Antologia polskiej muzyki współczesnej 1939-1945

Okladka ksiazeczka do 3 plyt PW CV_Layout 1 7/8/14 2:42 PM Page 1

7

Dofinansowano ze Êrodków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu „Wydarzenia artystyczne” – Priorytet „Muzyka” Subsidized by the Ministry of Culture and National Heritage of the Republic of Poland under the “Artistic Events” programme – Priority “Music”

Gra˝yna Bacewicz Andrzej Czajkowski Tadeusz Zygfryd Kassern Stefan Kisielewski Witold Lutosławski Andrzej Panufnik Karol Rathaus Ludomir Ró˝ycki Antoni Szałowski Aleksander Tansman Mieczysław Weinberg

Jeno wyjmij mi z tych oczu szkło bolesne – obraz dni…

1939-1945 Anthology of Polish Contemporary Music

SOLIÂCI / SOLOISTS

Maciej Grzybowski WIOLONCZELA / CELLO Marcel Markowski

FORTEPIAN / PIANO

DYRYGENCI / CONDUCTORS

SV CD 018-020 wydawca / publisher Orkiestra Sinfonia Varsovia, sierpieƒ / August 2014

Jacek Kaspszyk Jerzy Maksymiuk Renato Rivolta SINFONIA VARSOVIA Total playing time: 2:58:25

Antologia polskiej muzyki współczesnej

K. K. Baczyƒski, Bez tytułu (Niebo złote ci otworz´…) 15.06.1943

Antologia polskiej muzyki współczesnej 1939-1945 Anthology of Polish Contemporary Music

From the Orchestra Some time ago, while working on our repertoire and concert calendar, we came to the conclusion that the upcoming year 2014 is full of important historical and musical anniversaries: 75th anniversary of the outbreak of World War II, 71st anniversary of the uprising in the Warsaw ghetto, 70th anniversary of the Warsaw Uprising, 100th birthday anniversary of Andrzej Panufnik.

All of these are important and, in the past, they have not been without influence upon the fates of our families and of ourselves – as Poles and as musicians.

Of this emotional need was born a project which ultimately took on the form of a triple album – a sui generis musical panorama of the time of war, the ghetto, the Warsaw Uprising and of Poland’s complicated fate brought about by that war.

This subjective anthology came into existence thanks to the support of the Ministry of Culture and National Heritage and the City of Warsaw. It restores to the present oft little-known works of a generation of composers so terribly experienced by history.

We hope we are not the only ones who believe its importance.

Sinfonia Varsovia Orchestra Warsaw, August 2014

Od Orkiestry Czas jakiÊ temu, pracujàc nad repertuarem i kalendarzem koncertowym stwier dziliÊmy, ˝e nadchodzàcy 2014 rok obfituje w wa˝ne historycznie i muzycznie rocznice: 75. rocznic´ wybuchu II wojny Êwiatowej, 71. roczni c´ po wsta nia w get cie war szaw skim, 70. rocz ni c´ Po wsta nia War szawskiego, 100-lecie urodzin Andrzeja Panufnika.

Wszyst kie istot ne i nie po zo sta jà ce w prze szło Êci bez wpły wu na lo sy naszych rodzin i na nas samych – jako Polaków i muzyków.

Z tej emocjonalnej potrzeby zrodził si´ projekt, który przybrał ostatecznie for m´ trzypłytowego wydawnictwa – swego rodzaju muzycznej panoramy czasu wojny, getta, Powstania Warszawskiego i polskich skomplikowanych losów, b´dàcych tej wojny pokłosiem.

Dzi´ki wspar ciu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Miasta Stołecznego Warszawy powstała ta subiektywna antologia, przywracajàca współczesnoÊci cz´sto mało znanà twór czoÊç pokolenia kompozytorów tak dotkliwie potraktowanego przez histori´.

Mamy nadziej´, ˝e oka˝e si´ wa˝na nie tylko dla nas.

Orkiestra Sinfonia Varsovia Warszawa, sierpieƒ 2014

War as Theme in Music

„Wojna” tematem muzycznym

European elevated music is not only a vision of Utopia, but it has watched war from its heights for centuries and considers this its calling. Indeed, it has not misappropriated that calling with respect to World War I, nor with respect to World War II. In its moral and artistic pursuit it is capable of scaling the highest peaks, as exemplified by Benjamin Britten’s Sinfonia da Requiem. The subject matter of War was built up in Europe by many of the greatest composers.

For many centuries, “War” has held its permanent place in Europe’s culture, together with prayers for peace. War’s artistic imagination, however, is capable of depicting Terror, Demonic nature and even Satanism.

It is capable of showing dread of the destructive nature of war, mustering against it its greatness and gravity which arises from its nature – a native harmony. A deep, emotional solemnity then confirmed the dignity which elevated music displayed in the face of Death and Torment. Thus, “War” is a special topic in the history of music, essential for society’s moral health in today’s world. Even though decades separate us from World War II, the topic remains essential for Poland not only because of obviously native S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

4

Europejska muzyka wysoka jest nie tylko wizjà Utopii, ale ze swej wysokoÊci od stuleci dostrzega wojn´ i uznaje to za swe powołanie. W samej rzeczy nie sprzeniewierzyła si´ temu powołaniu ani wobec Pierwszej Wojny Âwiatowej ani wobec Drugiej, a w swym działaniu moralnym i artystycznym umie dosi´gnàç szczytów, czego emblematem jest dla nas Sinfonia da Requiem Benjamina Brittena. Temat Wojny zbudowany został w Europie przez wielu najwi´kszych kompozytorów. „Wojna” od stuleci ma swoje stałe miejsce w kulturze Europy, wespół z modłami o pokój. Ale wyobraênia artystyczna wojny umie w muzyce oddaç Trwog´, DemonicznoÊç, nawet Satanizm, umie ukazaç groz´ destruktywnoÊci, anga˝ujàc przeciw niej całà swà wielkoÊç i powag´, wynikajàcà ze swej istoty – rodowitej har monicznoÊci. Gł´boka, emocjonalna zaduma potwier dzała wówczas godnoÊç, jakà muzyka wysoka przejawiała w obliczu Âmierci i Udr´ki. Jest zatem „Wojna” w historii muzyki tematem szczególnym, a dla zdrowych moralnie społecznoÊci tematem koniecznym. Mimo dziesiàtków lat oddalenia od Drugiej Wojny Âwiatowej pozostaje dla muzyki w Polsce tematem właÊnie koniecznym nie tylko, co oczywiste, S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

5

aspects, but also because it carries a special meaning when compared to the European West.

Poland and its neighbouring countries are located in a particular geographic area, described by American historian Timothy Snyder in his famous book “Bloodlands”. The Second World War took a much different course here than elsewhere. Genocide and Extermination have been applied here since 1939 with full, technologically programmed force, surpassing any previous historic experience, now immortalised in the symbols of “Auschwitz” and in the name of Warsaw – a city razed to the ground. The extent of destruction and genocide on Polish land took on forms hitherto unimaginable in Europe. What transpired here was something more than war. It was a radical evil, a demise of the European civilisation, a break in its continuity.

The consequences of this break have not been fully recognised by the nations to this day. The word “war” seems incommensurate with what it intends to express, as compared to what it has meant until now. Art can express itself in unique, otherwise inaccessible ways. Hence, its irreplaceable social impact and contribution to culture continue to be of great significance to the spiritual life of the whole population.

We thus receive a musical image of a country blooded, of Poland from the year 1939 to 1945. The actual time span is longer, as preceding years S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

6

rodzimym, ale jeszcze w porównaniu z europejskim Zachodem szczególnie uwarunkowanym.

Otó˝ Polska le˝y wraz z krajami do niej przyległymi w geograficznym „pasmie Snydera”, opisanym przez amerykaƒskiego historyka Timothy Snydera w jego słynnej ksià˝ce „Skrwawione ziemie” (Bloodlands). Druga Wojna Âwiatowa przebiegła tu całkiem inaczej, ni˝ na innych terenach. Ludobójstwo i Zagłada odbywały si´ tutaj od 1939 roku z całà zaprogramowanà technicznie mocà, przekraczajàc jakiekolwiek wczeÊniejsze historyczne doÊwiadczenia, usymbolizowane teraz na zawsze „Auschwitz” i nazwà zburzonej Warszawy.

Rozmiar destrukcji na ziemiach polskich i ludobójstwo przybrał niewyobra˝alne dotàd w Europie formy, to wydarzyło si´ coÊ wi´cej ni˝ wojna – zło radykalne, upadek całej cywilizacji europejskiej, zerwanie jej ciàgłoÊci, której konsekwencje nawet do dnia dzisiejszego nie zostały całkowicie przez narody w pełni rozpoznane. Słowo „wojna” wydaje si´ teraz mało współmierne z tym, co ma wyraziç, w porównaniu z tym, co dotàd znaczyło. Sztuka mo˝e si´ wypowiedzieç w sposób jedyny, niedost´pny inaczej w ˝aden inny sposób, stàd jej niezastàpione działanie społeczne, a jej wkład do kultury wcià˝ ma tak wielkie znaczenia dla ˝ycia duchowego całego społeczeƒstwa.

Otrzy mu je my za tem ob raz mu zycz ny „skrwa wio ne go kra ju”, Pol ski, od 1939 roku do 1945. Zresztà szersze sà jego granice czasowe, gdy˝ S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

7

have already been marked by a growing premonition of approaching war, while subsequent years have disclosed to us music that had been written earlier, together with years of memory about past that had been sensed or experienced directly. This diversity of times goes hand in hand with a wide range of musical genres. Each work brings its unique perspective to this narration of war. Their titles sometimes contain words like “tragedy”, “elegy” or “piet∫”, which relate to the condition of the soul, but most simply indicate the genre, intentionally obscuring the connection of the work with the war. That connection must be heard in the music itself. We must also bear in mind the stance of the composers, who responded to the history of the war by retaining the great tradition of music culture in its previous shape, before it succumbed to the war itself. This confirmed their faith in the ideals of this culture, in their unceasing importance and unwavering certainty of its future victory. This stance sometimes became emphatically evident during the war and often brought an enormous spiritual comfort for the listeners. The subject matter covered by this Anthology is the result of the history of art in general and the history of music in particular being measured by the yardstick of history treaded on by barbarians. The last words were spoken by the music. These “words” are the works included in the Anthology.

Prof. Michał Bristiger S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

8

poprze dza jà ce lata ju˝ znamionowało narastajàce poczucie nadchodzàcej wojny, a w nast´pujàcych latach mamy znów objawianie si´ muzyki tworzonej przedtem i lata pami´ci o bezpoÊrednio prze˝ytej, bàdê wyczutej wa˝nej przeszłoÊci. Tej ró˝norodnoÊci czasów towarzyszy mnogoÊç gatunków tworzonej literatury muzycznej. A ka˝dy z nich wnosi do tej nar racji o wojnie swà odmiennà perspektyw´. W swych muzycznych tytułach pojawiajà si´ niekiedy takie słowa jak tragizm, elegia czy piet∫, odsyłajàce do stanów duszy, ale przewa˝ajà tradycyjne nazwy gatunkowe, przesłaniajàce intencjonalnie swój zwiàzek z wojnà; trzeba go wysłyszeç w samej muzyce. Musimy mieç równie˝ na uwadze postaw´ kompozytorów, których odpowiedzià na histori´ wojennà było utrzymanie wielkiej tradycji kultury muzycznej w dotychczasowej postaci, bez ulegania sytuacji wojennej, co potwierdzało wiar´ w ideały tej kultury, ich nieustannà wa˝noÊç i nieustannà pewnoÊç jej przyszłego zwyci´stwa. Taka postawa objawiała si´ niekiedy w warunkach wojennych z pełnà emfazà i była cz´sto wielkim duchowym pokrzepieniem dla ówczesnych słuchaczy. Temat danej Antologii wynika z przyło˝enia do historii sztuki, do historii muzyki, miar historii, do której wkroczyli barbarzyƒcy. Ostatnie słowo nale˝ało do muzyki. Tym „słowem” sà utwory muzyczne Antologii. prof. dr hab. Michał Bristiger S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

9

Spis treÊci strona / page

CD1 12 CD2 40 CD3 60

Warszawa, wrzesieƒ 1939, fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe Warsaw, September 1939, photo: National Digital Archives

Jacek Kaspszyk 84 Jerzy Maksymiuk 94 Renato Rivolta 104 Maciej Grzybowski 109 Marcel Markowski 116 Sinfonia Varsovia 124 podzi´kowania thanks 142 współpraca cooperation 143

Contents

CD1 SV CD 018

Antologia polskiej muzyki współczesnej 1939-1945 Anthology of Polish Contemporary Music 1939-1945

A n t o n i S z a ł o w s k i 1 Uwertura na orkiestr´ symfonicznà (1936) * 8’

K a r o l R a t h a u s 4 Muzyka na smyczki (1941) * 10’28”

Overture for Symphony Orchestra

Music for Strings

W i t o l d L u t o s ł a w s k i 2 Wariacje symfoniczne na orkiestr´ (1938) ** 9’43”

A n d r z e j P a n u f n i k 5 Uwertura tragiczna (1942) ** 7’43” Tragic Overture

Symphonic Variations for Orchestra

A l e k s a n d e r T a n s m a n 3 Rapsodia polska (1940) * 10’40”

47’00”

Sinfonia Varsovia

Polish Rhapsody

*J ** R

S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

12

e r z y M a k s y m i u k dyrygent / conductor e n a t o R i v o l t a dyrygent / conductor S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

13

CD1 Trzypłytowe nagranie polskiej muzyki wià˝àcej si´ z czasem II wojny Êwiatowej w wykonaniu orkiestry Sinfonia Varsovia stanowi pierwszà w Polsce antologi´ tego typu. Trzon zawartego na tych płytach repertuaru stanowi pi´ç utworów skomponowanych w Polsce pod okupacjà niemieckà, dwa kolejne to utwory polskich kompozytorów emigracyjnych równie˝ powstałe podczas wojny. Klamrà dla tej muzyki sà – z jednej strony – kom po zy cje au tor stwa mło dych, Êwiet nie za po wia da jà cych si´ kompozytorów z okresu bezpoÊrednio poprzedzajàcego wybuch wojny, któ ra za ha mo wa ła roz wój ich mi´ dzy na ro do wych ka rier. Z dru giej zaÊ strony zamykajà jà utwory napisane ju˝ po wojnie przez kompozytorów dotkni´tych traumà dziejowej apokalipsy, jaka dokonała si´ w okupowanej Polsce. Sà one w sposób bardziej lub mniej wyraêny powiàzane z prze˝yciami tego tragicznego czasu.

W układzie materiału na trzech płytach zastosowany został klucz chro-

Antoni Szałowski

fot. / photo: PWM

nologiczny. Błyskotliwa Uwertura Antoniego Szałowskiego (1907, Warszawa – 1973, Pary˝) skomponowana w roku 1936 w Pary˝u i wykonana tam rok póêniej w Théâtre des Champs Elysées zachwyciła krytyków francuskich, stawiajàc kompozytora w gronie najbar dziej obiecujàcych S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

15

CD1 The Sinfonia Varsovia Orchestra’s triple album of Polish music associated with World War II is the first anthology of its kind in Poland.

The core of the material on these CDs consists of five works composed in Poland under the German occupation, while two were written by Polish composers abroad, also during the war. The programme opens with works written by young, promising composers from a period immediately preceding the outbreak of the war which disrupted the development of their international careers, and closes with works written after the war by composers affected by the trauma of the apocalypse that transpired in occupied Poland. They refer more or less obviously to the events of that tragic age era.

The material is arranged in chronological order. Antoni Szałowski’s (born 1907 in Warsaw – died 1973 in Paris) flamboyant Overture was composed in Paris in 1936 and performed for the first time one year later at the Théâtre des Champs Elysées. The work delighted French critics and placed the composer among the most promising artists of his generation. Influential critic Florent Schmitt considered it the greatest event of the season, alongside Bartók’s Music for Strings, S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

16

twór ców swego pokolenia. Wpływowy recenzent Florent Schmitt uznał jà za najwi´ksze wydarzenie sezonu obok Muzyki na instrumenty stru-

nowe, perkusj´ i czelest´ Bartóka, zwracajàc uwag´ m.in. na mistrzostwo for my i kunszt orkiestracyjny. Motoryczna, wirtuozowska, urzeka jà ca lek ko Êcià Uwer tu ra zna la zła si´ w re per tu arze wie lu or kiestr na Êwiecie, wydawało si´, ˝e przed Szałowskim stan´ła otworem wielka kariera kompozytorska.

Rok wczeÊniej Szałowski ukoƒczył studia u legendar nej paryskiej nauczycielki kompozycji, Nadii Boulanger oraz został prezesem Stowarzyszenia Młodych Polskich Muzyków w Pary˝u, niesłychanie aktywnie działajàcego na rzecz promowania współczesnej muzyki polskiej. Kompozytor pochodził z warszawskiej rodziny o tradycjach muzycznych (jego dziad Anto ni ukoƒ czyw szy tam tej szy In sty tut Mu zycz ny był or ga ni stà ka pli cy w Wilanowie, ojciec, Bonifacy Szałowski – znanym skrzypkiem i profesorem w Konser watorium Warszawskim), przed wyjazdem do Pary˝a ukoƒczył w Konserwatorium Warszawskim (1930) wszechstronne studia (kompozycj´ u Kazimierza Sikorskiego, dyrygentur´ u Grzegorza Fitelber ga, fortepian u Pawła Lewieckiego). W Polsce jego utwór został wykonany S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

17

CD1 Percussion and Celesta . He pointed out the composer’s masterful command of form and artistry of orchestration. The nimble, virtuosic and charmingly graceful Overture has found its way into the repertoire of many orchestras around the world. It seemed that the door to Szałowski’s great career as a composer was wide open.

The previous year, Szałowski completed his studies with Nadia Boulanger, the legendary Parisian teacher of composition. He also became president of the Young Polish Musicians’ Association in Paris, which very actively promoted Polish contemporary music. The composer came from a Warsaw family with musical traditions (having completed Warsaw’s Music Institute, his grandfather Antoni was an organist in the chapel in Wilanów, while his father – Bonifacy Szałowski, was a well-known violinist and a professor at the Warsaw Conservatory). Before leaving for Paris, Szałowski completed a comprehensive course of studies at the Warsaw Conservatory (1930), which included composition with Kazimierz Sikorski, conducting with Grzegorz Fitelberg and piano with Paweł Lewiecki. In Poland, his work was performed for the first time on the eve of the war, at the Festival of the International Society of Contemporary Music in S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

18

nie mal w przeded niu wy bu chu woj ny, na Fe sti wa lu Mi´ dzy na ro do we go To wa rzy stwa Mu zy ki Współ cze snej w War sza wie przez Or kie str´ Symfonicznà Polskiego Radia pod dyrekcjà Grzegorza Fitelber ga. W obliczu wojny pozostał we Francji ze wzgl´du na samotnà matk´, choç miał mo˝liwoÊç (dzi´ki pomocy promujàcej jego muzyk´ Nadii Boulanger) wyjaz du do Sta nów Zjed no czo nych. Jak wspo mi nał w wy wia dzie z Ta de uszem Kaczyƒskim opublikowanym w roku 1973, „wojna zniszczyła to, co udało si´ nam osiàgnàç. Przed wkroczeniem Niemców do Pary˝a nastàpiła ewakuacja Stowarzyszenia na południe. Poza mnà zajmowali si´ tym: Spisak, Seweryn Ró˝ycki. Pomagał mu młody Szeryng”.

Za raz po woj nie, w ro ku 1947, Uwer tu ra Sza łow skie go zo sta ła wy da na przez Polskie Wydawnictwo Muzyczne, obok jego III Kwartetu smyczkowego. Lata stalinowskie oznaczały wykluczenie jego twórczoÊci, niemniej w 1956 roku utwór został wykonany na pierwszym Mi´dzynarodowym Festiwalu Muzyki Współczesnej „Warszawska Jesieƒ”. Po zakoƒczeniu wojny sytuacja była ju˝ jednak całkowicie inna, mi´dzy innymi dlatego, ˝e estetyka neoklasyczna, której hołdował Szałowski, odchodziła ju˝ w przeszłoÊç. Mi mo pew nych suk ce sów (I na gro da Ra dio dif fu sion -Télévi sion S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

19

CD1 Warsaw. Grzegorz Fitelberg conducted Symphony Orchestra of the Polish Radio. After the war erupted, he remained in France because of his mother, although he had the opportunity (thanks to Nadia Boulanger, who promoted his music) to leave for the United States. In a 1973 interview with Tadeusz Kaczyƒski he mentioned: “the war destroyed everything that we have managed to achieve. Before the Germans entered Paris, the Association had evacuated south. Besides me, Spisak, and Seweryn Ró˝ycki dealt with this. The young Szeryng helped him”.

Immediately after the war, in 1947, Szałowski’s Overture was published

by Polish Music Publishers, together with his 3rd String Quartet. His music could not be played in Stalinist times, but the work was performed at the first “Warsaw Autumn” International Festival of Contemporary Music in 1956. The circumstances were completely different after the war, however, because, among other things, the neo-classical aesthetic that Szałowski favoured was fading into the past. Despite a certain degree of success (1st prize of Radiodiffusion-Télévision Fran˜aise for the ballet La femme t˘tue in 1960) and activities undertaken by advocates of his work (including Nadia Boulanger, and also conductor Stanisław S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

20

Fran˜aise za balet La femme t˘tue w roku 1960) i działaƒ promotorów jego twór czoÊci, do których obok Nadii Boulanger nale˝ał m.in. dyrygent Stanisław Wisłocki, Szałowski nie odzyskał ju˝ swej pozycji kompozytorskiej. Âwiadectwem jego talentu pozostaje Uwertura pozwalajàca na wirtuozowski popis wykonujàcej jà orkiestrze.

Urodzony w Warszawie niespełna szeÊç lat po Szałowskim Witold Lutosławski (1913-1994) swe Wariacje symfoniczne ukoƒczył w listopadzie 1938. Sta ły si´ one, jak na pi sa li Da nu ta Gwiz da lan ka i Krzysz tof Meyer w monografii kompozytora „pierwszym Êwiadectwem nieprzeci´tnego talentu swego twór cy”, który od tego młodzieƒczego dzieła przeszedł póêniej da le kà drog´. Jednak ju˝ tu – pomi mo pew nych odwołaƒ do Szymanowskiego, Strawiƒskiego, Ravela czy Bartóka słyszalna jest oryginalnoÊç jego myÊlenia i dêwi´kowej wyobraêni. Wariacje stajà si´ idealnym polem do eksperymentowania nie tylko z samà for mà (składajàcà si´ tu z krótkiego tematu i dwunastu wariacji skrajnie si´ niekiedy pomi´dzy sobà ró˝niàcych i rozmiarami, i charakterem), ale sposobami orkiestracji i efektami instrumentacyjnymi, które mienià si´ mistrzowsko skom po no wa ny mi bar wa mi. Uwa g´ zwra ca jà ma gicz ne mo men ty, S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

21

Wisłocki), Szałowski never regained his stature as a composer. The Overture remains a testimony to his talent, a virtuoso showcase for the orchestra which performs it.

Born in Warsaw not quite six years after Szałowski, Witold Lutosławski (1913-1994) completed his Symphonic Variations in November of 1938. According to Danuta Gwizdalanka and Krzysztof Meyer, authors of the composer’s biography, the work has become “the first credential of the uncommon talent of its composer”, who later managed to progress far from that youthful work, even though despite certain references to Szymanowski, Stravinsky, Ravel or Bartók, the originality of thinking and sonic imagination is already plainly audible. The Variations are a perfect playing field to experiment not only with form (a brief theme and twelve variations which sometimes vary radically both in size and in character), but also with orchestration methods and instrumentation effects which shimmer with masterfully composed hues. There are noteworthy magic moments in the work which point to later directions of the composer’s development. Tapestries woven from the sounds of the celesta with winds, strings and piano herald a S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

22

fot. / photo: G. Mallard Kasslere

CD1

Andrzej Panufnik

Witold Lutosławski

CD1 new type of musical narration. The Variations were performed for the first time in April of 1939 at a concert broadcast by the Polish Radio and then again in June at Wawel castle. On both occasions, the conductor was Grzegorz Fitelberg. The work was a success, but these were also its last performances in those years. Only two months later, the drama of war fell upon the composer and his country. Plans for studying in Paris were thwarted. During the September campaign, Lutosławski’s musical education served him to achieve extraordinary efficiency as a radio and telegraph operator. Later came the struggle for survival and performing of music only to such extent as was allowed under the German occupation. Polish music was removed from concert halls and relegated to cafés, which became the only places where pianists could make a living (an organist or violinist could still play in churches or at funerals). Otherwise music had to go underground, to be played only at private concerts.

In a situation where the Republic of Poland was once again removed from maps of Europe and compositions written despite the extreme conditions could survive in only certain circumstances, Polish music S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

24

w których odnaleêç mo˝na zapowiedê póêniejszych kierunków rozwoju kompozytora, utkane z brzmieƒ celesty, łàczonej czy to instrumentami d´tymi, czy ze smyczkami i fortepianem, zwiastujàce nowy typ nar racji muzycznej. Wariacje, wykonane po raz pierwszy w kwietniu 1939 na koncercie prezentowanym na falach Polskiego Radia, a nast´pnie w czerwcu na Wawelu – w obu wypadkach pod dyrekcjà Grzegorza Fitelber ga – odniosły sukces, było to jednak ostatnie wykonanie utworu na przestrzeni tych lat. Ju˝ dwa miesiàce póêniej dla samego kompozytora i dla całej Polski roz po czàł si´ dra mat woj ny. Pla ny dal szych stu diów w Pa ry ˝u zo sta ły zniweczone. Podczas kampanii wrzeÊniowej wykształcenie muzyczne przydało si´ raczej Lutosławskiemu dla osiàgni´cia wyjàtkowej sprawnoÊci w jego pracy radiotelegrafisty, póêniej zaÊ rozpoczàł si´ czas walki o przetrwanie i wykonywanie muzyki jedynie w takiej mierze, w jakiej było to mo˝liwe w warunkach okupacji niemieckiej. Muzyka polska usuni´ta zosta ła z sal kon cer to wych, ze pchni´ ta do ka wiar ni, co sta ło si´ je dy nà mo˝liwà for mà zarobkowania dla pianistów (or ganista lub skrzypek mógł jeszcze graç w koÊciołach czy na pogrzebach), albo zeszła do podziemia i koncertów w prywatnych mieszkaniach.

S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

25

CD1 W sytuacji, w której sama Rzeczpospolita została powtórnie starta z map Europy, a powstajàce tu mimo skrajnych warunków utwory mogły przetrwaç jedynie w niektórych przypadkach, polska muzyka powstawała na emigracji. Obrazujà to dwa utwory kompozytorów, którzy w młodym wieku opuÊcili Polsk´, obaj jednak pozostali do swej polskoÊci silnie przywiàzani.

Karol Rathaus (1895 Tar nopol – 1954 Nowy Jork) wczeÊnie wyjechał

Karol Rathaus

fot. / photo: G. Mallard Kasslere

do Wiednia, gdzie (a tak˝e w Berlinie) odebrał wykształcenie i gdzie zadebiutował w roku 1919 jako pianista i kompozytor, wykonujàc Wariacje na temat Regera swego autorstwa. Kompozycj´ studiował u Franza Schre ke ra, jed no cze Ênie stu diu jàc hi sto ri´ na Uni wer sy te cie w Wiedniu, i uzyskujàc tam doktorat w roku 1922. Do roku 1938 i Anschlussu posiadał paszport austriacki (choç ju˝ w 1932 wyemigrował do Francji), a nast´pnie polski; w tym samym roku wyjechał do Nowego Jorku, gdzie do Êmier ci wykładał w Queens College. Choç jego to˝samoÊç jest ró˝nie opisywana, sam – nie odcinajàc si´ od swych ˝ydowskich korzeni (był np. honorowym wiceprezydentem Jewish Music World Center) – uznawał swe silne zwiàzki z kulturà polskà, zaÊ o jego patriotycznych przekonaniach Êwiadczy m.in. działalnoÊç w organizacjach polonijnych S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

27

CD1 was written in exile. This is illustrated by two works written by composers who had left Poland at a young age, but both remained strongly attached to their Polish roots. Karol Rathaus (born 1895 in Tarnopol – died 1954 in New York) left for Vienna at a young age. He received his education in Vienna and Berlin, and made his debut as pianist and composer, performing the Variations on a Theme by Reger.

Rathaus studied composition with Franz Schreker, simultaneously studying history at the University in Vienna, obtaining his doctorate in 1922. Until 1938 and the Anschluss he used an Austrian passport (even though he had emigrated to France in 1932). Afterwards he used a Polish passport. That same year he travelled to New York, where he lectured at Queens College until his death. Even though his identity has been described in various ways, he himself, not cutting himself off from his Jewish roots (he was an honorary vice-president of the World Centre for Jewish Music in Palestine) – acknowledged his strong ties with Polish culture. His patriotism is evident through activities in Polish émigré circles and works composed during the war. These include a Mazurka (1941), Three Polish Dances (1942) dedicated to Ignacy Jan S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

28

oraz utwo ry skom po no wa ne w la tach woj ny. Na le ˝à do nich Ma zu rek (1941), Trzy taƒce polskie (1942) dedykowane Ignacemu Janowi Paderewskiemu, orkiestrowy Polonaise Symphonique oraz Gaude Mater Polonia na chór mieszany i fortepian (1943). Jego Music for strings, znana rów nie˝ pod ty tu łem Ada gio po cho dzi z te go sa me go okre su – z roku 1941 – i choç nie posiada programowego tytułu, jest powiàzana z nimi ideowo. Nieco zbli˝one podejÊcie reprezentował Aleksander Tansman (1897 Łódê – 1986, Pary˝). W skomponowanej rok wczeÊniej Rapsodii polskiej wyraênie sygnalizuje swoje intencje oddania hołdu ojczystemu krajowi. Urodzony w zasymilowanej rodzinie ˝ydowskiej, ukoƒczył prawo na Uniwersytecie Warszawskim, studiujàc zarazem kompozycj´ i teori´ muzyki (pod kierunkiem Piotra Rytla i Henryka Melcera) oraz gr´ na fortepianie. Ju˝ w 1919, w wyniku swych wczesnych sukcesów kompozytorskich uzyskał stypendium na wyjazd do Pary˝a. Jego niezwykły talent szybko został doceniony, nawiàzał te˝ cenne przyjaênie, m.in. z Ravelem, a kolejne lata stały si´ pasmem mi´dzynarodowych sukcesów.

Tradycja muzyki polskiej stanowiła jeden z najwa˝niejszych punktów odniesienia dla Tansmana, choç było ich znacznie wi´cej; obok równie istotnych S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

29

Paderewski, Polonaise Symphonique for orchestra and Gaude Mater Polonia for mixed choir and piano (1943). The Music for Strings (also known as Adagio) was also written in that period. Although the work does not carry a programmatic title, it is linked to the others ideologically. A somewhat similar approach was represented by Aleksander Tansman (born 1897 in Łódê – died 1986 in Paris). In the Polish Rhapsody (composed in 1940), the composer clearly defines his intent of paying homage to his homeland. Born in an assimilated Jewish family, he graduated from the faculty of law of the University of Warsaw, simultaneously studying composition, music theory (under the tutelage of Piotr Rytel and Henryk Melcer) and the piano. In 1919, due to his early composing success, he obtained a scholarship to travel to Paris. His extraordinary talent was quickly appreciated and he rapidly established valuable friendships with, among others, Ravel. Subsequent years were a streak of international success. Polish music tradition was one of the most important points of reference for Tansman, although there were also many others. Apart from equally important Jewish themes, his compositions included elements of the exotic (e.g.

S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

30

fot. archiwum Stowarzyszenia Promocji Kultury im. A. Tansmana photo: archive of the A. Tansman Association for the Promotion of Culture

CD1

Aleksander Tansman

CD1 Japanese Songs, 1918) and drew on inspirations from jazz, blues and early music (Frescobaldi). A significant share of his works are traditional forms, absolute music – symphonies, concertos for instruments and chamber music. A perusal of the incredibly abundant catalogue of his works shows a constant, strong attachment to the Polish soul – from his early compositions – a suite for piano (Polish Album – 1916), cycles of Mazurkas for piano (1915-28; 1932), Mazurka for guitar (1925) to the Polish Rhapsody, whose versions also exist for two pianos and for piano solo (1940). Mazurkas arranged for chamber orchestra were composed two years later. Apart from a number of orchestral works (including Symphony No.6 “In memoriam”), the year 1944 brought the Suite hébraïque. In 1945 Tansman wrote Two Old Polish Religious Songs (I. Prayer: Do not Abandon Us and II. Hymn: In the Smoke of Fires) arranged for mixed choir, piano and organ, as well as Hebrew Songs and Hebrew Prayer “Kol-Nidrei” for tenor and mixed choir with piano or organ accompaniment. Many years later, the enormous catalogue closes with a symbolic gesture – the nearly centenarian composer wrote Hommage ∫ Lech Wał´sa for guitar (1982) and Alla Polacca for viola and piano (1985).

S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

32

wàtków ˝ydowskich, pojawiały si´ w jego twór czoÊci elementy egzotyczne (np. Pie Êni ja poƒ skie z 1918), in spi ra cje jaz zem, blu esem, a tak ˝e dawnà muzykà (Frescobaldi); znaczna cz´Êç jego utworów natomiast to for my tradycyjne, nale˝àce do sfery muzyki „absolutnej”: symfonie, koncerty instrumentalne, utwory kameralne. Gdy przeÊledziç spis jego niezwykle bogatej twórczoÊci, zwraca uwag´ stałe, silne przywiàzanie do polsko Êci – od wcze snej twór czo Êci – for te pia no wej su ity Al bum pol ski (1916), cyklów Mazurków na fortepian (1915-28; 1932) Mazurka na gitar´ (1925) po Rapsodi´ polskà, którà skomponował tak˝e w wersjach na dwa fortepiany i na jeden fortepian (1940). Dwa lata póêniej powstały Mazurki w opracowaniu na orkiestr´ kameralnà. Rok 1944 prócz szeregu utworów orkiestrowych (w tym VI Symfonii „In memoriam”) i kame ral nych, przy niósł Su ite hébraïque . W 1945 Tan sman na pi sał Dwie

stare polskie pieÊni religijne (I. Modlitwa: Nie opuszczaj nas oraz II. Hymn: Z dymem po˝arów) w opracowaniu na chór mieszany i fortepian oraz or gany, a tak˝e PieÊni hebrajskie oraz Modlitw´ hebrajskà „Kol-Nidrei” na tenor z towarzyszeniem chóru mieszanego oraz fortepianu lub organów. Symboliczne jest równie˝ zamkni´cie – wiele lat póêniej – ogromnego spisu S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

33

CD1 The first CD ends with one of the greatest works composed in occupied Poland. Andrzej Panufnik’s Tragic Overture (1942) shows the strongest ties with the reality of war, not only through the work’s sonic structure, but also thanks to the circumstances surrounding its first performance. Like most musicians during the occupation, Panufnik made a living by playing in cafés, without being able to perform orchestral works. He performed mainly in a piano duet with Witold Lutosławski, primarily playing arrangements of the grand repertoire – first in café “Aria”, then in “U Aktorek” and finally (as of 1942) in “Sztuka i Moda”.

Many of these were improvised. Arrangements that had been written down were destroyed during the Warsaw Uprising (with the exception of the Variations on a Theme by Paganini). Work in a café carried with it the typical dangers of living in occupied Warsaw, where music often saved lives. Once, during a typical German round-up, all guests and personnel were arrested and taken to the Pawiak prison. Only Lutosławski and Panufnik were released thanks to an intervention by the owner of the café. Panufnik himself wrote in his autobiography: “In early 1942 it was very difficult for me to focus on composing even for S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

34

twórczoÊci przez niemal stuletniego wówczas kompozytora utworami Hom-

mage à Lech Wał´sa na gitar´ (1982) oraz Alla Polacca na altówk´ i fortepian (1985).

Pierwszà płyt´ koƒczy jedno z wybitniejszych dzieł powstałych w okupowanej Polsce: Uwertura tragiczna An drze ja Pa nuf ni ka (1942), najsilniej zwiàzana z rzeczywistoÊcià wojennà, nie tylko poprzez samà warstw´ dêwi´kowà, ale tak˝e poprzez okolicznoÊci pierwszego wykonania.

Panufnik podobnie jak wi´kszoÊç muzyków podczas okupacji zarabiał na ˝ycie grà w kawiar niach, nie majàc mo˝liwoÊci wykonania dzieł orkiestrowych. Wyst´pował w duecie fortepianowym z Witoldem Lutosławskim, gra jàc głów nie aran ˝a cje wiel kie go re per tu aru – naj pierw w ka wiar ni „Aria”, a nast´pnie na „U Aktorek” i (od 1942) „Sztuka i Moda”. Znaczna cz´Êç z tych utwo rów by ła im pro wi zo wa na, opra co wa nia za pi sa ne (z wy jàt kiem Wa ria cji na te mat Pa ga ni nie go Lu to sław skie go) za gi n´ ły podczas Powstania Warszawskiego. Praca w kawiar ni niosła ze sobà zagro˝enia charakterystyczne dla codziennego dnia okupowanej Warszawy, w którym muzyka czasem ratowała ˝ycie. Podczas jednej z typowych obław niemieckich wszyscy goÊcie i personel zostali aresztowani i zabrani S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

35

a few minutes. During the day I was afraid of being arrested, as the Germans organised their round-ups with increasing frequency. […] At night, there was a new danger, this time thanks to our alleged friends – Warsaw was being attacked by Russian planes. […] The noise of exploding bombs mixed with the sound of German anti-aircraft guns tore my ears apart. We were going through a terrible time again, just like three years ago, during the Germans’ siege of Warsaw. […] To avoid going mad, I decided to write the Tragic Overture , promising myself that the work would be completely abstract, without any relevant references. […] I chose a sequence of four notes which were to weave throughout the whole overture”. Despite this, against the composer’s intentions, “there kept appearing surprisingly onomatopoeic fragments, such as the sounds of a falling bomb (percussion), the quiet sound of the engine of an airplane receding into the distance (trombone glissando) or a burst of machine gun fire (salvo of the percussion in the final measures of the work). The orchestra’s final chord seemed to be the moan of a dying man and a cry of despair.” The Overture became not only a reflection of a terrifying time, but also a harbinger of the S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

36

do wi´zienia na Pawiaku. Jedynie Lutosławski i Panufnik zostali zwolnieni dzi´ki inter wencji właÊciciela kawiar ni. Sam Panufnik napisał w swojej autobiografii: „Na poczàtku 1942 roku bar dzo trudno było mi skupiç si´ choçby na kilka minut na komponowaniu. W ciàgu dnia obawiałem si´ aresztowania, jako ˝e Niemcy coraz cz´Êciej robili łapanki. […] W nocy zagra˝ało nam nowe niebezpieczeƒstwo, tym razem ze strony naszych rzekomych przyjaciół, poniewa˝ teraz atakowały Warszaw´ samoloty rosyjskie. […] Hałas wybuchajàcych bomb, zmieszany z odgłosami niemieckich dział przeciwlotniczych, rozrywał uszy. Znów prze˝ywaliÊmy okropnoÊci, ta kie jak przed trze ma la ty pod czas ob l´ ˝e nia War sza wy przez Niemców. […] ˚eby w koƒcu nie oszaleç, postanowiłem napisaç Uwer-

tur´ tragicznà, obiecujàc sobie, ˝e utwór b´dzie zupełnie abstrakcyjny, bez tematycznych odniesieƒ. […] wybrałem nast´pstwo czterech dêwi´ków, które miałyby si´ przewijaç przez całà uwertur´”. Mimo wszystko, wbrew intencjom kompozytora, jak pisał „w uwerturze co chwila poja wia ły si´ ust´ py za ska ku jà co ono ma to pe icz ne, na przy kład od głos padajàcej bomby (perkusja), cichy odgłos silnika oddalajàcego si´ samolotu (glissando puzonu), seria z karabinu maszynowego (salwa perkusji S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

37

continued tragedy of Poland and of my family. I only had a few measures left to complete the work when I received the terrible message that my cousin Antoni Panufnik died in Auschwitz, leaving a widow with three small children.” Later, the composer’s brother Mirosław died during the Warsaw Uprising. An extraordinary event took place, however, before the Uprising erupted. The first of two symphonic concerts organised by the only Polish charity accepted by the Germans – the Central Welfare Council took place in March of 1944. The composer himself conducted the Tragic Overture in the Warsaw Conservatory building before it was destroyed by Germans after the Uprising. Other works performed at the concert were Bach’s Prelude and Fugue in D major orchestrated by Panufnik and Mozart’s Piano Concerto in D minor. dr Katarzyna Naliwajek-Mazurek

w ostatnich taktach); akord koƒcowy całej orkiestry zdawał si´ byç j´kiem konajàcego i krzykiem rozpaczy”. Uwertura stała si´ „nie tylko odbi ciem prze ra ˝a jà cej chwi li, lecz i za po wie dzià dal sze go cià gu tra ge dii Polski i mojej rodziny. Do zakoƒczenia utworu brakowało mi ju˝ tylko paru ostatnich taktów, kiedy dostałem okropnà wiadomoÊç, ˝e mój brat stryjeczny, Antoni Panufnik zmarł w OÊwi´cimiu, pozostawiajàc wdow´ z troj giem ma łych dzie ci”. Póê niej pod czas Po wsta nia War szaw skie go zginàł równie˝ brat kompozytora, Mirosław. Nim powstanie wybuchło, miało jednak miejsce wydarzenie niezwykłe – w mar cu 1944 odbył si´ pierwszy z dwóch kon cer tów sym fo nicz nych zor ga ni zo wa nych przez je dy nà polskà or ganizacj´ charytatywnà akceptowanà przez okupantów – Rad´ Głównà Opiekuƒczà. W budynku konser watorium warszawskiego, zanim zostało ono zniszczone po powstaniu przez oddziały niemieckie, zabrzmiała Uwertura tragiczna pod dyrekcjà samego kompozytora, obok zorkiestrowanego przez niego Preludium i Fugi D -dur Bacha oraz Koncertu fortepianowego d-moll Mozarta. dr Ka ta rzy na Na li wa jek -Ma zu rek

S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

38

S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

39

CD2 SV CD 019

Antologia polskiej muzyki współczesnej 1939-1945 Anthology of Polish Contemporary Music 1939-1945

Stefan

Kisielewski

Koncert na orkiestr´ kameralnà (1944, 1949) Concerto for Chamber Orchestra

Gra ˝y na

6 Allegro vivo 4’10”

Ba cewicz

7 Andante sostenuto 4’48”

1 Uwertura na orkiestr´ symfonicznà (1943) 5’56” Overture for String Orchestra

8 Allegro vivace con grazia 4’41”

Tadeusz Zygfryd Kassern

L udomir Ró˝ycki 9 Piet∫. Na zgliszczach Warszawy fragment dramatyczny na orkiestr´ symfonicznà (1942, 1944) 7’02”

Koncert na orkiestr´ smyczkowà (1943) Concerto for String Orchestra

2 Allegro deciso e molto ritmico 9’10”

Piet∫. On Smouldering Ruins of Warsaw

3 Minuetto 2’07”

for Symphony Orchestra

4 Adagio 7’48”

Sinfonia Varsovia

5 Rondo 6’27”

R e n a t o

52’30”

R i v o l t a

dyrygent / conductor S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

40

S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

41

fot. archiwum rodzinne photo: Bacewicz family archive

CD2

Grażyna Bacewicz S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

42

Uwertura na orkiestr´ symfonicznà skomponowana została przez Gra˝yn´ Bacewicz (1909, Łódê − 1969, Warszawa) w roku 1943 w okupowanej Warszawie. Wykonana została dopiero po wojnie podczas I Festiwalu Muzyki Polskiej w Krakowie na koncer cie Orkiestry Filhar monii Krakowskiej pod dyrekcjà Mieczysława Mierzejewskiego, który odbył si´ 1 wrzeÊnia 1945, upami´tniajàcym rocznic´ wybuchu wojny. Krótki, pełen niezwykłej ener gii i pi´kna utwór, poza krótkim lirycznym fragmentem, jest przepojony motorycznym élan vital. Po wykonaniu jesienià 1945 opisana została przez Stefana Kisielewskiego w „Tygodniku Powszechnym” jako „iskrzàca si´ ˝yciem i p´dzàca jak na skrzydłach temperamentu rytmicznego.” Mylił si´ on jednak, charakteryzujàc jej „tematyk´” jako „jasnà, prostà, wesołà”. Pod neoklasycznà perfekcyjnà instrumentacjà i jasnoÊcià for malnà pulsuje tu gł´boki dramatyzm. Adrian Thomas dostrzegał w pojawiajàcym si´ w poczàtkowej cz´Êci motywie kotłów symbolik´ analogicznà do V Symfonii Beethovena, a całemu utworowi przypisuje oczyszczajàcà moc katharsis. RzeczywiÊcie, w muzyce wówczas komponowanej dà˝ono do uwolnienia umysłu od rzeczywistoÊci okupacyjnej, ci´˝ko przytłaczajàcej tragicznymi wydarzeniami. W Uwerturze, czasem mamiàcej słuchacza zwrotami bar dziej konwencjonalnymi, mo˝na dosłuchaç si´ dalekiego echa S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

43

CD2 Overture for symphony orchestra was composed by Gra˝yna Bacewicz (born 1909 in Łódê – died 1969 in Warsaw) in occupied Warsaw in the year 1943. It was performed for the first time after the war, during the 1st Festival of Polish Music in Cracow, at a concert of the Cracow Philharmonic Orchestra under the direction of Mieczysław Mierzejewski on 1 September 1945 to commemorate the anniversary of the outbreak of the war. It is a short work, full of energy and beauty. Apart from a brief lyrical fragment, it is imbued with a driving élan vital. After its performance in the fall of 1945, Stefan Kisielewski described it in “Tygodnik Powszechny” as “sparkling with life and racing as if on the wings of rhythmic temperament”. He was wrong, however, to describe its “subject matter” as “bright, simple and joyous”. Underneath impeccable neoclassical instrumentation and formal clarity there throbs a deep drama.

In the timpani motif at the beginning of the work, Adrian Thomas perceived a symbolism akin to Beethoven’s 5th Symphony, assigning the purifying power of katharsis to the work as a whole. Indeed, music composed at that time strove to free the mind of life under the German occupation and its oppressive burden of tragic events. The Overture, which sometimes beguiles the listener with rather conventional turns contains echoes of a S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

44

odbierajàcej dech w piersiach wrzeÊniowej ucieczki rodziny Gra˝yny Bacewicz (w tym jej brata Kiejstuta, tak˝e kompozytora) spod bomb niemieckich. To dzi´ki intuicji kompozytorki (co sama opisała w opowiadaniu Znak szczególny) wszyscy zdà˝yli przebiec na drugà stron´ mostu z Gar wolina, na kilka chwil przed zniszczeniem miasta w niemieckim nalocie bombowym. Te Êlady w pami´ci sà jednak poddane artystycznej sublimacji; jeÊli znajdujà tu swe odzwier ciedlenie, to jedynie w postaci idei szalonego p´du, twórczej i duchowej energii ˝yciowej b´dàcej zaprzeczeniem stagnacji i Êmier ci.

Jak pisał zaraz po wojnie jeden z muzyków, bioràcych ˝ywy udział w ˝yciu muzycznym okupowanej Warszawy, Konstanty Regamey, „Twór czoÊç muzyczna tych pi´ciu lat była bardzo obfita i miała charakter wyjàtkowy [...].

Prawie wszyscy [muzycy] w ten czy inny sposób brali udział w ruchu oporu, a to oznaczało, ˝e w ciàgu tych pi´ciu lat ˝yli oni w ciàgłym zagro˝eniu Êmier cià lub aresztowaniem. Dziwne byłoby gdyby to intensywne ˝ycie nie pozostawiło Êladów w ich dziełach. Niełatwo jednak stwier dziç, na czym Êlady owe miałyby polegaç. To charakterystyczne: na pró˝no by szukaç w tych dziełach bezpoÊredniego odzwier ciedlenia tragicznych wydarzeƒ epoki. Brak tu muzyki o programie patriotycznym, brak łatwych S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

45

S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

46

photo from the Polish 20th Century Composers' Archive collection in the University of Warsaw Library

breath-taking September escape of Gra˝yna Bacewicz’s family (including her brother Kiejstut, also a composer) from falling German bombs. It was thanks to Bacewicz’s intuition (as she herself describes in the story Znak szczególny [Distinguishing Mark]) that everyone managed to run from Garwolin across to the other side of the bridge, just a few moments before the town was destroyed in a German air raid. These imprints on the memory, however, are subjected to artistic sublimation. If they are reflected in the work, it is only in the form of a mad rush, a creative and spiritual vital energy that negates stagnation and death.

Konstanty Regamey, a musician who played an active part in occupied Warsaw’s musical life, wrote immediately after the war: “The musical output of those five years was as abundant as it was exceptional [...].

Nearly all [musicians] were involved in the resistance movement in one way or another. This meant that during those five years they lived in constant danger of being killed or arrested. It would be odd if this intense life had not left a trace in their works. It is not easy to say, however, what these might be. It’s typical: one would look in vain for direct images of the tragic events of that era. There is no patriotic music here, no flashy effects. One had to live that life to understand that this substance

fot. ze zbioru Archiwum Kompozytorów Polskich XX wieku z Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie

CD2

Tadeusz Zygfryd Kassern

Stefan Kisielewski

fot. / photo: Włodzimierz Wasyluk

CD2 efektów. Trzeba było samemu prowadziç to ˝ycie, by zrozumieç, ˝e artysta nie byłby zdolny uczyniç z niego tworzywa swojego dzieła. W sztuce szukał on raczej ucieczki, wyzwolenia ze straszliwej rzeczywistoÊci, która go otaczała”.

Do utworów z takà intencjà pisanych nale˝à jak si´ wydaje zarówno Koncert na orkiestr´ smyczkowà Tadeusza Zygfryda Kasserna (1943), jak i Koncert na orkiestr´ kameralnà Stefana Kisielewskiego (1944). To kolejne odwołania do for muły muzyki absolutnej, pozbawionej treÊci programowych. Kisielewski z zasady uwa˝ał wszelkie wyra˝anie uczuç w muzyce za pozbawione sensu. Neoklasyczne ideały for my, rzemiosła były dla niego najwa˝niejszymi wyznacznikami. Stàd, gdy utwór był wykonywany na I Mi´ dzy na ro do wym Fe sti wa lu Mu zy ki Współ cze snej w 1956 ro ku, ko men tarz kom po zy to ra ogra ni czał si´ do in for ma cji „tech nicz nych”: „Koncert na orkiestr´ kameralnà jest to rekonstrukcja utworu napisanego w 1943. Skład orkiestry: 5 instrumentów d´tych i kwintet smyczkowy. Koncert skła da si´ trzech cz´ Êci: cz´Êç pierw sza [ Alle gro vi vo] to allegro sonatowe z przetworzeniem w for mie fugata; cz´Êç druga Andantino [w rzeczywistoÊci Andante sostenuto], jest swobodnie potraktowanà for mà pieÊniowà; zaÊ cz´Êç ostatnia [Allegro vivace con grazia] S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

49

CD2 was not suitable for the artist to craft his work. Art was rather sought as a means of escape. It was intended to be a release from the horrific reality that surrounded him.”

It seems that works written with this in mind include Tadeusz Zygfryd Kassern’s Concerto for String Orchestra (1943) and Stefan Kisielewski’s Concerto for Chamber Orchestra (1944). Again, these are references to absolute music, without a programme. Kisielewski believed that expression of feelings in music do not make sense in principle. For him, the most important values were neo-classical ideals of form and craft. Thus, when the work was performed at the 1st “Warsaw Autumn” International Contemporary Music Festival in 1956, the composer’s comments on the work were limited to “technical” information: “Concerto for Chamber Orchestra is a reconstruction of a work written in 1943. The ensemble consists of five winds and quintet of strings. The Concerto consists of three parts: part one [Allegro vivo] is a sonata allegro with a fugato development; part two [Andantino] (actually Andante sostenuto), is a freely adapted song form, while the last part [Allegro vivace con grazia] is in the form of a rondo. The concertante parts belong to the winds, while the quintet performs the function of S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

50

zbu do wa na jest w for mie ron da. Ro l´ kon cer tu jà cà ma jà in stru men ty d´ te, kwin tet zaÊ speł nia funk cje „ to wa rzy sze nia ”. Ko men ta to rzy te go utwo ru na plan pierw szy wy do by wa li prze ja wia jà ce si´ tu po czu cie hu mo ru i pa ro dy stycz ne ten den cje kom po zy to ra. Ju˝ w I cz´ Êci do słu chaç si´ te˝ mo˝ na prze lot nych na wià zaƒ do jaz zu, cz´Êç III okre Êlo na jest w mo no gra fii au tor stwa Mał go rza ty Gà sio row skiej wr´cz ja ko „ron do w sty lu sta ro fran cu skim w ryt mie rag ti me’u”. Au tor ka pod kre Êla przy tym, „˝e by na pi saç rag ti me w Êrod ku oku pa cyj nej no cy, a choç by i w 1949 ro ku – na to trze ba byç Ste fa nem Ki sie lew skim!”.

Mimo, ˝e k neo kla sycz na nar ra cja na da je Kon cer to wi lek ki cha rak ter, wy da je si´ on jed no cze Ênie nie wol ny od me lan cho lii. Choç kom po zy tor pi sał go jesz cze przez Po wsta niem, miał za so bà ci´˝ kie la ta oku pa cji.

Wraz z wy bu chem woj ny, ka rie ra kom po zy tor ska i pu bli cy stycz na Ki sie lew skie go ule gła za ła ma niu. W oku po wa nej War sza wie kom po zy tor z tru dem utrzy my wał si´ z gra nia w ka wiar niach, dzia łał te˝ w kon spi ra cji. Pod czas Po wsta nia był ran ny, od dzie lo ny od ro dzi ny, po ka pi tu la cji Po wsta nia je go ˝o na z sy nem zna leê li si´ wÊród ty si´ cy osób wy wie zio nych do Rze szy, on sam zaÊ uciekł z trans por tu do obo zu przej Êcio we go w Prusz ko wie.

S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

51

CD2 ‘accompaniment’”. Reviewers highlighted the composer’s sense of humour and parodistic tendencies. Part I contains fleeting references to jazz, while part III is described in Małgorzata Gàsiorowska’s biography of the composer as a “rondo in the old French style in the rhythm of ragtime”. The writer also points out that “one had to be a Stefan Kisielewski to write ragtime in the middle of the night under German occupation, or even in 1949!” Even though the neo-classical narration gives the Concerto a light character, it is not completely devoid of melancholy. The composer wrote it before the Uprising, but he had already experienced difficult years of the German occupation. When the war broke out, Kisielewski’s career as a composer and writer has broken down. In occupied Warsaw, the composer barely eked out a living by playing in cafés. He was also involved in the conspiracy. During the Uprising he was wounded and separated from his family. After the Uprising capitulated, his wife and son were among the thousands transported out to the Third Reich, while he himself escaped from the transport to end up in a transition camp in the town of Pruszków.

Tadeusz Zygfryd Kassern (born 1904 in Lwów – died 1957 in New York) also experienced his share of war-time drama. Until 1939 he S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

52

Dra ma tycz ne lo sy wo jen ne by ły rów nie˝ udzia łem Ta de usza Zyg fry da Kasserna (Lwów 1904 – Nowy Jork 1957), który do 1939 pracował jako radca w prokuraturze w Poznaniu i jako krytyk muzyczny w „Nowym Kurierze” (1929-33) i „Dzienniku Poznaƒskim” (1934-38). JednoczeÊnie rozwijała si´ jego kariera kompozytorska. W sierpniu 1939 został ewakuowany do Lwowa. W 1940 przyjechał do Krakowa, gdzie pracował w ksi´gar ni Gebethnera i Wolffa, zadenuncjowany i poszukiwany przez gestapo z powodu ˝ydowskiego pochodzenia, Przeniósł si´ do Warszawy, gdzie ukrywał si´ pod nazwiskiem Teodor Sroczyƒski. W czasie wojny udało mu si´ skomponowaç kilka utworów, obok Koncertu na orkiestr´ smyczkowà, Con cer ti no na for te pian i or kie str´ (1940; r´ ko pis za gi nàł), so na ti ny na fortepian, Suit´ dzieci´cà na dwa fortepiany i pieÊni, a tak˝e zaginione Msz´ polskà na baryton solo i or gany (1941-42) i Tryptyk gregoriaƒski na sopran solo z fortepianem op. 26 (cz´Êci: Ave Maria, Inviolata, Alleluja). Jak pisała Violetta Kostka, Kassern zajàł si´ muzykà religijnà, by rozładowaç napi´cie wià˝àce si´ z ukrywaniem swego ˝ydowskiego pochodzenia; sam w wywiadzie mówił o fascynacji prostotà i siłà wyrazu tej muzyki.

Gł´boko prze˝ywajàc powstanie w getcie, nie majàc jednak mo˝liwoÊci zrealizowania opery oddajàcej hołd pami´ci ˚ydów, zajàł si´ odtworzeniem S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

53

CD2 worked as legal counsellor to the District Attorney’s office in Poznaƒ, and also as a music critic in “Nowy Kurier” (1929-33) and “Dziennik Poznaƒski” (1934-38). His composing career was gaining pace. In August of 1939 Kassern was evacuated to Lvov. In 1940 he arrived in Cracow, where he worked in the Gebethner & Wolff bookshop.

Denounced and wanted by the Gestapo because of his Jewish roots, he moved to Warsaw, where he adopted the name Teodor Sroczyƒski.

During the war he managed to compose a few works. Apart from the Concerto for string orchestra he also wrote a Concertino for piano and orchestra (1940, the manuscript was lost), sonatinas for piano, Children’s Suite for two pianos, songs, Polish Mass for baritone solo and organ (1941-42, lost) and Gregorian Triptych for soprano solo and piano op. 26 (parts: Ave Maria, Inviolata, Alleluja). The manuscripts of the Mass and the Triptych are also lost. Violetta Kostka wrote that Kassern started to write religious music to relieve the tension of hiding his Jewish roots. In an interview, he mentioned his fascination with the simplicity and power of expression of this music. The uprising in the ghetto made a deep impression on the composer, but since it was not possible to produce an opera in homage to the memory of the Jews, S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

54

Koncertu na orkiestr´ smyczkowà, którego partytura została zniszczona, a który w latach przedwojennych przyniósł mu Êwietne recenzje oraz nagrod´ na konkursie kompozytorskim. Dodał przy tym jeszcze jednà cz´Êç, Menuet. Szcz´Êliwie ocalony r´kopis partytury owego ostatecznie czterocz´Êciowego Koncertu został wydany ju˝ w roku 1945 przez pr´˝nie działajàce Paƒstwowe Wydawnictwo Muzyczne, pod dyrekcjà wybitnego or ganizatora, jakim był Tadeusz Ochlewski, z całych sił dbajàcy o pozostałych przy ˝yciu kompozytorów i ich twór czoÊç. W tym samym roku utwór zabrzmiał w Krakowie, pod dyrekcjà Waleriana Bier diajewa.

Nestor kompozytorów polskich, Ludomir Ró˝ycki (1883 Warszawa – 1953 Katowice), wstrzàÊni´ty wydarzeniami wrzeÊniowymi, poczàtkowo całkowicie przerwał prac´ kompozytorskà. W listopadzie został wezwany przez gestapo, gdzie wypytywano go m.in. o prezesa Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego, kompozytora Adama Wieniawskiego. Stopniowo jednak zaczàł wyst´powaç na koncertach konspiracyjnych, bywał w muzycznej kawiarni Woytowicza, podjàł te˝ prac´ nad nowym utworem, w r´kopisie partytury opatrzonym lakonicznym, lecz jak˝e wymownym tytułem Piet∫, którego podtytuł brzmi „Na zgliszczach Warszawy”. Podobnie jak wiele innych nie wydanych r´kopisów kompozytora r´kopis tego utworu spłonàł w jego S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

55

S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

56

fot. /photo: culture.pl

he turned instead to recreate the Concerto for string orchestra whose manuscript was destroyed, but which brought him excellent reviews and an award at a composers’ competition before the war. He also added and extra part, the Minuet . The manuscript of the revised Concerto in four parts luckily survived and was published in 1945 by the thriving Paƒstwowe Wydawnictwo Muzyczne, led by Tadeusz Ochlewski, a first-rate manager who used all available powers to look after all surviving composers and their works. That year, the work was performed in Cracow, with Walerian Bierdiajew conducting.

The doyen of Polish composers – Ludomir Ró˝ycki (born 1883 in Warsaw – died 1953 in Katowice) was so shaken by the events of September 1939 that initially he ceased to compose altogether. In November he was summoned by the Gestapo and questioned about, among others, Adam Wieniawski, composer and president of the Warsaw Music Society. He gradually began to perform at underground concerts, frequented Woytowicz’s music café and commenced work on a new composition, whose manuscript was tersely but aptly titled Piet∫, with the subtitle “In the Smouldering Ruins of Warsaw”. This, and the composer’s many other yet unpublished manuscripts were consumed by flames in his villa

Ludomir Różycki

in Warsaw’s ˚oliborz district during the Warsaw Uprising. He reconstructed the work in 1948. From the opening notes, it is dominated by a sombre mood of funereal solemnity. The key of B-flat minor was chosen by the composer on purpose – not only for its expressive merit, but also as a symbolic reference to Chopin’s Piano Sonata in B-flat minor and the Funeral March that comprises one of its parts. Initially the strings play pianissimo, sombre and withdrawn in despair, like the face of the Madonna from Michelangelo’s Piet∫. Described by the composer as a “dramatic fragment”, the work gradually develops into an historic fresco, drawing inspiration from the noblest music of the 19th century, with a classically constructed first culmination followed by a nostalgic melody played by the strings to transform into a funeral chorale played unison by the double basses and trombones. Initially, Ró˝ycki referred in the work to the destruction of Warsaw in 1939, but he did not anticipate that the drama of the city torn by German bombings, with thousands of civilian casualties and enormous architectural losses (including the Philhamonic Concert Hall and the Grand Theatre) was only the first act of the great tragedy of Warsaw, its residents and of the Polish nation. dr Katarzyna Naliwajek-Mazurek S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

58

˝oliborskiej willi podczas Powstania Warszawskiego i został przez niego zrekonstruowany w roku 1948. Od pierwszych dêwi´ków utworu panuje w nim pełna skupienia atmosfera ˝ałobnej powagi. Brzmi tonacja b-moll – nieprzypadkowo wybrana przez kompozytora – nie tylko dla swoich wartoÊci wyrazowych, lecz tak˝e jako symboliczne odwołanie do Sonaty b-moll Chopina i zawartego w niej Marsza ˝ałobnego. Poczàtkowe dêwi´ki smyczków brzmià pianissimo, skupione i powÊciàgni´te w swojej rozpaczy, jak twarz Madonny z Piety Michała Anioła. Ten „fragment dramatyczny”, jak kompozytor opisał utwór, stopniowo rozwija si´ w historyczny fresk czerpiàcy natchnienie z najbardziej szlachetnych stron muzyki XIX-wiecznej, z klasycznie budowanà pierwszà kulminacjà, po której pojawia si´ nostalgiczna melodia prowadzona przez smyczki, przechodzàc w ˝ałobny chorał prowadzony w unisonach przez kontrabasy i puzony. Ró˝ycki odnosił si´ w nim pier wotnie do zniszczeƒ Warszawy w roku 1939, nie przeczuwajàc prawdopodobnie, ˝e dramat miasta rozoranego bombar dowaniami niemieckimi, z tysiàcami cywilnych ofiar i ogromnymi stratami w strukturze miejskiej (m.in. budynek Filharmonii i Teatru Wielkiego) to tylko pierwszy akt straszliwej tragedii Warszawy, jej mieszkaƒców i całej Polski. dr Ka ta rzy na Na li wa jek -Ma zu rek S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

59

CD3 SV CD 020

Antologia polskiej muzyki współczesnej 1939-1945

M i e c z y s ł a w W e i n b e r g Koncert wiolonczelowy op.43 (1948) *

Piano Concerto No.2 Op.4

8 9 10 11

Cello Concerto Op.43

1 2 3 4

A n d r z e j C z a j k o w s k i II Koncert fortepianowy op.4 (1966-1971) **

Anthology of Polish Contemporary Music 1939-1945

Adagio 8’03” Moderato 6’09” Allegro 9’34” Allegro 9’36”

Introduction: Grave 2’38” Passacaglia: Lento liberamente 7’37” Capriccio: Vivace con malizia 7’08” Finale 11’07”

Sinfonia Varsovia

**Nagranie z koncertu w ramach IV Mi´dzyn arodowego Festiwalu Muzycznego „Chopin i jego Europa”, 17.08.2008 Filharmonia Narodowa w Warszawie Recorded live during the 4th “Chopin and His Europe” International Music Festival, Warsaw Philharmonic, 17.08.2008

78’55”

A n d r z e j P a n u f n i k Sinfonia Elegiaca (II Symfonia) (1957, 1966) *

M a r c e l M a r k o w s k i wiolonczela / cello

Sinfonia Elegiaca (Symphony No.2)

*J e r z y M a k s y m i u k dyrygent / conductor

M a c i e j G r z y b o w s k i fortepian / piano

5 Molto andante 5’42” 6 Molto allegro 6’08” 7 Molto andante [Tempo I] 4’47”

**J a c e k K a s p s z y k dyrygent / conductor S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

60

S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

61

Mieczysław Weinberg

fot. dzi´ki uprzejmoÊci Tommy Perssona; copyright: Olga Rakhalskaya photo provided by Tommy Persson; copyright: Olga Rakhalskaya

CD3 Ostatnia z płyt antologii zło˝ona jest z trzech utworów napisanych po wojnie i noszàcych Êlady gł´bokich ran w pami´ci kompozytorów, z których tylko jednemu – Mieczysławowi Weinbergowi – na poczàtku wojny udało si´ opuÊciç Warszaw´. W stolicy jednak pozostała uwi´ziona cała jego rodzina. Andrzej Panufnik i Andrzej Czajkowski przetrwali okupacj´ w mieÊcie, w którym rozgrywał si´ dramat powstania w getcie, rok póêniej powstania warszawskiego, zagłady miasta i jego mieszkaƒców mordowanych w masowych egzekucjach, ginàcych w wyniku ostrzału artyleryjskiego oraz nalotów bombowych, i w ruinach podpalanych domów przez oddziały niemieckie, z wyroku wydanego na stolic´ nie tylko przez III Rzesz´, lecz równie˝ dowództwo Armii Czerwonej, biernie przyglàdajàce si´ z drugiego brzegu Wisły Êmierci miasta.

Choç jedynie utwór Panufnika jest poÊwi´cony pami´ci ofiar wojny expressis verbis, wszystkie noszà w sobie ducha cierpienia i ˝ałoby. Znów jednak – jak w przypadku dzieł warszawskich kompozytorów powstałych podczas okupacji – nie ma w tym twórczym działaniu nic z dosłownoÊci. Jest za to niebywała gł´bia i bogactwo artystycznej wyobraêni, maestrii kompozytorskiej. To prawdziwe arcydzieła, fascynujàce swà zło˝onoÊcià i dajàce słuchaczowi mo˝liwoÊç wielokrotnego odkrywania tajemnic tych wielkich partytur.

S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

63

CD3 The last CD in the anthology contains three works written after the war.

They bear traces of the deep wounds in their composers’ memories. Only one – Mieczysław Weinberg – managed to flee Warsaw at the beginning of the war, but his whole family remained behind, trapped in the city.

Andrzej Panufnik and Andrzej Czajkowski survived the occupation in the city which first witnessed the drama of the ghetto uprising, then, one year later, the Warsaw Uprising, then the annihilation of the city and of its residents murdered in mass executions, dying from artillery fire, falling bombs and in the ruins of houses incinerated by German troops. The death sentence was passed not only by the 3rd Reich, but also by the commanders of the Red Army who passively looked on at the death throes of the city from the other shore of the Vistula river.

Even though only Panufnik’s work is devoted expressis verbis to the memory of the victims of war, they all carry the spirit of suffering and mourning. Once again, however, as in the case of works written during the occupation – there is nothing literal in this creative process. There is, however, unfathomed depth and wealth of artistic imagination and mastery of composition. These are genuine masterpieces, fascinating in their complexity, enabling the listener to discover once and again the mysteries of these great scores.

S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

64

Koncert wiolonczelowy (1948) Mieczysława Weinber ga (w polskiej pisowni tak˝e Wajnberg), jak wiele jego dzieł pisanych w latach czter dziestych (np. za chwyca jà cy Kwintet for te pia no wy z 1944), zda je si´ odzwier cie dlaç tra gicz ne prze ˝y cia mło de go kom po zy to ra, na za wsze oddzielonego od swej rodziny, zaledwie kilka miesi´cy po ukoƒczeniu studiów w konser watorium warszawskim. Âwiadczy o tym ju˝ pierwsza fraza je go kon cer tu: prze pi´k ne wej Êcie wio lon cze li – sa mot ne go Êpie wu rozwijajàcego si´ w skupiony lament na tle ostinata smyczków i panujàcy w całym utworze nastrój zadumy i smutku, punktowany wspomnieniami ze szcz´Êliwej przeszłoÊci (pojawiajàce si´ w kolejnych cz´Êciach przelotne odwołania do tradycyjnej muzyki ˝ydowskiej). Weinberg przed wojnà, podobnie jak jego ojciec, dyrygent i kompozytor oraz matka, aktorka, praco wał w te atrach gra jà cych w ji dysz. Ju˝ od 1936 kom po no wał tak ˝e muzyk´ filmowà. Uciekajàc z Warszawy dotarł do Miƒska, gdzie kontynuował studia kompozytorskie, zaÊ w momencie inwazji Niemiec na Zwiàzek Radziecki, musiał uciekaç dalej i znalazł si´ w Taszkiencie. Jego rodzice oraz młodsza siostra Estera zostali zamor dowani w obozie w Trawnikach w roku 1943. W roku powstania Koncertu wiolonczelowego Weinberga mieszkajàcego ju˝ wówczas w Moskwie spotkały kolejne ci´˝kie doÊwiadczenia.

S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

65

CD3 Mieczysław Weinberg’s Cello Concerto (1948), as many of his great works written in the 1940s (such as the wonderful Piano Quintet written in 1944), seems to reflect the tragic experience of the young composer, forever separated from his family only a few months after graduating from the Warsaw Conservatory. This is evident in the very first phrase of the concerto: the cello’s beautiful entry – a lonely song developing into a sombre lament against an ostinato of the strings in the background, coupled with a mood of reverie and sorrow throughout, highlighted by memories of a happy past (appearing in the individual parts as fleeting references to traditional Jewish music). Before the war, Weinberg, like his composer-conductor father and actress mother, worked in theatres which staged plays in Yiddish. He also started composing music for films as early as 1936. Fleeing from Warsaw he reached Minsk, where he continued to study composition. When Germany invaded the Soviet Union, he had to flee again, finding himself in Tashkent. His parents and younger sister Estera were murdered in 1943 in the camp in Trawniki. In the year of writing the Cello Concerto, Weinberg suffered a tragic blow again. In January that year, his fatherin-law, actor and director of a Jewish theatre, was secretly murdered S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

66

W styczniu tego roku jego teÊç, aktor i dyrektor teatru ˝ydowskiego Solomon Mikhoels został skrytobójczo zamor dowany przez władze sowieckie, w ramach czystek antysemickich. Sam kompozytor był Êledzony przez „słu˝by bezpieczeƒstwa” i oskar˝any o „for malizm”. Utrzymywał si´ z pisania muzyki teatralnej i cyrkowej (uszlachetnione Êlady tego idiomu usłyszeç mo˝na w Koncer cie wiolonczelowym). W roku 1953 aresztowany za „bur˝uazyjny nacjonalizm ˝ydowski”, po dwóch miesiàcach, w nast´pstwie Êmier ci Stalina został wypuszczony z wi´zienia. Podziw i przyjaêƒ, jakà ˝ywił dla Weinber ga Szostakowicz, połàczony z wyjàtkowà jakoÊcià jego muzyki, przyniosły mu w póêniejszych latach uznanie w Zwiàzku Radzieckim. Poza jego granicami, tak˝e w Polsce, mimo ˝e był z Polskà silnie zwiàzany, jego utwory były prawie zupełnie nie wykonywane. Pierwszym muzykologiem odkrywajàcym twórczoÊç w Polsce był profesor Michał Bristiger. W ostatnich latach muzyka Weinber ga zyskała mi´dzynarodowà sław´, szczególnie jego genialna opera, Pasa˝erka (1968) odnoszàca si´ do tematyki obozowej Auschwitz, napisana do tekstu wybitnej literatki, Zofii Posmysz, byłej wi´êniarki obozu.

Sinfonia Elegiaca Andrzeja Panufnika, która w swej pierwotnej wersji z roku 1957, z cz´Êcià chóralnà, nosiła tytuł Symfonia Pokoju, zadedykowana S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

67

by Soviet authorities during anti-Semitic purges. The composer himself was tailed by secret agents and accused of “formalism”. He made a living writing music for the theatre and for the circus (some enhanced traces of this idiom can be found in the Cello Concerto ). In 1953 Weinberg was arrested for “bourgeois Jewish nationalism”. He was released two months later, after the death of Stalin. An admiration and friendship that Shostakovich bestowed upon Weinberg combined with the exceptional quality of his music brought him renown in the Soviet Union in later years. Weinberg’s works were nearly never played outside of the Soviet Union. This included Poland, despite the composer’s extremely strong ties with that country. The first musicologist in Poland to research Weinberg’s output was Professor Michał Bristiger.

Recently Weinberg’s music gained international renown, especially his haunting opera The Passenger (1968), which referred to themes of the Nazi concentration camp in Auschwitz. The libretto was written by renowned writer Zofia Posmysz, a former prisoner of the camp.

In its original 1957 version, Andrzej Panufnik’s Sinfonia Elegiaca included a choral part and was called A Symphony of Peace. It was dedicated by the composer to the victims of World War II. Panufnik described the S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

68

fot. ze zbiorów A. Panufnika w Twickenham photo from the archives of A. Panufnik in Twickenham

CD3

Andrzej Panufnik

Andrzej Czajkowski

fot. / photo: Clive Barda

CD3 została przez kompozytora ofiarom II wojny Êwiatowej. Napisał o niej w nast´pujàcych słowach: „Symfonia w nowej wersji miała byç nieprzerwanà całoÊcià, składajàcà si´ z trzech symetrycznie uło˝onych cz´Êci niczym rozbudowany tryptyk. Była pozbawiona jakiegokolwiek programu literackiego, zawierała jedynie aluzje do kontrastów, jakie niesie ze sobà wojna.

Cz´Êç Êrodkowa (molto allegro) miała byç dramatycznym protestem przeciw zatracie człowieczeƒstwa, szaleƒstwom, gwałtom i ˝àdzy krwi. Dwie skrajne cz´Êci (obie molto andante) miały stanowiç opłakiwanie zmarłych i osieroconych, tym bar dziej pełne smutku, ˝e ich Êmierç i poÊwi´cenie nie dały Êwiatu pokoju ani nie przyniosły pełnej wolnoÊci takim krajom, jak moja ojczysta Polska”. Kompozytor deklarował tak˝e, ˝e utwór jest wyrazem protestu przeciwko przemocy i agresji, przejawiajàcej si´ w ludzkim działaniu, z myÊlà o ofiarach wszelkich wojen, niezale˝nie od narodowoÊci, religii i rasy. PodkreÊlał jednak, i˝ pierwszà wersj´ utworu komponował udr´czony wspomnieniami z okupowanej Warszawy; pami´cià o ter rorze, Êmier ci i przeÊladowaniach, utracie członków swej rodziny i bliskich przyjaciół.

An drzej Czajkowski (1935-1982; tak˝e André Tchaikowsky), twór ca zawartego na płycie Koncertu fortepianowego (1966-1971), urodził si´ S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

71

CD3 work in the following words: “In its new version, the Symphony was to be an uninterrupted whole, consisting of three symmetrically laid-out parts, like an extended triptych. It was devoid of any literary programme and only alluded to contrasts brought about by war. The middle part (molto allegro) was to be a dramatic protest against the perdition of humanity, madness, rape and bloodlust. The outermost parts (both molto andante) represented a weeping for those who died and those who were orphaned. The sadness was intensified by the fact that their deaths and sacrifice did not bestow peace upon the world and did not bring complete freedom to such countries as Poland, my homeland.” The composer also declared that the work is a voice of protest against human violence and aggression and refers to victims of all wars, regardless of nationality, religion and race. He emphasised, however, that he composed the first version of the work tormented by memories of occupied Warsaw, memories of terror, death and persecution, loss of family members and close friends.

Andrzej Czajkowski (1935-1982, also André Tchaikowsky) composer of the Piano Concerto (1966-1971), was born in Warsaw as Robert Andrzej Krauthammer. He was not quite four years old when the war S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

72

w War sza wie jako Robert Andrzej Krauthammer. W momencie wybuchu wojny miał niespełna cztery lata. Nim z rodzinà znalazł si´ w getcie, matka Felicja, pianistka-amatorka, uczyła go gry na fortepianie. W 1942 z getta wyprowadziła go babka Celina i to dzi´ki jej staraniom prze˝ył wojn´. Opłacała ona ukrywanie wnuka w ró˝nych mieszkaniach, załatwiła te˝ fałszywe dokumenty na nazwisko „Andrzej Czajkowski”, którym posługiwał si´ do koƒca ˝ycia. Matka postanowiła zostaç w getcie i została zamordowana w Treblince kilka miesi´cy póêniej w wieku 27 lat. Ojciec Karl prze˝ył wojn´ we Francji. Przyszły kompozytor i pianista przeszedł niewyobra˝alnà traum´ zwiàzanà z wielogodzinnym przebywaniem w szafie, gdzie był ukrywany, niejednokrotnie spotykał si´ z okrucieƒstwem przechowujàcych go osób. Sam wspominał: „Jak długo siedziałem w tej szafie? Siedem tygodni, dwa lata?

Miałem zamiar liczyç dni, ale zapomniałem. Tak czy owak, w szafie nie było ˝adnych dni ani godzin, zawsze panowała tam całkowita ciemnoÊç”. Prze˝ycia te odcisn´ły silne pi´tno na jego osobowoÊci.

Po wojnie pianistycznà edukacj´ odbywał u Emmy Altberg w Łodzi (1945-47), u Lazara Lévy’ego w Pary˝u (1948-50), gdzie zadebiutował jako pianista, w Warszawie u Stanisława Szpinalskiego (1951-1956), a nast´pnie w Brukseli u Stefana Askenase. Miał niezwykłà pami´ç muzycznà S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

73

CD3 broke out. Before finding himself in the ghetto with his family, his mother Felicja, an amateur pianist, taught him to play the piano. In 1942 he was taken out of the ghetto by his grandmother Celina and it was thanks to her efforts that he survived the war. She paid for hiding her grandson in various homes and it was she who obtained false documents for “Andrzej Czajkowski” – the name he used until his death.

His mother decided to stay in the ghetto and was murdered in Treblinka several months later at the age of 27. His father Karl survived the war in France. The future composer and pianist experienced unimaginable trauma, having to hide for hours on end in a wardrobe. He also experienced cruelty from the hands of those who took care of him. He later recalled: “How long have I stayed in that wardrobe? Seven weeks?

Two years? I was going to count the days but I forgot. Either way, there were no days, no hours in that wardrobe. It was always totally dark”.

This experience had a profound impact on his personality.

After the war he studied the piano with Emma Altberg in Łódê (194547) and with Lazar Lévy in Paris (1948-50), where he also made his debut as a pianist. He then continued in Warsaw with Stanisław Szpinalski (1951-1956) and went on to Brussels to study with Stefan S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

74

i umiej´tnoÊç improwizacji. W 1955 roku był najmłodszym z laureatów Kon kur su Cho pi now skie go (VIII na gro da), zaÊ w ro ku 1956 – lau re atem III nagrody jednego z najwa˝niejszych konkursów na Êwiecie – im.

Królowej El˝biety Belgijskiej. Artur Rubinstein, juror tego Konkursu, pisał o nim wówczas: „Andrzej Czajkowski jest jednym z najlepszych piani stów swo jej ge ne ra cji, a na wet kimÊ wi´ cej – to cu dow ny mu zyk”.

W 1956 Andrzej Czajkowski na stałe wyemigrował z Polski i – choç uwa˝ał si´ za polskiego pianist´ i kompozytora − nigdy ju˝ do kraju nie powró cił. Roz po cz´ ła si´ je go wiel ka ka rie ra pia ni stycz na. Kon cer to wał na wszystkich kontynentach, z najsławniejszymi orkiestrami Êwiata (m.in.

Fil har mo nià No wo jor skà, Chi ca go Sym pho ny Or che stra, Los An ge les Symphony Orchestra) i najwybitniejszymi dyrygentami – m.in. z Böhmem, Giu li nim, Klec kim, Re ine rem, Mi tro po ulo sem, Da vi sem i Doràtim. Na grał 12 płyt w takich wytwór niach, jak RCA Victor i Columbia Records (m.in. Wariacje Goldber gowskie Bacha). Na swoim ostatnim koncer cie, w ma ju 1982, na kil ka ty go dni przed Êmier cià, za grał w Düssel dor fie Koncert e-moll Chopina.

Jego najwi´kszà pasjà było jednak komponowanie. Ju˝ w wieku 15 lat zło˝ył podanie o przyj´cie do Zwiàzku Kompozytorów Polskich, wymieniajàc spis S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

75

CD3 Askenase. He had an extraordinary music memory and a talent for improvisation. In 1955 he was the youngest of the laureates of the Chopin Competition (8th prize) and in 1956 he received 3rd prize at one of the most important competitions in the world – the Queen Elisabeth Music Competition. Artur Rubinstein, who was in the jury of the Competition, wrote: “Andrzej Czajkowski is one of the best pianists of his generation, but he is something more – a wonderful musician.” In 1956 Andrzej Czajkowski left Poland for good. Even though he considered himself a Polish pianist and composer, he never came back.

He began his great career as a pianist, performing on all continents with the most famous orchestras in the world, including the New York Philharmonic, Chicago Symphony Orchestra and the Los Angeles Symphony Orchestra under the greatest conductors, including Böhm, Giulini, Kletzki, Reiner, Mitropoulos, Davis and Doràti. He recorded 12 albums for RCA Victor and Columbia Records, including Bach’s Goldberg Variations. At his last concert in Düsseldorf in May 1982, a few weeks before his death, he performed Chopin’s E minor Piano Concerto.

His greatest passion, however, was composing. When applying for membership to the Polish Composers’ Union at the tender age of 15, S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

76

skomponowanych przez siebie utworów: „10 etiud (manuskrypt w przygotowaniu), sonata fortepianowa (zagin´ła), koncert na fortepian z orkiestrà (w przygotowaniu)”... Ukoƒczona była tylko suita na fortepian. To wystarczyło, by proÊba nastolatka została rozpatrzona pozytywnie. Zygmunt Mycielski stwierdził wówczas: „Andrzej Czajkowski ujawnił niekwestionowany talent kompozytorski o ogromnym bogactwie inwencji muzycznej, zdumiewajàcej u tak młodego chłopca. Jestem przekonany, ˝e ma wielki talent”.

Kompozycj´ studiował najpierw u prof. Kazimierza Sikorskiego, a nast´pnie – krótko, w koƒcu lat 50-tych, u Nadii Boulanger w Pary˝u. Do utworów Czajkowskiego nale˝à wykonana po raz pierwszy w 2013 r. opera Kupiec wenecki według Szekspira (podczas festiwalu Bregenzer Festspiele, wykonanie nagrodzone presti˝owà nagrodà Opera Awards za rok 2013), dwa koncerty fortepianowe (prawykonania II koncertu dokonał słynny Radu Lupu), dwa kwartety smyczkowe, dwa cykle pieÊni do słów Szekspira (Siedem sonetów i Ariel), Trio Notturno, Sonata na klarnet i Inwencje fortepianowe. Babce dedykował Nokturn z 1948 roku, oznaczony przez niego jako opus 1. Andrzej Czajkowski zmarł w wieku 46 lat w Oxfordzie. W testamencie zapisał swojà czaszk´ Royal Shakespeare Company do wykorzystania podczas spektakli jako czaszk´ błazna Yoricka w Hamlecie.

S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

77

CD3 he listed his compositions as follows: 10 etudes (manuscript in preparation), piano sonata (lost), concerto for piano and orchestra (in preparation)”... The only complete work was a suite for piano, but it was sufficient for the teenager’s application to be accepted. At the time, Zygmunt Mycielski stated: “Andrzej Czajkowski has disclosed an unquestionable composing talent, possessed of an enormous wealth of musical invention, amazing for such a young boy. I am convinced that he possesses a great talent”. He first studied composition with Professor Kazimierz Sikorski and then, briefly in the late 1950s, with Nadia Boulanger in Paris. Czajkowski’s works include the opera Merchant of Venice after Shakespeare, performed for the first time in 2013 at the Bregenzer Festspiele (the performance won the prestigious Opera Award for 2013), two piano concertos (with the famous Radu Lupu giving the first performance of the 2nd concerto), two string quartets, two song cycles to words by Shakespeare (Seven Sonnets and Ariel), Trio Notturno, a clarinet sonata and Inventions for piano. His Nocturne (1948), designated by the composer as opus 1, was dedicated to his grandmother. Andrzej Czajkowski died in Oxford at the age of 46. In his will, he bequeathed his skull to the Royal S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

78

Fascynujàcym dokumentem osobowoÊci kompozytora jest jego korespondencja z Anità Janowskà (…mój diabeł stró˝. Listy Andrzeja Czajkowskiego i Haliny Sander, 1997). Powstały tak˝e jego biografie, z których pierwszà napisał David Ferré, od lat działajàcy na rzecz popularyzacji jego sylwetki (The Other Tchaikowsky. A biographical sketch of André Tchaikowsky, 1991).

Pianista Maciej Grzybowski, który uczynił wiele dla popularyzacji muzyki Czajkowskiego, tak okreÊla t´ twórczoÊç: „Muzyka Czajkowskiego jest [… ] dramatycznà, desperackà autoterapià po doÊwiadczeniu czasu zwyrodnienia, bestialstwa, pogardy i ciemnoÊci, czasu wynalezienia skrupulatnie ksi´gowanego produktu z upiornà etykietà „Êmier甄.

Pe łen dra ma ty zmu Kon cert for te pia no wy An drze ja Czaj kow skie go jest przekroczeniem tej traumy, ju˝ od pierwszych dêwi´ków Introdukcji, którà prze ni ka dwu dê wi´ ko wy mo tyw, zda jà cy si´ mo ty wem lo su, gra ny przez niskie smyczki, póêniej tak˝e z kotłami (powraca on w dalszych momen tach utwo ru), ze sta wio ny przej mu jà cy mi, gwał tow ny mi wej Êcia mi ró˝nych grup instrumentów sprawiajàcych niemal wra˝enie krzyku, przez sa mot nà me dy ta cj´ for te pia nu, po peł ne eks pre sji dal sze (gra ne bez przerw) cz´Êci. W drugiej z nich, Capriccio, ów kapryÊny charakter fascynuje równoczesnym zetkni´ciem melancholijnych, wr´cz pełnych rozpaczy S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

79

Shakespeare Company to be used as the skull of Yorick in “Hamlet”.

A fascinating account of the composer’s personality is found in his correspondence with Anita Janowska ( …mój diabeł stró˝. Listy Andrzeja Czajkowskiego i Haliny Sander […My Guardian Demon. The Letters of Andrzej Czajkowski and Halina Sander], 1997). Biographies of the composer have also been written, the first of which is David Ferré’s The Other Tchaikowsky. A biographical sketch of André Tchaikowsky (1991). The author has endeavoured to promote the composer for years. Pianist Maciej Grzybowski, who has done much to promote Czajkowski’s music, describes his output in the following words: “The music of Czajkowski is a dramatic, desperate self-therapy after having survived the experience of a time of degeneration, bestiality, contempt and darkness, a time of discovery of a scrupulously measured product bearing the ghastly label: ‘Death’”.

Andrzej Czajkowski’s dramatic Piano Concerto transgresses this trauma in the very first sounds of the Introduction, imbued with double notes of the low strings which seem to play the motif of fate, later joined by the timpani. This motif returns in later parts of the work together with piercing, abrupt entries of various groups of instruments which give the S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

80

fraz prowadzonych przez smyczki z szalonymi przebiegami fortepianu nigdy nie popa da jà cy mi w pu stà wir tu oze ri´, w cz´ Êci fi na ło wej na to miast – zestawieniem brutalnoÊci motoryki z liryzmem naznaczonym poczuciem wyobcowania.

Jak powiedział podczas obchodów stulecia urodzin Jana Karskiego Szewach We iss – nie da si´ opi saç sło wa mi cier pieƒ i okru cieƒstw cza su wojny, mo˝e jedynie muzyka jest zdolna oddaç to w jakiÊ sposób.

W roku 2014 – w 70. rocznic´ Powstania Warszawskiego i 75. rocznic´ wybuchu II wojny Êwiatowej – orkiestra Sinfonia Varsovia oddaje oto swój hołd ocalonej muzyce, pami´ci ofiar cywilnych i zabytków kultury, któ re w oku po wa nej Pol sce do zna ły tak tra gicz nej za gła dy. To je dy nie poczàtek na tej muzycznej drodze pami´ci – choç tysiàce kart partytur zagin´ło bezpowrotnie − wiele utworów czeka jednak jeszcze na to, by wydobyç je z mroku zapomnienia. dr Ka ta rzy na Na li wa jek -Ma zu rek

impressions of screams, through a lonely meditation of the piano to ensuing, expressive parts of the work (played without interruption). In the second part (Capriccio), the capricious character of the music is fascinating in how it superimposes melancholy, even despairing phrases played by the strings on top of a madly racing piano, which never succumbs to empty displays of virtuosity. The last part confronts brutal driving energy with lyricism, albeit tainted by a feeling of alienation.

As Shevah Weiss said at the ceremony celebrating Jan Karski’s 100th birthday – it is not possible to describe in words the suffering and cruelty of the time of war. Maybe only music can somehow render this.

In 2014 – the 70th anniversary of the Warsaw Uprising and the 75th anniversary of the outbreak of World War II, the Sinfonia Varsovia Orchestra thus pays homage to the music that survived, to the people that died, to the culture that was so tragically annihilated in occupied Poland. This is only the first step on this musical road of remembrance.

Even though thousands of scores are lost forever, many are still waiting to be taken out of the shadow of oblivion. dr Katarzyna Naliwajek-Mazurek

S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

83

fot./photo: rabij.com

Jacek Kaspszyk

Jacek Kaspszyk ukoƒczył dyrygentur´, teori´ muzyki i kompozycj´ w Paƒstwowej Wy˝szej Szkole Muzycznej w Warszawie (1975). W tym samym roku zadebiutował w Teatrze Wielkim – Operze Narodowej premierà Don Giovanniego Mozarta. W 1976 został goÊcinnym dyrygentem Deutsche Oper am Rhein w Düsseldorfie. Rok póêniej zdobył III na gro d´ w presti˝owym Kon kur sie Dy ry genc kim im. Her ber ta von Ka ra ja na w Berlinie; Richard Osborne, biograf Herberta von Karajana wskazał trzech, jego zdaniem, najbardziej uta len to wa nych dy ry gen tów ze wszystkich uczestników tego konkursu: Marissa Jansonsa, Valery’ego Gergieva i Jacka Kaspszyka. Nagroda zaowocowała debiutem artysty w Filharmonii Berliƒskiej i Nowojorskiej w 1978. W tym samym roku Jacek Kaspszyk został pierwszym dyrygentem, a dwa lata póêniej dyrektorem muzycznym Wielkiej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia i Telewizji (obecnie NOSPR) w Katowicach, z którà odbył wiele europejskich tournée.

W 1982 zamieszkał w Londynie, gdzie zadebiutował w Royal Festival Hall z Philhar monia Or chestra. Nast´pnie współpracował z Chamber Or chestra of Eu ro pe i Ca pi tal Ra dio’s Wren Or che stra (głów ny dy ry gent).

Koncertował m.in. z Philharmonia Orchestra, London Symphony Orchestra, London Philhar monic, Royal Philhar monic, Royal Scottish National, BBC Scottish Symphony i BBC National Or chestra of Wales, z którà wystàpił S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

85

Jacek Kaspszyk st

On 1 September 2013 Jacek Kaspszyk was appointed Music and Artistic Director of the Warsaw Philharmonic – Polish National Orchestra, the leading and most renowned musical ensemble with the tradition dating back to 1901 when the orchestra was established.

Jacek Kaspszyk studied conducting, music theory and composition at the Warsaw Academy of Music, graduating in 1975, that same year making his conducting debut at Warsaw’s Grand Theatre – National Opera in a premiere of Mozart’s Don Giovanni. In 1976 he was appointed Principal Guest Conductor of the Deutsche Oper am Rhein in Düsseldorf. The following year he won III Prize at the Herbert von Karajan Conducting Competition in Berlin as one of the explosive new talents identified by Richard Osborne in his biography of Karajan where he writes “it was not until Jansons in 1971 and Gergiev and Kaspszyk in 1977 that genuinely explosive talent blazed through”. In 1978 he made his debut with the Berlin and New York Philharmonics and was appointed Principal Conductor of the Polish National Radio Symphony Orchestra – two years later becoming their Music Director, travelling with the orchestra on many European concert tours.

In 1982 he moved to London where he made his debut at the Royal Festival Hall with the Philharmonia Orchestra after which he appeared regularly with the London Symphony Orchestra, the London Philharmonic, the Royal Philharmonic, the Halle, Capital Radio’s Wren Orchestra (as Principal Conductor), Royal Scottish National, BBC Scottish and BBC National S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

86

w 1984 na BBC Proms. Od tego czasu prowadził wiele orkiestr, w tym Bayerische Rundfunk, RSO Berlin, Orchestre Nationale de France, Wiener Symphoniker, a tak˝e orkiestry filharmoniczne z Oslo, Sztokholmu, Rotterdamu i Pragi. Odbył tras´ koncertowà w Australii z Chamber Orchestra of Europe. W latach 1991-1995 był równie˝ pierwszym dyrygentem i Doradcà Muzycznym Nord Nederlands Orkest. Prowadził tak˝e orkiestry w USA (Cincinnati Symphony, San Diego Symphony), Kanadzie (Calgary Philharmonic, Winnipeg Symphony), Japonii (Yomiuri Nippon Symphony, Tokyo Philharmonic) oraz Hong Kong Philharmonic i New Zealand Symphony Orchestra.

W 1998 objàł stanowisko dy rek to ra ar ty stycz ne go i mu zycz ne go, w 2002 równie˝ na czel ne go Te atru Wiel kie go – Ope ry Na ro do wej w War sza wie. Wyst´pował z zespołami Teatru na Festiwalu w Pekinie, w Teatrze Bolszoj w Moskwie, w Sadler’s Wells Theatre w Londynie, na Hong Kong Arts Festival i Festival Castell de Peralada w Hiszpanii, trzykrotnie odbył tournée po Japonii (2001, 2003, 2005). Brytyjski miesi´cznik Ope ra Now napisał w 2004 roku, ˝e Teatr Wielki – Opera Narodowa wypełnił miejsce na operowej mapie Europy mi´dzy Berlinem i Moskwà.

Artysta przygotował przedstawienia w wielu renomowanych teatrach operowych: Deutsche Oper am Rhein w Düsseldorfie, Opera Comique w Pary˝u, Opera de Lyon, Opera de Bordeaux, English National Opera, Opera North S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

87

Jacek Kaspszyk Orchestra of Wales with whom he made his BBC Proms debut in 1984. Since then he has conducted many international orchestras including the Bayerische Rundfunk, RSO Berlin, Orchestre Nationale de France, Wiener Symphoniker, the Oslo, Stockholm, Rotterdam and Prague Philharmonics and has toured Australia with the Chamber Orchestra of Europe. Between 19911995 he was Principal Conductor and Music Advisor of the Nord Nederlands Orkest. Throughout this period he also appeared in the USA (Cincinnati SO, San Diego SO), Canada (Calgary Philharmonic, Winnipeg Symphony), Japan (Yomiuri Nippon SO, Tokyo Philharmonic) and performed with the Hong Kong Philharmonic and New Zealand Symphony orchestras.

In 1998 Jacek Kaspszyk was appointed Artistic and Music Director of the Grand Theatre – National Opera and four years later also Managing Director. Under his tenure the company enjoyed not only great success at home but also garnered international recognition for acclaimed performances at such venues as the Beijing Festival (2001), the Bolshoi in Moscow, Sadler’s Wells Theatre in London (2004), Hong Kong Arts Festival (2005) and Peralada Festival in Spain (2006), as well as during three successful tours of Japan (2001, 2003, 2005), prompting the British monthly magazine Opera Now to write in 2004 that ‘Warsaw’s Grand Theatre – National Opera had filled the gap between Berlin and Moscow on the opera map of Europe’.

Kaspszyk’s opera career has also included productions for many renowned opera houses among others: Deutsche Oper am Rhein in Dusseldorf, Opera S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

88

w Leeds, Deutsche Oper am Rhein w Düsseldorfie, Opéra Comique w Pary˝u, opery w Lyonie, Bordeaux, Zurychu, Sztokholmie, Teatro de la Maestranza w Sewilli, Teatro Colón w Buenos Aires. W latach 2006-2008 regularnie współpracował z zespołem Litewskiej Opery Narodowej, z którà wystàpił na festiwalach w Lublanie, Rawennie (2007), prowadzàc przedstawienia Sa lo me R. Straussa i Wal ki rii R. Wagnera. W 2008 roku obejmował równie˝ stanowsiko kompozytora-rezydenta w Operze w Tel Awiwie.

Spektakle Kró la Ro ge ra pod jego dyrekcjà w Teatrze Wielkim – Operze Narodowej przedstawione zostały w ramach specjalnego programu I, Culture, by uÊwietniç inauguracj´ polskiego przewodnictwa w Radzie Unii Europejskiej w lipcu 2011. Specjalnym wydarzeniem były koncerty Jacka Kaspszyka z Orkiestrà Wieku OÊwiecenia na festiwalu Chopin i jego Europa.

W 2011 otrzymał presti˝owy Medal Elgara w uznaniu wybitnych interpretacji utworów tego kompozytora, dołàczajàc do grona tak znakomitych artystów, jak Vladimir Ashkenazy, Andrew Litton czy Leonard Slatkin.

W latach 2006-2013 był dy rek to rem ar ty stycz nym Orkiestry Symfonicznej Filhar monii im. Witolda Lutosławskiego we Wrocławiu, a w latach 2009-2012 dy rek to rem mu zycz nym NOSPR w Katowicach.

Jego ostatnie kontrakty wià˝à si´ z powrotem do Wiener Symphoniker na festiwalu w Bregencji w 2012, koncertami na festiwalu La Roque d’Anthéron oraz wyst´pami z Orchestra della Svizzera Italiana na festiwalu w Lugano.

S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

89

Jacek Kaspszyk Comique in Paris, Opera de Lyon, Opera de Bordeaux, Stockholm Opera, English National Opera, Opera North Leeds, Scottish Opera, Operas in Lyon, Bordeaux, Zurich and Stockholm, Teatro Colon in Buenos Aires and Teatro de la Maestanza in Seville. Between 2006-2008 he worked regularly with the Lithuanian National Opera and Ballet in Vilnius. He also conducted at festivals in Ljubljana and Ravenna (2007) and during a well-received residency at the Israeli Opera Tel Aviv – Yafo (2008).

In 2006 he became Artistic Director of the W. Lutosławski Wroclaw Philharmonic and in 2009 was again appointed Music Director of the Polish National Radio SO with whom he toured the UK that same year. This period also saw the start of his association with the China Philharmonic, Guangzhou Symphony and Shanghai Symphony orchestras as well as his annual appearances at the Lugano Festival in the Progetto Martha Argerich, a CD of which is released each year by EMI Classics (now Warner Classics).

Recent seasons have included his return to the Malaysian Philharmonic, his debut with the KBS Symphony in Seoul, appearances with the Wiener Symphoniker at the Bregenz Festival and with the Orchestra of the Age of Enlightenment at the Chopin and his Europe Festival as well a production of King Roger for Polish National Opera.

The recipient of many awards and honours, in 2011 he received the Elgar Society Medal for his interpretations of the composer’s music. Jacek Kaspszyk’s extensive discography includes his award-winning recording of S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

90

Regularnie dyryguje na Dalekim Wschodzie: otworzył sezon 2011/2012 z China Philharmonic i Guangzhou Symphony, zadebiutował z Orkiestrà Filharmonii w Malezji z udziałem pianisty Stephena Kovacevicha. W ubiegłym sezonie wystàpił ponownie w Malezji i po raz pierwszy z orkiestrà KBS Symphony w Seulu. Inne zobowiàzania sezonu obejmowały koncerty w Wielkiej Brytanii z Opera North (Leeds), wyst´py z Shanghai Symphony Orchestra, China Philharmonic, na festiwalu w Lugano dokumentowanym corocznie na płytach CD wydawanych przez EMI Classics (obecnie War ner Classics) oraz tournée w Wielkiej Brytanii z NOSPR. Jacek Kaspszyk nagrał wiele płyt, m.in. Il si gnor Bru schi no Rossiniego z War szaw skà Ope rà Ka me ral nà oraz Con cer to lu gu bre Ba ir da z WOSPR, uho no ro wa ne Edi son Award. Dla Col lins Clas sics za re je strował płyty z czterema orkiestrami symfonicznymi z Londynu: London Sym pho ny, Phil har mo nia Or che stra, Lon don Phil har mo nic Or che stra i Royal Philhar monic. Artysta regular nie współpracuje z Marthà Ar gerich, m.in. w ramach festiwalu w Lugano; w 2010 ukazała si´ ich wspólna płyta z dziełami Chopina.

Z Orkiestrà Symfonicznà Filhar monii Wrocławskiej nagrał II i IV Symfoni´ Lutosławskiego – płyta otrzymała nagrod´ Fryderyk 2011. Artysta zrealizował tak˝e kilka znakomicie przyj´tych nagraƒ z zespołami Teatru S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

91

Jacek Kaspszyk Rossini’s Il Signor Bruschino with the Polish Chamber Opera, the Edison Prize-awarded recording of Baird’s Concerto lugubre and several critically acclaimed CDs for Collins Classics with all four London orchestras among them a recording of works by Johann Strauss II with the LPO. His recording of Lutosławski’s Symphonies No 2 & No 4 with the Wroclaw Philharmonic received Fryderyk Award while his recordings with the Polish National Opera of Moniuszko’s The Haunted Manor for EMI was awarded a Platinum Disc and that of Szymanowski’s King Roger for CD Accord was nominated in 2006 by the BBC Music Magazine as Record of the Year. Jacek Kaspszyk has been working together with Sinfonia Varsovia for years. He has appeared with the Orchestra in many recording projects and in several dozen concerts in Poland and abroad.

On 1st September 2013 Jacek Kaspszyk was appointed Music and Artistic Director of the Warsaw Philharmonic – Polish National Orchestra. On the very first day in that position, he has conducted the National Philharmonic in the final concert of the Chopin and His Europe Festival. On 22nd September, at the Warsaw Autumn Festival, he conducted an historic concert with Krystian Zimerman, who has not appeared on the stage of the National Philharmonic in Warsaw for 14 years. The works performed were the composer’s Piano Concerto and Symphony No.3. In February 2014 Jacek Kaspszyk received the Gazeta Wyborcza cultural prize and also received the audience prize as Person of the Year.

S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

92

Wielkiego – Opery Narodowej, a Król Ro ger Szymanowskiego (CD Accord) nominowany był do nagrody Nagranie Roku BBC Mu sic Ma ga zi ne.

Jacek Kaspszyk od lat wspołpracuje z Sinfonià Varsovià, dotychczas wystàpił z nià w wielu projektach nagraniowych oraz w kilkudziesi´ciu koncertach w Polsce i za granicà.

1 wrzeÊnia 2013 Jacek Kaspszyk objàł stanowisko Dy rek to ra Mu zycz ne go i Ar ty stycz ne go Fil har mo nii Na ro do wej w Warszawie – czołowej polskiej orkiestry symfonicznej, której tradycje wykonawcze si´gajà 1901 roku. Ju˝ w pierwszym dniu jej sprawowania poprowadził zespoły Filharmonii Narodowej na finałowym koncercie Festiwalu Cho pin i je go Eu ro pa, a 22 wrzeÊnia dyrygował podczas War szaw skiej Je sie ni historycznym koncertem z udziałem nieobecnego od 14 lat na estradzie Filharmonii Krystiana Zimermana. Wydarzenie stało si´ jednà z kulminacji Roku Lutosławskiego.

Poprowadził równie˝ pierwsze w historii Filharmonii koncerty transmitowane przez Internet. W lutym 2014 Jacek Kaspszyk został laureatem nagrody kulturalnej Ga ze ty Wy bor czej, dodatku Co jest gra ne – W d e c h y P u b l i c z n o Ê c i w kategorii Czło wiek Ro ku.

S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

93

S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

94

Jerzy Maksymiuk

fot./photo: Mirosław Pietruszyƒski

Jerzy Maksymiuk was born in Grodno in 1936, Poland. He studied violin, piano (in the class of Jerzy Lefeld), conducting (in the class of Bogusław Madey) and composition (in the class of Piotr Perkowski) at the Warsaw Conservatory.

In 1961 Maksymiuk won 1 st Prize in the Paderewski Piano Competition, but he soon abandoned the piano in favour of conducting.

In 1972 he founded the Polish Chamber Orchestra, soon considered by many critics to be one of the best orchestras in the world. The Polish Chamber Orchestra, which later gave rise to Sinfonia Varsovia, performed under Maksymiuk all over the world, in venues like Carnegie Hall, at the London Proms, in Vienna’s Musikverein and in Poland. He made a number of critically acclaimed recordings for EMI. In 1975 Jerzy Maksymiuk became the Principal Conductor of the Polish National Radio Orchestra, travelling with the orchestra on two concert tours of Europe and the United States. From 1983 to 1991 he held the post of Chief Conductor of the BBC Scottish Symphony Orchestra, with which he performed at the famous Promenade Concerts in London and made a number of overseas tours. The BBC Orchestra awarded him with the honorary title of Conductor Laureate in 1993.

Jerzy Maksymiuk In 1990 Maksymiuk commenced cooperation with the English National Opera, conducting premiere performances of Don Giovanni and Die Fledermaus. He went on to conduct at many renowned venues and events, including the concert to celebrate the opening of the philharmonic concert hall in Belfast. He conducted a number of famous orchestras in Europe, the United States, Japan and Australia, including the London Symphony Orchestra, London Philharmonic Orchestra, Staatskapelle Dresden, Philharmonia Orchestra, Orchestre National de France and the Tokyo Metropolitan Symphony Orchestra. He has also never neglected to conduct in Poland, often with his chosen Sinfonia Varsovia Orchestra.

He recorded some 100 CDs, including 13 for EMI and for other labels, such as Hyperion and Naxos. Many of Maksymiuk’s recordings received awards, including the Wiener Flötenuhr for his performances of Mozart with the Polish Chamber Orchestra and the Gramophone Award (Best Concerto of the Year in 1992) for the recording James Macmillan’s The Confession of Isobel Gowdie. In 1995 he received the same award for Medtner’s Piano Concertos recorded with Nikolai Demidenko for the Hyperion label. In Poland, Maksymiuk’s recordings S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

96

Jerzy Maksymiuk Urodził si´ w Grodnie. Studia muzyczne w Warszawie zwieƒczyły trzy dyplomy: z pianistyki (klasa Jerzego Lefelda), kompozycji (klasa Piotra Perkowskiego) i dyrygentury (klasa Bogusława Madeya).

W roku 1961 zdobył I nagrod´ na Ogólnopolskim Konkursie Pianistycznym im. Igna ce go Ja na Pa de rew skie go w Bydgoszczy, ale pianistyk´ porzucił na rzecz dyrygentury.

W 1972 roku zało˝ył Polskà Orkiestr´ Kameralnà, którà wkrótce wielu krytyków uznało za jednà z najlepszych orkiestr na Êwiecie. POK, która dała poczàtek Sinfonii Varsovii, koncertowała pod jego batutà na całym Êwiecie w tak presti˝owych salach jak Carnegie Hall, London Proms, Musikverein w Wiedniu i oczywiÊcie w Polsce. Sukcesem był tak˝e kontrakt z wytwórnià płytowà EMI. W roku 1975 Maksymiuk został pierwszym dyrygentem WOSPR-u, z którym odbył dwukrotne tournée europejskie i w Stanach Zjednoczonych. Lata 1983-1991 to okres owocnego szefowania BBC Scot tish Sym pho ny Or chestra, wielu koncertów i tournée z tym zespołem (m.in. Koncerty Promenadowe w Londynie). Tytuł Conductor Laureate przyznany artyÊcie jest wyrazem uznania dla jego osiàgni´ç w BBC SSO. W roku 1990 Jerzy Maksymiuk rozpoczàł współprac´ z English National Opera, gdzie S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

97

Jerzy Maksymiuk have often won the Fryderyk award, most notably for the Karłowicz album recorded with Sinfonia Varsovia and violinist Agata Szymczewska for the BeArTon label. He has previously received the Fryderyk award for the BeArTon album Witold Lutosławski, recorded with Sinfonia Varsovia, Janusz Olejniczak and Olga Pasiecznik. In 2003, Henryk Mikołaj Górecki’s album with Sinfonia Varsovia, Adam Kruszewski and the Polish Radio and Schola Cantorum Gedanensis choirs received two Fryderyk awards.

Maksymiuk has always promoted contemporary music. He is one of the founders of the Polish Contemporary Music Society, has often conducted at the Warsaw Autumn Festival (for which he received two Orfeusz awards) and has conducted first performances of some 200 contemporary works. Strathclyde University in Glasgow has recognised this achievement by awarding the artist the title of Doctor of the Letters. On the other hand, the Elgar Society has given him the prestigious gold medal for promotion of the music of Edward Elgar.

Jerzy Maksymiuk is also a composer of symphonic and chamber music, ballet, songs and music for films. Of his older compositions, he thinks most highly of Expront (1980) and of film music – that written for the film Sanatorium pod klepsydrà, directed by Wojciech Has. S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

98

poprowadził premierowe przedstawienia opery Don Giovanni i operetki Zemsta nietoperza. Nast´pne lata wypełniły koncerty w wielu presti˝owych sa lach, m.in. kon cert otwie ra jà cy sa l´ Fil har mo nii w Bel fa Êcie.

Na swym koncie ma koncerty z tak znanymi orkiestrami jak: London Symphony Or chestra, London Philhar monic Or chestra, Philhar monia Or chestra, Or chestre National de France i Tokyo Metropolitan Symphony Or chestra. Zawsze koncertował tak˝e w kraju, cz´sto z wyró˝nianà przez siebie Sinfonià Varsovià.

Nagrał ok. 100 płyt, m.in. dla EMI (13 płyt), Hyperion i Naxos. Wiele płyt uhonorowanych zostało presti˝owymi nagrodami, m.in. Wie ner Flötenuhr za interpretacje Mozarta z POK (1982) oraz Gra mo pho ne Award za Best Con cer to of the Year (1992) z nagraniem The Con fes sion of Iso bel Gow die Jamesa Macmillana. W 1995 roku ponownie otrzymał t´ samà nagrod´ za koncerty fortepianowe Medtnera nagrane z solistà Nikolaiem Demidenko dla wytwórni Hyperion. W Polsce jego nagrania wielokrotnie zdobywały nagrody Fry de ry ka, m.in. za nagrany z Sinfonià Varsovià i Agatà Szymczewskà album Karłowicz (BeArTon). WczeÊniej t´ samà nagrod´ zdobyły albumy BeArTonu Witold Lutosławski (Sinfonia Varsovia, Janusz Olejniczak, Olga Pasiecznik). Fryderyki w a˝ dwóch kategoriach przyznano S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

99

Jerzy Maksymiuk He has composed many works in recent years. These include Arbor vitae (oratorio, 2003), Red Moon (songs for chamber orchestra and soprano, 2004), Quatre couleurs for 2 violins and chamber orchestra (2006), Whispers and a Cry of Dreams for cello and chamber orchestra (2008), The Song of a Blind Star for flute and chamber orchestra (2010), Passacaglia for piano and violin (2010), A Lonely Star over Be’er - Sheva (2010) – a work for quintet, Vivaldi in Boston for string orchestra and string quartet (2010), Leaves Falling Here and There for chamber orchestra with piano (2011) and Lament of the Heart, to Kielce in Memoriam for orchestra, clarinet and soprano (2012). Maksymiuk’s music written for the silent film Mania, starring Pola Negri was performed live in 2012, accompanying screenings of the film in London, Madrid, Paris, Kiev, Berlin and Warsaw.

Maestro Maksymiuk has also received many decorations, including the Commander’s Cross of the Order of Polonia Restituta.

Jerzy Maksymiuk has had ties with Sinfonia Varsovia since its inception.

He regularly takes part in its concerts and in recording sessions. “…I was recently recording Panufnik’s Sinfonia Elegiaca with Sinfonia S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

100

za al bum z mu zy kà Hen ry ka Mi ko ła ja Gó rec kie go z tà sa mà or kie strà, Adamem Kruszewskim i chórami PR i Schola Cantorum Gedanensis (2003).

Maksymiuk zawsze propagował muzyk´ współczesnà. Jest jednym z zało˝ycieli Polskiego Towarzystwa Muzyki Współczesnej, m.in. brał udział w festiwalu War szaw ska Je sieƒ (dwie nagrody Or fe usza), a w ró˝nych krajach dokonał prawykonaƒ ok. 200 utworów współczesnych. W uznaniu tych zasług Strathclyde University w Glasgow uhonorował go tytułem Doctor of the Letters. Natomiast Elgar Society przyznało mu presti˝owy złoty medal za popularyzowanie muzyki Edwarda Elgara.

Maksymiuk to tak˝e kompozytor (muzyka symfoniczna, kompozycje kameralne, balet, pieÊni, muzyka filmowa). Z dawniejszych kompozycji sam najbardziej ceni Expront (1980), z muzyki filmowej – t´ napisanà do Sa na to rium pod klep sy drà w re˝yserii Wojciecha Hasa.

W ostatnich latach du˝o komponuje. Powstały m.in. nast´pujàce utwory: Ar bor vi tae (oratorio, 2003), Czer wo ny Ksi´ ˝yc (pieÊni na orkiestr´ kameralnà i sopran, 2004), Qu atre co uleurs na dwoje skrzypiec i orkiestr´ kameralnà (2006), Whi spers and a Cry of Dre ams na wiolonczel´ i orkiestr´ kameralnà (2008), The Song of a Blind Star na flet i orkiestr´ kameralnà (2010), Pas sa ca glia na skrzypce i fortepian (2010), S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

101

Jerzy Maksymiuk Varsovia. Completed in 1957, the composition was clearly written under the influence of the composer’s wartime experience. It would be inappropriate to call it detached, but it is also far from gushing with emotion”. Luckily, Sinfonia Varsovia is not only an extremely technically proficient orchestra, but it is also sensitive and intelligent. This is important, because works like this sometimes need to use a delicate, even pensive sound.”

Charaktery – magazyn psychologiczny, Jan. 2014

S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

102

A lo ne ly Star over Be’er – She va (2010) – utwór na kwintet, Vi val di w Bo sto nie na orkiestr´ smyczkowà i kwartet smyczkowy (2010), Li Êcie gdzie nie gdzie spa da jà ce na orkiestr´ kameralnà z fortepianem (2011) oraz La ment ser ca, Kiel com in me mo riam na orkiestr´, klarnet i sopran (2012). Muzyka napisana do niemego filmu Ma nia z Polà Negri wykonywana była na ˝ywo wraz z prezentacjà filmu w 2012 roku w Londynie, Madrycie, Pary˝u, Kijowie, Berlinie i w Warszawie.

Maestro uhonorowany został wieloma odznaczeniami, jak m.in. Krzy˝em Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.

Jerzy Maksymiuk zwiàzany jest z Sinfonià Varsovià od poczàtków jej istnienia, regularnie uczestniczy w zarówno w projektach koncertowych jak i nagraniowych. „…Niedawno z Sinfonià Varsovià nagrywałem Sin fo ni´ Ele gia ca Panufnika. Kompozycj´ z 1957 roku, napisanà wyraênie pod wpływem wojennych doÊwiadczeƒ trudno byłoby nazwaç chłodnà, chocia˝ daleko jej do emocjonalnej wylewnoÊci. Na szcz´Êcie Sinfonia Varsovia to orkiestra nie tylko doskonała technicznie, ale te˝ wra˝liwa oraz inteligentna – to wa˝ne, bo przy takich utworach trzeba czasem posłu˝yç si´ dêwi´kiem delikatnym, czasem wr´cz zamyÊlonym..”

Charaktery – magazyn psychologiczny, 1/2014 S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

103

fot. / photo: Melina Mulas

Renato Rivolta

Renato Rivolta studiował jednoczeÊnie filozofi´ i muzyk´: gr´ na skrzypcach, flecie, kompozycj´ i dyrygentur´ w Kon ser wa to rium w Me dio la nie. Swe muzyczne umiej´tnoÊci rozwijał nast´pnie pod okiem artystów tej ran gi, co San dór Végh (mu zy ka ka me ral na w sal zbur skim Mozarteum), Franco Donatoni (kom po zy cja), Peter Eötvös (dy ry gen tu ra). Przez 14 lat był muzykiem orkiestrowym w najlepszych włoskich orkiestrach (orkiestra La Scali, orkiestra radiowa w Turynie, orkiestra Te atro La Fe ni ce w We ne cji), współ pra cu jàc z ta ki mi dy ry gen ta mi jak Clau dio Ab ba do, Se iji Oza wa, Car lo Ma ria Giu li ni i Le onard Bern ste in.

Po tych doÊwiadczeniach postanowił poÊwi´ciç si´ dyrygowaniu.

Renato Rivolt´ szczególnie interesuje muzyka naszych czasów. Od 1989 roku współpracuje z Peterem Eötvösem, najpierw jako jego wychowanek, potem asystent; pracował te˝ z Pierre’em Boulezem, Davidem Robertsonem, Markusem Stenzem, George’em Benjaminem, Arturo Tamayo i Markiem Fosterem. Z programami wypełnionymi muzykà współczesnà wyst´pował na renomowanych festiwalach, m.in. Ars Musica (Bruksela), Time of Music (Vii-taasari, Finlandia), Wien Modern, Musica (Strasburg), Ar chipel (Genewa), Présences (Pary˝), na festiwalu BBC w Edynbur gu, na War szaw skiej Je sie ni. Prowadził koncerty w serii BBC So un ding S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

105

Renato Rivolta Renato Rivolta studied philosophy and music at the same time at the conservatory of music in Milan. He then went on to complete his post-graduate studies with Sandòr Végh (chamber music, at the Salzburger Mozarteum), Franco Donatoni (composition) and Peter Eötvös (conducting). He performed as an orchestral musician for 14 years, playing in the best Italian orchestras, including the La Scala orchestra, the radio orchestra in Turin and the orchestra of Teatro La Fenice in Venice. He played with such conductors as Claudio Abbado, Seiji Ozawa, Carlo Maria Giulini and Leonard Bernstein. After gaining this experience, Renato Rivolta decided to devote himself to conducting.

He is particularly interested in contemporary music. He has collaborated with Peter Eötvös since 1989, first as his student, then assistant. He has also worked together with Pierre Boulez, David Robertson, Markus Stenz, George Benjamin, Arturo Tamayo and Mark Foster.

He has conducted concerts of contemporary music at renowned festivals, including Ars Musica (Brussels), Time of Music (Vii-taasari, Finland), Wien Modern, Musica (Strasburg), Archipel (Geneva), Présences (Paris), at the BBC festival in Edinburgh and at the Warsaw Autumn festival in Poland. He has conducted concerts in the BBC series S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

106

the Cen tu ry, dyrygował koncertami z udziałem takich zespołów i orkiestr jak Ensemble InterContemporain (w latach 1996-98 był asystentem dyrektora artystycznego zespołu), Ensemble Modern, Klangforum Wien, 2e2m, Nieuw Ensemble, L’Itinéraire, Israel Contemporary Players (z którym od 2000 roku ÊciÊle współpracuje), Tokyo Sinfonietta, Norddeutscher Rundfunk, Orchestra Nacional de Porto, Orkiestra Radia Francuskiego, Orchestre National de Lyon, Sinfonia Varsovia, NOSPR i in.

W 1994 roku brał udział w realizacji Gruppen Stockhausena na festiwalu w Salzburgu, w 1997 roku poprowadził wykonanie Sin fo nii Luciano Beria w brukselskim teatrze La Monnaie, a w 1999 roku – scenicznà prezentacj´ Le Grand Ma ca bre Ligetiego w Pary˝u. W latach 1992-98 był dyrygentem Ensemble Nuove Sincronie w Mediolanie.

Ponadto jest wykładowcà w Accademia Internazionale di Musica w Mediolanie oraz w Scuola Superiore di Musica di Fiesole we Florencji.

Renato Rivolta jest równie˝ kom po zy to rem. Jego utwory wykonywane były we Włoszech, Francji, Belgii, Niemczech, Japonii, Finlandii, Izraelu i Stanach Zjednoczonych.

Renato Rivolta jest zapraszany przez Orkiestr´ Sinfonia Varsovia do wspólnych projektów koncertowych i nagraniowych od roku 2013.

S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

107

S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

108

Maciej Grzybowski

fot./ photo: Jakub Cuman

Sounding the Century and led such ensembles and orchestras as Ensemble InterContemporain (in 1996-98 he was the assistant of the ensemble’s artistic director), Ensemble Modern, Klangforum Wien, 2e2m, Nieuw Ensemble, L’Itinéraire, Israel Contemporary Players (with which he has been in close collaboration since 2000), Tokyo Sinfonietta, Norddeutscher Rundfunk, Orchestra Nacional de Porto, Orchestre Philharmonique de Radio France, Orchestre National de Lyon, Sinfonia Varsovia, the National Symphony Orchestra of the Polish Radio and others.

In 1994 he participated in the production of Stockhausen’s Gruppen at the festival in Salzburg. In 1997 he conducted Luciano Berio’s Sinfonia in the La Monnaie theatre in Brussels and in 1999 a stage performance of Ligeti’s Le Grand Macabre in Paris. In 1992-98 Rivolta was the conductor of Ensemble Nuove Sincronie in Milan.

He also lectures in the Accademia Internazionale di Musica in Milan and in the Scuola Superiore di Musica di Fiesole in Florence.

Renato Rivolta is also a composer. His works were performed in Italy, France, Belgium, Germany, Japan, Finland, Israel and the United States.

Renato Rivolta has been invited by the Sinfonia Varsovia Orchestra to participate in joint concert and recording projects since 2013.

S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

109

Maciej Grzybowski Maciej Grzybowski was born in Warsaw. He began his artistic career in 1990.

Grzybowski performs as a soloist and in chamber ensembles. He has made recordings on CD, and for radio and television.

He was nominated four times for the Polityka weekly’s Polityka Passport award. Maciej Grzybowski recorded two CDs (for Universal and EMI Classics), both nominated for the Fryderyk award: Dialog (Bach, Berg, Mykietyn, Schönberg and Szymaƒski) and an album of solo piano music of Paweł Szymaƒski – Works for Piano.

As soloist, Grzybowski has performed at international festivals alongside such famous artists as Martha Argerich, Paul Badura-Skoda, Grigori Sokolov, Ivo Pogorelich, Piotr Anderszewski, Arditti Quartet and the London Sinfonietta.

In 2005 he played for the first time in Bologna’s Mozart Hall. That same year he played his first recital in the United States (Long Island, New York).

In 2006 he played in three concerts (solo recital, chamber music recital and concert with orchestra) at a festival of music composed by Paweł Szymaƒski – an unprecedented event, considered to be one of the most S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

110

Maciej Grzybowski urodził si´ w Warszawie. Artystycznà działalnoÊç rozpoczàł w 1990 roku.

Wyst´puje jako solista i kameralista. W swoim dorobku posiada nagrania fonograficzne, radiowe i telewizyjne.

Czte ro krot nie no mi no wa ny był do na gro dy Pasz por ty Po li ty ki. Na grał dwie płyty (Universal; EMI Classics) nominowane do nagrody Fryderyk: Dia log (Bach, Berg, Mykietyn, Schönberg i Szymaƒski) oraz Paweł Szymaƒski – Works for Pia no.

Jako solista wyst´pował na mi´dzynarodowych festiwalach obok takich sław, jak Martha Ar gerich, Paul Badura-Skoda, Grigorij Sokołow, Ivo Pogo re lich, Piotr An der szew ski, Ar dit ti Qu ar tet czy Lon don Sin fo niet ta.

W ro ku 2005 za de biu to wał w bo loƒ skiej Sa li Mo zar ta. W tym sa mym ro ku miał miej sce je go de biut w Sta nach Zjed no czo nych (No wy Jork, Long Island), gdzie wystàpił z recitalem.

W 2006 roku wziàł udział w trzech koncertach (recital, koncert kameral ny, kon cert z or kie strà) na bez pre ce den so wym i uzna nym za jed no z najwa˝niejszych wydarzeƒ artystycznych roku Festiwalu Muzyki Pawła Szymaƒskiego, odbywajàcym si´ w radiowym Studiu im. Witolda Lutosławskiego w Warszawie.

S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

111

Maciej Grzybowski important artistic events of the year. The festival took place at the Witold Lutosławski Polish Radio Concert Studio in Warsaw.

In 2007, during the Sacrum Profanum international festival, he performed the complete piano sonatas by Charles Ives in one evening. One year later he played for the first time in Great Britain at the Sounds New Festival in Canterbury and played in Warsaw at the Chopin and His Europe festival, again alongside Martha Argerich, Ivo Pogorelich and Grigori Sokolov. At the festival he performed Piano Concerto No.2 by Andrzej Czajkowski.

In 2008 he played the Polish premiere of Andrzej Czajkowski’s Piano Concerto.

Maciej Grzybowski also performed at the Piotr Anderszewski & Friends festival of master recitals (2009) and at the Chopin and His Europe Festival in 2008 and 2010 (Piano Concertos by Andrzej Czajkowski and Roman Maciejewski).

In 2009 Maciej Grzybowski played his London debut at St. John’s Smith Square, performing Dmitri Shostakovich’s Piano Concerto No.1.

During two concert tours of the United States and Canada in 2012, Grzybowski played more than ten concerts in Los Angeles, San Diego, Boston, Denver and in Toronto, Ottawa and Montreal.

S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

112

W 2007 roku w ramach mi´dzynarodowego festiwalu Sa crum Pro fa num podczas jednego wieczoru wykonał komplet Sonat fortepianowych Charlesa Ivesa. Rok póêniej debiutował w Wielkiej Brytanii na festiwalu Sounds New w Canterbury, a tak˝e wystàpił w warszawskim Festiwalu Chopin i jego Europa obok takich gwiazd jak: Martha Ar gerich, Ivo Pogorelich czy Grigorij Sokołow, grajàc II Koncert fortepianowy Andrzeja Czajkowskiego.

W roku 2008 dokonał pol skie go pra wy ko na nia Kon cer tu for te pia no we go An drze ja Czaj kow skie go.

Artysta wyst´pował na festiwalu mistrzowskich recitali Piotr An der szew ski i przy ja cie le (2009), na fe sti wa lu Cho pin i je go Eu ro pa w r. 2008 i 2010 (Koncerty fortepianowe Andrzeja Czajkowskiego i Romana Maciejewskiego).

W roku 2009 miał miejsce jego debiut londyƒski w St. John’s Smith Squ are, gdzie artysta zaprezentował I Koncert fortepianowy Dymitra Szostakowicza.

W czasie dwóch tournée po Stanach Zjednoczonych i Kanadzie w 2012 roku pianista zagrał kilkanaÊcie koncertów m.in. w Los Angeles, San Diego, Bostonie, Denver oraz Toronto, Ottawie i Montrealu.

S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

113

Maciej Grzybowski In 2013 he performed Witold Lutosławski’s Piano Concerto in Lviv and in Kharkov (Ukraine) and at the ppIANISSIMO Festival in Sofia (Bulgaria). The artist was also invited to perform at the Bregenzer Festspiele in Bregenz (Austria), where in July 2013 he played Andrzej Czajkowski’s Piano Concerto No.2 Op.4 with the Wiener Symphoniker orchestra under the direction of Paul Daniel.

In 2014 he completed his third concert tour of the United States (Lindsborg, Seattle, Sarasota).

In 2015 Maciej Grzybowski will perform in London’s Wigmore Hall, in Oxford and at the festival in Dartington. He will also participate in the next edition of the Chopin and His Europe Festival.

S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

114

Rok 2013 wypełniły polskie i zagraniczne wykonania Koncertu fortepianowego Witolda Lutosławskiego, m.in. we Lwowie i w Charkowie (Ukraina), wyst´p na Festiwalu ppIANISSIMO w Sofii (Bułgaria). Artysta został równie˝ zaproszony do udziału w Bregenzer Festspiele w Bregencji (Austria), gdzie w lipcu 2013 roku zagrał wraz z orkiestrà Wiener Symphoniker, pod batutà Paula Daniela, II Koncert fortepianowy op.4 Andrzeja Czajkowskiego.

W 2014 roku odbył trzecie tournée po USA (Lindsborg, Seattle, Sarasota).

W roku 2015 artysta wystàpi w londyƒskiej Wigmore Hall, w Oxfor dzie, na festiwalu w Dartington oraz weêmie udział w kolejnej edycji festiwalu Cho pin i je go Eu ro pa.

S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

115

fot. / photo: Mirosław Pietruszyƒski

Marcel Markowski

Marcel Markowski kształcił si´ w Prywatnej Szkole Muzycznej Bartło mie ja Bu dzyƒ skie go w Jó ze fo wie w kla sie wio lon cze li prof. Ta tia ny Przybylskiej oraz prof. Michała Ny˝nyka, Paƒstwowej Szkole Muzycznej nr 4 im. Karola Kurpiƒskiego w Warszawie w klasie prof. Karola Leonowicza (ukoƒczonej dyplomem z wynikiem celujàcym w 2002 roku), w Zespo le Paƒ stwo wych Szkół Mu zycz nych II st. im. Fry de ry ka Cho pi na w War sza wie w kla sie wio lon cze li prof. Ka ro la Le ono wi cza, Ogólnokształcàcej Szkole Muzycznej im. Zenona Brzewskiego w Warszawie w klasie wiolonczeli prof. Stanisława Firleja, Ogólnokształcàcej Szkole Muzycznej im. Henryka Wieniawskiego w Łodzi w klasie prof. Stanisława Firleja (ukoƒczonej z wyró˝nieniem), w Akademii Muzycznej im. K. i G. Bacewiczów w Łodzi w klasie prof. Stanisława Firleja (studia licencjackie ukoƒczone z wyró˝nieniem oraz studia magisterskie), a tak˝e w ramach mi´dzynarodowej wymiany mi´dzyuczelnianej Erasmus w klasie prof. Michaela Flaksmana oraz Jeleny Ocic w Mannheim (Niemcy).

Jest laureatem wielu nagród i wyró˝nieƒ: I nagroda na III Okr´gowym Konkursie Wiolonczelowym w Warszawie (1997), I nagroda na IV Okr´gowym Konkursie Wiolonczelowym w Warszawie (1998), III nagroda na V Okr´gowym Konkur sie Wioloncze lowym w War sza wie (1999), wy ró˝ nie nie S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

117

Marcel Markowski Marcel Markowski tudied in Bartłomiej Budzyƒski’s Private Music School in Józefów in the cello class of Professor Tatiana Przybylska and Professor Michał Ny˝nyk, in the Karol Kurpiƒski State Music School no.

4 in Warsaw in the class of Professor Karol Leonowicz (completed in 2002 with a top grade diploma), in the Fryderyk Chopin Secondary State Music School Complex in Warsaw in the cello class of Professor Karol Leonowicz, in the Zenon Brzewski General Music School in Warsaw in the cello class of Professor Stanisław Firlej, in the Henryk Wieniawski General Music School in Łódê in the class of Professor Stanisław Firlej (completed with honours), in the K. & G. Bacewicz Academy of Music in Łódê in the class of Professor Stanisław Firlej (bachelor degree completed with honours), in the K. & G. Bacewicz Academy of Music in Łódê in the class of Professor Stanisław Firlej (master’s degree) and in the class of Professor Michael Flaksman and Jelena Ocic in Mannheim (Germany) under the Erasmus international exchange program.

Markowski is the laureate of many awards and distinctions: 1st prize at the 3rd Regional Cello Competition in Warsaw (1997), 1st prize at the 4th Regional Cello Competition in Warsaw (1998), 3rd prize at the 5th Regional Cello Competition in Warsaw (1999), honourable mention S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

118

na V Mi´ dzy na ro do wym Kon kur sie Wio lon cze lo wym we Wro cła wiu (1999), I nagroda na VI Okr´gowym Konkursie Wiolonczelowym w Warszawie (2000), I nagroda na V Ogólnopolskim Konkursie Muzycznym im.

Janiny GarÊci w Stalowej Woli (2000), uczestnik finału i wyró˝nienie dyplomem oraz na groda rze czowa na Mi´ dzyna rodowym Konkur sie Wiolonczelowym im. Davida Poppera w Varpalota na W´grzech (2000), I nagroda na Mi´dzynarodowym Konkursie Młodych Muzyków we Wrocławiu (2001), specjalne wyró˝nienie na Konkursie Wiolonczelowym im. Davida Poppera w Varpalota na W´grzech (2003), II nagroda na Ogólnopolskim Kon kur sie Mło dych Wio lon cze li stów w Ło dzi (2004), I na gro da na VII Kon kur sie Wio lon cze lo wym im. K. Wił ko mir skie go w Po zna niu (2004), kwalifikacja do grona 77 uczestników (wybranych spoÊród 250 zgło szo nych) Mi´ dzy na ro do we go Kon kur su MÊci sła wa Ro stro po wi cza w Pary˝u (2005), I nagroda na Ogólnopolskim Konkursie Zespołów Kame ral nych im. Gra ˝y ny Ba ce wicz w Ło dzi, wraz ze skrzy pacz kà Mar tà Oj rza now skà (2007), III na gro da i dwie na gro dy spe cjal ne na Ogól no pol skim Kon kur sie Wio lon cze lo wym im. De zy de riu sza Dan czow skie go w Poznaniu (2007), finalista Mi´dzynarodowego Konkursu Indywidualnosci Muzycznych im. Aleksandra Tansmana w Łodzi (2008), I nagroda S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

119

Marcel Markowski th

st

at the 5 International Cello Competition in Wrocław (1999), 1 prize at the 6th Regional Cello Competition in Warsaw (2000), 1st prize at the 5th Janina GarÊç National Music Competition in Stalowa Wola (2000), finalist, diploma recipient and prize winner at the David Popper International Cello Competition in Varpalota, Hungary (2000), 1st prize at the International Young Musicians’ Competition in Wrocław (2001), special honourable mention at the David Popper Cello Competition in Varpalota, Hungary (2003), 2nd prize at the National Young Cellists’ Competition in Łódê (2004), 1st prize at the 7th K. Wiłkomirski Cello Competition in Poznaƒ (2004) qualified to a group of 77 participants (out of a total of 250 entrants) in the International Mstislav Rostropovich Competition in Paris (2005), 1st prize at the Gra˝yna Bacewicz National Chamber Ensembles Competition with violinist Marta Ojrzanowska in Łódê (2007), 3rd prize and two special prizes at the Dezyderiusz Danczowski National Cello Competition in Poznaƒ (2007), finalist in the Aleksander Tansman International Musical Individuality Competition in Łódê (2008), 1st prize and the Grand Prix at the International Chamber Ensembles Competition with accordionist Przemysław Skórka in Pula (Croatia, 2009), 1st prize at the International Chamber Ensembles Competition S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

120

oraz Grand Prix na Mi´dzynarodowym Konkursie Zespołów Kameralnych w Puli, wraz z akor deonistà Przemysławem Skórkà, Chor wacja (2009), I nagroda na Mi´dzynarodowym Konkursie Zespołów Kameralnych w Słowenii, wraz z akor deonistà Przemysławem Skórkà (2009), laureat Konkursu na Recital or ganizowanego podczas XXII Letniej Akademii Muzycznej w Pa ga niu (2009), II na gro da na Ogól no pol skim Kon kur sie Instrumentów Smyczkowych o Stypendium Yama ha w Łodzi w (2010).

Uczestniczył w kur sach mi strzow skich w Polsce, Niemczech, Szwajcarii i Holandii u wielu wybitnych profesorów, m.in.: Michael Flaksman, Jelena Ocic, Ivan Monighetti, Dominik Połoƒski, Tomasz Strahl, Jeroen Reuling.

Wie lo krot nie wy st´ po wał ja ko pro wa dzà cy w Aka de mic kiej Or kie strze Symfonicznej oraz prowadzàcy orkiestry kameralnej l’Autunno. Współpracował jako muzyk tutti z Orkiestrà Mannheimer Philhar moniker.

Od czerw ca 2012 ro ku jest mu zy kiem or kie stry Sin fo nia Var so via na stanowisku p.o. li de ra wio lon czel.

S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

121

with accordionist Przemysław Skórka in Slovenia (2009), laureate of the Recital Competition organised during the 22nd Summer Music Academy in Pagaƒ (2009), 2nd prize at the Yamaha Scholarship National String Instruments Competition in Łódê (2010).

He has participated in many master classes in Poland, Germany, Switzerland and the Netherlands with many renowned teachers, including Michael Flaksman, Jelena Ocic, Ivan Monighetti, Dominik Połoƒski, Tomasz Strahl and Jeroen Reuling.

He has performed many times as leader in the Cademic Symphony Orchestra and as leader in the l’Autunno chamber orchestra. He has also played in the tutti section of the Mannheimer Philharmoniker Orchestra.

In June 2012 Marcel Markowski became the acting cello principal in the Sinfonia Varsovia Orchestra.

S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

122

S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

123

fot. /photo: Andrzej Ă‚wietlik

Sinfonia Varsovia

S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

125

...work with no other orchestra has ever given me as much satisfaction as my work as soloist and conductor for the Sinfonia Varsovia Orchestra.

...they are wonderful, they are one of the best orchestras, not only in Poland.

First class.

Yehudi Menuhin

23 August, 2009

…sà cudowni, sà jednà z najlepszych orkiestr nie tylko w Polsce. Pierwsza klasa.

Martha Argerich 23 sierpnia 2009

29 August, 1991

…praca z ˝adnà innà orkiestrà nie dała mi tyle satysfakcji, co moja praca, w charakterze solisty i dyrygenta, z orkiestrà Sinfonia Varsovia.

Yehudi Menuhin 29 sierpnia 1991

In April of 1984, Waldemar Dàbrowski, director of the St. I. Witkiewicz Studio Centre for the Arts in Warsaw and Franciszek Wybraƒczyk, director of the then extant Polish Chamber Orchestra invited the legendary violinist Sir Yehudi Menuhin to perform in Poland as soloist and conductor. To match the exigencies of the planned repertoire, the orchestra increased the number of its members, inviting renowned musicians from all over Poland to perform together. The ensemble’s initial concerts under the direction of Yehudi Menuhin were enthusiastically applauded by audiences and praised by critics, while Lord Menuhin himself did not hesitate to accept Waldemar Dàbrowski’s and Franciszek Wybraƒczyk’s proposal to become the first guest conductor of the newly established symphony orchestra named Sinfonia Varsovia.

The Sinfonia Varsovia Orchestra was soon invited to play concerts in the United States and Canada, with more invitations to follow – from Germany,

W kwietniu 1984 roku, na zaproszenie Waldemara Dàbrowskiego, dyrektora naczelnego Centrum Sztuki Studio im. St. I. Witkiewicza w Warszawie oraz Franciszka Wybraƒczyka, dyrektora działajàcej ju˝ wczeÊniej Polskiej Orkiestry Kameralnej, na wyst´py w Polsce w charakterze solisty i dyrygenta przybył legendarny skrzypek Sir Yehudi Menuhin. By sprostaç wymaganiom zaplanowanego repertuaru, orkiestra zwi´kszyła skład, zapraszajàc do współpracy wybitnych muzyków z całego kraju. Pierwsze koncerty zespołu pod batutà Yehudi Menuhina spotkały si´ z entuzjastycznym przyj´ciem publicznoÊci i uznaniem krytyków, a sam Lord Menuhin bez wahania przyjàł propozycj´ dyrektora Waldemara Dàbrowskiego oraz Franciszka Wybraƒczyka, obejmujàc funkcj´ pierwszego goÊcinnego dyrygenta nowo powstałej orkiestry symfonicznej. Przyj´ła ona nazw´ Sinfonia Varsovia.

Wkrót ce ze spół otrzy mał pierw sze pro po zy cje kon cer tów w Sta nach Zjednoczonych i w Kanadzie. Po nich przyszły nast´pne – w Niemczech,

Martha Argerich

S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

126

S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

127

France, Italy, Spain, Austria, Finland, Portugal, Belgium, the Netherlands, Great Britain, Switzerland and Greece, Argentina, Brazil, Chile, Hong Kong, Japan, Korea and Taiwan. Sinfonia Varsovia has performed in the world’s most celebrated concert halls, including New York’s Carnegie Hall, Théatre des Champs Elysées in Paris, the Barbican Centre in London, Vienna’s Musikverein, Teatro Colon in Buenos Aires, Suntory Hall in Tokyo and Herkulessaal in Munich.

The Sinfonia Varsovia Orchestra played at renowned festivals in Salzburg, Gstaad (the Yehudi Menuhin Festival), Aix-en-Provence, Montreux, La Roque d’Anthéron, Schle swig - Hol ste in, the Pablo Casals Festival, Würzburg, Alte Oper (Frankfurt am Mein), Beethovenfest Festival in Bonn, La Folle Journée, La Roque d’Antheron, Festival de Musique de Menton, Queen Elisabeth Musical Voyage, the Chopin and His Europe festival, the Ludwig van Beethoven Easter Festival, the Warsaw Autumn festival and the Chain festival, devoted to Witold Lutosławski.

Since 2010, the Sinfonia Varsovia Orchestra has been organising the La Folle Journée Festival in Warsaw together with René Martin, director of the French C.R.E.A. association.

S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

128

Fran cji, Wło szech, Hisz pa nii, Au strii, Fin lan dii, Por tu ga lii, Bel gii, Ho lan dii, Wiel kiej Bry ta nii, Szwaj ca rii, Gre cji, Ar gen ty nie, Bra zy lii, Chi le, Hong kon gu, Ja po nii, Ko rei i na Taj wa nie. Sin fo nia Var so via wy st´ po wa ła w naj bar dziej pre sti ˝o wych sa lach kon cer to wych Êwia ta – no wo jor skiej Car ne gie Hall, Théatre des Champs Elysées w Pa ry ˝u, Bar bi can Cen tre w Lon dy nie, wie deƒ skim Mu si kve re in, Te atro Co lon w Bu enos Aires, Sun to ry Hall w To kio czy Her ku les sa al w Mo na chium.

Orkiestra Sinfonia Varsovia brała udział w renomowanych festiwalach, m.in. w Salzburgu, Gstaad (Yehudi Menuhin Festival), Aix-en -Provence, Montreux, La Roque d’Anthéron, Schleswig-Holstein, Festiwal Pablo Casalsa, Würzburgu, Alte Oper (Frankfurt n/M), Festival Beethovenfest w Bonn, La Folle Journée, La Roque d’Anthéron, Festi val de Mu si que de Men ton, Qu een Eli sa beth Mu si cal Voy age, Chopin i jego Europa, Festiwal Wielkanocny im. Ludwiga van Beethovena, Warszawska Jesieƒ, Festiwal Witolda Lutosławskiego Łaƒcuch.

Od 2010 roku Orkiestra Sinfonia Varsovia wraz z René Martin, dyrektorem C. R. E. A. or ganizuje Festiwal La Folle Journée / Szalone Dni Muzyki w Warszawie.

S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

129

Of special note is the Franciszek Wybraƒczyk Sinfonia Varsovia To Its City Festival. This project was initiated in 2001 by Franciszek Wybraƒczyk, the founder and long-time Director of the orchestra. The festival is accessible to the public at large and it has become a landmark on the cultural landscape of Warsaw, becoming a favourite among music-lovers of the capital of Poland. The festival aims to showcase the greatest works of music literature as performed by the Sinfonia Varsovia with famous soloists and conductors.

The orchestra’s repertoire is exceptionally extensive, ranging from 18th century works to contemporary compositions. The orchestra has played Polish and world premieres.

Sinfonia Varsovia has performed with many distinguished conductors, including Charles Dutoit, Rafael Frühbeck de Burgos, Jacek Kaspszyk, Emmanuel Krivine, Witold Lutosławski, Lorin Maazel, Paul McCreesh, Jerzy Maksymiuk, Yehudi Menuhin, Krzysztof Penderecki and During and soloists as Piotr Anderszewski, Martha Argerich, Yuri Bashmet, Boris Berezovsky, Teresa Berganza, Rafał Blechacz, Frank Braley, Alfred Brendel, Reanud, Piotr Paleczny, José Carreras, Placido Domingo, Augustin Dumay, Stephen Hough, Sharon Kam, Kiri Te Kanawa, Nigel S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

130

Na specjalnà uwag´ zasługuje Festiwal im. Franciszka Wybraƒczyka Sinfonia Varsovia Swojemu Miastu, zainicjowany w 2001 roku przez zało˝yciela i wieloletniego dyrektora orkiestry – Franciszka Wybraƒczyka.

Ta cykliczna impreza, dost´pna dla bardzo szerokiej publicznoÊci, wpisała si´ ju˝ na stałe w pejza˝ kulturalny Warszawy i zyskała sobie sympati´ jej mieszkaƒców. Ideà Festiwalu jest zaprezentowanie słuchaczom wielkich dzieł literatury muzycznej w wykonaniu Orkiestry Sinfonia Varsovia oraz znakomitych solistów i dyrygentów.

Repertuar orkiestry jest niezwykle bogaty i obejmuje dzieła od XVIII w. do współczesnoÊci. Zespół ma na swym koncie Êwiatowe i polskie prawykonania.

Sinfonia Varsovia wyst´puje ze Êwiatowej sławy dyrygentami, wÊród których znaleêli si´: Charles Dutoit, Rafael Frühbeck de Burgos, Valery Gergiev, Jacek Kaspszyk, Emmanuel Krivine, Witold Lutosławski, Lorin Maazel, Paul McCreesh, Jerzy Maksymiuk, Yehudi Menuhin, Krzysztof Penderecki oraz solistami tej miary, co: Piotr Anderszewski, Martha Argerich, Yuri Bashmet, Boris Berezovsky, Teresa Ber ganza, Rafał Blechacz, Frank Braley, Alfred Brendel, Gautier Capu˜on, Reanud Capu˜on, José Car reras, Placido Domingo, Augustin Dumay, Stephen Hough, Kiri Te Kanawa, Nigel S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

131

Kennedy, Gidon Kremer, Radu Lupu, Albrecht Mayer, Mischa Maisky, Shlomo Mintz, Anne-Sophie Mutter, Olga Pasiecznik, Murray Perahia, Maria João Pires, Ivo Pogorelich, Vadim Repin, Mstislav Rostropovich, Henryk Szeryng, Andreas Vollenweider, Christian Zacharias and Frank Peter Zimmermann.

Sinfonia Varsovia has made numerous recordings on compact disc and for radio and television. The orchestra boasts a discography of more than 250 albums, recorded for famous international labels: Decca, Denon Nippon Columbia, Deutsche Grammophon, EMI, Naïve, Naxos, Sony, Virgin Classics and for Polish labels, including BeArTon, CD Accord, DUX, Polskie Nagrania and Polskie Radio. Many of these recordings received prestigious music awards, including the Diapason d’Or, Diapason Découverte, Grand Prix du Disque and, on more than one occasion, the Polish Fryderyk award.

Krzysztof Penderecki became the orchestra’s musical director in 1997 and its artistic director in July 2003, a position he still holds, often also working together with the ensemble as its conductor.

In 2008-2012 the post of the orchestra’s musical director was held by the world-famous French conductor Marc Minkowski. In 2004,

Kennedy, Gidon Kremer, Radu Lupu, Albrecht Mayer, Mischa Maisky, Shlomo Mintz, Anne-Sophie Mutter, Olga Pasiecznik, Mur ray Perahia, Maria Joao Pires, Ivo Pogorelich, Vadim Repin, MÊcisław Rostropowicz, Henryk Szeryng, Maxim Vengerov, Christian Zacharias, Frank Peter Zimmermann.

Orkiestra Sinfonia Varsovia dokonała wielu nagraƒ płytowych, radiowych i telewizyjnych. Dyskografia zespołu liczy ponad 250 płyt zarejestrowanych dla tak renomowanych, Êwiatowych wytwór ni jak: Decca, Denon Nippon Columbia, Deut sche Grammophon, EMI, Naïve, Na xos, Sony, Virgin Classics oraz polskich – BeArTon, CD Accord, DUX, Polskie Nagrania, Polskie Radio. Wiele spoÊród tych nagraƒ uzyskało presti˝owe nagrody fonograficzne, w tym Diapason d’Or, Diapason Découver te, Grand Prix du Disque oraz dzie wi´ ciokrotnie sta tuetk´ Fryderyka.

W 1997 roku dyrektorem muzycznym, a w lipcu 2003 roku dyrektorem artystycznym orkiestry został Krzysztof Penderecki, który pełni t´ funkcj´ do chwili obecnej, cz´sto współpracujàc z orkiestrà jako jej dyrygent.

W latach 2008–2012 dyrektorem muzycznym zespołu był Êwiatowej sławy francuski dyrygent – Marc Minkowski. W 2004 roku Franciszek S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

133

Franciszek Wybraƒczyk handed over the duties of the director of Sinfonia Varsovia to Janusz Marynowski – his assistant and longtime musician in the orchestra.

Until 31 December 2007, the orchestra operated from the St. I. Witkiewicz Studio Art Centre in Warsaw.

On 1 January 2008, the Sinfonia Varsovia Orchestra became a council cultural institution. The Orchestra’s coordinator is the Capital City Of Warsaw.

In 2010 the Sinfonia Varsovia Orchestra has received a at in. That year, the authorities of the city of Warsaw have announced an and of the Orchestra fs new headquarters. The winning design was produced by of Graz (Austria).

In 2014 the Sinfonia Varsovia Orchestra is celebrating the 30 th Anniversary of its activity.

S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

134

Wybraƒczyk przekazał obowiàzki dyrektora orkiestry Sinfonia Varsovia swemu asystentowi, wieloletniemu muzykowi zespołu – Januszowi Marynowskiemu.

Do dnia 31 grudnia 2007 roku zespół działał przy Centrum Sztuki Studio im. St. I. Witkiewicza w Warszawie.

Od dnia 1 stycznia 2008 roku Orkiestra Sinfonia Varsovia jest samorzàdowà instytucjà kultury. Organizatorem Orkiestry jest Miasto Stołeczne Warszawa.

W 2010 roku Orkiestra Sinfonia Varsovia otrzymała własnà siedzib´ na warszawskiej Pradze, przy ulicy Grochowskiej 272. W tym samym roku decyzjà władz miasta Warszawy został ogłoszony mi´dzynarodowy konkurs architektoniczny na projekt sali koncertowej oraz zagospodarowanie architektoniczne nowej siedziby orkiestry. Konkurs wygrał projekt powstały w Atelier Thomas Pucher z Grazu (Austria).

W 2014 roku Sinfonia Varsovia obchodzi Jubileusz 30-lecia swojej działalnoÊci.

S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

135

Sinfonia Varsovia

Krystyna Walkiewicz-Rzeczycka Bogusław Powichrowski Artur Konowalik

Krzysztof Penderecki dyrektor artystyczny artistic director

Janusz Marynowski dyrektor director

I skrzypce I violins Jakub Haufa koncertmistrz concertmaster

Maria Machowska koncertmistrz concertmaster

Krzysztof Oczko Agnieszka Zdebska Magdalena Krzy˝anowska Dominika Haufa Piotr Guz Karolina Chlipała* Anna Lemiszka* Szymon NaÊciszewski* Dobrosława Siudmak*

inspektor & koor dynator pracy artystycznej inspector & coordinator of artistic activities

Robert Dàbrowski Agnieszka Guz Aleksandra Bugaj* Grzegorz Groblewski* Maria Kominek* Marcin Lewandowski* Joanna Okoƒ* Kamil Staniczek*

Artur Gadzała muzyk solista soloist

Andrzej Staniewicz Łukasz Tur cza Anna Gotartowska-Sienkiewicz Edyta Czy˝ewska Katarzyna Gilewska-Zagrodziƒska

II skrzypce II violins Zbigniew Wytrykowski

bibliotekarz librarian I N F O N I A

muzyk solista soloist

Włodzimierz ˚urawski Janusz Bie˝yƒski Dariusz Kisieliƒski Jacek Nycz Małgorzata Szczepaƒska Bartosz Henrych* Igor Kabalewski* Michał Styczyƒski* Kamil Walasek* wiolonczele cellos Marcel Markowski p.o. lidera acting principal

lider principal

Zofia Endzelm muzyk solista soloist Paweł Gadzina Grzegorz Kozłowski S

Grzegorz Stachurski

altówki violas Artur Paciorkiewicz lider principal Katarzyna Budnik-Gałàzka p.o. lidera acting principal

V

A R S O V I A

136

Piotr Mazurek zast´pca lidera associate principal

Katarzyna Drzewiecka muzyk solista soloist S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

137

Ewa Wasiółka Piotr Krzemionka Kamil Mysiƒski Tomasz Błaszczak* Adam Misiak* Jerzy Wołochowicz* kontrabasy double-basses Krzysztof Mróz lider principal

Michał SobuÊ

flety flutes Andrzej Krzy˝anowski inspektor inspector

Hanna Turonek Anna Jasiƒska oboje oboes Arkadiusz Krupa Adam Szl´zak Bolesław Słowik Sebastian Aleksandrowicz* klarnety clarinets Aleksander Romaƒski Radosław Soroka Dariusz Wybraƒczyk Leszek Pietroƒ* Grzegorz Wołczaƒski* Waldemar ˚arów* S

I N F O N I A

tràbki trumpets Jakub Waszczeniuk Jan Harasimowicz Andrzej Tomczok Damian Marat* Krzysztof Sadowski*

saksofon saxophon Szymon Nidzworski*

puzony trombones Marek ˚wirdowski Tomasz Âwiatczyƒski Mariusz Opaliƒski

waltornie horns Roman Sykta Paweł Szczepaƒski

zast´pca lidera associate principal

Marek Bogacz Karol Kinal Nicholas Franco* Stanisław Glinka* Tomasz Januchta* Michał Kotowski*

fagoty bassoons Zbigniew Płu˝ek Wiesław Wołoszynek Grzegorz Dàbrowski* Piotr Kamiƒski* Katarzyna Piotrowska*

koor dynator pracy artystycznej coor dinator of artistic activities

Wojciech Bryliƒski* Zbigniew Monkiewicz* Krzysztof Stencel* Igor Szeligowski* Adam Weber* V

A R S O V I A

138

tuba tuba Krzysztof Białek* Jarosław Jastrz´bski* kotły timpani Piotr Kostrzewa Piotr Domaƒski* S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

139

perkusja percussion Paweł G´bicki Dorota Grygo-Markiewicz* Piotr Iwicki* Daniel Kamiƒski* Magdalena Kordylasiƒska* Michał Niedziałek* Roman Orłow* Miłosz P´kala* Paweł Pruszkowski* Jan Smoczyƒski* harfa harp Zuzanna Elster* fortepian piano Agnieszka Kopacka* czelesta celesta Grzegorz Gorczyca* *goÊcinnie guest musician

Orkiestra Sinfonia Varsovia Kr zysztof Kosma la zast´pca dyrektora deputy director

B o˝e na D a de j główny ksi´gowy chief accountant

B la nka Gołasze w ska kierownik impresariatu head of production department

Adr i a na S k utyƒska zast´pca kierownika impresariatu deputy head of production department

Ja nusz Czy˝e wski kierownik biura office manager

I nga S zcze r bi ƒska główny specjalista ds. publikacji i wydawnictw chief specialist for publications

N ata li a D a ca specjalista ds. komunikacji i promocji specialist for communication and promotions

M agdale na Todyne k- Jabłoƒska specjalista ds. organizacji projektów kulturalnych w siedzibie orkiestry specialist for organisation of cultural projects at orchestra headquarters

Ew a W odzyƒska główny specjalista ds. administracyjnych chief specialist, administration

M ałgorzata Tomczak

Ma łgorzata Zawadzka specjalista ds. finansowych finance

Gra ˝yna Zar ´ ba specjalista ds. finansowoksi´gowych accounting & finance

Tomasz Nowa kowski st. woêny orkiestry logistics

Ryszar d De mbicki logistyka logistics

Br onisław Ka r use wicz st. konserwator senior technician

specjalista ds. administracyjnych / sekretariat specialist, administration & secretary

Robert Rolczyk st. intendent, administracja administration

B o˝ena Kasi ak główny specjalista ds. osobowych human resources

B eata Andrzej ewska zast´pca głównego ksi´gowego deputy chief accountant

Orkiestra Sinfonia Varsovia ul. Grochowska 272 03-849 Warszawa, Polska tel. (+48) 22 582 70 82 email: sinfoniavarsovia@sinfoniavarsovia.org imp@sinfoniaVarsovia.org www.sinfoniavarsovia.org

The publishers wish to thank Artists for granting permission to use the works in which they appear Maciej Grzybowski Jacek Kaspszyk

Autorzy albumu serdecznie dzi´kujà Artystom za udzielenie zgody na wykorzystanie utworów z ich udziałem Maciejowi Grzybowskiemu Jackowi Kaspszykowi

For their kindness and assistance Stanisław Leszczyƒski (NIFC) Teresa Kozak (PWM) Paweł Skaliƒski

Osobom, które okazały nam ˝yczliwoÊç i pomoc Stanisławowi Leszczyƒskiemu (NIFC) Teresie Kozak (PWM) Pawłowi Skaliƒskiemu

For providing photographs of artists and composers to Andrzej Âwietlik, Mirosław Pietruszyƒski, Tommy Persson, Institute of Music and Dance, University of Warsaw Library, PWM Edition

Za udost´pnienie fotografii artystów i kompozytorów dla Andrzeja Âwietlika, Mirosława Pietruszyƒskiego, Tommy’ego Persson’a, Instytutu Muzyki i Taƒca, Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie, Polskiego Wydawnictwa Muzycznego

We wish to extend special thanks for the assistance of Prof. Michał Bristiger El˝bieta Markowska dr Katarzyna Naliwajek-Mazurek

Szczególne podzi´kowania za pomoc merytorycznà prof. dr hab. Michałowi Bristigerowi El˝biecie Markowskiej dr Katarzynie Naliwajek-Mazurek S

I N F O N I A

V

A R S O V I A

142

Album Antologia polskiej muzyki współczesnej 1939-1945 powstał przy współpracy Anthology of Polish Contemporary Music 1939-1945 was developed in cooperation with

Dofinansowano ze Êrodków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu „Wydarzenia artystyczne” – Priorytet „Muzyka” Subsidized by the Ministry of Culture and National Heritage of the Republic of Poland under the “Artistic Events” programme – Priority “Music”

wydawca publisher

producent wykonawczy executive producer Adriana Skutyƒska

autorzy tekstów notes by prof. dr hab. Michał Bristiger dr Katarzyna Naliwajek-Mazurek Wszystkie prawa autorskie i prawa producenta

redakcja editor

do nagranych utworów zastrze˝one. Kopiowanie,

Inga Szczerbiƒska

wynajmowanie, wypo˝yczanie, wykorzystywanie noÊnika do wykonaƒ publicznych i nadaƒ RTV bez zezwolenia zabronione.

All rights reserved. Unauthorized copying, reproducing, hiring, lending, public performance and broadcasting of this record prohibited.

Nagrano w Studiu Koncertowym Polskiego Radia im. Witolda Lutosławskiego w Warszawie 20-21, 27-28 marca, 24-25 czerwca 2014 Recorded in Witold Lutosławski Polish Radio Concert Studio Warsaw, 20-21, 27-28 March, 24-25 June 2014

tłumaczenie translation Paweł Skaliƒski

projekt i opracowanie graficzne graphic design Maciej Buszewicz Katarzyna Brzostowska

re˝yseria dêwi´ku, monta˝, mastering sound engineer, editing, mastering Gabriela Blicharz-Cegielska Lech Dudzik