batetik; etorkinak, bestetik; eta langabetuak, azkenik. Horrela: -

Adierazle guzietan adingabeak dira pobrezia tasa altuena pairatzen dutenak eta, oro har, gero eta adinean aurrera joan gero eta pobrezia tasak txikiagoak dira. Efektu hau

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

argia da pobrezia erlatiboa, pobrezia larria eta gabezia materialari dagokionean, eta nahiko argia ere AROPE tasaren kasuan. -

Atzerrian jaiotako pertsona buru duten etxebitzeei dagokionez ere, adierazle guzietan beraien egoera okerragoa da: pobrezia larriari dagokionean adibidez, ia heren bat bizi da egoera horretan (tasa %4,7koa azpeitira guztientzat). Are eta kezkagarriagoa da pertsona horien ia erdia bazterketa moderatu edo larrian bizitzea edota ia bi heren pobrezia energetikoa jasaten dutela.

Pertsona guziak langabetuak diren etxeetan –hau da pertsona aktiborik ez dagoenean lanean− pobrezia tasa oso altua da ere: pobrezia erlatiboa %66koa, pobrezia larria %22koa eta bazterketa tasa %44koa. Horrek ez du esan nahi, edozein kasutan, aktiboren bat (edo gehiago) lanean daukaten etxeetan pobrezia edo gabeziarik ematen ez denik: pobrezia larria edota gabezia materiala oso baxuak badira ere, beste adierazleak ia %10era heltzen dira. Etxe batetan (behintzat) pertsona bat lanean egotea ez da, beraz, pobrezia edota gabeziaren aurkako erabateko babesa.

Bazterketa, pobrezia eta gabezia ekonomikoekin batera, ikerketa honek menpekotasun egoerak aztertu ditu ere, eta pertsona hauek jasotzen duten zaintza edo laguntzaren nondik norakoak. Ikerketak agerian jarri dituen datu esanguratsuenak hauek dira: -

600 azpeitiar baino gehiago dira eguneroko bizimoduko oinarrizko jardueretarako eragozpena edo zailtasunak eragiten dizkien ezintasun, gaixotasun kroniko edo osasun arazo larriren bat dutela diotenak. Biztanleriaren % 4,3 da. 2012 Gipuzkoarako egin zen inkestak, oro har, tasa berdina ematen zuen Gipuzkoa osorako.

Pertsona hauetatik oso gutxi dira arretaren bat behar eta jasotzen ez dutenak: muga edo eragozpen bat dutenen %1,1a besterik ez.

Zaintza edo arreta beharren bat duten guzietatik hiruren batek familiatik jasotzen ditu bakarrik eta ez du beraz inolako laguntza publikorik jasotzen. Horiekin batera bere kabuz kontratatutako laguntza jasotzen dutenak kontutan hartzen baditugu, ondorio honetara heltzen gara: eragozpen edo mugaren bat duten hamar herritarretatik lauk bere kabuz edo −batik bat− euren familiaren laguntzaren bitartez egiten diete aurre eragozpen horiei. Laguntza publikoren bat jasotzen dutenen artean, erdiak baino gehiagok (%58a) arreta laguntza zuzenen bat jasotzen du (laguntza ekonomikoarekin batera ala ez) eta %41ak laguntza ekonomikoa besterik ez.

Egoera ikuspuntu kualitatibo batez aztertzen denean, herriko eragile nagusiek emandako informazioaren arabera, egindako ikerketaren emaitza edo ondorio nagusiak hauek dira: 

Herri eragileei Azpeitiko arazo edo premia sozial nagusiak identifikatzea eskatu zaienean, langabezia, etorkinen hazkundea, eta etxebizitzen kostua aipatu dituzte batik bat. Hauek lirateke, beraz, egungo behar edo arazo sozial nagusiak elkarrizketatuen hitzetan.

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015



Pobrezia definitzea eskatu zaienean, egunerokotasuneko beharrei aurre egiteko zailtasunekin lotu dute elkarrizketatuek. Egunerokotasuneko beharren artean, besteak beste, elikadura, jantziak, etxebizitza, ura eta energia gastuak aipatu izan dira.



Langabezia eta pobreziaren arteko harremanari dagokionean, elkarrizketatuek argi dute langabezia eta enpleguaren nondik norakoei ere erreparatu behar zaiela batik bat. Honela, langabezia eta pobreziaren arteko elkarrekintzaren konplexutasuna azpimarratu nahi izan dute, enplegua izanik ere pobrezia edo bazterketa egoeran egon daitezkeen herritarrei erreferentzia eginez. Argi ikusten da, beraz, lana ez dela pobrezia eta gabezien aurkako erabateko babesa gaur eguneko gizartean.



Askoren iritziz ezin da esan Azpeitiko biztanleak, orokorrean, pobretu egin direnik edota pobrezia neurri gabe hazi denik. Pobrezia zentzu hertsian badagoela ukatu gabe, krisi ekonomikoaren ondorioz, pobrezia egoera baino, gabezien hazkunde bat dagoela uste dute elkarrizketatuek. Azpeitiko bizi-maila jaitsi denarekin bat datoz gehienak, baino hori pobreziatik bereizten dute. Ildo horretan ere, krisiaren ondorioz pobrezia berria sortu denaren ideia baino, aurretik ere pobre zirenen egoera okertu denaren ustea nagusitzen da.



Herriak jasan duen krisiaren adierazle nagusiak aisialdi eta denbora libreko gastuen eta etxeko energia-gastuen murrizketak eta familiari eskatzen zaion babes ekonomikoa lirateke. Ez da beraz muturreko eraginik aipatzen –gosea edo elikadura arazoak, adibidez−, baina agerian jartzen dira krisiak herritar askoren bizi baldintzetan izan duen eragina.



Talde kaltetuenen artean, langabetuak eta lan prekarioak dituztenak, etorkinak, pentsiodunak eta gazteak izan dituzte hizpide elkarrizketatu diren pertsonak. Emakumezkoen egoerari aipu berezia egin diete; bereziki , emakume alargunei eta etorkinei.



Ezkutuko pobrezia egon daitekeenaren ustea ere badago. Zentzu horretan, herriko handikeria usteak hizpide izan dituzte hainbat elkarrizketatuek eta oraindik erakunde publikoetara jotzeko errezelo handiak daudela sumatzen dute, pobrezia edo gabeziak erakusteko lotsa dela eta.



Dudarik gabe, herrian, familia babesa da egun gabezia eta premia ezberdinak estaltzen dituen erakunde nagusia. Ildo honetan, pentsiodunak kexu dira bizitzen ari diren txirotze prozesuaz eta agerian jartzen dute nola beraien diru sarrerekin ari diren euren senitartekoei laguntzen eta, neurri batean, erakundeek egin beharko luketen lana ordezkatzen.



Administrazioak indarrean jarritako neurriei dagokionez, erakunde publikoen Plan eta Programen inguruko informazioa oso eskasa dela azpimarratu dute. Errekurtsoei dagokionean, DBE eta DBL aipatu dituzte eta bietan azpimarra berezia egin diete etorkinei. Beraiek laguntza horiek jasotzen duten balizko erraztasuna eta DBLk izan omen duen dei efektuaz aritu dira. Udal-laguntzei dagokionean GLLk eta Udalaren berezko baliabideak aipatu dituzte. Orokorrean balorazio positiboa egiten dute baina aurrera begirako plan integral baten gabezia dagoela adierazi dute. Gizarte Zerbitzuei dagokionean, ikuspegi asistentzialista gainditzearen beharra azaldu dute.

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

ď&#x20AC;

Iniziatiba sozialari dagokionez, Elkarrekin eta Caritas dira protagonista nagusiak, bi erakunde edota mugimendu hauen lana ezaguna delarik herrian. Orokorrean, ordea, herri edo kaleko mugimendua nahiko geldirik dagoenaren ustea badago ere, bereziki gazteei dagokienean.

ď&#x20AC;

Adineko eta menpekotasun egoera daudenei erreparatuz, pobrezia eta premia ekonomietatik haratago, sufritzen duten bakardadea, isolamendua eta estigma soziala era mahai gainean ipini dituzte elkarrizketetan parte hartu duten pertsonek. Aurrera begirako proposamenek bi ildo nagusi dituzte: etxez-etxeko zaintza handitzearen beharra eta egungo egoitza eredua gaindituko lukeen proposamen komunitarioagoak (pisu tutelatuen edota elkarbizitza unitateen bidez, esaterako).

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

Pobrezia, bazterkeria eta premia egoerak Azpeitian (2014)

Otsaila 2015

I. ERANSKINA: Galdetegia

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa

AZPEITIKO PREMIA SOZIALEI BURUZKO 2014 INKESTA IDEV

ETXEBIZITZA MOTA

KODEA

Banakako etxebizitza independientea (txaleta, landetxea)…. Banakako etxebizitza independientea (baserria)………........... Banakako etxebizitza atxikia edo bikoitza…………………………… Etxebizitza edo apartamentua <10 etxebizitzetako eraikinean Etxebizitza edo apartamentua 10 edo etxebizitza gehiagoko eraikinean………………………………………………………………………….. Bestelako erabilera batzuetarako eraikin bateko etxebizitza (eskola, bulegoa, lantegia, etab.)……………………….………………. Etxebizitza izateko egokitutako behealdea edo merkataritzalokala………………….………………………………………………………………. Infraetxea (txabola, Etxabe, aurrefabrikatu edo antzekoa)….. Oharrak:

UNITATE INDEPENDIENTEA GALDESORTA-ZK. ESKUALDEA UDALERRIA BARRUTIA

1 2 3 4 5 6 7 8

SEKZIOA

ETXEBIZITZA MOTA

Pertsona bakarrekoa………………………. Pertsona anitzekoa, familiaz bestekoa Familia, nukleorik gabe…………………… Nukleo bakarreko familia……………….. Familiarra (nukleo anitza)………………..

ETXEBIZITZAN BIZI DIREN PERTSONEN KOPURUA (denboraldi batean bertan bizi ez direnak barne)

INKESTA EGITEKO ERABILITAKO ERREFERENTZIA NUKLEOAREN TAMAINA (Erreferentziazko pertsona eta egun bere taldetzat edo bizikidetza-unitatetzat hartzen duen horretako kideak hartzen dira barnean, haiekin duen familia-harremana kontuan izan gabe)

1 2 3 4 5

ETXEBIZITZAKO PERTSONAK Hurrenkera zk.

Sexua (G – E)

Adina

Erreferentziazko pertsonarekin harremana Erreferentziazko pertsona

1 2 3 4 5 Oharrak:

KONTROL-DATUAK ELKARRIZKETATZAILEAREN KODEA

ELKARRIZKETAREN DATA ETA IRAUPENA N P N

A. ETXEBIZITZA ETA BERTAN BIZI DIREN PERTSONEN EZAUGARRI DEMOGRAFIKOAK Ondoren datu batzuk eskatzen zaizkizu etxeaz eta bertan zurekin bizi den pertsona bakoitzaz. Pertsonaren nortasuna:

ERREFERENTZIAZKO PERTSONA

1 2 3 4 5

I__I

1 2

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

1 2

1 2 3 4

P58. Inkesta hau betetzeko garaiko adina

I__II__I

P59. Jaiotza hilabetea (Kodetu 1 eta 12 tartean)

I__II__I

I__II__II__II__I

__________↘

I__II__I

__________↘

I__II__II__I

1 2↘

I__II__II__I

3↘

I__II__II__I

1 2 3 4→P65 5→P65

Familiaren hurrenkera-zk. P50. Familia-talde mota 1. Ez da familia-taldea. Pasa P53 galderara 2. Seme-alabarik gabeko senar-emazteak/bikotea 3. Seme-alabadun senar-emazteak/bikotea 4. Seme-alabadun aita/ama 5. Bestelako familia-talde bat P51. Partaide den familia-taldea (hurrenkera-zk.) P52. Talde-burua (bat baino gehiago, familia-talde bat baino gehiago direnean soilik) 1. Bai 2. Ez P53. Erreferentziazko pertsona (Bakar bat izan daiteke soilik) 1. Bai 2. Ez P54. Pertsona informatzailea (Erreferentziazko pertsona eta/edo bere bikotea ) 1. Bai 2. Ez P55. Erreferentziazko pertsonarekin harremana 1. Erreferentziazko pertsona 2. Senar-emazte edo bikotea 3. Seme-alaba, seme-alabaordeak 4. Suhi, erraina 5. Aita, ama, aita-amaginarrebak 6. Anai-arreba, koinata 7. Biloba 8. Beste ahaide bat 9. Zerbitzaria 10. Ahaidea ez den pertsona P56. Sexua 1. Gizona 2. Emakumea P57. Legezko egoera zibila 1. Ezkongabea 2. Ezkondua 3. Alarguna 4. Dibortziatua, banandua

P60. Jaiotza urtea (Urte osoa 4 digitukoa) P61. Jaiolekua (Estatuan jaiotakoa bada, galdetu zein probintzian; atzerrian jaiotakoa bada, galdetu herrialdeaz) 1. Estatuan bada, zein Probintzia edo Lurralde Historikoan? - Kodea (A kodeak) 2. Estatutik kanpo bada, zein herrialdetan? - Kodea (B kodeak) (Soilik galdetu P61 = ”2” bada; galdera honetan “1” jarri P12ari 1 erantzunez gero) P62. Herritartasuna (Aukera bakar bat markatu) 1. Espainiarra 2. Espainiarra eta beste bat - Beste herrialde bat (Espainiaz gain). Kodea (B kodeak) 3. Atzerritarra - Herrialdea. Kodea (B kodeak) 4. Bestelako egoera batzuk (babes-eskatzaileak, errefuxiatuak, etab.) P P63. Erroldatzearen egoera (irakurri aukerak) 1. Azpeitian erroldatua 2. Erroldatua Gipuzkoako beste udalerri batean 3. Erroldatua Araba edo Bizkaian 4. Erroldatua Espainiako beste lekuren batean 5. Erroldatu gabea

(Soilik P63 = 1 edo 2 erantzunez gero) P64. EAEn erroldatuta bizi izandako aroa (Soilik 12 edo hilabete gutxiago badira, jarri hilabeteen zenbatekoa) 1. Betidanik (jaiotzaz) 2. Ez beti ↘ Zenbat urte dira? ↘ Urtebete baino gutxiago bada, jarri zenbat hilabete

1 2↘ I__II__I I__II__I

B. HEZKUNTZA-MAILA, IKASKETAK, AMA-HIZKUNTZA ETA HIZKUNTZA-IKASKETAK Ondoren datu batzuk eskatzen zaizkizu etxekoen hezkuntza eta ikasketa-mailaz. Pertsonaren nortasuna: Familiaren hurrenkera-zk.

ERREFERENTZIAZKO PERTSONA

6 7 8 9 10

1 2→P68

1 2 3 4 5 6 7 8

12 13 14

1 2 3 4

Lehenik, galdetuko zaizu etxebizitzan bizi diren 16 edo urte gehiago edota aurten 16 urte betetzen dituzten pertsonen inguruan. P65. Zein da lortutako ikasketa-mailarik altuena? 0. Ez da egokia, 16 urte baino gutxiago ditu, eta ez du adin hori beteko aurtengoan 1. Ez daki irakurtzen, ez idazten 2. Badaki irakurtzen eta idazten, baina 5 baino urte gutxiagoan joan zen eskolara 3. Eskolara joan zen 5 edo urte gehiagoan, baina ez zuen OHO, DBH, Lehen-mailako ikasketa-titulua edo lehen-mailako ikasketen agiria lortu 4. Lehenengo zikloko Bigarren hezkuntza: 11 edo 12 eta 14 urteen tartean jasotako prestakuntza, aurreko sisteman, eta 16 urte arte egungo sisteman. DBH, OHO, Lehen-mailako ikasketa titulua edo lehen-mailako ikasketen agiria 5. Batxilergo ikasketak: Batxilergoa (LOE/LOGSE), BBB (UBI izan edo ez), Goi Batxilergoa (unibertsitate aurreko ikasturtea izan edo ez) 6. Erdi-mailako Langintza Ikasketa edo haren baliokidea 7. Goi-mailako Langintza Ikasketa edo haren baliokidea 8. 1. zikloko unibertsitate-ikasketak 9. 2. zikloko unibertsitate-ikasketak edo haien baliokidea 10. Doktoregoa edo haren baliokidea Ondoren datu batzuk eskatzen zaizkizu etxekoen adina kontuan hartu gabe P66. ¿Ikasketa moduren bat betetzen ari al zarete zu edo etxeko pertsonaren bat 2014/2015 ikasturtean? (Edonolako prestakuntza eta ikasketak hartzen dira kontuan (haurtzaindegia, irakaskuntza arautua edo arautu gabea, helduen hezkuntza, etab.) 1. Bai 2. Ez P67. Zein ikasketa edo prestakuntza egiten ari zara 2014/2015 ikasturtean? (Erantzun anizkuna) 1. Haurtzaindegia (2 urte arte) 2. Haur Hezkuntza (3 eta 5 tartean) 3. Lehen Hezkuntza 4. Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza (DBH) 5. Lanbide Hastapeneko Kualifikazio Programa 6. Batxilergoa 7. Erdi-mailako LH 8. Goi-mailako LH 9. Unibertsitate Graduko ikasketak, Arkitektura, Ingeniaritza edo baliokidea 10. Doktoregoa edo unibertsitateko Master ofiziala, medikuntza espezialitateak edo baliokideak 11. Hizkuntza Eskola Ofizialeko eta Musika eta Dantza Eskoletako ikasketak 12. Pertsona Helduen Hezkuntza Ikasketak (HHI) 13. Hezkuntza berezia edo baliokidea 14. Beste batzuk Ondoren eskatzen zaizu ama-hizkuntza eta hizkuntzaren ikasketaz galdera batzuei erantzutea. Mesedez, erantzun etxebizitzan dauden 3 edo urte gehiagoko pertsonez. P68. Zein izan da zure ama-hizkuntza? Eta zure etxebizitzan bizi direnena? 1. Euskara 2. Gaztelera 3. Biak: euskara eta gaztelera 4. Beste bat edo beste batzuk

P69. Ama-hizkuntzaz gain, zein bestelako hizkuntzetan jarduterik duzu? Eta etxebizitzan bizi diren beste pertsonek? 1. Euskara 2. Gaztelera 3. Ingelesa 4. Frantsesa 5. Alemana 6. Beste hizkuntza batzuk 0. Beste hizkuntzarik ez

1 2 3 4 5 6 0

C. OSASUNA ETA AUTONOMIA Ondoren eskatzen zaizu etxebizitzako pertsona bakoitzaren inguruan osasun eta arreta sanitarioari buruzko galdera batzuei erantzutea. Pertsonaren nortasuna: Familiaren hurrenkera-zk. P70. Nolakotzat joko zenuke etxebizitzako pertsona bakoitzaren osasuna? 1. Oso ona 2. Ona 3. Hala-holakoa 4. Eskasa 5. Oso eskasa P71. Zein da duzun osasun-estaldura? (Irakurri aukerak. Badago aukera bat baino gehiago markatzerik) 1. Gizarte Segurantza (Osakidetza) 2. Kolektiboki afiliatzeko mutualitatea (derrigorrezkoa) 3. Aseguru pribatuak (borondatezkoa) 4. Beste batzuk 5. Batere ez P72. Joan al zara osasun-egoitzaren batera joandako urtean? 1. Bai 2. Ez P73. Ezgaitasun, osasun-arazo edo gaixotasunen baten ondorioz, ba al duzu %33 edo gradu gehiagoko ezgaitasun-agiririk? 1. Bai 2. Ez P74. Ba al du etxekoren batek ezgaitasun, gaixotasun kroniko edo osasun-arazo larririk bere adineko edonoren antzera bizimoduko oinarrizko eginkizunak betetzeko –jan, jantzi, mugitu, komunikatu edota komunera joateko- ezintasuna edota zailtasunak sortzen dizkiona? 1. Bai 2. Ez P75. Egin al duzue, zuk edota etxekoren batek, mendekotasunaren ebaluazioa egiteko eskaria? 1. Bai 2. Ez P76. Zein ezgaitasun-maila aitortu zaio? 1. I. Gradua edo mendekotasun moderatua 2. II. Gradua edo mendekotasun larria 3. III. Gradua edo mendekotasun oso larria 4. Ez du mendekotasun-gradua ezagutzen 5. Ez zaio aitortu inongo mendekotasun-gradurik 6. Erabaki gabe dago mendekotasun-gradua P77. Eguneko bizimoduko betekizunetarako laguntza moduren bat edo beste pertsona baten laguntza behar al du? 1. Bai 2. Ez P78. Laguntza beharrezkoa gertatuz gero, ari al da laguntza hori jasotzen? 1. Bai 2. Ez P79. Pertsona horrek jasotzen al du Medekotasun Legeari loturiko Foru Aldundiaren prestazio ekonomikorik? (Irakurri aukera guztiak eta bakar bat markatu) 1. Ez 2. Bai, familia-inguruan zaintzak jasotzeko prestazio ekonomikoa 3. Bai, laguntza pertsonalerako prestazio ekonomikoa

ERREFERENTZIAZKO PERTSONA

1 2 3 4 5

1 2

1 2→P81

1 2→P77

1 2 3 4 5 6

1 2→P81

1 2 3

P80. Mesedez, esan zein pertsonen laguntza edo zerbitzuak jasotzen dituzten etxebizitzan beharra duten pertsonek (Irakurri aukera guztiak. Erantzun anizkizuna. Gehienez ere hiru jarri) 1. Etxebizitzan bizi den emakumezkoa 2. Etxebizitzan bizi den gizonezkoa 3. Etxean bizi ez den emakumezko ahaidea 4. Etxean bizi ez den gizonezko ahaidea 5. Etxez etxeko laguntza-zerbitzu publikoa (administrazioak kontratatutakoa) 6. Etxean lanean ari den pertsona 7. Telelaguntza-zerbitzua 8. Beste batzuk. Zehaztu:__________________________ P81. Joaten al da zure etxekoren bat ondoren aipatuko diren eguneko arreta-zerbitzuren batera? 1. Pertsona adinduentzako eguneko zentroa 2. Okupazio-zentroa 3. Enplegu-zentro berezia 4. Buru-osasun arazoak dituzten pertsonentzako eguneko zentroa 5. Drogamenpekotasun arazoak dituzten pertsonentzako eguneko zentroa edo programa anbulatorioa 6. Gizarte-bazterketa egoeran edo horren arriskuan diren pertsonentzako eguneko zentroa 7. Bestelako zentro eta zerbitzu batzuk 8. Ez da joaten inolako eguneko zentro edo zerbitzura

1 2 3 4

6 7 8

1 2 3 4

7 8

D. JARDUERA, ENPLEGUA ETA FORMAKUNTZA Ondoren galdetuko zaizu etxebizitzan bizi diren 16 edo urte gehiago dituzten (edo aurten 16 urte beteko dituztenak) enplegu eta okupazioaren inguruko datu batzuk Pertsonaren nortasuna: Familiaren hurrenkera-zk. P82. Lanik egin al duzu inoiz? 1. Bai 2. Ez P83. Joandako hilabetean, ondoren aipatuko direnetatik zein izan da egoera nagusia? (Bakar bat markatu) 1. Lanpetua (bertan kontuan hartzen dira soldatako langileak, beregaineko langile, familia-laguntza negozioan eta epe baterako bajan edo amatasun-baimena duten langileak) 2. Langabetua 3. Ikasle, eskola-ikasle edo prestakuntzan 4. Erretiratua, erretiro aurreratua 5. Lanerako ezintasun iraunkorra 6. Errentaduna 7. Etxeko lanak eta/edo adingabe edo beste pertsona 8. Jardunik gabeko beste pertsona batzuk ↘Zehaztu:

ERREFERENTZIAZKO PERTSONA

1 2

1→P84

2→P91 3→P91 4→P95 5→P95 6→P91 7→P91 8↘

________→P95

____________

___________↘

I__II__I

2 3 4

P84. Ondoren galdetuko zaizu etxeko pertsona lanpetuek egiten dituzten zeregin nagusiez. Esango al zenituzke zein lan, profesio edo lanbide duten etxekoek? (Ahal bezain beste zehaztu, adibidez: komertzioko dendaria, ospitale batean klinika-auxiliarra, eskola-irakaslea, etab.)

(Literalki emandako erantzuna idatzi, ahal bezain zehatzen, eta ondoren C kodeetako taularen arabera kodetu) Kodea: P85. Esango al zenidake zein ekonomia-sektorekoa den lan egin edo zuzentzen duzun saltegiak? 1. Lehen-sektorea (nekazaritza, abeltzaintza, basogintza, arrantza) 2. Industria 3. Eraikuntza 4. Zerbitzuak

P86. Zein da zure laneko egoera profesionala? (Irakurri aukerak) 1. Enplegatzaile edo soldatako langileak dituen enpresaria 1→P88 2. Langile gabeko enpresaria, langile independiente edo 2→P88 autonomoa 3. Familia-laguntza (familiako baten negozioan egindako 3→P88 laguntza-lana) 4. Kooperatiba-bazkidea 4→P88 5. Administrazio publikoko soldatako langilea 5 6. Enpresa publikoko soldatako langilea 6 7. Sektore pribatuko soldatako langilea 7 8. Beste batzuk. Zehaztu: 8 P87. Nolakoa da zure kontratu edo enpresarekiko lanharremana? 1. Zehaztugabeko epea 1 2. Aldi baterakoa 2 3. Lan edo zerbitzukoa 3 4. Bestelako bat 4 5. Kontraturik gabea 5 P88. Ordaintzen al duzu edo ordaintzen al dute zure gizartesegurantzako kuota? 1. Bai 1 2. Ez 2 P89. Zenbat ordu eskaintzen dizkiozu astero lan ordainduari? (Kontuan hartzen dira ohikoan egiten diren ordu osagarriak. Lan hori irregularra bada, azalduko da joandako lau asteetan bataz bestean lan egindako ordu-kopurua) Lan egindako asteko bataz besteko ordu-kopurua I__II__I,I__I (P89 < 30 ordu bada) P89≥30h.→P92 P90. Ondorengo hauetatik zein da astean 30 ordu baino P89˂30h.→P90 gutxiagoan lan egiteko arrazoi nagusia? (Arrazoi bakar bat) 1. Ikaskuntza eta prestakuntzarako ikastaroak burutzea 1→P92 2. Eritasun edo ezgaitasun propioa 2→P92 3. Ume, heldu gaixo, ezgaitu edo adinduen zainketa 3→P92 4. Bestelako familia edo betekizun pertsonalak 4→P92 5. Jardunaldi osoko lan bat aurkitzeko ezintasuna 5→P92 6. Jardunaldi osoko lanik nahi ez izatea 6→P92 7. Beste arrazoi batzuk 7→P92 P91. Joandako 12 hilabeteetan bete al duzu ordainduriko langintzarik? 1. Bai 1 2. Ez 2→P93 P92. Guztira, zenbat denboran egin duzu ordainduriko lana 12 hilabeteetan? Eta epe horretan, bataz bestean, zenbat lanordu egin dituzu astean?

1→P88

2→P88

3→P88

4→P88 5 6 7 8

1 2 3 4 5

1 2

I__II__I,I__I P89≥30h.→P92 P89˂30h.→P90

1→P92 2→P92 3→P92 4→P92 5→P92 6→P92 7→P92

1 2→P93

I__II__I,I__I P89≥30h.→P92 P89˂30h.→P90

1→P92 2→P92 3→P92 4→P92 5→P92 6→P92 7→P92

1 2→P93

I__II__I,I__I P89≥30h.→P92 P89˂30h.→P90

1→P92 2→P92 3→P92 4→P92 5→P92 6→P92 7→P92

1 2→P93

I__II__I,I__I P89≥30h.→P92 P89˂30h.→P90

1→P92 2→P92 3→P92 4→P92 5→P92 6→P92 7→P92

1 2→P93

Lan egindako hilabete-kopurua:

I__II__I

Astero lan egindako bataz besteko ordu-kopurua:

I__II__I

P93. Enplegu bila al zabiltza? 1. Bai 2. Ez P94. Noiztik zabiltza enplegu bila? (Idatzi erantzuna hilabeteen arabera; urteka erantzunez gero, erantzun literala jarri eta hilabete-kopurua kalkulatu hartatik) Erantzun literala: 72 hilabete arteko kopurua (72 = 6 urte): (0 = hilabete 1 baino gutxiago; 73 = 6 urte baino gehiago) (P83=1 edo 2 bada) P95. Etxebizitzan bizi diren 16 edo urte gehiago dituzten pertsonak kontuan hartuz, dela lanean edo langabezian, egin al dute hurrenez hurren aipatuko zaizkizun prestakuntza-ekintza hauetakoren bat joandako urtean? (Irakurri aukerak. Erantzun anizkizuna) 1. LANBIDEko ikastaroak, Langintza Eskola edo langabetuentzako bestelako ikastaroren bat 2. Enpresak sustatutako prestakuntza-ikastaroak 3. Kualifikazio profesionala hobetzearren egindako beste ikastaro batzuk (oposaketen prestakuntza, hizkuntzak akademietan, informatika) 4. Batere ez

1 2→P95

__________

I__II__I

E. ETXEBIZITZAKO DIRU-SARRERAK Ondoren galdetzen zaizu, adinari konturik hartu gabe, zer-nolako diru-sarbideak izaten diren etxean? Pertsonaren nortasuna: Familiaren hurrenkera-zk. P96. Joandako hilabetean, jaso al duzu diru-sarbiderik? (Edonolako modukoa) 1. Bai 2. Ez. Pasa P105 galderara P97. Joandako hilabetean soldatako langintzan jarduteagatik jaso al duzu diru-sarbiderik? (Kontuan hartzen dira ikastaldi- eta praktika-kontratuak) Mesedez, jarri hileko soldataren zenbatekoa, kontuan hartuz diru-sarrera osagarriak, ordu osagarriak, komisio, eskupeko, etekinen partaidetza eta bestelako soldatako diru-sarbideak. Baita ere, enpresan doan edota kostu gutxiagoan eskainitako erraztasunak. 1. Bai. ↘Jarri hilabeteko zenbatekoa 2. Ez P98. Joandako hilabetean, jaso al duzu 65 urte baino gehiagoko familiako baten erretiro, aurre-erretiro, alarguntasun, umezurtz- edo balioezintasun-pentsiorik? 1. Zahartzaro edo erretiroa 2. Aurre-erretiroak, enpresetako birmoldatze-prozesuren batean daudenak ezik 3. Biziraupen-erretiroa (alarguntasun, umezurtz edo familiaren aldekoa) 4. 65 urte baino gehiago duten pertsona adinduen balioezintasuna 1. Bai. Jarri nolakoa ↘Jarri hilabeteko zenbatekoa 2. Ez P99. Joandako hilabetean, jaso al duzu langabeentzako dirurik? Zein modutakoa? 1. Langabeentzako Kontribuzio Prestakuntza 2. Langabezia-saria 3. Lanbide-heziketako prestakuntza-ikastaroetarako laguntzak 1. Bai. Jarri nolakoa ↘Jarri hilabeteko zenbatekoa 2. Ez P100. Joandako hilabetean, jaso al duzu gaixotasun, 65 urte azpikoen balioezintasun edo enpresa-birmoldaketa baten ondorioz aurre-erretiroko diru-saririk? 1. Gaixotasuna 2. Balioezintasuna (>65 urte salbu) (LISMI) 3. Aurre-erretiroa enpresa-birmoldaketa eta berregituraketaren ondorioz 1. Bai. Jarri nolakoa ↘Jarri hilabeteko zenbatekoa 2. Ez P101. Joandako hilabetean, jaso al duzu aldian behingo familiababesa, seme-alaben kontu edo lana eta familia bateratzeko diru-sarbiderik? 1. Familiari babesa (jaiotza, amatasuna, mendekoegoerekin bat ez datozen adingabeen zaintza, kontziliazioa) 2. Seme-alaben kontuko prestazioak 1. Bai. Jarri nolakoa ↘Jarri hilabeteko zenbatekoa 2. Ez P102. Joandako hilabetean, jaso al duzu laguntza edo dirusarbiderik mendeko egoeran dauden pertsonak zaintzeko? 1. Bai ↘Jarri hilabeteko zenbatekoa 2. Ez P103. Joandako hilabetean, jaso al duzu ezkonlagun edo gurasoen mantenu-pentsiorik? 1. Bai ↘Jarri hilabeteko zenbatekoa 2. Ez

ERREFERENTZIAZKO PERTSONA

1 2→P105

1↘ __ __ __ __ € 2

1 → I__I ↘ __ __ __ __ € 2

1↘ __ __ __ __ € 2

P104. Joandako hilabetean, jaso al duzu Diru-sarbideak Bermatzeko Errenta (lehenagoko Oinarriko Errenta), Etxebizitzaren Prestazio Osagarria edo Diru-sarbideak Bermatzeko Laguntzarik? 1. Diru-sarbideak Bermatzeko Errenta (DBE), Etxebizitzaren Prestazio Osagarririk gabe (EPO) 2. Diru-sarbideak Bermatzeko Errenta (DBE) eta Etxebizitzaren Prestazio Osagarria (EPO) 3. Diru-sarbideak Bermatzeko Laguntza 1. Bai. Zehaztu mota ↘Jarri hilabeteko zenbatekoa 2. Ez P105. Joandako 12 hilabeteetan, jaso al duzu aparteko ordainsaririk soldata-, langabezia- edo pentsioprestazioengatik? 1. Bai ↘ Jarri urteko zenbatekoa 2. Ez P106. Joandako 12 hilabeteetan, jaso al duzu edozein moduko enpresa propio baten ustiapenaren diru-sarbiderik, autoenplegu edo bestelako bategatik? 1. Bai ↘ Jarri urteko zenbatekoa 2. Ez P107. . Joandako 12 hilabeteetan, jaso al duzu ikastaro, konferentzia edota antzeko jardueraren baten diru-sarbiderik? 1. Bai ↘Jarri urteko zenbatekoa 2. Ez

1 → I__I ↘ __ __ __ __ € 2

1↘ __ __ __ __ € 2

1↘ __ __ __ __ € 2 Ez

P108. Joandako 12 hilabeteetan, jaso al duzue etxebizitzan hurrenez hurren aipatzen diren kontzeptuen araberako diru-sarbide garbirik: 1. 2.

3. 4. 5. 6.

Jabetza-errentak, adibidez, hirietako etxe, garaje edo baserri-turismo baten alokairua (Mantenu-gastu, tasa eta beste zergak kenduz) Kapital higigarrien errentak (interesak edo mozkinak) edo pentsio-fondo eta antzekoen ondorioz jasotakoak [*Diru-sarbidearen emaitza negatiboa izanez gero, jarri “X” koadrotxoan] Ogasunaren itzulpenak (PFEZ) [*Diru-sarbidearen emaitza negatiboa izanez gero, jarri “X”]

Loteria edo bestelako sariak Gizarte Larrialdietarako laguntzak (Ez hartu kontuan Etxebizitzaren Diru-laguntza Osagarria) Ikasketa-bekak edo adingabeentzako laguntzak, kontuan hartuz jangela- eta haurtzaindegi-bekak 7. Udalerri eta Diputazioko bestelako gizarte-laguntza publikoak 8. Lan-arloko kalte-ordainak 9. Jaiotza edo adopziorako aldi bakarreko prestazioak 10. Lana eta familia bateratzeko noizbehinka jasotako laguntza 11. Familia, adiskide edo bizilagunek emandako laguntza ekonomikoa 12. Erakunde pribatuek emandako laguntza ekonomikoa (Cáritas, Gurutze Gorria, etab.)

Bai

*Galerak

Urteko zenbatekoa

→

I__II__II__II__I €

1→

I__II__II__II__I €

2 2

I__II__II__II__I €

1 1

→ →

I__II__II__II__I € I__II__II__II__I €

2 2

→

I__II__II__II__I €

1 1 1 1 1 1

→ → → → → →

I__II__II__II__I € I__II__II__II__I € I__II__II__II__I € I__II__II__II__I € I__II__II__II__I € I__II__II__II__I €

2 2 2 2 2 2

1→

F. GASTUAK ETA ETXEBIZITZAKO EGOERA EKONOMIKOA Ondoren galdetuko zaizu ekonomikoaren inguruan.

zure

etxebizitzako

gastu

eta

egoera

P109. Etxebizitza honetan egiten al da hurrenez hurren aipatuko den ordainketaren bat? Hipoteka edo bestelako maileguren bat etxebizitza eskuratzeko 1 Alokairuaren ordainketa 2 Bietako batere ez. Pasa P111 galderara 3 P110. Esango al zenuke zein izan den azken hileko diruaren zenbatekoa? Mailegua bada, mesedez, jarri zenbatekoa izan den jasotako azken erreziboa, amortizazioa eta interesak bereiztuz. Hileko zenbatekoa _______________ I__II__II__II__I € P111. Ba al duzu esaterik zenbateko elektrizitate-gastua egin den joandako hamabi hilabeteetan? Zehazki jakin ezean, saiatu diru-kalkulu bat egiten. Esan dezakezu urte osoan edo bataz bestean egindako gastua, urtean egindako ordainketak zehaztuz. a. Zenbatekoa _______________ I__II__II__II__I € b. Zenbatekoaren epea (hilabeteka) I__II__I P112. Ba al duzu esaterik etxebizitzan egindako gasaren gastua joandako hamabi hilabeteetan (edo bestelako erregairen batena)? Zehazki jakin ezean, saiatu diru-kalkulu bat egiten. Esan dezakezu urte osoan edo bataz bestean egindako gastua, urtean egindako ordainketak zehaztuz. a. Zenbatekoa _______________ I__II__II__II__I € b. Zenbatekoaren epea (hilabeteka) I__II__I P113. Joandako 12 hilabeteetan, eta zailtasun-ekonomikoak medio, izan al duzu atzerapenik etxeko hipoteka, alokairu edo mantenimenduari loturiko erreziboak ordaintzeko (ura, gasa, elektrizitatea, komunitatea, etab.)? Baiezkoa bada aurreko erantzuna, ba al duzu esaterik zein errezibotan? (Irakurri erantzuteko aukerak. Badago bat baino gehiago markatzerik) Bai, etxebizitza hau ordaintzeko eskatutako hipoteka-mailegua Bai, etxebizitza honetako alokairua ordaintzeko erreziboa Bai, ura, gasa, kalefakzioa, elektrizitatea eta beste batzuen erreziboak ordaintzeko Ez dut atzerapenik izan erreziboak ordaintzean

1 2 3 4

P114. Aurrezkirik ba al du familia honek? Bai 1 Ez. Pasa P116 galderara 2 P115. Bestelako diru-sarbiderik izan ezean, zenbat hilabetean erabili dezakezue aurreztutako dirua egungo gastua mantentzeko?

G. ETXEBIZITZA NAGUSIAREN EZAUGARRIAK Ondoren galdetuko zaizu etxebizitzaren inguruan. P122. Zein da etxebizitzaren azalera erabilgarria? (Bertan bizi ahal izateko azalera da hori, etxebizitzako hormen baitakoa, eta etxeko eremu komunak ez direlarik kontuan hartzen)

Hilabete-kopurua _______________ I__II__II__I P116. Ezan zertarako ahalmena duzuen etxebizitzan: 1. Gutxienez aste batean etxetik kanpora oporretan joateko 2. Gutxienez bi egunetik behin haragia, oilaskoa edo arraina jateko (edo horren baliokidea begetarioanoen artean) 3. Etxebizitza tenperatura egoki batean mantentzeko hilabeterik hotzenetan P117. aliabide propioak erabiliz, ba al da ustekabeko 8 aurre egiterik? Bai Ez

P118. Joandako urtean, arazo ekonomikoen ondorioz, marka ezazu hurrenez hurren aurkeztutako arazo hauetakorik izan ote duzun. Bai Ez 1. Astialdirako gastuak gutxitu beharra 1 2 2. Ohiko harreman sozialen galera 1 2 3. Etxebizitzako energia-gastuak gutxitu beharra (elektrizitatea, ura, gasa, kalefakzioa ordaintzeko 1 2 erreziboak…) 4. Argia, ura, gasa edo telefonoa mozteko abisuak 1 2 5. Jantzi eta oinetakoen oinarrizko gastuak gutxitu 1 2 beharra 6. Elikatzeko oinarrizko gastuak gutxitu beharra 1 2 7. Elikadura-dieta egoki bat ezin eramana 1 2 8. Botikaren bat erosteari utzi edo medikuak agindutako 1 2 tratamendu bat eten beharra 9. Bat-batean edo bestelako epe batean, etxebizitzatik 1 2 bidalia izateko mehatxua 10. Lagun, bizilagun edo familiakoei laguntza ekonomikoa 1 2 eskatu beharra 11. Erakunde sozial publiko edo pribatuei laguntza 1 2 ekonomikoa eskatu beharra 12. Modu nabarmenean aurrezkiak berreskuratu beharra 1 2 P119. Une honetan, zure familia nola definituko zenuke?: (Irakurri aukera horiek guztiak eta bakarra hautatu) Oso pobrea 1 Pobrea 2 Pobre-antzean 3 Ahal moduan, bataz bestekotik behera 4 Bataz bestekotik gora, erosoa 5 Arrakastatsua, estutasunik gabekoa 6 Aberatsa, aski diruduna 7 Oso aberatsa 8 P120. Berez, etxebizitzako diru-sarbideak kontuan hartuz, nola moldatzen zarete hilabete bukaeran? Ia ezinean 1 Nekez 2 Zailtasunez 3 Erraz-antzean 4 Erraz 5 Oso erraz P 6 P121. Gosea igaro al duzue aldiren batean oraingo etxebizitzan joandako hamarkadan? (Irakurri erantzuteko aukerak eta markatu bakar bat) Bai, aldiren batean, baina ez orain 1 Bai, sarritan, baina ez orain 2 Bai, oraintxe 3 Inoiz ez 4

Bai

€ko gastu bati 1 2

Azalera erabilgarria metro koadrotan………………… I___II___I m2 P123. Zenbat gela ditu etxebizitzak? Kontuan hartu behar dira: logelak, jangelak, saloiak, egoteko gelak, eta 4 m2 edo gehiago dituzten sukaldeak. Kontuan hartu beharrekoak dira, betiere etxebizitza propiotik iritsi eta bizitegi-gune gisara erabili daitezkeen trasteleku, soto eta ganbarak. Ez dira kontuan hartu behar: bainugelak, terrazak, korridore, atari, jantzigela, erabilera profesionalerako gelak eta 4 m2 baino gutxiago dituzten sukaldeak. Gela-kopurua.………………………………………

I___II___I P.

P124. Zein da etxebizitza edukitzeko erregimena? (Irakurri aukera guztiak. Soilik aukera bakar bat markatu behar da) Erosketa bidez, erabat ordaindua 1 Erosketa bidez, ordainsariak ordaindu Jabetza 2 beharrean (hipoteka) Ondarea edo emandakoa 3 Lan-arrazoiengatik nagusiak/enpresak 4 emandakoa Doan edo ia Familiakoek emandakoa 5 doan eskuratua Beste pertsona, erakunde edo instituzioek 6 emandakoa Partikularra 7 Errenta Gizarte-alokairua BOE/Bizigune 8 Berriz alokatua 9 Legez kanpo okupatua 10 Bestelako egoera batzuk Bestelako egoera batzuk 11 P125. Bizi zaren etxebizitza horretaz gain, ba al duzu beste etxebizitzaren bat edo gehiagoren jabetzarik? Bai 1 Ez P 2 P126. Hurrenez hurren azaldutako arazoren bat al du zure etxebizitzak? Bai Ez 1. Eraikuntza eskasaren ondorioz kalte edo erorkinak 1 2 2. Iturkinak, hormetako hezetasuna, zolua, sabaia eta zimenduak, edo usteltzekoan dagoen zolua, leiho- eta 1 2 ate-markoak 3. Egun-argi eskasa 1 2 4. Bizilagunen edo kanpotik datorren zarata (trafikoa, 1 2 negozioak, inguruko lantegiak, etab.) 5. Arkitektura-oztopoak daude, eta ezintasun fisikoak 1 2 dituzten pertsonak bizi dira etxebizitzan P127. Hurrenez hurren aipatutako arazoren bat gertatzen al da etxebizitza dagoen auzoan? Bai Ez 1. Kutsadura, zikinkeria edo industria eta trafikoak 1 2 sorturiko bestelako ingurugiro-arazoak 2. Gaizkiletasun edo bandalismoa 1 2 3. Kaleen garbiketa eskasa 1 2 4. Komunikabide eskasak 1 2 5. Gune berde gutxi (parkeak, lorategiak…) 1 2 P128. Ondorengo instalazio eta oinarriko ekipamenduen zerrenda honetatik zein duzu etxebizitzan? Horietatik guztietatik bateren bat izan ezean, esan zein den horretarako arrazoi nagusia, mesedez. Bai, badago

Ez eta ezin du izan

1. 2. 3. 4. 5.

Ez izan arren, izan dezake 3 3 3 3

Iturriko ura 1 2 Ur beroa 1 2 Argindarra 1 2 Ur zikina kanporatzekoa 1 2 Bainugela osoa (komuna, 1 2 3 konketa, dutxa/bainuontzi) 6. Sukaldea 1 2 3 7. Hozkailua 1 2 3 8. Garbigailua 1 2 3 P129. Hurrenez hurren aipatuko zaizkizu ondare eta instalazio batzuk. Mesedez, esan halakorik ba al duzuen; eta horietakoren bat izan ezean, aipatu zein den horretarako zergatia.

1. 2. 3. 4. 5.

6. 7. 8.

Telefonoa (finko edo sakelakoa) Koloretako telebista Ordenagailu pertsonala Internet konexioa (sakelakoa edo wifi) Automobila (erabilera pribaturako enpresa-autoa barne) Gas naturala Eraikineko berokuntza zentrala Banakako berokuntza (gasa, elektrizitatea etab)

Bai, badago

Ez eta ezin du izan

1 1 1

2 2 2

Ez izan arren, izan dezake 3 3 3

1 1

2 2

3 3

H. HARREMAN SOZIALAK ETA GIZARTE- ETA POLITIKA- PARTAIDETZA Gaia aldatuz, orain galdetuko zaizu zure gizarte-harremanen sareaz eta gizarte- eta politika-partaidetzaz. P130. Esango al zenidake ondorengo taldeekiko zure harremanen nolakotasunaz? (Irakurri erantzuteko aukerak) A B D Etxebizitzak Bestelako Bizilagun o pertsonak ahaideak ak Oso eskasak edo eskasak 1 1 1 Bataz beste eskasak 2 2 2 Bataz beste egokiak 3 3 3 Onak edo oso onak 4 4 4 Harremanik gabea (baditu, baina ez du 5 5 5 harremanik) Ez da egokia (bakarrik bizi da, ez du 6 6 6 lagun, bizilagunik… (Ez irakurri) P131. Ba al duzu arazoak gertatzean lagunduko dizun pertsonarik? Adibidez, dirua mailegatu, zu zeu edo zure arduran mendeko egoeran dagoen pertsona zaindu, sostengu emozionala, kudeaketak edo paperetan aritzeko… Bai 1 Ez 2 P132. Joandako urteetan, zure etxekoren batek…? Bai Ez 1. Izan al du alkoholari loturiko arazorik? 1 2 2. Izan al du bestelako drogekin loturiko arazorik?: 1 2 legez kanpoko drogak, botikak 3. Izan al du joko-arazorik? 1 2 4. Izan al du edo ba al du kondenen argitegirik? 1 2 5. Jaso al ditu edo jasotzen al ditu tratu txarrak? 1 2 6. Jaso al ditu edo jasotzen al ditu tratu txar 1 2 psikologikoak? 7. Etxebizitzan bizi den nerabea bikoterik gabe nerabezaroan amaturikoa edo ama izatekotan al 1 2 da? 8. Indarkeria matxistaren biktima izan da 1 2 P133. Orokorrean, zein maiztasunean parte hartu duzu hauteskundeetan? (Irakurri erantzuteko aukerak. Galdera hau indibiduala da, eta galdetzen zaio ekonomia edo etxebizitzaren jabetzaren araberako erreferentziazko pertsonari) Inoiz ez, oraindik ez ditu 18 urte bete 1 Inoiz ez, ez du botua emateko eskubiderik (=>18 urte, 2 atzerritartasuna) Inoiz ez, ez zait interesatzen 3 Inoiz ez, ez du ezertarako balio 4 Aldi batzuetan 5 Ia beti 6 Beti 7 P134. Elkarte edo erakunde sozial batean partaide al zara elkartu edo afiliatu bezala? Kontuan hartzen ditugu, adibidez, auzo- eta kulturaelkarte, sindikatuak, partidu politikoak, emakume, pertsona adindu edo kirola egiteko elkarteak, etab. (Galdera indibiduala da, eta zuzentzen zaio etxebizitzako erreferentziazko pertsonari) Bai 1 Ez 2

I. POBREZIAREN KONTRA EGITEKO POLITIKAK Ondoren galdetuko zaizu pobreziaren kontra egiteko politiken inguruan. P135. Oinarrizko gizarte zerbitzuen funtzioak zenbateraino ezagutzen dituzula esango zenuke? Eta Lanbideren funtzioak? (Leer todas las opciones y señalar una sola) A. Oinarrizko gizarte B. Lanbide zerbitzuak Oso ongi 1 1 Ongi 2 2 Hala-holakoa 3 3 Eskasa 4 4 Oso eskasa 5 5 Ez du sekula entzun (ez irakurri) 6 6

P136. Bertara joateko beharra izanez gero, ba al dakizu non dagoen zuri dagokizun oinarrizko gizarte zerbitzua? Eta Lanbideren bulego hurbilena? A. Oinarrizko B. Lanbide gizarte zerbitzua Bai 1 1 Ez 2 2 P137. Joan al zara zu edo etxebizitzako pertsonaren bat oinarrizko gizartezerbitzuren batera? Baiezkoa bada, bertaratu al zara joandako 12 hilabete edo epe luzeagoan? Inoiz ez gara joan 1 Bai, joandako 12 hilabeteetan zehar 2 Bai, orain urtebete baino lehenago 3 P138. Etxekoren bat joan al da Lanbidek dituen bulego horietako batera? Baiezkoa bada, joandako 12 hilabete edo gehiagoan joan al da etxebizitzako pertsonaren bat bulegoren batera? Inoiz ez gara joan 1 Bai, joandako 12 hilabeteetan zehar 2 Bai, orain urtebete baino lehenago 3 P139. Ondoren aipatzen diren erakunde publikoen laguntza ekonomikoak eskatu al ditu etxebizitzakoren batek? Baiezkoa bada, eskatu al da laguntza ekonomikorik joandako 12 hilabete edo gehiagoan? (Irakurri banan-banan eta markatu erantzuna “X” baten bidez) Bai, Bai, orain joandako urtebete 12 Inoiz ez baino hilabetee gehiago tan 1. Diru-sarbideak Bermatzeko Errenta 1→P142 2→P140 3→P140 (aurreko Oinarrizko Errenta, GGD) 2. Diru-sarbideak Bermatzeko 1→P142 2→P140 3→P140 Laguntza 3. Gizarte Larrialdietarako laguntzak 1→P142 2→P142 3→P142

4. PAGAMI/Kontribuzio gabeko 1→P142 2→P142 3→P142 prestazioak 5. Langabezia saria 1→P142 2→P142 3→P142 6. Beste batzuk 1→P142 2→P142 3→P142 ↘Zehaztu:_________________________________________________ P140. Bestelako prestazioren batekiko, zein da egungo zure egoera? (Irakurri erantzuteko aukerak) Egungo onuraduna. Pasa P141 galderara 1 Onuradun izandakoa, baina ez gaur egun. Pasa P142 galderara 2 Eskatu du edo eskatutakoa da, baina ezezkoa jaso du. Pasa P142 3 galderara Erabaki gabe dago. Pasa P142 galderara 4 Beste egoera batzuk. Pasa P142 galderara 5 Zehaztu:________________ P141. Oinarrizko premiak betetzen al ditu hilero etxebizitzan jasotzen den zenbatekoak? Bai, erabat 1 Bai, baina ez guztiz 2 Ez da nahikoa 3 Oso murritza da 4 P142. Zure ustez, datozen 12 hilabeteko epean beharrik izango al da aurretik aipatutako laguntza edo prestazio ekonomikoren bat jasotzea zure etxebizitzan? (P139. galderako laguntzak dira horiek) Bai 1 Ez 2

GALDESORTAREN AMAIERA MILA ESKER ZURE PARTE-HARTZEAGATIK