Συνέντευξη του Τάσου Σαγρή για το έργο ΠΕΘΑΙΝΩ ΣΑΝ ΧΩΡΑ στο "Επί Σκηνής"

Συνέντευξη του Τάσου Σαγρή στο "Επί Σκηνής" το διαδικτυακό περιοδικό για το θέατρο.

Τάσος Σαγρής Μια ιδιαίτερη περφόρμανς πάνω σ’ ένα συγκλονιστικά επίκαιρο κείμενο… Σαν να περπατάς μόνος σου σε άδειους τρομακτικούς δρόμους…

Το θεατρικό έργο «Πεθαίνω σαν χώρα» του Δημήτρη Δημητριάδη που ανέβηκε φέτος από το «+Ινστιτούτο Πειραματικών Τεχνών» είναι μια προσεχτική και ενδελεχής καταγραφή της ολικής κατάρρευσης μιας κοινωνίας. Μιλάμε με τον σκηνοθέτη Τάσο Σαγρή για το έργο και την παράσταση σε μια ιστορική περίοδο που βλέπουμε πλέον ολοκάθαρα αυτό το οποίο ο προφητικός συγγραφέας διέκρινε και παλαιότερα. Την ολοκληρωτική κατάρρευση της κοινωνίας μας και την βαθειά ανάγκη του δημιουργού να κρατήσει αναμμένη μια σπίθα ελπίδας μέσα από την τέχνη του και την επίγνωση που αυτή προσφέρει.

Μίλησέ μου αρχικά για το «Ινστιτούτο Πειραματικών Τεχνών» Το Ινστιτούτο πρωτοεμφανίστηκε στην Αθήνα το 2011 με την παράσταση «Οι Δούλες» του Ζαν Ζενέ. Πρόκειται για μια πλατφόρμα δημιουργικής έκφρασης και έρευνας στα πεδία του θεάτρου, της εικαστικής performance, των multi media εγκαταστάσεων, της ποιητικής επιτέλεσης και της θεωρίας της Τέχνης. Το Ινστιτούτο όντας μια ανοιχτή συνάντηση ποιητώνσυγγραφέων, σκηνοθετών, ηθοποιών, τεχνικών/συντελεστών, performance artists, φωτογράφων, εικαστικών του video art και αναλυτών της σύγχρονης Τέχνης, των media και της επικοινωνίας έχει σαν σκοπό του την κατασκευή καταστάσεων, την κατάθεση ερμηνευτικού και εκπαιδευτικού έργου, την καλλιέργεια της ριζοσπαστικής θεωρίας και καλλιτεχνικής πράξης και την επικοινωνία με ένα ευρύτερο κοινωνικό σώμα που θα υπερβαίνει τα στεγανά και τους περιορισμούς της εμπορευματικής και καθεστωτικής κυρίαρχης κουλτούρας.

Ας περάσουμε τώρα στη δραματουργία. Πολλοί σκηνοθέτες και σχήματα, ειδικά στην Θεσσαλονίκη αλλά και στην Αθήνα έχουν επιλέξει αυτό το κείμενο για θεατρική παράσταση. Γιατί άλλος ένας ακόμα; Είναι γνωστό στο θέατρο, ότι οι προθέσεις, οι μεθοδολογίες και οι στοχεύσεις των δημιουργών κάθε παράστασης δίνουν το σχήμα και καθορίζουν το τελικό αποτέλεσμα σχεδόν απόλυτα. Δεν υπάρχουν ίδιες παραστάσεις, το έργο δεν είναι το ίδιο ποτέ, το θεατρικό κείμενο δεν υπάρχει έξω από αυτούς που το επιτελούν, μόνο του. Ένα θεατρικό έργο δεν μπορεί να ζει στην σιωπή. Χρειάζεται ανθρώπους που να το χρειάζονται. Και από ότι φαίνεται, το «Πεθαίνω Σαν Χώρα» είναι ένα έργο που το χρειάζονται πολλοί άνθρωποι. Αυτός είναι και ο λόγος που προσπαθούμε να δημιουργήσουμε γύρω από αυτό το κείμενο μια κοινότητα ανάμεσα στους συντελεστές και τους θεατές, μια κοινότητα που μέσα από αυτό το έργο θα επικοινωνήσει με τους πιο βαθιούς φόβους μας, τις κοινές επιθυμίες και τις ουσιαστικές κοινωνικές μας ανάγκες.

από τα αριστερά προς τα δεξιά : Σοφία Σταυρακάκη, Σίσσυ Δουτσίου, Άλκηστις Πολυχρόνη, Δανάη Νικολαίδη

Πως δουλέψατε με τον συγγραφέα το υλικό ώστε να μετατραπεί σε δραματουργία; Ο Δημήτρης Δημητριάδης μας προσέφερε απόλυτη ελευθερία στον τρόπο που θα μεταμορφώσουμε το έργο του και αυτό ωφέλησε πολύ το τελικό αποτέλεσμα. Τον ενδιαφέρει πραγματικά να βλέπει το συγκεκριμένο κείμενο να αναγεννάται συνεχώς μέσα από την δημιουργικότητα νέων ανθρώπων. Από εκεί και πέρα, αυτό που μας εξήγησε ο Δημητριάδης στις σύντομες συζητήσεις μας ήταν ότι το βαθιά σωτηριολογικό μήνυμα αυτού του κειμένου κρύβεται στην βεβαιότητα ότι μόνο αν καταφέρουμε να καταστρέψουμε τα ακλόνητα θεμέλια αυτού του κόσμου θα επιτρέψουμε στην ζωή να αποκτήσει την σημασία, την ελπίδα και την δύναμη που βαθιά μέσα μας όλοι μας αναζητούμε. Στην παράσταση μας αυτό περιγράφεται μέσα από την διήγηση τεσσάρων γυναικών σε διαφορετικές ηλικίες, της ολοκληρωτικής κατάρρευσης μιας κοινωνίας και της δικιάς τους απάντησης σ’ αυτήν. Για χάρη της δημιουργίας τεσσάρων νέων ολοκληρωμένων χαρακτήρων που να πηγάζουν μέσα από το κείμενο του Δημητριάδη κάναμε μια έρευνα του ψυχολογικού χάρτη των διαφορετικών ηλικιακών ομάδων μιας κοινωνίας και του διαφορετικού τρόπου με τον οποίο αντιδρούν σε έναν απόλυτο κοινωνικό κίνδυνο τα παιδιά, οι νέοι, οι μεσήλικες και οι ηλικιωμένοι. Έτσι, κατασκευάσαμε ένα πρίσμα δια μέσου του οποίου μπορούμε να κοιτάξουμε τα ίδια γεγονότα μέσα από τα μάτια πολλών διαφορετικών ανθρώπων. Όλοι μας, αναζητούμε μαζί τους τον τρόπο να διαφυλάξουμε την αξιοπρέπεια, την ανθρωπιά μας και την αγάπη μας για την ζωή σε μια συνθήκη απάνθρωπη, εξευτελιστική και βουτηγμένη στο μίσος, τον ρατσισμό, την κοινωνική απάθεια και την μαζική αποβλάκωση. Το δράμα δεν κρύβεται στην θεατρική σκηνή, το δράμα κρύβεται στις απαντήσεις που θα δώσει η εποχή μας στο μεγάλο και επικίνδυνο αδιέξοδο στο οποίο επιτρέψαμε να οδηγηθούμε…

Πως ανακλούν οι σκέψεις του συγγραφέα στην σύγχρονη πραγματικότητα της χώρας μας; Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει τίποτα απολύτως που να διαχωρίζει την πραγματικότητα της χώρας μας από το αποτρόπαιο και καταστροφικό δράμα που βιώνουν αυτή την στιγμή εκατομμύρια άνθρωποι σε όλες τις χώρες του κόσμου. Μόνο τα τοπικά πολιτικά συμφέροντα, οι οικονομικοί εκβιασμοί και οι κυρίαρχοι της κοινωνικής ανισότητας θέλουν να μας κάνουν να πιστέψουμε ότι η μοίρα της χώρας μας ταυτίζεται με την ανθρώπινη μοίρα μας, τις ανθρώπινες ανάγκες και τους πόθους μας σ’ αυτό τον κόσμο. Η παράσταση «Πεθαίνω Σαν Χώρα» έχει παιχτεί ξανά και ξανά από διάφορες ομάδες στα πιο παράξενα και μακρινά μέρη και πάντα οι άνθρωποι, όπου και αν την είδαν ένιωσαν, κατάλαβαν και αγκάλιασαν τα συμπεράσματα και τον τρόμο που εκπέμπει το έργο σαν να είναι ο δικός τους τρόμος, τα δικά τους συμπεράσματα. «Εγώ δεν θέλω να είμαι μια Χώρα, δεν θέλω να είμαι Χώρα, δεν θέλω να είμαι αυτή η Χώρα…. Εγώ θέλω να είμαι η Ζωή, να δίνω την Ζωή… αλλά αυτή η χώρα δεν με αφήνει… Έχει κάτσει σαν βράχος στον σβέρκο μου…». Θα θέλαμε πολύ να υπήρχε η ανάλογη δυνατότητα ή υποστήριξη για να ταξιδέψουμε αυτή την παράσταση σε πολλά μακρινά μέρη αυτού του κόσμου. Όχι σαν Έλληνες που κουβαλάνε τριγύρω την μιζέρια που τους επέβαλλαν οι κυβερνήτες και τα αφεντικά τους, αλλά σαν άνθρωποι που μοιράζονται με όλους τους άλλους ανθρώπους τον πιο όμορφο πλανήτη στον κόσμο, τις αγωνίες, τα χαμόγελα και τους έρωτες αυτής της Ζωής… Σαν άνθρωποι που ψάχνουν μαζί με όλους τους ανθρώπους να βρουν τους τρόπους να κατανοήσουν την ιστορία της ανθρώπινης φρίκης και να θεραπεύσουν τις κοινωνίες από την καταστροφή. Αυτό είναι ένα μήνυμα που προέρχεται από τις καρδιές των ανθρώπων κάθε χώρας και αντανακλά στις καρδιές όλων των ανθρώπων παντού. Αυτό είναι το μήνυμα που εκπέμπεται μέσα από το έργο «Πεθαίνω Σαν Χώρα».

Ποιοι είναι οι βασικοί συλλογισμοί του Δημητριάδη που αναπτύσσονται και διαρθρώνονται μέσα από τις συστοιχίες των φράσεων του κειμένου; Όταν το νόημα της ανθρώπινης κοινωνικής συνύπαρξης καταρρέει, οι άνθρωποι χάνουν την δυνατότητα της αναπαραγωγής, η «Ζωή» καταρρέει, δεν γεννιούνται πλέον παιδιά, τίποτα δεν μπορεί πλέον να ανθήσει από αυτή την κοινωνία. Όταν συμβαίνει αυτό, οι σεξουαλικές ταυτότητες εκφυλίζονται, η ερωτική ζωή χάνει το νόημα της, η αγάπη παύει να βιώνεται… Σαν φυσικό αποτέλεσμα, οι άνθρωποι πρώτα καταστρέφουν κάθε θεσμό, κάθε νόμο, κάθε ηθική, διαλύουν κάθε κυβερνητικό, οικονομικό και εκπαιδευτικό μηχανισμό και έπειτα στρέφονται ο ένας απέναντι στον άλλον. Στην πραγματικότητα, σύμφωνα με την ταπεινή μου γνώμη, το έργο «Πεθαίνω Σαν Χώρα» είναι ένας δραματικός ύμνος για το σπάσιμο της ανθρώπινης κοινότητας, για την ζωή που χάσαμε όταν χάσαμε το νόημα της συλλογικής μας ζωής, για τον θάνατο της συνύπαρξης, της απλής ανοιχτόκαρδης χειρονομίας, της πολυδαίδαλης ερωτικής αγάπης…

Πως διαχειριστήκατε σκηνοθετικά το υλικό σας; Με την βοήθεια του φωτιστή και συνεργάτη Γιώργου Παπανδρικόπουλου δημιουργήσαμε πολύπλοκες, εξπρεσιονιστικές και σκοτεινές ατμόσφαιρες που παραπέμπουν στα συναισθήματα της μοναξιάς και του φόβου στο σκοτάδι των σύγχρονων μητροπόλεων. Σαν να περπατάς μόνος σου σε άδειους τρομακτικούς δρόμους. Παρουσιάζουμε ένα λιτό, σχεδόν δωρικό σκηνικό, με ηθοποιούς που εμπνέονται, ανάλογα με την διαφορετική ηλικία που εκφράζουν, από το αρχαίο δράμα και τους παραδοσιακούς γιαπωνέζικους θεατρικούς τρόπους, τα πρότυπα των καλών ηθοποιών του παλιού σινεμά και το μελαγχολικό σκοτεινό ύφος των νέων παιδιών στους νυχτερινούς δρόμους της πόλης.

Μιλήστε μου για τους συνεργάτες σας; Δημιουργούμε μια ιστορική αφήγηση όπου το εκρηκτικό ταπεραμέντο της Σίσσυς Δουτσίου -γνωστής μας από την δαιμονική Σολάνζ στην περσινή μας παράσταση «Οι Δούλες», του Ζαν Ζενέ-, η μεταφυσική αγωνία της Σοφίας Σταυρακάκη και η υπνωτιστική νεανική γοητεία της Άλκηστις Πολυχρόνη και της μικρής Δανάης Νικολαΐδη αποκτούν την δύναμη να μας παρασύρουν στην άβυσσο της ανθρώπινης περιπέτειας. Με την βοήθεια του Void Optical Art Laboratory από την πολιτισμική συλλογικότητα «Κενό δίκτυο» και τους σύγχρονους video artists Άλκηστη Καφετζή, Μάρκο Γκουνέλα και Venus Melena δημιουργούμε μια κατάσταση που πρόκειται χρόνο με τον χρόνο να παράγει πολλά και διαφορετικά αποτελέσματα.

Και όσον αφορά το χώρο που σας φιλοξενεί; Πρέπει να αναφέρουμε την καθοριστική βοήθεια όλου του επιτελείου και των ανθρώπων του σινεθεάτρου και πολυχώρου «Τριανόν». Όντας εδώ και 50 χρόνια ένας από τους ομορφότερους κινηματογραφικούς, θεατρικούς και συναυλιακούς χώρους, φιλοδοξεί στην εποχή μας να αποτελέσει το σημείο αναφοράς μιας αντικαθεστωτικής κουλτούρας, μιας καλλιτεχνικής έκφρασης ελεύθερης από τις περιχαρακώσεις, τις αυταπάτες και τις λογικές της καθεστωτικής εμπορικής τέχνης, να υπάρξει ως ένας χώρος ζωντανός που απευθύνεται σε όλη την κοινωνία και καλεί την δημιουργική συμμετοχή όλων μας.

Ποια είναι η επίδραση της τέχνης του θεάτρου στην προσωπική και κοινωνική ζωή των πολιτών και στα πολιτικά τεκταινόμενα; Το θέατρο είναι ένας πνευματικός δρόμος που συνδέει την μανιώδη φύση του ανθρώπου με τις πιο κρυφές, τις πιο σκοτεινές πλευρές του, φέρνει αντιμέτωπες τις πιο δολοφονικές και τις πιο συμπονετικές πλευρές του, κάνει τα τέρατα να μοιάζουν συμπαθητικά και αποκαλύπτει το φρικτό πρόσωπο που κρύβεται πίσω από την ψεύτικη προμετωπίδα των ευγενών και των καταξιωμένων . Η ανθρώπινη τέχνη έχει την δύναμη να μας βοηθήσει να γίνουμε λίγο περισσότερο άνθρωποι, να μιλήσουμε μέσα από τα έργα και να επικοινωνήσουμε με τους βαθύτερους στοχασμούς μας, τις μνήμες και τις ελπίδες μας. Είναι αυτό αρκετό για να αλλάξουμε τον κόσμο; Η Ιστορία μας έχει αποδείξει πολλές φορές ότι «ΟΧΙ!», δεν είναι αρκετό. Δεν μπορούμε να περιμένουμε από την τέχνη να μας εξασφαλίσει περισσότερη κοινωνική Δικαιοσύνη, πραγματική Ελευθερία και απόλυτη οικονομική, πολιτική και κοινωνική Ισότητα. Όλα όσα είναι τα μεγάλα αιτήματα της εποχής μας θα μας τα εξασφαλίσει η αυτοοργάνωση και η συμμετοχή μας στους κοινωνικούς αγώνες που δίνονται αυτή την στιγμή παντού σε ολόκληρο τον κόσμο. Ένα μικρό κομμάτι της συμμετοχής μας σε αυτούς τους αγώνες είναι και η παράσταση «Πεθαίνω σαν Χώρα»… Ελπίζουμε, με κάποιο τρόπο, να βοηθήσουμε μέσα από το έργο μας την ανάδειξη της κριτικής σκέψης, της αμφισβήτησης και της συμμετοχής…

Ποια είναι η γνώμη σας για το «Επί Σκηνής»; Χρειαζόμαστε χιλιάδες «μικρούς» και «μεγάλους», «σημαντικούς» και «ασήμαντους» Ερασιτέχνες Διανοούμενους. Ανθρώπους δηλαδή που με αληθινό μεράκι, ανεξάρτητα, αδέσμευτα και ακομπλεξάριστα θα εκφράζουν την γνώμη τους, θα παρουσιάζουν δημόσια την σκέψη τους, θα προτείνουν, θα μεριμνούν και θα φροντίζουν την σκέψη, τη θεωρία, την πολιτική, την τέχνη, την καθημερινή ζωή… Υπό αυτή την λογική, νομίζουμε ότι η ιστοσελίδα «Επί Σκηνής» ανήκει στους σημαντικούς προστάτες του θεάτρου και στους αρωγούς αυτής της κοινωνίας. Ευχαριστούμε για την δυνατότητα που μας προσφέρατε να μοιραστούμε με τους αναγνώστες τις ιδέες μας…

«(…) Όποιος δεν έχει δει ανθρώπους να πεθαίνουν σφυροκοπημένοι από αόρατο χέρι στους δρόμους δεν μπορεί να καταλάβει τι σημαίνει και τι είναι ο θάνατος μιας χώρας. Μα και να αντικρίζεις το σύσσωμο θάνατο μιας κοινωνίας ισοδυναμεί με το να εξαντλείς ολόκληρη την ζωή. Τη ζωή της μέρας όμως… Όλες αυτές τις θυσίες και τα έργα και το χρυσό φως της μέρας. Γιατί πίσω από το φως της μέρας κρύβεται η ζωή της νύχτας… Οι σκοτεινές επιθυμίες και τα παράνομα σχέδια, οι πράξεις ενάντια στο καθεστώς και σ’ όλα όσα θεωρούνται δεδομένα, η καταστροφική δύναμη της διασάλευσης των κοινωνικών πλαισίων, οι κραυγές της μανίας και της τρέλας… Κανένας δεν μπορεί να καταλάβει το τέλος μιας κοινωνίας αν δεν καταλάβει πρώτα την Ιστορία της νύχτας της… Η Χώρα, εκτός από τα εχθρικά στρατεύματα και τα αντικρουόμενα οικονομικά συμφέροντα είναι περικυκλωμένη και από το άυλο αλλά ανθεκτικό πλέγμα των φρικιαστικών διαταραχών των κατοίκων της. Τώρα πια, όλοι αυτοί έχουν δει με τα ίδια τους τα μάτια το σάπιο μεδούλι μες στα κόκκαλα της γης τους. Το μεδούλι της Χώρας σάπισε… Μισώ αυτή την Χώρα…. Μου έφαγε τα σπλάχνα. Εγώ δεν θέλω να είμαι μια Χώρα. Δεν είμαι πια άνθρωπος. Ούτε και εσύ πια είσαι άνθρωπος. Μας τα πήρε όλα αυτή... Τι θα μείνει όμως από αυτήν όταν πια δεν θα έχει μείνει τίποτα από εμάς; Το σώμα μου έχει πάρει τις διαστάσεις της. Έχω μέσα μου την μοίρα της. Πεθαίνω Σαν Χώρα...»