Timeline 2nd attempt

2 -15000

grottekening in lascaux Afbeeldingen gemaakt met verschillende pigmenten (oa. rood en geel ijzeroxide) gemixt met vet. Het is niet duidelijk hoe het pigment werd aangebracht, maar misschien met de vingers of met een zelf gefabriceerde borstel. Het was het begin van de visuele communicatie, gecreëerd voor utilitaire en rituele doeleinden. We kunnen uit bepaalde afbeeldingen afleiden dat de tekeningen werden gebruikt in magische rituelen, ontstaan om opnieuw macht te krijgen over de dieren. Abstract geometrische tekens zijn vermengd met de vele dieren. grottekening in lorthet ( zuid - frankrijk ) Uit de prehistorische tekeningen blijkt dat de prehistorische mens beschikte over een hoog niveau van waarneming en geheugen. De gekraste tekeningen van herten en zalm zijn daarvan een opmerkelijk accuraat. Nog boeiender zijn de twee ruitvormige afbeeldingen, wat wijst op het vermogen tot symbolische weergave.

-15000

- 3000

ontstaan steden

-3000

-3000

-15000

hiërogliefen Egyptische hiërogliefen vormen het schrift van het Oude Egypte. Het schrift is rond 3100 voor Christus ontstaan en werd tot aan het eind van de OudEgyptische beschaving gebruikt, waarna het langzaamaan werd vervangen door het Grieks en later het Arabisch. De Egyptische hiërogliefen zijn pictogrammen die klanken uitdrukken. Ze werden alleen geschreven door ambtenaren (schrijvers) die een langdurige en zware opleiding kregen.

3

- 3000

sumerische pictografisch schrift De vroegste schriftelijke bronnen zijn tabletten van de stad Uruk (Mesopotamië). Ze hadden een lijst van goederen in pictogrammen.

In geordende kolommen werden objecten vergezeld van cijfers en namen van personen.

- 2600

papyrus Papyrus wordt gemaakt van de stengels van de papyrusplant. De tekst werd bewaard als boekrol, bekend als een papyrusrol. Een aantal lagen, in lange repen gesneden, papyrusstengels werden als een weefwerk op elkaar gelegd, en vervolgens samengedrukt terwijl ze nog nat zijn. Als het blad droog was werd het papyrusoppervlak behandeld met een soort lijm, waardoor de inkt niet ging lopen, en glad gepolijst.

- 2500

spijkerschrift Spijkerschrift was een moeilijk te beheersen schrift. Zelfs nadat de Assyriërs het schrift vereenvoudigden, bestond het nog uit 560 tekens. Schrijven had belangrijke magische en ceremoniële kwaliteiten.

- 2345

-2345

-2500

-2600

het dodenboek Het Dodenboek is een verzameling begrafenisteksten uit de Egyptische cultuur. Dit zijn mythes, liederen en gebeden die gaan over het leven in het hiernamaals van de gestorvene. De teksten staan verhalend geschreven in de eerste persoon en in naam van de overledene.

Dankzij Het Dodenboek kon men in het hiernamaals bepaalde voordelen genieten zoals onder andere bescherming door de goden.

4

-2000

chinese cultuur Het ontstaan van China is mysterieus. De cultuur is volledig geïsoleerd van de westerse beschaving geëvolueerd. Veel Chinese uitvindingen, zoals het kompas, het buskruit en de boekdrukkunst zullen in de handen van de Europeanen een diepgaande invloed hebben op de geschiedenis van de mensheid.

- 1880

mesopotamische rolzegels De Mesopotamische rolzegels dienen als bewijs van authenticiteit en zijn een manier om namaak tegen te gaan. De kleine cilinderzegels zijn meer dan 3000 jaar in gebruik geweest. Ze werden over een vochtige kleitablet gerold en op deze manier vormde ze een afdruk dat het ‘merk’ van de eigenaar voorstelde. Het was vrijwel onmogelijk de afdruk te kopiëren of te vervalsen.

-1800

tsang chieh Legendarische uitvinder van het Chinese schrift. Hij werd geïnspireerd door sporen van vogels en dieren.

-1792

-1880

chia - ku - wen ( bone- and - shell geschrift) Dit geschrift werd gebruikt bij waarzegging en inspanningen om toekomstige gebeurtenissen te voorspellen door middel van communicatie met de goden of voorouders. Het is een pictografisch schrift. Het werd in de 18e eeuw teruggevonden in schildpad schalen en op grote dieren hun schouderbenen, ook wel orakelbenen genoemd. Op deze manier dacht men contact te maken met de voorouders. De waarzegger duwt een hete staaf in een holte van een dierenbeen, de hitte vormt een kluwen van scheuren die enkel gelezen konden worden door de waarzegger. Dit waren dan de boodschappen van de goden.

-2000

- 1800

5

- 1792

gedenksteen met de code van hammurabi Een van de oudste tot dusver gevonden wetboeken en een van de best bewaarde voorbeelden van dit type document uit het antieke Mesopotamië. De code is geschreven in spijkerschrift op een hoge stele. De stele bevat 282 wetten, gerasterd in 21 kolommen. Door het schrijven kon de maatschappij zich stabiliseren op grond van regel- en wetgeving. Wetteksten, zoals de code van Hammurabi omschreven misdrijven en hun straffen.

- 1500

hiëratisch schrift Een cursief schriftsysteem dat gebruikt werd in ten tijde van de Pharao’s in Egypte. Het ontstond samen met de hiërogliefen en is er sterk aan gerelateerd. Voornamelijk werd het geschreven in inkt met een penseel op papyrus. Dit ging uiteraard veel sneller dan de ingewikkelde hiërogliefen. Het woord hiëratisch komt van het Griekse woord hieratika, wat zoveel betekend als “door priesters geschreven”.

- 1500

uitvinding van het alfabet

- 1450

fresco in het graf van nakht Egyptische muurschilderingen volgden dezelfde vormgeving als de geïllustreerde manuscripten. De huidskleur van mannen was donkerder dan die van vrouwen en belangrijke personen werden groter afgebeeld dan minder belangrijke mensen. Het menselijk lichaam werd schematisch in 2 dimensies weergegeven. Armen, benen en het hoofd werden in profiel geschilderd. De zorg voor geometrie en regulariteit in de vormgeving was voor de schilders zeer belangrijk.

- 750

-600

-750

-1450

-1500

griekse aflabet Met klinkers.

6

- 600

romeins alfabet

- 500

albasten reliëf van het paleis van koning tiglath - pileser iii en nimrud In Mesopotamië beheerste de godsdienst het leven van de bevolking, net zoals de de vele ziggurat (trapvormig tempelcomplex) het stadsbeeld domineerde. In die tijd is het schrijven enorm geëvolueerd.

- 500

perzische stempelzegel De eerste zegels zijn gegraveerd met een eenvoudige afbeelding erop.

Later werden er echt verhalende beelden afgebeeld. In de latere Assyrische periode, ten noorden van Mesopotamië, ontstond er een meer gestileerd en heraldisch design. Verhalen van de goden werden geïllustreerd en dieren werden afgebeeld in een gevecht.

- 200

perkament

- 179

steen van rosetta De steen van Rosetta werd in 1799 gevonden door troepen van Napoleon in het dorpje Rosetta. Het is een zwarte steen waarop twee talen in drie geschriften staan: Egyptische hiërogliefen, Egyptisch demotisch schrift en Grieks. De steen werd beschreven in 197 voor Christus door Egyptische priesters. Men had al vlug door dat de drie geschriften dezelfde tekst bevatte en zo probeerde men de hiërogliefen te ontcijferen.

-179

codex

-200

-500

100

7 105

papier Waarschijnlijk ontwikkeld door Tsai Lun. Voordien schreef men op bamboelatjes of houten stroken. Eerst werd het gezien als goedkope vervanging bamboe of hout, later werden de voordelen ervan in gezien. Het papier had ruwe lange vezels, maar dit was geen probleem omdat men een borstel gebruikte als schrijfinstrument. Na de uitvinding van het papier bleef het proces grotendeels onveranderd tot het gemechaniseerd werd.

116

zuil van trajanus Met capitalis monumentalis.

150

ts’ai lun Zogezegde uitvinder van het papier. Hij deelde in 105 na Christus zijn uitvinding mee aan de keizer. Men is er niet zeker over of hij het papier echt zelf uitvond, het een eerdere uitvinding was die hij verbeterde, een eerdere uitvinding die hij aan zichzelf toeschrijf of die hij beschermde. Hij wordt beschouwd als de god van de papiermakers.

400

unciaal schrift

425

425

400

150

100 105 116

vergilius vaticanus De Vaticaanse Vergilius bevat twee van de drie gedichten van Publius Vergilius Maro. De tekst is gezet in de capitalis rustica in één brede kolom op iedere pagina. Een geïllustreerde kleurrijke band versiert de boven, midden of onderkant van de pagina.

476 val van romeinse rijk Werd gevolgd door een eeuw van ontwrichting en onzekerheid. De steden in het Westen ontaardden tot geïsoleerde dorpen, in een geografisch versnipperd Europa. Er was geen centraal gezag en wetgeving meer. Reizen werd heel gevaarlijk, met verschrompeling van de economie tot gevolg.

8 500 1789

ancien regime

Met het Ancien Régime wordt het Europa van vóór de Franse Revolutie van 1789 bedoeld. Kenmerkend was de geringe vorm van politieke invloed en macht voor de opkomende burger, de ambachtslui en de arbeiders aan de ene kant vergeleken met de overmatige invloed en vooral de privileges van de adel en de hogere geestelijkheid aan de andere kant. Op het platteland bestond een grote tegenstelling tussen de boerenstand en de klasse der grootgrondbezitters, die op zijn feodale rechten stond.

600

semi - unciaal schrift

700

boeddhisme in japan Boeddhistische religie en de Chinese cultuur worden geëxporteerd naar Japan. De Japanse keizerin Shotoku liet één miljoen kopieën van de boeddhistische Dharani maken.

711

moorse leger valt spanje binnen Toen in 711 het Moorse leger het Spaanse leger overwon vermengden de islamitische kenmerken met de christelijke tradities, en ontstond een uniek manuscriptontwerp. Abstracte tekeningen werden gecombineerd met fel contrasterende kleuren. Spanje, een schiereiland geïsoleerd door bergen van de rest van Europa, ervoeren de invloed van de Karolingische vernieuwing niet.

730

730

711

700

600

500

476

beatus In ‘De commentaar van Beatus op de Apocalyps van Sint Jan’ beschrijft de Spaanse monnik Beatus zijn eigen interpretatie van het einde van de wereld op een gruwelijke wijze. Velen dachten dat dit zou gebeuren bij de millenniumwissel. Veel illustratoren visualiseerden de tekst van Beatus. De felle kleurrijke beelden wedijverden met de tekst.

9 781

karolingische minuskel De Laat-Romeinse cursief werd gecombineerd met het Keltische insulaire schrift met zijn stokken en staarten, geschreven tussen 4 hulplijnen. Het is de voorloper van onze hedendaagse onderkastletters. Het was praktisch, gemakkelijk om te schrijven en de leesbaarheid verhoogde. De Karolingische minuskel werd de standaardletter voor heel Europa voor een hele tijd.

800

the book of kells Het meesterwerk van het Keltisch Christendom is ‘Het Boek van Kells’, gemaakt in een scriptorium op het eiland Iona. Het is gekenmerkt door drie soorten illustraties: Keltische randen en kaders, openingpagina’s, en volledige ‘tapijtpagina’s’, zo genoemd door hun gelijkenis met oosterse tapijten.

868

diamand sutra - wang chieh Is het oudste manuscript van de ‘Dharani’, dit zijn Boeddhistische Mantra’s.

Het zijn de vroegste overblijfsels van reliëfdruk. Het manuscript bestaat uit zeven stukken papier aan elkaar gezet tot een rol van 4,9m lang en 30,5 cm hoog te vormen. Zes bladen tekst vertellen over Boeddha’s revelaties tegen zijn bejaarde volger Subhuti. Het zevende blad is een complexe houtsnede van Boeddha en zijn volgelingen.

1249

868

800

pen ts ’ ao medisch kruidenboek Geïllustreerd houtsnedeboek over Chinese kruidenmedicatie.

Grootmoedige topmarges en gelinieerde regels brengen orde in het blad. Ook wordt er gebruik gemaakt van een grafische methode om de tekst in secties te verdelen.

781

1249

10 1265

douce apocalyps Dit manuscript is een meesterstuk van de gotische stijl. Elke pagina heeft bovenaan een illustratie, met daaronder twee tekstkolommen in textura. Het is een stugge herhaling van verticale spitse afgetopte schreven. Men tekent eerst de verticale lijnen van de woorden, daarna voegt men de andere lijnen toe om de groepen te transformeren in woorden.

1385

gebroeders paul, herman en jean van limburg Ze waren alle drie in dienst bij de graaf de Berry waar ze werken in een privĂŠscriptorium. Paul van Limburg was de ontwerper van lay-out en design. De gebroeders waren de avant-garde van de evolutie van interpretatie van visuele belevenis. Ze tekenden met overtuigend realisme. Hun meesterstuk is Les Tres Riches Heures du Duc de Berry.

1400

opkomst renaissance in europa Europa evolueert stilaan van de Middeleeuwen naar de Renaissance, Er ontstaat een geletterde middenklasse en universiteiten groeien, dit betekent het einde van de kennismonopolie van de clerus. Dit alles gaat gepaard met een stijgende vraag naar leesmateriaal.

1400

1400

1385

1265

johannes fust Rijke handelaar en geldschieter van Gutenberg. Hij dagvaardde Gutenberg net voor de voltooiing van de 42-regelige bijbel en kwam zo in bezit van diens atelier en werk. Op basis hiervan startte hij met Peter SchĂśffer een succesvolle drukkerij. Fust stierf tijdens een zakenreis in Parijs, waarschijnlijk aan de plaag.

11 1400

europese blokboeken Rond 1400 arriveerde de Chinese blokdruktechiek in Europa. Europese blokboeken hadden een religieuze inhoud en bestonden overwegend uit illustraties. Voornamelijk te situeren in de Nederlanden en Duitsland. Van deze blokboeken zijn nog maar enkele bewaard. Bekende voorbeelden zijn de Ars Moriendi en de Biblia Pauperum.

1420

nicolas Jenson Nicolas Jenson was geboren in Frankrijk en meester van de Koninklijke Munt van Tours. Jenson bezat sinds 1470 in Venetië een drukkerij.

1430

kopergravure Diepdrukprocedé. De afdruk die wordt gemaakt met behulp van een in zacht metaal gekraste afbeelding die wordt ingewreven met inkt en dan schoongeveegd. De inkt die in de groeven blijft vormt de afdruk.

De onbekende artiest ‘De meerster van de speelkaarten’ creëerde de eerste kopergravures.

1450

uitvinding johannes gutenberg Duits edelsmid van rijke afkomst. Introductie van het drukken met losse loden letters in Europa.

1454 1500

incunabulen

1430

1420

Een incunabel is een Europees boek dat gedrukt is voor 1501. Het woord incunabel is afgeleid van het Latijnse ‘incunabula’, wat babylinnen of wieg betekent. De term verwijst dus naar de tijd dat de boekdrukkunst nog in zijn kinderschoenen stond. Vaak imiteerden de vroegste drukken de vormtaal van het handschrift., die kunnen verwijzen naar “de vroegste stadia of eerst sporen in de ontwikkeling van iets”.

12 1454

42 - regelige bijbel Typografische bijbel van 1282 pagina’s met elk 42 regels tekst (na pagina 10), verdeeld over 2 delen. De bijbel is gedrukt in de textura en tracht kalligrafie na te bootsen. Er werden 210 exemplaren gedrukt, elk met unieke handgetekende randdecoraties. De bijbel is gedrukt te Mainz, grotendeels door Gutenberg, en uitgegeven door Fust & Schöffer.

1454

aflaatbrieven gedrukt door johannes gutenberg Allereerste voorbeeld van typografisch drukken. Gedrukt in opdracht van paus Nicolaas V. Met deze brief schold de paus alle zonden van de christenen die de oorlog tegen de Turken hadden gefinancierd kwijt. Van de brief werden 7 edities in 2 stijlen gedrukt in Mainz.

1457

psalterium johannes fust en peter schöffer Typografisch boek van een enorm formaat, 30,5 op 43,2 cm, gedrukt in textura. De 2-kleurige gedrukte initialen in het boek zijn het eerste vb van kleurendruk. Het eerste boek met colofon, hierin staan datering en de naam van de drukkers. Uitgegeven door Fust en Schöffer en gedrukt in Mainz.

1465

conrad sweynheym en arnold pannartz De lettertypes die door Sweynheym en Pannartz zijn ontworpen markeerden de eerste stap naar de romein.

1480

1465

1457

1454

1450

geoffroy tory Een briljante grafisch kunstenaar die visuele vormen maakte die werden omhelsd voor 200d jaar. Zijn reeks van prestaties is onthutsend: professor, geleerde en vertaler, dichter en schrijver, uitgever, drukker en boekverkoper, etc.

13 1480

claude garamond Claude Garamond werd de eerste onafhankelijke letterontwerper. Zijn hoogwaardige romeinen blinken uit in leesbaarheid en schoonheid.

1493

nurembergkroniek van schedel en koberger Het is een van de best gedocumenteerde vroege gedrukte boeken (een incunabel) en een van de eersten die een succesvolle samenhang bevat van illustraties en tekst. Het bevat 1809 hout gesneden illustraties. Het gaat over de geschiedenis van de wereld van het begin tot 1493.

1498

de apocalyps van albrecht d端rer Dit boek bevat vijftien monumentale houtsneden van Albrecht D端rer die sc竪nes illustreren uit het Boek van Openbaring. Het bracht de grafische kunstenaar en schilder al snel bekendheid (en rijkdom) in Europa. Het boek bevat vijftien indelingen met twee kolommen van het gotische type van Koberger (zijn peetvader) aan de linkerkant, en een illustraties van D端rer rechts.

1501 1540

post - incunabelen

Boeken gedrukt tussen 1501 en 1540 noemt men postincunabelen.

1503

1498

1493

1480

robert estienne Tijdens de jaren 1530 en 1540, bereikte Robert Estienne een grote reputatie als een grote drukker die vooral bekend staat om zijn intellectuele inzicht. Estienne gebruikte Garamonds romeinen en de intitialen van Geoffroy Tory.

14 1517

reformatie Het succes van de reformatie was ondenkbaar zonder de boekdrukkunst.

De vele uitgaven van de bijbel in de volkstaal als de snelle verspreiding van de geschriften van Luther en Calvijn, droegen bij tot de snelle verspreiding van deze nieuwe religie, wat het einde betekende van de religieuze eenheid in West-Europa.

1517

fraktur van vincenz rockner Het lettertype gebruikt voor Teuerdrank (een avontuur over ridderlijkheid en ridderschap, gedrukt door Johann Schoensperger in Neurenberg in 1517), ontworpen door kalligraaf Vincenz Rockner, waren een van de vroegste voorbeelden van de gotische stijl bekend als fraktur. Sommige van de strakke, rechthoekige lijnen gevonden in textura lettervormen werden vervangen door vloeiend gebogen lijnen.

1520

christoffel plantijn In 1548 of 1549 vestigde Christoffel Plantijn zich in Antwerpen als boekbinder.

Enkele jaren later was hij er vanwege een handicap toe gedwongen het vak van boekbinder op te geven. Christoffel Plantijn vestigde zich mede daarom in 1555 als boekdrukker. Het bedrijf draaide goed, zelfs zo goed dat het de grootste kapitalistische onderneming van de toenmalige Nederlanden was.

1525

1520

underweisung der messung van albrecht d端rer In dit boek legt D端rer de toepassing van de geometrie uit op architectuur, decoratie, bouwkunde, en lettervormen. De mooi geproportioneerde Romeinse kapitalen van D端rer, met duidelijke instructies voor hun bouw, maakten een beduidende bijdrage aan de evolutie van het alfabetontwerp. Dit boek stelt ook een modulair systeem voor textura voor.

1517

1501

1503

1525

15 1525

getijdenboek van geoffroy tory en simon de colines Tory’s invloed kwam in een stroomversnelling in 1525, toen hij een serie van Horae (Getijdenboeken) startte, gedrukt voor hem door Simon de Colines, in de stijl van voor de jaartelling. Het was een nieuwe helderheid van denken, een innovatieve houding ten aanzien van vorm, en een nauwkeurige harmonie van de verschillende elementen (tekst, initialen, randen en illustraties), dat de Horae als een mijlpaal in de grafische vormgeving maakte.

1638

louis xiv Lodewijk XIV, bijgenaamd de Zonnekoning, werd reeds als kind, op 14 mei 1643, formeel koning van Frankrijk. Alles moest dienen tot meerdere glorie van hemzelf; hij duldde geen tegenspraak op het gebied van kunst en cultuur.

Hij drukte een groot cultureel stempel op het Europa van de 17de eeuw, dat van de Lodewijk XIV-stijl in het bijzonder en van de Franse Barok in het algemeen; het was de gouden eeuw van Frankrijk.

1665

draagbare camera obscura ’ s Een camera obscura is een donkere kamer of doos met een kleine opening waardoor licht binnen valt. Zo ontstaat een projectie in de doos. Het concept dateert reeds van de vierde eeuw voor Christus. Vanaf 1665 ontstonden er kleine, draagbare modellen. Dit is de voorloper van het fototoestel.

1690

1665

1638

john pine Aangezien de etsers steeds meer bedreven werden, begonnen zij onafhankelijk van de typografische drukkers, boeken uit te geven door met de hand, zowel de illustraties als de tekst, te graveren. De Engelsman John Pine was één van de beste. Zijn boeken werden gefinancierd op basis van voorinschrijvingen. De naam van elke intekenaar werd gegraveerd op de voorpagina van het boekdeel.

16 1692

william caslon William Caslon I was een Engelse geweermaker en letterontwerper. In 1716 begon hij zijn carrière als graveur van geweren in Londen. Door zijn ervaring als smid kwam hij veel in contact kwam met boekdrukkers en dit bracht hem ertoe om een lettergieterij op te richten. De fijnheid en de leesbaarheid van zijn letters, verzekerden de heerschappij over de leidende drukkerijen. Caslon haalde zijn inspiratie bij de Nederlands barokletters.

1695

louis rené luce Franse letterontwerper en graveur voor koning Lodewijk XV. Hij is vooral bekend omwille van zijn typografische vignetten en ornamenten.

1702

romain du roi Romain du Roi van Philippe Grandjean is een in de eerste helft van de achttiende eeuw gemaakt lettertype in opdracht van Louis XIV, het waarvan het gebruiksrecht exclusief bij de koninklijke drukkerij lag. De ‘romain du roi’ was het resultaat van een poging tot standaardisatie van het letterontwerpen onder leiding van een door de Académie des Sciences aangewezen commissie.

De letters werden met passer en liniaal op ruitjespapier getekend op basis van –vermeende– ideale proporties.

1706

1706

1702

1695

1692

1690

john baskerville John Baskerville was een Engelse letterontwerper en typograaf. Hij was lid van de Royal Society of Arts. Baskervilles lettertype vormde het hoogtepunt van een reeks experimenten om de leesbaarheid van drukwerk te verbeteren.

Deze experimenten omvatten ook papierontwikkeling en het produceren van drukinkt. Hij was beïnvloed door de lettertypen van William Caslon.

17 1720

rococo De naam is een samentrekking van het Franse woord rocaille, dat grillig gevormde schelp betekent. Kenmerkend voor het rococo is de genoemde asymmetrie, de nadruk op elegantie en het lieflijke en luchtige karakter. Het kleurgebruik typeert zich door de zachte tinten, met veel gebruik van pastel.

Met betrekking tot de decoratie zet de beweging van de barok zich in het rococo voort. Monumentaliteit wordt vervangen door lossere vormen, vrolijkheid en frivoliteit; de onderwerpen worden minder ernstig. Dit valt samen met het minder streng worden van de sociale en morele codes in de samenleving.

1730

françois-ambroise didot Oprichter van een drukkerij en papiermakerij, had een familiebedrijf dat lettertypes ontwierp. Hij voerde het ambitieuze plan uit om de drukpers te verbeteren zodat hij daarop met fijner papier en verfijnder lettervormen terecht kon. Daarnaast rationaliseerde François-Ambroise Didot het typografisch maatsysteem. De familie Didot is onder meer verantwoordelijk voor de publicatie van de Franse Biographie Nationale en in BelgiÍ voor de totstandkoming van de Koninklijke Pers.

1742

1740

1730

giambattista Bodoni Giambattista Bodoni was een Italiaans graveur, uitgever en letterontwerper.

Hij legde zich toe op de technische verbetering van de typografie. De letterontwerpen van Bodoni kennen echter een groter contrast tussen dikke stokken en dunne schreefjes en bogen. Bodoni werd in 1768 benoemd als drukker aan het hof van Parma.

1720

1740

18 1742

modèles des caractères de l’imprimerie van pierre simon fournier le jeune Pierre Simon Fournier was een Franse stempelsnijder, lettergieter en typografisch theoreticus. Fournier en Narcissus zijn twee lettertypen die door hem werden ontworpen. Hij richtte zijn eigen drukkerij op in Parijs in 1736. Zijn tabellen met verhoudingen (1737) werden opgevolgd door diverse andere technische verhandelingen, met inbegrip van de caractères Modèles.

1757

William Blake William Blake was een Brits schrijver, dichter, tekenaar, schilder en graveur.

Hij wilde echter meer zijn dan alleen graficus en verzette zich bovendien tegen de heersende conventionele kunstopvattingen. Uit het werk van William Blake blijkt dat hij de verbeelding belangrijker vindt dan de rede.

Blake plaatste vraagtekens bij alle heersende waarden van zijn tijd, op het gebied van kunst, religie en filosofie.

1763

warm gewalst , geweven papier Het zachte, gladde oppervlak van het papier in Baskerville’s boeken was nog nooit gezien voorheen. Deze kwaliteit werd bereikt door het gebruik van warm gewalst geweven papier. Voor Baskerville’s “Virgil”werden boeken geprint op papier met waterdruk, die een texturaal patroon van horizontale lijnen hadden.

1764

1764

1763

1757

manuel typographique Pierre-Simon Fournier schreef dit historisch overzicht van de typografie in Europa. Hij introduceerde onder meer de term modern, om de nieuwe romeinen te definiëren, die onder meer gebruikt werden door Bodoni.

19 1764

firmin didot Was een Frans drukker, graveur en letterontwerper, hij ontwierp lettertypes voor het familiebedrijf. Didot gebruikte als eerste het woord stereotype voor de metalen drukplaat waarmee de inkt op het papier werd overgebracht.

Voorheen werden pagina’s direct van de gezette losse lettertypes gedrukt.

Deze technische vooruitgang maakte het mogelijk goedkopere uitgaven te produceren en betekende een revolutie in de handel in boeken.

1765

joseph niepce Niepce is één van de uitvinders van de fotografie. In 1822 ontwikkelde hij de heliogravure, een etsplaat gemaakt door het gebruik van een lichtgevoelige stof, Syrisch asfalt. In 1826 maakte Niepce de eerste foto door een heliogravure te plaatsen in de camera obscura.

1766

vincent figgens Britse stempelsnijder en letterontwerper, bekend om zijn vakmanschap, leerling van Joseph Jackson. Hij begon eigen gieterij. En hij liet een boek uitbrengen onder de naam Antique in 1817.

1770

1766

koningsvoet ( pied de roi ) “Pied du Roi” is een typografische eenheid. De maateenheden worden gebruikt binnen de grafische industrie, onder andere om de grootte van lettertypes en regelafstanden aan te geven. Europa en de Angelsaksische wereld gebruiken elk een eigen maatsysteem, beide gebaseerd op ‘punten’, maar van verschillende grootte. Rond 1770 besloot een andere Franse lettergieter, Pierre François Didot, deze voet in te wisselen voor de gangbaardere Koningsvoet “Pied du Roi”, die iets groter was, met als gevolg dat de punt ook iets dikker werd.

1765

1770

20 1774

friedrich koenig Een Duitse drukker die bekend staat om zijn uitvinding van de stoomdrukpers. Deze pers drukte 400 vellen per uur. Dit is bijna het dubbele van wat een handpers in die tijd produceerde.

Een andere innovatie was de dubbelcilinderpers die ook werkte met stoomkracht. Deze pers drukte nog sneller en kon ook op grotere vellen papier (tot 90 cm) drukken.

1776

de franse - en amerikaanse revolutie Deze twee revoluties hebben geleid tot een grotere gelijkwaardigheid van de bevolking inzake opleiding en stemrecht. Als gevolg daarvan was de bevolking vanaf dan meer belezen en beter opgeleid. Daardoor nam het lezerspubliek toe en had grafische communicatie meer effect.

1780

industriële revolutie Door de Industriële Revolutie die de massaproductie en marketing met zich meebracht werd de visuele identificatie en het ontwerpen van handelsmerken steeds belangrijker. Al in de Middeleeuwen waren symbolen belangrijk maar nu werd het steeds moeilijker om alles wat een bedrijf had te vatten in één symbool.

1780

1780

1776

1774

de stoommachine James Watt (1736-1819) perfectioneerde de stoommachine in 1780 waardoor stoomkrachtenergie tijdens de 19de eeuw machines volledig of gedeeltelijk geautomatiseerd konden worden. Er was minder of geen mankracht meer nodig aan de machines waardoor eenheden enerzijds vlugger en anderzijds in een grotere oplage geproduceerd konden worden.

21 1796

william pickering Voorloper van de Arts and Crafts-beweging. Hij maakte als eerste onderscheid tussen grafisch ontwerp en drukwerk. De nadruk werd gelegd op controle over formaten, lettertypes en illustraties. Zijn ‘Book of Common Prayer’ is een voorbeeld van de heropleving van de gotische vormgeving waarnaar de Arts and Crafts beweging teruggreep.

1799

louis jacques daguerre Daguerre was een Franse schilder en hij perfectioneerde de technieken die hij en Niepce hadden ontwikkeld. In 1839 introduceerde hij de dagguerrotypie.

Deze, maakte gebruik van een verzilverd koperplaatje en was vooral vernieuwend omwille van de scherpte van de foto’s. Nadeel waren het ingewikkelde proces en een uniek exemplaar.

1800

william henry fox talbot Talbot ontwikkelde een manier om fotografisch papier te maken (photograms) en bleef zich bezig houden met de verbetering van zijn techniek. Voor zijn techniek was geen camera nodig. Zijn latere techniek (calotype) maakte het mogelijk beelden te reproduceren. Zijn boek “The Pencil of Nature” was het eerste geillustreerd met foto’s.

1800

houtgravure De houtgravure is een hoogdrukprodedé dat in de 19e eeuw een grote bloeitijd beleefde. De houtgravure werd ontwikkeld door de Engelse graficus Thomas Bewick (1753-1828). De nieuwe druktechniek loste de kopergravure af omdat zij, bij groter wordende oplages, veel eenvoudiger en goedkoper was.

De houtgravure werd gestoken in de kopse kant van een hard houten blok, waardoor een zeer verfijnde tekening mogelijk is.

1800

1796

lithografie Eerste vlakdruktechniek. Ook steendruk genoemd.

22 1803

fat face Deze lettertypecategorie werd uitgevonden door Robert Thorne als antwoord op de populaire, grote displayletters. Een Fat Face is een romein waarvan het contrast en de lijndikte verhoogd werden door de dikte van de zware lijnen van de letter nog te verzwaren. De verhouding van de lijndikte tot de kapitaalhoogte kan bij een fat face zelfs oplopen tot 1/2.

1804

paul gavanni Bekende Franse cartoonist en grafisch mode-ontwerper. Creeërde ironische afbeeldingen van de Franse samenleving. Was meester in de lithografie.

1810

displayletters Grote, expressieve karakters met een grote visuele impact die ervoor zorgen dat een (reclame)boodschap efficiënt is. Deze letters lijken eerder op grote abstracte visuele vormen met sterke contrasten, dan op gewone leesletters. Zij zijn ontstaan als gevolg van de Industriële Revolutie. Het doel van displayletters is om samen met het beeld de aandacht te trekken van de consument.

1815

tuscan - style Stijl uitgevonden in 19De eeuw, gekenmerkt door schreven en uitbreidingen, holtes en ornamenten. Er zijn heel veel variaties op gemaakt.

1819

john ruskin Hij inspireerde de filosofie vd Arts and Crafts-beweging. Zijn teksten handelden over het verenigen van kunst en arbeid ten dienste vd maatschappij.

1821

1815

1810

1804

1803

1800

1799

egyptian van thomas figgens Naam is gebaseerd op de Egyptische cultuur. Egyptian wordt ook slab-serif genoemd. Gekenmerkt door dikke, blokachtige schreven. Ze kunnen zowel stomp en hoekig, als afgerond zijn. Meestal gebruikt voor affiches en titels

23 1828

houten lettertypes Hoogdrukprocedé geïntroduceerd door de Amerikaan Darius Wells in 1828.

Dit drukproces werd voornamelijk gebruikt om grote displayletters te drukken.

Door de immense grootte van dat soort letters, werden de metalen letters vervangen door in hout uitgesneden letters omdat die duurzamer en lichter waren. Bovendien kostten ze ook minder.

1832

schreefloze letter ( sans serif ) William Calson IV ontwierp de eerste Sans-serif gebaseerd op de Egyptian style, maar dan zonder schreven. De naam werd gegeven in 1832 door Vincent Figgins. Vele lettergieterijen begonnen hun eigen schreefloze lettertypes te ontwikkelen.

1834

william morris Grondlegger van de Arts and Crafts-beweging. Hij riep op om terug te grijpen naar de oorsprong van materialen en hanteerde in onbruik geraakte productiemethoden. Hij gaf de aanzet voor zorgvuldig ontworpen boeken die in grote oplagen geproduceerd worden. Verder zorgde hij voor verbetering in kwaliteit en verscheidenheid van lettertypes.

1836

1834

1832

1828

1821

1819

jules chéret De mooie jonge vrouwen die Jules Chéret afbeeldde waren niet enkel archetypes voor de ideale presentatie van de vrouw in de massamedia maar ook een generatie van Franse vrouwen die hun kledij en levensstijl als inspiratie gebruikten. Chéret werkte zo mee aan de emancipatie van de vrouw. De vrouwen waren opgewekt, elegant en levenslustig. Het bevrijdde de vrouwen van Parijs. Ze konden laag gesneden jurken dragen en rookten in het openbaar, het was geen taboe meer. De Cherettes werden overal gezien en herkend.

24 1845

eugène grasset Eugène Samuel Grasset was een Zwitsers grafisch vormgever die in Parijs werkte tijdens de Belle Epoque. Hij was was in verschillende sectoren actief; hoewel hij vooral bekend werd door het ontwerpen van boeken, heeft hij ook o.a. meubels en glasramen ontworpen. Hij wordt gezien als een pionier in de Art Nouveau.

1850

arts & crafts De Arts & Crafts beweging is een sociale beweging en een kunst- en designstroming uit de laatste helft van de 19e eeuw in Engeland. De beweging ontstond als een opstand tegen het tijdperk van de industriële revolutie en een afschuw van de goedkope en lelijke massaproducten uit het Victoriaanse tijdperk. De belangrijkste persoonlijkheden van de Arts & Crafts Movement zijn William Morris en John Ruskin.

1850

poster house Typografische drukkerijen die zich specialiseerden in het drukken van reclame-uitingen door middel van metalen letters, maar vooral van wood type. Bij het maken van zulke reclame(posters), kwam er echter geen ontwerper aan te pas. De letters en ornamenten werden door de letterzetter zelf gekozen en gezet in samenspraak met de klant.

De Poster houses verdwenen geleidelijk vanaf 1870 door de opkomst van de lithografie.

1860

1850

1845

1836

alphonse mucha Alfons Maria Mucha is een in Moravië, het huidige Tsjechië, geboren kunstenaar. Zijn werken zijn onlosmakelijk verbonden met de Jugendstil kunststroming, populair aan het begin van de twintigste eeuw. Zijn werk bestond voornamelijk uit affiches maar hij maakte ook decors, meubelen, kostuums en juwelen. De affiches werden toentertijd zelfs van de straat geroofd. Zijn stijl kenmerkt zich door de sierlijke lijnen, frisse pastelkleuren en weelderige motieven.

25 1861

victor horta Belgische Architect waarvan het gebouw dat hij ontwierp voor Emile Tassel de aanvang van de Art Nouveau markeerde. Deze was vernieuwend door het gebruik van de zweepslagmotieven kenmerkend voor de Art Nouveau. Horta’s favoriete materialen waren glas en staal. Hij experimenteerde ook met de indeling van de interieurs. Door het gebruik van niveauverschillen, bijzondere raampartijen, serres, trappenhuizen en glazen lichtkoepels bracht hij op alle verdiepingen en in alle kamers licht naar binnen, en creÍerde hij een ongekend ruimtegevoel voor burgerwoningen uit die tijd.

1863

henry van de velde Henry Clemens Van de Velde was een Vlaamse kunstschilder, ontwerper, vormgever en architect. Samen met Victor Horta kan hij beschouwd worden als een van de belangrijkste vertegenwoordigers van de art nouveau.Hij studeerde schilderkunst in Antwerpen en Parijs, maar richtte zich vanaf 1892 op de toegepaste kunsten en architectuur.

1864

henri de toulouse -lautrec De Toulouse-Lautrec was de bekendste affiche-ontwerper, schilder en chroniqueur van zijn tijd. Hij is ook de decadente aristocraat die er genoegen in schept de vunzigheid, politieke wanorde, de hypocrisie en de eenzaamheid in zijn tijd uit te beelden. Hij schetst de verschoppelingen van zijn maatschappij in hun intiemste momenten.

alfred roller Alfred Roller (1864-1935) zorgde voor grote vernieuwingen in de grafisch wereld. Hij werkte onder andere mee aan de tentoonstellingsposters van Ver Sacrum en Secession. Roller wou leesbaarheid opofferen in ruil voor een ongekende tekstuele densiteit.

1864

1863

1861

1860

1864

26 1865

frederic w. goud Letterontwerper Goudy was een pionier in de Arts and Crafts-beweging in Amerika. In het totaal ontwierp hij 122 lettertypes voor de Lanston Monotype Company, voornamelijk gebaseerd op middeleeuwse en renaissancemodellen, en fungeerde als brug tussen de idealen van Morris en de wereld van de professionele drukkerijen.

1868

koloman moser Koloman Moser was een van de stichters van de Vienna Secession.

1868

peter behrens Pionier in industrieel ontwerp vooral bekend voor zijn werk voor AEG.

1870

albert bruce rogers Rogers was een van de belangrijkste boekontwerpers van de twintigste eeuw in Amerika. In 1900 had hij de leiding over de uitgave van kwaliteitsboeken bij Riverside Press, waar hij zestig boeken afwerkte. Hij koppelde het idee van een goed ontworpen boek aan commerciĂŤle doeleinden.

Nadien werkte hij als zelfstandig typograaf.

1871

fotogravure

1871

1870

1868

1865

Ontwikkeld in 1871 door John Calvin Moss. Door met een camera een negatief te maken van een illustratie en die te etsen kon men nu ook met een metalen drukplaats illustraties drukken in boeken, kranten en magazines. Dit was goedkoper en sneller dan de gebruikelijke houtgravures.

27 1872

aubrey beardsley Hij was het enfant terrible van de Art Nouveau met zijn pentekeningen waarbij grote donkere vlakken contrasteren met witte of lege vlakken. Zijn tekeningen waren ook erotisch getint. Hij was de eerste art director van het belangrijke literaire tijdschrift ‘Yellow Book’ dat verscheen tussen 1894 en 1897. Beardsley illustreerde Oscar Wildes Salomé en een luxe uitgave van Sir Thomas Malory’s Morte d’Arthur. Hij schreef Under the Hill, een onvoltooide erotische vertelling, losjes gebaseerd op de legende Tannhäuser. Hij stierf op 25-jarige leeftijd aan tuberculose.

1875

gillotage Firmin Gillot ontwikkelde de methode van de gillotage, een techniek om op een fotomechanische manier een reliëfdruk te maken. Deze konden dan gebruikt worden in drukpersen. Echte foto’s konden er nog niet mee afgedrukt worden.

1879

airbrush Een techniek waarbij een verfspuit de verf zeer fijn verdeelt op de drager aanbrengt. Er wordt gebruik gemaakt van een kleine verfspuit die op basis van lucht werkt, om inkt- of verfstoffen te vernevelen. De eerste airbrush werd uitgevonden in 1879 door Abner Peeler, in de Verenigde Staten. Airbrush wordt gebruikt om illustraties te maken, foto’s te retoucheren, make-up aan te brengen, muur en autoschilderijen te maken.

1880

1880

1879

1875

1872

art nouveau Art Nouveau is een kunststroming die tussen 1880 en 1914 op verschillende plaatsen in Europa populair was, voornamelijk als reactie op het vormvervagende impressionisme. Art Nouveau manifesteerde zich vooral in gebruiksvoorwerpen, architectuur en schilderkunst. De stroming kende een korte maar hevige bloeitijd. Een Art Nouveau-ornament is samengesteld uit motieven die gewoonlijk asymmetrische composities vormen met een tweedimensionaal karakter, zoals men dit ziet op meubels, sieraden, lampen, bedrukte stoffen enz.

De belangrijkste inspiratiebron is de natuur.

28 1881

kleurenfoto De eerste kleurenfoto gedrukt in het Parijse magazine L’Illustration in 1881.

1882

eric gill Vriend en student van Edward Johnston die niet onder één beroep te vangen valt. Ontwerper, typograaf, schrijver, graveur etc. Door zijn originele interpretaties van historische invloeden is zijn werk een tijdloze synthese geworden van oud en nieuw.

1883

le cercle des xx ( les vingt ) Les XX (Les Vingt) was een vernieuwingsgezinde Belgische kunstenaarsgroep jonge radicale artiesten die rebelleerden tegen het verouderde academisme en de heersende artistieke standaarden. Bekende leden van Les XX waren James Ensor, Théo Van Rysselberghe, Willy Finch, Fernand Khnopff en Félicien Rops. Later sloten zich Auguste Rodin, Paul Signac en Jan Toorop aan. Les Vingt was de voorloper van La Libre Esthétique.

1883

lucien bernhard Starter van het Europees picturale modernisme. Plakatstil.

1883

rudi erdt Voorbeeld van opvolging van Lucien Bernhard. Plakatstil.

1883

1883

1882

1881

walter gropius In 1919 wist Gropius de Hogeschool voor Beeldende Kunsten en de Nijverheidschool samen te smelten tot school voor industriële vormgeving: Bauhaus. Gropius pleitte voor het slopen van de barrières tussen kunstenaars en ambachtslieden en als einddoel van alle creatieve activiteit is er het bouwwerk. Gropius wist kunstenaars (Klee, Kadinsky) naar Bauhaus te halen.

29 1883

theo van doesburg Theo van Doesburg (1883-1931) is vooral bekend als oprichter en redacteur van het tijdschrift De Stijl, een platform van de gelijknamige kunstbeweging.

Hij gaf lezingen, organiseerde tentoonstellingen en zette zich, behalve voor De Stijl, in voor diverse andere tijdschriften en kunstenaarsgroepen. Van Doesburgs belang ligt in het totaal van zijn activiteiten. Hij wist hoe hij ideeën moest lanceren, hoe hij mensen kon enthousiasmeren èn mobiliseren.

1884

the century guild hobby horse Het eerste grafisch vormgegeven magazine over visuele kunsten. Het magazine werd gekenmerkt door een zorgvuldige layout en typografie, handgeschept papier en illustraties uit houtsnedes. Het zorgde voor een verspreiding van de Arts and Crafts-beweging in Europa en voor een herwaardering van boekontwerpen als kunstvorm.

1885

piet zwart Nederlands ontwerper, beïnvloedt door de moderne bewegingen en de nieuwe typografie. Hij maakte een synthese van de vitaliteit van de Dadabeweging en het functionalisme en duidelijkheid van De Stijl’s beweging.

Hij noemde zichzelf een typotect, waarmee hij doelt op de architecturale wijze waarop hij omgaat met typografie. Hij gebruikt letters zoals architecten staal en glas gebruiken.

1886

1886

1885

1884

linotype Een letterzetmachine geregistreerd door Ottmar Mergenthaler (18541899). De machine werd bediend door een klavier en gebruikte kleine koperen matrijzen met zachte indrukken van lettervormen, nummers en symbolen. Als de regel gezet was, werd er gesmolten lood ingegoten om een hele regel te vormen.

30 1887

marcel duchamp Kunstenaar die tot het dadaisme, het surealisme en de conceptuele kunst kan worden gerekend.

1887

monotype , tolbert lanson Uitvinding van Tolbert Lanson. Het is een zetmachine waarbij elke letter apart werd gegoten. Het werd vooral gebruikt voor het zetten van meer gecompliceerd zetwerk, bijvoorbeeld in boeken.

1887

the horse in motion Muybridge fotografeerde een rennend paard op regelmatige momenten om te zien of het waar was dat op een bepaald moment alle poten in de lucht zijn. Dat deed hij met 24 camera’s die fotografeerden als het paard er langs kwam. Uit dit experiment volgde het ontstaan van motion-picture fotografie.

1888

kodak camera Het grote publiek kon zelf aan fotografie beginnen doen toen George Eastman zijn kodak-fototoestel uitbracht. Vanaf dan kon de gewone mens zijn dagelijkse omgeving en gebeurtenissen vastleggen.

1888

1888

1887

johannes itten Johannes Itten was kunstschilder en pedagoog bij Bauhaus in Weimar.

Het ging hem er niet alleen maar om studenten technisch voor te bereiden op de afzonderlijke ateliers of om hen zich te laten ontdoen van de ballast van hun opvoeding. Zijn doel was de vorming van totale persoonlijkheden. Hij gaf natuur- en materiaalstudie, analyses van oude meesters, vormleer en kleurenleer.

31 1890

la belle epoque Belle Epoque betekent letterlijk: het mooie tijdperk. Het is een benaming voor de periode 1890-1914 uit de Franse geschiedenis. De naam ontstond na de Eerste Wereldoorlog toen men, getraumatiseerd door de slachtingen, met nostalgie terugkeek op een schijnbaar gouden tijdperk vóór het uitbreken van de oorlog, een tijd waarin onbezorgdheid en grote ontdekkingen Frankrijk in de ban hielden.

1890

el lissitzky Russische architect, schilder, fotograaf, typograaf en tentoonstellingsontwerper en vertegenwoordiger van de Russische avant-garde. Door zijn veelzijdigheid en internationale contacten was hij vooral van betekenis voor de integratie van het constructivisme, De Stijl en het Bauhaus. Begin jaren twintig onderhield deze kunstenaar intensieve contacten met Theo van Doesburg en Laszlo Moholy-Nagy en verspreiden hun ideeën in manifesten en publicaties.

1890

man ray Man Ray werd geboren als Emmanuel Radnitzky (27 augustus 1890 Parijs, 18 november 1976). Hij was een joods-Amerikaanse Dadaïstische en surrealistische fotograaf en filmregisseur. Hij maakte zijn eerste belangrijke foto’s in 1918. Man Ray schilderde en maakte installaties en avant-garde films.

Hij werkte ook voor Harpers Bazaar

1890

1890

private press De beweging verwierp de massaproductie van boeken en beschouwde elke uitgave als een afzonderlijk kunstwerk. Om dit doel te bereiken werkten ze in ateliers waar ze gebruik maakten van handgeschept papier, houtsnedes en eigenhandig ontworpen lettertypes. Dit had tot gevolg dat de werken in beperkte uitgave gedrukt werden.

32 1891

john heartfield

1891

max ernst Een surrealistische kunstenaar die collages en fotomontages maakt.

1891

ernst keller Pionier van de International Typographic Style. Kenmerkend voor zijn werk is de kwaliteit en de methode die hij aan de dag legt, eerder dan een uniforme stijl. Hij vond dat het ontwerp aangepast moest worden aan het onderwerp.

1892

jan van krimpen Jan van Krimpen (1892–1958) was een van de toonaangevende typografen van zijn generatie en vormt nog steeds het boegbeeld van typografisch Nederland. Zijn letterontwerpen worden alom bewonderd om hun schoonheid. In de jaren 1925-50 was hij de spilfiguur in de herleving van de klassieke typografie in de neo-traditionele renaissance van Nederland.

Onder zijn bewind kreeg Enschedé uit Haarlem opnieuw internationale faam als drukker en uitgever van schitterende boeken in de klassieke traditie. Hij ontwierp er baanbrekende modern-klassieke boekletters.

1893

1893

1892

1891

the studio The studio was een magazine waarvan o.a. Frank Rutter een medewerker was.

De reproducties met werk van Beardsley en Toorop hadden een sterke invloed op de ontwikkeling van art nouveau. Het publiceerde belangrijke berichten, en herinnerde zijn lezers er onder andere aan dat ‘het doel van een poster is om aandacht te trekken, en dat de minste excentriciteit niet misplaatst is mits het nieuwsgierigheid opwekt en zo de aandacht van voorbijgangersweet te trekken’.

33 1894

collage Een techniek ontwikkeld door The Beggarstaffs: Geknipte stukken papier werden verschoven, veranderd en opgekleefd op een ander stuk papier of doek. De gebruikte materialen kunnen knipsels zijn uit kranten (tekst, foto’s, advertenties), of foto’s, tekeningen, gescheurde stukjes van een mislukte aquarel, etc. Het woord collage komt uit het Frans, van het werkwoord coller: plakken, kleven.

1894

the inland printer De Inland Printer was een Amerikaans tijdschrift dat misschien als eerste verschillende geschilderde illustraties had voor iedere uitgave. In ieder geval, de vroege associatie met artiest, designer en typograaf Will H. Bradley hielp de Art Nouveau periode starten in Amerika. Het magazine zorgde voor een verbetering van de artistieke kwaliteit het drukwerk in de VS begin de jaren 1890.

1894

the chap book The Chap Book was een Amerikaans tijdschrift dat Will H. Bradley als huisontwerper had. Bradley ontwikkelde ook een gelijknamige stijl: de chapbookstijl. ‘Chapbooks’ waren kleine, goedkope boekjes verkocht door rondreizende verkopers, marskramers: de ‘chapmen’.

1894

1894

delftsche slaolie Een beroemd voorbeeld van art nouveau is het afficheontwerp van Jan Toorop voor een Delftse slaoliefabriek, de NOF Calvé-Delft. In het ontwerp van Toorop is alle diepte vermeden en hij heeft niet geprobeerd om er een schilderij van te maken. De vlakken naast de vrouwenfiguren zijn helemaal opgevuld met golvende lijnen.

34 1895

laszlo moholy-nagy Zoals hierboven vermeld, was Laszlo Moholy-Nagy voortrekker van fotografie als volwaardig onder-deel van de grafische vormgeving. Verder legde hij ook de klemtoon op typografie die samen geïnte-greerd met fotografie en andere grafische elementen een duidelijke en onmiddellijke communicatie tot doel hadden. Zijn stijl evolueerde naar typophoto als nieuwe visuele taal.

1896

walter p. paepcke Walter Paepcke was een Amerikaanse industrieel actief in het midden van de 20ste eeuw. Hij was lange tijd bestuurder van de ‘Container Corporation of America’ en stichtte ondermeer het ‘Aspen Institute’. Paepcke was de mecenas van designer Herbert Bayer, maar ook van László Moholy-Nagy, beide gekend van de (New) Bauhaus.

1896

eerste film Eerste film.

(edison)

1896

1896

1855

die jugend Die Jugend was een door Georg Hirth opgericht kunst- en literatuurtijdschrift, dat van 1896 tot 1940 in München verscheen. Enkele jaren na het overlijden van Hirth werd Franz Schoenberner uitgever van het blad. Die Jugend was de naamgever van de kunststroming Jugendstil. Het blad viel op door de eigenzinnige opmaak van wat de Jugendstil zou gaan heten en droeg bij aan discussies over esthetica. Naast de moderne illustraties en opmaak schonk het blad vooral aandacht aan satirische en kritische bijdragen over actuele maatschappelijke vraagstukken.

35 1896

akzidenz grotesk Akzidenz Grotesk is het eerste schreefloze lettertype dat ooit algemeen gebruikt werd. Het is uitgegeven door Berthold. Er zijn tien gewichten, allen variaties op het originele lettertype.

Het was een grote stap in de evolutie van de eengemaakte, gesystematiseerde lettertype familie. Het bekendste lettertype aller tijden, Helvetica, is gebaseerd op Akzidenz Grotesk.

1897

frank lloyd wright Frank Lloyd Wright is een Amerikaans architect tijdens de laatste jaren van de negentiende eeuw. Zijn werk was gekend bij Europese artiesten en designers.

Hij introduceerde organische architectuur, en verklaarde dat dit soort ontwerp een ‘identiteit’ had. Het deel is evenwaardig aan het geheel en het geheel is evenwaardig aan het deel, en die hebben allemaal een doel. Hij zag ruimte als de essentie van ontwerp. Hij interesseerde zich ook voor grafisch ontwerp.

1897

ladislav sutnar Ladislav Sutnar was een Tsjechische grafisch vormgever. Hij studeerde in Praag en heeft er later ook les gegeven. Hij maakte deel uit van het Tsjechisch modernisme. Na zijn grafische vormgeving in Tsjechië, verhuisde hij naar New York. Daar ontwerpt hij het Tshechisch Pavillioen op de wereldtentoonstelling van 1939.

1898

ver sacrum ( sacred spring ) Ver Sacrum was een magazine, gepubliceerd van 1898 tot 1903. Het was meer een design laboratorium dan een magazine. Het was gebaseerd op experiment en grafische excellentie. Het had een ongewoon vierkant formaat (28 op 28,5 cm in 1898-1899). De covers bestaan vaak uit handgeschreven letters, getekend met dikke lijnen en geprint in een kleur op een gekleurde achtergrond. Het tijdschrift straalde kwaliteit uit.

1897

1898

36 1900

metro de paris De ingangen van de Parijse metrostations door de Franse architect Hector Guimard zijn een typisch toonbeeld van Art Nouveau architectuur. Deze portalen in gietijzer en glas zijn op een zodanige manier ontworpen dat alle decoratieve elementen tegelijkertijd ook stucturele elementen zijn.

1901

a.m. cassandre Belangrijke vertegenwoordiger van de art deco

1901

behrensschrift ( peter behrens ) Behrensschrift is het eerste lettertype ontworpen door Peter Behrens. Hij maakte een uniek, Duits lettertype door het zware, zwarte gevoel van de letter te combineren met de proporties van romeinse inscripties. Horizontalen en verticalen worden benadrukt tegenover de diagonalen die volledig uitgesloten worden en vervangen door gekromde lijnen in letters zoals de W en de V.

1902

1902

1901

1900

jan tschichold De man die de nieuwe ontwikkelingen op vlak van grafische vormgeving toepaste in alledaagse ontwerpen en deze, anders waarschijnlijk beperkt gebleven ontwikkelingen, konden nu een algemeen publiek bereiken.

Beoefenaar van de nieuwe typografie. Schrijver van Die neue Typografie, boek met nieuwe ideeĂŤn over lettertypes en lay-out, die de geest van het nieuwe tijdperk konden weergeven.

37 1903

wiener werkstätte Met financiëring van Fritz Wärndorfer, Hoffmann en Moser werd dit in 1903 mogelijk. Ze zochten een intiem samenpassen van puurheid en toegespaste kunsten in het ontwerpen van lampen en gelijkaardige producten voor alledaags gebruik inclusief boeken, visitekaartjes en ander drukwerk. Het doel was een alternatief te bieden aan de erbarmelijk ontworpen massaproducten en het nietszeggend historicisme. Functie, eerlijkheid naar materialen toe en harmonieuze proporties waren belangrijke zaken. Decoratie werd enkel toegepast als het een doel had.

1903

lester beall Lester Beall was een ontwerper uit de 20ste eeuw. Hij was vooral voorstander van de modernistische grafische vormgeving in de Verenigde Staten. Hij liet de Verenigde Staten kennis maken met deze stroming tussen de late jaren 20 en de vroege jaren 30. Beall ontwierp veel logo’s voor onder andere International Paper Company. Hij was ook voorstander van een identiteitshandboek. Dit boek bevatte alle regels over hoe een logo mag gebruikt worden, op deze manier kon men voorkomen dat een logo verkeerd ging worden gebruikt.

1903

doves press bible De bijbel van boekbinder T.J. Cobden-Sanderson en Emery Walker was een puur typografisch boek, illustraties werden geweerd.

De nadruk werd gelegd op kwaliteitsvol papier, zorgvuldig drukwerk en een doelgerichte keuze van lettertypes.

1906

1906

1903

constructivisme Realistische of gestileerde voorstellingen worden vervangen door architecturale of geometrische structuren. Er worden vaak vierkanten en rechthoeken gebruikt. Juiste proporties en harmonie zijn belangrijk.

38 1907

deutscher werkbund De Deutscher Werkbund stond voor het huwelijk tussen kunst en technologie. De groep bestond uit onder andere Hermann Muthesius, Henry Van De Velde en Peter Behrens. Ze waren beinvloed door William Morris en Arts and Crafts, maar met het duidelijke verschil dat William Morris eerder protesteerde tegen de industriële revolutie en dat de Werkbund de waarde en betekenis van machinale objecten wel kon appreciëren.

1907

herbert matter Een voorvechter van de foto als grafisch communicatiewerktuig. Vooral zijn posterontwerpen demonstreren zijn begrip van de moderne technieken en de nieuwe visuele organisatie uit zijn tijd. Hij gebruikt montage, extreme schaalwijzigingen, integratie van typografie en illustratie en fotografie.

1908

will burtin Will Burton was ontwerper en art director voor Fortune magazine.

1908

max bill Multifunctioneel kunstenaar die de principes van geometrie en wiskunde in de grafische vormgeving doordreef. Op dit gebied kan men hem een purist noemen, die één kant van het spectrum van de International Typographic Style vertegenwoordigt, en waartegenover mensen als Huber stonden die meer complex en levendig werk produceerden.

1909

1908

aeg theepot ( peter behrens ) Peter Behrens ontwierp voor AEG speciale theepotten die verwisselbare stukken hadden. Er waren drie basisketels waaruit je kon kiezen, twee lids, twee handvaten en twee basisstukken. Je kon kiezen uit drie materialen (brass, copper-plate, nickel-plate) en drie afwerkingsvormen (zacht, ruw of geribbeld).

Alle verschillende componenten pasten op elkaar en je zo konden er 16 verschillende soorten samengesteld worden.

1907

1908

39 1909

futurisme ( filippo marinetti )

1910

cipe cineles Eerste vrouwelijke ontwerper die toegelaten werd in de ‘New York Art Director’s Club.

1911

bradbury thompson Belangrijke grafische vormgever wiens design voor Westvaco Inspirations grote invloed had op de New York School.

1911

william golden William Golden was art-director bij CBS gedurende bijna 20 jaar.

Golden ontwierp een van de meest succesvolle handelsmerken van de 20ste eeuw: het logo van CBS (16 november 1951). Ook maakte hij advertenties voor CBS Television.

1912

giovanni pintori Pintori ontwierp posters voor Olivetti, een bedrijf dat typemachines produceerde. Een voorbeeld hiervan is de poster voor de Olivetti 82 Diaspron uit 1958. De ontwerpen van Pintori geven over het algemeen een ontspannen indruk te danken aan zijn organisatie van ruimte. Zelfs bij extreme complexe ontwerpen blijft deze indruk aanwezig.

1912

hollandsche mediæval (s.h . de roos) Als esthetische adviseur en hoofd van de afdeling lettertekenen van de Lettergieterij Amsterdam hielp Sjoerd De Roos vormgeven aan het Nederlandse typografische landschap van het interbellum. In 1912 ontwierp hij, als eerste Nederlander in 150 jaar, een nieuwe drukletter, nl de Hollandsche Mediæval.

1911

1910

1912

40 1914

eerste wereldoorlog De Eerste Wereldoorlog was een militair conflict op wereldschaal, dat van 28 juli 1914 tot 11 november 1918 plaatsvond. Vijftien à zeventien miljoen militairen en burgers vonden de dood. Het was de eerste oorlog waarin fabrieksmatig en snel geproduceerde middelen en de techniek de overhand kregen, zoals machinegeweren, gifgas, kanonnen en prikkeldraad, en waarin tanks en vliegtuigen algemeen in gebruik genomen werden. De gebruikte tactieken dateerden echter nog uit de vorige eeuw.

1914

josef müller-brockmann Zowel theoretisch als in de praktijk één van de voortrekkers van de International Typographic Style. Hij probeerde op een onpersoonlijke, objectieve manier zijn boodschap over te brengen. In zijn befaamde reeks concertposters imiteerde hij grafisch de structurele en ritmische kenmerken van de muziek.

1914

paul rand Geboren op 15 augustus 1914, overleden in 1996. Hij studeerde aan Pratt Institute ( 1933 - 1934), The Parsons School of Design (1932 -1933) en aan The Art Students League (1933 - 1934). Paul Rand ontwierp vele posters en logo’s van onder andere IBM, UPS en ABC.

1914

henryk tomaszewski Als professor aan de Academie voor Schone Kunsten in Warschau was Tomaszewski een belangrijke invloed op de posterkunst. turbine hall ( peter behrens ) Bij de identiteit dat Behrens voor AEG maakte, hoorde ook het ontwerp voor de fabrieken. Er zijn geen ornamenten of extra verfraaiingen aangebracht.

De structuur en proporties van het gebouw zijn ontworpen om zijn functie te benadrukken: een massieve industriële fabriek gebouwd voor gigantische stoommachines te verwerken.

1914

1914

41 1915

alvin lustig Belangrijke grafische vormgever, vooral bekend voor zijn werk voor diverse magazines als Fortune, Look en New Directions.

1916

dadaïsme Dada of het dadaïsme was een culturele beweging die begon tijdens de Eerste Wereldoorlog in Zürich in het neutrale Zwitserland. De beweging bestond slechts kort en vertoonde een piek tussen 1916 en 1920. De kunstenaars in dada hielden zich vooral bezig met beeldende kunst, poëzie, theater en grafisch ontwerp. De beweging is verwant aan het nihilisme: het opzettelijk irrationeel zijn en afwijzen van de algemeen geaccepteerde standaarden in de kunst.

1916

fotomontage Een collagetechniek waarbij een nieuwe foto wordt gemaakt door verschillende andere foto’s.

1916

johnstons underground lettertype Door de passie voor nieuwe typografie ontwikkelt zich een ongezien aantal schreefloze lettertypes. Johnston’s railway type, tot op vandaag gebruikt voor de London Underground is een van de eersten, getypeerd door zijn elementaire vormen. Gill Sans (Eric Gill), Futura (Paul Renner, Kabel (Rudolph Koch) zijn lettertypes die ook vandaag nog populair zijn.

1917

1917

1916

1915

de stijl De Stijl, in 1917 opgericht door Theo van Doesberg was een Nederlandse kunststroming. De kunstenaars van De Stijl streefden naar universele stijl door abstractie en eenvoud. Vormen en kleuren werden terug gebracht naar horizontale en verticale lijnen en de primaire kleuren en de neutrale kleuren (wit, grijs en zwart).De beweging had rechtstreekse invloed op het Bauhaus.

42 1918

herb lubalin Herb Lubalin was een Amerikaanse grafisch ontwerper. Hij was vooral bekend voor zijn werk voor de magazines Eros, Fact en Avant Garde. Ook was hij heel bekend voor z”n typogrammen en logo’s. Zijn werk was zeer vernieuwend.

1918

lou Dorfsman Lou Dorfsman was een grafisch vormgever die maar liefst 40 jaar het toezicht hield op elk aspect van de reclame en huisstijl voor CBS Television. In zijn ontwerpen vind je enerzijds een zekere simpliciteit van het idee en anderzijds een harde visuele presentatie ervan. Typografie en beeld vormen een eenheid, vaak doordat Dorfsman de witruimte erg laat meespelen in zijn ontwerpen.

1919

bauhaus Het Bauhaus was een opleiding voor beeldende kunstenaars, ambachtslieden en architecten die van 1919 tot 1932 eerst te Weimar en later te Dessau was gevestigd. Bauhaus houd er een zeer gestructureerde en geometrische indruk op na.

1920

1920

1919

1918

het schoone boek Door de acceptatie van massaproductiemethoden en het besef van mensen als De Roos, Van Krimpen en Stols dat ook met industriële middelen hoge kwaliteit bereikt kon worden dat beroep van typografisch ontwerper ontstaan kon, de man of vrouw die het product bedenkt voordat het gemaakt wordt.

De jaren 1920-30 betekenden een bloeitijd van Nederlandse boekkunst.Niet alleen won de uitvoering van boeken aan kwaliteit; ook nam de belangstelling voor boeken toe onder ‘gewone’ Nederlanders, die spaarden ‘om zich zo nu en dan te trakteren op een verzorgde proza- of poëzieuitgave, op goed papier, met doordachte letterkeus en arrangement en in speciaal ontworpen band.’

43 1920

saul bass Saul Bass was een Amerikaans grafisch ontwerper, bekend om zijn openingstitels van films en het ontwerpen van filmposters. Hij was 40 jaar actief in het vak en wordt eveneens geroemd om zijn logo-ontwerp. Hij bedacht onder andere de logo’s van AT&T, United Airlines, United Way, YWCA, Warner Communications, ...

Het logo van AT&T werd eveneens gebruikt in een soort animatie: een ronddraaiende wereldbol krijgt elektrische informatiebits toegestuurd en verandert uiteindelijk in het logo van AT&T.

1924

surrealisme Een kunststroming die voor een deel is voortgekomen uit het dadaïsme en voor een deel startte met een literaire groep.

1924

rudolph de harac Amerikaanse grafische vormgever die het Europese modernisme omsloot. In zijn stijl worden simpele grafische elementen gecombineerd met geometrische figuren teneinde op een klare manier te kunnen communiceren met de toeschouwer, het hoofddoel van de Harac. Vooral zijn talrijke coverontwerpen voor boeken waren invloedrijk.

1924

george tscherny Grafisch vormgever die bekend staat om zijn simpele aanpak.

1924

harper ’ s bazaar Veelbesproken modetijdschrift waar bekende namen uit hun tijd illustraties en lay- out en grafisch werk voor maakte bijvoorbeeld Erté die zijn eerste ontwerpen in de Art Deco stijl maakte

( a.m.

cassandre

) 1925

l ’ intransigeant

1924

1925

44

1926

peter palazzo Peter Palazzo is vooral bekend voor z’n werk voor de New York Herald Tribune. Zijn werk was waarschijnlijk de meest dramatisch innoverende body in grafisch ontwerp die de revolutie in krantendesign in gang zette van de jaren 60 en 70.

1926

universal ( herbert bayer ) Bayer bestreed het gebruik van hoofdletters aan het begin van zin, eigennaam en zelfstandig naam-woord. Het gebruik van uitsluitend kleine letters is volgens hem veel economischer. In 1926/27 ontwierp hij dan ook een het ‘Universal’ alfabet, een schreefloos lettertype, dat alleen uit kleine letters bestaat en dat aan het Bauhaus verbonden zal zijn. Herbert Bayer gaf les in grafische vormgeving en typografie. Bayer was verantwoordelijk voor al het publicatiemateriaal van het Bauhaus

1926

futura

(paul

renner )

1927

futura Futura is een geometrisch schreefloos lettertype ontworpen door Paul Renner.

Renner, zelf geen lid van de Bauhaus was wel beïnvloed door het Bauhausdenken. De Futura herken je aan zijn geometrische vormen. Ander kenmerk is dat in een tekst de Futura er “licht” uitziet. Dit door de grotere regelafstand dankzij de hoge stokletter en lage staartletter.

(eric

gill )

1927

gill sans

1926

1927

45 1928

wim crouwel Wim Crouwel (1928) geldt als pionier van het systematische stramien (grid) als basis voor een modulaire wijze van ontwerpen. Hij voerde de rationaliteit in het ontwerpproces zodanig op dat een affiche per telefoon aan de drukker kon worden opgegeven: maar tegelijk gebruikte hij in andere ontwerpen uiterst persoonlijke en ongewone lettervormen en in 1967 ontwierp hij het experimentele lettertype New Alphabet, een letter die de beperkingen van de kathodestraalbuis omarmt en zodoende bestaat uit alleen maar horizontalen en verticalen.

1928

die neue typographie Na een bezoek aan de eerste Bauhaus-expositie werd Tschichold voorstander van het modernistisch ontwerp. Die Neue Typographie is een manifest van modern design, hij uitte in dit boek zijn voorkeur voor het niet symmetrisch ontwerp. Tschichold haalde hier het belang van fotografie, adviseerde het gebruik van standaard papierformaten (DIN) en hoe je met typografie zo snel mogelijk informatie overbrengt.

1928

buro - poster van théo ballmer Poster die de link aantoont tussen de eerdere constructivistische grafische stijl en de International typographic style. Hierbij valt vooral het gebruik van een onzichtbaar grid op waarop de geometrische letterontwerpen geplaatst werden. Het geheel vormt een vormelijke harmonie en geeft op een leesbare manier de informatie weer.

1929

1929

1928

grote depressie The Depression Era’ of ‘The Great Depression’ was een ernstige wereldwijde economische crisis in de periode voorafgaand aan de Tweede Wereldoorlog.

De periode verschilt, maar in de meeste landen duurde het van 1929 tot laat 1930 of begin 1940. Het was de langste, diepste en meest globale crisies van de 20ste eeuw. De depressie ontstond in de Verenigde Staten, maar verspreide zich vrij vlug over de wereld.

46 1929

solarisatie ( man ray ) Effect in de fotografie door ‘toevoegen’ van licht

1930

roman cieslewicz Hij word geaccocieëerd met de avant-garde theater waar de poster getransformeerd word naar een metafyschische medium wat moeilijk verbaal te uiten is. Zijn technieken zijn: uitvergroten, halftoon-afbeeldingen, collage, montage. Zijn verklaring zit tussen twee werelden van informatie van punten en het creëren van het beeld.

1930

ionische letters ( ionics ) Een lettertypestijl ontstond als een variatie van de antique lettertypes of egyptiennes. Ionische letters hebben een gebogen verbinding van de basislijnen van de letter naar zijn schreven. Bovendien is er een groter contrast tussen de dikke en dunne letterlijnen.

1930

vanity fair cover ( jean carlu ) Eenvoud siert in het werk van Jean Carlu

1930

1930

isotype International System Of Typographic Picture Education. Het Isotype concept draait hem om het gebruik van elementaire pictogrammen voor de overdracht van informatie. De bedenker was een Weens socioloog Otto Neurath. Het doel is een heldere universele beeldtaal te ontwerpen die het publiek bekend moet maken met belangrijke sociale probleem rond huisvesting, gezondheid en economie.

47 1931

george lois George Louis is een Amerikaanse Art Director, ontwerper, reclameontwikkelaar. Hij is het best gekend voor zijn werk voor Esquire Magazine. Hij werkte voor Esquire van 1962 tot 1972. Hij werkte als zelfstandige en was dus nooit een Esquire-werknemer. Zijn Esquire covers hadden een controversieel statement over het leven in de jaren 60. De onderwerpen waren onder andere Marilyn Monroe, Normal Mailer, Muhammad Ali, Andy Warhol, Germaine Greer,...

1931

gerrit noordzij Gerrit Noordzij (1931) is een bekend boekverzorger en een invloedrijk kalligraaf, letterontwerper en schrifttheoreticus. Daarnaast was Noordzij van belang als docent aan de Haagse Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten. Hij maakte er tussen 1970 en 1990 het schrijven en tekenen van letters tot een geïntegreerd aspect van de opleiding tot grafisch vormgever. Dit leidde begin jaren 1980 tot een plotselinge opleving van de belangstelling voor letterontwerp onder zijn studenten. In Den Haag ontstond zo een ‘school’ van letterontwerpers die in de wereld zijn weerga niet kent. Noordzij’s belangrijkste bijdrage aan de typografische ontwikkeling is ongetwijfeld de invloed die hij als docent en auteur heeft gehad op het letterontwerp in Nederland en daarbuiten.

1932

times new roman (stanley morrison) Eén van de meest gebruikte lettertypes van de 21ste eeuw, ontworpen door Stanley Morrison voor The Times of London krant. De populariteit van dit lettertype zit hem in de ongezien leesbaarheid, het robuuste, de visuele kwaliteiten en de voordeligheid door de gecondenseerde lettervormen.

1932

1933

adolf der übermensch (heartfield) Collage van Hitler als geldvreter.

1932

1931

48 1933

map london underground De London Underground bestelde naast een tijdloos lettertype nog een andere grafische innovatie. Een metro-kaart ontworpen door Henry C. Beck. De geografische juistheid van de kaart werd vervangen door een geabstraheerde diagrammatisch interpretatie. Lijnen stonden horizontaal, verticaal of diagonaal op 45° weergegeven en kleurcodes moesten zorgen voor een onderscheid.

1933

esquire Esquire is een Amerikaans mannenblad. Wat Esquire zo belangrijk maakt in de grafische wereld is dat het een canvas was voor verschillende pioniers uit de grafische wereld.

1937

lance wyman Lance Wyman trad eind jaren ‘60 op de voorgrond met zijn ontwerp voor de Olympische Spelen. Belangrijk was dat het concept door iedereen begrepen kon worden. Uiteraard mocht het Mexicaanse karakter niet ontbreken in het logo.

Het logo bestaat uit een patroon van strepen, die samen het woord “Mexico” vormen, ook het jaartal en de bekende 5 Olympische ringen ontbreken niet.

Wyman heeft zich onder andere laten inspireren door typisch Mexicaanse kunst.

1938

1940

1938

1937

zeefdruk Zeefdruk is een vlakdruk techniek die werd gebruikt om grote oplagen te drukken voor onder andere voor campagnes. De vlakke kleuren van zeefdruk in combinatie met de in invloed van Bauhaus, constuctivisme...etc. zorgde voor een zeer modern resultaat.

49 1940

tweede wereldoorlog De technologische ontwikkelingen stonden wankel tijdens WO II. De meeste gebieden werden politiek en economisch zwaar getroffen door de oorlog.

Grafische ontwikkelingen kenden eveneens een dieptepunt in deze periode.

Enkel een groot deel van de Verenigde Staten kwam schijnbaar onaangetast uit de oorlog. Er kwam een grote (industriële) expansie op gang. Door het overleven van deze harde periode werd het in Amerika mogelijk na de oorlog een heuse productie- en consumptiemaatschappij te ontwikkelen. Waarbij een opleving van de grafische vormgeving niet mag ontbreken.

1941

‘america’s answer! production’ poster , jean carlu Charles Coiner gaf Jean Carlu de opdracht tot het ontwerp van deze poster. Visuele en verbale elementen vormen een coherent geheel en een symbool van productiviteit en werk. Meer dan 100.000 exemplaren van deze poster werden over de ganse Verenigde Staten verspreid. Carlu ontving een award voor het ontwerp.

1945

pirelli ( armando testa ) Deze poster had een internationale impact op het denken van de grafische vormgeving. Metafysische combinaties worden gebruikt om elementaire waarheden over het onderwerp te brengen. De beelden zijn het belangrijkst, ze zijn de eerste betekenis van de communicatie, daarbij wordt alleen de naam van het product geplaatst. Testa gebruikte liever subtiele tegenstellingen, zoals een beeld gemaakt van kunstmatige materialen.

1948

1948

1945

oprichting beroepsverenigingen gff en vri De oprichting van de beroepsverenigingen GKf ( Vereniging van beoefenaars Gebonden Kunsten) en VRI ( Vereniging van Reclame-ontwerpers en Illustratoren) is een van de factoren die bijdroegen aan de bloei van Nederlands grafisch ontwerp na de Tweede Wereldoorlog.

1941

50 1949

doyle dane bernbach DDB (Doyle Dane Bernbach is een reclame agentschap uit New York. De belangrijkste pioniers in het bedrijf waren Bill Bernbach, Bob Gage en Phyllis Robinson). Ze hadden zeer vernieuwende ideeën over reclame en er ontstond een heel nieuw soort reclame. Voor elk product werd een eigen verkoop- en reclamestrategie ontwikkeld. Ook werden reclame-stereotypen vervangen door echte mensen, door het echte.

1950

otl aicher Otl Aicher (geboren in 1922) was een Duits grafisch vormgever, verantwoordelijk voor de huisstijl en het logo van de Duitse luchtvaartmaatschappij Lufthansa. Hij is eveneens de ontwerper van de identiteit van de Olympische Spelen in Munchen (1972). Naast het logo bedacht hij ook een pictogramsysteem, gebaseerd op een raster, enkel gebruik makend van hoeken van 45° en 90°. Zo kom je tot de meest vereenvoudigde vormen, maar wordt ook het probleem ‘taal’ overbrugt: de pictogrammen zijn voor iedereen ‘leesbaar’, ongeacht welke taal je spreekt.

1950

globalisering In een wereld waar er steeds meer contact kwam tussen mensen uit verschillende culturen was er nood aan een manier om de taalgrenzen te overstijgen en op klare wijze met elkaar te communiceren, onder meer door gestandaardiseerde symbolen. De Zwitserse International Typographic Style leende zich hiervoor bij uitstek.

1950

1950

1949

editorial design Grote tijdschriften zoals Harper’s Bazaar, Esquire, McCall’s, Show,... Maakten veel gebruik van fotografie op een nieuwe manier

51 1950

figuratieve typografie Figuratieve Typografie was een speelse trend in de grafisch ontwerp begin jaren 50 tot ver in de jaren 60 in New York. Dit vertaalde zich in verschillende vormen: lettervormen werden objecten, objecten werden lettervormen, fototypografie,...

1951

oprichting plantin genootschap Het jaar 1951, het jaar waarin Albert Pelckmans het Plantin Genootschap oprichtte, is een sleutelmoment. Zowel Nederland als België waren in volle wederopbouwperiode; de papierschaarste en rantsoenering lagen nog vers in het geheugen. Albert Pelckmans stond niet alleen in zijn overtuiging dat het boek in België voor verbetering vatbaar was. Verschillende individuen beginnen met vast hand aan de weg te timmeren.

1951

cbs logo Dit logo werd ontworpen door William Golden. Dit logo is een van de meest succesvolle handelsmerken van de 20ste eeuw. Het stelt een oog voor.

Het verscheen voor het eerst op 16 november 1951, voorgesteld op een achtergrond met wolken. Een jaar later stelde Golden voor om een ander logo te ontwerpen, maar het oog bleef tot op de dag van vandaag bestaan.

1952

gunther kieser Hij brengt beelden samen die een andere betekenis krijgen of ideeën die een andere inzicht geven. Zijn affiches hebben altijd een rationele basis zodat ze een goede boodschap bevatten.

1952

twenty magazine ( willy fleckhouse ) Opgestart in Duitsland door de kunstdirecteur Willy Fleckhouse. Het magazine werd gekenmerkt door zijn uitstekende fotografie en dynamische lay-outs.

1951

1952

52 1953

nie ( tadeusz trepkowski ) Deze anti-oorlogsposter is zeker vernieuwend doordat hij één woord als beeld gebruikt. Hij maakte het zo simpel mogelijk en toch kwam het zeer duidelijk over.

1954

univers , adrian frutiger Familie van 21 aanverwante schreefloze lettertypes die in harmonie met elkaar gebruikt kunnen worden. Werd de alfabetische uitdrukking van de International typographic style en stelde de geest van een progressieve tijd voor.

1956

ibm logo ( paul rand ) Dit logo werd ontworpen door Paul Rand in 1956. Voor het ontwerp van het logo van International Business Machine maakte Rand gebruik van het lettertype City Medium dat in 1930 uitgevonden werd door Georg Trump. De sterkte van het logo lag in het gebruik van een nog niet frequent voorkomend lettertype. In de jaren 70 heeft Rand het logo herwerkt door het op te bouwen in een structuur van 8 horizontale lijnen.

1956

1956

1954

nbc logo ( chermayeff en geismar associates) Het logo voor de NBC (National Broadcasting Company) werd bedacht door Chermayeff en Geismar Associates in 1956. Het logo, dat meteen een groot succes was, stelt een pauw voor, opgebouwd uit verschillende gekleurde vlakken. De pauw werd een gedenkwaardig symbool voor de kleurentelevisie van NBC, het werd echter niet het officiële logo van het bedrijf. In 1985 werd de pauw hervormt en werd er onderaan ‘NBC’, in een speciaal hiervoor ontworpen letter, gezet. Sindsdien is ‘de pauw’ uitgegroeid tot één van de meest erkende symbolen ter wereld.

1953

53 1958

push pin graphic Dit was een magazine waar experimenten konden en nieuwe ideeën uitvloeiden. De filosofie, technieken en persoonlijke meningen van Push Pin Studios kregen er een plaats.

1959

new graphic designs Tijdschrift uitgebracht door enkele grootheden van de International Typographic Style (Vivarelli, Lohse, Müller-Brockmann & Neuberg) waardoor de filosofie en verwezelijkingen van deze stijl aan het grote, wereldwijde publiek werden voorgesteld. Hieruit ontstond uiteindelijk een globale uniforme samengroeiing.

1960

milton glaser Hij noemde zichzelf een creatieve kracht als ontdekker van nieuwe motieven en nieuwe grafische technieken. Het schematisch tekenen doen ons denken aan Art Nouveau, de kleuren van Japanse tekeningen en Matisse en de dynamiek van pop art. Hij werd dan ook nageboodst maar wat hem onderscheidde met zijn volgelingen waren zijn conceptuele oplossingen.

1960

1959

der film (J osef müller - brockmann ) Poster die ondanks zijn simpelheid op een effectieve en harmonieuze manier de informatie voorstelt en communiceert. De ruimte met de tekst is verdeeld volgens het principe van de Gulden Snede,

1958

1960

54 1960

international paper company logo Het logo voor de International Paper Company werd bedacht door Lester Beall (1903-1969). Het logo omvat de initialen van het bedrijf (IPC) en een boom. Men heeft overwogen het logo met een stencil op een echte boom te drukken. Wanneer het logo meerdere keren herhaald wordt, krijg je een soort van patroon, het wordt bijna een decoratief element. Het logo uit 1960 is nog steeds het officiële logo van het bedrijf en wordt gebruikt op hun vrachtwagens, reclame, website, ...

1960

chase manhattan bank logo ( chermayeff en geismar associates) Het logo, ontworpen in 1960 door Chermayeff en Geismar Associates werd een jaar later geïntroduceerd toen de Chase National Bank en de bank van Manhatten Company werden samengevoegd tot de Chase Manhatten Bank. Het logo is opgebouwd uit abstracte vormen, in die tijd een opkomst in vele logo’s van Amerikaanse bedrijven. Het logo blijft herkenbaar en leeft nog steeds door. Tom Geismar zelf was van mening dat een symbool, of logo goed is als je in je hoofd blijft zitten: “a symbol must be memorable and have ‘some barb to it that will make it stick in your mind’”. Als onderschrift bij het logo koos men voor een schreefloze letter.

1962

1962

ramparts Ramparts was een Amerikaans politiek en literair magazine, gepubliceerd van 1962 tot 1975. Dugal Stermer was lang (vanaf 1965) redactioneel ontwerper voor Ramparts. Stermer bracht een belangrijke bijdrage aan de ontwikkeling van de grafisch ontwerp. Hij gebruikte bijvoorbeeld geen foto’s voor het illustreren van de koppen of artikels, hij gebruikte foto’s als zelfstandig communicatiemiddel duidelijk afgescheiden van het geprinte woord. Zo waren op veel covers van Ramparts de kop & de afbeelding gescheiden van elkaar.

55 1965

unimark Dit bedrijf was innovatief in de uitbreiding van de grenzen van de grafische vormgeving, business en technologie in de vroege jaren 70. Men liep vaak voor op de norm in verschillende decennia. Men maakte gebruik van grids, basis vormen en structuren.

1966

arnold varga Varga genoot van een internationale bekendheid zonder een goede opleiding.

Hij verzorgde de layout van een krant en deed dat zo goed dat de uitstraling in je hoofd bleef zitten. De hoofdlijn en witte ruimten werden met volle aandacht en voorzichtigheid geplaatst bij de grote simpele illustraties.

Het werd zo mooi beschouwd dat mensen hun huis versierden met de advertenties.

1967

ernesto che guevara icoon Zijn gezicht is waarschijnlijk één van het meeste geproduceerde icoon tot nu toe. Hij was een leider van de Cubaanse revolutie. In 1967 werd hij doodgeschoten. Hij wordt herdacht als held om zichzelf op te offeren om anderen in leven te houden. Het icoon werd over heel de wereld verspreidt en hergebruikt. Tot de dag van vandaag word zijn gezicht als held beaamt.

1968

1967

1966

1965

psychedelische posters In de Verenigde staten werden de posters meer in huizen gehangen dan in de straten. De affiches waren meer denkwijzen dan reclame. De psychedelische posters waren een eerste golf van de postercultuur. Ze waren tegen de gevestigde waarden en hielden meer van rock en psychedelische drugs.

De grafische bewegingen tonen de expressie van de denkwereld van een bepaalde cultuur. Ze werden geïnspireerd door de Art Nouveau en pop art.

56 1970

mike salisbury Mike Salisbury is een Amerikaanse ontwerper vooral bekend door zijn werk voor West (Los Angeles Times), Rolling Stone, New West. Ook is hij bekend voor zijn logo-ontwerp en typografisch werk, zo maakte hij het lettertype van de bekende Indiana Jones-films. Zijn inspiratie haalt hij vooral uit de Pop Art.

1970

itc Het ITC (International Typeface Corporation) is een uitgeverij van lettertypen. ITC werd opgericht door Herb Lubalin, Ed Rondthaler en Aaron Burns. ITC was één van de eerste letteruitgeverijen die niet voorheen aan loodzetten had gedaan. ITC werkte aan advertentie-ontwerpen waarin vele verschillende lettertypen goed tot hun recht kwamen.

1970

seymour chwast Chwast hield van Victoriaanse en figuratieve lettervormen. Hij heeft verschillende stijlen ondernomen en veranderde plots zijn vorige stijlen in nieuwe concepten door het in een andere context te plaatsen.

1980

1977

1970

1968

1977 unigrid Het was Massimo Vignelli die het “unigrid-systeem” in 1977 voor de ‘US National Park Service’ voor het eerst toepaste. Het doel was brochures te ontwerpen die duidelijk werden voor een groter publiek. Het systeem blijkt nog steeds bijzonder efficiënt te zijn in het webdesign doordat het een ‘open’ kader is, geen vaste formule. Er is ruimte voor de creativiteit van de ontwerper. Kwalitatief is alles er natuurlijk wel op vooruit gegaan (de technologie staat immers niet stil).

57 1980

ospaal Is een organisatie van solidariteit bij Azie, Afrika en Latijns-America.

Zij maakten affiches om in de derde wereld landen een positieve invloed te krijgen en probeerden revolutionaire activiteiten te supporteren.

Ze worden gemaakt door mensen van verschillende nationaliteiten en verschillende talen.

1980

die hamletmaschine ( gunter rambow ) Rambows affiches bezitten een magische en mysterische sfeer. Door foto’s en collage samen te voegen creëert hij een nieuwe grafische realiteit. Dit beeld lijkt de eigenschappen te hebben van zelfvernietiging.

1982

trinité ( bram de does ) Trinité werd tussen 1979 en 1982 door Bram De Does in eerste instantie ontworpen voor het nieuwe fotozet-procedé bij Nederlands’ meest prestigieuze drukkerij-letteruitgeverij. Aanleiding was het probleem dat bestaande letters – ontworpen in de tijd dat nog met loden letters werd gezet – minder fraai waren bij het fotozetten.

Deze internationaal bekroonde letter wordt zowel in Nederland als daarbuiten inmiddels veel gebruikt.

1984

1984

1982

de apple computer De introductie van de Apple computer en daarbij horende opmaaksoftware maakte de productie en technische uitvoering van letterfonts gemakkelijk beheersbaar en maakte het zelf digitaliseren en toepassen van letterontwerpen mogelijk. Hoewel het ontwerpen van een letterfamilie nog steeds erg tijdrovend kan zijn, werd het proces voor meer ontwerpers toegankelijk en flexibeler.