Yaşlı Hakları Çalışmaları El Kitabı by Sivil Düşün

Yerel Yönetimlerde Yaşlı Dostu Alan Yaratma Stratejik Planlama Süreçlerinde Yaşlı Hakları Çalışmaları El Kitabı

Bu yayın Avrupa Birliği Sivil Düşün Programı kapsamında Avrupa Birliği desteği ile hazırlanmıştır. İçeriğin sorumluluğu tamamıyla aktivist Süleyman AÇAR’a aittir ve AB’nin görüşlerini yansıtmamaktadır.

İzmir- 2019

İÇİNDEKİLER

I.Bölüm: Teorik Bilgiler •

Giriş Bölümü

•

Yaşlı Hakları Arka Plan Bilgisi

•

Yaşlı Hakları Kavram Haritası

•

Yaşlı Hakları Alanında Uluslararası Standartlar

II. Bölüm: Kent Yönetimi ve Savunuculuk •

Kent Yönetiminde Stratejik Plan Oluşturma Süreci ve Sivil Katılım

•

Yaşlı Haklarının Güçlendirilmesi

•

Toplumsal Cinsiyet Perspektifine Bağlamında Yaşlılık

•

Karar Alma Süreçlerine Aktif Katılım

•

Ekonomik Güçlendirme ve Sosyal Güvenlik

•

Eğitim ve Kültür Hizmetlerine Erişim Hakkı

•

Fiziksel ve Ruhsal Sağlığın Korunması

•

Ayrımcılık, Şiddet ve İstismar

•

Adalete Erişim

III. Bölüm: Sonuç ve Öneriler

Giriş Bölümü Yaşlı Hakları Çalışma Grubu (metnin bu bölümünden sonra YHÇ/Grup şeklinde ifade edilecektir) olarak, Avrupa Birliği Sivil Düşün Programı’na Haziran 2019’da Yerel Yönetimlerde Yaşlı Dostu Alan Yaratma; Stratejik Planlama Süreçlerinde Yaşlı Hakları Çalışmaları proje önerisiyle başvurumuzu gerçekleştirdik. Temmuz 2019 içerisinde projemize dair revizeleri yaparak, Ağustos itibariyle ilk toplantımızı gerçekleştirmekteyiz. YHÇ; ağırlıklı olarak İzmir ve Ege Bölgesi’ndeki illerde ikamet eden/eğitimini sürdüren lisans/yüksek lisans öğrencileri ve yeni mezunların oluşturduğu gönüllü, aktivist bir grup gençten oluşmaktadır. Grup çalışma alanı olarak kendisine ‘hak temelli’ konuları seçmiştir. Bu konuların ‘yerel demokrasi’ mecralarında farklı biçemlerle kamuoyu oluşturmasını amaçlamaktadır. Adı geçen projede bu amaca hizmet etmesi için hazırlanıp, sunularak Avrupa Birliği Sivil Düşün Programı tarafından desteklenmiştir. Bu amaçla grup olarak salt ‘Yaşlı Hakları Çalışmaları’nda sundukları destek için değil, aynı zamanda sivil toplumun Türkiye’yi demokratikleştirici yönüne sundukları katkı için Avrupa Birliği Sivil Düşün Programı’na katkıları için tekrar teşekkürü bir boç bildiğimizi ifade etmek isteriz. Bu bilgi notu, grup tarafından Yaşlı Hakları alanında çalışan akademiyenler, sivil toplum aktivistleri ve profesyoneller için ‘El Kitabı’ olarak hazırlanmıştır. Bir tür, bilgi paketi olarak hazırlanan mataryel üç bölümü içermektedir. İlk bölüm daha çok; yaşlı haklarına ilişkin arka plan bilgisini, temel kavramları, uluslararası standartlarını içerirken, ikinci bölüm kent yönetimi ve savunuculuk alanlarına dair çerçeveler sunmaktadır. Üçüncü bölüm ise Sonuç ve Öneriler kısmıdır. Bu bölümde diğer iki bölümden elde edilen bilgilerin derlenerek özetlendiği, aynı zamanda yerel ve ulusal karar verici mekanizmalara, medya, akademi, sivil toplum ve özel sektör temsilcilerine orta vadeli ve uzun erimli politika önerileri yer almaktadır. YHÇ olarak, 24-25 Ağustos 2019 günü gerçekleştireceğimiz toplantının ardından, katılımcıların da görüş ve önerilerini içeren bir Eylem Planı hazırlamayı planlıyoruz. Bu sebeple, görüş ve önerilerinizi toplantı boyunca ve sonrasında kolaylaştırıcılarımıza rahatlıkla ifade edebileceğinizin tekrar altını çizmek isteriz. Son olarak; YHÇ olarak projenin orta ve uzun vadede yerel ve ulusal çapta sürdürülebilirliğini sağlayabilmek ve sosyal etkisini yaygınlaştırabilmek amacıyla, farklı temsiliyetlerin içerisinde olduğu bir ağ kurma hedefinde olduğumuzu da hatırlatmak isteriz. Bu bağlamda siz değerli katılımcılarımızın konu hakkında katkılarını, yapıcı eleştiri ve kanaatlerinizi almayı önemsemekteyiz. Katılımınız için teşekkür eder, sivil toplum adına katılımcı, verimli ve sonuç alıcı toplantılar dileriz.

Dayanışmayla; Yaşlı Hakları Çalışma Grubu

Yaşlı Hakları – Arka Plan Bilgisi El kitabının bu bölümünde ‘Yaşlı Hakları’ alanında arka plan bilgisi verilecektir. Arka plan bilgisi oluşturulurken konu hakkında yerel, ulusal ve uluslararası ölçekte hazırlanmış yayınlar dikkate alınmıştır. Birleşmiş Milletler’in 2017 yılında hazırladığı bir rapora göre; 2050 yılında yaşlı birey nüfusu 962 milyon, 2,1 milyara ulaşmış olacaktır. Bu durum sebeiyle insanlık tarihinde – bilinen veriler ışığında – ilk kez dünya nüfusundaki yaşlı insan sayısı, çocuk sayısını geçmiş olacaktır. Bu değişimin ardında kentleşme, beklenen yaşam süresinin tıptaki gelişmelerle doğru orantılı olarak artması gibi birçok sebep bulunmaktadır. Böylesi bir büyük demografik hareketlilik, karar verici mekanizmaların dikkate almasını gerektiren ekonomik, sosyal ve kültürel alanda yanıt aranması gereken birçok zorluğuda beraberinde getirecektir. Bu zorlukların önemli bir bölümü yerel ve ulusal otoritelerin orta ve uzun vadeli plan, program ve politikalarını ‘veri odaklı’ oluşturmamalarından da kaynaklanmaktadır. Gelişmiş ülkelerin karar verici mekanizmaları orta vadede etkisini göstermeye başlayan zorlukları çözebilmek adına sosyal güvenlik sistemleri başta olmak üzere kamu politikasında yenilikçi bir yöntem takip etmektedir. Özellikle Avrupa Birliği üyesi ülke yönetimleri, uygulamaya başladıkları yenilikçi yöntemlerle birlikte, yaşlanmaya ilişkin çalışmalar yapan yerel ve ulusal kamu kurumlarının hizmet alanlarını kapsayan bir şekilde bütüncül eylem planları, stratejik planlamalar hazırlayarak politika belgeleri oluşturmuştur. Türkiye, Avrupa Birliği’ne aday ülkelerden birisi olarak birçok alanda kurumsal reformları hayata geçirmektedir. Bu alanlardan birisi de yaşlılık politikasıdır. Türkiye İstatistik Kurumu’nun 2018 yılında hazırladığı bir rapora göre 65 ve daha üzerindeki yaştaki nufüs 5 yıl içerisinde %16 artış göstererek 7 milyon 186 bin 204 kişiye ulaşmıştır. Yaşlı nüfusun toplam nüfusa oranı 2014 yılında %8 iken, geçen yıl itibariyle %8,8’e ulaşmıştır. Uzmanlara göre 2023 yılında yaşlı nüfusun toplam nufüsa oranı %10,2 olarak ilk defa %10’u geçecektir. 2030 yılında %12,9 2040 yılında %16,3 2060 yılında %22,6 ve 2080 yılında %25,6 olacağı tahmin edilmektedir. Yaşlı nüfusun sayısı artarken, ortanca yaş da artış göstermektedir. Geçen sene itibariyle ortanca yaş 30’dan 32’ye artış göstermiş. Bütün bu ifade edilen sebeplerle Yaşlı Hakları Çalışma grubu olarak; karşılaşılan sorunları ‘hak temelli’ bir yaklaşımla ve katılımcı bir yöntemle çözmeyi önermektedir. Bu bağlamda ‘Yaşlı Haklarını Güçlendirmeyi merkeze alarak, sekiz alt kırılım da başlıklar halinde kamuoyunda tartışma yaratmayı amaçlamaktadır. Bu başlıklar sırasıyla toplumsal cinsiyet, karar alma süreçleri, ekonomik güçlendirme, eğitim-kültür hizmetlerine erişim, sağlık, barınma hakkı, ayrımcılık, adalet şeklinde kategorize edilmektedir.

Yaşlı Hakları Kavram Haritası Bu bölümde ‘Yaşlı Hakları’ alanında kullanılan bazı temel kavramlardan bahsedilecektir. Kavramların bir kısmı diğer hak temelli alanlarda kullanılırken, bir diğer kısmı ise salt yaşlı hakları alanında kullanılmaktadır. Aşağıda tanımı verilen kavramların dışında sizin kullandığınız bir tanım varsa, katılımcılarla ve kolaylaştırıcı ile paylaşarak ‘Kavram Haritası’na ekleyerek zenginleştirebiliriz. •

Aktif Yaşlanma: Yaşlılıkta sosyal ve ekonomik açıdan refahın sürdürülmesini sağlayabilecek imkânların geliştirilmesini kapsar.

•

Erişilebilirlik: Kamusal veya kâr amacı gütmeyen kuruluşlar tarafından sağlanması fark etmeksizin verilen bir hizmetin/ürünün en kırılgan gruplarıda kapsar bir biçimde ulaşabilme derecesini tanımlar.

•

Engellilik: Bireyin kendi sağlık durumuna ilişkin olarak aktivite veya katılım/erişim kısıtlamasına geçiçi veya kalıcı bir biçimde sahip olmanın farklı gruplar için şemsiye terimidir.

•

Enformal Bakım: Aile üyeleri, komşu veya arkadaşlardan herhangi biri veya birkaçı tarafından yaşlı bireyin bakımının gönüllü olarak yapılmasına verilen addır.

•

Yaşlı Dostu Alan: Yaşlı insanların topluluğa katılımı için değerli hissettirildiği, saygı duyulduğu ve aktif olarak teşvik edildiği topluluklardır. Yaşlı bireyler, değer verdikleri diğer bireylerle iletişimde kalarak, ihtiyaç duydukları diğer hizmetleri ve desteği sağlayabilirler.

•

Yaşlılara Karşı Ayrımcılık: Yaşlılara yönelik olarak tüzel veya gerçek kişilerin geliştirdiği ve takındığı önyargılı tutumlar, ayrımcı tutumlar, kurumsal politikaları içerir.

•

Yaşlı İstismarı: Yaşlı bireyin, etkileşime geçtiği kurum veya üçüncü kişiler tarafından kendisine zarar vermeye dönük, kabul edilmeyen/uygun olmayan eylemlerdir.

•

Geriatri: İleriki yaştaki karşılaşılabilecek sağlık sorunları ve hastalıklarda uzmanlaşmış tıp dalı ve bu alandaki sorunları çözmeye dayalı uygun bakım hizmetlerine verilen addır.

•

Gerantoloji: Yaşlılığın sosyal, pskilojik ve biyolojik yönlerinin incelendiği bir bilim dalıdır.

•

Yaşam Beklentisi (60 Yaş): Yaşa bağlı ölüm oranı bağlamında,60 yaşında bir kişinin yaşayacağı ortalama yıl sayısı olarak ifade edilmektedir. – İstatistiklerde kullanılır.

•

Yaşam Beklentisi (Doğum): Yeni doğan bir bireyin yaşaması beklenen ortalama yıl sayısı – Aynı şekilde istatistiklerde kullanılmaktadır.

•

Birey merkezli Hizmet: Bireylerin, ailelerinin ve topluluklarının katılımcı bir şekilde dahil olduğu, bütüncül bir şekilde ihtiyaçlarının gözetildiği ve sorunlara cevap veren uzun vadeli bakım sistemlerinin olduğu bir hizmet türüdür. Bu bakım türünde bireyler sadece hizmet alan değil aynı zamanda geleceğe dair karşılaşabilecekleri sorunlara ilişkin öğrenen konumundadır.

•

Dayanıklılık: Karşılaşılan bir probleme yönelik direnç gösterme kapasitesidir.

•

Sosyal Koruma: Bireyin; yaşlılık, engellilik, hastalık gibi

‘insani yaşam’ standartlarının

sürdürülebilirliğini sağlayamadığı durumlarda, kamu kaynakları ile sürdürmesi için verilen destektir.

Yaşlı Hakları Uluslararası Standartlar El Kitabı’nın giriş ve arka plan bölümlerinde ifade edildiği üzere küresel nüfusun yaşlanma oranı ve yaşlı birey sayısı, insanlık tarihinde görülmedik bir biçimde – bilinen veriler ışığında – artış göstermektedir. 2018 yılında tarihte ilk kez, 65 ve yaş üstü kişiler dünya genelinde beş yaşın altındaki çocuk sayısını geçmiştir. Yaşlı Hakları, her ne kadar son yıllarda uluslararası kamuoyunun gündemine gelmiş gibi gözükse de hak temelli alan içerisinde 1980’lerden beri dünya gündeminde yer almaktadır. Örneğin; Birleşmiş Milletler, 1982’de Viyana’da, Dünya Yaşlanma Toplantısı’nı hazırladı. Toplantıda 62 maddelik ‘Viyana Uluslararası Yaşlanma Eylem Planı’ hazırlanmıştır. Eylem Planı’nında barınma, ekoloji, aile, sosyal refah, gelir güvenliği ve istihdamı, eğitim gibi konular yer almıştır. Ardından Birleşmiş Milletler, 18 alt başlıkta ‘Yaşlılar Prensiplerini’ kabul etmiştir. Prensiplerin ardından BM Genel Kurulu, 1 Ekim 1999 yılında Uluslararası Yaşlılar Yılı ilan etmiştir. 2002 yılında, Birleşmiş Milletler tarafından ‘İkinci Yaşlanma Toplantısı’ gerçekleştirilmiştir. Madrid’de yapılan toplantının gündemi 21.yüzyıla dönük planlamalar ve politika tasarımları olarak belirlenmiştir. Toplantı çıktıları temelde; a) Yaş ayrımcılığının ortadan kaldırılması, b) Yaşlılara yönelik ihmalin, kötüye kullanımının ve şiddetin azaltılmasını, c) Çalışma hakkı, sağlık hakkı, karar verici mekanizmalara katılım ve fırsat eşitliği konuları üzerinde odaklanılmıştır. Bu konular arasında aktif yaşlanma ve buna bağlı olarak sağlık, Madrid Eylem Planı’nın kilit özelliği olarak tanımlanabilir. Sağlık konusunun alt kırılımlarında sağlık hizmetlerine eşit erişim, hizmetlerin planlanmasına katılım, destekleyici bakım ve önleyici sağlık koruma hizmetleri tartışılmış ve belirli ilkeler oluşturulmuştur. Birleşmiş Milletler’in hazırlamış olduğu çerçevelere uyumlu olarak Dünya Sağlık Örgütü – WHO 2007 yılında yaşlığa uygun bir ‘Kent Modeli’ ortaya koymuştur. Bu modelde sekiz kriter yer almaktadır. Bu kriterler sırasıyla; a) Yaşlılar için gezinmesi güvenli ve yürüyüş yollarının olduğu, b) Yaşlılar için uygun fiyatlı kullanıcı dostu toplu taşıma, c) Uygun maliyetli ve erişilebilir konut imkânlarının oluşturulması, d) Topluma aktif olarak katılım sağlayabildiği, e) Etnik, cinsel kimlik ve yönelik, sosyo-ekonomik durum fark etmeksizin takdir edildikleri, f)

Yaşam boyu öğrenme ve gönüllülük fırsatlarına katılımın teşvik edildiği,

g) Aile ve arkadaşları ile iletişimde kalarak bilgi sahibi olabilecekleri bir iletişim ortamının oluşturulması, h) İstismara, dolandırıcılığa ve sömürüyü ortadan kaldırabilecek bir şekilde kapsayıcı hizmetlerin verilerek, temelde toplum desteği ve sağlık hizmetlerinin aktif verildiği şeklinde özetlenebilir.

Kent Yönetiminde Stratejik Plan Oluşturma Süreci ve Sivil Katılım Türkiye’de 31 Mart 2019 itibariyle ‘Yerel Yönetim Seçimleri’ gerçekleştirilmiştir. Mevzuata göre, yerel yöneticiler seçimi takip eden 6 ay içerisinde ‘Stratejik Planları ve Bütçeleri’ hazırlayarak sunmak durumundadır. Bu bağlamda çalışma grubu olarak Yaşlı Hakları gibi hak temelli bir konuyu Stratejik Planlama üzerinden bir konumlandırmayı hem zaman açısından hem de orta-uzun erimli politikaların belkemiğini oluşturması bakımından değerli görmekteyiz. Bununla birlikte, hak temelli konular salt kamu otoritesinin ‘yukarıdan aşağıya’ bir yaklaşımla gündeme almasıyla değil, ilgili paydaşların da süreçlere dâhil olmasıyla ‘aşağıdan yukarıya’ perspektifle işlenmelidir. Bu sürece mevzuatta izin vermekte, fakat konunun muhatapları olan üçüncü sektör – sivil toplum – temsilcileri konu hakkında yeterli bilgi sahibi değildir. Şöyle ki; a) Belediye Kanunu’nun 9.maddesinde mahalle yönetiminin başı olan muhtarların, mahalle sakinlerinin gönüllü katılımıyla ortak ihtiyaçları belirlemek ve mahaleninin yaşam kalitesini geliştirmek yükümlülüğü bulunmaktadır. b) Belediye Kanu’nun 13.maddesinde şehirde ikamet eden her vatandaşın o beldenin hemşerisi olarak kabul edildiği, bu sebeple de karar alma süreçlerine katılıma ve bilgilenme hakları bulunduğu ifade edilir. c) Belediye Kanunu’nun 24.maddesine göre Meclis Komisyon Toplantıları’na belediye yönetimi dışından mahalle muhtarları, ildeki kamu amirleri, meslek kuruluşları, üniversiteler, sendikalar ve ilgili konular hakkında sivil toplum temsilcileri oy hakkı olmadan katılbilir, görüşlerini ifade edebilirler. d) Belediye

Kanunu’nun

üniversiteler,

41.maddesi’ne

meslek

odaları,

göre

sivil

Stratejik

toplum

Plan

katılımcı

bir

şekilde

örgütlerinin de görüşleri alınarak

hazırlanması söylenmektedir. e) Katılımın

gönüllü

olarak

mümkün

olduğunu

gösteren

Belediye

Kanunu’nun

77.maddesi sağlık, eğitim, spor, çevre, sosyal hizmet, kütüphane, park, trafik ve kültür hizmetlerinde alanlar tanımlamıştır. Yukarıda ifade edilen katılıma ilşkin sağlıklı ve sürdürülebilir olması için; •

Belediye sınırları içerisinde yaşamını sürdüren yaşlı bireylerin sosyo-ekonomik ihtiyaçlarının belirlenmesi için yaşlı odaklı veri toplanması,

•

Toplanan veriler, belirlenmiş kriterler çerçevesinde analiz edilerek ihtiyaç duyulan sosyal hizmetlerin belirlenmesi,

•

İhtiyaçlar doğrultusunda yaşlı odaklı politika ve strateji belgelerinin geliştirilmesine yönelik çalışmalar yapılmalıdır. YHÇ olarak çalışmamızı bu temeller üzerine inşa etmiş durumdayız.

Yaşlı Haklarının Güçlendirilmesi; YHÇ olarak, konu hakkında yerel, ulusal ve uluslararası alanda yapılan tartışmaları ‘yaşlı hakları güçlendirme’ bağlamında ele almayı planlamaktayız. Güçlendirmeyi kendi içerisinde belirli alt kırılımlarla bölümlemekteyiz. Bunlar kendi içerisinde toplumsal cinsiyet, karar alma, ekonomik güçlendirme, eğitim ve kültür hizmetlerine erişim, sağlık, ayrımcılık ve adalet olarak kategorize edilebilir. Bu bölümde alt başlıklar kısaca özetlenerek aktarılacaktır. a) Toplumsal Cinsiyet Perspektifinde Yaşlılık Toplumsal cinsiyet ilişkileri, gelişmişlik seviyesi fark etmeksizin tüm toplumlarda az ya da çok etkisini negatif yönlü hissettiren konuların başında gelmektedir. Kadınların veya erkeklerin yaşlılık koşullarını belirleyen etmenler yaşam boyu süren deneyimlerin, fırsatlara ve kaynaklara erişimin toplam bir sonucudur. Bu bağlamda yaşlı kadınların, yaşlı erkeklere nazaran daha kırılgan olmaları, mevcut eşitsizliklerin yapılandırılmış bir sonucudur. Özellikle, kadınların esnek olmayan iş koşulları, zorunlu emeklilik yaşı ve yetersiz maaşlarla birlikte değerlendirildiğinde bu durum kendiliğinden ortaya çıkmaktadır. Bununla beraber kadınların aile bireylerinin bakımı için üstlendikleri sorumluluklar da bu durumun kök sebeplerinden birisi olarak not edilebilir. b) Karar Alma Süreçlerine Katılım Sadece yaşlıların değil, diğer hak temelli alanlarda olduğu gibi karar alma süreçlerine aktif katılım, tartışmaların temelinde yer alan bir husustur. Bununla birlikte katılım, sosyal dışlanma ve izalosyona karşı da bir garanti niteliğine sahiptir. Özellikle yaşlıları direkt etkileyen; emeklilik reformu, sosyal sigorta ve sağlık hizmetleri gibi konularda politika tasarım süreçlerine katılım için danışma kurulları oluşturumalı, komisyonlar kurulmalıdır. Aynı zamanda yaşlıların siyasi partilere katılımı, yönetim mekanizmalarında temsiliyeti de yerel ve ulusal politikalarda ‘yaşa duyarlı, geleceğe dönük bir toplum’ tasarlamak için önem arz etmektedir. c) Ekonomik Güçlendirme Yaşlanmaya ilişkin Madrid Eylem Planı’nda, sıkça yaşlı bireylerin karşılaştığı en temel sorun ‘yaşam koşulları dahil olmak üzere yoksulluk’ olarak belirtilmektedir. Evsizlik, yetersiz beslenme, gözetimsiz kronomik rahatsız ve hastalıklar, güvenli içme suyuna kısıtlı erişim, kısıtlı tedavi ve gelir güvensizliği kritik insan hakları sorunların başında gelmektedir. Bu sebeple yaşlıların aktif sosyal ve istihdam hayatına kendilerine uygun bir biçimde düzenlenmiş şekilde katılabileceği mekanizmaların ve sosyal güvencelerin yeniden koordine edilmesine ihtiyaç bulunmaktadır. d) Eğitim ve Kültür Hizmetlerine Erişim Yaşlılar

sosyal

hayattan

uzaklaştıkça,

paralel

olarak

eğitim

kültür

alanlarından

uzaklaşmaktadırlar. Hem sosyal hayata katılımlarını hem esnek istihdamda yerlerini korumaları için yaşam boyu öğrenme stratejisi önem arz etmektedir.

Aktif yaşlanmaya dayalı olarak, eğitim için 3.Nesil Üniversiteler veya Türkiye’de ‘Tazelenme Üniversitesi’ olarak açılan yerlerin günümüz mesleki koşullarıyla, kişinin daha önce edindiği yeteneklerden elde ettiği birikimi beraberce değerlendirebileceği bir politika geliştirilmesine ihtiyaç vardır. e) Fiziksel ve Ruhsal Sağlığın Korunması Yaşlı bireyler için en öncelikli konulardan birisi de sağlık hizmetleridir. Bu hizmetler kendi içerisinde ilaçlar için subvansiyonları, kronik hastalıklara karşı personelin durumu, zihinsel ve fiziksel sorunları gibi kritik olanlardan hastahenelerdeki hizmetlerin kalitesine kadar uzanan şekilde bir yelpazede değerlendirilebilir. Gelişmiş ve gelişmekte olan bazı ülkelerde 65 yaşını geçmiş her bireyin kronik hastalıkların teşhisi ve tedavisi de dâhil olmak üzere tıbbi muayeneye hak kazanabileceği mekanizmalar bulunmaktadır. Sağlık politikasında ölümcül hastalıkların azaltılması, rehabilitasyonu ve bakımı gibi konular ön plana çıkmaktadır. Bununla birlikte kırsal veya dezavantajlı bölgelerde sağlık hizmetlerine erişimde yaşlılar için ciddi problemler söz konusudur, bu konuda da bir eylem planına ihtiyaç duyulmaktadır. f)

Ayrımcılık Şiddet ve İstismar

Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde yaşlıların karşılaştığı diğer bir sorun alanı da ‘ayrımcılık’ olarak not edilebilir. Yaşlı insanlara karşı önyargı ve damgalamanın küresel düzeyde yaygınlaştığı kabul edilmektedir. Özellikle işe alımlarda, fırsatlara ve kaynaklara erişimde temel sorunlar yaşanmaktadır. Yaşlılar arasında mülteci, engelli, kadın, evsizler ayrıca şiddet ve istismara uğrayan konumdadır. g) Adalete Erişim Yaşlı haklarının korunması ve yukarıda ifade edilen güçlendirmenin hayata geçirilmesi ve sürdürülebilir kılanabilmesi için adalet sisteminin etkili bir biçimde işletilmesi gerekmektedir. Bunun içinde ihlalerin zamanında yapan, adli yardım hizmetini erişilebilir kılan, yaşlıları da içeren anlaşmazlıkları gidermek için uzmanlaşmış mahkemeler kurulması gerekmektedir. Bunun yanısır yaşlıların ulaşabileceği şekilde hukuk sisteminin reformuna ihtiyaç söz konusudur. Bu bölümde, 7 alt başlıkta yaşlılara yönelik iyileştirme ve güçlendirmenin nasıl yapılabileceğini kısaca anlatılmıştır. Yerel yönetimler ve karar alıcı mekanizmalar bu bölümlerdeki önerileri yaşlı bireylerle tartışarak, kamuoyu oluşturmasını ve gündemlerinde yer etmesini amaçlamaktayız.

Sonuç ve Öneriler YHÇ olarak hazırlamış olduğumuz El Kitabı’nın bu bölümünde Yaşlı Politikaları adına sonuç ve önerilerden bahsedilecektir. Kısaca özetlemek gerekirse, ilk başta yaşlı haklarına ilişkin arka planı, ardından temel kavramları ve uluslararası standartları sonrasında ise kent yönetimi ve savunuculuk alanına

dair

çerçeveler

çizilmiştir.

bölümde özellikle

yerel

ulusal

karar

verici

mekanizmalara, medya, akademi, sivil toplum, özel sektör temsilcilerine orta ve uzun erimli politika önerilerinden bahsedilecektir. Buna göre; a) Öncelikli olarak yaşlılara yönelik kapsamlı

bütüncül

politika

kurumsal

çerçevelerin oluşturulmasına ihtiyaç bulunmaktadır. Şöyle ki; farklı alanlarda uygulanan politikaların birbiri ile uyumsuzluğu sonuç alınmasının önündeki temel engellerden birisidir. Ayrımcılığı ortadan kaldırmaya ve özellikle katılımcılığı teşvik etmeye yönelik uluslararası bir çerçeveye

bunun

üye

devletlerince

iç hukuklarına entegre edilmesi

gerekmektedir. b) Sadece ulusal düzeyde değil aynı zamanda yerel düzeyde kamu otoritelerinin yenilikçi bir bakış açısıyla yaşlı bireylerin karşılaştığı sorunları gündeme alması gerekmektedir. c) Sivil toplum, akademi ve medyanın desteğil ile yaşlıların karşılaştığı sorun alanlarına ilişkin birbiri ile ilişkili farklı kategorilerde daha etkin ve güncel veri toplamanın ihtiyacı gözükmektedir. Oluşturulacak verilerin yine kanaat üreteçleri yoluyla izleme, takip ve değerlendirmelerinin yapılması gereklidir. Burada ülkelerin periyodik olarak ulusal raporlar hazırlaması, bunlarında uluslararası kamuoyunda gündem olması önemlidir. d) Özel sektör temsilcileri, demokgrafik anlamdaki yaşanan bu değişikliği dikkate alarak istihdam politikalarını güncellemelidirler. Yaşlı bireylerinde aktif bir biçimde istihdam piyasasına katılabileceği esnek uygumaları devreye almalıdırlar. YHÇ olarak Avrupa Birliği Programı Sivil Düşün’ün desteği ile hayata geçirdiğimiz Yerel Yönetimlerde Yaşlı Dostu Alan Yaratma – Stratejik Planlama Süreçlerinde Yaşlı Hakları Çalışmaları’na desteğiniz ve katılımınız

için

teşekkürlerimizi

sunarız.

Görüş

önerilerinizi

kolaylaştırıcılarımıza

yaslicalismalari@gmail.com adresine de ulaştırabilirsiniz.