Sinfonia Varsovia - monografia PL

SV MONOGRAFIA oklejka_Layout 1 9/17/12 12:59 PM Page 1

(Dyskografia, Wykaz koncertów)

25 lat orkiestry Sinfonia Varsovia

Do ksià˝ki dołàczona jest bezpłatna płyta CD

Grze gorz Wi Êniew ski

To orkiestra szczególna – drugiej takiej w Polsce nie ma.

Narodziła si´ w du˝ym stopniu spontanicznie i ukształtowała w du˝ej mierze sama, od poczàtku i z zało˝enia obywa jàc si´ bez sta łe go dy ry genta-szefa. Zawsze trzymała i niezmiennie trzyma najwy˝szy poziom, odziedziczony po swej poprzedniczce i szlifowany przez kolejne pokolenia gra jà cych w niej mu zy ków. Stanowi zespół w najwy˝szym stop niu pro fe sjo nal ny i w naj wy˝ szym stop niu od powiedzialny, nieprzerwanie przy tym gotowy do podj´cia nowych wyzwaƒ.

25

la t orkiestr y 1984− −2009

Grze gorz Wi Êniew ski

01-67 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS.qxd 9/12/12 9:46 PM Page 1

1984− −2009

01-67 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS.qxd 9/12/12 9:46 PM Page 2

01-67 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS.qxd 9/12/12 9:46 PM Page 3

Grze gorz Wi Êniew ski

25 l at

orkiestry

1984− −2009

Paƒstwowy Instytut Wydawniczy

01-67 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS.qxd 9/12/12 9:46 PM Page 4

Spis rzeczy Kul tu ra War sza wy w 1984 ro ku 7 Na ro dzi ny i ro dzi c ie le 1 3 Or kiestra Maksymiuka W y b raƒ c zy k 2 7 Menuhin 2 9

19

Z bie giem lat 33 Oblicze 3 6 Epoka Menuhina Pe n d e re c k i 4 3

39

Mu zy c y 47 W y st ´ py 55 Re per tu ar 67 Dy r y gen c i 75 Pa r t ne rzy 79 Na gra nia 87 W ro dzin ny m m ie Êc ie 9 7 U fi ni szu ç wierç wie c za 1 0 5 S a m o d zi el n o Ê ç 1 0 9 Minkowski 1 1 1 Dom 114

Po st sc rip tum – dziÊ i j u t ro 1 1 7 CChopin h o p i n 2010 20 1 1 9 S„ Szal zalo on ne ed dn ni i ” w Wa r s za wie 123 SJ es i edzczize b araz o s i e d zi b i e 135

Skład Polskiej Orkiestr y Kameralnej 140 na oncercie koncerciewwFilharmonii FilharmoniiNarodowej Narodowej27 27kwietnia kwietnia1984 1984r.roku

Pracownicy Orkiestr rkiestr y ySinfonia SinfoniaVarsovia Varsovia 142 –w sierpieƒ w sierpniu 2011 roku 2011 r.

01-67 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS.qxd 9/12/12 9:46 PM Page 5

To or kie stra szcze gól na – dru giej ta kiej w Pol sce nie ma.

Narodziła si´ w du˝ym stopniu spontanicznie i ukształtowała w du˝ej mierze sama, od poczàtku i z zało˝enia obywa jàc si´ bez sta łe go dy ry gen ta -sze fa. Za wsze trzy ma ła i niezmiennie trzyma najwy˝szy poziom, odziedziczony po swej poprzedniczce i szlifowany przez kolejne pokolenia grajàcych w niej muzyków. Stanowi zespół w najwy˝szym stop niu pro fe sjo nal ny i w naj wy˝ szym stop niu od po wie dzial ny, nie prze rwa nie przy tym go to wy do pod j´ cia no wych wyzwaƒ.

Za wsze cie szy ła si´ spo rà ar ty stycz nà i ad mi ni stra cyj nà swobodà i zawsze potrafiła to màdrze wykorzystaç. Od poczàtku wiele i z ochotà podró˝ujàc, wkrótce stała si´ jednà z najwa˝niejszych wizytówek polskiej muzycznej sztuki wy ko naw czej na ca łym Êwie cie. Okla ski wa na przez pu blicz noÊç i ob sy py wa na po chwa ła mi przez kry ty k´, umia ła ów ka pi tał spo ˝yt ko waç i dla po pu la ry za cji pol skiej twórczoÊci kompozytorskiej. Warszawianka z urodzenia, tak cz´sto i tak ˝ywo obecna zwłaszcza w paƒstwach Unii Europejskiej, szybko wyrosła na obywatelk´ jednoczàcej si´ Europy.

Poznawszy Êwiat i sama pozwoliwszy mu si´ poznaç, nie zaniedbała wszak˝e zwiàzków z miastem, od którego wzi´ła na zw´. Choç nie mia ła w nim wła sne go gniaz da, za wsze tu wracała, ch´tnie grywała, urzàdziła swój festiwal. DziÊ wi´zi te nabierajà nowych treÊci i nowych barw – poczyna spełniaç si´ marzenie o własnej siedzibie, pojawia si´ perspektywa stałego warszawskiego sezonu artystycznego.

W zaraniu swego drugiego çwierçwiecza Sinfonia Varsovia patrzy w przyszłoÊç z optymizmem i nadziejà.

A tym pierw szym, ju˝ za mkni´ tym, za iste ma pra wo si´ szczyciç.

5

01-67 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS.qxd 9/12/12 9:46 PM Page 6

Kultura Warszawy w 1984 roku

01-67 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS.qxd 9/12/12 9:46 PM Page 7

01-67 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS.qxd 9/12/12 9:46 PM Page 8

Jerzy Maksymiuk i Polska Or kiestra Kameralna, Pa ƒ s t wowa W y ˝ sz a Szkoła Muzyczna, Wa r s z a wa 1979

Kultura Warszawy w 1984 roku Rok 1984 był dla War sza wy czter dzie stym od wy zwo le nia mia sta spod oku pa cji hi tle row skiej, dru gim po za wie sze niu, a pierw szym po znie sie niu sta nu wo jen ne go; za led wie pół de ka dy dzie li ło nas wte dy od ob rad Okrà głe go Sto łu i po czàt ku ustro jo wej trans for ma cji. Na po lu kul tu ry rok ów za pi sał si´ w pol skiej sto li cy przede wszyst kim za koƒ cze niem trwa jà cej trzy na Êcie lat i sie dem mie si´ cy od bu do wy Zam ku Kró lew skie go, któ ra sfi nan so wa na zo sta ła w ca ło Êci ze Êrod ków zgro ma dzo nych pod czas pro wa dzo nej w kra ju i za gra ni cà wiel kiej pu blicz nej zbiór ki; 31 sierp nia oby wa telski ko mi tet od bu do wy ogło sił fi nał prac, 6 wrze Ênia otwar to Za mek dla zwie dza jà cych, któ rych ko lej ka mi mo desz czu za cz´ ła si´ for mo waç ju˝ o szó stej ra no. WÊród zam ko wych wy staw owe go ro ku zna la zła si´ i ta z oka zji przy pa da jà cej wów czas czte rech set nej rocz ni cy Êmier ci Ja na Ko cha now skie go, któ rà w War sza wie uczczo no du˝à, mi´ dzy na ro do wà se sjà na uko wà. Pià te go sierp nia sto osiem dzie sià ty rok „słu˝ by publicznej” (od momentu udost´pnienia zbiorów społeczeƒstwu) rozpoczàł Pałac w Wila no wie. Dwu dzie ste go lu te go utwo rzo no Mu zeum im. An ny i Ja ro sła wa Iwasz kie wi czów w Stawisku pod Brwinowem, 22 maja zaÊ przy ulicy Polnej otwarto Muzeum Marii Dàbrowskiej. To ostatnie stało si´ filià Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza, w któ re go sta ro miej skiej sie dzi bie głów nej eks po no wa no w owym ro ku mi´ dzy in ny mi wystaw´ poÊwi´conà Krzysztofowi Kamilowi Baczyƒskiemu. Wiosnà osiemdziesià -

Kultura Warszawy w 1984 roku

8 2 5 l a t o r k i e s t r y Sinfonia Var sovia

01-67 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS.qxd 9/12/12 9:46 PM Page 9

Jerzy Maksymiuk i Polska Or kiestra Kameralna, F i l h ar monia Narodowa, War sza wa, ok. 1982

te pià te uro dzi ny ob cho dził Sta ni sław Lo rentz, je sie nià sie dem dzie siàt pi´ç lat skoƒ czył Ju liusz Wik tor Go mu lic ki.

Warszawskie oficyny wydawnicze opublikowały w 1984 roku ksià˝ki tak wa˝ne, jak Kamieƒ na kamieniu Wiesława MyÊliwskiego (PIW), Sekret trzeciego Izajasza Teodora Parnic kie go i Pi smak Wła dy sła wa Ter lec kie go („Czy tel nik”), Pró ba Ta de usza Sie ja ka („Iskry”); w PIW-ie uka zał si´ te˝ gło Êny de biut Eu sta che go Ryl skie go – dyp tyk po wieÊciowy Stankiewicz; Powrót. W obiegu niezale˝nym wyszedł mi´dzy innymi tom poezji Jarosława Marka Rymkiewicza Mogiła Ordona i inne wiersze. „Czytelnik” obchodził czterdziestolecie działalnoÊci. Po dwuletniej przerwie odbyła si´ XI Warszawska Jesieƒ Poezji. Ukazujàcy si´ w Warszawie, a kierowany przez Kazimierza Koêniewskiego tygodnik społeczno -kulturalny „Tu i Teraz” miał niebawem (w połowie 1985 roku) zostaç zastàpiony przez „Kultur´” pod redakcjà Klemensa Krzy˝agórskiego.

W Teatrze Narodowym dano mi´dzy innymi premier´ Lilli Wenedy Juliusza Słowackiego w re˝yserii Krystyny Skuszanki; były to ju˝ ostatnie miesiàce pracy Teatru przed tragicznym po˝arem, który wybuchł 19 marca nast´pnego roku i który wyeliminował z eksploatacji jego gmach na całe jedenaÊcie lat. Na innych warszawskich scenach spoÊród no wych przedstawieƒ wyró˝niły si´: Wesele Stanisława Wyspiaƒskiego w re˝yserii Kazimierza Dejmka w Teatrze Polskim, Pułapka Tadeusza Ró˝ewicza w re˝yserii Jerzego Grzegorzewskiego oraz Affabulazione Piera Paola Pasoliniego w re˝yserii i z popisowà rolà Tadeusza Łomnickiego w Centrum Sztuki Studio, Muzyka – Radwan w inscenizacji Zygmunta Hübnera w Teatrze Powszechnym. W ramach działalnoÊci Teatru Rzeczypospolitej

9

01-67 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS.qxd 9/12/12 9:46 PM Page 10

stolica oglàdała na przykład Gdzie sà niegdysiejsze Êniegi Tadeusza Kantora z krakowskie go Cri cot 2 oraz Pa nop ti cum ∫ la Ma da me Tus saud i Ko niec Eu ro py Ja nu sza Wi Êniewskiego z Teatru Nowego w Poznaniu. Z zagranicy przyjechał do Warszawy mi´dzy innymi Wielki Teatr Dramatyczny im. Gorkiego z Leningradu.

W ˝yciu muzycznym był to trzeci rok bez Kazimierza Serockiego (zorganizowano I Mi´dzy na ro do wy Kon kurs Kom po zy tor ski je go imie nia, na któ ry na pły n´ ło oko ło trzy stu partytur!) i Tadeusza Bairda. Powołany niegdyÊ za ich sprawà do ˝ycia Mi´dzynarodowy Festiwal Muzyki Współczesnej „Warszawska Jesieƒ” odbył si´ ju˝ po raz dwudziesty siódmy, przynoszàc Êwiatowe prawykonania nowych dzieł Rafała Augustyna, Ryszarda Bu kow skie go, Ja na Fot ka, Wło dzi mie rza Ko toƒ skie go (Ter ra in co gni ta), An drze ja Krzanowskiego, Zygmunta Mycielskiego, Jana Oleszkowicza, Zbigniewa Penherskiego, Bogusława Schaeffera, Pawła Szymaƒskiego, Tadeusza Wieleckiego, Zbigniewa Wiszniewskiego, a tak˝e wykonania Głosów z oddali Tadeusza Bairda, Wysp Eugeniusza Knapika, VI Symfonii „Polskiej” Krzysztofa Meyera, III Symfonii i Łaƒcucha I Witolda Luto sław skie go, frag men tów Pol skie go Re qu iem Krzysz to fa Pen de rec kie go, À Var so vie Bronisława Kazimierza Przybylskiego. Istotnym dopełnieniem symfonicznej i kameralnej oferty Festiwalu były prezentacje nowych polskich spektakli operowych: przywiezionego przez Teatr Wielki im. Stanisława Moniuszki z Poznania Ognistego anioła Siergie ja Pro ko fie wa oraz po ka za ne go przez Te atr Wiel ki w War sza wie Woz zec ka Al ba na Berga pod dyrekcjà Roberta Satanowskiego i w re˝yserii Marka Grzesiƒskiego (oba były polskimi prapremierami). Stołeczny Teatr Wielki pracował pod Satanowskim (który objàł jego kierownictwo w 1981 roku) z podziwu godnà intensywnoÊcià: w 1984 roku poza Wozzeckiem ukontentował widzów jeszcze premierami mi´dzy innymi Êredniowieczne go dra ma tu li turgicz ne go Lu dus Da nie lis, ope ry So na ta Bel ze bu ba Edwar da Bo gu sławskiego oraz wieczoru baletów Johna Neumeiera MiłoÊç i ból i Êwiat i marzenie. Dla Warszawskiej Opery Kameralnej rok 1984 oznaczał zapowiedê koƒca wieloletniej tułaczki – 1 stycznia otrzymała własny budynek przy ulicy Âwierczewskiego 76 (dawnà siedzib´ Studenckiego Teatru Satyryków), w którym jednak pierwsze spektakle mogła za graç do pie ro po prze pro wa dze niu ko niecz nych prac re mon to wych i ada pta cyj nych – w paêdzierniku 1986 roku; tymczasem na przykład dała w Brighton w Wielkiej Brytanii premier´ wileƒskiej wersji Halki Moniuszki. Z zagranicy przyjechał do Warszawy sławny Teatr Wielki z Moskwy z trzema inscenizacjami rosyjskiej klasyki operowej oraz Komische Oper z Berlina z fascynujàcym Learem Ariberta Reimanna w re˝yserii Harry’ego Kupfera.

W Fil har mo nii Na ro do wej, od 1977 ro ku kie ro wa nej przez Ka zi mie rza Kor da, se zon 1984/1985 inaugurowano Bachowskà Pasjà według Êw. Mateusza, a rok 1984 zamykano I Mi´dzynarodowymi Spotkaniami Orkiestr Symfonicznych stolic krajów socjalistycznych, z udzia łem ze spo łów z Ber li na, So fii, Pra gi, Mo skwy, Bu da pesz tu i War sza wy.

WÊród najwybitniejszych goszczàcych tego roku w Filharmonii zagranicznych solistów znaleêli si´ i Mieczysław Horszowski, i Dang Thai Son, i – podczas Warszawskiej Jesieni – Swiatosław Richter z Jurijem Baszmietem. Był te˝ wÊród przybyłych owego roku do Warszawy luminarzy Êwiatowej muzyki Yehudi Menuhin.

Kultura Warszawy w 1984 roku

1 0 2 5 l a t o r k i e s t r y Sinfonia Var sovia

01-67 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS 9/14/12 11:12 AM Page 11

Yehudi Menuhin i Polska Or kiestra Kameralna, F i l h ar monia Narodowa, Wa r sza wa, 28 kwietnia 1984

11

01-67 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS.qxd 9/12/12 9:46 PM Page 12

Narodziny i rodziciele

01-67 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS.qxd 9/12/12 9:46 PM Page 13

01-67 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS.qxd 9/12/12 9:47 PM Page 14

Afisz koncer tu w Filharmonii Narodowej,

Narodziny i rodziciele

Wa r s z a w a , 28 kwietnia 1984

Yehudi Menuhin, legendarny skrzypek, wówczas cz´sto ju˝ wyst´pujàcy tak˝e jako dyrygent, przyjechał do Warszawy (i Krakowa) na cztery o jednakowym programie koncerty ze znanà ju˝ sobie dobrze Polskà Orkiestrà Kameralnà Jerzego Maksymiuka, której podstawowy smyczkowy skład, liczàcy dwadzieÊcia kilka osób, powi´kszono w zwiàzku z tymi wyst´pami o dwanaÊcioro wyłonionych w drodze ogólnopolskiego konkursu muzyków grajàcych na instrumentach d´tych. O pierwszym z tych czterech koncertów, który odbył si´ 27 kwietnia w przepełnionej sali Filharmonii Narodowej, Józef Kaƒski pisał potem nast´pujàco: Dawno nie słyszałem tak frapujàcej, tak mocno nasyconej przejmujàcym dramatyzmem interpretacji Divertimenta Bartóka. Bardzo pi´knie te˝ wypadła mało u nas znana Introdukcja i Allegro Edwarda Elgara, a jeszcze pi´kniej – Symfonia D-dur «Haffnerowska» Mozarta, którà Yehudi Menuhin poprowadził z niepospolitym polotem i wdzi´kiem, egzekwujàc przy tym od Polskiej Orkiestry Kameralnej rzadko przez ten Êwietny skàdinàd ze1. spół osiàganà mi´kkoÊç brzmienian

Narodziny i rodziciele

1 4 2 5 l a t o r k i e s t r y Sinfonia Var sovia

01-67 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS.qxd 9/12/12 9:47 PM Page 15

Koncerty z Menuhinem przypadły na bardzo trudny moment w dwunastoletniej historii Polskiej Orkiestry Kameralnej, na chwil´, w której wa˝yły si´ dalsze losy zespołu. Jego twórca i charyzmatyczny szef, dyrygent Jerzy Maksymiuk, zapragnàł si´gnàç po nowe doÊwiadczenia kapelmistrzowskie i po dłu˝szych wahaniach zgodził si´ objàç kierownictwo BBC Scottish Symphony Orchestra w Glasgow. Na regularnà prac´ z Polskà Or kie strà Ka me ral nà bra ko wa ło mu ju˝ na pew no cza su, a mo ˝e i en tu zja zmu; wa hał si´ pomi´dzy rozwiàzaniem zespołu a okresowà kontynuacjà jego pracy w czasie swych przyjazdów do Polski. Tymczasem zast´pca dyrektora artystycznego Orkiestry, niezmiernie jej oddany mena˝er muzyczny Franciszek Wybraƒczyk, chciał za wszelkà cen´ zapewniç stały, uregulowany byt i dalszy rozwój zespołu. Widział – jak wspominał – dwa wyjÊcia: jedno – orkiestr´ zmniejszyç, graç bez dyrygenta i ograniczyç repertuar do barokowego i nielicznych pozycji klasycznych, drugie – orkiestr´ powi´kszyç, rozszerzyç repertuar i anga˝owaç do pracy dyrygentów goÊcinnych (nazw´ takiej orkiestry – Sinfonia Varsovia – miał ju˝ przygotowanà). Przyjazd Menuhina niespodziewanie pozwolił na rozstrzygni´cie tych trudnych problemów. Przed odlotem artysty z Warszawy doszło bo wiem do krót kiej, lecz ar cy brze mien nej w skut ki z nim roz mo wy, któ rà Wybraƒczyk zrelacjonował po latach Annie Grzejewskiej tak:

1

Józef Kaƒski, Menuhin drugi raz w Polsce, „Ruch Muzyczny” 1984, nr 12, s. 18.

15

01-67 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS.qxd 9/12/12 9:47 PM Page 16

Jerzy Maksymiuk i Polska Or kiestra Kameralna, F i l h a r m on i a N a rodowa , Wa r s z a wa 1979

Do ˝egnanego przez nas na lotnisku skrzypka powiedziałem: «Orkiestra, którà Pan dyrygował, jest zazwyczaj mniejsza, powi´kszyliÊmy jà na okres Pana pobytu u nas». Zdziwił si´, dlaczego orkiestra w takim składzie nie mo˝e dalej pracowaç. «Bo nie ma dyrygenta» – odparłem. «A ja?» – zapytał. «Pan chciałby dyrygowaç?» – nic innego nie wypadało mi powiedzieç w tym momencie poza tym kurtuazyjnym zwrotem. Kiedy jednak usły sza łem je go: «Oczy wi Êcie» – nie na my Êla jàc si´ dłu go wy jà łem kart k´ i na pi sa łem: «Sinfonia Varsovia Principal Guest Conductor Yehudi Menuhin, April 30, 1984». I on 2. to podpisałn Waldemar Dàbrowski, dyrektor Centrum Sztuki Studio, w którego ramach działała wtedy Polska Orkiestra Kameralna, zapami´tał to zdarzenie nieco inaczej – propozycja obj´cia przez Menuhina funkcji goÊcinnego kapelmistrza Orkiestry miała wyjÊç nie od legen dar ne go mu zy ka, lecz – ob my Êla na ju˝ wcze Êniej z tym ˝e Dà brow skim – od Wybraƒczyka. Z kolei Menuhin po latach opisał to w nowym (1996), rozszerzonym wydaniu swej głoÊnej ksià˝ki Niedokoƒczona podró˝ w sposób nast´pujàcy:

Narodziny i rodziciele

1 6 2 5 l a t o r k i e s t r y Sinfonia Var sovia

01-67 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS.qxd 9/12/12 9:47 PM Page 17

Jerzy Maksymiuk, i Polska Or kiestra Kameralna, F i l h a r monia Narodowa, Wa r sza wa, ok. 1983

W koƒcu nadszedł dzieƒ, kiedy orkiestra, noszàca teraz nazw´ Sinfonia Varsovia, zaprosiła mnie do Warszawy na inauguracj´ sezonu w roku 1984. Z tej okazji rozszerzono skład or kie stry ka me ral nej i gdy tyl ko usły sza łem, jak gra, bar dzo mnie ku si ło, ˝e by przy jàç ofert´ jej niestrudzonego dyrektora, Franciszka Wybraƒczyka, i zostaç jej stałym dyrygentem. Była to wielka pokusa. Gdybym jednak przyjàł stanowisko dyrygenta orkiestry, byłbym zaj´ty przez wi´kszà cz´Êç sezonu i musiałbym zrezygnowaç z innych zamiłowaƒ i zobowiàzaƒ, w które ju˝ byłem zaanga˝owany i które w jakiÊ sposób stały si´ zbyt liczne, by pozwoliç mi na oddanie si´ jednej tylko organizacji. Mimo to przyjàłem zaszczytny tytuł 3. głównego goÊcinnego dyrygenta orkiestryn

2

3

Anna Grzejewska, Ten wa riat Mak sy miuk…, Białystok 1994, Twoja Ksià˝ka, s. 86.

Yehudi Menuhin, Niedokoƒczona podró˝.

DwadzieÊcia lat póêniej, tłum. Rafał Âmietana, Warszawa 2003, Felberg, s. 414.

17

01-67 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS.qxd 9/12/12 9:47 PM Page 18

Jerzy Maksymiuk, 1979

Orkiestra Maksymiuka Narodziny i rodziciele

1 8 2 5 l a t o r k i e s t r y Sinfonia Var sovia

01-67 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS.qxd 9/12/12 9:47 PM Page 19

Narodziny i rodziciele

Orkiestra Maksymiuka Bez fenomenu Polskiej Orkiestry Kameralnej nie byłoby te˝ fenomenu Sinfonii Varsovii.

Bez poziomu, jaki osiàgn´ła i utrzymywała orkiestra Maksymiuka, nie byłoby póêniejszych sukcesów jej nast´pczyni i kontynuatorki. Owo dziedziczenie tradycji Jerzy Klocek w 1994 roku ujàł tak: To, czego si´ w pracy z Mak symiukiem nauczyliÊmy, jest niezwykle konstruktywne dla obec nej orkie stry Sin fo nia Var so via, w któ rej za sia da ca ła gru pa człon ków POK […] Stara gwardia dobrze wyszkolonych komandosów gotowych do akcji siedzi przy pierwszych pulpitach Sinfonii Varso via. Nowi członkowie orkiestry muszà 4 . si´ do naszego sposobu grania dostosowaçn Poprzedniczka i rodzicielka Sinfonii wzrastała w łonie Warszawskiej Opery Kameralnej – drugiego obok Teatru Wielkiego stołecznego teatru operowego, powołanego do ˝ycia (najpierw jako Scena Kameralna Filharmonii Narodowej) przez Stefana Sutkowskiego jeszcze w 1961 roku. Na poczàtku lat siedemdziesiàtych Sutkowski powziàł myÊl o utworzeniu w swej placówce nowej niewielkiej operowej orkiestry; do jej prowadzenia zapro sił trzy dzie sto kil ku let nie go wów czas (przy szedł na Êwiat w 1936 ro ku w Grod nie) Jerzego Maksymiuka. Ów miał wtedy za sobà studia w warszawskiej Paƒstwowej Wy˝szej Szko le Mu zycz nej (z trze ma a˝ dy plo ma mi: z kom po zy cji u Pio tra Per kow skie go, z fortepianu u Jerzego Lefelda i z dyrygentury u Bogusława Madeya), a tak˝e zwyci´stwa na kon kur sach – Ogól no pol skim Kon kur sie Pia ni stycz nym im. Pa de rew skie go w Bydgoszczy i Ogólnopolskim Konkursie Improwizatorskim w Katowicach; jako kompozytor legitymował si´ kilkunastoma utworami orkiestrowymi, kameralnymi i chóralnymi oraz muzykà do kilkudziesi´ciu filmów kinowych i telewizyjnych (w tym mi´dzy innymi fabularnych Czarnych skrzydeł oraz Kopernika Ewy i Czesława Petelskich); doÊwiad cze nie dy ry genc kie sta no wi ła dwu let nia pra ca w sto łecz nym Te atrze Wiel kim, gdzie zrealizował mi´dzy innymi prapremierowe spektakle baletów Zbigniewa Bargielskiego i Bernadetty Matuszczak oraz własnego baletu Metafrazy.

Maksymiuk zabrał si´ energicznie do pracy, która zaowocowała emancypacjà nowego zespołu – kolektyw, przybrawszy w 1973 roku nazw´ „Polska Orkiestra Kameralna”, stopniowo poczàł koncentrowaç si´ na wyst´pach samodzielnych. Powiedzmy od razu, ˝e z czasem poszło za tym i zerwanie wi´zi organizacyjnych z Warszawskà Operà Kameralnà – od poczàtku 1979 roku Polska Orkiestra Kameralna funkcjonowała ju˝ w ramach Stołecznej Estrady, by we wrzeÊniu 1982 roku znaleêç si´ ostatecznie w strukturze Centrum Sztuki Studio (Teatr-Galeria), gdzie po odejÊciu wielkiego Józefa Szajny ster rzàdów od maja 1982 roku objàł przywoływany ju˝ tu Waldemar Dàbrowski, tworzàc z tej placówki jedyny tego rodzaju w stolicy teatralno-plastyczno-muzyczny kombinat artystyczny. Wymagania techniczne, jakie postawił przed swymi muzykami Maksymiuk, były niezwykle wysokie, zaÊ metody pracy, jakie poczàł stosowaç, zbli˝ały si´ do kator˝niczych. ÓwczeÊni artyÊci orkiestry wspominali: „MyÊmy byli po prostu przez niego wytresowani. Przyje˝d˝ało si´ po kilkunastu godzinach podró˝y autokarem do hotelu i natychmiast wszyscy wyciàgali instrumenty i çwiczyli w pokojach, bo on chodził korytarzem i nasłuchiwał” (Ewa Mysiƒska). „Potrafił kiedyÊ całà prób´ poÊwi´ciç na prac´ nad dwoma taktami, kiedy indziej nad oÊmioma pracowaliÊmy cztery godziny” (Andrzej Mysiƒski). Członków zespołu, którzy nie potrafili sprostaç oczekiwaniom, Maksymiuk bez skrupułów wymieniał. DoÊç szybko wszak˝e pojawiły si´ rezultaty niezwykłego wysiłku: „W pewnym jednak momencie ten

4

Anna Grzejewska, Ten wariat Maksymiuk…, s. 57–58.

19

01-67 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS.qxd 9/12/12 9:47 PM Page 20

Jerzy Maksymiuk i Polska Or kiestra Kameralna, ok. 1976

01-67 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS.qxd 9/12/12 9:47 PM Page 21

01-67 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS.qxd 9/12/12 9:47 PM Page 22

Plakat

Jerzy Maksymiuk , Polska Or kiestra Kameralna , proj e k t Waldemar Ă‚wierzy, 1982

Orkiestra Maksymiuka Narodziny i rodziciele

2 2 2 5 l a t o r k i e s t r y Sinfonia Var sovia

01-67 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS.qxd 9/12/12 9:47 PM Page 23

trud zacz´ła rekompensowaç przyjemnoÊç grania i specyficzny klimat wielu koncertów, podczas których zdarzało si´, ˝e ciarki szły po plecach nam, wykonawcom” (Grzegorz Kozłowski). „Osiàgn´liÊmy w koƒcu form´ instrumentalnà, jakiej nie posiadał ˝aden z zespo5. łów” (Władysław Kłosiewicz)n O nowej orkiestrze stało si´ głoÊno po pami´tnym wykonaniu Tamburetty Adama Jarz´bskiego w Filharmonii Narodowej w 1973 roku; od tego momentu zespół zaczàł zdobywaç – choç nie bez oporów – rosnàce uznanie krytyki i publicznoÊci zarówno w Polsce, jak i za granicà. Sam Maksymiuk za punkt zwrotny uznawał jeden z koncertów w 1975 roku, o którym Janusz Ekiert w recenzji napisał: „nowa wartoÊç, nowy Êwiat dêwi´kowy, sen6. Styl wy ko naw czy sacyjne wykonanie, czyli nowa epoka, nowe poj´cie doskonałoÊci”n Polskiej Orkiestry Kameralnej Adam Neuer sumował tak: Maksymiuk narzucił zespołowi nowà estetyk´ brzmienia orkiestry; uplastycznił grup´ II skrzypiec i al tó wek, prze ła mał ste reo ty py w spo so bie ar ty ku ło wa nia dêwi´ ku, kształtowania

Polska Orkiestra Kameralna podczas nagraƒ koncer tów brandenburskich Bacha oraz symfonii Haydna, EMI Abbey Road Studios, Londyn, 17–26 lipca 1978

5

Ibidem, s. 25, 33, 49, 55.

6

Cyt. za: Jerzy Maksymiuk, Maksymiuk na Maksa, Ewa Piasecka (oprac.), Izabelin 2002, Âwiat Literacki, s. 36.

23

01-67 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS.qxd 9/12/12 9:47 PM Page 24

Sinfonia Var sovia, Pa Ĺ‚ a c Ku l t u r y i N a u k i , War sza wa, ok. 1984 Sinfonia Var sovia, Centrum Sztuki Studio (Pa Ĺ‚ a c Ku l t u r y i N a u k i ) , Wa r s z a wa , ok. 1984

Orkiestra Maksymiuka Narodziny i rodziciele

2 4 2 5 l a t o r k i e s t r y Sinfonia Var sovia

01-67 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS.qxd 9/12/12 9:47 PM Page 25

Jerzy Maksymiuk, i Polska Or kiestra Kameralna, F i l h ar monia Narodowa, Wa r sza wa 1975

frazy i dynamiki, a szybkie tempa doprowadził do granicy mo˝liwoÊci wykonawczych […]; wzbogacił zarazem charakterystyk´ brzmienia [...] zespołu oraz poszerzył emocjo7. nalnà sfer´ interpretacji utworun

Jerzy Maksymiuk i Polska Or kiestra Kameralna, 1981

W 1977 roku zespół Maksymiuka stał si´ laureatem nagrody Orfeusz za najlepsze wykonanie utworu polskiego kompozytora (była nim Musica domestica Zbigniewa Bujarskiego) podczas Warszawskiej Jesieni; w Festiwalu tym brał zresztà udział niejeden raz. W tym˝e roku orkiestra odbyła swoje pierwsze tournée zagraniczne; sukcesy na nim odniesione, zwłaszcza w Wielkiej Brytanii, owocowały kontraktem na nagrania płytowe w firmie EMI. W 1979 roku Polska Orkiestra Kameralna po raz pierwszy wystàpiła w nowojorskiej Carnegie Hall, w 1981 roku przebywała na kolejnym wielkim tournée, obejmujàcym Japoni´, Australi´, Nowà Zelandi´, Stany Zjednoczone i Niemcy. Obdarzano jà takimi epitetami, jak: „zespół mistrzów” („Die Presse”), „prawdziwy klejnot” („Die Welt”), pisano, ˝e „gra z charakterystycznà wirtuozerià i siłà oddziaływania” („The Daily Telegraph”). Dokonane w tych latach nagrania zespołu obj´ły utwory Vivaldiego z Porami roku, Tartiniego, Haydna, Mozarta, Rossiniego, z kompozytorów zaÊ rodzimych – Jarz´bskiego, Janiewicza, Bacewicz, Bairda, Lutosławskiego, Góreckiego. W 1984 roku, bezpoÊrednio przed opisanym kon cer tem z Me nu hi nem, Pol ska Or kie stra Ka me ral na od by ła po dró˝ kon cer to wà po Stanach Zjednoczonych, Australii i Nowej Zelandii, potem goÊciła w Republice Federalnej Niemiec i Szwajcarii, wreszcie wzi´ła udział w Festiwalu Kultury Polskiej w Zwiàzku Radzieckim, wyst´pujàc w Moskwie (w sali Instytutu Gniesinych) i Leningradzie; znana rosyjska muzykolo˝ka Olga Lewtonowa pisała wtedy, ˝e „mistrzostwo tego zespołu czy ni wra ˝e nie na wet przy po rów na niu z naj lep szy mi or kie stra mi współ cze sno Êci – chwilami wydaje si´, ˝e gra jeden solista, precyzyjnie odtwarzajàcy nie tylko charakterystyczny idiom brzmieniowy tej czy innej muzyki, lecz tak˝e całà atmosfer´ epoki, 8. Gri go rij ˚y slin kon sta to wał, ˝e or kie stra Mak sy miu ka to w której została napisana”n 9. Z chwilà przenosin Maksymiuka do Glas„najlepszy zespół kameralistów na Êwiecie”n gow i przekształcenia Polskiej Orkiestry Kameralnej w Sinfoni´ Varsovi´ kontakty dyrygenta z zespołem bynajmniej si´ nie urwały – ale o tym póêniej.

7

Adam Neuer, Maksymiuk Jerzy, w: Encyklopedia muzyczna PWM. Cz´Êç biograficzna, El˝bieta Dzi´bowska (red.), [t. 6], Kraków 2000, Polskie Wydaw. Muzyczne, s. 43.

8

Olga Lewtonowa, Dni polskoj kultury w SSSR, „Sowietskaja muzyka” 1984, nr 9, s. 100.

9

Grigorij ˚yslin, wypowiedê zamieszczona w „Przyjaêni” 1984, nr 18, s. 4.

25

01-67 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS.qxd 9/12/12 9:47 PM Page 26

Fra n ci s ze k W yb ra ƒ c z y k

Wybraƒczyk Narodziny i rodziciele

2 6 2 5 l a t o r k i e s t r y Sinfonia Var sovia

01-67 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS.qxd 9/12/12 9:47 PM Page 27

Narodziny i rodziciele

Wybraƒczyk

Fra n c i s ze k W ybraƒczyk, Gran Canaria 1992

Od 1975 roku we wszystkim, co dotyczyło organizacji codziennej pracy Orkiestry, Maksy miuk zna lazł wspa nia łe go po moc ni ka i współ pra cow ni ka we wspo mnia nym ju˝ tu Franciszku Wybraƒczyku. Starszy od Maksymiuka o dwa lata klarnecista Wybraƒczyk, przez wiele lat muzyk Orkiestry Polskiego Radia i Telewizji w Warszawie, trafił do Polskiej Orkiestry Kameralnej prosto z siedmioletniego kontraktu w Bejrucie, gdzie grał w miejscowej orkiestrze i wykładał w konserwatorium, przy tym doskonalàc znajomoÊç j´zyków i studiujàc zasady funkcjonowania rynku muzycznego. Zatrudniony przez Sutkowskiego na stanowisku inspektora Orkiestry, wkrótce awansował na zast´pc´ jej dyrektora. Zasługà Wybraƒczyka było wprowadzenie w intensywnie pracujàcym i sporo podró˝ujàcym zespole niezb´dnego porzàdku i ładu organizacyjnego. Zasady organizacji pra cy Or kie stry ujàł w opra co wa nym przez sie bie re gu la mi nie, na zwa nym po tem „kon sty tu cjà”, któ ry to do ku ment pre cy zyj nie okre Êlał wy mo gi i ocze ki wa nia wo bec wszystkich członków zespołu, poczynajàc od tego, co dotyczyło instrumentu, materiałów nutowych, pulpitu i ubioru, koƒczàc zaÊ na dyscyplinie pracy, w tym w szczególnoÊci rygorze absolutnej punktualnoÊci; za spóênienia i inne przewinienia regulamin przewi dy wał ka ry pie ni´˝ ne uisz cza ne do wspól ne go „ka pe lu sza”. Choç nie bez opo rów, muzycy szybko te wymogi zaakceptowali i do nich przywykli, podporzàdkowujàc si´ im w takim samym stopniu, w jakim przedtem podporzàdkowali si´ metodom pracy dyrygenta. Maksymiuk po latach wspominał współprac´ z Wybraƒczykiem tak: Jego ogromna inwencja organizacyjna i intuicyjny dar panowania nad zespołem scalały to, co wydawało si´, ˝e mo˝e rozprysnàç si´ na wybitne indywidualnoÊci, tak jak barwy kalejdoskopu w kolorowe kryształki. Pozostała pami´ç wielu wspaniałych koncertów, kra10 . jów, wyobra˝eƒn Po odejÊciu Maksymiuka i powstaniu Sinfonii Varsovii nakłoniony przez Dàbrowskiego Wybraƒczyk objàł funkcj´ jej dyrektora i kierownika artystycznego, obok dotychczasowych obowiàzków przejmujàc na swe barki tak˝e trosk´ o poziom zespołu, dobór dyrygentów i solistów, organizacj´ tournée. „Jego aktywnoÊç ogarniała wszystko, co miało zwiàzek z orkiestrà […] Od muzyków du˝o wymagał, a jednoczeÊnie był niczym ojciec, 11 . przyjaciel i opiekun” – sumował te jego dokonania Jan Krenzn W 2001 roku Wybraƒczyk wymyÊlił, powołał do ˝ycia i pokierował dorocznym Festiwalem Sinfonia Varsovia Swojemu Miastu. Gdy w 2003 roku przeszedł na emerytur´, zespół uczynił go swym dyrektorem honorowym. Zmarł 31 maja 2006 roku; ˝egnano go na Cmentarzu Komunalnym na warszawskich Powàzkach (gdzie spoczàł tu˝ obok Jerzego Grze go rzew skie go) ze Êwia do mo Êcià, ˝e w pol skim ˝y ciu mu zycz nym ode grał ro l´ wyjàtkowà.

10

Jerzy Maksymiuk, wypowiedê zamieszczona w programie koncertu w Filharmonii Narodowej, 19 kwietnia 2004.

11

Jan Krenz, O Franciszku Wybraƒczyku wspomnienie poÊmiertne, „Ruch Muzyczny” 2006, nr 18, s. 4.

27

01-67 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS.qxd 9/12/12 9:47 PM Page 28

Plakat

Yehudi Menuhin , Polska Or kiestra Kameralna , proj e k t Wa l de m a r Ă‚ w i e r z y, 1984

Menuhin Narodziny i rodziciele

2 8 2 5 l a t o r k i e s t r y Sinfonia Var sovia

01-67 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS.qxd 9/12/12 9:47 PM Page 29

Yehudi Menuhin, Wa r sza wa 1984

Narodziny i rodziciele

Menuhin Kiedy Yehudi Menuhin w 1984 roku swà decyzjà o przyj´ciu godnoÊci głównego goÊcinnego dyrygenta przesàdzał o powstaniu Sinfonii Varsovii, od dawna był ju˝ zaliczany do grona najwi´kszych muzyków dwudziestego stulecia, a jego nazwisko od lat opromieniała legenda. Niespełna wówczas siedemdziesi´cioletni (przyszedł na Êwiat w rodzinie rosyjskich ˚ydów w 1916 roku w Nowym Jorku), zachwycał publicznoÊç swymi kreacjami jako skrzypek ju˝ od szeÊciu dekad, gdy˝ po raz pierwszy zagrał publicznie w wieku zaledwie siedmiu lat, zaÊ z orkiestrà po raz pierwszy wystàpił (w Symfonii hiszpaƒskiej Lalo) zaledwie dwa lata póêniej. Na rok 1927 przypadł jego debiut w nowojorskiej Carnegie Hall (z Koncertem skrzypcowym Beethovena), zaÊ na rok nast´pny – pierwsze nagrania płytowe, po których szybko stał si´ jednym z najcz´Êciej nagrywanych muzyków swojej epoki. W 1929 roku zagrał w Berlinie pod dyrekcjà Brunona Waltera w ciàgu jednego wieczoru trzy koncerty skrzypcowe – Bacha, Beethovena i Brahmsa, a w 1932 roku wykonał i nagrał na płyty Koncert skrzypcowy Elgara pod dyrekcjà liczàcego siedemdziesiàt pi´ç lat kompozytora. Ówczesnym wyst´pom Menuhina towarzyszyła atmosfera niebywałej sensacji, a przyj´cie, jakie gotowano jego interpretacjom, było wr´cz frenetyczne; zdaniem niektórych poziomu gry z tego okresu nigdy ju˝ póêniej ponownie nie osiàgnàł. W czasie drugiej wojny Êwiatowej dał ponad pi´çset koncertów dla wojsk alianckich; po jej zakoƒczeniu był pierwszym muzykiem, który wystàpił jako solista na scenie Opery w wyzwolonym Pary˝u, ale i pierwszym artystà ˝ydowskim, który zagrał pod batutà obrzucanego oskar˝eniami o współprac´ z nazistami Wilhelma Furtwänglera. Z biegiem czasu dały o sobie znaç dolegliwoÊci prawej r´ki i kryzysy psychiczne, które artysta heroicznie przełamywał; zafascynował si´ w tym okresie kulturà indyjskà, co przyniosło owoce mi´dzy innymi w postaci wspólnych koncertów i nagraƒ z wirtuozem gry na sitarze Ravim Shankarem. Obok uznanych arcydzieł literatury skrzypcowej wykonywał Menuhin utwory mniej znane lub zapomniane (stał si´ na przykład pierwszym wykonawcà odnalezionego przez siebie młodzieƒczego Koncertu d-moll Mendelssohna), ch´tnie grywał te˝ muzyk´ współczesnà, w tym dedykowane mu utwory

29

01-67 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS.qxd 9/12/12 9:47 PM Page 30

Yehudi Menuhin, Wa r s z a wa 1984

Menuhin Narodziny i rodziciele

3 0 2 5 l a t o r k i e s t r y Sinfonia Var sovia

01-67 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS.qxd 9/12/12 9:47 PM Page 31

Yehudi Menuhin, Jerzy Maksymiuk i Polska Or kiestra Kameralna u pa pie˝a Jana Pa wła II, Ca stel Gan dol fo 1983

Bartóka (Sonata na skrzypce solo), Waltona czy Panufnika (Koncert skrzypcowy). Na poczàtku lat osiemdziesiàtych o jego nagraniach płytowych Janusz Ł´towski pisał tak:

Pa pie˝ Jan Pa weł II po kon c e rc i e Pol s k i e j Or kiestr y Kameralnej, z lewej Franciszek Wybraƒczyk

Gra Menuhina jest nie tyle porywajàca, ile raczej przekonywajàca. Jego interpretacje płytowe z reguły zyskujà przy kolejnych słuchaniach – sà na wskroÊ przemyÊlane, konsekwentne, wy12 . cyzelowane, nie ma w nich ˝adnej przypadkowoÊci czy efekciarstwan Z czasem obok wyst´pów na estradzie i nagraƒ jàł si´ te˝ Menuhin ró˝nych działaƒ animatorskich. W szwajcarskim Gstaad, gdzie zamieszkał w połowie lat pi´çdziesiàtych (drugi dom urzà dził w Lon dy nie), w 1956 ro ku zorga ni zo wał do rocz ny fe sti wal mu zycz ny; przez pewien czas kierował te˝ festiwalami w Wielkiej Brytanii (w Bath i w Windsorze).

W roku 1963 na wzór Centralnej Szkoły Muzycznej w Moskwie stworzył w podlondyƒskim Stoke d’Abernon szkoł´ dla utalentowanych muzycznie dzieci z ró˝nych krajów. Powołał do ˝ycia konkurs kwartetów smyczkowych i noszàcy jego imi´ konkurs dla młodych wiolinistów. W 1979 roku odbył w Chinach warsztaty z siedemnastoma tysiàcami skrzypków.

W latach 1969–1975 był przewodniczàcym Mi´dzynarodowej Rady Muzycznej UNESCO. Z autorytetem muzycznym powiàzał autorytet moralny – jako humanista, filantrop, obroƒca mniejszoÊci narodowych i praw człowieka. W 1977 roku zało˝ył stowarzyszenie organizujàce koncerty młodych muzyków w szpitalach, wi´zieniach i szkołach specjalnych, wyst´pował w obronie przeÊladowanych ludzi kultury, wÊród nich Aleksandra Soł˝enicyna, Mstisława Rostropowicza i argentyƒskiego pianisty Estrelli.

Od 1947 roku równolegle z wyst´pami jako skrzypek prowadził działalnoÊç dyrygenckà; rozpoczàł jà koncertem z orkiestrà w Dallas, dwanaÊcie lat póêniej stworzył Bath Festival Orchestra, z którà dokonał niemal stu nagraƒ. W 1966 roku debiutował jako kapelmistrz operowy – w Così fan tutte, a w nast´pnych trzech dekadach dyrygował w Niemczech i Austrii wszystkimi dojrzałymi operami Mozarta oprócz Wesela Figara. Kiedy podejmował stałà współprac´ z Sinfonià Varsovià, był ju˝ tak˝e szefem londyƒskiej Royal Philharmonic Orchestra. Menuhin dyrygent nigdy nie osiàgnàł poziomu i sławy Menuhina skrzypka, ale dał si´ poznaç jako kapelmistrz absolutnie profesjonalny, o bezspornym autorytecie.

Z muzykà polskà stykał si´ od dziecka. Ju˝ podczas drugiego publicznego wyst´pu grał Menueta Paderewskiego; w swoim najwczeÊniejszym repertuarze miał te˝ utwory Wieniawskiego. W 1957 roku zło˝ył pierwszà wizyt´ artystycznà w Polsce. W Filharmonii Narodowej zagrał solo Sonat´ C -dur i Partit´ d-moll Bacha oraz Sonat´ Bartóka (choç jego Bach był wte dy od ide ału da le ki), po tem zaÊ z or kie strà kon cer ty Beetho ve na i Brahm sa.

W 1983 roku na jego festiwalu w Gstaad koncertowała – zresztà po raz kolejny – Polska Orkiestra Kameralna, z którà wczeÊniej nagrał dwie płyty jako skrzypek; gdy póêniej razem z Orkiestrà jechał do Castel Gandolfo, by wystàpiç przed Janem Pawłem II, Wybraƒczyk namówił go na kolejny przyjazd do Polski, tym razem tak˝e w charakterze dyrygenta. I tak doszło do pami´tnych koncertów w koƒcu kwietnia nast´pnego roku...

i Jerzy Maksymiuk z ˝onà, Castel Gandolfo, 7 sier pnia 1983

12

Janusz Ł´towski, Magia czarnego krà˝ka.

ABC kolekcjonera płyt, Kraków 1981, Polskie Wydaw. Muzyczne, s. 160.

31

01-67 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS.qxd 9/12/12 9:47 PM Page 32

Z biegiem lat

01-67 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS.qxd 9/12/12 9:47 PM Page 33

01-67 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS.qxd 9/12/12 9:48 PM Page 34

Fra n c i s ze k

Wal d emar

W y b ra ƒ c z y k

Dà b ro wski

Z biegiem lat Kształtowanie nowej orkiestry – trzeciego w Warszawie zespołu symfonicznego, obok orkiestry Filharmonii Narodowej i Orkiestry Polskiego Radia i Telewizji – było oczywiÊcie pro ce sem, i to dłu go trwa łym. Nie od ra zu te˝ po ja wi ła si´ w pu blicz nym obie gu nazwa „Sinfonia Varsovia” – oficjalnie pod tym szyldem orkiestra zagrała po raz pierwszy jesienià 1985 roku; zresztà, wyst´pujàc od czasu do czasu w składzie kameralnym, zespół u˝ywa nazwy „Polska Orkiestra Kameralna” po dziÊ dzieƒ. Sporadycznie bywało i tak, ˝e Sinfonia Varsovia grywała jako Menuhin Festival Orchestra czy te˝ Penderecki Festival Orchestra.

W stworzenie odpowiednich warunków pracy i rozwoju nowemu kolektywowi zaanga˝owała si´ bez reszty dyrekcja Centrum Sztuki Studio z Waldemarem Dàbrowskim na czele, przedtem zresztà inicjatorem przej´cia pod skrzydła Centrum poprzedniczki Sinfonii; w swych sta ra niach Dà brow ski sku tecz ne wspar cie zy skał w kie ro wa nym przez Edwarda Krasowskiego Wydziale Kultury i Sztuki Urz´du m.st. Warszawy, który to Urzàd sprawował podówczas nad Centrum bezpoÊrednià kuratel´. Stosunkowo szybko udało si´ te˝ Dà brow skie mu wy jed naç u wła Êci wych władz zgo d´ na utwo rze nie w ra mach Centrum odr´bnego impresariatu z własnà składnicà paszportów, co kolosalnie ułatwiło organizacj´ podró˝y zagranicznych zespołu.

W chwili narodzin Sinfonia Varsovia zatrudniała dwadzieÊcioro jeden muzyków stanowiàcych do tych cza so wy skład Pol skiej Or kie stry Ka me ral nej – trzy na Êcio ro skrzyp ków, trzech altowiolistów, troje wiolonczelistów i dwóch kontrabasistów. Po dwóch i pół roku, u schył ku 1986 ro ku, eta to wo pra co wa ło w niej trzy dzie Êcio ro dwo je ar ty stów, po ko lej nym dwu le ciu, u schył ku 1988 ro ku – trzy dzie Êcio ro sied mio ro. Li czeb noÊç ze społu zbli˝onà do obecnej osiàgn´ła orkiestra w koƒcu roku 1993, kiedy to liczba za-

Z biegiem lat

3 4 2 5 l a t o r k i e s t r y Sinfonia Var sovia

01-67 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS.qxd 9/12/12 9:48 PM Page 35

Krzysztof

Jan u sz

Kosm a l a

Mar ynowski

trud nio nych w niej in stru men ta li stów uro sła do czter dzie stu oÊmiu. An ga ˝e no wych członków orkiestry zawsze poprzedzały konkursy.

W 1990 roku po odejÊciu Waldemara Dàbrowskiego, powołanego na funkcj´ szefa Komite tu Ki ne ma to gra fii, dy rek cj´ Cen trum Sztu ki Stu dio (od 1985 ro ku no szà ce go imi´ Stanisława Ignacego Witkiewicza) objàł Jerzy Grzegorzewski; po jego nominacji na szefa sceny dramatycznej Teatru Narodowego kierowanie Centrum przeszło w 1997 roku w r´ce dotychczasowego wieloletniego zast´pcy dyrektora, doÊwiadczonego animatora kultury – Krzysztofa Kosmali, który w swej działalnoÊci potrafił Êwietnie połàczyç skutecznà trosk´ o zabezpieczenie bytu zespołu z respektowaniem jego artystycznej autonomii. W 1998 roku Centrum Sztuki Studio zmieniło podległoÊç administracyjnà, stajàc si´ instytucjà kultury nadzorowanà przez samorzàd nowopowstałego województwa mazowieckiego, którà pozostawało do koƒca 2004 roku.

Wybraƒczyka w kierowaniu orkiestrà wspomagali przez wszystkie te lata – jako jego asystenci lub kierownicy działu muzycznego Centrum – kolejno Hanna Kozłowska, Maria Karwowska, Mariusz Stowpiec, Teresa Staniszewska, Janusz Czy˝ewski i Wojciech ŁygaÊ. W 2000 roku Wybraƒczyk powołał do ˝ycia działajàcà na rzecz orkiestry Fundacj´ Sinfonia Varsovia, która bierze udział w organizacji i finansowaniu koncertów, festiwali, nagraƒ oraz kursów mistrzowskich, a tak˝e funduje stypendia dla młodych instrumentalistów. W 2005 roku Fundacja uzyskała status organizacji po˝ytku publicznego.

35

01-67 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS.qxd 9/12/12 9:48 PM Page 36

S i n fo n i a Va r s ov i a , S t u d i o Ko n c e r t o we Polskie go Radia

Z biegiem lat

Oblicze

im. W itolda Lutosła wskie go, War sza wa, ok. 1999

Oblicze Z biegiem lat

WÊród pol skich ze spo łów sym fo nicz nych Sin fo nia Var so via za j´ ła od po czàt ku miej sce wy jàt ko we – i zaj mu je ta kie po dziÊ dzieƒ. Nie obar czo na w chwi li na ro dzin ˝ad ny mi za da nia mi ar ty stycz ny mi i edu ka cyj ny mi na rzecz kon kret nej spo łecz no Êci, nie zo bo wiàzana do prowadzenia regularnej działalnoÊci koncertowej w stałej siedzibie, swoje oblicze artystyczne, swój repertuar i geografi´ swoich wyst´pów mogła kształtowaç z du˝à swobodà, choç oczywiÊcie nie bez uwzgl´dniania oczekiwaƒ organizatorów swego audytorium. Wykorzystała Sinfonia ów znaczny stopieƒ swobody i samodzielnoÊci znakomicie – stała si´ najbardziej wielostronnym i najbardziej mobilnym polskim zespołem symfonicznym, zdolnym do podejmowania ka˝dego bodaj rodzaju wyzwaƒ artystycznych w ka˝dym bodaj miejscu kuli ziemskiej; wyborne zaÊ umiej´tnoÊci, jakie odziedziczyła i prze j´ ła po swej po przed nicz ce i ja kie roz wi ja ła i wzbo ga ca ła przez ca ły do tych czasowy ˝ywot, uczyniły z niej szybko prawdziwà Êwiatowà wizytówk´ polskiej muzycznej szko ły wy ko naw czej, zna nà i po ˝à da nà w kil ku dzie si´ ciu kra jach na nie mal wszystkich kontynentach. To z kolei stworzyło niepowtarzalnà – i dobrze wykorzystanà – okazj´, by na estradach całego Êwiata staç si´ skutecznym promotorem tak˝e polskiej

3 6 2 5 l a t o r k i e s t r y Sinfonia Var sovia

01-67 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS 9/14/12 11:12 AM Page 37

S i n fonia Va r sovia, A ula Uniwer sytetu im. Adama Mic kiewicza, Poz n aƒ 1988

twórczoÊci kompozytorskiej, zwłaszcza tej dwudziestowiecznej.

Wy jàt ko woÊç Sin fo nii Var so vii w pol skim i nie tyl ko pol skim Êwie cie mu zycz nym okre Êli ło i to, i˝ od po czàt ku swe go ist nienia obywała si´ bez instytucji stałego dyrygenta-szefa, choç miewała i dyrygentów eta to wych (tych wpraw dzie bar dzo krót ko), i głów nych dy ry gen tów go Êcin nych, i dyrektorów muzycznych, i dyrektorów artystycznych. Przywykła Sinfonia do współpracy z kapelmistrzami ró˝nych nacji i szkół, do czerpania inspiracji i doÊwiadczeƒ z kontaktów z mo˝liwie du˝ym gro nem dy ry genc kich in dy wi du al no Êci (a nie odmawiali jej tych kontaktów i ci naj wy bit niej si z wy bit nych). Raz po raz zresztà Sinfonia, zwłaszcza u swego zarania i zwłasz cza w swym skła dzie ka me ralnym, grywała bez dyrygenta, nierzadko te˝ w kon cer tach in stru men tal nych pro wa dzi li jà wy ko nu jà cy par tie so lo we jej właÊni koncertmistrzowie.

S i n fo n i a Var sovi a, Fi l h ar mo n i a Naro d o wa, War sza wa 1989

37

01-67 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS.qxd 9/12/12 9:48 PM Page 38

Ye h u d i Menuhin

Epoka Menuhina Z biegiem lat

3 8 2 5 l a t o r k i e s t r y Sinfonia Var sovia

01-67 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS.qxd 9/12/12 9:48 PM Page 39

Ye h udi Menuhin, Wa r sza wa 1984

Z biegiem lat

Epoka Menuhina Âcisła współpraca Sinfonii Varsovii ze swym pierwszym głównym dyrygentem goÊcinnym Yehu dim Me nu hi nem trwa ła pół to rej de ka dy – a˝ po zgon wiel kie go mu zy ka, zresz tà podczas tournée ze swym zespołem w Niemczech, wskutek powikłaƒ po zapaleniu oskrzeli. W cià gu tych pi´t na stu lat, a˝ po ów fa tal ny dzieƒ 12 mar ca 1999 ro ku, Me nu hin poprowadził Sinfoni´, głównie w repertuarze klasycznym i romantycznym, trzysta jedenaÊcie razy; niemal połowa (bo sto czterdzieÊci szeÊç) tych wyst´pów przypadła na trzyle cie 1996–1998. Spo Êród owych z gó rà trzech se tek od by tych ze swà or kie strà kon certów na czterdziestu dziewi´ciu wystàpił równoczeÊnie jako skrzypek (w roku 1984 i w latach 1987–1988).

Z pol skich wy st´ pów Me nu hi na i Sin fo nii zda niem An ny Skrzyƒ skiej szcze gól nie sil nie za pi sa ły si´ w pa mi´ ci słu cha czy te w Stu diu S1 Pol skie go Ra dia w War sza wie: w stycz niu 1993 ro ku (z pro gra mem zło ˝o nym z dzieł Hayd na, Mo zar ta i Beetho ve na), w kwietniu 1996 roku z okazji osiemdziesiàtych urodzin artysty (z programem zło˝onym z utworów Beethovena i Brahmsa) i w styczniu 1997 roku (kiedy to obok Niedokoƒczonej i Wielkiej Schuberta zagrano – a było to Êwiatowe prawykonanie – dedykowane 13 . WÊród Menuhinowi Concerto grosso na dwoje skrzypiec i orkiestr´ Marty Ptaszyƒskiej)n roz licz nych to urnée od by tych przez Me nu hi na z Sin fo nià po za gra ni ca mi Pol ski by ły i tak wiel kie, jak po łà czo na z trzy dzie sto ma dwo ma kon cer ta mi po dró˝ po Wło szech, Wiel kiej Bry ta nii, Bel gii, Ho lan dii, Sta nach Zjed no czo nych i Ka na dzie w stycz niu i lu tym 1987 ro ku, zwieƒ czo na wy st´ pem w no wo jor skiej Car ne gie Hall, gdzie na si mu zy cy za gra li mi´ dzy in ny mi Kon cert na or kie str´ smycz ko wà Gra ˝y ny Ba ce wicz.

13

Zob. Anna Skrzyƒska, Menuhin Yehudi, w: Encyklopedia muzyczna PWM, s. 185.

39

01-67 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS.qxd 9/12/12 9:48 PM Page 40

Warszawa, 29 stycznia 1997 roku Mojej ukochanej Sinfonii Varsovii z okazji nagraƒ Schuberta z wyrazami podziwu, przywiàzania, wdzi´cznoÊci Yehudi Menuhin

Podz i ´ kow a n i a Ye h u di e go Menuhina dl a m u z y ków S i n fon i i Va r s ov i i po n a gra n i u w s z y s t k i c h s y m fon i i Fra n z a S c h u be r t a dl a w y t w ór n i pł y t ow e j G .I.B. Music, Wa r s z a w a , h ot e l B r i s t ol , 29 stycznia 1997

Z innych szczególnych wydarzeƒ, których autorami stali si´ wspólnie Menuhin i jego zespół, warto wymieniç zrealizowane podczas festiwalu Szlezwika-Holsztynu w sierpniu 1993 roku we Flensburgu prawykonanie kolejnej, opracowanej przez kompozytork´ na orkiestr´ i rozszerzonej o fragmenty napisane do tekstu samego Menuhina, wersji Holocaust Memorial Cantata Ptaszyƒskiej, póêniej zaprezentowanej i w Warszawie. Płyt nagrał z Sinfonià Menuhin jako dyrygent blisko dwadzieÊcia; sà pomi´dzy nimi na przykład wszystkie symfonie Beethovena i Schuberta. O dokonywanej w 1994 roku w Strasburgu rejestracji symfonii Beethovena powstał dost´pny na DVD film dokumentalny.

W 1991 ro ku le gen dar ny mu zyk tak cha rak te ry zo wał swo je sto sun ki z ze spo łem i ta kà mu wystawił ocen´: Praca z ˝adnà innà orkiestrà nie dawała mi tyle zadowolenia, co praca z zespołem Sinfonia Varsovia. Z pełnym przekonaniem mog´ powiedzieç, ˝e przez wiele lat mojej współpracy z tà orkiestrà, która najpierw wyst´powała jako Polska Orkiestra Kameralna nagrywajàc ze mnà mnóstwo koncertów Vivaldiego, póêniej jako Sinfonia Varsovia grała ze mnà obszerny repertuar muzyki klasycznej i współczesnej, zespół utrzymał najwy˝szy poziom. Ci muzycy zawsze byli pełni zapału, zaanga˝owani w swà prac´, wykonywanà z precyzjà i elegancjà. Muzyka jest ich sposobem na ˝ycie, a takie podejÊcie to prawdziwy raj dla słuchaczy. Gratuluj´ muzykom i ich wspaniałemu mena˝erowi Franciszkowi Wybraƒczykowi osiàgni´ç nie majàcych sobie równych 14 . w historii zespołowego muzykowanian A w cytowanym ju˝ tu drugim wydaniu swej Niedokoƒczonej podró˝y dodawał: Z niekłamanà radoÊcià starałem si´ sp´dzaç z Sinfonià Varsovia tak wiele czasu, ile było mo˝na, czerpiàc gł´bokà satysfakcj´ ze wspólnego wykonywania muzyki. Muzycy tej orEpoka Menuhina Z biegiem lat

4 0 2 5 l a t o r k i e s t r y Sinfonia Var sovia

01-67 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS.qxd 9/12/12 9:48 PM Page 41

Od jaÊnie wielmo˝nego lorda Menuhina, OM, KBE * Chester Square 65 London, SW1 11 marca 1999 roku Do wszystkich moich kolegów z orkiestry Sinfonia Varsovia Pa∏ac Kultury i Nauki 00-901 Warszawa Polska Drodzy moi przyjaciele, by∏em ogromnie wzruszony pi´knym listem napisanym w Waszym imieniu przez Ew´* i wyrazami troski przekazanymi mi przez Eleanor* od pana Wybraƒczyka i Janusza Marynowskiego. Jestem bardzo szcz´Êliwy, ˝e koncerty postanowiono prze∏o˝yç, a nie odwo∏ywaç. Wszyscy graliÊcie tak cudownie w czasie pierwszych koncertów tournée*, a wiem, ˝e b´dzie jeszcze lepiej, kiedy wznowimy prac´.

Z serdecznymi podzi´kowaniami od waszego oddanego Yehudiego Menuhina * OM KBE – inicjały orderowe przysługujàce Yehudiemu Menuhinowi jako wyró˝nionemu Orderem Zas∏ugi (Order of Merit, OM) i tytułem rycerza komandora Orderu Imperium Brytyjskiego (Knight Commander of the Order of the British Empire, KBE). * Ewa – Ewa Wasió∏ka, wiolonczelistka Sinfonii Varsovii. * Eleanor – Eleanor Hope, impresario Yehudiego Menuhina. * Tournée – seria koncertów w Niemczech, które rozpocz´∏y si´ 1 marca 1999 roku (Frankfurt, Monachium, Mannheim, Kolonia, Duisburg, Wuppertal, Düsseldorf). Ósmy koncert miał si´ odbyç 9 marca w Sali Filharmonii Berliƒskiej, ale z powodu nag∏ej choroby Yehudiego Menuhina nie doszedł do skutku.

Pozosta∏e koncerty postanowiono prze∏o˝yç.

Ostatni list Yehudie go Menuhina d o mu zykó w Sinfonii Var sovii, na pisany w Lond ynie 11 marca 1999, d zi eƒ p rzed Êmi erc i à

kie stry szczy cà si´ tym, ˝e za wsze sà do sko na le przy go to wa ni. Wro dzo na mu zy kal noÊç i tech nicz na per fek cja po zwa la im graç w ka˝ dym tem pie ze zro zu mie niem i eks pre sjà.

Dyrygentowi pozostaje tylko wymodelowaç i ukształtowaç podatny materiał. Nie marnotrawià czasu ani nie zapominajà, bowiem nawet po kilkumiesi´cznej przerwie mo˝na roz15 . poczàç prac´ od nuty, na której zakoƒczyło si´ ostatnià prób´n Oddziałał Menuhin na Sinfoni´ Varsovi´ nie tylko i nie tyle jako kapelmistrz, ile przede wszystkim jako charyzmatyczna artystyczna osobowoÊç i wielki autorytet moralny; wyjàtkowa pozycja, jakà zajmował w mi´dzynarodowym ˝yciu muzycznym i nie tylko muzycznym, przekładała si´ zarazem i na pozycj´ prowadzonej przezeƒ orkiestry, a kontakty, jakie posiadał i jakie stawiał do dyspozycji zespołu, owocowały coraz to nowymi i coraz to atrakcyjniejszymi propozycjami koncertowymi. Polscy artyÊci ˝egnali go jako tego, który, jak to okreÊliła Kaja Danczowska, „był niepowtarzalny i niezastàpiony, 16 . W dziejach Sinfonii Varsovii pi´tnastoletni okres a jego sztuka jednoczyła narody”n z nim współpracy mo˝na z pewnoÊcià uznaç za „epok´ Menuhina”.

14

Yehudi Menuhin, O orkiestrze Sinfonia Varsovia, 29 sierp nia 1991, „Stu dio” 1992, nr 1, s. 8.

15

Yehudi Menuhin, Niedokoƒczona podró˝, s. 415.

16

Kaja Danczowska, wypowiedê zamieszczona w „Gazecie Wyborczej” 1999, 13–14 marca.

41

01-67 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS.qxd 9/12/12 9:48 PM Page 42

Plakat

Krzysztof Penderec ki , Sinfonia Var sovia Wor ld Tour , proj e k t Wa l de m a r Ă‚ w i e r z y, 1990

Penderecki Z biegiem lat

4 2 2 5 l a t o r k i e s t r y Sinfonia Var sovia

01-67 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS.qxd 9/12/12 9:48 PM Page 43

Krzysztof Penderec ki, d y rektor ar tystyczny S i n fonii Var sovii, podczas próby w F i lhar monii Narodowej, War sza wa , wrzesieƒ 2007

Z biegiem lat

Penderecki Jeszcze za ˝ycia Menuhina Sinfonia Varsovia zdecydowała si´ ustanowiç w swej strukturze funkcj´ stałego dyrektora muzycznego, o której przyj´cie w 1997 roku zwrócono si´ do Krzysztofa Pendereckiego. Penderecki, podówczas ju˝ od lat jedna najwi´kszych postaci Êwiatowej muzyki, która w drugiej połowie dwudziestego stulecia wywarła na jej oblicze olbrzymi wpływ, poza tak obfitym (niektóre liczby: około dwudziestu dzieł na zespół orkiestrowy i kilkanaÊcie na instrument solowy z orkiestrà, kilkanaÊcie monumentalnych dzieł wokalno -instrumentalnych, cztery opery) i przede wszystkim tak wa˝kim dorobkiem kompozytorskim, legitymował si´ te˝ ponadçwierçwiekowym doÊwiadcze niem dy ry genc kim. De biu to wał na tym po lu w 1971 ro ku w Do nau eschin gen, by poczàtkowo koncentrowaç si´ na prowadzeniu utworów własnych; potem swój kapelmistrzowski repertuar wydatnie rozszerzał, si´gajàc po muzyk´ Szostakowicza, Strawiƒskiego, Prokofiewa, Bartóka, Dvorˇáka, Mendelssohna, Beethovena, którà grywał z najbardziej renomowanymi orkiestrami Êwiata, sprawujàc te˝ funkcj´ głównego dyrygenta goÊcinnego Norddeutscher Rundfunk Orchester w Hamburgu. Kràg jego doÊwiadczeƒ

43

01-67 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS.qxd 9/12/12 9:48 PM Page 44

Afisz ko n ce r t u w Pa ƒ s t w o we j F i l h a r m on i i w Krakowie, 23 wrzeÊnia 1998

ob jàł rów nie˝ pi´t na sto let nie rek to ro wa nie krakowskiej PWSM i trzyletnià dyrekcj´ artystycznà Filharmonii Krakowskiej. Podobnie jak niegdyÊ Menuhin, Penderecki rozpoczy nał we wrze Êniu 1997 ro ku swà sta łà i sformalizowanà współprac´ z Sinfonià przekroczywszy ju˝ szeÊçdziesiàty rok ˝ycia; podobnie jak Menuhin, był w zenicie muzycznej sła wy. Po dob nie te˝ jak Me nu hin, nie zamykał si´ wyłàcznie w Êwiecie sztuki, wielokrotnie (choç nie w takim jak wielki skrzypek wy mia rze) an ga ˝u jàc si´ w ró˝ no ra kie przedsi´wzi´cia pozaartystyczne. Wreszcie, równie˝ podobnie jak to było z Menuhinem, u pod staw wiel kie go mi´ dzy na ro do we go uzna nia i roz gło su, ja kim si´ cie szył, le ˝ał ro dzaj mu zycz nej dzia łal no Êci ró˝ ny od te go, którego si´ podejmował w Sinfonii.

Orkiestra znała jego twórczoÊç i jego batut´ bardzo dobrze. Choç po raz pierwszy wprowadziła do swego repertuaru jego utwór stosunkowo póêno, bo w listopadzie 1989 roku (był nim Koncert altówkowy, wykonany z Grigo ri jem ˚y sli nem ja ko so li stà i pod dy rek cjà Je rze go Swo bo dy), po tem ich kon tak ty rozwijały si´ bardzo szybko i bardzo ciekawie. Pierw szy wy st´p Sin fo nii z Pen de rec kim jako kapelmistrzem odbył si´ ju˝ w lutym 1990 ro ku w Po zna niu, a na pierw sze wspól ne to urnée – po sied miu paƒ stwach Europy Zachodniej – udali si´ jeszcze w tym sa mym mie sià cu. Do chwi li ob j´ cia sta łej funkcji w Sinfonii Penderecki prowadził zespół, gra jà cy i je go, i in ne kom po zy cje, a˝ dziewi´çdziesiàt pi´ç razy; z kolei potem, a˝ po dzieƒ, w którym dobiegła çwierçwiecza, dał z orkiestrà nast´pne sto trzydzieÊci dwa koncerty; od lipca 2003 roku jest jej dy rek to rem ar ty stycz nym. Naj wy bit niej sze re zul ta ty osià gni´ te przez Pen de rec kie go w pracy z Sinfonià wià˝à si´ w znacznej mierze z kreacjami autorskich, wzorcowych interpretacji jego własnej twórczoÊci. Tak jak w przypadku Menuhina sława i blask Pendereckiego udzielajà si´ te˝ orkiestrze, ugruntowujàc jej renom´ i rozgłos i pomagajàc w pozyskaniu do współpracy kolejnych wybitnych partnerów.

W za ra niu bie ˝à ce go stu le cia przez krót ki okres (2001–2003) na st´p cà Me nu hi na na funkcji głównego dyrygenta goÊcinnego Sinfonii był urodzony w 1962 roku Argentyƒczyk José Cura, znany przede wszystkim jako wybitny tenor liryczny, solista Covent Garden i La Scali, choç karier´ kapelmistrzowskà rozpoczàł półtorej dekady wczeÊniej ani˝eli Êpiewaczà. W czasie wykonywania tej funkcji Cura dał z Sinfonià dziesi´ç koncertów. We wrzeÊniu 2002 roku na funkcj´ kierownika artystycznego składu kameralnego Sinfonii został powołany urodzony w 1956 roku niegdysiejszy uczeƒ szkoły Me-

Penderecki Z biegiem lat

4 4 2 5 l a t o r k i e s t r y Sinfonia Var sovia

01-67 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS.qxd 9/12/12 9:48 PM Page 45

N i gel Kenned y

nuhina w Stoke d’Abernon i protegowany wielkiego artysty (który opłacał jego nauk´), teraz miejscem zamieszkania i ˝yciem rodzinnym zwiàzany mi´dzy innymi z Polskà, znany brytyjski skrzypek Nigel Kennedy, popularny tak˝e za sprawà swych niestandardowych upodobaƒ repertuarowych, obejmujàcych poza muzykà powa˝nà równie˝ jazz i rock. Jego nagrania cieszyły si´ od lat zaiste niesłychanym zainteresowaniem, co poÊwiadczał choçby fakt, ˝e zarejestrowane przezeƒ Cztery pory roku Vivaldiego trafiły do Ksi´gi rekordów Guinnessa jako najlepiej sprzedajàcy si´ (po nad dwa mi lio ny eg zem pla rzy!) al bum mu zy ki kla sycz nej wszech czasów; ceniony te˝ był za płyty z koncertami skrzypcowymi Elgara, Brahmsa, Beethovena, Bacha i innych. Kennedy kierował składem kameralnym Sinfonii do 2008 roku; w tym czasie jako dyrygent (i równoczeÊnie skrzypek) wystàpił z zespołem szeÊçdziesiàt trzy razy (a jako solista ogółem – poczynajàc od 2000 roku – zagrał z nim dziewi´çdziesiàt trzy razy).

Plakat kon c e r t u w F i l h a r m on i i Narodowej, Wa r s z a w a , 30 wrzeÊnia 2002

45

01-67 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS.qxd 9/12/12 9:48 PM Page 46

Muzycy

01-67 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS.qxd 9/12/12 9:48 PM Page 47

01-67 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS.qxd 9/12/12 9:49 PM Page 48

Muzycy Ogółem w ciàgu pierwszego çwierçwiecza Sinfonii przez zespół przewin´ło si´ – pracujàc w nim etatowo od kilku miesi´cy po cały ten okres – sto osiemnaÊcioro instrumentalistów. U schyłku dwudziestego piàtego roku pracy, w kwietniu 2009 roku, orkiestra zatrudniała pi´çdziesi´cioro pi´cioro artystów – dwanaÊcioro w grupie pierwszych skrzypiec, oÊmioro w grupie drugich skrzypiec, siedmioro altowiolistów, szeÊcioro wiolonczelistów, czterech kontrabasistów, dwoje flecistów, dwóch oboistów, trzech klarnecistów, dwóch fagocistów, dwóch tr´baczy, trzech waltornistów, trzech puzonistów i jednego kotlist´. Dziewi´cioro spoÊród tych muzyków grało jeszcze – od kilku do dziesi´ciu lat – w Polskiej Orkiestrze Kameralnej, dwoje innych przyj´to do zespołu w drugiej połowie 1984 roku; tedy łàcznie a˝ jedenaÊcioro ma prawo, by wszelkie jubileusze Sinfonii obchodziç zarazem jako własne. JedenaÊcie kolejnych osób ze składu orkiestry rozpocz´ło w niej etatowà działalnoÊç w ciàgu pierwszych pi´ciu lat istnienia zespołu – nie póêniej ni˝ w kwietniu 1989 roku. Łàcznie wi´c w dniu dwudziestopi´ciolecia Sinfonii a˝ dwadzieÊcioro dwoje jej muzyków, co stanowiło czterdzieÊci procent ogółu, legitymowało si´ co najmniej dwudziestoletnim w niej sta˝em.

SpoÊród tej dziewiàtki, która w swoim czasie współtworzyła jeszcze sław´ orkiestry Maksymiuka, tytuł seniora seniorów dzier˝ył skrzypek Grzegorz Kozłowski – artysta, który prac´ w Polskiej Orkiestrze Kameralnej rozpoczàł 1 wrzeÊnia 1973 roku. Kozłowski, absolwent PWSM w Warszawie w klasie Henryka Palulisa z 1975 roku, był członkiem sekcji drugich skrzypiec; dodaç trzeba, ˝e w zespole powierzano mu te˝ wielokrotnie wa˝ ne funk cje orga ni za cyj ne – w swo im cza sie na przy kład opie ko wał si´ ar chi wum, po tem zaÊ spra wo wał ku ra te l´ nad bi blio te kà nu to wà. Dru gi co do dłu go Êci łàcz ne go w obu orkiestrach sta˝u był tak˝e skrzypek – Andrzej Staniewicz, który do Polskiej Or kie stry Ka me ral nej do łà czył w ro ku 1974. Sta nie wicz był rów nie˝ wy cho wan kiem PWSM w Warszawie, którà ukoƒczył jako uczeƒ Zenona Brzewskiego; w Sinfonii grał w grupie pierwszych skrzypiec, przy czym miał te˝ na swym koncie kilkanaÊcie wyst´pów ze swà orkiestrà jako solista (wyst´py takie tu odnotowujemy, jeÊli artysta ma ich na swym koncie co najmniej dziesi´ç). Trzy lata po Staniewiczu zespół Polskiej Orkiestry Kameralnej zasilił skrzypek Paweł Gadzina; i on miał za sobà studia w uczelni warszawskiej, którà koƒczył pod kierunkiem Zenona Bàkowskiego, a w orkiestrze był członkiem sekcji drugich skrzypiec. Staniewicz i Gadzina pełnili te˝ przez pewien czas w Sinfonii funkcje inspektorów orkiestry. Od 1979 roku datuje si´ zwiàzek z zespołem dwojga wiolonczelistów – Jerzego Klocka i Ewy Wasiółki. Klocek, absolwent PWSM w Krakowie w klasie Józefa Mikulskiego, był poczàtkowo solistà i koncertmistrzem Orkiestry Polskiego Radia i Telewizji w Krakowie (1965–1979), współpracował równie˝ z orkiestrà The Masterplayers w Lugano; w swoim czasie współtworzył te˝ znane zespoły kameralne: Trio Barokowe (z El˝bietà Stefaƒskà i Barbarà Âwiàtek), Trio Wawelskie (z Kajà Danczowskà i Jerzym Łukowiczem), Trio Polskie (z Wandà Wiłkomirskà i Andrzejem Ratusiƒskim), Zespół MW2. W Sinfonii był od pierwszych lat istnienia zespołu liderem grupy wiolonczel, zaÊ od 1993 roku koncertmistrzem; a˝ bez mała szeÊçdziesi´ciokrotnie wyst´pował te˝ ze swà orkiestrà jako solista. Wrocławianka Ewa Wasiółka, uczennica Zdzisława Butora, w 1978 roku ukoƒczyła Konserwatorium im. Czajkowskiego w Mo skwie w kla sie Na ta lii Gut man. Skrzy pek Zbi gniew Wy try kow ski, lau re at konkursów muzyki kameralnej w Łodzi i Gdaƒsku, był absolwentem PWSM w Gdaƒsku w kla sie Ta de usza Ko chaƒ skie go, któ re go póê niej zo stał asy sten tem; w mie Êcie tym te˝ przez pi´ç lat pro wa dził Gdaƒ ski Kwar tet ’67, a tak ˝e grał w or kie strze Paƒ stwo wej Opery i Filharmonii Bałtyckiej, zaÊ w latach 1972–1979 pracował w orkiestrach

Muzycy

4 8 2 5 l a t o r k i e s t r y Sinfonia Var sovia

01-67 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS.qxd 9/12/12 9:49 PM Page 49

w Teheranie i nauczał w tamtejszym konserwatorium. Do Polskiej Orkiestry Kameralnej został przyj´ty w 1980 roku; w Sinfonii był od lat liderem grupy drugich skrzypiec.

Identycznym sta˝em w zespole legitymował si´ i przez podobnie długi okres kierował swojà sekcjà kontrabasista Krzysztof Mróz, posiadacz obok dyplomu PWSM w Krakowie (1977) równie˝ tytułu magistra in˝yniera mechanika (Politechnika Krakowska, 1972), laureat Konkursu im. Ciechaƒskiego w Poznaniu, w latach siedemdziesiàtych muzyk Orkiestry Polskiego Radia i Telewizji w Krakowie, tamtejszej Opery i Operetki, a tak˝e Capelli Cracoviensis. Altowiolista Włodzimierz ˚urawski, absolwent PWSM w Poznaniu (gdzie te˝ potem nauczał) z 1976 roku i laureat tamtejszego Konkursu im.

Rakowskiego, z Polskà Orkiestrà Kameralnà zwiàzał si´ w roku 1981; miał podówczas za sobà dziewi´cioletnià prac´ najpierw w Filharmonii Zielonogórskiej, nast´pnie zaÊ w zespołach poznaƒskich – Filharmonii i Orkiestrze Kameralnej Telewizji Polskiej. Przyj´ty do Polskiej Orkiestry Kameralnej jeszcze w 1977 roku skrzypek Robert Dàbrowski ukoƒ czył PWSM we Wro cła wiu u Krzysz to fa Brucz kow skie go i stu dia po dy plo mo we w konserwatorium w Moskwie u Leonida Kogana; w pracy w Sinfonii, w której grał w grupie drugich skrzypiec, miał dłu˝szà przerw´ (1985–1995), kiedy to był mi´dzy innymi koncertmistrzem w Polskiej Orkiestrze Radiowej w Warszawie.

SpoÊród dwanaÊciorga artystów, którzy w 1984 roku z Polskiej Orkiestry Kameralnej przeszli do Sinfonii Varsovii, a w 2009 roku ju˝ w Sinfonii nie wyst´powali, najdłu˝ej, bo a˝ dwadzieÊcia z górà lat, był z nià zwiàzany grajàcy w sekcji pierwszych skrzypiec Józef Kolinek, przez dłu˝ szy czas tak ˝e in spek tor or kie stry. Nie wie le kró cej, bo lat po nad osiem na Êcie, pracowali w niej skrzypkowie Jan Stanienda i Wiesław KwaÊny. Stanienda, absolwent warszawskiej PWSM u Krzysztofa Jakowicza, od poczàtku działalnoÊci Sinfonii jej kon cert mistrz (po za grà w or kie strze a˝ czter dzie Êci ra zy pro wa dził jà na koncertach i do tego a˝ blisko sto pi´çdziesiàt razy wyst´pował z nià jako solista, głównie w la tach osiem dzie sià tych), póê niej skon cen tro wał si´ na pro wa dze niu Wro cław skiej Orkiestry Kameralnej „Wratislavia”. Wiesław KwaÊny, absolwent PWSM w Krakowie u Eugenii Umiƒskiej, tak˝e był w Sinfonii koncertmistrzem (i tak˝e wielokrotnie grywał z nià jako solista – blisko szeÊçdziesiàt razy jako skrzypek i sporadycznie jako altowiolista), potem powrócił do miasta pod Wawelem, gdzie na rodzimej uczelni stanàł na czele Katedry Skrzypiec i Altówki, a tak˝e objàł funkcj´ koncertmistrza orkiestry Filharmonii Krakowskiej.

Dwoje artystów, którzy dołàczyli do orkiestry w 1984 roku – to skrzypkowie Łukasz Turcza i Anna Gotartowska, oboje zasilili grup´ pierwszych skrzypiec. Turcza ukoƒczył uczelni´ krakowskà u Kai Danczowskiej, a przed przenosinami do Warszawy był przez pi´ç lat koncertmistrzem Capelli Cracoviensis; w Sinfonii miał na swoim koncie równie˝ kilkanaÊcie wyst´pów jako solista. Gotartowska (Gotartowska-Sienkiewicz) z kolei, która jest ab sol went kà Aka de mii Mu zycz nej w War sza wie (dy plom w 1985 ro ku), jesz cze w czasie studiów zało˝yła i prowadziła kwartet Mazovia. Od 1985 roku grał w Sinfonii altowiolista Artur Paciorkiewicz, od lat lider swojej grupy. Wychowanek Stefana Kamasy w warszawskiej PWSM (którà ukoƒczył w 1968 roku i w której póêniej przez dwie de ka dy na uczał), stu dia uzu peł niał w Sie nie i na Uni wer sy te cie Yale; jest lau re atem kon kur sów w Ge ne wie (al tów ka) oraz w Wied niu, Bor de aux, Mo na chium, War sza wie i Evian (kwar tet smycz ko wy); przed pod j´ ciem pra cy w Sin fo nii był so li stà or kie stry Teatru Wielkiego w Warszawie, a tak˝e członkiem Kwartetu Wilanowskiego i kwartetu Varsovia. Z kolei od roku 1986 pracowali etatowo w Sinfonii trzej muzycy grajàcy na instrumentach d´tych drewnianych. Współpracujàcy jeszcze z Polskà Orkiestrà Kameralnà (w ramach której w 1982 roku Jerzy Maksymiuk rozpoczàł tworzenie stałej, choç nieetatowej grupy d´tej) Dariusz Wybraƒczyk pierwsze lekcje gry na klarnecie pobierał

49

01-67 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS.qxd 9/12/12 9:49 PM Page 50

u swego ojca, zaÊ wy˝sze studia ukoƒczył w Akademii Muzycznej w Warszawie; z Sinfonià kilkanaÊcie razy wyst´pował te˝ w charakterze solisty. T´ samà uczelni´ ukoƒczył w klasie Bogumiła Gadawskiego fagocista Wiesław Wołoszynek; jest laureatem licznych konkursów krajowych i zagranicznych, w tym II nagrody w Vercelli. Pierwszy oboista Sinfonii Bolesław Słowik, absolwent Akademii Muzycznej we Wrocławiu u Karola Fia li, po czàt ko wo pra co wał w Fil har mo nii Su dec kiej w Wał brzy chu i Fil har mo nii Narodowej; z Sinfonià grał te˝ blisko pół setki razy jako solista.

Niemało muzyków Sinfonii rekrutowało si´ z ponaddwudziestoosobowego grona, które podj´ło tu etatowà działalnoÊç w latach 1988–1989. Pierwszy waltornista Paweł Szczepaƒski, tak˝e współpracujàcy jeszcze od 1982 roku z Polskà Orkiestrà Kameralnà, studiował w uczelni warszawskiej u Jana Je˝ewskiego i zdobywał nagrody na konkursach w Bydgoszczy, Gdaƒsku i Warszawie; z Sinfonià wyst´pował te˝ jako solista, i to bez mała trzydziestokrotnie. W sekcji drugich skrzypiec grała Krystyna Walkiewicz, absolwentka uczelni warszawskiej w klasie Zenona Brzewskiego, wyró˝niona na konkursie w Barcelonie (1984), w swoim czasie członkini Polskiej Orkiestry Jeunesses Musicales. Altowiolista Janusz Bie˝yƒski ukoƒczył Akademi´ Muzycznà w Łodzi w klasie Zbigniewa Friemanna; laureat łódzkich ogólnopolskich konkursów muzyki kameralnej, miał te˝ za sobà kilkuletnià prac´ w Łódzkiej Orkiestrze Kameralnej „Pro Musica”. Inny warszawski wychowanek Jana Je˝ewskiego w Akademii Muzycznej w Warszawie (1986), waltor ni sta Ro man Syk ta, po czàt ko wo przez pe wien czas współ pra co wał z Fil har mo nià Narodowà; laureat konkursów krajowych i zagranicznych, w Sinfonii pełnił te˝ funkcj´ inspektora. W grupie pierwszych skrzypiec grała krakowianka Edyta Czy˝ewska, wychowanka tamtejszej Akademii Muzycznej w klasie Wiesława KwaÊnego (dyplom w 1990 roku) i laure at ka mi´ dzy na ro do we go kon kur su mu zy ki ka me ral nej w Ło dzi. Lau ry na tym konkursie równie˝ zdobywał wychowanek tamtejszej uczelni, nast´pnie zaÊ uczestnik stu diów po dy plo mo wych w Ber nie, wio lon cze li sta Piotr Krze mion ka, któ ry po tem swe za in te re so wa nia ka me ra li sty kà ak tyw nie kon ty nu ował. Pierw szy klar ne ci sta or kie stry Aleksander Romaƒski, absolwent uczelni warszawskiej u Ryszarda Sztajerwalda (1986), laureat szeregu konkursów (Włoszakowice, Warszawa, Bydgoszcz, Praga), od 1993 ro ku udzie lał si´ tak ˝e ja ko kie row nik mu zycz ny dzia ła jà ce go w Szko le Głównej Gospodarstwa Wiejskiego zespołu Promni; w 1988 roku otrzymał Nagrod´ Artystycznà Młodych im. Stanisława Wyspiaƒskiego. Z Sinfonià Romaƒski grał te˝ ponad pół setki razy jako solista. Równie˝ bardzo wiele, bo ponad trzydzieÊci, solowych wyst´pów ze swà orkiestrà (w której przez dekad´ pełnił te˝ funkcj´ koordynatora pracy artystycznej) miał na swym koncie jej pierwszy fagocista Zbigniew Płu˝ek, wychowanek PWSM we Wrocławiu z klasy Stanisława Lecha (1974) i tak˝e laureat licznych konkur sów (Wło sza ko wi ce, An co na, Ge ne wa), przez pe wien czas za trud nio ny w Pol skiej Orkiestrze Kameralnej; nim zwiàzał si´ etatowo z Sinfonià, grał te˝ w Wielkiej Orkiestrze Symfonicznej Polskiego Radia i Telewizji w Katowicach i w orkiestrze Filharmonii Narodowej, potem zaÊ był równie˝ członkiem Warszawskiego Kwintetu D´tego „Da Camera” i profesorem Uniwersytetu Muzycznego w Warszawie. Grajàcy w grupie drugich skrzypiec Bogusław Powichrowski, wychowanek Stanisława Kawalli i Franciszka Jurysa w uczelni warszawskiej (1981), miał za sobà równie˝ prac´ w zespołach Con Moto Ma Cantabile, Capella Arcis Varsoviensis i Concerto Avenna, a tak˝e w Warszawskiej Ope rze Ka me ral nej. Fle cist ka Han na Tu ro nek, te˝ ab sol went ka uczel ni war szawskiej (1989), w klasie El˝biety Gajewskiej, potem pedagog tej uczelni, laureatka konkursów w Rzymie, Barcelonie, Duino i Krakowie, obok pracy w Sinfonii koncertowała i nagrywała jako solistka (ze swojà orkiestrà wystàpiła w tym charakterze kilkanaÊcie razy), grała w zespołach Essentia Musica i w Duo Estrella; specjalizowała si´

Muzycy

5 0 2 5 l a t o r k i e s t r y Sinfonia Var sovia

01-67 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS.qxd 9/12/12 9:49 PM Page 51

w grze na flecie piccolo. Altowiolista Grzegorz Stachurski, wychowanek Zygmunta Jo chem czy ka w Aka de mii Mu zycz nej w Ka to wi cach (gdzie póê niej na uczał) i lau re at Konkursu im. Rakowskiego w Poznaniu (1985), w Sinfonii pełnił funkcj´ muzyka solisty. SpoÊród osób w latach 1988–1989 do orkiestry przyj´tych, a w chwili, kiedy koƒczyła swe pierwsze çwierçwiecze, ju˝ w niej niepracujàcych, najdłu˝ej, bo niemal lub z górà pi´tnaÊcie lat, byli z nià etatowo zwiàzani skrzypek Krzysztof Bzówka, altowiolista Dariusz Kisieliƒski (dodaç wszak˝e trzeba, ˝e Kisieliƒski w połowie 2009 roku do zespołu powrócił) oraz flecistka Urszula Janik.

Zatrudniony w Sinfonii od 1991 roku skrzypek Ar tur Ko no wa lik ukoƒczył Akademi´ Muzycznà w Warszawie u Zenona Brzewskiego i Mirosława Ławrynowicza; grał w grupie drugich skrzypiec, od 2005 roku był I inspektorem, a potem równie˝ koordynatorem pracy artystycznej orkiestry. Od 1992 roku pracował w Sinfonii tr´bacz Andrzej Tomczok. Tak˝e w 1992 roku znalazł si´ w zespole skrzypek Artur Gadzała, kolejny wychowanek Zenona Brzewskiego w uczelni warszawskiej (1990), póêniej jej pedagog; grajàc w sekcji pierwszych skrzypiec, miał funkcj´ muzyka solisty, a w swej biografii tak˝e kilkanaÊcie wyst´pów solowych ze swà orkiestrà.

Od 1993 roku pracowali w Sinfonii jej trzej puzoniÊci; cała trójka legitymizowała si´ dyplomami Akademii Muzycznej w Warszawie. Pierwszy puzonista, a nadto koordynator pracy artystycznej orkiestry Marek ˚wirdowski, wychowanek Romana Siwka (dyplom w 1990 ro ku) i lau re at kon kur su w Byd gosz czy, pra c´ za wo do wà roz po czy nał w war szaw skiej Polskiej Orkiestrze Radiowej; wyst´pował te˝ jako solista oraz lider zało˝onego przez siebie Warszawskiego Kwartetu Puzonowego, a tak˝e nauczał w macierzystej uczelni.

Tomasz Âwiatczyƒski, równie˝ uczeƒ Romana Siwka, a poza nagrodà w Bydgoszczy wyró˝niony w Düsseldorfie, poczàtkowo współpracownik orkiestry warszawskiego Teatru Wielkiego, grał i w Warszawskim Kwartecie Puzonowym, i w kwartecie Nonstrom.

Mariusz Opaliƒski z kolei (dyplom w 1994 roku) był współzało˝ycielem zespołu Chamber Brass, grał te˝ w orkiestrze Teatru Wielkiego. Od tego˝ 1993 roku pracowało te˝ w Sinfonii dwoje artystów z grupy pierwszych skrzypiec: Katarzyna Gilewska-Zagrodziƒska, w uczelni warszawskiej wychowanka Pawła Łosakiewicza (1991) i laureatka konkursu muzyki kameralnej w Łodzi, oraz Krzysztof Oczko, absolwent Akademii Muzycznej w Gdaƒsku u Henryka Keszkowskiego, potem muzyk orkiestry Filharmonii Narodowej. Identyczny sta˝ miał w Sinfonii jej kotlista Piotr Kostrze wa, w Akademii Muzycznej w Warszawie (której został póêniej pedagogiem) wychowanek Edwarda Iwickiego i Henryka Mikołajczyka (dyplom w 1989 roku), potem grajàcy mi´dzy innymi w orkiestrze Teatru Wielkiego w Warszawie, orkiestrze Camerata Akademia, Warszawskiej Grupie Perkusyjnej i współpracujàcy z wieloma teatrami dramatycznymi; od 2007 roku był te˝ prezesem Fundacji Sinfonia Varsovia. Z kilkunastoosobowego grona, które rozpocz´ło w orkiestrze prac´ w 1993 roku, a w roku 2009 tu ju˝ jej nie kontynuowało, najdłu˝ej – niespełna półtorej dekady – grali w zespole etatowo skrzypaczka Anna Wybraƒczyk i wiolonczelista Janusz Olechowski; ten ostatni przez pewien czas pełnił te˝ funkcje inspektora orkiestry i prezesa Fundacji Sinfonia Varsovia.

W 1995 roku został przyj´ty do Sinfonii kontrabasista Marek Bogacz, który studia ukoƒczył w Akademii Muzycznej w Katowicach w klasie Stefana Nowaka, a potem grał w Capelli Cracoviensis i Âlàskiej Orkiestrze Kameralnej. Rok póêniej pojawił si´ w zespole oboista Adam Szl´zak, tak˝e absolwent uczelni katowickiej, laureat konkursów w Opolu, Łodzi i Krakowie, w przeszłoÊci muzyk Filharmonii Âlàskiej i Polskiej Filharmonii Kameralnej. Od 2000 roku zwiàzany był etatowo z orkiestrà wiolonczelista Kamil Mysiƒski, wychowanek Akademii Muzycznej w Warszawie w klasie Andrzeja Zieliƒskiego i Tomasza Strahla. Warto dodaç, ˝e w latach 1998–2004 członkiem Sinfonii i jej II koncertmistrzem był Piotr Tarcholik, który te˝ kilkanaÊcie razy wystàpił z nià jako solista.

51

01-67 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS.qxd 9/12/12 9:50 PM Page 52

SiedemnaÊcioro muzyków spoÊród tych, którzy tworzyli orkiestr´ w 2009 roku, znalazło si´ w niej ju˝ w dwudziestym pierwszym wieku. Otwierał t´ list´ przyj´ty w 2003 roku na stanowisko koncertmistrza skrzypek Jakub Haufa, wychowanek Jadwigi Kaliszewskiej w Akademii Muzycznej w Poznaniu, póêniej pedagog tej uczelni, od 2008 roku ze stopniem doktora, a tak˝e laureat licznych konkursów – w Lublinie (im. Serwaczyƒskiego), Poznaniu (im. Jahnkego), Łodzi (muzyki kameralnej), wyró˝niony te˝ na łódzkim Mi´dzynarodowym Konkursie im. Szymanowskiego oraz poznaƒskim Mi´dzynarodowym Konkur sie im. Wie niaw skie go (2001); Hau fa miał ju˝ na swym kon cie tak ˝e kil ka na Êcie wyst´pów solowych z Sinfonià. W tym˝e 2003 roku wznowiła prac´ w Sinfonii (przedtem grała w niej krótko na poczàtku lat dziewi´çdziesiàtych), obejmujàc stanowisko muzyka solisty, wiolonczelistka Katarzyna Drzewiecka, absolwentka Akademii Muzycznej w Warszawie w klasie Kazimierza Michalika i Stanisława Firleja, zwyci´˝czyni konkursu w Poznaniu i wyró˝niona na konkursie w Hamburgu, członkini tria Consonare per Varsavia.

Od 2003 roku grali tak˝e w Sinfonii altowioliÊci – Małgorzata Szczepaƒska, wychowanka Zygmunta Jochemczyka w uczelni katowickiej, laureatka konkursu w Krakowie, wyró˝niona te˝ w Radziejowicach, zaanga˝owana szczególnie w sprawy muzyki współczesnej, oraz Jacek Nycz, absolwent uczelni warszawskiej w klasie Bła˝eja Sroczyƒskiego, potem doktorant Grigorija ˚yslina w londyƒskim Royal College of Music, laureat konkursów w Poznaniu (im. Rakowskiego) i w Londynie, majàcy za sobà tak˝e prac´ w orkiestrach w Liverpoolu, Valladolid i Lizbonie. W 2004 roku z kolei znalazł si´ w zespole pierwszy flecista Andrzej Krzy˝anowski, absolwent Akademii Muzycznej w Krakowie w klasie Barbary Âwiàtek-˚elaznej, potem uczeƒ Jeana-Claude’a Gérarda w Stuttgarcie, równie˝ laureat kilku konkursów mi´dzynarodowych (Kraków) i ogólnopolskich; w orkiestrze sprawował te˝ funkcj´ inspektora. Od 2005 roku grał w Sinfonii jej pierwszy tr´bacz Jakub Waszczeniuk, wychowanek uczelni wrocławskiej w klasie Igora Cecochy, laureat konkursu w Kaliszu, nie stroniàcy te˝ od muzyki jazzowej i rozrywkowej. Członkinià grupy pierwszych skrzypiec od 2006 roku była Agniesz ka Zdeb ska, ab sol went ka Akademii Muzycznej w Warszawie w klasie Krzysztofa Jakowicza (1994), potem współpracowniczka Concerto Avenna i orkiestry Teatru Wielkiego w Warszawie, od 2007 roku zaÊ – Mag da le na Pokrzywiƒska (Krzy˝anowska), tak ˝e wy cho wan ka uczel ni war szaw skiej, lecz w kla sie Ja na Sta nien dy (2007), nad to le gi ty mu jà ca si´ stu dia mi podyplomowymi u Friedemanna Eichhorna w Weimarze.

Niemałà, bo a˝ dziewi´cioosobowà grup´ artystów przyj´to do Sinfonii w roku 2008. Klarne ci sta Ra dosław So ro ka ukoƒ czył Aka de mi´ Mu zycz nà w War sza wie u Mi ro sła wa Pokrzywiƒskiego (2005), bywał nagradzany i wyró˝niany na ogólnopolskich konkursach.

Kontrabasista Karol Kinal był absolwentem Akademii Muzycznej w Bydgoszczy w klasie Piotra Kurzawy (2001), potem kształcił si´ te˝ w Kolonii; laureat kilku konkursów w kraju i za granicà, miał za sobà kilkuletnià prac´ w orkiestrach w Essen i Wuppertalu. Waltornista Henryk Kowalewicz z kolei w 2006 roku ukoƒczył jako wychowanek Jana Je˝ewskiego uczelni´ warszawskà (gdzie póêniej wykładał), potem studia podyplomowe w Bernie; laureat szeregu konkursów (mi´dzy innymi w Łodzi, Gdaƒsku i Warszawie), grał w zespole Filharmonii Narodowej w Warszawie i w Warsaw Brass Trio.

W warszawskiej Akademii Muzycznej uzyskał te˝ dyplom – w 2004 roku w klasie Ryszarda Duzia – altowiolista Michał Zaborski; i on legitymował si´ kilkoma laurami na konkursach (mi´dzy innymi Poznaƒ, Porschach, Bled). Funkcj´ zast´pcy lidera w sekcji kontrabasów powierzono Michałowi Sobusiowi, który po ukoƒczeniu warszawskiej Akademii kształcił si´ dalej w Kalifornii, a potem grał w orkiestrach w Stanach Zjednoczonych i w Polsce, najdłu˝ej w Teatrze Wielkim w Warszawie. Do grupy pierwszych skrzypiec przyj´to, zatrudnionà jako pełniàcà obowiàzki II koncertmistrza, Mari´ Machowskà, w stołecznej

Muzycy

5 2 2 5 l a t o r k i e s t r y Sinfonia Var sovia

01-67 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS.qxd 9/12/12 9:50 PM Page 53

uczelni jeszcze studentk´ Konstantego Andrzeja Kulki, ju˝ jednak zdobywczyni´ cennych laurów na mi´dzynarodowych konkursach skrzypcowych w Lublinie (im. Lipiƒskie go i Wie niaw skie go), Wro cła wiu (im. Pa ga ni nie go), Au gs burgu oraz Po zna niu (im. Wieniawskiego, 2006, V nagroda). Na krótko jedynie, jak miało si´ okazaç, dołàczyli do Sinfonii wiolonczelista Konrad Bukowian oraz skrzypkowie Maria Kominek i Paweł MaÊlanka.

Ogółem dla Sinfonii w jej składzie z 2009 roku najwi´cej muzyków – wyraênà wi´kszoÊç, bo trzydzieÊcioro troje – wychowała uczelnia warszawska.

Od 1988 roku a˝ po 2005 rok grał te˝ w orkiestrze kontrabasista Ja nusz Ma ry now ski, przez krótki czas równoczeÊnie asystent Franciszka Wybraƒczyka, którego te˝ w 2003 roku został nast´pcà. Marynowskiego los zetknàł z Wybraƒczykiem jeszcze niemal w dzieciƒstwie – nim bowiem zdecydował si´ na kontrabas, w warszawskim Liceum Muzycznym im. Szy ma now skie go po bie rał lek cje gry na klar ne cie, i to wła Ênie u przy szłe go swego szefa. Kontrabasistà stał si´ pod kierunkiem Andrzeja Jekiełka (liceum), a nast´pnie Tadeusza Pelczara (Akademia Muzyczna w Warszawie, w której te˝ potem przez par´ lat wykładał); wÊród swych osiàgni´ç ma mi´dzy innymi wyró˝nienie na Konkursie im. Ciechaƒskiego w Poznaniu. Nim objàł funkcj´ asystenta dyrektora, póêniej zaÊ kierownictwo orkiestry, był przez dekad´ jej inspektorem.

53

01-67 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS.qxd 9/12/12 9:50 PM Page 54

Wyst´py

01-67 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS.qxd 9/12/12 9:50 PM Page 55

01-67 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS.qxd 9/12/12 9:50 PM Page 56

Afisz kon c e r t ów w S a l i Kon c e r t ow e j Polskie go Radia im. W itolda Lutosła wskie go w Wa r s z a w i e ora z w F i l h a r m on i i Lubelskiej, 22–23 lute go 2003

Wyst´py

5 6 2 5 l a t o r k i e s t r y Sinfonia Var sovia

01-67 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS.qxd 9/12/12 9:50 PM Page 57

Wyst´py Liczba koncertów, które w ciàgu pierwszych dwudziestu pi´ciu lat swego istnienia, czyli do koƒca kwietnia 2009 roku, dała Sinfonia Varsovia, zaiste czyni wra˝enie – było ich bowiem dwa tysiàce szeÊçset dziewi´çdziesiàt jeden. Oznacza to, ˝e Êrednio muzycy zespołu zasiadali na estradzie blisko sto dziesi´ç razy w roku, a ka˝dy tydzieƒ przynosił co najmniej dwa wyst´py. W latach najtłustszych rocznie odbywało si´ sto trzydzieÊci i wi´cej koncertów – rekordowy był rok 1993, kiedy było ich sto trzydzieÊci siedem; lata najchudsze przynosiły ich poni˝ej dziewi´çdziesi´ciu (najmniej, bo osiemdziesiàt cztery, rok 1991). JeÊli idzie o ich rozkład w poszczególnych okresach działalnoÊci orkiestry, wyraêny i dłu˝szy spadek liczby wyst´pów dał si´ odczuç w latach 1999– –2002 (Êrednia dla tego czterolecia to osiemdziesiàt dziewi´ç koncertów rocznie), na pewno nie bez zwiàzku ze zgonem Menuhina; bardzo nat´˝one były z kolei ostatnie lata opisywanego okresu (roczna Êrednia dla czterolecia 2005–2008 wynosi sto dwadzieÊcia trzy wyst´py).

Z owych blisko dwóch tysi´cy siedmiuset koncertów zdecydowana wi´kszoÊç – z powodów, o których ju˝ była mowa – przypadła na zagranic´. Eksportowa wizytówka polskiej muzyki koncertowała przez te lata poza krajem a˝ dwa tysiàce osiemdziesiàt razy (co oznacza ponad siedemdziesiàt siedem procent ogółu wyst´pów Sinfonii), podczas gdy w ojczyênie dała koncertów szeÊçset jedenaÊcie. Zagranicy te˝ głównie dotyczył wspomniany spadek iloÊciowy w latach 1999–2002; liczba wyst´pów odbytych poza Polskà mocno zbli˝yła si´ w tym okresie do krajowych. W sumie w ciàgu opisywanego dwudziestopi´ciolecia odsetek koncertów w Polsce wykazywał wyraênà tendencj´ wzrostowà, a druga połowa owego çwierçwiecza przyniosła ich niemal dwa razy wi´cej ani˝eli pierwsza.

SpoÊród tych z górà szeÊciu setek polskich wyst´pów Sinfonii znacznie wi´cej ni˝ połowa, bo trzysta pi´çdziesiàt pi´ç, przypadła na Warszaw´. O warszawskich wyst´pach orkiestry bardziej szczegółowo powiemy dalej, tu przyjrzyjmy si´ pozostałej cz´Êci tych krajowych. Obj´ły one a˝ siedemdziesiàt dwa oÊrodki, od najwi´kszych u nas i najwa˝niejszych a˝ po całkiem niewielkie. Stosunkowo najcz´Êciej koncertowała Sinfonia w Poznaniu (dwadzieÊcia siedem ra zy), Wro cła wiu (dwa dzie Êcia szeÊç ra zy) i Kra ko wie (dwa dzie Êcia pi´ç ra zy); w Po zna niu mi´dzy innymi była wykonawczynià nadzwyczajnych koncertów towarzyszàcych kolejnym edycjom Mi´dzynarodowego Konkursu Skrzypcowego im. Wieniawskiego, we Wrocławiu niejednokrotnie uczestniczyła w Mi´dzynarodowym Festiwalu Oratoryjno -Kantatowym „Wratislavia Cantans”, w Krakowie wyst´powała podczas Wielkanocnego Festiwalu im. Beethovena, Festiwalu Muzyki Polskiej i Festiwalu Sacrum Profanum. Czternastokrotnie orkiestra odwiedzała Bydgoszcz, nie bez zwiàzku z Mi´dzynarodowym Festiwalem Musica Antiqua Europae Orienta lis i Byd go skim Fe sti wa lem Mu zycz nym. Od pi´ ciu do dzie si´ ciu ra zy go Êci ły Sin fo ni´ Gdaƒsk, Łódê, Lublin, Białystok, Cz´stochowa, Toruƒ, D´bica, Łaƒcut, Płock, Pszczyna i Szczecin, od dwóch do czterech razy – Bielsko -Biała, Cieplice, Tarnów, Busko -Zdrój, Ciechanów, Katowice, Kielce, Płoƒsk, Radom, Siedlce, Jelenia Góra, Nowy Sàcz, Mi´dzyzdroje, Mikołów, Olsz tyn, Ostrów Wiel ko pol ski, Ra dzy min, Wie licz ka (ko pal nia so li), Za ko pa ne i Za moÊç; i w tych wypadkach wiele koncertów odbywało si´ w ramach presti˝owych przedsi´wzi´ç festiwalowych, by wskazaç choçby te w Łodzi (Konkurs IndywidualnoÊci Twórczych im. Aleksandra Tansmana), Łaƒcucie, Pszczynie (Wieczory u Telemanna) czy Ostrowie Wielkopolskim (Chopin w barwach jesieni), choç niekiedy wyst´py zespołu wiàzały si´ z wa˝nymi wydarzeniami pozamuzycznymi – takimi jak na przykład upami´tnienie szeÊçdziesiàtej rocznicy likwidacji Litzmannstadt Ghetto w Łodzi (2004). Z oÊrodków, do których orkiestra dotarła zale d wie raz, wy mieƒ my Cie cho ci nek, Ko nin, Łom ˝´, Otwock, Ra szyn, San do mierz, Sa nok, Wàgrowiec, Zielonà Gór´ czy ˚yrardów. Z obecnych miast wojewódzkich Sinfonia nie grała tylko w Opolu.

57

01-67 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS.qxd 9/12/12 9:50 PM Page 58

Afisz ko n ce r t u w Stadthalle, Kassel, 8 lute go 2000

Wyst´py

Za granicà Sinfonia najcz´Êciej jeêdziła do Europy Zachodniej.

Ja ko cel tych w´ dró wek zde cy do wa nie naj cz´ Êciej obie ra ła Niemcy – zagrała tam (i w obu cz´Êciach tych jeszcze podzielo nych, i w tych ju˝ zjed no czo nych) sie dem set osiem dzie siàt pi´ç razy, trafiajàc do ponad dwustu trzydziestu miejscowoÊci; koncertów w Niemczech było wi´c nawet wi´cej ani˝eli w Polsce, a liczba odwiedzanych oÊrodków przewy˝szała t´ w kraju ponad trzy razy. I w tym wypadku na szlakach wyst´pów Sinfonii znajdowały si´ zarówno najwi´ksze aglomeracje, jak i niewielkie miasteczka na prowincji.

I takie właÊnie niewielkie, le˝àce w Dolnej Saksonii u podnó˝a Ha rzu dwu dzie sto ty si´cz ne Se esen (skàd inàd miej sco woÊç o niepospolitych muzycznych tradycjach – to właÊnie tam około 1825 roku niejaki Heinrich Steinweg, który póêniej w Ameryce zmienił nazwisko na Steinway, zało˝ył swà pierwszà fabryk´ fortepianów) okazało si´ najcz´stszym miejscem niemieckich koncertów Sinfonii – grała tu a˝ trzydzieÊci cztery razy. Zaraz potem plasujà si´ na tej liÊcie Monachium (trzydzieÊci dwa razy) i równie niewielkie jak Seesen i jak ono poło˝one w południowej cz´Êci Dolnej Saksonii popularne uzdrowisko Bad Pyrmont (dwadzieÊcia szeÊç razy). Dalej idà Frankfurt nad Menem, Hamburg, Berlin, Kolonia i Düsseldorf – w ka˝dym z tych wa˝nych muzycznych oÊrodków orkiestra grała nieco ponad dwadzieÊcia razy, w Berlinie mi´dzy innymi w Filharmonii i w Schauspielhaus. Po kilkanaÊcie koncertów da ła Sin fo nia w Sta de (Dol na Saksonia), Bad Kissingen (Bawaria), Holzminden (Dolna Saksonia), Stuttgarcie, Würzburgu, Diepholz (Dolna Saksonia) i Lüneburgu (równie˝ Dolna Sak so nia); po dzie si´ç – w Bonn, Bre mie, Es sen, Obe rhau sen i dol no sak soƒ skim Uel zen; bez ma ła dzie si´ç – na przy kład w Dreê nie (mi´ dzy in ny mi w Sem pe ro per) i Duisburgu. Uczestniczyła Sinfonia w wielu wa˝nych niemieckich festiwalach muzycz nych – przede wszystkim w Szlezwiku-Holsztynie (Schleswig-Holstein Musikfestival), a tak˝e w Würzburgu (Mozartfest), we Frankfurcie nad Menem (w Alte Oper), w klasztorze Eberbach (Rheingau Musik-Festival).

We Francji, która na liÊcie zagranicznych podró˝y Sinfonii pod wzgl´dem liczby koncertów zajmuje pewne drugie miejsce, orkiestra w swym pierwszym çwierçwieczu wystàpiła trzysta szeÊç razy w ponad siedemdziesi´ciu oÊrodkach. Do najcz´Êciej odwiedzanych przez Sinfoni´ w Europie miast nale˝ał Pary˝; wÊród dwudziestu oÊmiu (włàczajàc Wersal) tamtejszych wyst´pów były te w Salle Pleyel, w Théâtre des Champs -Élysées, w Théâtre du Châte let, w Théâtre de la Vil le (zaÊ w Wer sa lu w Ope rze Kró lew skiej).

Najwi´cej wszak˝e koncertów we Francji (i w ogóle za granicà) dała Sinfonia w Nantes – a˝ dziewi´çdziesiàt dwa. Niemal wszystkie z odbyły si´ za sprawà głoÊnych tamtejszych „szalonych dni muzyki” – festiwalu La Folle Journée, który w 1995 roku wymyÊlił i do dzisiaj prowadzi René Martin, a podczas którego koncerty, co roku poÊwi´cone mu zy ce in ne go twór cy lub twór ców, od by wa jà si´ w cià gu pi´ ciu dni od ra na do wieczora w jednym budynku (Cité des congr¯s) w kilku salach o tej samej porze, trwajàc nie dłu˝ej ni˝ godzin´; przedsi´wzi´cie cieszy si´ wielkà popularnoÊcià (na przykład w 2004 roku sto trzynaÊcie tysi´cy sprzedanych – zawsze tu bardzo tanich! – biletów), stanowiàc dla wcale znacznego odsetka słuchaczy pierwszy kontakt z muzykà powa˝nà. Sinfonia jeêdziła do Nantes od 1996 roku (z przerwà w latach 1998–2001),

5 8 2 5 l a t o r k i e s t r y Sinfonia Var sovia

01-67 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS.qxd 9/12/12 9:50 PM Page 59

dajàc tam w ka˝dej edycji tego zimowego festiwalu od kilku do kilkunastu wyst´pów; od roku 2004 orkiestra brała te˝ udział w koncertach organizowanych w ramach tej imprezy w innych miastach regionu Pays de la Loire, mi´dzy innymi w Cholet, Challans, La val, Sau mur czy Saint-Na za ire, w któ rych łàcz nie za gra ła dwa dzie Êcia osiem ra zy.

Spomi´dzy innych wa˝nych francuskich festiwali Sinfonia przez lata, choç nie ka˝dego roku, uczestniczyła w festiwalu pianistycznym w La Roque d’Anthéron (w której to miejscowoÊci ogółem koncertowała dwadzieÊcia trzy razy), festiwalu w Strasburgu (łàcznie w tym mieÊcie czternaÊcie wyst´pów) czy w Mentonie (tu łàcznie siedem wyst´pów), sporadycznie te˝ w festiwalach w Aix-en-Provence, w Sully-sur-Loire, w Turenii, w Epau czy w Colmarze. PoÊród wa˝nych francuskich oÊrodków odwiedzonych przez Sinfoni´ znalazły si´ te˝ Montpellier i Tuluza (po siedem koncertów), Dijon (cztery wyst´py) czy Cannes (trzy koncerty).

Trzecià pozycj´ na europejskiej liÊcie wyst´pów Sinfonii okupowała Hiszpania – równie˝ w du˝ej mierze za sprawà festiwalu La Folle Journée, który od 2000 roku wykroczył poza Nantes, uruchamiajàc swe edycje w innych krajach. W Hiszpanii festiwal upodobał sobie Bilbao, które Sinfonia kilkakrotnie odwiedzała ju˝ wczeÊniej, a w którym teraz pocz´ła od 2003 roku goÊciç corocznie; łàcznie dała w najwi´kszym mieÊcie Baskonii równo pół setki koncertów. W Madrycie orkiestra koncertowała te˝ sporo, bo dwadzieÊcia razy, w Walencji dziewi´ç razy, w San Sebastian pi´ç razy. WÊród dwóch wyst´pów w Sewilli znalazł si´ koncert galowy podczas Dnia Polskiego na Expo 1992. Niemało koncertów odbyło si´ na terytoriach zamorskich Hiszpanii – na Balearach (dziesi´ç) i na Wyspach Kanaryjskich (dwanaÊcie). Łàczny bilans çwierçwiekowej obecnoÊci Sinfonii w Hiszpanii – to sto pi´çdziesiàt dwa koncerty w blisko pi´çdziesi´ciu oÊrodkach.

Afisz kon c e r t u w Philhar monie im Gasteig, Monac hium, 7 lute go 1998

59

01-67 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS.qxd 9/12/12 9:50 PM Page 60

Afisz koncer tu w Gewandhaus, Lipsk, 24 czerwca 1997

Wyst´py

6 0 2 5 l a t o r k i e s t r y Sinfonia Var sovia

01-67 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS.qxd 9/12/12 9:50 PM Page 61

Afisz

Plakat tour nĂŠe

kon cer tu

Polskiej Or kiestr y

w Halle aux Grains,

Kameral n ej

Tu l u za,

z Nigelem Kenned ym,

6 gr udnia 1996

Fran cj a, lipiec 2005

Afisz kon cer tu w Mercator-Halle, Du i sburg, 28 lute go 1997

61

01-67 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS.qxd 9/12/12 9:50 PM Page 62

Wyst´py

6 2 2 5 l a t o r k i e s t r y Sinfonia Var sovia

01-67 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS.qxd 9/12/12 9:50 PM Page 63

Bez mała pi´çdziesiàt oÊrodków odwiedziła te˝ orkiestra w Wielkiej Brytanii, choç koncertów dała tam cokolwiek mniej, bo sto dwanaÊcie. Najcz´Êciej Sinfonia grała w Londynie – pi´t na Êcie ra zy, mi´ dzy in ny mi w Barbican Centre, Royal Albert Hall, Drapers’ Hall, Queen Elizabeth Hall; w niewielkim Chel ten ham kon cer to wa ła osiem ra zy, w Sheffield siedem, w Birmingham i Inverness po pi´ç, zaÊ na przy kład w Bel fa Êcie, Glas gow czy Oks for dzie po trzy ra zy. Wło chy to siedemdziesiàt pi´ç koncertów w ponad trzydziestu oÊrodkach. I w tym wypadku górowała stolica, gdzie zespół wystàpił dziewi´ç ra zy (mi´ dzy in ny mi w Aca de mia di San ta Ce ci lia i Te atro dell’Ope ra); za Rzy mem post´powały Mediolan (siedem koncertów) i Rawenna (pi´ç koncertów), dalej Brescia (czte ry kon cer ty); trzy kon cer ty da no mi´dzy innymi w Neapolu (tu tak˝e w Teatro San Car lo). Na Sy cy lii or kie stra wy stà pi ła sie dem ra zy. Łàcz nie w pi´ ciu naj wi´k szych paƒstwach obecnej Unii Europejskiej – Niem czech, Fran cji, Wiel kiej Bry ta nii, Wło szech i Hisz pa nii – Sin fo nia da ła pod czas pierwszego çwierçwiecza swego istnienia tysiàc czterysta trzydzieÊci koncertów, co sta no wi ło po nad pi´ç dzie siàt trzy pro cent ogó łu jej wy st´ pów i nie mal szeÊç dzie siàt dziewi´ç procent tych zagranicznych.

Austria zapisała si´ w kronikach Sinfonii jako kraj szeÊç dzie si´ ciu je den kon cer tów w oÊmiu oÊrodkach; znów, ale tym razem bardzo zde cy do wa nie, do mi no wa ło mia sto sto łecz ne – w Wied niu (mi´ dzy in ny mi w Mu sikverein, w Schönbrunnie, w Theater an der Wien) od by ła czter dzie Êci je den wy st´ pów.

W Sal zburgu or kie stra gra ła je de na Êcie ra zy, w tym tak˝e na słynnym tamtejszym festiwalu. Identyczna liczba koncertów jak w Austrii stała si´ udziałem Szwajcarii – tyle, ˝e ob j´ ły one dwa ra zy wi´ cej oÊrod ków, a na cze le zna la zły si´, ze swym naj pierw przez Menuhina prowadzonym, potem go upami´tniajàcym festiwalem, poło˝ony na wschód od Jeziora Genewskiego u podnó˝a Alp Berneƒskich maleƒki (dwa i pół tysiàca mieszkaƒców), lecz ekskluzywny kurort Gstaad oraz sàsiednie, niewiele wi´ksze Saanen; w Gstaad

Afisz kon c e r t ów w T h é â t re des Champs-Él ysées, Pa r y ˝ , 9–10 stycznia 1994

63

01-67 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS.qxd 9/12/12 9:50 PM Page 64

Sin fo nia gra ła łàcz nie dwa dzie Êcia osiem ra zy (szes na sto krot nie za ˝y cia Me nu hi na i dwunastokrotnie po jego Êmierci, najwi´cej w 2001 roku – pi´ciokrotnie), w Saanen – siedem razy. SzeÊciokrotnie wystàpiła orkiestra w Zurychu; dwukrotnie zagrała na festiwalu w Montreux i Vevey, tyle˝ w Bernie. Niewiele mniej wyst´pów Sinfonia odnotowała na swym koncie w Portugalii – pi´çdziesiàt cztery w szeÊciu oÊrodkach; królowa ła Li zbo na z czter dzie sto ma sze Êcio ma wy st´ pa mi, z któ rych zna ko mi ta wi´k szoÊç równie˝ była zwiàzana z organizowanà tam przez kilka lat portugalskà edycjà La Folle Journée.

W pozostałych krajach Europy Zachodniej Sinfonia goÊciła znacznie rzadziej – Holandia musiała kontentowaç si´ pi´tnastoma koncertami zespołu w jedenastu oÊrodkach (w tym trze ma wy st´ pa mi w Am ster da mie), a Bel gia – dzie wi´ cio ma kon cer ta mi w trzech oÊrodkach (w tym szeÊcioma wyst´pami w Brukseli, mi´dzy innymi w ramach Eu ro pa liów w 2001 ro ku w Pa la is des Beaux-Arts). W Grecji orkiestra grała siedem razy w pi´ciu oÊrodkach (w tym raz w Atenach), w Irlandii – pi´ç razy (w tym cztery razy w Dublinie), w Luksemburgu – cztery razy (w tym w stolicy trzy razy). Relatywnie rzadko odwiedzała Sinfonia Skandynawi´, dajàc pi´ç koncertów w Danii (w tym dwa w Kopen ha dze), ty le˝ w Szwe cji (w tym trzy w Sztok hol mie) oraz dwa w Nor we gii, za to jedenaÊcie w Finlandii (najwi´cej, bo pi´ç, w festiwalowym Naantali). Po jednym razie wystàpiła w Andorze, na Cyprze, w Liechtensteinie, na Malcie i w Monako.

W porównaniu z Europà Zachodnià skromnie przedstawiał si´ bilans koncertów Sinfonii w Europie Wschodniej i Ârodkowo -Wschodniej, co odzwierciedlało generalne po transformacji ustrojowej osłabienie naszych kontaktów kulturalnych z paƒstwami tego obszaru. W Czechach Sinfonia wyst´powała dziewi´ç razy (siedem razy w Pradze, w tym na festiwalu Praska Jesieƒ oraz dwa razy w Brnie), na Słowacji – trzy razy (wyłàcznie w Bratysławie), na W´grzech – siedem razy w szeÊciu oÊrodkach (w tym dwa razy w Buda pesz cie). W Buł ga rii od by ły si´ trzy kon cer ty (w tym je den w So fii), w Ru mu nii – jeden (w Bukareszcie). Dwukrotnie orkiestra zagrała w Chorwacji (w Zagrzebiu i Dubrowniku), po jednym razie – w Słowenii (w Lublanie) oraz w BoÊni i Hercegowinie (w Sarajewie). Zaledwie trzy wyst´py dała Sinfonia w Rosji – dwa w Moskwie i jeden w Petersburgu (ten ostatni wszelako w nowo udost´pnionym Wielkim Podwórcu Pałacu Zimowego, prezentujàc trzytysi´cznemu audytorium Siedem bram Jerozolimy Pendereckiego pod jego dyrekcjà). Tylko dwa koncerty odbyły si´ na Ukrainie (oba we Lwowie), czterokrotnie orkiestra koncertowała na Łotwie (w tym dwukrotnie w Rydze), trzykrotnie na Litwie (w tym dwukrotnie w Wilnie).

WÊród azjatyckich wizyt orkiestry zdecydowany prym wiodła Japonia – Sinfonia wyst´powała tu a˝ sto osiem razy w czterdziestu oÊrodkach. Bezapelacyjnie dominowało Tokio, gdzie orkiestra dała pi´çdziesiàt cztery koncerty (mi´dzy innymi w Suntory Hall), w wi´kszoÊci podczas tamtejszych edycji festiwalu La Folle Journée (który od 2005 roku za go Êcił i tu taj; do daj my w tym miej scu, ˝e łàcz na w jej pierw szym çwierç wie czu liczba wyst´pów Sinfonii na tym festiwalu – w Nantes i okolicach, Lizbonie, Bilbao i Tokio – wyniosła dwieÊcie czterdzieÊci dwa!). Po cztery razy grała Sinfonia w Osace i Kobe, trzy krot nie w Jo ko ha mie. Co do Chin, Sin fo nia wy st´ po wa ła tyl ko w Hong kon gu (cztery razy, i przed wycofaniem si´ Brytyjczyków, i po ich wycofaniu si´) oraz na Tajwanie (dziewi´ç razy); na Dalekim Wschodzie koncertowała jeszcze w Malezji (cztery razy, wyłàcznie w Kuala Lumpur) oraz w Korei Południowej (jeden raz w Seulu). Na Bliskim Wschodzie z kolei orkiestra miała na swym koncie wyst´py w Turcji (cztery razy – w Stambule i Pergamonie), w Izraelu (siedem razy w siedmiu oÊrodkach, w tym w Tel Awiwie i w Jerozolimie) oraz w Libanie (dwa razy, w tym w Bejrucie). Afryka to w kronikach dwudziestu pi´ciu lat Sinfonii przede wszystkim Republika Południowej Afryki (dziewi´ç

Wyst´py

6 4 2 5 l a t o r k i e s t r y Sinfonia Var sovia

01-67 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS.qxd 9/12/12 9:51 PM Page 65

koncertów w czterech oÊrodkach, w tym cztery w Johannesburgu), lecz tak˝e Maroko i Libia (po dwa koncerty). W Australii orkiestra wystàpiła cztery razy w trzech oÊrodkach (w tym dwukrotnie w Melbourne).

Na drugà półkul´ Sinfonia wyprawiała si´ w tych latach wielokrotnie. Celem podró˝y były głównie Stany Zjednoczone, dokàd orkiestra odbyła a˝ dziesi´ç tournée i gdzie łàcznie koncertowała sto jedenaÊcie razy w bez mała dziewi´çdziesi´ciu oÊrodkach. Przodował Nowy Jork (osiem koncertów, w tym te w Carnegie Hall i w Avery Fisher Hall), dalej szedł Worcester w sta nie Massachusetts (pi´ç koncertów) i Waszyngton (cztery koncerty). W 2001 roku orkiestra dwoma specjalnymi koncertami w Nowym Jorku i Waszyngtonie oddała hołd Ignacemu Janowi Paderewskiemu w szeÊçdziesi´ciolecie jego Êmierci. W Kanadzie słuchano Sinfonii trzy razy w trzech oÊrodkach, w Meksyku było tak samo (z jednym koncertem w stolicy). A˝ pi´tnaÊcie razy, przede wszystkim w zwiàzku z Festiwalem Casalsa, orkiestra wystàpiła w Portoryko (w tym dziesi´ç razy w San Juan), grała te˝ dwukrotnie w Dominikanie i raz w Haiti. Wreszcie w Ameryce Południowej orkiestra odwiedzała Argentyn´ (dziesi´ç koncertów w czterech oÊrodkach, w tym szeÊç wyst´pów w Buenos Aires, mi´dzy innymi w Teatro Colón; w Argentynie te˝ otrzymała nagrod´ tamtejszej krytyki muzycznej „dla najlepszej zagranicznej orkiestry kameralnej w sezonie artystycznym 1997”), Brazyli´ (osiem koncertów w czterech oÊrodkach, w tym pi´ç wyst´pów w São Paulo i jeden w Rio de Janeiro), a tak˝e Urugwaj i Kolumbi´ (po jednym koncercie).

Sporà osobliwoÊcià w dziejach Sinfonii sà jej wyst´py na morzu – podczas odbywanych w latach 1986–1994 pi´ciu rejsów po Morzu Âródziemnym na przewo˝àcym około oÊmiuset pasa˝erów francuskim statku Mermoz orkiestra dała trzydzieÊci cztery koncerty, w tym sporà cz´Êç z bardzo wybitnymi partnerami; podobny muzyczny rejs na innym statku odbyła w 2007 roku. Grała te˝ Sinfonia w powietrzu: w ostatnim dniu 1991 roku jedno z niemieckich biur turystycznych zorganizowało lot na trasie Frankfurt–Majorka, podczas którego odbył si´ transmitowany do wielu krajów krótki koncert symfoniczny.

Sumujàc te zestawy, podajmy skład „złotej dziesiàtki” pierwszych dwudziestu pi´ciu lat Sinfonii – list´ dziesi´ciu oÊrodków, gdzie koncertowała najcz´Êciej: po Warszawie (trzysta pi´çdziesiàt pi´ç wyst´pów) plasujà si´ na niej kolejno zwiàzane z La Folle Journée Nantes (dziewi´çdziesiàt dwa koncerty), Tokio (pi´çdziesiàt cztery), Bilbao (pi´çdziesiàt) i Lizbona (czterdzieÊci szeÊç), a nast´pnie Wiedeƒ (czterdzieÊci jeden), Seesen (trzydzieÊci cztery), Monachium (trzydzieÊci dwa) oraz Pary˝ i Gstaad (po dwadzieÊcia osiem). Drugà dziesiàtk´ otwierajà Poznaƒ (dwadzieÊcia siedem koncertów), Wrocław i Bad Pyrmont (po dwadzieÊcia szeÊç) oraz Kraków (dwadzieÊcia pi´ç wyst´pów).

Afisz kon c e r t u w Barbican Hall, Lond yn, 19 lute go 1989

65

01-67 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS.qxd 9/12/12 9:51 PM Page 66

Repertuar

01-67 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS.qxd 9/12/12 9:51 PM Page 67

68-148 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS 9/12/12 8:55 PM Page 68

JARZ¢BSKI, ANONIM (XVI wiek), BACEWICZ, GÓRECKI, MOZART Jerzy Maksymiuk, CD Accord 1996, CD, nagroda: Fr yder yk 1996

Repertuar W ciàgu pierwszego çwierçwiecza swej działalnoÊci koncertowej Sinfonia grywała repertuar bardzo zró˝nicowany – od baroku po twórczoÊç współczesnà. Stosunkowo rzadko si´gała jedynie po muzyk´ neoromantycznà, najpewniej i z racji du˝ego aparatu wykonawczego, jakiego ta w wielu wypadkach wymaga. Nie zaniedbujàc innych, niejakà predylekcj´ okazywała przy tym Sinfonia do muzyki niemieckiej. Kunszt wykonawczy, jaki orkiestra osiàgn´ła, i renoma, jakà si´ cieszyła, pozwalały na podejmowanie wyzwaƒ najambitniejszych; z drugiej strony potrzeby edukacyjne oraz wzgl´dy komercyjne kazały te˝ niekiedy braç udział w przedsi´wzi´ciach o charakterze bardziej popularnym, a tak˝e, na szcz´Êcie z rzadka, grywaç muzyk´ l˝ejszego autoramentu.

Do repertuaru o tym kształcie i tej rozległoÊci, jaki grywa obecnie, Sinfonia dojrzewała oczywiÊcie stopniowo, w miar´ zwi´kszania i uzupełniania swego składu, pozyskiwania do współpracy nowych kapelmistrzów i solistów, pojawiania si´ nowych oczekiwaƒ ze strony audytorium i mecenasów. W pierwszym okresie musiała dominowaç oferta odziedziczona po Polskiej Orkiestrze Kameralnej, z przewagà muzyki barokowej, klasycznej i dwudziestowiecznej; póêniej stopniowo dominujàcà pozycj´ zdobyła obok Mozarta i Beethovena twórczoÊç romantyków. Dobrze to obrazuje porównanie preferencji repertuarowych Sinfonii

Repertuar

6 8 2 5 l a t o r k i e s t r y Sinfonia Var sovia

68-148 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS 9/12/12 8:55 PM Page 69

z trzech pierwszych lat jej istnienia (kwiecieƒ 1984–kwiecieƒ 1987) oraz z trzech lat dojrzałych, otwierajàcych drugà połow´ opisywanego okresu (1997–1999) i ukształtowanych zwłaszcza przez trzech najcz´Êciej z nià współpracujàcych dyrygentów – Menuhina, Pendereckiego i Volkera Schmidta-Gertenbacha.

I tak w pierwszym trzyleciu Sinfonii najcz´Êciej w jej wykonaniu brzmiała muzyka Wolfganga Amadeusza Mozarta (dwieÊcie pi´çdziesiàt szeÊç razy) i Jana Sebastiana Bacha (dziewi´çdziesiàt siedem razy). Z twórczoÊci Mozarta dziewi´çdziesiàt cztery razy grała jego symfo nie: przede wszyst kim g -moll KV 550 (trzydzieÊci szeÊç razy), D-dur «Haffnerowskà» KV 385 (dwadzieÊcia jeden razy) i A-dur KV 201 (siedemnaÊcie razy), ale tak˝e C-dur «Jowiszowà» KV 551, B -dur KV 319, D-dur KV 19, wreszcie C -dur «Linzkà» KV 425.

TrzydzieÊci osiem razy mo˝na było usłyszeç w wykonaniu Sinfonii divertimenta KV 136, 137 i 138 – najcz´Êciej to pierwsze, D-dur; dwadzieÊcia razy brzmiała serenada Eine kleine Nachtmusik. CzterdzieÊci razy orkiestra uczestniczyła w wykonaniach koncertów fortepianowych Mozarta (a grywała ich wtedy a˝ dwanaÊcie), dwadzieÊcia dwa razy – w wykonaniach koncertów skrzypcowych (w tym siedemnaÊcie razy – Koncertu G-dur KV 216). Dziewi´ciokrotnie wykonano Symfoni´ koncertujàcà Es-dur na skrzypce i altówk´ KV 364, czterokrotnie – Symfoni´ koncertujàcà Es-dur na obój, klarnet, róg i fagot KV 297b. Niemal sto wykonaƒ Bacha – to zwłaszcza jego Koncert skrzypcowy E-dur BWV 1042 (grany dwadzieÊcia siedem razy) i a-moll BWV 1041 (grany o jeden tylko raz mniej) oraz Koncert d-moll na dwoje skrzypiec BWV 1043 (trzynaÊcie wykonaƒ), a tak˝e II, III i IV Koncert brandenburski (łàcznie dziewi´ç wykonaƒ). Spomi´dzy innych wybitnych twórców baroku Sinfonia w swym pierwszym trzyleciu najcz´Êciej – pi´çdziesiàt dwa razy – wykonywała dzieła Antonia Vivaldiego; tu przodowały grane dwadzieÊcia trzy razy Cztery pory roku. Dziewi´tnastokrotnie brzmiały utwory Arcangela Corellego (w tym trzynaÊcie razy – Concerto grosso g-moll op. 6 nr 8), jedenastokrotnie – Georga Friedricha Händla (w tym pi´ç razy – Concerto grosso op. 6 nr 8), dziesi´ciokrotnie – Georga Philippa Telemanna. WÊród klasyków wiedeƒskich po Mozarcie nast´pował Joseph Haydn z szeÊçdziesi´cioma pi´cioma wykonaniami; trzydzieÊci pi´ç razy grano jego symfonie (nr 42 D-dur, nr 43 Es -dur, nr 47 G -dur, nr 58 F-dur, nr 83 g-moll «La poule» i zwłaszcza – osiemnaÊcie wykonaƒ – nr 104 D-dur), a˝ dwadzieÊcia razy zabrzmiał Koncert wiolonczelowy C -dur, pi´ç razy – Koncert wiolonczelowy D-dur. Ludwig van Beethoven był grany trzydzieÊci razy – z symfonii właÊciwie tylko Druga (dziewi´ç wykonaƒ), nadto mi´dzy innymi dwunastokrotnie koncerty fortepianowe i trzykrotnie Koncert skrzypcowy.

Muzyk´ Franza Schuberta Sinfonia włàczała w tych latach do swego repertuaru dwadzieÊcia osiem razy – głównie V Symfoni´, prezentowanà a˝ dwadzieÊcia trzy razy. Tyle˝ razy brzmiała w wykonaniu orkiestry IV Symfonia «Włoska» Feliksa Mendelssohna, który ogółem miał trzydzieÊci cztery wykonania. Gioacchino Rossini pojawił si´ szeÊçdziesiàt pi´ç razy – przede wszystkim za sprawà Sonaty na smyczki nr 1 (trzydzieÊci szeÊç wykonaƒ)

MOZART Yehudi Menuhin, V irgin Classics 1990, CD

69

68-148 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS 9/12/12 8:55 PM Page 70

BEETHOVEN Yehudi Menuhin, IMG Records 1995, CD, d r u g a z pi ´ c i u pł y t zesta wu: BEETHOVEN 9 Symphonies Box Set

Repertuar

i uwertur operowych (dwadzieÊcia siedem wykonaƒ). Fryderyk Chopin był grany przez Sinfoni´ dziesi´ç razy (osiem razy – Koncert fortepianowy f-moll i dwa razy Koncert e -moll). Johannesa Brahmsa nie było wcale. Po Richarda Wagnera si´gano dziewi´tnaÊcie razy (niemal wyłàcznie, bo osiemnastokrotnie, po Idyll´ Zygfryda). Utwory Piotra Czajkowskiego orkiestra wykonywała dwadzieÊcia osiem razy (w tym dwadzieÊcia pi´ç razy – Serenad´ C -dur), Antonína Dvorˇáka – dziewi´tnaÊcie razy (znowu za sprawà jednego właÊciwie dzieła, osiemnastokrotnie zagranej Serenady E-dur), Edvarda Griega – dziewi´ç razy (Suita «Z czasów Holberga»). Szesnastokrotnie brzmiała podczas koncertów Serenada na orkiestr´ smyczkowà Mieczysława Karłowicza.

Swoistymi wizytówkami Sinfonii stało si´ w jej poczàtkowym trzyleciu tak˝e kilka dzieł z pierwszej połowy dwudziestego wieku. Nale˝ały do nich Introdukcja i Allegro Edwarda Elgara (siedemnaÊcie wykonaƒ, a Elgara w ogóle – dwadzieÊcia), Simple Symphony oraz Wariacje na temat Franka Bridge’a Benjamina Brittena (ten pierwszy utwór miał trzynaÊcie wykonaƒ, ten drugi – a˝ trzydzieÊci osiem, zaÊ Britten w ogóle – pi´çdziesiàt osiem), Divertimento na orkiestr´ smyczkowà Béli Bartóka (trzydzieÊci wykonaƒ, pi´ç razy zagrano te˝ jego Muzyk´ na instrumenty strunowe, perkusj´ i czelest´). Dwunastokrotnie pojawiła si´ Symfonia kameralna op. 110 Dmitrija Szostakowicza. Wszystko (tak˝e z klasyki!) przewy˝szył jednak Koncert na orkiestr´ smyczkowà Gra˝yny Bacewicz, zaprezentowany w owym okresie przez Sinfoni´ a˝ szeÊçdziesi´ciokrotnie. TrzydzieÊci dwa razy zagrano Witolda Lutosławskiego (osiemnaÊcie razy – Muzyk´ ˝ałobnà i czternaÊcie razy – Preludia i fug´). SpoÊród innych współczesnych twórców polskich po kilkanaÊcie lub kilka wykonaƒ mieli w tych latach mi´dzy innymi Marek Stachowski (dwanaÊcie – Divertimento), Andrzej Panufnik (dziewi´ç – Koncert skrzypcowy i Arbor cosmica), Henryk Mikołaj Górecki (siedem – Trzy utwory w dawnym stylu i Koncert klawesynowy), Marta Ptaszyƒska (szeÊç, przede wszystkim La novella d’inverno) i Eugeniusz Knapik (pi´ç – Wyspy). Co do współczesnej muzyki obcej, warto w szczególnoÊci odnotowaç udział Sinfonii w Êwiatowej prapremierze, a potem pi´ciu kolejnych wykonaniach drugiej wersji Prometeusza Luigiego Nono w listopadzie 1985 roku w Stabilimento Ansaldo w Mediolanie.

Tymczasem w repertuarze orkiestry w latach 1997–1999 (porównania z trzyleciem poczàtkowym sà tym bardziej uprawnione, ˝e w obu tych okresach Sinfonia dała liczb´ koncertów niemal identycznà – w pierwszym trzysta trzynaÊcie, w drugim trzysta czternaÊcie) z przodujàcym wcià˝ Mozartem nieledwie zrównał si´ Beethoven; ten pierwszy miał sto pi´çdziesiàt trzy wykonania, ten drugi sto czterdzieÊci osiem. Z Mozarta najcz´Êciej grano ostatnie, ju˝ właÊciwie romantyczne symfonie – znowu g-moll KV 550 (osiemnaÊcie razy) oraz Jowiszowà (pi´tnaÊcie razy); w sumie wszak˝e liczba wykonaƒ Mozartowskich symfonii była niemal dwukrotnie mniejsza ni˝ u zarania działalnoÊci orkiestry. Podobnie rzecz si´ miała z koncertami fortepianowymi, a tak˝e skrzypcowymi (choç tu odnotujmy wykonanie czterech z nich, mi´dzy innymi z Wadimem Riepinem, w paryskiej Salle Pleyel w marcu 1999 roku); bez mała trzykrotnie rzadziej pojawiały si´ divertimenta. Beethoven zawdzi´czał swój awans głów-

7 0 2 5 l a t o r k i e s t r y Sinfonia Var sovia

68-148 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS 9/12/12 8:55 PM Page 71

nie symfoniom – orkiestra grywała je w tym trzyleciu a˝ szeÊçdziesiàt dziewi´ç razy, najcz´Êciej Siódmà (szesnaÊcie razy) i Trzecià (dwanaÊcie razy). To właÊnie zresztà wtedy, w maju i czerwcu 1997 roku, miało miejsce wykonanie przez zespół wszystkich dziewi´ciu symfonii kompozytora pod batutà pi´ciu polskich dyrygentów – Jerzego Maksymiuka, Jacka Kaspszyka, Wojciecha Michniewskiego, Grzegorza Nowaka i Jerzego Semkowa – w salach Bogusławskiego i Moniuszki warszawskiego Teatru Narodowego. Janusz Ekiert pisał o tym wydarzeniu: Orkiestra […] wywołała burzliwe zachwyty. Znów demonstrowała profesjonalizm wysokiej klasy, smyczki, które potrafià błyszczeç i roztoczyç szerokà skal´ wyrazu, szlachetny dêwi´k fagotu, waltorni, oboju, fletu, klarnetu, na których grajà młodzi mistrzowie, bardzo ładne tràbki i puzony, 17 . które miały mniejsze pole do popisun Dodajmy tu, ˝e rok wczeÊniej cykl wszystkich symfonii Beethovena zabrzmiał w wykonaniu Sinfonii pod Menuhinem kolejno w Wiedniu (w Schönbrunnie), Montpellier i Pary˝u (w Théâtre des Champs-Élysées). Dziewi´tnastokrotnie grano w trzyleciu 1997–1999 koncerty fortepianowe Beethovena (zwłaszcza Pierwszy – siedem razy; wszystkie pi´ç zabrzmiało w jednym cyklu w lipcu 1998 roku w Cheltenham z Alfredem Brendlem jako solistà), a˝ czterdzieÊci cztery razy brzmiały uwertury (najcz´Êciej Coriolan – osiemnastokrotnie). Bardzo znacznie wzrosła liczba wykonaƒ romantyków. Franz Schubert miał ich teraz sto dwanaÊcie; po jego symfonie si´gano jeszcze cz´Êciej ani˝eli po Beethovenowskie – osiemdziesiàt dziewi´ç razy, choç grano z nich tylko szeÊç, najcz´Êciej Piàtà (trzydzieÊci cztery wykonania), VII «Niedokoƒczonà» (dziewi´tnaÊcie wykonaƒ) i VIII «Wielkà» (osiemnaÊcie wykonaƒ). Mendelssohn legitymował si´ siedemdziesi´cioma szeÊcioma prezentacjami – symfonie miały ich czterdzieÊci jeden (IV «Włoska» – trzydzieÊci cztery i III «Szkocka» – siedem), uwertura Hebrydy – pi´tnaÊcie, Koncert fortepianowy g-moll – dziewi´ç. Chopina zagrała Sinfonia dwadzieÊcia pi´ç razy, w tym dwudziestokrotnie Koncert e -moll. Pojawił si´ całkowicie przedtem nieobecny Brahms: wykonywano go trzydzieÊci siedem razy, z tego a˝ dwadzieÊcia cztery razy symfonie, w tym Pierwszà – dziewi´ç razy i Czwartà – siedem razy (w 1998 roku orkiestra dwukrotnie grała w jednym cyklu wszystkie cztery – w marcu pod Menuhinem w Pary˝u w Théâtre des Champs-Élysées i w grudniu pod Jackiem Kaspszykiem w Warszawie w Studiu Koncertowym Polskiego Radia im. Lutosławskiego). SzeÊciokrotnie (wobec zaledwie jednego wykonania przed laty) zagrano Roberta Schumanna, w tym czterokrotnie Koncert wiolonczelowy. Na niemal tym samym co przed laty poziomie lokowała si´ liczba wykonaƒ muzyki Dvorˇáka (teraz było ich dwadzieÊcia, w tym siedem – Serenady E-dur, zaÊ szeÊç – IX Symfonii) oraz Griega (siedem). W wykonaniach dzieł Rossiniego orkiestra uczestniczyła pi´tnastokrotnie (w tym pi´ciokrotnie w Wiedniu opery Otello i pi´ciokrotnie Stabat Mater), jedenastokrotnie zagrała Czajkowskiego (w tym pi´ciokrotnie Serenad´ C-dur). Jan Sebastian Bach był teraz reprezentowany w repertuarze zespołu przez dwadzieÊcia dwa wykonania, Vivaldiego zagrano siedem razy, a Händla – dwukrotnie. Ty-

ROSSINI Yehudi Menuhin, Sony Music Enter tainment 2010 (© 1998), CD

17

Janusz Ekiert, Beethoven ∫ la carte, „WiadomoÊci Kulturalne” 1997, nr 25, s. 1.

71

68-148 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS 9/12/12 8:55 PM Page 72

GÓRECKI Chór Polskie go Radia w Krakowie, Po l s k i C h ór Ka m e ra l ny Schola Cantorum Gedanensis, Adam Kr uszewski, Janusz Olejniczak, Jerzy Maksymiuk, BeArTon 2003, CD, nagroda: Fr yder yk 2003

le˝ wykonaƒ co Bach miał te˝ podówczas Haydn, w tym dziesi´ç – Symfonii e -moll nr 44 i osiem – Koncertu wiolonczelowego C-dur.

W dwudziestowiecznym zaÊ repertuarze Sinfonii bezapelacyjnie górowała wtedy twórczoÊç Pendereckiego – mieliÊmy do czynienia z siedemdziesi´cioma czterema prezentacjami dwudziestu jeden jego dzieł, głównie tych nowszych, z których najcz´Êciej, bo osiemnaÊcie razy, wykonano Sinfoniett´ per archi, skàdinàd napisanà dla tej właÊnie orkiestry. Ale najobficiej w tym Êrodkowym trzyleciu grywanym przez zespół utworem z dwudziestego wieku okazała si´ I Symfonia «Klasyczna» Prokofiewa, którà zaprezentowano a˝ trzydzieÊci razy; Szostakowicza z kolei wykonywano oÊmiokrotnie.

Brittena zespół grał dziewi´ç razy, Bacewicz – siedem razy, Elgara – cztery razy. W marcu 1999 roku dwukrotnie – w tym podczas ostatniego koncertu prowadzonego przez Menuhina – zagrano muzyk´ zmarłego kilka miesi´cy wczeÊniej Alfreda Sznitkego. WÊród współczeÊnie tworzàcych kompozytorów polskich poza Pendereckim wyraêniej dała o sobie znaç Marta Ptaszyƒska, której Concerto grosso na dwoje skrzypiec i orkiestr´ zabrzmiało dwunastokrotnie.

Dla pełniejszego obrazu repertuaru Sinfonii w obu omawianych przez nas trzyleciach przedstawmy tu jeszcze w całoÊci pierwsze dwunastki najcz´Êciej grywanych przez nià twórców w ka˝dym z tych okresów. W tym pierwszym, u zarania, lista owa wyglàdała nast´pujàco: 1. Mozart (dwieÊcie pi´çdziesiàt szeÊç wykonaƒ), 2. Bach (dziewi´çdziesiàt siedem), 3.–4. Haydn i Rossini (po szeÊçdziesiàt pi´ç), 5. Bacewicz (szeÊçdziesiàt jeden), 6. Britten (pi´çdziesiàt osiem), 7. Vivaldi (pi´çdziesiàt dwa), 8. Bartók (trzydzieÊci pi´ç), 9. Mendelssohn (trzydzieÊci cztery), 10. Lutosławski (trzydzieÊci dwa), 11. Beethoven (trzydzieÊci), 12.–13. Schubert i Czajkowski (po dwadzieÊcia osiem); w tym, drugim, dojrzałym, przedstawiała si´ tak: 1. Mozart (sto pi´çdziesiàt trzy), 2. Beethoven (sto czterdzieÊci osiem), 3. Schubert (sto dwanaÊcie), 4. Mendelssohn (siedemdziesiàt szeÊç), 5. Penderecki (siedemdziesiàt cztery), 6. Brahms (trzydzieÊci siedem), 7. Prokofiew (trzydzieÊci), 8. Chopin (dwadzieÊcia pi´ç), 9.–10. Bach i Haydn (po dwadzieÊcia dwa), 11.–12. Rossini i Dvorˇák (po dwadzieÊcia).

Repertuarowi prezentowanemu w owych dwóch trzyleciach przez Sinfoni´ podczas koncertów dawanych za granicà (a takich było czterysta szeÊçdziesiàt szeÊç) warto jeszcze si´ przyjrzeç przez pryzmat owoców, jakie niosły dla zagranicznej obecnoÊci twórczoÊci polskiej. Otó˝ nasza muzyka zabrzmiała podówczas na nich a˝ sto dziewi´çdziesiàt dziewi´ç razy, przy czym zdecydowany prym wiodły tu utwory powstałe po drugiej wojnie Êwiatowej. Chopina orkiestra wykonywała w tych latach za granicà osiemnaÊcie razy (Koncert f-moll – siedem razy i Koncert e -moll – jedenaÊcie razy); czterokrotnie grano muzyk´ Karola Kurpiƒskiego (uwertur´ do opery Dwie chatki), raz – Zygmunta Noskowskiego (Step), pi´ciokrotnie – Mieczysława Karłowicza (Serenada na orkiestr´ smyczkowà). Naszym liderem okazała si´ tu Bacewicz (pi´çdziesiàt siedem wykonaƒ Koncertu na orkiestr´ smyczkowà, w tym trzydzieÊci podczas wspominanego ju˝ tu wielkiego Êwiatowego tournée Sinfonii w poczàtkach 1987 roku). Niewiele ust´pował jej Penderecki (czterdzieÊci jeden wykonaƒ, z czego naj-

Repertuar

7 2 2 5 l a t o r k i e s t r y Sinfonia Var sovia

68-148 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS 9/12/12 8:55 PM Page 73

wi´cej Sinfonietty per archi – pi´tnaÊcie wykonaƒ oraz Sinfonietty nr 2 na klarnet i orkiestr´ smyczkowà – siedem), potem szli Lutosławski (z dwudziestoma oÊmioma wykonaniami Muzyki ˝ałobnej oraz Preludiów i fugi), Marta Ptaszyƒska (z szesnastoma wykonaniami, głównie Concerto grosso na dwoje skrzypiec i orkiestr´) oraz Marek Stachowski (z dwunastoma wykonaniami Divertimenta). WÊród granych w tych latach przez Sinfoni´ za granicà współczesnych twórców polskich byli jeszcze Henryk Mikołaj Górecki, Andrzej Panufnik, Tomasz Sikorski, Eugeniusz Knapik, Zbigniew Bujarski, Jerzy Maksymiuk i Zdzisław Wysocki.

I jeszcze jedno – przywoływane wy˝ej Êwiadectwa powagi, z jakà Sinfonia traktowała naszà muzyk´ współczesnà, godzi si´ dopełniç wzmiankà o tej jej zasłudze, którà stanowiła realizacja Êwiatowych prawykonaƒ nowych polskich kompozycji, przy czym w tym przypadku odniesiemy si´ ju˝, choç nie w stopniu do koƒca rzecz wyczerpujàcym, do całego çwierçwiecza działalnoÊci Sinfonii. W lwiej cz´Êci prawykonania te wiàzały si´ z cz´stym – bo a˝ trzynastokrotnym – udziałem zespołu w festiwalu Warszawska Jesieƒ; podczas kolejnych jego edycji dał ich jedenaÊcie (w 1985 roku La notte Tomasza Sikorskiego, w 1991 roku Koncert wiolonczelowy Marka Sta chowskiego, w 1993 roku Adagio Romana Pa lestra, w 1995 roku Sygnały II i w 2006 roku Mała symfonia «Jesienna» Zbigniewa Penherskiego, w 1998 ro ku Kon cert ∫ re bo urs na skrzyp ce i or kie str´ Ta de usza Wie lec kie go, w 2003 roku A Few Pictures Zbigniewa Bagiƒskiego, w 2004 roku Symfonia hymnów Rafała Augustyna, w 2007 roku Spi´trzenia Jerzego Kornowicza, Improvisation sur Herbert Romana Bergera oraz Satja – IV Symfonia Aleksandra Lasonia). Ju˝ poza Warszawskà Jesienià orkiestra była realizatorkà Êwiatowych prawykonaƒ dzieł Pendereckiego – przywoływanych ju˝ tu Sinfonietty per archi, czyli drugiej wersji Tria smyczkowego z 1991 roku (Warszawa 1992), oraz Sinfonietty nr 2 na klarnet i orkiestr´ smyczkowà, czyli orkiestracji o rok wczeÊniejszego Kwartetu na klarnet i trio smyczkowe (z Aleksandrem Romaƒskim jako solistà, Rzeszów 1994), a tak˝e Hymnu do Êw. Wojciecha na chór mieszany i orkiestr´ (z Chórem Filharmonii Krakowskiej, Gdaƒsk 1997); wszystkie one odbywały si´ pod dyrekcjà kompozytora. Na Warszawskich Spotkaniach Muzycznych z kolei na przykład w 1999 roku zespół dokonał prawykonania Symfonii Macieja Małeckiego. W 1995 roku Sinfonia była realizatorkà prawykonania utworu Pawła Mykietyna 3 dla 13, zaÊ w 1997 roku – sygnalizowanego ju˝ tu prawykonania Concerto grosso na dwoje skrzypiec i orkiestr´ Marty Ptaszyƒskiej. W roku 2004 orkiestra po raz pierwszy zaprezentowała dzieło Krzysztofa Knittla Pami´tnik z Powstania Warszawskiego; w tym˝e roku dokonała te˝ Êwiatowego prawykonania dedykowanego (uwaga!) jej właÊnie Koncertu wiolonczelowego Krzesimira D´bskiego. W 2006 roku zespół był wykonawcà zorganizowanego pod egidà Zwiàzku Kompozytorów Polskich Koncertu szeÊciu premier, podczas którego po raz pierwszy zabrzmiały nowe utwory Jarosława Siwiƒskiego, Romana Bergera, Wojciecha Ziemowita Zycha, Magdaleny Długosz, Zbigniewa Bargielskiego i Dobromiły Jaskot.

PENDERECKI Ar to Noras, K r z y s z t of Pe n de re c k i , Finlandia Records 2001, CD

73

68-148 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS 9/12/12 8:55 PM Page 74

Dyrygenci

68-148 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS 9/12/12 8:55 PM Page 75

68-148 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS 9/12/12 8:55 PM Page 76

Vo l ke r

Yeh u d i

Sc hmidt -Ger ten bac h

Menuhin

Krzysztof Pen d erec ki Marc

Jerz y

Minkowski

Maksymiuk

N i ge l Ken n e d y

Dyrygenci U dyrygenckiego pulpitu Sinfonii stawało w opisywanym çwierçwieczu nieco ponad dwustu artystów. Jeszcze cz´Êciej ani˝eli Menuhin i Penderecki prowadził jà niemiecki kapelmistrz Volker Schmidt-Gertenbach, który łàcznie dyrygował a˝ trzystoma siedemdziesi´cioma jej koncertami, czyli niespełna jednà siódmà wystàpieƒ zespołu. Artysta, wczeÊniej przez kilkanaÊcie lat szefujàcy orkiestrze symfonicznej w Getyndze i równoczeÊnie przez kilka lat dyrygujàcy orkiestrà radiowà w norweskim Stavanger, współpracował z Sinfonià od poczàtku jej istnienia, a najintensywniej w latach osiemdziesiàtych i dziewi´çdziesiàtych. Muzycy Sinfonii cenili go za fachowoÊç i doÊwiadczenie, za systematycznà prac´ nad poszerzaniem repertuaru zespołu, a tak˝e za pomoc w nawiàzywaniu nowych kontaktów artystycznych. Z kolei Schmidt-Gertenbach zawsze podkreÊlał, ˝e ma do czynienia z orkiestrà wyjàtkowà, której niezwykłoÊç polega nie tylko na wspaniałych efektach artystycznych, jakie uzyskuje, lecz tak˝e na postawie zespołu; oÊwiadczajàc si´ z miłoÊcià do Sinfonii, wymieniał jej pi´ç cech szczególnych („prawie cnót, spotykanych rzadko lub niespotykanych wcale”), z których trzy pierwsze ujmował tak: 1. Dyrygent nie jest dla Sinfonii przeciwnikiem czy natr´tnym treserem, lecz po˝àdanym współpracownikiem [...] 2. Próby z Sinfonià nie sà spełnianiem obowiàzku czy wykonywaniem planu – sà celowe i ukierunkowane [...] 3. Bisy – przez inne orkiestry przyjmowane z dezaproba18 . tà – dla Sinfonii sà oczywiste i radosnen Sto trzydzieÊci dwa razy (dwie trzecie tych spotkaƒ odbyło si´ w pierwszej połowie pierwszego dwudziestopi´ciolecia dotychczasowych dziejów zespołu) dyrygował Sinfonià Jerzy Maksymiuk; w 2006 roku orkiestra brała walny udział w obchodach jego siedemdziesiàtych urodzin. Dokładnie tyle˝ razy co Maksymiuk stawał przed orkiestrà na podium (lub prowadził jà od fortepianu) urodzony w 1944 roku w Inowrocławiu niemiecki pianista i dyrygent, twórca festiwalu Szlezwika-Holsztynu i Filharmonii Narodów Justus Frantz, jeden z gro-

Dyrygenci

7 6 2 5 l a t o r k i e s t r y Sinfonia Var sovia

68-148 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS 9/12/12 8:55 PM Page 77

na tych dyrygentów Sinfonii, którzy swà pozycj´ w Êwiecie muzycznym zawdzi´czali w przede wszystkim osiàgni´ciom jako soliÊci instrumentaliÊci; ostatni raz pod jego dyrekcjà zespół grał w 2002 roku. W tym˝e roku współprac´ z Sinfonià nawiàzał Peter Csaba; poprowadził jà sto siedem razy, głównie podczas festiwali La Folle Journée.

Siódmym z kolei wÊród najcz´Êciej współpracujàcych z Sinfonià kapelmistrzów był Jacek Kaspszyk, który miał na swym koncie siedemdziesiàt szeÊç z nià wyst´pów, z tego czterdzieÊci dwa w roku 2008. Po nast´pujàcym za nim Nigelu Kennedym kolejne miejsce na tej liÊcie zajmował Wojciech Michniewski, zresztà w pierwszym okresie istnienia Sinfonii zatrudniony w niej w tym charakterze etatowo (miał ju˝ podówczas za sobà mi´dzy innymi laury w kilku konkursach dyrygenckich oraz dyrekcj´ artystycznà Teatru Wielkiego w Łodzi); w ciàgu owych dwóch lat stałej pracy w zespole (od połowy 1984 do połowy 1986 roku) prowadził go trzydzieÊci trzy razy, ogółem zaÊ szeÊçdziesiàt dwa razy. Pi´çdziesiàt trzy razy dyrygował Sinfonià Michel Corboz, wyłàcznie w bie˝àcym stuleciu i niemal wyłàcznie podczas festiwali La Folle Journée.

Drugà dziesiàtk´ tej listy otwierał Jan Krenz, po którego batutà orkiestra koncertowała czterdzieÊci pi´ç razy i który swoje wra˝enia wyniesione z pracy z jej muzykami formułował tak: Sà orkiestry, które znakomicie pracujà, potrafià tworzyç razem z dyrygentem, doskonaliç wykonawstwo i pokonywaç trudnoÊci najbardziej zawiłych utworów; za to koncert w ich wykonaniu nie jest niczym wi´cej ponad profesjonalnà realizacj´. A istniejà te˝ inne orkiestry, w czasie prób niedoskonałe, bez dobrej atmosfery pracy, nie zawsze skoncentrowane, ale od momentu zjawienia si´ dyrygenta we fraku zdolne do prawdziwego prze˝ycia, grajàce jakby w natchnieniu, muzykujàce w innym wymiarze ni˝ ten, który panował na próbach. I jest te˝ Sinfonia 19 .

Varsovia – zespół, który doprowadził oba te oblicza do perfekcjin Sporo ponad çwierç setki koncertów Sinfonii prowadzili jeszcze – poza ju˝ wymienianym w tym kontekÊcie Janem Staniendà – James Galway (trzydzieÊci dziewi´ç), Emmanuel Krivine (trzydzieÊci pi´ç) i Jean-Jacques Kantorow (trzydzieÊci), blisko çwierç setki – Tadeusz Wojciechowski oraz Jerzy Swoboda, jedyny poza Michniewskim dyrygent zatrudniany przez orkiestr´ na etacie (1986–1990), wczeÊniej mi´dzy innymi szef Chóru Filharmonii Krakowskiej i dyrygent Capelli Cracoviensis. Dwudziestokrotnie dyrygował Sinfonià Mariusz Smolij, niewiele mniej (i w wi´kszoÊci w bardziej popularnym repertuarze) Krzesimir D´bski.

Spomi´dzy czołówki polskich kapelmistrzów wyst´powali z Sinfonià tak˝e Jerzy Semkow (osiemnastokrotnie), Stefan Stuligrosz (siedemnastokrotnie), Grzegorz Nowak (te˝ siedemnastokrotnie) oraz – po kilka razy – Kazimierz Kord, Antoni Wit, Tadeusz Strugała, Henryk Wojnarowski, Marek Pijarowski. Trzykrotnie – w latach 1991–1992 w Warszawie, Krakowie i Kilonii – prowadził zespół podczas wykonaƒ swoich utworów (a były wÊród tych wykonaƒ dwa pierwsze w Polsce) Witold Lutosławski.

Z grona najsłynniejszych dyrygentów zagranicznych Sinfonia grywała pod batutà takich mistrzów, jak Claudio Abbado (przywoływane ju˝ wczeÊniej, a trzykrotnie zrealizowane pod jego właÊnie dyrekcjà wykonanie Prometeusza Luigiego Nono), Gerd Albrecht, Andriej Borejko, Charles Dutoit (siedmiokrotnie – w latach 1985–1989 we Francji, Polsce i Szwajcarii), Rafael Frühbeck de Burgos (trzykrotnie, w 1989 roku we Włoszech), Gianandrea Gavazzeni (dwukrotnie, w 1991 roku, te˝ we Włoszech), Hans Graf (siedemnastokrotnie), Leopold Hager (jedenastokrotnie), Paul McCreesh (dwukrotnie), Michel Plasson (dwukrotnie), Mstisław Rostropowicz (trzykrotnie, w latach 1987–1988), Saulius Sondeckis (szeÊciokrotnie, w 1988 roku w Salzburgu), Bruno Weil (trzykrotnie), Alberto Zedda (raz, w 1987 roku w Pary˝u).

18

Volker Schmidt-Gertenbach, wypowiedê zamieszczona w archiwum Sinfonii Varsovii.

19

Jan Krenz, wypowiedê zamieszczona w programie koncertu w Filharmonii Narodowej, 19 kwietnia 2004.

77

68-148 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS 9/12/12 8:55 PM Page 78

Partnerzy

68-148 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS 9/12/12 8:55 PM Page 79

68-148 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS 9/12/12 8:55 PM Page 80

Afisz kon c e r t u w Pa ƒ s t w ow e j F i l h a r m on i i w e Wroc ł a w i u , 4 marca 1987

Partnerzy

8 0 2 5 l a t o r k i e s t r y Sinfonia Var sovia

68-148 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS 9/12/12 8:55 PM Page 81

CHOPIN Fou Ts’ong, Muhai Tang, Decca 1989, CD

CHOPIN, ROSSINI, MENDELSSOHN Mar tha Argeric h, Grze gorz Nowak, Polskie Radio Studio S1–Kos Records 1992, CD

MOZART Piotr Ander szewski, V i rgi n

Partnerzy „Lista artystów, którzy grali z Sinfonià Varsovia, jest imponujàca. Nie znam innej orkiestry, która w czasie swej działalnoÊci mogłaby si´ pochwaliç takim ich wyjàtkowym ze20 – konstatował Volker Schmidt-Gertenbach. W rzeczy samej wÊród bez mastawem”n ła ty sià ca so li stów wy st´ pu jà cych w tych la tach z ze spo łem Êwia to wà re no mà legitymowało si´ bardzo wielu.

Ze słyn nych piani stów by li po mi´ dzy ni mi na przy kład Mar tha Arge rich (sze Êcio krot nie, w latach 1992–2006), Abdel Rahman El Bacha, Michel Beroff, Borys Bieriezowski (osiemnastokrotnie, w latach 2004–2009), Alfred Brendel (pi´ciokrotnie, w latach 1994–1998, wykonujàc w 1998 roku wszystkie koncerty Beethovena), Rudolf Buchbinder (dwu krot nie), Dang Thai Son (trzy krot nie), Ni ko łaj Die mi dien ko, Bar ry Do uglas (dwukrotnie), Fou Ts’ong (dwudziestotrzykrotnie), Nelson Freire (siedmiokrotnie), Philippe Giusano (dwukrotnie), Nelson Goerner, Friedrich Gulda (oÊmiokrotnie), Ian Hob son (dwukrotnie), Peter Jablonski, Dina Joffe, Cyprian Katsaris (czterokrotnie), Kevin Ken ner (trzy krot nie), Ali cia de Lar ro cha (trzy krot nie, w la tach 1989–1991 we Wło szech), Elisabeth Leonskaja (czterokrotnie, w latach 1987–1993), Jean-Marc Luisada (dwu krot nie), Ra du Lu pu (raz, w 1987 ro ku w Ra wen nie), Ni ko łaj Łu gan ski (oÊmio krotnie), Olli Mustonen, Garrick Ohlsson, Gerhard Oppitz (dwukrotnie, w 1991 roku we Wło szech), Ni ko łaj Pie trow, Ma ria João Pi res (dzie si´ cio krot nie), Ivo Po go re licˇ , Jean-Bernard Pommier (raz, w 1991 roku w Warszawie), Katia Skanawi (dwukrotnie), Maria Tipo (trzykrotnie), Alexis Weissenberg (dwukrotnie, w 1988 roku we Włoszech), Władimir Wiardo (oÊmiokrotnie), Christian Zacharias (pi´ciokrotnie), Lilia Zilberstein (dwukrotnie). W latach 1993–2004 dwadzieÊcia szeÊç razy koncertował z zespołem syn Yehu die go Me nu hi na – Je re my Me nu hin. Z Po la ków z Sin fo nià gra li mi´ dzy in ny mi Piotr Anderszewski (dwunastokrotnie, w latach 1999–2003), Rafał Blechacz (dwukrotnie, w 2006 roku), Stanisław Drzewiecki (pi´ciokrotnie), Krzysztof Jabłoƒski (dwadzieÊcia osiem razy), El˝bieta KaraÊ -Krasztel (osiemnastokrotnie), Janusz Olejniczak (dziesi´ cio krot nie), Ewa Osiƒ ska (sied mio krot nie), Piotr Pa lecz ny (sied mio krot nie), Ewa Pobłocka (oÊmiokrotnie), Karol Radziwonowicz (oÊmiokrotnie), tak˝e Adam Makowicz (oÊmiokrotnie) i Leszek Mo˝d˝er. Wszelkie rekordy iloÊciowe pobił Justus Frantz, który wystàpił z Sinfonià jako pianista (zazwyczaj zarazem jà prowadzàc, o czym ju˝ była mowa) a˝ sto dwadzieÊcia siedem razy.

PoÊród wybitnych skrzypków z Sinfonià grali mi´dzy innymi Salvatore Accardo (czterokrotnie, w latach 1987–1988), Alona Bajewa, Sarah Chang (trzykrotnie), Augustin Dumay (dwu-

Classics 2002, CD

20

Volker Schmidt-Gertenbach, wypowiedê zamieszczona w archiwum Sinfonii Varsovii.

81

68-148 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS 9/12/12 8:55 PM Page 82

SIBELIUS, CHACZATURIAN S i e rg i e j C h a c z a tr i a n , Emmanuel Kri vine, Naïve Classique 2004, CD

MOZART A u g u s t i n D u m ay, Gérard Caussé, Emmanuel Kri vine, EMI Music France 2006 (© 1998), CD

MOZART, OVERTON Jeanne Gal way, Catrin Finc h, James Gal way, Deutsche Grammophon 2006, CD

Partnerzy

dziestosiedmiokrotnie), Julia Fischer, Tatiana Grindienko (szeÊciokrotnie, w 1988 roku w Salzburgu), Arthur Grumiaux (raz, w 1985 roku), Gidon Kremer (szeÊciokrotnie), Shlomo Mintz, Wiktoria Mułłowa (dwukrotnie, w 1986 roku), Anne-Sophie Mutter (oÊmiokrotnie, w latach 1987–2009), Igor Ojstrach, Alyssa Park, Julian Rachlin (czterokrotnie), Wadim Riepin (dziesi´ciokrotnie, w latach 1995–2001), Gil Shaham, Dmitrij Sitkowiecki (szeÊciokrotnie), Władimir Spiwakow (dwukrotnie, w 1988 roku), Akiko Suwanai (siedmiokrotnie), Maksim Wiengierow (dwukrotnie), Frank-Peter Zimmermann (dwudziestodwukrotnie). Ze skrzypków polskich (lub w Polsce działajàcych) koncertowali z Sinfonià mi´dzy innymi Wadim Brodski, Kaja Danczowska (trzykrotnie), Barbara Górzyƒska (dwukrotnie), Jakub Jakowicz (czterokrotnie), Krzysztof Jakowicz (osiemnastokrotnie), Konstanty Andrzej Kulka (dwunastokrotnie, w latach 1995–2007), Bartłomiej Nizioł (pi´ciokrotnie), Piotr Pławner (trzykrotnie), Daniel Stabrawa (trzykrotnie), Agata Szymczewska (trzykrotnie, w latach 2007–2008), Edward Zbigniew Zienkowski (dwukrotnie). Dodajmy, ˝e co do liczby wyst´pów z Sinfonià za wymienianymi ju˝ w zwiàzku z tym Staniendà, Kennedym, KwaÊnym i Menuhinem plasował si´ Daniel Hope (trzydzieÊci jeden razy).

Partnerzy orkiestry wÊród najznakomitszych altowiolistów to mi´dzy innymi Jurij Baszmiet (raz, w 1987 roku w Wiedniu), Kim Kashkashian, Tabea Zimmermann (trzykrotnie), Grigorij ˚yslin (trzynastokrotnie, nadto raz jako skrzypek). A˝ siedmiokrotnie (w latach 1987– –1994) zagrał z Sinfonià Mstisław Rostropowicz; wÊród innych znanych wirtuozów wiolonczeli z orkiestrà wyst´powali mi´dzy innymi David Geringas (czterokrotnie), Aleksandr Kniaziew (oÊmiokrotnie), Mischa Maisky (trzykrotnie), Ivan Monighetti, Boris Piergamienszczikow (siedemnastokrotnie), Gustav Rivinius, Heinrich Schiff (trzykrotnie), z Polaków zaÊ – Andrzej Bauer (dwudziestopi´ciokrotnie) i Rafał Kwiatkowski (jedenastokrotnie).

Z grona czołowych flecistów koncertowali z Sinfonià Philippe Bernold (siedmiokrotnie), James Galway (a˝ czterdzieÊci trzy razy, poczynajàc ju˝ od 1986 roku), Auréle Nicolet (raz, w 1986 roku w Gstaad), Michala Petri (oÊmiokrotnie), Jean-Pierre Rampal (jedenastokrotnie, w latach 1987–1998), z Polaków mi´dzy innymi Jadwiga Kotnowska. Grywali z Sinfonià znakomici oboiÊci, wÊród nich siedmiokrotnie Albrecht Mayer, oraz klarneciÊci – Dimitri Ashkenazy (dziewi´ciokrotnie), Sharon Kam (dwukrotnie), Sabine Meyer (czterokrotnie).

Partnerujàcy orkiestrze Êwietni tr´bacze to mi´dzy innymi Maurice André (siedmiokrotnie) i Gábor Boldoczki (a˝ szeÊçdziesiàt siedem razy). Do tego wyjàtkowego grona trzeba dorzuciç jeszcze harfist´ Andreasa Vollenweidera, a tak˝e klawesynistów – El˝biet´ Chojnackà (trzy wyst´py z zespołem) i Władysława Kłosiewicza (jedenaÊcie wyst´pów).

Równie imponujàco, jak lista współpracujàcych z Sinfonià instrumentalistów, wyglàda wykaz wyst´pujàcych z nià w tych latach Êpiewaków – i tu roi si´ od nazwisk ze Êcisłej Êwiatowej czołówki. Z orkiestrà Êpiewali wi´c – choç tylko po jednym razie – Barbara Bonney

8 2 2 5 l a t o r k i e s t r y Sinfonia Var sovia

68-148 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS 9/12/12 8:55 PM Page 83

BAC H Albrec ht Mayer, N i ge l Ke n n e d y, Uni ver sal 2003, CD

RIETZ, BRUCH, WEBER Sharon Kam, Ori Kam, Gre gor Buhl, Edel Classics 2007, CD

HÄNDEL, TELEMANN Gábor Boldoczki, Sony BMG Music

(2001), Olga Borodina (Warszawa 1999), José Carreras (Gstaad 2001), Placido Domingo (Wrocław 2000), Robert Holl, Makwała Kasraszwili (Warszawa 1991), Christa Ludwig (Wiedeƒ 1988), Lucia Popp (Salzburg 1988), Samuel Ramey (Neapol 1989), John Shirley-Quirk (Saanen 1990), José Van Dam (2007). Dwukrotnie wystàpiła z zespołem Katia Ricciarelli (1988); trzykrotnie – Teresa Berganza (w 1987 roku, w Pary˝u – w Salle Pleyel i w Théâtre des Champs-Élysées – oraz w Martigny), Gwendolyn Bradley (Warszawa 1994 oraz Łódê 2000 i 2004) i Peter Schreier (w 2000 roku, mi´dzy innymi w Warszawie); czterokrotnie – Ruggero Raimondi (1987 i 1988); pi´ciokrotnie – José Cura (2000 i 2002). A˝ dwudziestodwukrotnie Êpiewał z Sinfonià Benno Schollum. Do tego trzeba dodaç licznà grup´ najwybitniejszych Êpiewaków polskich (lub w Polsce działajàcych) – z Jadwigà Rappé (jedenaÊcie wyst´pów), Ewà PodleÊ i Krystynà Szostek-Radkowà (po szeÊç wyst´pów), Ewà Małas-Godlewskà (pi´ç wyst´pów), Jadwigà Gadulankà i Małgorzatà Walewskà (po cztery wyst´py), Olgà Pasiecznik i Urszulà Kryger (po trzy wyst´py), Ewà Werkà (dwa wyst´py) czy Stefanià Toczyskà i Aleksandrà Kurzak (po jednym wyst´pie) oraz z Romualdem Tesarowiczem (osiemnaÊcie wyst´pów), Wojciechem Drabowiczem (trzy wyst´py) czy Andrzejem Hiolskim, Jerzym Artyszem, Ryszardem Karczykowskim i Wiesławem Ochmanem (po dwa wyst´py); najcz´Êciej Êpiewali z Sinfonià Izabela Kłosiƒska (dwadzieÊcia dziewi´ç razy) i Adam Zdunikowski (dwadzieÊcia siedem razy).

List´ wybitnych Êpiewaków solistów warto dopełniç niekompletnym choçby wykazem znanych zespołów chóralnych, które koncertowały z Sinfonià – były wÊród nich Chór Filharmonii Narodowej, Chór Chłopi´co-M´ski Filharmonii Poznaƒskiej, Chór Akademicki Politechniki Szczeciƒskiej, Cantores Minores Wratislavienses, Camerata Silesia, Chór Polskiego Radia w Krakowie, Chór Filharmonii Krakowskiej, Chór Teatru Wielkiego w Warszawie, Warszawski Chór Kameralny, Schola Cantorum Gedanensis, Gabrieli Consort, Wiener Singakademie, Wiener Konzertchor, Frankfurter Singakademie, Arnold Schönberg Chor, Ensemble Vocal de Lausanne, Paƒstwowy Chór Kowieƒski i inne.

A za najbardziej gwiazdorski koncert z udziałem Sinfonii – taki, na którym skupiła wokół siebie najwi´kszà liczb´ Êwiatowej sławy solistów – mo˝na uznaç chyba ten Êwi´tujàcy szeÊçdziesiàte urodziny Krzysztofa Pendereckiego w listopadzie 1993 roku w warszawskiej Filharmonii Narodowej (a zarejestrowany przez Sony), kiedy to podczas jednego wieczoru na estradzie pojawili si´ (tak˝e w utworach kameralnych kompozytora) Jadwiga Gadulanka, Sharon Kam, Kim Kashkashian, Boris Piergamienszczikow, Jean-Pierre Rampal, Mstisław Rostropowicz, Władimir Wiardo i Grigorij ˚yslin...

Enter tainment 2007, CD, nagroda: ECHO Klassik 2008

83

68-148 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS 9/12/12 8:55 PM Page 84

Afisz

Afisz koncer tu

kon c e r t u

w S tu d i u Ko n cer to wym S -1

w Fe s t s p i e l h a u s,

Polskie go Radia,

Bre ge n c j a ,

War sza wa,

6 marca 1990

28 listopada 1994

Afisz koncer tu In memoriam Yehudi Menuhin w F i l h a r m o n i i Be r l iĆ’skiej, 15 lute go 2000

Partnerzy

8 4 2 5 l a t o r k i e s t r y Sinfonia Var sovia

68-148 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS 9/12/12 8:55 PM Page 85

Kammersänger Prof.

Calberlastraße 13

PETER SCHREIER

01326 Dresden Faks 36610

Drezno, 23.2.2000 roku

Drodzy przyjaciele!

Niestety po naszym koncercie w Monachium nie miałem ju˝ okazji, aby osobiÊcie Wam podzi´kowaç.

Wspólna muzyczna praca, którà rozpocz´liÊmy w Warszawie, napełniała mnie szcz´Êciem.

EmanowaliÊcie tak spontanicznym duchem muzykowania, ˝e czyniło to mojà prac´ bardzo łatwà.

Wszystkim, a zwłaszcza solistom orkiestry, chciałbym bardzo serdecznie podzi´kowaç.

Mam nadziej´, ˝e nie była to jednorazowa współpraca, i pozostaj´ z serdecznymi pozdrowieniami Peter Schreier

Po d zi ´ko wan i a Petera S c h rei era d l a mu zykó w S i n fo n i i Var sovi i za wspólne koncer ty, które w lutym 2000 roku odbyły si´ w Po l sce i w Ni emczec h , Drezn o, 23 lute go 2000

85

68-148 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS 9/12/12 8:55 PM Page 86

Nagrania

68-148 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS 9/12/12 8:56 PM Page 87

68-148 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS 9/12/12 8:56 PM Page 88

MOZART, CHOPIN, LISZT Mar tha Argeric h, Alexandre Ra binovitc h, CD Accord 2000, CD

Nagrania Drugi obok koncertowego nurt pracy Sinfonii – działalnoÊç nagraniowa – owocował w opisy wa nym çwierç wie czu ogrom nym do rob kiem w po sta ci nie mal dwu stu płyt, a tak ˝e znacznej iloÊci nagraƒ radiowych i telewizyjnych. Dyskografia Sinfonii poÊwiadczała jej repertuarowà wielostronnoÊç; swoje miejsce miała tu i muzyka słabiej odzwierciedlo na w re per tu arze kon cer to wym, jak twór czoÊç neo ro man tycz na. Za ra zem li sta na graƒ orkiestry potwierdzała jej upodobanie i jej uznane kompetencje interpretacyjne, jeÊli idzie o twórczoÊç klasyków wiedeƒskich i wczesnych romantyków, a tak˝e jej ˝ywe i płodne zainteresowanie muzykà współczesnà. Kreacje Sinfonii rejestrowały renomowane wytwornie zarówno zagraniczne – Decca, Denon Nippon Columbia, Deutsche Gram mo phon, EMI, Na xos, So ny, Virgin Clas sics, jak i pol skie – Be Ar Ton, CD Ac cord, DUX, Polskie Nagrania, Polskie Radio. Nierzadko realizacje te przynosiły Sinfo nii ce nio ne na fo no gra ficz nym ryn ku wy ró˝ nie nia – Dia pa son d’Or, Grand Prix du Disque, wielokrotnie polskiego Fryderyka. Najwi´cej płyt nagrała orkiestra pod batutà Yehu die go Me nu hi na (bli sko dwa dzie Êcia), Je rze go Mak sy miu ka, Ia na Hob so na,

Nagrania

8 8 2 5 l a t o r k i e s t r y Sinfonia Var sovia

68-148 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS 9/12/12 8:56 PM Page 89

Jac ka Ka sp szy ka, Em ma nu ela Kri vi ne’a, Vol ke ra Schmid ta -Ger ten ba cha i Krzysz tofa Pendereckiego.

Pokaênà cz´Êç tych wszystkich realizacji – wyraênie wi´kszà ani˝eli w repertuarze koncertowym – stanowiła muzyka polska; dla promocji rodzimej twórczoÊci Sinfonia wykonała na tym polu prac´ zaiste nie do przecenienia. I tak dzi´ki orkiestrze znalazło si´ na rynku płytowym w tych latach kilkanaÊcie nowych albumów w całoÊci lub w cz´Êci poÊwi´ co nych mu zy ce Fry de ry ka Cho pi na, a za wie ra jà cych osiem na graƒ Kon certu e-moll (w tym live z Teatru Wielkiego w Warszawie z Marthà Argerich jako solistkà i pod batutà Alexandre’a Rabinovitcha – CD Accord), szeÊç – Koncertu f-moll (oba koncerty nagrali dla wytwórni Decca i Collins Classics Fou Ts’ong pod batutà Muhaia Tanga, dla Accordu Janusz Olejniczak z Grzegorzem Nowakiem i Dang Thai Son z Jerzym Maksymiukiem oraz dla BeArTonu Piotr Paleczny znowu z Maksymiukiem), wreszcie Wariacje na temat «L∫ ci darem la mano», Fantazj´ na tematy polskie, Rondo ∫ la Krakowiak oraz Andante spianato i Polonez Es-dur, nagrane przez Ew´ Pobłockà i Krzysztofa Jabłoƒskiego pod batutà Jacka Kaspszyka w BeArTonie.

Zwracała uwag´ zarejestrowana pod dyrekcjà Stefana Stuligrosza wespół z jego Poznaƒskimi Słowikami płyta z utworami Grzegorza Gerwazego Gorczyckiego, Damiana Stachowicza i Stanisława Sylwestra Szarzyƒskiego (Aperto). Płyta Polish Symphonic Music of the 19th Century (Accord, dyryguje Nowak) zawarła utwory Karola Kurpiƒskiego, Ignacego Feliksa Dobrzyƒskiego, Stanisława Moniuszki (Bajka), Włady sła wa ˚e leƒ skie go (W Ta trach) i Zyg mun ta No skow skie go (Step). Kon cer ty skrzyp co we Hen ryka Wieniaw skie go nagrali z Sinfo nià dla Ac cordu Piotr Pław ner i Bartłomiej Nizioł pod batutà Nowaka. Ignacy Jan Paderewski otrzymał a˝ trzy płyty, nagrane pod dyrekcjà Maksymiuka: dwie przez Polskie Radio – z Symfonià h-moll «Polonia» oraz z Fantazjà polskà i Koncertem fortepianowym a-moll, które grał Ian Hobson, i jednà przez BeArTon – z dwoma ostatnimi utworami w interpretacji Palecznego.

Wiele – i jeÊli chodzi o iloÊç przedsi´wzi´ç, i jeÊli chodzi o ich rezultat artystyczny – udało si´ zdziałaç Sinfonii na rzecz popularyzacji dzieła Mieczysława Karłowicza. Album Polish Spirit, nagrany dla EMI Classics z Nigelem Kennedym jako solistà i Jackiem Kaspszykiem jako kapelmistrzem, przyniósł mi´dzy innymi Koncert skrzypcowy Karłowicza, który to utwór w wykonaniu Agaty Szymczewskiej znalazł si´ te˝ obok Odwiecznych pieÊni na dyrygowanej przez Maksymiuka płycie BeArTonu; obie płyty otrzymały Fryderyka w kategorii Album Roku – Muzyka Symfoniczna i Koncertujàca, a pierwsza z nich nadto wa˝nà niemieckà nagrod´ ECHO Klassik 2008. BeArTon wydał, równie˝ zarejestrowanà pod batutà Maksymiuka, Symfoni´ «Odrodzenie». O tych Karłowiczowskich kreacjach orkiestry i Maksymiuka El˝bieta Szczepaƒska-Lange pisała:

CHOPIN Ewa Pobłoc ka, Krzysztof Ja błoƒski, Jacek Kaspszyk, BeArTon 1999, CD, nagroda: Fr yder yk 2002

Tylko takie [wykonanie] jest naprawd´ dobre, które zale˝noÊci Karłowicza [od innych kompozytorów] zaciera, pozwala o nich zapomnieç albo wr´cz je zniwelowaç. Tak jest z wy-

89

68-148 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS 9/12/12 8:56 PM Page 90

SZYMANO WSKI Jakub Jakowicz, Piotr Paleczny, Jerzy Maksymiuk, BeArTon 2005, CD, n om i n a c j a do n a grod y Fr yder yk 2005

ko na nia mi Sin fo nii Var so vii pod ba tu tà Je rze go Mak sy miu ka i chwa li ła ze spół za [...] pi´k ne brzmienie ka˝dej grupy instrumentów z osobna, jak 21 . równie˝ w tutti [...]n

KARŁO WICZ Agata Szymczewska, Jerzy Maksymiuk, BeArTon 2008, CD, nagroda: Fr yder yk 2009

Nagrania

Z ko lei spo Êród nie cz´ sto gry wa nej przez nià na koncertach muzyki Karola Szymanowskiego Sinfonia nagrała w tym˝e BeArTonie album z Uwerturà koncertowà, I Koncertem skrzypcowym (z Jakubem Ja ko wi czem) i IV Sym fo nià (z Pio trem Pa lecz nym), zno wu pro wa dzo ny mi przez Maksymiuka, a tak˝e II Koncert skrzypcowy w wykonaniu tego samego solisty, lecz pod batutà Michniewskiego, w albumie Polskiego Radia. PodkreÊlmy, ˝e wspomniany ju˝, a tak obficie nagradzany, album Polish Spirit zawierał te˝ II Koncert skrzypcowy D-dur Emila Młynarskiego, dzieło po latach zapomnienia na nowo tym samym przez Kennedy’ego, Kaspszyka i orkiestr´ przywrócone do ˝ycia.

Z polskiej muzyki powstałej po drugiej wojnie Êwiatowej otrzymaliÊmy na płytach Sinfonii dwie kompozycje Gra˝yny Bacewicz – tak ch´tnie grywany przez zespół podczas wyst´pów zagranicznych Koncert na orkiestr´ smyczkowà (tu a˝ dwie wersje, obie opubli ko wa ne przez Aper to – ta pod ba tu tà Sta nien dy i ta pod dy rek cjà Pen de rec kie go) oraz Muzyk´ na smyczki, tràbk´ i perkusj´ prowadzonà przez Pendereckiego w albumie wydanym przez Polskie Radio. Z twórczoÊci Tadeusza Bairda Sinfonia nagrała suit´ Colas Breugnon, z muzyki Andrzeja Panufnika otrzymaliÊmy album Hommage to Polish Music, zawierajàcy Suit´ staropolskà, Tryptyk jagielloƒski, Divertimento i Hommage ∫ Cho pin, z twór czo Êci Ro ma na Pa le stra or kie stra za re je stro wa ła Con cer ti no na saksofon altowy i orkiestr´ smyczkowà. Niemałà reprezentacj´ posiedli w dorobku nagraniowym zespołu Witold Lutosławski i Henryk Mikołaj Górecki – po dwa autorskie albumy. Z dzieł Lutosławskiego na płycie CD Accord, nagranej pod dyrekcjà Wojciecha Michniewskiego i z udziałem Krzysztofa Jakowicza, znalazły si´ Uwertura smyczkowa, Muzyka ˝ałobna, Gry weneckie, Partita na skrzypce i orkiestr´ oraz Interludium, zaÊ na wy ró˝ nio nej Fry de ry kiem 2004 pły cie Be Ar To nu, pod dy rek cjà Mak sy miu ka i z udziałem Olgi Pasiecznik i Janusza Olejniczaka, zarejestrowane zostały Koncert na orkiestr´, Chantefleurs et chantefables oraz Wariacje na temat Paganiniego. Górecki w płytowych realizacjach Sinfonii – to nagrodzony Fryderykiem 2003 album zawierajàcy mi´dzy innymi Beatus vir, Trzy utwory w dawnym stylu, Koncert klawesynowy w wersji for te pia no wej i Ma łe re qu iem dla pew nej Po lki (znów pro du cen tem był Be Ar Ton, znów dyrygował Maksymiuk i znów grał Olejniczak, Êpiewał zaÊ Adam Kruszewski) oraz

9 0 2 5 l a t o r k i e s t r y Sinfonia Var sovia

68-148 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS 9/12/12 8:56 PM Page 91

PENDERECKI

LUTOSŁA WSKI

Jadwiga Gadulanka,

Olga Pasiecznik,

Jean Pierre Rampal,

Janusz Olejniczak,

Sharon Kam,

Jerzy Maksymiuk,

Christoph Poppen,

BeArTon 2004,

Grigorij ˚yslin, Kim

CD, nagroda:

Kashkashian, Boris

Fr yder yk 2004

Piergamienszczikow, Władimir Wiardo, Chór Filharmonii Narodowej, Henryk Wojnarowski, Krzysztof Penderecki, Sony Classical 1993, CD

pły ta z III Sym fo nià i Can ti cum gra duum (zrealizowana przez 4 ART, pod dy rek cjà Ala ina Al ti no glu i z In grid Per ru che). Po jed nej pły cie ma jà w dyskografii Sinfonii Wojciech Kilar (Krzesany, Orawa i Koncert fortepia no wy, jesz cze raz Be Ar Ton i du et Mak sy miuk–Olej ni czak), Zyg munt Krau ze (Aus al ler Welt stam men de i Tableau vivant pod batutà Jana Krenza, Polskie Nagrania) oraz Marta Ptaszyƒska (Holocaust Memorial Cantata w wersji z tekstem Menuhina w zrealizowanym przez CD Accord nagraniu live z przywoływanego ju˝ tu koncertu w Filharmonii Narodowej w paêdzierniku 1993 roku z Zofià Kilanowicz, Ryszardem Minkiewiczem i Robertem Gierlachem pod dyrekcjà Menuhina; na innej płycie znalazła si´ jeszcze La novella d’inverno). SpoÊród polskich twórców współczesnych najwi´cej było jednak na płytach Sinfonii na tu ral nie Krzysz to fa Pen de rec kie go – w pi´ ciu au tor skich al bu mach (i na kil ku in nych pły tach) zna la zły si´, w wi´k szo Êci po cho dzà ce z lat osiem dzie sià tych i dzie wi´çdziesiàtych, Trzy utwory w dawnym stylu, oba koncerty wiolonczelowe, Intermezzo, Adagietto z Raju utraconego, Lacrimosa, Agnus Dei i Chaconne z Polskiego Requiem, Koncert altówkowy (tak˝e w wersji wiolonczelowej i klarnetowej), Sinfonietta per archi, Koncert fletowy, Serenada, De profundis z Siedmiu bram Jerozolimy; partie solowe wykonywali mi´dzy innymi David Aguilar, Dimitri Ashkenazy, Jadwiga Gadulanka, Arto Noras, Jean-Pierre Rampal, Grigorij ˚yslin, dyrygował zawsze kompozytor (Aperto, DUX, Finlandia Records, Koch, Sony).

Sto sun ko wo du ˝o na gra ła te˝ Sin fo nia na pły tach pol skiej mu zy ki fil mo wej – sam Zbi gniew Preisner legitymował si´ a˝ siedmioma takimi (i jeszcze dwoma innymi) albumami, mieli te˝ takowe Krzesimir D´bski, Maciej Zieliƒski, Michał Lorenc; było równie˝ par´ płyt z naszà muzykà l˝ejszego autoramentu.

WÊród dokonanych w tych latach przez Sinfoni´ nagraƒ utworów kompozytorów obcych królował Wolfgang Amadeusz Mozart – albumy z jego muzykà, w liczbie około çwierci setki poÊwi´conych jej całkowicie i kilku dalszych oddanych jej do dyspozycji po cz´Êci, stanowiły kilkanaÊcie procent ogółu realizacji płytowych zespołu. Na Mozartowskich płytach orkiestry znalazły si´ nagrania a˝ czternastu jego symfonii (przy czym niektórych z nich w ró˝nych interpretacjach): D-dur KV 181, B -dur KV 182, Es -dur KV 184, C -dur KV 200, A-dur KV 201, D -dur KV 202, D -dur «Pa ry skiej» KV 297, C -dur

21

El˝bieta Szczepaƒska-Lange, Awantura, smycz i figa, „Ruch Muzyczny” 2009, nr 2, s. 40.

91

68-148 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS 9/12/12 8:56 PM Page 92

SCHUBERT Yehudi Menuhin, G .I.B. Music 1997, CD, pierwsza z pi´ciu płyt zestawu: SCHUBERT D i e S i n fon i e n

MOZART Emmanuel Kri vine, Denon 1994, CD

MOZART Emmanuel Kri vine, Denon 1993, CD

Nagrania

KV 338, D -dur «Haf f ne row skiej» KV 385, C -dur «Linz kiej» KV 425, D -dur «Pra skiej» KV 504, Es -dur KV 543, g-moll KV 550, C -dur «Jowiszowej» KV 551; prowadzili je w wi´kszoÊci Emmanuel Krivine i Yehudi Menuhin. CzternaÊcie koncertów fortepianowych Mozarta (niektóre z nich te˝ pojawiły si´ w wi´cej ni˝ jednej interpretacji) – B-dur KV 238, F-dur na trzy fortepiany KV 242, C-dur KV 246, Es-dur KV 271, Es-dur na dwa fortepiany KV 365, A-dur KV 414, Es-dur KV 449, D-dur KV 451, d-moll KV 466, C-dur KV 467, Es -dur KV 482, A-dur KV 488, c-moll KV 491, B -dur KV 595 – nagrali z zespołem mi´dzy innymi Piotr Anderszewski, Dang Thai Son, Fou Ts’ong, Justus Frantz, El˝bieta KaraÊ -Krasztel, Ewa Osiƒska, Ewa Pobłocka, Jean-Bernard Pommier, Christian Zacharias oraz rodzina Drzewieckich – Tatiana Szebanowa z Jarosławem i Stanisławem Drzewieckimi. Pojawiły si´ te˝ w dyskografii Sinfonii cztery koncerty skrzypcowe (grajà Gilles Apap, Augustin Dumay i Barbara Górzyƒska), Symfonia koncertujàca Es -dur na skrzypce i altówk´ KV 364, cztery koncerty na róg (gra Henryk Kaliƒski), Koncert na flet i harf´, divertimenta (pod dyrekcjà Krivine’a), uwertury operowe (albumy nagrane pod batutà Krivine’a i Menuhina), Msza C -dur KV 317 «Koronacyjna» (dyryguje Stuligrosz), arie operowe (Êpiewajà Artur Stefanowicz i Krzysztof Szmyt).

Na kilkunastu płytach Sinfonia utrwaliła muzyk´ Ludwiga van Beethovena. W szczególnoÊci zwracał uwag´ przywoływany ju˝ tu komplet symfonii (1994, IMG Records), nagrany podczas koncertów w Strasburgu pod batutà Menuhina; poszczególne symfonie re je stro wa li te˝ z or kie strà Ju stus Frantz, Jan Krenz, Je rzy Mak sy miuk, Vol ker Schmidt-Gertenbach, Jerzy Semkow, a na przykład I i III Koncert fortepianowy – Jeremy Menuhin, IV Koncert fortepianowy – Fou Ts’ong i Nikołaj Ługanski, obaj z Jackiem Ka sp szy kiem, Kon cert skrzyp co wy – Ni gel Ken ne dy, Kon cert po trój ny – Bo ris Bie rie zowski, Dmitrij Machtin i Aleksandr Kniaziew te˝ z Kaspszykiem. Wkrótce po rejestracji symfonii Beethovena Yehudi Menuhin zrealizował kolejne monumentalne przedsi´wzi´cie fonograficzne – nagrał z Sinfonià dla G. I. B. Music wszystkie symfonie Franza Schuberta; cztery z nich ukazały si´ równie˝ pod batutà Volkera Schmidta-Gertenbacha, który te˝ poprowadził zespół w dwóch symfoniach Roberta Schumanna. Sharon Kam nagrała z Sinfonià album The Romantic Clarinet, gdzie znalazły si´ Koncert klarnetowy g-moll Juliusa Rietza, Kwintet klarnetowy B -dur Carla Marii von Webera, Koncert e-moll na klarnet, altówk´ i orkiestr´ Maksa Brucha (na altówce gra Ori Kam).

Pa mi´ ci Fran cisz ka Wy braƒ czy ka po Êwi´ co na zo sta ła na gra na pod dy rek cjà Mi che la Corboza płyta z utworami Gabriela Faurégo, wÊród nich Requiem. Jerzy Semkow z kolei nagrał z zespołem VII Symfoni´ Antona Brucknera oraz (z Elenà Zarembà, Chórem Filharmonii Narodowej i Warszawskim Chórem Chłopi´cym) III Symfoni´ Gustava Mahlera; t´ ostatnià kreacj´ Ireneusz Janik komentował tak:

9 2 2 5 l a t o r k i e s t r y Sinfonia Var sovia

68-148 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS 9/12/12 8:56 PM Page 93

MŁYNARSKI, KARŁO WICZ, CHOPIN N i ge l Ke n n e d y, J a c e k Ka s ps z y k , EMI Classics 2007, CD, n a grod y : ECHO Klassik 2008, Fr yder yk 2008

CHOPIN, MONIUSZKO Ewa Pobłoc ka, Jacek Kaspszyk, Marc Minkowski, Or kiestra Sinfonia Var s ovia 2009 (© BeArTon 1999, © Polskie Radio 2008), CD, d w u n a s t a płyta ze s t a w u : S i n fon i a Va r s ov i a Jubileusz 25.lecia 12 CD Set

CZAJKO WSKI Jerzy Semkow, Or kiestra Sinfonia Var sovia 2010, CD

Zesta w płyt: S i n fon i a Va r s ov i a Jubileusz 25.lecia 12 CD Set, Or kiestra Sinfonia Var sovia 2009

93

68-148 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS 9/12/12 8:56 PM Page 94

VIVALDI N i ge l Ke n n e d y, Jakub Haufa, Monika Raczyƒska, Taro Takeuc hi, EMI Music Poland 2006, DVD

Ta interpretacja ma w sobie czar i moc. ˚elazny skład znakomitej Sinfonii Varsovii musiał zostaç powi´kszony ze wzgl´du na wymagania obsadowe, a jednak spójnoÊç brzmienia orkiestry, jakà uzyskuje Semkow, 22 jest niebywała!n

HÄNDEL Albrec ht Mayer, Uni ver sal–Deutsc he Grammophon 2007, DVD, nagroda: ECHO Klassik 2008

Nagrania

WÊród sporej iloÊci zarejestrowanej w tych latach przez Sinfoni´ muzyki barokowej wymieniç trzeba na przykład trzy albumy z kompozycjami Georga Friedricha Händla; obok tych z operà Aleksander (dyryguje Mieczysław Nowakowski) oraz serenatà Acis, Galatea i Polifem znalazł si´ wÊród nich Händel na obój i orkiestr´ (Deutsche Grammophon), gdzie solowe partie obojowe wykonał Albrecht Mayer, wczeÊniej współtwórca (z Nigelem Kennedym) albumu z transkrypcjami na obój i orkiestr´ utworów Jana Sebastiana Bacha. Laureatem nagrody ECHO Klassik 2008 stał si´ inny poÊwi´cony muzyce barokowej album Sinfonii, tym razem z utworami (i transkrypcjami utworów) Händla i Georga Philippa Telemanna przeznaczonymi dla tràbki, której parti´ zagrał Gábor Boldoczki (Sony). Kilka koncertów skrzypcowych Antonia Vivaldiego z op. 3 i op. 8 nagrał z Sinfonià Yehudi Menuhin, a te znane jako Cztery pory roku – Jakub Jakowicz (płyta roku 2004 miesi´cznika „Hi-Fi i Muzyka” oraz w tym˝e roku nominacja do Fryderyka).

Co do obcej muzyki dwudziestowiecznej, odnotujmy najpierw – w niektórych wypadkach niejednokrotne – nagrania koncertowych wizytówek Sinfonii: Introdukcji i Allegra Edwarda Elgara, Simple Symphony i Wariacji na temat Franka Bridge’a Benjamina Brittena, Divertimenta na orkiestr´ smyczkowà Béli Bartóka oraz I Symfonii «Klasycznej» Siergieja Prokofiewa (orkiestr´ prowadzili Menuhin, Schmidt-Gertenbach, Stanienda, Maksymiuk i Penderecki). Dwa albumy otrzymał od Sinfonii rzadko przez nià grywany podczas koncertów Siergiej Rachmaninow (II Symfonia pod batutà José Cury oraz grane i dyrygowane przez Iana Hobsona cztery koncerty fortepianowe i Rapsodia na temat Paganiniego). O wyprodukowanej przez Naïve Classique płycie Sinfonii z koncertami skrzypcowymi Jeana Si-

9 4 2 5 l a t o r k i e s t r y Sinfonia Var sovia

68-148 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS 9/12/12 8:56 PM Page 95

THE SECRET GARDEN

beliusa i Arama Chaczaturiana (solistà jest tu Siergiej Chaczatrian) Kacper Miklaszewski pisał: Sinfonia Varsovia, prowadzona przez Emmanuela Krivine’a, pi´knie akompaniuje prowadzonym długim smyczkiem frazom solisty w wolnej cz´Êci Koncertu Sibeliusa (poczàtkowy dialog pary klarnetów i obojów jest wr´cz natchniony) i ani przez moment nie burzy płynnej narracji Allegro moderato (cz´Êci pierwszej) z Koncertu Chaczaturiana. W finale tego dzie23 . ła (Allegro a battuta) zespół, razem ze skrzypkiem, zachwyca wirtuozeriàn

re˝. Agnieszka Holland, muz. Zbigniew Preisner, War ner Bros 1993, DVD

TRZY KOLORY. NIEBIESKI re˝. Krzysztof KieÊlowski, muz. Zbigniew Preisner, Best Film– MK2–Studio Filmowe TOR 1993, DVD

OGNIEM I MIECZEM

Pod dyrekcjà Pendereckiego i z udziałem Ewy PodleÊ Sinfonia zarejestrowała Czarodziejskà miłoÊç Manuela de Falli; pod dyrekcjà Krivine’a – Verklärte Nacht (wersj´ z 1943 roku) Arnolda Schönberga; pod dyrekcjà Jana Szyrockiego – Carmina burana Carla Orffa; z udziałem Soni Wieder-Atherton – I Koncert wiolonczelowy Dmitrija Szostakowicza; pod batutà Wojciecha Michniewskiego – płyt´ z utworami Constantina Regameya.

SpoÊród kompozycji z ubiegłego stulecia najwi´cej wszak˝e, co mo˝e zaskakiwaç, orkiestra nagrała – poza polskimi – dzieł twórców amerykaƒskich. Stało si´ to w decydujàcej mierze za sprawà serii zrealizowanych pod batutà Iana Hobsona płyt Albany Records z lat 2003–2008 – monograficznych albumów z muzykà Quincy’ego Portera, Dona Gillisa (tych a˝ pi´ciu!), Michaela S. Horwooda i George’a Walkera; na innych płytach ukazały si´ te˝ pojedyncze kompozycje mi´dzy innymi George’a Gershwina, Charlesa Ivesa, Samuela Barbera, Leonarda Bernsteina, Aarona Coplanda, Carlosa Surinacha, Roya Harrisa.

Odnotujmy te˝, ˝e dziełem Sinfonii było równie˝ kilka albumów DVD. Dwa z nich powtarzajà – choç w wersji nieco zmodyfikowanej i rozszerzonej o inne utwory – zawartoÊç albumów płytowych Polish Spirit oraz Händel na obój i orkiestr´; inny zawierał pi´ç koncertów skrzypcowych Vivaldiego (w tym Cztery pory roku), które wykonujà Nigel Kennedy i Jakub Haufa. Do tego wszystkiego w charakterze wymownej puenty dodajmy informacj´ o dokonanych przez Sinfoni´ nagraniach dla Polskiego Radia – dla potrzeb naszej radiofonii zespół zarejestrował w swym pierwszym çwierçwieczu a˝ około oÊmiuset utworów!

re˝. Jerzy Hof fman, muz. Krzesimir D´bski, Z odi a k J e r z y H of fm a n F i l m Production 1999, DVD

22

Ire ne usz Ja nik, Czar i moc, „Ruch Muzyczny” 2009, nr 15, s. 39.

23

Kacper Miklaszewski, recenzja płyty CD: Jean Sibelius, Aram Chaczaturian, koncerty skrzypcowe, skrzypce Siergiej Chaczatrian, Sinfonia Varsovia, dyryguje Emmanuel Krivine, Naïve Classique V4959, 2004, „Ruch Muzyczny 2004, nr 17, s. 44, rubryka Płyty.

95

68-148 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS 9/12/12 8:56 PM Page 96

W rodzinnym mieĂŠcie

68-148 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS 9/12/12 8:57 PM Page 97

68-148 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS 9/12/12 8:57 PM Page 98

Plakat z okazji s i e de m dz i e s i à t yc h pi à t yc h u rodz i n Krzysztofa Pe n de re c k i e go (fragment par tytur y), 2008, proj e k t Maciej B u s ze w i c z

W rodzinnym mieÊcie

9 8 2 5 l a t o r k i e s t r y Sinfonia Var sovia

68-148 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS 9/12/12 8:57 PM Page 99

W rodzinnym mieÊcie Choç tak zagorzała podró˝niczka, Sinfonia Varsovia zawsze pozostawała wierna swemu gniazdu i swej nazwie, zawsze była orkiestrà w pierwszej kolejnoÊci warszawskà. Choç nie miała w polskiej stolicy własnej sali koncertowej, tu właÊnie przede wszystkim na co dzieƒ praco wa ła, tu wła Ênie szli fo wa ła swój kunszt – pod czas prób organizowanych w zaraniu swego ˝ywota w kinie Wiedza w Pałacu Kultury i Nauki czy w stolarni Zamku Ujazdowskiego, a potem przez całe lata w auli u˝ycza nej przez Tech ni kum Ko le jo we miesz czà ce si´ na Ocho cie u zbie gu ulic Szcz´ Êli wic kiej i Bi twy War szaw skiej. Choç nie orga ni zo wa ła w War sza wie wła sne go se zo nu ar ty stycz ne go, prze cie˝ tu wła Ênie wy st´ po wa ła naj cz´ Êciej, da jàc wi´ cej ni˝ co ósmy w ogó le i wi´ cej ni˝ co dru gi w Pol sce swój kon cert.

Choç grywała na tylu renomowanych festiwalach muzycznych na całym Êwiecie, przecie˝ tu miała festiwal własny i dla siebie najwa˝niejszy –Sinfonia Varsovia Swojemu Miastu. Stàd te˝ przede wszystkim czerpała swoje kadry – warszawiacy i wychowankowie warszawskiej uczelni muzycznej stanowili najliczniejszà w niej grup´. Wreszcie to właÊnie miasto Warszawa było przez wi´kszà cz´Êç ˝ywota orkiestry jej administracyjnym organizatorem i zwierzchnikiem – czy to poÊrednim, jak pierwotnie, czy bezpoÊrednim, jak póêniej; to właÊnie władze stolicy opiekowały si´ zespołem, to właÊnie one odpowiadały za stworzenie mu optymalnych warunków do pracy.

Liczba koncertów Sinfonii w Warszawie – ogółem w opisywanym çwierçwieczu wynoszàca, jak ju˝ podawaliÊmy, trzysta pi´çdziesiàt pi´ç – rosła z upływem lat: w latach osiemdziesiàtych ubiegłego stulecia było ich Êrednio pi´ç rocznie, w latach dziewi´çdziesiàtych prze ci´t nie trzy na Êcie rocz nie, w pierw szej de ka dzie na sze go wie ku Êred nio dwadzieÊcia jeden rocznie. Grała Sinfonia w stolicy w bardzo wielu miejscach – od najwa˝niejszych sal koncertowych, jak obie sale Filharmonii Narodowej, Studio Koncer to we Pol skie go Ra dia im. Lu to sław skie go, sa la kon cer to wa Aka de mii Mu zycz nej im. Chopina, Sala Moniuszki w Teatrze Wielkim, Sala Kongresowa Pałacu Kultury i Nauki, poprzez sale Zamku Królewskiego, Pałacu Ostrogskich, teatru Na Wodzie i Starej Pomaraƒczarni w Łazienkach, Teatru Narodowego, Zamku Ujazdowskiego, a tak˝e Poli tech ni ki War szaw skiej czy Cen trum Fi nan so we go Pu ław ska po licz ne war szaw skie Êwiàtynie z archikatedrà Êw. Jana, konkatedrà Êw. Floriana i bazylikà Êw. Krzy˝a na czele. Były wÊród tych koncertów takie, w których na plan pierwszy zdecydowanie wyst´pował aspekt twórczy, były takie, w których dominował cel edukacyjno -upowszechnieniowy, były te˝ takie, które miały słu˝yç uÊwietnieniu wa˝kich wydarzeƒ z innych ni˝ muzyka czy te˝ w ogóle sztuka sfer – z dziedziny ˝ycia społecznego, politycznego czy gospodarczego; pod wzgl´dem artystycznym wszak˝e orkiestra nigdy nie stosowała taryfy ulgowej.

Plakat IX Festiwalu im. Franciszka W y bra ƒ c z y k a S i n fon i a Va r s ov i a Swojemu Miastu, War sza wa, 30 sier pnia–13 wrzeÊnia 2009, proj e k t Maciej B u s ze w i c z

99

68-148 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS 9/12/12 8:57 PM Page 100

List prezydenta Wa r s z a w y Lec ha Kaczyƒskie go z a pow i a da j à c y obj ´ c i e pr zezeƒ h on orow y m pa t ron a t e m V Festiwalu S i n fon i a Va r s ov i a Swojemu Miastu, 20 sier pnia 2005

W rodzinnym mieÊcie

1 0 0 2 5 l a t o r k i e s t r y Sinfonia Var sovia

68-148 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS 9/12/12 8:57 PM Page 101

Z tej pierwszej grupy warszawskich koncertów zespołu o wielu ju˝ wspominaliÊmy – na przykład o niektórych wy da rze niach kre owa nych przez Me nu hi na, cy klach wszystkich symfonii Beethovena i Brahmsa, prawykonaniach dawanych na Warszawskiej Jesieni i Warszawskich Spotkaniach Muzycznych. Co do Warszawskiej Jesieni, przypomnijmy tu jeszcze na przykład zagrany we wrzeÊniu 1994 roku koncert upami´tniajàcy zmarłego kilka miesi´cy wczeÊniej Witolda Lutosławskiego, z Anne -Sophie Mutter i pod dyrekcjà Jana Krenza, a przynoszàcy Preludia i fug´, Partit´, Interludium, Łaƒcuch II i Muzyk´ ˝ałobnà; wczeÊniej (1991) orkiestra pod dyrekcjà kompozytora realizowała podczas Jesie ni pol skie pra wy ko na nia te go˝ In ter lu dium oraz Chantefleurs et chantefables. Wa˝ny wymiar miały te˝ wyst´py Sinfonii na innych czołowych warszawskich festiwalach. Poczynajàc od koƒca ubiegłego wieku, zespół brał cz´sto udział w Festiwalu Muzycznym Polskiego Radia (na przykład w 2007 roku prezentujàc utwory Władysława ˚eleƒskiego, Vitˇezslava Nováka, Zygmunta Noskowskiego, Michała Kondrackiego, Karola Szyma now skie go), od 2004 ro ku co rocz nie wy st´ po wał pod czas Wiel ka noc ne go Fe sti wa lu im. Beetho ve na (w 2007 ro ku na przy kład gra jàc kon cer ty skrzyp co we Mo zar ta i Beetho ve na z Ni ge lem Ken ne dym, a w 2008 ro ku uczest ni czàc w wy ko na niu Can tus in Memoriam Benjamin Britten Arvo Pärta i Niemieckiego requiem Brahmsa). W ostatnich latach Sinfonia była te˝ cz´stym goÊciem na festiwalu „Chopin i jego Europa” (na przykład w 2006 roku zagrała w jego ramach a˝ pi´ç koncertów, z utworami mi´dzy innymi Andrzeja Panufnika i Alexandre’a Rabinovitcha, z udziałem mi´dzy innymi Marthy Argerich, Fou Ts’onga, Garricka Ohlssona). Okazji do przygotowania i zaprezentowania wielce interesujàcych programów dostarczyły te˝ orkiestrze na przykład Festiwal Muzyki Sakralnej w maju 1997 roku (Niedokoƒczona i Msza As -dur Schuberta w archikatedrze), Dni Gra˝yny Bacewicz w styczniu 1999 roku (utwory kompozytorki, a tak˝e Szostakowicza i Pendereckiego pod dyrekcjà tego ostatniego w Studiu im. Lutosławskiego), Dni Muzyki Ukraiƒskiej w grudniu 1999 roku (Metamuzyka Walentina Silwestrowa i II Symfonia Borysa La to szyn skie go pod dy rek cjà Wo ło dy my ra Si ren ki w Stu diu im. Lu to sław skie go) czy Fe sti wal Kul tu ry ˚y dow skiej „War sza wa Sin ge ra” we wrze Êniu 2007 ro ku (Oca la ły z Warszawy Arnolda Schönberga i Requiem Mozarta pod batutà Jacka Kaspszyka w koÊciele Wszystkich Âwi´tych). W paêdzierniku 1999 roku Sinfonia była wykonawczynià galowego koncertu Roku Chopinowskiego w Filharmonii Narodowej (z Nelsonem Freirem i pod dyrekcjà Jana Krenza), w paêdzierniku 2000 roku w Studiu im. Lutosławskiego grała z okazji edycji koncertów fortepianowych w ramach Wydania Narodowego Dzieł Chopina (z Piotrem Palecznym, pod dyrekcjà Jerzego Maksymiuka), w sierpniu 2001 roku w tej˝e sali (i tak˝e pod dyrekcjà Maksymiuka) koncertowała w ramach Roku Ignacego Jana Paderewskiego.

Wa˝nymi faktami artystycznymi stawały si´ kolejne warszawskie koncerty Sinfonii upami´tniajàce Yehudiego Menuhina – ten z kwietnia 1999 roku w Filharmonii Narodowej

Plakat IX Festiwalu im. Franciszka W y bra ƒ c z y k a S i n fon i a Va r s ov i a Swojemu Miastu, Wa r s z a w a , 13 wrzeÊnia 2009, kon c e r t y k a m e ra l n e w n ow e j s i e dz i bi e or k i e s t r y przy ul. Groc howskiej 272, proj e k t Maciej B u s ze w i c z

101

68-148 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS 9/12/12 8:57 PM Page 102

Plakat X Fe s t i w a l u im. Franciszka W yb ra ƒ c z y ka S i n fo n i a Va r s ov i a Swojemu Miastu, War sza wa, 4-19 wrzeÊnia 2010, p ro j e k t Maciej B u s zewi c z

W rodzinnym mieÊcie

pod dy rek cjà Ka zi mie rza Kor da („ge nial na kre acja dyrygenta i zespołu” – Ewa Soliƒska o zagranej wte24 ), ten z marca 2001 rody III Symfonii Beethovenan ku z wykonaniem Siedmiu bram Jerozolimy Pendereckiego przez solistów, chór oraz Sinfoni´ wraz z orkiestrà Teatru Wielkiego pod dyrekcjà kompozytora czy ten z maja 2004 roku w Filharmonii Narodowej z Jeremym Menuhinem i pod dyrekcjà Maksymiuka. Nader interesujàcymi koncertami czciła w Warszawie orkiestra jubileusze Pendereckiego. O tym w 1993 roku z okazji szeÊçdzie sià tych uro dzin ju˝ pi sa li Êmy, z oka zji sie dem dzie sià tych uro dzin i pi´ç dzie si´ cio le cia pra cy ar ty stycz nej Sin fo nia u pro gu i na za koƒ cze nie 2003 roku wykonała w Filharmonii Narodowej pod dyrekcjà jubilata jego Sinfoniett´ per archi, Concerto grosso na trzy wiolonczele i orkiestr´, Koncert fortepianowy «Zmartwychwstanie» z Barrym Douglasem jako so li stà oraz Te Deum, w 2008 ro ku z oka zji sie dem dziesiàtych piàtych urodzin Penderecki poprowadził ze spół we wrze Êniu w Stu diu im. Lu to sław skie go w swym Koncercie fletowym, zaÊ w listopadzie w Teatrze Wielkim w Siedmiu bramach Jerozolimy. Koƒczàcego w 2006 roku siedemdziesiàt lat Maksymiuka Sinfonia honorowała udziałem w prowadzonych przezeƒ koncertach jubileuszowych w Studiu im. Lutosławskiego w styczniu (z programem Mozartowskim i z Aleksandrà Kurzak jako solistkà) i w kwietniu oraz w Królikarni we wrzeÊniu. We wrzeÊniu 2002 roku orkiestra wystàpiła w Studiu im. Lutosławskiego z okazji siedemdziesiàtych urodzin Wojciecha Kilara (Krzesany, Orawa, Koncert fortepianowy); Zyg munt Krau ze z kolei za sprawà Sinfonii miał w Filharmonii Narodowej w marcu 1991 roku swój koncert kompozytorski (mi´dzy innymi Aus aller Welt stammende, Tableau vivant, Symfonia paryska), zaÊ w listopadzie 2008 roku wieczór z okazji siedemdziesiàtych urodzin (z własnà Serenadà oraz utworami Francisa Poulenca i Przemysława Zycha, wÊród solistów była El˝bieta Chojnacka). Z okazji pi´çdziesi´ciolecia pracy artystycznej Jana Kren za Sin fo nia w stycz niu 1996 ro ku w Stu diu S1 za gra ła pod ba tu tà ju bi la ta je go I Symfoni´, a tak˝e utwory Hectora Berlioza i Richarda Straussa.

Koncertami o szczególnym programie Sinfonia czciła w stolicy szeÊçdziesi´ciolecie wybuchu Powstania w getcie warszawskim (w kwietniu 2003 roku w Teatrze Wielkim pod dyrekcjà Wojciecha Michniewskiego Symfonia «Izrael» Ernesta Blocha i El maale raha mim... Krzysz to fa Knit tla) oraz szeÊç dzie si´ cio le cie wy bu chu po wsta nia war szaw skie go (w lip cu i sierp niu 2004 ro ku na pla cu Po wstaƒ ców War sza wy mi´ dzy in ny mi Missa pro pace Kilara i odnotowywane ju˝ prawykonanie Pami´tnika z Powstania Warszawskiego Knittla). Specjalne koncerty (w tym ten w koÊciele Êw. Krzy˝a pod dyrekcjà Pendereckiego i ten w Sali Kongresowej z koncertowym wykonaniem Porgy i Bess George’a Gershwina pod batutà Mariusza Smolija) dedykowała Sinfonia wszystkim dotkni´tym tragedià z 11 wrzeÊnia 2001 roku. W listopadzie 1997 roku w Filharmonii Narodo wej Me nu hin i Pen de rec ki po pro wa dzi li Sin fo ni´ w kon cer cie So lid ni i so li dar ni;

1 0 2 2 5 l a t o r k i e s t r y Sinfonia Var sovia

68-148 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS 9/12/12 8:57 PM Page 103

do chód zo stał prze zna czo ny dla in sty tu cji kul tu ral nych Wro cła wia, któ re ucier pia ły w wyniku powodzi. W paêdzierniku 1999 roku zespół wystàpił w Filharmonii Narodowej w koncercie charytatywnym na rzecz fundacji walczàcej z rakiem piersi (dyrygował Krenz), w grudniu tego˝ roku zagrał w Teatrze Narodowym pod hasłem Pami´tajmy o bezdomnych (dyrygował Penderecki).

W grudniu 1989 roku w Akademii Muzycznej Sinfonia koncertowała na rzecz Funduszu Inicjatyw Gospodarczych premiera Tadeusza Mazowieckiego. W listopadzie 2000 roku w tak dobrze sobie znanej auli Technikum Kolejowego zespół uczcił specjalnym wyst´pem Dzieƒ Kolejarza. Koncerty w wykonaniu Sinfonii towarzyszyły jubileuszowym uroczystoÊciom zasłu˝onych polskich instytucji i organizacji – osiemdziesi´ciopi´cioleciu Polskiej Wytwórni Papierów WartoÊciowych (styczeƒ 2004, Zamek Królewski, dyrygował Maksymiuk) czy osiemdziesi´cioleciu Narodowego Banku Polskiego (kwiecieƒ 2004, Teatr Wielki, dyrygował Tadeusz Wojciechowski); w marcu 2009 roku w Filharmonii z okazji dziesi´ciolecia Polskiej Konfederacji Pracodawców Prywatnych Lewiatan IX Symfoni´ Beethovena poprowadził Jerzy Semkow.

Edukacyjny zaÊ przede wszystkim cel przyÊwiecał Franciszkowi Wybraƒczykowi, kiedy powziàł myÊl o stworzeniu adresowanego do szerokich rzesz mieszkaƒców Warszawy corocznego Festiwalu Sinfonia Varsovia Swojemu Miastu. Projekt swój zrealizował po raz pierwszy w 2001 roku; od tego czasu impreza, w pierwszym çwierçwieczu orkiestry zorganizowana przez nià i jej fundacj´ oÊmiokrotnie, na dobre wpisała si´ w pejza˝ kultural ny sto li cy i zy ska ła so bie nie kła ma nà sym pa ti´ licz nych słu cha czy. Ideà na czel nà Fe sti wa lu jest pre zen ta cja kla sycz nych dzieł li te ra tu ry mu zycz nej w naj ró˝ niej szych punktach Warszawy, w tym tak˝e w miejscach poło˝onych z dala od jej centrum i na co dzieƒ pozbawionych wydarzeƒ muzycznych najwy˝szej klasy – domach kultury, koÊciołach, parkach; rzecz odbywa si´ u schyłku lata (zazwyczaj w pierwszej połowie wrzeÊnia), koncerty sà bezpłatne, a zespołem dyrygujà i z nim wyst´pujà najznakomitsi polscy (choç nie tyl ko) ar ty Êci, tak ˝e zresz tà z mło de go po ko le nia (jak na przy kład kapelmistrzowie Łukasz Borowicz i Michał Dworzyƒski czy skrzypaczka Patrycja Piekutowska). Na osiem pierwszych edycji imprezy zło˝yło si´ czterdzieÊci dziewi´ç koncertów Sinfonii – bez mała jedna trzecia ogółu zagranych w tych latach przez nià w stolicy. WÊród miejsc, w których zespół wyst´pował podczas swego Festiwalu, były, obok sal Filharmonii czy Akademii Muzycznej, dom kultury we Włochach, ratusz w Białoł´ce, koÊcioły na Mokotowie (Êw. Dominika, Êw. Michała Archanioła, Matki Bo˝ej Anielskiej), Ursynowie (bł. Władysława z Gielniowa), Bemowie (Podwy˝szenia Krzy˝a), Bielanach (Êw. Zygmunta), w Białoł´ce (NMP Matki Pi´knej MiłoÊci), na Pradze (bazylika NajÊwi´tszego Serca Jezusowego, Sanktuarium Matki Bo˝ej Ostrobramskiej na Witolinie), w Rembertowie (Matki Bo˝ej Zwyci´skiej), we Włochach (Êw. Franciszka z Asy˝u, Matki Boskiej Loretaƒskiej), Ursusie (Êw. Józefa), Legionowie (Êw. Jana Kantego), parki przy Królikarni i w Wilanowie, dziedziniec Zamku Królewskiego, wreszcie Pałac Kultury i Nauki, w którym zresztà pracowała administracja orkiestry. Od 2007 roku Festi wal Sin fo nia Var so via Swo je mu Mia stu no si imi´ Fran cisz ka Wy braƒ czy ka. Pa le t´ warszawskich działaƒ edukacyjnych Sinfonii od czasu do czasu dopełniały te˝ przygotowywane z du˝à pieczołowitoÊcià koncerty dla audytorium dzieci´cego.

24

Ewa Soliƒska, W hołdzie mistrzowi, „˚ycie Warszawy” 22 kwietnia 1999.

103

68-148 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS 9/12/12 8:57 PM Page 104

U finiszu รงwierรงwiecza

68-148 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS 9/12/12 8:57 PM Page 105

68-148 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS 9/12/12 8:57 PM Page 106

Podz i ´ kow a n i a prez yde n t a B ron i s ł a w a Kom orow s k i e go, dl a S i n fon i i Va r s ov i i z a kon c e r t , k t ór y odby ł s i ´ 29 czerwca 2011 roku n a dz i e dz i ƒ c u Pałacu Prezydenc kie go w z w i à z k u z s i e de m dz i e s i à t à roc z n i c à Ê m i e rc i Ignace go Jana Paderewskie go, Wa r s z a w a , 6 lipca 2011

U finiszu çwierçwiecza

1 0 6 2 5 l a t o r k i e s t r y Sinfonia Var sovia

68-148 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS 9/12/12 8:57 PM Page 107

U finiszu çwierçwiecza „Technika muzyków była wspaniała, a ich współdziałanie z Fou Ts’ongiem nadzwyczaj harmonijne” („Hong Kong Economic Times”, 19 lutego 1991), „Sinfonia Varsovia okazała si´ idealnà interpretatorkà” („Die Welt”, 3 lipca 1992), „Sinfonia Varsovia posiada sił´ oddziaływania właÊciwà tylko najznakomitszym zespołom” („Gazeta Wyborcza”, 17 wrzeÊnia 1992), „Sinfonia Varsovia – bez przesady jedna z czołowych orkiestr kameralnych Êwiata” („Gazeta Poznaƒska”, 28 stycznia 1993), „Warszawscy muzycy majà naturalne wyczucie stylu” („The New York Times”, 3 paêdziernika 1995), „zapierajàce wprost dech, wibrujàce, romantyczne ciepło bijàce od Sinfonii Varsovii” („Birmingham Post”, 1 maja 1999), „Sinfonia Varsovia demonstruje najwy˝szà form´” („Frankfurter Allgemeine Zeitung”, 15 lipca 1999) – oto wybrane z wielkiej liczby podobnych przykłady komplementów, jakimi w ciàgu jednej tylko dekady obdarzano orkiestr´ w prasie. A poproszony o wypowiedê specjalnie na u˝ytek niniejszej publikacji nestor polskiej krytyki muzycznej Józef Kaƒski swe wra˝enia z wieloletnich kontaktów ze sztukà wykonawczà Sinfonii podsumował tak: Po pewnym koncercie orkiestry, danym na jednym z wa˝nych naszych festiwali, powinszowałem Franciszkowi Wybraƒczykowi, ˝e jego zespół potrafi graç bardzo dobrze niezale˝nie od tego, kto nim dyryguje, gdy i Êwietnym orkiestrom zdarza si´, ˝e pod przeci´tnym kapelmistrzem koncertujà byle jak. Jeden z muzyków Sinfonii powiedział mi w zaufaniu, ˝e bywajà przypadki, kiedy starajà si´ nie patrzeç na dyrygenta. Z drugiej strony i ten ze spół po tra fi si´ gnàç im po nu jà cych wy ˝yn, kie dy za pul pi tem sta je ktoÊ w ro dza ju na przykład Jerzego Semkowa. Patetycznà Piotra Czajkowskiego w ich wspólnym wykonaniu 25 . przed laty pami´tamy do tej poryn

25

Józef Kaƒski, wypowiedê z 1 marca 2009.

107

68-148 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS 9/12/12 8:57 PM Page 108

S i n fon i a Va r s ov i a w Te a t r ze W i e l k i m – Operze Narodowej, War sza wa, 26 listopada 2006

SamodzielnoÊç U finiszu çwierçwiecza

1 0 8 2 5 l a t o r k i e s t r y Sinfonia Var sovia

68-148 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS 9/12/12 8:57 PM Page 109

Krzysztof Kosmala

Janusz Mar ynowski

U finiszu çwierçwiecza

SamodzielnoÊç Schyłek pierwszego çwierçwiecza Sinfonii przyniósł orkiestrze kilka wa˝kich zmian. Przełomowe dla zespołu znaczenie miało uzyskanie pełnej samodzielnoÊci organizacyjnej – mocà uchwały Rady m.st. Warszawy, podj´tej w grudniu 2007 roku, z poczàtkiem roku 2008 Cen trum Sztu ki Stu dio im. Sta ni sła wa Igna ce go Wit kie wi cza po dzie lo no na dwie odr´bne samorzàdowe instytucje kultury: Te atr Studio im. Witkiewicza i Orkiestr´ Sinfonia Varsovia. Nie sposób nie podkreÊliç tu zaanga˝owania i determinacji, jakie w przygotowaniu i przeprowadzeniu tej operacji okazali prezydent Warszawy Hanna Gron kie wicz -Waltz i dy rek tor sto łecz ne go Biu ra Kul tu ry Ma rek Kra szew ski. Za przedmiot działania Orkiestry Sinfonia Varsovia uznano w uchwale Rady upowszechnianie narodowego i Êwiatowego dorobku muzycznego w kraju i za granicà, promocj´ dorobku kulturalnego Warszawy i realizacj´ stałego sezonu artystycznego w stolicy.

Wkrót ce po tem, w czerw cu 2008 ro ku, kie row ni czy tan dem in sty tu cji – dy rek tor ar ty stycz ny Krzysz tof Pen de rec ki i dy rek tor na czel ny Ja nusz Ma ry now ski (do daj my, ˝e z Krzysztofem Kosmalà jako zast´pcà) – przekształcił si´ w triumwirat: zaproszony do obj´cia tej funkcji przez Marynowskiego, dyrektorem muzycznym zespołu został francuski artysta Marc Minkowski, szeroko ju˝ w Êwiecie znany jako wybitny kapelmistrz orkiestrowy i operowy, zało˝yciel i szef sławnej orkiestry specjalizujàcej si´ zwłaszcza w muzyce barokowej i twórczoÊci klasyków wiedeƒskich – Les Musiciens du Louvre.

109

68-148 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS 9/12/12 8:57 PM Page 110

Marc Minkowski

Minkowski U finiszu รงwierรงwiecza

1 1 0 2 5 l a t o r k i e s t r y Sinfonia Var sovia

68-148 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS 9/12/12 8:57 PM Page 111

U finiszu çwierçwiecza

Minkowski

Marc Minkowski i S on i a W i e de r- At h e r t on .

Kon c e r t S i n fon i i Va r s ov i i

Urodzony w 1962 roku w Pary˝u, poczàtkowo czynny jako fagocista (był członkiem mi´dzy innymi La Chapelle Royale i Les Arts Florissants), jako dyrygent jest Marc Min kowski uczniem Charles’a Brucka. Swych Les Musiciens du Louvre powołał do ˝ycia, kiedy miał zaledwie dwadzieÊcia lat, szybko czyniàc z nich orkiestr´ wyst´pujàcà w najwa˝niejszych oÊrodkach Francji i Europy; od 1996 roku zespół ma swà siedzib´ w centrum kulturalnym MC2 w Grenoble. Z Les Musiciens Minkowski mi´dzy innymi w 1993 roku wyko nywał Fa eto na Lul ly’ego pod czas uro czy ste go otwar cia zmo der ni zo wa ne go gma chu opery w Lyonie, w 1995 roku dokonał obsypanego póêniej nagrodami nagrania Hipolita i Arycji Rameau, w 2005 roku prezentował Mitrydatesa, króla Pontu Mozarta na festi wa lu w Sal zburgu, w 2006 ro ku re ali zo wał Ifi ge ni´ na Tau ry dzie Gluc ka w Ope rze Pa ry skiej, w 2007 ro ku wy ko ny wał Car men Bi ze ta w Théâtre du Châte let w Pa ry ˝u; w 2006 roku i ponownie w 2008 roku odbywał ze swymi muzykami długie tournée po Europie, grajàc dwanaÊcie symfonii londyƒskich Haydna. Równolegle Minkowski szeroko współpracował z innymi zespołami operowymi; przygotował i prowadził zwłaszcza dzieła Mozarta (Idomeneusza, króla Krety w Operze Paryskiej, Don Giovanniego w Toronto, Czarodziejski flet w Madrycie i Pary˝u) oraz opery francuskie (Les Boréades Rameau w Zurychu, Białà dam´ Boieldieu w paryskiej Opéra-Comique, Czarne domino Aubera w weneckiej La Fenice, Roberta Diabła Meyerbeera w Staatsoper w Berlinie, OpowieÊci Hoffmanna Offenbacha w Lozannie, Manon Masseneta w Monte Carlo, Peleasa i Melizand´ Debussy’ego w Lipsku, w paryskiej Opéra-Comique i wreszcie w Teatrze Mu zycz nym im. Sta ni sław skie go i Nie mi ro wi cza -Dan czen ki w Mo skwie, gdzie w 2008 roku otrzymał za t´ realizacj´ najwy˝sze rosyjskie wyró˝nienie teatralne – Złotà Ma sk´). W la tach 1997–2000 Min kow ski był dy rek to rem mu zycz nym Ope ry Fla mandzkiej. Artysta wyst´pował równie˝ z wieloma najsłynniejszymi zespołami orkiestro wy mi, od Ber li ner Phil har mo ni ker i Sta at ska pel le Dres den po Los An ge les Philharmonic i Cleveland Orchestra. List´ sukcesów artystycznych Minkowskiego dopełnia, tu zegzemplifikowany zaledwie jednym dokonaniem, jego bardzo obfity i bardzo ceniony dorobek nagraniowy.

Pierwszy swój koncert z Sinfonià Minkowski dał jeszcze we wrzeÊniu 2007 roku w Krakowie, podczas Festiwalu Sacrum Profanum; zabrzmiały wyłàcznie kompozycje Johna

w Te a t r ze W i e l k i m – Operze Narodowej, Wa r s z a w a , 1 wrzeÊnia 2008

111

68-148 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS 9/12/12 8:57 PM Page 112

D e k l a ra c j a o obj ´ c i u przez Marca Minkowskie go funkcji d y re k t ora m u z yc z n e go Sinfonii Var sovii, Wa r s z a w a , 17 marca 2008

Minkowski U finiszu çwierçwiecza

1 1 2 2 5 l a t o r k i e s t r y Sinfonia Var sovia

68-148 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS 9/12/12 8:57 PM Page 113

Pl a k a t kon c e r t ów w koÊ c i e l e

Adamsa, z których dwie miały tego dnia swe polskie prawykonania. WÊród pi´ciu koncertów zespołu dyrygowanych przez Minkowskiego w 2008 roku znalazły si´ dwa o identycz nym pol sko -fran cu skim pro gra mie (Mo niusz ko, Tan sman, Gó rec ki, Gre if, Cho pin/Gła zu now, Pen de rec ki, Cha brier), przed sta wio ne w grud niu w War sza wie w Fil har mo nii Na ro do wej i w Pa ry ˝u w Théâtre du Châte let ja ko uÊwiet nie nie za koƒ cze nia pre zy den cji Fran cji w Unii Eu ro pej skiej („pod ba tu tà Min kow skie go Sin fo nia 26 ).

Var so via do sta je skrzy deł” – pi sa ła o war szaw skim wie czo rze Do ro ta Szwarc ma nn Wiosnà 2009 roku Minkowski poprowadził orkiestr´ w warszawskim koÊciele Êw. Zygmun ta w III i V Sym fo nii Men dels soh na, a na st´p nie z oka zji dwu stu le cia bi twy pod Raszynem w tamtejszej Êwiàtyni w V Symfonii Beethovena. Nominacja Minkowskiego na dyrektora muzycznego Sinfonii została powitana w Warszawie z prawdziwym entuzjazmem i odbiła si´ szerokim echem, kandydujàc nawet – obok mi´dzy innymi odrodzonych Warszawskich Spotkaƒ Teatralnych, instalacji Krzysztofa Wodiczki na pomniku Mickiewicza i ostatecznego triumfatora, festiwalu filmów dokumentalnych Planete Doc Review – do ustanowionej przez „Gazet´ Wyborczà” warszawskiej nagrody kulturalnej Wydarzenie Roku – Wdechy 2008.

Êw. Zygmunta w War sza wie oraz w koÊciele Êw. Szcze pana i Êw. Anny w Raszynie, 18–19 kwietnia 2009, proj e k t Maciej B u s ze w i c z

Plakat koncer tu w Te a t r ze W i e l k i m – Operze Narodowej, Wa r s z a w a , 20 czerwca 2008, proj e k t Maciej Buszewicz

26

Zob. „Ruch Muzyczny” 2009, nr 2, s. 30.

113

68-148 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS 9/12/12 8:57 PM Page 114

Plakat

Jubileusz 25.lecia Or kiestr y Sinfonia Var sovia , 2009, p ro j e k t Maciej B u s ze w i c z

U finiszu çwierçwiecza

Dom A za usamodzielnieniem Sinfonii szybko poszło jej uposa˝enie: 24 kwietnia 2009 roku, niemal literalnie w przeddzieƒ jubileuszu dwudziestopi´ciolecia utworzenia orkiestry, miasto zakupiło dla niej dobrze wielu warszawiakom znany zespół obiektów dawnego Instytutu Weterynarii Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego na Pradze przy ulicy Gro chow skiej 272 – pa łac i kil ka in nych za bu do waƒ z 1900 ro ku oto czo ne par kiem, zajmujàce łàcznie dwa i pół hektara. Za tym z kolei poszła obietnica utworzenia na tym terenie nowoczesnego centrum kulturalnego z nowà miejskà salà koncertowà. Pierwsze çwierçwiecze Sinfonii Varsovii zakoƒczyło si´ pod dobrymi auspicjami...

Dom U finiszu çwierçwiecza

1 1 4 2 5 l a t o r k i e s t r y Sinfonia Var sovia

68-148 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS 9/12/12 8:57 PM Page 115

„Posadziç drzewo, z bu dow a ç s a l ´ kon c e r t ow à … ” Krzysztof Pe n de re c k i n a t e re n i e n ow e j s i e dz i by or k i e s t r y, 11 czerwca 2009

Prezydent War sza wy Hanna Gronkiewicz-Waltz i d y re k t or n a c ze l ny S i n fon i i Va r s ov i i Janusz Mar ynowski.

Inauguracja IX Festiwalu i m . Fra n c i s z k a W y bra ƒ c z y k a S i n fon i a Va r s ov i a Swojemu Miastu w n ow e j s i e dz i bi e or k i e s t r y, S i n fo n i a Var sovi a

13 wrzeÊnia 2009

n a teren i e n o wej si ed zi by p rzy ul. Groc howskiej 272 w War sza wie, 9 wrzeÊnia 2011

115

68-148 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS 9/12/12 8:57 PM Page 116

Postscriptum – dziÊ i jutro

68-148 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS 9/12/12 8:58 PM Page 117

68-148 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS 9/12/12 8:58 PM Page 118

Postscriptum – dziÊ i jutro Wychodzàce poza zasadnicze ramy czasowe te go opra co wa nia dwa pierw sze se zo ny drugiego çwierçwiecza działalnoÊci Sinfonii (2009–2011) przy nio sły jej ty le no wych wa˝kich wydarzeƒ i wniosły tak wiele do jej dorobku, ˝e równie˝ domagajà si´ w tym miejscu lapidarnego choçby skwitowania. Ideà, która zogniskowała poczynania zespołu w tym okresie, stało si´ godne uczczenie wielkiego polskiego i Êwiatowego jubileuszu – dwustulecia urodzin Fryderyka Chopina; tej te˝ rocznicy została podpo rzàd ko wa na nie tyl ko ak tyw noÊç ar ty stycz na or kie stry, ale i pod j´ te przez nowà, samodzielnà ju˝ instytucj´ wielorakie działania animatorskie i organizacyjne.

Plakat 13. W ielkanocne go Festiwalu Lud wiga van Beethovena, Kraków, 26 marca 2009, ko n cer t n ad zwyczaj ny

Postscriptum – dziÊ i jutro

1 1 8 2 5 l a t o r k i e s t r y Sinfonia Var sovia

68-148 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS 9/12/12 8:58 PM Page 119

PENDERECKI W ioletta Chodowicz, Agn i e s z k a Re h l i s, Mariusz Godlewski, C h ór F i l h a r m on i i N a rodow e j , Walerij Giergijew, Narodowy Instytut Fr yde r y k a C h opi n a 2011, CD

CHOPIN Jan Lisiec ki, Howard Shelley, Narodowy Instytut Fr yde r y k a C h opi n a 2009, CD, nagroda: Dia pason Découver te 2010

Postscriptum – dziÊ i jutro

Chopin 2010 Wkład Sinfonii w obchody Chopinowskiej rocznicy był zaiste imponujàcy – i daje jej wÊród polskich instytucji kultury miejsce na tym polu jedno z najpierwszych. To właÊnie Sinfonia wystàpiła u progu Roku Chopinowskiego – 21 lutego 2010 roku – w warszawskim koÊciele Êw. Krzy˝a, grajàc wraz z Markiem Lafor˘tem pod batutà Wojciecha Rodka Koncert f-moll, i to właÊnie Sinfonia zamkn´ła wspaniały całoroczny narodowy Chopinowski maraton muzyczny wykonaniem 1 marca 2011 roku w sali Filharmonii Narodowej wraz z Daniiłem Trifonowem Koncertu e -moll oraz wespół z Wiolettà Chodowicz, Agnieszkà Rehlis, Mariuszem Godlewskim i Chórem Filharmonii Narodowej skomponowanego specjalnie z okazji Chopinowego jubileuszu przez Krzysztofa Pendereckiego dzieła Powiało na mnie morze snów… PieÊni zadumy i nostalgii (kilka tygodni wczeÊniej realizujàc te˝ Êwiatowe prawykonanie utworu, jednak nie pod dyrekcjà kompozytora, jak to odbyło si´ 1 marca, lecz Walerija Giergijewa). W koƒcu lutego 2010 roku w ramach „urodzinowego tygodnia” w Filharmonii Narodowej Sinfonia zagrała Koncert f-moll z Ivo Pogoreliciem pod batutà George’a Tchitchinadze. W znakomitej rocznicowej edycji warszawskiego festiwalu „Chopin i jego Europa” Sinfonia wystàpiła a˝ pi´ciokrotnie, prowadzona mi´dzy innymi przez Marca Minkowskiego i Jacka Kaspszyka, zaÊ wÊród solistów, którym towarzyszyła, znaleêli si´ Henriette Bonde -Hansen, Martha Argerich, Mischa Maisky, Nelson Freire, Maria João Pires czy Jan Lisiecki. Nagrane z tym ostatnim pod dyrekcjà Howarda Shelleya oba koncerty Chopina otrzymały cenionà nagrod´ Diapason Découverte 2010.

W swojej nowej, coraz cz´Êciej wykorzystywanej siedzibie na Pradze Sinfonia zorganizowała cykl recitali chopinowskich w wykonaniu uczestników XVI Mi´dzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Chopina.

Niemało grała te˝ Sinfonia Chopina w owym roku za granicà: na Białorusi – w tamtejszej Filharmonii Narodowej w ramach Miƒskiej Wiosny (był to zresztà pierwszy wyst´p zespołu w tym kraju), w Japonii – w Nagoi, Kobe i Tatsuno, w Niemczech – podczas festiwalu

119

68-148 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS 9/14/12 11:22 AM Page 120

Plakat

Recitale uczestników Konkur su Chopinowskie go , War sza wa, 8–16 paêdzier nika 2010, proj e k t S z y m on Z a re m ba

Chopin 2010 Postscriptum – dziÊ i jutro

1 2 0 2 5 l a t o r k i e s t r y Sinfonia Var sovia

68-148 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS 9/14/12 11:22 AM Page 121

Plakat Chopin na Groc howskiej ,

Szlezwika-Holsztynu w Kilonii i w Elmshorn, we Francji – w paryskim Ogrodzie Luksemburskim (tu oba koncerty fortepianowe z Piotrem Palecznym i pod dyrekcjà Kaspszyka) oraz w Théâtre des Champs -Élysées (Koncert e -moll z Rafałem Blechaczem i pod batutà Jerzego Semkowa), a tak˝e w Sisteron oraz na festiwalach w Epaux, La Roque d’Antheron i Mentonie, wreszcie na W´grzech – w Pałacu Sztuk w Budapeszcie. Wszelako głównym miejscem chopinowskiej aktywnoÊci orkiestry na forum mi´dzynarodowym stały si´ w jubileuszowym roku poÊwi´cone naszemu najpierwszemu artyÊcie kolej ne edy cje fe sti wa lu La Fol le Jo urnée – w re gio nie Pays de la Lo ire i w Nan tes we Francji, w Bilbao w Hiszpanii oraz w Niigacie, Kanazawie i Tokio w Japonii; w oÊrodkach tych, wyst´pujàc łàcznie podczas ponad pi´çdziesi´ciu koncertów, Sinfonia uczestniczyła w licznych wykonaniach Koncertu e -moll i f-moll, Wariacji na temat «L∫ ci darem la mano», Fantazji na tematy polskie, Ronda ∫ la Krakowiak oraz Andante spianato i Poloneza Es-dur, a tak˝e dzieł innych kompozytorów epoki – Elsnera, Kurpiƒskiego, Mozarta, Webera, Rossiniego, Belliniego, Mendelssohna, Schumanna czy Liszta.

Wa r s z a w a 21 sier pnia–4 wrzeÊnia 2010, proj e k t Rober t Mendel

Plakat Festiwal La Folle Jour née, Ja ponia 2011

121

68-148 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS 9/12/12 9:07 PM Page 122

Plakat festiwalu La Fol l e J o u r n é e de Va r s ov i e / Szalone Dni Muzyki.

Chopin Open, War sza wa, 11–13 czerwca 2010, proj e k t F11 – Pracownia

„Szalone dni” w Warszawie Postscriptum – dziÊ i jutro

1 2 2 2 5 l a t o r k i e s t r y Sinfonia Var sovia

68-148 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS 9/12/12 9:07 PM Page 123

Postscriptum – dziÊ i jutro

„

Szalone dni w Warszawie ”

Logicznà konsekwencjà kilkunastoletniego ju˝ udziału Sinfonii Varsovii w La Folle Journée z jednej strony i wyboru Chopina na głównego patrona festiwalu w 2010 roku z drugiej stro ny sta ło si´ za pro sze nie w owym ro ku „sza lo nych dni mu zy ki” do War sza wy, przy czym bynajmniej nie na jednà tylko edycj´, lecz z myÊlà o corocznej kontynuacji; polska stolica dołàczyła w ten sposób do grona kilku miast na trzech kontynentach, które t´ niezwykłà imprez´ z takim po˝ytkiem wprowadziły do kalendarza swych stałych przedsi´wzi´ç kulturalnych. Sinfonia wystàpiła w Warszawie nie tylko w roli uczestnika imprezy, lecz tak˝e jako jej organizator; ten niemały trud wzi´ła na swe barki wraz z Centre de réalisations et d’études artistiques René Martina z Nantes oraz warszawskà Fundacjà „Ogrody Muzyczne”, posiłkujàc si´ te˝ pomocà Instytutu Francuskiego w Warszawie. René Martin zamyÊlił ów polski Chopin Open jako prezentacj´ doprawdy wszechstronnà i arcybogatà – na festiwalu wykonano na przykład wszystkie utwory Chopina na fortepian solo w chronologicznym porzàdku ich powstawania (cały ten cykl recitali zarejestrował francuski telewizyjny kanał kulturalny Mezzo), jak równie˝ wszystkie utwory na fortepian z orkiestrà i wszystkie utwory kameralne polskiego kompozytora, a zarazem w programie imprezy znalazło si´ mnóstwo dzieł innych twórców, i tych, od których Chopin czerpał inspiracje, i tych, z którymi obcował lub którzy działali w tej samej co on epoce, i tych, na których wywarł wpływ – od Bacha po Rachmaninowa; nie zapomniano te˝ o polskiej muzyce ludowej. Od 11 do 13 czerwca w pi´ciu salach Teatru Wielkiego – Opery Narodowej oraz Teatru Narodowego odbyło si´ sto dziewi´tnaÊcie koncertów z udziałem niemal czterystu pi´çdziesi´ciu artystów. WÊród wykonawców festiwalu znaleêli si´ Barbara Hendricks i Olga Pasiecznik, Borys Bieriezowski, Anne Queffélec i Abdel Rahman El Bacha, Alona Bajewa i Aleksander Rudin, Jacek Kaspszyk, Jerzy Maksymiuk, Marc Minkowski, Krzysztof Penderecki i Antoni Wit; Sinfonia grała na festiwalu zarówno w swym pełnym, jak i kameralnym składzie, łàcznie na pi´tnastu koncertach. O powodzeniu warszawskiego Chopin Open Êwiadczy liczba słuchaczy – było ich ponad dwadzieÊcia szeÊç tysi´cy!

W ramach festiwalu zrealizowany te˝ został – pod kierownictwem Violetty Łabanow i we współpracy z Fundacjà „Muzyka jest dla wszystkich” – imponujàcy projekt edukacyjny w formie warsztatów muzycznych, które obj´ły dwa i pół tysiàca dzieci ze szkół podstawowych. Dodaç w tym miejscu warto, ˝e aspiracje edukacyjne Sinfonii znajdujà te˝ wyraz w podj´ciu prac nad uruchomieniem specjalnego programu adresowanego do studentów akademii muzycznych, co wziàł na swe barki legendarny koncertmistrz wiolonczel orkiestry, Jerzy Klocek.

123

68-148 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS 9/14/12 11:56 AM Page 124

Plakat

Sinfonia Var sovia, Chopin 2010 , proj e k t Maciej B u s ze w i c z

Postscriptum – dziÊ i jutro

1 2 4 2 5 l a t o r k i e s t r y Sinfonia Var sovia

68-148 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS 9/12/12 9:07 PM Page 125

Plakat koncer tu w F i l h a r m o nii Narodowej, War sza wa, 21, 23 listopada 2011, pro j ekt Maciej B u s ze wicz

125

68-148 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS 9/12/12 9:07 PM Page 126

Ulotka

Orkiestra Sinfonia Varsovia

Letnie recitale

zaprasza na

na Groc howskiej ,

LETNIE RECIT CIT TALE A na Grochowskiej ej

WSTĘP WOLNY

SINFONIA VA ARSOVIA CENTRUM WARSZAWA GROCHOWSKA 272

www.sinfoniavarsovia.org Patronat medialny

Postscriptum – dziÊ i jutro

1 2 6 2 5 l a t o r k i e s t r y Sinfonia Var sovia

Wa r s z a w a , lipiec–sier pieƒ 2011, proj e k t F11 – Pracownia

68-148 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS 9/12/12 9:07 PM Page 127

Plakat koncer tu w Studiu Koncer towym Polskie go Radia im. W itolda Lutosła wskie go, War sza wa, 6 stycznia 2009, projekt Maciej Buszewicz

127

68-148 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS 9/12/12 9:07 PM Page 128

Plakat kon c e r t u w F i l h a r m on i i Narodowej, Wa r s z a w a , 22 gr udnia 2010, proj e k t Maciej B u s ze w i c z

Postscriptum – dziÊ i jutro

1 2 8 2 5 l a t o r k i e s t r y Sinfonia Var sovia

68-148 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS 9/12/12 9:07 PM Page 129

Plakat koncer tu w Studiu Kon c er towym Polskie go Radia im. W itolda Lutosła wskie go z okazji d z i e s i ´ciolecia Instytutu Adama Mic kiewicza, War sza wa, 19 czerwca 2010, projekt Maciej B u szewicz

129

68-148 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS 9/12/12 9:07 PM Page 130

Plakat kon c e r t u w S t u di u Kon c e r t ow y m Polskie go Radia im. W itolda Lutosła wskie go, War sza wa, 9 stycznia 2010, proj e k t Maciej B u s ze w i c z

Postscriptum – dziÊ i jutro

1 3 0 2 5 l a t o r k i e s t r y Sinfonia Var sovia

68-148 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS 9/12/12 9:07 PM Page 131

Plakat koncer tu w Studiu Koncer towym Polskie go Radia im. W itolda Lutosła wskie go, War sza wa, 8 stycznia 2012, projekt Maciej Buszewicz

131

68-148 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS 9/12/12 9:08 PM Page 132

Dyrektor Artystyczny

Krzysztof Penderecki

ZAPRAS

ZAMY

DZIECI

WST¢P W O LN Y

17grudnia 2011 Sinfonia Varsovia Centrum godz. 1200-1500 Warszawa, ul. Grochowska 272

sobota

Urzàd Dzielnicy Praga Południe m.st. Warszawy 3 Klub Kultury Saska K´pa

B a n e r Rodzinne Spotkanie Âwiàteczne na Groc howskiej , War sza wa, 17 gr udnia 2011, p ro j e kt Maciej Buszewicz

B a n e r Âwiàteczny Koncer t

na Groc howskiej , Wa r sz a w a , 18 gr udnia 2010, p ro j e kt Maciej Buszewicz

Postscriptum – dziÊ i jutro

1 3 2 2 5 l a t o r k i e s t r y Sinfonia Var sovia

68-148 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS 9/12/12 9:08 PM Page 133

Dyrektor Muzyczny

Dyrektor Naczelny

Marc Minkowski

Janusz Marynowski

warsztaty plastyczne, malowanie bombek oraz kartek Êwiàtecznych, projektowanie ekologicznych ozdób choinkowych, opowieÊci o polskich zwyczajach bo˝onarodzeniowych, wspólna nauka i Êpiewanie kol´d, słodki Êwiàteczny pocz´stunek oraz moc innych atrakcji

Zespół Dzieci´cy Zespołu Paƒstwowych Szkó∏ Muzycznych nr 4 im. Karola Szymanowskiego w Warszawie prowadzenie

Anna Perzanowska-Tarasiuk fortepian

Tomek Rosłon

design:

zny

derecki

animatorzy Centrum Promocji Kultury Praga Płd. goÊcie z Paƒstwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie

i niespodzianek www.sinfoniavarsovia.org

Pocztówka Êwiàteczna, 2011, p ro j e kt Maciej Buszewicz

133

68-148 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS 9/12/12 9:08 PM Page 134

List prezydent War sza wy Hanny Gronkiewicz-Waltz z a m i e s zc zony w k a t a l ogu w yda ny m w z w i à z k u z w y s t a w à pokon k u r s ow à proj e k t ów a rc h i t e k t on i c z nyc h

Szanowni Paƒstwo

i z a gos poda row a n i a a rc h i t e k t on i c z n e go

Pi´ç miesi´cy temu, w czerwcu, obiecaliÊmy, ˝e jeszcze w tym roku poznajà Paƒstwo projekt miejskiej sali koncertowej, która powstanie w siedzibie Orkiestry Sinfonii Varsovii przy ul. Grochowskiej. Słowa dotrzymaliÊmy.

Oddajemy w Paƒstwa r´ce katalog z pracami, jakie w rekordowej liczbie zostały nadesłane do organizatora konkursu, na projekt głównej miejskiej sali koncertowej dla 1800 widzów wraz z adaptacjà zabytkowych budynków. Spotkał si´ on z wielkim zainteresowaniem pracowni architektonicznych z całego Êwiata. Nadesłano 138 prac z kilkudziesi´ciu krajów. Na Pradze powstanie nowe centrum kulturalne War sza wy. Wo kół sie dzi by Sin fo nii Var so vii, z po sza no wa niem za byt ko we go gmachu dawnego Instytutu Weterynarii, zogniskowane zostanà w nowej przestrzeni tak˝e inne formy sztuki – teatr, film, malarstwo, fotografia czy rzeêba. Powstanie tu multiteka, kawiarnia, restauracja. Nowe centrum kulturalne dostarczy zaj´ cia i roz ryw ki war sza wia kom o ró˝ nych za in te re so wa niach i w ró˝ nym wie ku.

B´dzie przede wszystkim stałà siedzibà naszej miejskiej orkiestry – Sinfonii Varsovii, od çwierç wieku bezdomnej. B´dzie mo˝na tu sp´dziç wiele godzin w kontakcie ze sztukà. Mo˝na b´dzie tej sztuki si´ uczyç. Planowane jest bowiem prowa dze nie pro gra mów edu ka cyj nych dla dzie ci i mło dzie ˝y, a tak ˝e kur sy mistrzowskie doskonalàce umiej´tnoÊci zawodowe muzyków. W katalogu zaprezentowane zostały wszystkie projekty nadesłane na konkurs, który został sfinansowany ze Êrodków m.st. Warszawy. Koncepcja zwyci´ska, która b´dzie realizowa na przy ul. Gro chow skiej, do łà czy do zmian, ja kie za cho dzà w kul tu rze na Pradze – do zmodernizowanego Teatru Powszechnego, do powstajàcego Muzeum Warszawskiej Pragi czy salonu prawobrze˝nej Warszawy – ul. Francuskiej. Sinfonia Varsovia Centrum to wa˝ny projekt dla naszego miasta – kandydata do tytułu Europejskiej Stolicy Kultury 2016. Dlatego chcielibyÊmy, ˝eby w 2016 roku placówka mogła ju˝ słu˝yç mieszkaƒcom.

Hanna Gronkiewicz-Waltz

Jeszcze raz o siedzibie Postscriptum – dziÊ i jutro

1 3 4 2 5 l a t o r k i e s t r y Sinfonia Var sovia

n i e r u c h om oÊ c i przy ul. Groc howskiej 272 w Wa r s z a w i e, Or kiestra Sinfonia Var sovia, War sza wa 2010

68-148 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS 9/12/12 9:08 PM Page 135

Postscriptum – dziÊ i jutro

Jeszcze raz o siedzibie W izualizacja fragmentu dzielnic y Praga-Południe z pro j e ktowa n à roz bu dowà s i e d z i by S i n fon i i Va r sov ii przy ul. Groc howskiej, p roj e kt At e l i e r T h o m a s P u c h e r ZT GMBH, 2010

Wreszcie koniecznie wspomnieç trzeba, ˝e realnych kształtów nabrała w tym okresie perspektywa ostatecznego ukształtowania nowej siedziby Sinfonii przy Grochowskiej 272, którà zresztà – powtórzmy – zespół poczàł ju˝ dla swych koncertów i przedsi´wzi´ç edukacyjnych coraz obficiej wykorzystywaç. W czerwcu 2010 roku ogłoszono otwarty i dwuetapowy konkurs na projekt sali koncertowej na tysiàc osiemset miejsc oraz zagospoda ro wa nie ar chi tek to nicz ne te re nu zaj mo wa ne go przez kom pleks daw ne go In sty tu tu Weterynarii; napłyn´ło naƒ sto trzydzieÊci siedem prac z kilkudziesi´ciu krajów, spoÊród których do drugiego etapu dopuszczono dziesi´ç. Pierwszà nagrod´ mi´dzynarodowe jury (w jego skład wchodzili te˝ przedstawiciele Sinfonii – dyrektor Janusz Marynowski oraz muzycy Andrzej Krzy˝anowski i Grzegorz Stachurski) przyznało projektowi

68-148 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS 9/12/12 9:08 PM Page 136

Wizualizacja s a l i kon c e r t ow e j Sinfonii Var sovii, proj e k t At e l i e r T h om a s Pu c h e r ZT GMBH, 2010

Wizualizacja g ł ó w n e go bu d yn ku Sinfonii Var sovii, p ro j e k t At e l i e r T h om a s P u c h e r ZT GMBH, 2010

Jeszcze raz o siedzibie Postscriptum – dziÊ i jutro

1 3 6 2 5 l a t o r k i e s t r y Sinfonia Var sovia

68-148 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS 9/12/12 9:08 PM Page 137

przedstawionemu przez pracow ni´ au striac kie go ar chi tek ta Thomasa Puchera; wÊród trzech laureatów drugich nagród znalazły si´ pracownia słynnej Zahy Hadid i dwa biura polskie. Zwyci´ski projekt jest pod wieloma wzgl´dami fascynujàcy – zakłada otoczenie całego kompleksu murem unoszàcym si´ trzy metry nad ziemià, zaÊ dla sali koncertowej przewiduje kształt nowatorsko kojarzàcy tradycyjny prostopadłoÊcian „pudełka do butów” z tarasowo zbiegajàcà ku centralnie poło˝onej scenie dla orkiestry „winnicà”, przy czym rz´dy foteli dla słuchaczy wijà si´ dookoła sceny na podobieƒstwo stykajàcych si´ ze sobà wst´g. Wedle zapowiedzi władz Warszawy b´dziemy mogli słuchaç Sinfonii Varsovii w takiej jej własnej sali ju˝ w 2016 roku… sierpieƒ 2011

Mode l z a gos poda row a n i a pr ze s t r ze n n e go s i e dz i by Sinfonii Var sovii, proj e k t At e l i e r T h om a s Pu c h e r ZT GMBH, 2010

137

68-148 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS 9/12/12 9:08 PM Page 138

Wizualizacja wn´trza przyszłej s a l i kon c e r t o we j Sinfonii Var sovii, p ro j e k t At e l i e r T h om a s P u c h e r ZT GMBH, 2010

Jeszcze raz o siedzibie Postscriptum – dziÊ i jutro

1 3 8 2 5 l a t o r k i e s t r y Sinfonia Var sovia

68-148 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS 9/12/12 9:08 PM Page 139

139

68-148 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS 9/12/12 9:08 PM Page 140

Skład Polskiej Orkiestry Kameralnej na koncercie w Filharmonii Narodowej 27 kwietnia 1984 roku

dyrektor ar tystyczny

Jerzy Maksymiuk zast´pca dyrektor a ar tystycznego

Franciszek Wybraƒczyk Yehudi Menuhin skrzypce / dyr ygent

68-148 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS 9/12/12 9:08 PM Page 141

skrzypce

wiolonczele

klar nety

Jan Stanienda

Jerzy Klocek

Zenon Kitowski

koncer tmistrz

Ewa Wasiółka

Dariusz Wybraƒczyk

Wiesław KwaÊny Andrzej Staniewicz

Maciej Jezierski Paweł Freydlich

Zbigniew Wytrykowski Robert Dàbrowski Michał Grabarczyk Karol Miczka

Grzegorz Kozłowski Paweł Gadzina

Andrzej Budejko Krzysztof Mróz Bogusław PstraÊ

Mariusz Wójtowicz

Włodzimierz ˚urawski Piotr Reichert Robert Pajewski Tadeusz Wykurz

Jerzy Choma Paweł Szczepaƒski

Andrzej Wojakowski Małgorzata Lange

tràbki Janusz Bogłowski Antoni Adamus

oboje Jerzy Kotyczka Tomasz Miczka

altówki

rogi

flety

Adam Haftkowski Ewa Bobrowska

Bogumił Gadawski

kontrabasy

Grzegorz Rezler Józef Kolinek

fagoty

kotły Stanisław Skoczyƒski

68-148 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS 9/12/12 9:09 PM Page 142

Pracownicy Orkiestry Sinfonia Varsovia – sierpieƒ 2011 roku

Jakub Haufa koncertmistrz

Maria Machowska-Szałach koncertmistrz

Artur Gadzała muzyk solista

Edyta Czy˝ewska

Katarzyna Krzysztof Oczko Gilewska-Zagrodziƒska

Andrzej Staniewicz

Łukasz Turcza

Anna Gotartowska-Sienkiewicz

Agnieszka Zdebska

Magdalena Krzy˝anowska

Dominika Kubica

Grzegorz Kozłowski bibliotekarz

Krystyna Walkiewicz- Bogusław -Rzeczycka Powichrowski

Artur Konowalik Robert Dàbrowski inspektor i koordynator pracy artystycznej

Małgorzata Szczepaƒska

II

SKRZYPCE

I

SKRZYPCE

Krzysztof Penderecki dyrektor artystyczny

Paweł Gadzina

Artur Paciorkiewicz lider

Grzegorz Stachurski muzyk solista

Włodzimierz ˚urawski Janusz Bie˝yƒski

Dariusz Kisieliƒski

Jacek Nycz

Jerzy Klocek koncertmistrz

Piotr Mazurek p.o. zast´pcy lidera

Katarzyna Drzewiecka- Ewa Wasiółka -Szlachcikowska muzyk solista

Piotr Krzemionka

Kamil Mysiƒski

Krzysztof Mróz lider

Michał SobuÊ zast´pca lidera

Marek Bogacz

KONTRABASY

WIOLONCZELE

ALTÓWKI

Zbigniew Wytrykowski Agnieszka Guz lider p.o. zast´pcy lidera

Karol Kinal

Michał Zaborski

68-148 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS 9/12/12 9:10 PM Page 143

Marc Minkowski dyrektor muzyczny

FLETY

OBOJE

Janusz Marynowski dyrektor naczelny

Anna Jasiƒska

Aleksander Romaƒski Dariusz Wybraƒczyk

Radosław Soroka

Paweł Szczepaƒski

Henryk Kowalewicz

Roman Sykta

Jakub Waszczeniuk

Andrzej Tomczok

Jan Harasimowicz

Bolesław Słowik

Adam Szl´zak

Zbigniew Płu˝ek

Wiesław Wołoszynek

Krzysztof Kosmala zast´pca dyrektora

Bo˝ena Dadej główny ksi´gowy

Blanka Gołaszewska kierownik impresariatu

Natalia Staszczak impresariat

Inga Szczerbiƒska główny specjalista do spraw publikacji i wydawnictw

Bo˝ena Kasiak główny specjalista do spraw osobowych

Magdalena Todynek biuro orkiestry

Beata Andrzejewska zast´pca głównego ksi´gowego

Gra˝yna Zar´ba specjalista do spraw finansowo-ksi´gowych

Małgorzata Zawadzka specjalista do spraw finansowych

Robert Rolczyk administracja

Ryszard Dembicki logistyka

PUZONY

Janusz Czy˝ewski Ewa Wodzyƒska kierownik biura orkiestry biuro orkiestry

Tomasz Âwiatczyƒski

Mariusz Opaliƒski

KOTŁY

Marek ˚wirdowski koordynator pracy artystycznej

Piotr Kostrzewa

BIURO

TRÑBKI

WALTORNIE

FAG OT Y

KLARNETY

Andrzej Krzy˝anowski Hanna Turonek inspektor

68-148 SV Ksiazka jubileuszowa PL+GB PRESS 9/12/12 9:10 PM Page 144

P ro jekt Pro j e k t gra g ra ficz f i c zny: ny Ma ciej Bu sze wicz Wss pół W p ó ł pra p ra c a Kat a r z y na B r zo s t o w s k a Re da dakcja

El ˝ b ie t a St a Ê k i e w i c z

W s p ó ł p ra c a m e r y t o r yc z n a Inga Szczerbiƒska Pom oc wowpra nz ygo e rhi i awł óawl nyc a rchhiw a lnyc h Pr z ygot i e mt oa twearniu ia łó m w aatrc Anna Mieczyƒska Grze gorz Kozłowski Krzysztof Mróz

zdj ´c i a Marco Borggreve s. 76, 110, 143 M a r c M i n k o w s k i Aleksander Długajczyk s. 26 Krzysztof Dubiel s. 52, 142 M a r i a M a c h o w s k a F11–Pracownia s. 143 I n g a S z c z e r b i ƒ s k a An drzej Fedorowi c z s. 6 Krzysztof Jarosz s. 52, 143 H e n r y k K o w a l e w i c z Ar turo Mari s. 31 Paul Mitc hell s. 45 Jean-Paul Mande gou s. 48–52, 142–143 A n d r z e j S t a n i e w i c z , Rober t Dàbrowski, Piotr Krzemionka, Małgorzata Szczepaƒska, Michał SobuÊ

Janusz Mar ynowski s. 27, 29, 30, 34, 39 Andrzej Mówczan s. 18, 20–21, 26 Janina Nasierowska s. 142 A n n a G u z Zbigniew Gusta w Olszyna s. 142 A n n a J a s i ƒ s k a Mirosła w Pietr uszyƒski s. 35, 43, 51–53 i 143 A n d r z e j

To m c z o k ,

Konrad Bukowian, Krzysztof Kosmala, Bo˝ena Dadej, Natalia Staszczak, E w a W o d z y ƒ s k a , M a g d a l e n a To d y n e k

, 76, 109, 111 T homas Ra bsc h s. 76 Roy Round copyright EMI limited s. 23 Andrzej S. Rybczyƒski s. 37 Tomasz Âwiatczyƒski s. 48–52 i 142–143 G r z e g o r z

Kozłowski, Paweł

G a d z i n a , E w a W a s i ó ł k a , Ł u k a s z Tu r c z a , A n n a G o t a r t o w s k a , D a r i u s z W y b r a ƒ c z y k , Wiesław Wołoszynek, Kr ystyna Walkiewicz, Janusz Bie˝yƒski, Roman Sykta, Edyta Czy˝ewska, Zbigniew Płu˝ek, Mariusz Opaliƒski, Krzysztof Oczko, Marek Bogacz, Radosław Soroka, Karol Kinal, Mic hał Zaborski, Maria Kominek

Andrzej Âwietlik s. 6–7, 12–13, 32–33, 46–47, 54–55, 66– –67, 74–75, 78–79, 86–87, 96–97, 104–105, 114– –115, 117–118, 138–139 S i n f o n i a Va r s o v i a , M i ´ d z y n a r o d o w y F e s t i w a l Pianistyczny w La Roque d’Anthéron – Château Bas Mimet, sierpieƒ 2011

oraz 35, 36, 48, 49–53 i 142–143

Jerzy Klocek, Zbigniew Wytr ykowski,

Krzysztof Mróz, Ar tur Paciorkiewicz, Bolesław Słowik, Paweł Szcze paƒski,

www.sinfoniavar sovia.org

Aleksander Romaƒski, Grzegorz Stac hurski, Ar tur Konowalik, Ar tur Gadzała, M a r e k ˚ w i r d o w s k i , To m a s z  w i a t c z y ƒ s k i , P i o t r K o s t r z e w a , J a n u s z O l e c h o w s k i ,

© Co py ri ght by Grze gorz W i Êniew ski, War sza wa 2012

Kamil Mysiƒski, Jakub Haufa, Katarzyna Drzewiecka, Jacek Nycz, Andrzej Krzy˝anowski, Jakub Waszczeniuk, Janusz Mar ynowski, Janusz Czy˝ewski

© Co py ri ght by Paƒ stwo wy In sty tut W y da w ni czy, War sza wa 2012

, 108

Krzysztof Wojciec howski s. 11 Andrzej ˚óra wski s. 76

Ksi´ gar nia in ter ne t o w a www.piw.pl

arc hiwum Sinfonii Va r sovii s. 8, 9, 17, 24, 25, 34, 38, 76, 140, 143 K r z y s z t o f P e n d e r e c k i

Printed in Poland Paƒstwowy Instytut W yda wniczy w likwidacji, War sza wa 2012 ul. Foksal 17, 00-372 War sza wa e-mail: piw@piw.pl www.piw.pl W yda n i e pi e r ws ze Dr ukar nia: Dr ukar nia W yda wnicza im. W. L. Anczyca S.A. ul. Wrocła wska 53, 30-011 Kraków tel (012) 623 75 43 www.dr ukar nia-anczyca.com.pl

arc hiwa pr ywatne s. 49–53, 142–143

ISBN 978-83-06-03281-9

Włodzimierz ˚urawski, Józef Ko-

l i n e k , J a n S t a n i e n d a , W i e s ł a w K w a Ê n y, B o g u s ł a w P o w i c h r o w s k i , H a n n a T u r o n e k , Krzysztof Bzówka, Dariusz Kisieliƒski, Urszula Janik, Katarzyna Gilewska, A n n a W y b r a ƒ c z y k , A d a m S z l ´ z a k , P i o t r Ta r c h o l i k , A g n i e s z k a Z d e b s k a , Magdalena Krzy˝anowska, Paweł MaÊlanka, Dominika Kubica, Piotr Mazurek, Jan Harasimowicz, Blanka Gołaszewska, Bo˝ena Kasiak, Beata Andrzejewska, Gra˝yna Zar´ba, Małgorzata Zawadzka, Rober t Rolczyk, Ryszard Dembicki

inne êródła s. 31 – Rober t Jaroc ki, Z albumu Romana Jasiƒskiego, Wa r sza wa 2011, PIW