PSC Magazine Editie 3-2018 by Inspired Publishing

EDITIE 3-2018 - JAARGANG 8

Voor de

Psychosociaal Professional

Op pad INTER VIEW ME T J O RD FO RTMA N N

Opleiding tot HeartMath® Therapeut In de HeartMath methode staan de thema’s lichaamsbewustzijn en emotieregulatie centraal. Door middel van biofeedback op het hartritme leren uw cliënten hoe ze omgaan met stress en hoe ze zichzelf in een meer optimale toestand kunnen brengen. In deze nieuwe opleiding leert u aan uw cliënten om meer grip te krijgen op stress en hun manier van omgaan daarmee, zodat ze gericht kunnen werken aan een gezondere leefstijl. Uit vele studies blijkt dat dit leidt tot een toegenomen welbevinden en functioneren, zowel lichamelijk als psychisch.

HeartMath Benelux biedt nu een 5-daagse opleiding tot HeartMath Therapeut. In de opleiding wordt aandacht besteed aan:

• Begeleiding van cliënten door • Inpassing van HeartMath middel van het Werken aan interventies in bestaande Veerkracht programma behandelmethodieken Het Werken aan Veerkracht programma De opleiding biedt een kennismaking biedt een evidencebased protocol om met diverse interventietechnieken. Om met behulp van een werkboek de cliënt deze interventies goed over te kunnen in 7 sessies te begeleiden. De cliënt brengen is het van belang om de geleerwordt zich bewust van zijn doelen, de technieken ook zélf veel te oefenen stressbronnen en energielekken en leert en toe te passen in het dagelijks leven. stapsgewijs de HeartMath technieken toepassen en integreren in het dagelijks leven. Huiswerkopdrachten en oefenen zijn belangrijke onderdelen.

Meer informatie vindt u op www.heartmathbenelux.com of persoonlijk via 043-3655626.

• Diagnostiek: Inzicht in het functioneren van het autonome zenuwstelsel Het computerprogramma van HeartMath brengt de hartritmevariabiliteit (HRV) in beeld, een belangrijke indicator voor het functioneren van het autonome zenuwstelsel en daarmee ook van ziekte en/of gezondheid. Dankzij de nieuwste versie van de emWave, de emWave Pro Plus, is het nu ook mogelijk om diverse functionele waarden uit de HRV te bepalen.

Voor woord

"Nieuwe dingen doen zorgt voor nieuwe verbindingen en daar blijven de hersenen fit van!"

Inpakken en gaan Het is weer de tijd om lekker op pad te gaan! De meivakantie is net geweest (met heerlijk weer!) en het is aftellen tot de zomervakantie! Zelf hoefde ik niet te wachten tot de zomervakantie. Terwijl ik dit schrijf, zit ik voor de caravan in Frankrijk. Ik vind het altijd heerlijk in Frankrijk! De omgeving is prachtig en afwisselend, en ik voel hoe ik tot rust kom. Even weg uit mijn eigen omgeving om nieuwe geuren en kleuren op te snuiven. En ik hoef hier niet zoveel. Natuurlijk moeten er hier ook boodschappen gedaan worden en gaat het werk gewoon door, maar die rompslomp van thuis, die voel ik hier niet.

boek heel precies beschrijf hoe emoties ontstaan en hoe ze met elkaar en met het denken samenhangen. Emoties van cliënten worden daardoor begrijpelijker, zodat ook duidelijker wordt hoe ermee kan worden omgegaan of gewerkt.”

Wanneer het dus kan, pakken we de boel in, haken we de caravan achter de auto en gaan we ‘vite, vite, en route’ naar Frankrijk!

Verderop in deze editie kun je lezen over de betekenis van dromen; over Schatgravers, een spel dat ingezet kan worden bij coaching en therapie; over systemisch coachen en over Ho, tot hier en niet verder…!, een methodiek die erop gericht is beroepskrachten en professionals goed toe te rusten om vroegtijdig kinderen en jeugdigen en hun ouders of opvoeders te kunnen ondersteunen.

Een andere omgeving is niet alleen fijn voor de ontspanning, het is ook goed voor de ontwikkeling van het brein. Steeds hetzelfde doen zorgt voor diepe paadjes in de hersenen. Nieuwe dingen doen zorgt voor nieuwe verbindingen en daar blijven de hersenen fit van! Dat een andere omgeving goed kan doen, weet ook Jord Fortmann. Met zijn concept ‘Op pad met Jord’ neemt hij mensen mee voor een dag of langer in zijn camper. Hij doet het allernormaalste wat er is, zegt hij zelf: voor iemand koken, samen sporten en met volle aandacht er voor iemand zijn. Outdooractiviteiten als surfen en klimmen combineert hij met zelfonderzoek en het leren van nieuwe mogelijkheden. Een nieuwe tak: outdoorcoaching? In het interview vertelt hij er meer over. Nog een combinatie van coaching en sport komt aan bod in het verslag dat Charlotte Simons schreef over haar freedive coachingsessie gecombineerd met NLP. Een unieke en waardevolle ervaring voor haar. Deze editie is een echte vakantie-editie geworden en daar past een boek met de titel De reis van het gewaarzijn goed bij. Schrijfster Riekje Boswijk-Hummel geeft in het boek een overzicht van de inzichten die ze heeft opgedaan tijdens haar werkzame leven als therapeut. “Ik verwacht dat dit boek heel praktisch behulpzaam zal zijn voor iedereen die in de hulpverlening werkt, omdat ik in dit

Genoeg leesvoer dus in de vakantieperiode! En om naast de veelgebruikte paadjes in mijn hersenen wat nieuwe verbindingen aan te leggen, ga ik nu inpakken om naar een volgende, nieuwe plek door te reizen! En over veelgebruikte paadjes in de hersenen gesproken: wij van de NFG willen graag wat dichterbij de NFG-leden staan en daarom willen we je graag aanspreken met het dichtbije ‘je’ in plaats van het verre ‘u’. Omdat we zo vaak ‘u’ hebben gezegd, moeten we even wennen aan het ‘je’ en daarom glipt er af en toe nog een ‘u’ uit onze mond (of digitale pen). In de vakantie gaan we erop oefenen! We wensen je veel leesplezier en een fijne vakantieperiode!

Sacha van den Ende Hoofdredacteur sacha@pscmagazine.nl

PSC Magazine

C olofon

In deze editie... Onder water je adem in houden Ik vond het wonderbaarlijk te merken hoe je lichaam fysiek kan reageren op blokkerende emoties en knap dat Nanja dit zo goed oppikte.

Pagina 12

Op pad met Jord Ik doe het allernormaalste wat er is: voor iemand koken, samen sporten en met volle aandacht er voor iemand zijn. Pagina 6

De reis van het gewaarzijn De reis naar binnen vindt plaats onder invloed van wat ik de middelpuntzoekende kracht noem: de centripetale kracht die ontstaat wanneer de middelpuntvliedende kracht tot rust komt.

Pagina 14

PSC MAGAZINE, DE INFORMATIEBRON VOOR PROFESSIONALS IN DE PSYCHOSOCIALE GEZONDHEIDSZORG

Colofon Hoofdredactie Sacha van den Ende E-mail: sacha@pscmagazine.nl Bladmanagement: Maartje Albert E-mail: maartje@pscmagazine.nl Eindredactie: Marianne Smits en Charlotte Simons Redactieadres Waterviolier 40 2498 ES Den Haag Telefoon: +31 (0)6 12 98 64 89 E-mail: redactie@pscmagazine.nl

PSC Magazine

Uitgever Inspired Publishing Contactpersoon: Sacha van den Ende Waterviolier 40 2498 ES Den Haag Telefoon: +31 (0)6 23 63 38 65 E-mail: info@inspiredcommunications.nl Vormgeving Eefje Kleijweg | Grafisch Ontwerp www.eefjekleijweg.nl Druk Damen Drukkers Lezersservice PSC Magazine verschijnt zes keer per jaar. Het wordt toegezonden aan alle registeren aspirantleden van de beroepsorganisatie NFG en de leden van TPnet en Rosegarden.

Abonnementen Jaarabonnementen per zes nummers: â&#x201A;Ź 39,95. De abonnementsprijs dient bij vooruitbetaling te worden voldaan. U ontvangt hiervoor een factuur. Nieuwe abonnementen kunnen op elk moment van het jaar ingaan. Opzegging dient schriftelijk, ten minste 2 maanden voor afloop van de abonnementsperiode te worden ingediend bij de uitgever. Adreswijzigingen Adreswijzigingen graag zo spoedig mogelijk schriftelijk indienen bij de uitgever per post of per e-mail: abonnement@pscmagazine.nl

In h ou ds opg ave

Non-duale coaching en therapie

Verbindende communicatie

Het doel van non-duale Coaching en Therapie is om mensen te helpen op een fundamenteel niveau ‘thuis’ te komen bij ‘zichzelf’: het non-duale bewustzijn dat voorafgaat aan alles wat wij denken te zijn.

Zelfempathie is in contact komen met water in mij leeft en het enige dat in mij leeft, zijn gevoelens en behoeften.

Pagina 26

Pagina 18 Dromen

Schatgravers

Veel, zo niet alles, van wat je ziet in de

In de Schatgravers vind ik een waardevolle papieren collega die vanuit verrassende hoek nieuwe onderwerpen aankaart.

droom, heeft met jezelf te maken.

Pagina 21

Pagina 36

Niet-weten en systemisch coachen

Psychosociale ontwikkeling en weerbaarheid

Systemisch werken kan leiden tot acceptatie, maar biedt ook een sleutel tot oplossingen.

Psychosociale problemen bij kinderen en jeugdigen vormen niet alleen een zware belasting voor het kind zelf, ze hebben ook invloed op het gezin, de school, de sociale omgeving en de maatschappij.

Pagina 30

Pagina 40

AANGESLOTEN BIJ DE NFG, ROSEGARDEN EN TPNET

In elke editie Losse edities Losse edities kunnen besteld worden per e-mail: abonnement@pscmagazine.nl Disclaimer De informatie in dit blad is uitermate zorgvuldig opgesteld en gecontroleerd. De uitgever is evenwel niet aansprakelijk voor de inhoud van ingestuurde c.q. aangeboden artikelen, product-informatie en voor eventuele schade als gevolg van vermeende (medische) adviezen, onverhoopte onjuistheden en/of onvolledigheden. De uitgever draagt geen verantwoordelijkheid voor de inhoud van advertenties. Informatie over gebruikte bronnen kan opgevraagd worden bij de redactie.

3 Voorwoord 17 Column Wilma de Haas 24 Zintuigenprikkels 28 Column Jamie Nederpel 29 Rosegarden 33 Column Martine Clausen 34 Zintuigenprikkels

PSC Magazine

O p pa d met J ord

INTE RVIEW

Jord Fortmann

Op pad

met Jord In 2012 kregen Jord Fortmann en zijn vrouw de baan van hun leven: het managen van het paradijselijke hostel Rancho Burica op Costa Rica. Zoals velen in hun leven ervaren wanneer hun droom werkelijkheid wordt, kwam het moment voor Jord dat hij zich afvroeg: is dit het nu? En word ik hier blijvend gelukkig van? Sindsdien is er veel veranderd. Jord en zijn vrouw besloten als vrienden verder te gaan en leven beiden weer in Nederland met iemand anders. Terug in Nederland is Jord de uitdaging aangegaan om alles wat hij de afgelopen jaren heeft geleerd, toe te passen. Hij voelt de tijd en de ruimte om te doen wat hij echt wil. Mooie ervaringen zoals skiën, surfen, hutten bouwen, wild kamperen, reizen én zelfonderzoek delen met mensen die hiermee nog niet bekend zijn. Jord wil dat wat hem plezier geeft, inzetten om anderen te inspireren.

Kun je een korte terugblik geven op de jaren in Costa Rica en de start in Nederland?

meteen aan de slag. Ik besloot mezelf de

voor iemand koken, samen sporten en met

tijd te geven om niets te doen en te kijken

volle aandacht er voor iemand zijn. Dit is

wat daaruit voortkwam. Hierbij werd al

wat ik leuk vind."

“Ik woonde twee en een half jaar op een

snel duidelijk dat ik meer mezelf wilde zijn

bijzondere plek in Costa Rica, een plek

in verbinding met anderen. Dit vond ik

van een groep Nederlanders met onder

belangrijker dan de clown spelen en voor

andere een hostel, een restaurant en een

vermaak zorgen. En zo ontstond het idee

surfschool. Ik managede het bedrijf, werkte

voor Op pad met Jord: mensen mee op

in het restaurant, gaf surfles en surfte zelf

pad nemen en samen fysiek en mentaal

Je hebt de CIOS-opleiding gevolgd (Centraal Instituut Opleiding Sportleiders). Combineer je dat in wat je nu doet met Op pad met Jord?

natuurlijk ook op de mooiste golven in mijn

uitdagende (buiten)activiteiten beoefenen.

“Jazeker, maar vaste concepten heb ik

‘voortuin’.

Daarbij geef ik de mensen aandacht, de

losgelaten. De opleiding heeft natuurlijk

Maar die droomplek bleek na een tijd

mogelijkheid om op adem te komen, te

wel haar waarde gehad, ook voor de

niet meer onze plek te zijn. We hebben

reflecteren en de ruimte te ervaren die in

sportinstructies die aan bod komen

gewerkt, veel geleerd en veel mooie erva-

het dagelijkse leven vaak ontbreekt.

wanneer ik op pad ben. Ik kan goed de

ringen gedeeld, maar het was tijd om weer

Ik legde mijn plan voor aan familie en vrien-

beginsituatie inschatten, maar als ik met

naar huis te gaan en beiden een andere

den en toen kwam iemand met het idee

kinderen op pad ben, is het nooit echt te

weg in te gaan.

om met kinderen te gaan werken. Kinderen

voorspellen hoe de dingen uitpakken. Als

In Costa Rica was ik meestal recreatief

met autisme, met ADHD, kinderen die extra

ik bijvoorbeeld met een kind ga klimmen

bezig met mensen, in dienst van de ander.

aandacht nodig hebben. Daarna kwam ik in

en het kind blokkeert, vraag ik: wat voel je

Daar schuilde voor mij een gevaar in: wie

contact met een stichting in het Westland

dan en wat denk je? Dan komt bijvoorbeeld

ben ik zelf en waar beweeg ik naar toe? Ik

en startte Op pad met Jord. Heerlijk!

in gevoelens faalangst naar boven. Samen

bleek duidelijk toe aan ruimte voor mezelf.

Al snel was het mij duidelijk hoe waardevol

stemmen we af op het gevoel tot we bij

Eenmaal terug in Nederland ging ik niet

dit is. Ik doe het allernormaalste wat er is:

een passende oplossing komen. Zoals het

PSC Magazine

Int e r v i e w m e t J o rd F or t m a nn

"Ik geef de mensen aandacht, de mogelijkheid om op adem te komen, te reflecteren en de ruimte te ervaren die in het dagelijkse leven vaak ontbreekt."

PSC Magazine

O p pa d met J ord

"Bij kinderen gaat het vooral om iets anders doen en een nieuwe omgeving leren kennen. Spelenderwijs kunnen er dan dingen ontstaan waarin ze groeien."

PSC Magazine

Int e r v i e w m e t J o rd F or t m a nn

verdieping en ontspanning. Die persoon vond het de allermooiste week van het jaar, in alle opzichten. Dat wat ze geleerd heeft, hoe ze zich heeft kunnen ontspannen, wat ze ervan meegenomen heeft en hoeveel lol ze heeft gehad. Het is meteen allesomvattend.”

Wat jij doet is uniek. Outdoorcoaching? Outdoortherapie? “Tja, de activiteiten en oefeningen zijn een belangrijk onderdeel van Op pad met Jord. Van tevoren bespreken we de bewegingsvorm en leg ik het idee uit achter meditatie: focussen op het nu. Natuurlijk is het zo dat, wanneer je iets nieuws gaat doen, het focussen op het nu gemakkelijker is omdat iets nieuws doen volle aandacht vereist. Neem bijvoorbeeld het peddelboard waarop iemand voor het eerst staat; absoluut een activiteit waarmee je in het moment blijft. Maar zodra iemand dat door heeft en de balans heeft gevonden, kan hij of zij weer rustig gaan denken aan wat er allemaal speelt. En mogelijk is de volgende stap dan meditatief suppen (stand-up peddelen op een surfbord). Dit klinkt misschien vreemd omdat meditatie vaak wordt gezien als stilzitten en focussen op ademhaling. kiezen van een makkelijkere route, nog

zwemmen en de wandeling ernaar toe

Maar je kunt je ook focussen op de bewe-

eens uitleggen hoe het werkt of gewoon

brengt een hoop weerstand naar boven en

ging van de peddel of je omgeving. Daarin

wat extra hulp geven. Zo gaan we stap

laat zien wat de patronen zijn bij angst en

ligt een leuke combo: uit het verhaal gaan

voor stap verder. En als het dan lukt, heeft

stress. In het water kom je tot de uitdaging

en naar het moment gaan.

hij ervaren dat het ook anders kan. Het

om een andere houding toe te passen door

Mensen komen de camper vaak binnen

zelfvertrouwen is gegroeid en inzicht is

te ontspannen in plaats van direct te vech-

met een bepaalde onrust, weerstand of

ontstaan wat betreft gevoelens en de

ten of te vluchten.”

spanning en ik probeer ze te laten zien dat ze bij machte zijn daaruit te komen.”

gedachten daarover. Wat je denkt is niet

Bij kinderen gaat het vooral om iets anders

Kun je iets vertellen over het op pad zijn met volwassenen? Wat voor ervaringen hebben je gasten?

Wordt het ‘er laten zijn’ in relatie tot het ‘laten ervaren dat je eruit kan’ misschien het doel?

doen en een nieuwe omgeving leren

“Die ervaringen hoor ik niet altijd tijdens

“Het gaat niet alleen daarom. Het mooie is

kennen. Spelenderwijs kunnen er dan

de tocht, maar wel achteraf. Ik vraag of

dat er sprake is van een fijne afwisseling:

dingen ontstaan waarin ze groeien.

mensen na afloop een recensie willen

lol hebben, lekker eten, rijden in een gekke

Bij volwassenen is de activiteit ook een

schrijven. Tijdens de activiteit vindt er

camper door mooie natuur, diepgang,

manier om te ontspannen en te reflecteren

natuurlijk wat plaats, maar dan is het nog

waarheid en spiritualiteit.

op patronen. De activiteit kan betekenen

vaag. Achteraf is het ingedaald en dan hoor

Wanneer iemand komt met een probleem

uit de comfortzone stappen en observeren

ik dat iemand bijvoorbeeld veel inzicht

of een hulpvraag, staan we daar echt wel

wat er dan precies gebeurt. Vervolgens

heeft gekregen in patronen en gerustge-

bij stil om te ontdekken wat voor verhaal

kunnen we daar een oefening aan verbin-

steld is dat ze dingen kunnen veranderen

daarachter zit en hoe je daarmee om kan

den om een andere houding aan te leren.

door eerst naar zichzelf te luisteren. Die

gaan, maar als iemand komt voor een dagje

De afgelopen winter heb ik tijdens de 'op

feedback is zeer waardevol.

eropuit, ga ik niet zitten graven. Als tijdens

pad dagen' veel koudwatersessies gedaan,

Een herinnering van kortgeleden: ik was

die dag wel een verhaal over een nare situ-

omdat dit een heel directe en eenvoudige

met iemand op een roadtrip geweest, een

atie naar boven komt, is dat voor mij een

oefening is. Alleen al het idee van in zee

soort reizende retraite met afwisseling van

uitnodiging om wat dieper te gaan: hoe

altijd waar en wat je voelt, mag er zijn en dat komt allemaal langs met een beetje klimmen...

PSC Magazine

O p p ad met J ord

ga jij daarmee om? Hoe sta jij in het leven?

niet weet wat voor mensen er gaan instap-

die gevoels- en gedachtewereld om daar

Mijn gasten denken dan soms dat ik deze

pen. Openheid speelt dan een belangrijke

vervolgens opening en ruimte in te schep-

herkenbare situaties niet heb. Dat ik alleen

rol. Natuurlijk bespeur ik bij mezelf soms

pen. Op welke manier zich dat precies gaat

de onbezorgde droom heb. Wat natuurlijk

een soort vooroordeel als iemand bij me

uitbouwen, weet ik niet.

helemaal niet waar is. Natuurlijk leg ik uit

instapt maar ga daar niet verder op in. Het

dat ik ook een persoonlijkheid heb, maar

is de start van een groepsproces en daar

Maar recent hebben mijn huidige partner

dat je die kunt doorzien en meer bent dan

ben ik heel open over. Het is altijd even

en ik onze werkzaamheden samenge-

dat kwebbelende aapje in je hoofd. Onder

spannend … Gek he? Iets van mezelf delen

bracht in het concept - Samen zijn met

het onware verhaal ligt iets veel prettigers

geeft een mooie opening zodat de ander

Jord en Willemijn - waarin we ons richten

dan het onrustige gezwets. Onder alle

dat ook kan.

op stellen. We combineren de Op pad

veranderingen ligt stilte, liefde, het leven of

Het gave is dat het altijd samenkomt, of ik

met Jord-stijl en haar jarenlange ervaring

hoe je het ook wilt noemen. Dat is wat je

nu met 1 of 2 gasten ben. Ongeacht een

als levenscounselor en de verbinding van

bent. Het allersimpelste wat er is, letterlijk

moeizame start ontstaat er altijd verbin-

intimiteit en spiritualiteit. Het gaat alle-

te simpel om te begrijpen.”

ding, soms na een uur of pas na 3 dagen.

maal over het leren communiceren over je

Verbinding geeft herkenning en inspiratie.

gevoelens en daardoor trouw kunnen blij-

Je hebt voor de komende maanden weer een toer gepland richting Frankrijk, waar mensen zich voor in kunnen schrijven. Een soort rijdende retraite of rijdende belevenis.

Je komt erachter dat we allemaal hetzelfde

ven naar jezelf binnen relaties. We kunnen

zijn. Wij hebben allemaal te maken met een

dan samen reizen en mensen ontvangen.

persoonlijkheid die een beetje bangig is

Maar thuis kunnen we dat natuurlijk ook

en daar kunnen we veel gedrag op terug-

door een dag of een weekend op pad

voeren. Op het moment dat we dat vanuit

te gaan. Of we huren een huis voor een

kwetsbaarheid toegeven, is het gewoon

retraite met een groep mensen. Er zijn vele

“Wat ik aanbied, is eigenlijk een slaapplaats

gezellig en voelt het compleet voor mij.“

mogelijkheden. Op die manier kunnen we naast elkaar

in een camper, ik kook voor mijn gasten en Vervolgens gaan we natuurlijk meer de

Tot slot de vraag of je een idee hebt waar je naar toe wil?

diepte in, wanneer we langer samen zijn en

“Ik heb geen duidelijk einddoel voor

er allerlei onderwerpen naar boven komen.

ogen. De richting is wel duidelijk. Ik neem

Wat het meeste vertrouwen vergt, is dat ik

mensen mee en we communiceren over

we gaan rijden, surfen, wandelen of fietsen.

PSC Magazine

onze kennis en aandacht delen en genieten van het leven.”  www.oppadmetjord.nl

VITORTHO Voor een gezonde basis!

CEPT E R S D I E H GEZOND n van Uit de keuke

n Ingrediënte oeding p gezonde v e h sc te ro g • Een e multivitamin • Een tablet beweging • Een portie g ol ontspannin • Een handv ntact el sociaal co • Een eetlep positiviteit • Een scheut eid et tevredenh m ïg u e sm t e • Maak h

aak met Breng op sm enten! basissupplem

O nde r water j e adem i n h o ud en

DOOR CHARLOTTE SIMONS

Onder water je adem in houden Charlotte Simons onderging een freedive coachingsessie gecombineerd met NLP met Nanja van der Broek. Dat was de eerste keer voor haar. ‘Ik heb de coachingsessie met Nanja van den Broek niet alleen als leuk ervaren,’ vertelt Charlotte, ‘de sessie heeft me ook op het juiste moment in mijn leven geholpen me weer zeker en veilig te voelen. De speelse manier waarop Nanja haar coachingstechnieken combineert met haar expertise in het freediven, is denk ik, uniek in Nederland en ik ben haar erg dankbaar voor deze sessie.’ De coachingsessie ‘Nanja ontving mij vriendelijk op onze afgesproken plek: duikcentrum The Wave in Hillegom’, vertelt Charlotte. ‘Onder het genot van een kopje thee legde ze mij haar manier van coachen uit. We bespraken welke coachvragen ik had en zij vroeg me kort mijn situatie te schetsen. Vervolgens namen we een douche, trokken een duikpak aan en gingen het water in; een klein en afgesloten zwembad bovenin het duikcentrum, waardoor we de privacy hadden om persoonlijke gesprekken te voeren. Omdat ik zelf een scubadiver ben en zelfs een beetje bekend met freediven, mijn broer is fanatiek freediver, voelde ik een vleug enthousiasme door mij heen schieten toen ik mijn wetsuite aan mocht trekken. Ik heb het altijd heerlijk gevonden om in het water te zijn; daar voel ik mij altijd vrij als een kind.’ Nulmeting ‘Samen met Nanja stapte ik op een plateautje in het water, waar ik eerst even kon wennen aan de omgeving. Nanja vroeg mij of ik mij kon ontspannen en me veilig voelde. Dit was het geval en dus begonnen we met een nulmeting. Nanja vroeg me om met mijn buik naar beneden in het water te drijven, terwijl ik mijn adem inhield. Ik mocht zelf bepalen wanneer het tijd voor mij was om naar boven te komen. Ze vertelde mij op dat moment niet hoelang ik mijn adem had ingehouden. Dit was de nulmeting.’ Visualisatie ‘We gingen verder met een aantal oefeningen. Ik moest me voorstellen hoe het zou zijn als een neutraal iemand ineens heel dicht bij me zou komen en of dit anders zou voelen dan wanneer dit iemand zou zijn van wie ik hou. Daarna hebben we 2 visualisatieoefeningen gedaan waarin ik een kleur moest visualiseren met een daarbij passend persoonlijk gevoel waar ik op wilde focussen. Voor mij waren dat vertrouwen en respect. 12

PSC Magazine

WAT IS FREEDIVEN? Freediven, ook wel apneuduiken genoemd, is genieten van onder water zijn op 1 ademteug. Freediven kent veel voordelen. De beleving van het onder water zijn is al een geweldige gewaarwording, maar als freediver kun je je veel vrijer bewegen, omdat je niet zoveel uitrusting met je meedraagt. Freediven helpt daarnaast om over angsten heen te stappen en belemmerende overtuigingen te doorbreken en het versterkt bij veel mensen het vertrouwen in hun eigen kunnen. Freediven is ook een sport die zeer geschikt is als metafoor voor een (bedrijfs)communicatietraining. Vele facetten van communicatie kunnen worden belicht aan de hand van freediven: positieve feedback geven, vertrouwen op elkaar, duidelijk zijn wat je wilt voor jezelf en wat je dus graag wilt voor de ander. WIE IS NANJA VAN DEN BROEK Nanja van den Broek is een topsporter en huidig wereldrecordhouder freediving op de discipline Variabel Weight. Zij bereikte dat record door te duiken naar 130 meter. Zij kenmerkt zich doordat ze een sterke doelgerichtheid heeft en de voor haar belemmerende gedachten met behulp van NLP-technieken heeft kunnen ombuigen naar ondersteunende gedachten. Naast haar wereldrecord heeft Nanja van den Broek inmiddels 30 Nederlandse records op haar naam staan. Momenteel besteedt ze haar tijd meer aan het coachen van mensen een op een en in bedrijfstrainingen en als freedive-instructeur trainer.

C har l ot t e S im ons

Na zo’n visualisatie mocht ik in het water drijven en mijn adem inhouden, zoals bij de nulmeting. Tegen het eind van de oefeningen kreeg ik het heel koud in het water en had ik het gevoel dat ik moest plassen. Ineens voelde ik mij niet meer comfortabel in het water en wilde ik er het liefst uit. Nanja pikte dit op en vroeg mij of ik naar de emoties kon kijken die op dat moment omhoogkwamen. Door hierop te focussen, de emoties er te laten zijn en vervolgens veiligheid te visualiseren, verdween de kou en enkele minuten later voelde ik de warmte weer in mijn lijf stromen, terwijl ik nog steeds in hetzelfde water stond. Toen ik nog jong was, dacht ik wel eens dat psychiaters en psychologen gedachten konden lezen. Op dat specifieke moment leek ik daar weer heel even in te geloven. Ik vond het wonderbaarlijk te merken hoe je lichaam fysiek kan reageren op blokkerende emoties en knap dat Nanja dit zo goed oppikte. Na afloop van de sessie vertelde Nanja mij dat ze aan de kleur en gelaatstrekken van mijn gezicht kon aflezen dat ik ergens blokkeerde.’ Anker ‘Zowel in het zwembad als na afloop van de sessie hebben wij een ‘anker’ geplaatst op mijn lichaam, dat ik in de dagen erna simpel kon activeren door er zelf op te duwen. Het gebruiken van dit anker zou mij helpen herinneren aan datgene waaraan wij in het zwembad hadden gewerkt, zodat ik me weer veilig zou voelen. Na de sessie in het water vertelde Nanja mij dat ik na de visualisatieoefeningen beide keren in staat was geweest om mijn adem

"Ik vond het wonderbaarlijk te merken hoe je lichaam fysiek kan reageren op blokkerende emoties en knap dat Nanja dit zo goed op pikte."

bijna een minuut langer in te houden. Hier was geen training voor nodig, alleen een ‘simpele’ oefening. Het idee hierachter is dat het iets laat zien over de manier waarop je met stress omgaat. Als je een andere strategie pakt, ben je beter in staat met de stress om te gaan en kun je dus langer je adem inhouden. In de weken erna ben ik de ankers op mijn lichaam gaan gebruiken en merkte ik dat ik het gevoel van vertrouwen en respect makkelijker terug kon halen, waardoor ik mij in moeilijke situaties rustig en zeker van mijzelf voelde.’  www.enker.nl

PSC Magazine

De re is naar het gewaa rz i j n

DOOR RIEKJE BOSWIJK-HUMMEL

De reis van het gewaarzijn In mijn nieuwste boek De reis van het

bewust gemaakt kan worden wat je denkt

dimensie waar de directe emoties kunnen

gewaarzijn geef ik een overzicht van de

en voelt. Dit gewaarzijn reist door de vijf

oplossen door het ‘herschrijven’ van men-

inzichten die ik heb opgedaan tijdens mijn

hierboven beschreven dimensies.

tale overtuigingen en het toelaten van

werkzame leven als therapeut. Ik ver-

Dat kan op twee manieren: van binnen naar

boosheid en verdriet. In het hoofdstuk

wacht dat dit boek heel praktisch behulp-

buiten en van buiten naar binnen. De reis

Het openen van het hart beschrijf ik gede-

zaam zal zijn voor iedereen die in de hulp-

naar buiten beschrijf ik in deel 1 van het

tailleerd dat gevoelens als spijt, berouw,

verlening werkt, omdat ik in dit boek heel

boek, de reis naar binnen in deel 2.

vergeving en verzoening ontstaan wanneer puur verdriet wordt toegelaten. Wanneer

precies beschrijf hoe emoties ontstaan en hoe ze met elkaar en met het denken

De reis van binnen naar buiten begint zodra

die gevoelens worden toegelaten en door-

samenhangen. Emoties van cliënten

de vrede en de liefde van de ziel en het hart

voeld, zal een door pijn gesloten hart weer

worden daardoor begrijpelijker, zodat ook

onder invloed van frustratie omslaan in de

worden geopend.

duidelijker wordt hoe ermee kan worden

directe emoties boosheid en angst. Wan-

omgegaan of gewerkt.

neer deze directe emoties worden verbo-

Ik maak hier duidelijk dat ik puur verdriet

In dit artikel beschrijf ik in essentie wat er

den of anderszins onaanvaardbaar blijken

en slachtofferverdriet expliciet van elkaar

in het boek staat.

te zijn, ontstaan de hierboven genoemde

onderscheid. Ik beschouw slachtofferver-

indirecte emoties. Wanneer er te veel

driet namelijk als een verkapte vorm van

Ik onderscheid vijf dimensies waarin ver-

pijnlijke emoties ontstaan, kan iemand die

vechten. Slachtofferverdriet eindigt daarom

schillende gevoelens en gedachtes waar-

ontvluchten door te vertrekken naar de

ook niet; iemand raakt niet uitgehuild en

genomen worden:

rationele dimensie: het hoofd.

blijft zich beklagen om zodoende de ander

De ziel; de dimensie waar vrede en

Het gewaarzijn wordt op deze manier

te manipuleren. Puur verdriet ontstaat wan-

eenheid kan worden ervaren. Ik noem

vanuit de 1e en de 2e dimensie naar de

neer iemand bereid en in staat is zijn pijn

dit ervaringen of staten van zijn.

3e, de 4e, respectievelijk de 5e dimensie

te voelen en ‘uit te huilen.’ Door te huilen

Het hart; het gebied waarin de ver-

gestuwd. Het wordt daardoor steeds verder

ontspant de pijn en wordt het hart weer

schillende verschijningsvormen van

weggevoerd van het hart en de ziel. Van-

geopend. Puur verdriet eindigt daardoor

vreugde en liefde voelbaar zijn. Ik

daar dat ik het een reis naar buiten noem.

wél. Zodra iemand zijn pure verdriet heeft

noem dit gevoelens.

Deze reis staat onder invloed van wat ik

‘uitgehuild’, al dan niet ondersteund door

De directe dimensie met de directe

noem: de middelpuntvliedende kracht, een

iemand die hem opvangt en troost, komt hij

emoties woede en angst. Ook verdriet

centrifugale kracht die ontstaat zodra er

tot rust en is hij in staat om de relatie of de

noem ik hier.

sprake is van pijn.

situatie vanuit die rust te overzien.

recte emoties, onder andere schuld,

Tijdens de reis van buiten naar binnen

De reis naar binnen vindt plaats onder

schaamte, slachtoffer-verdriet, jaloe-

wordt het gewaarzijn vanuit de rationele

invloed van wat ik de middelpuntzoekende

zie, gehoorzaamheid.

dimensie teruggevoerd naar de indirecte

kracht noem: de centripetale kracht die

De dimensie van het rationele denken;

dimensie, waar de indirecte emoties

ontstaat wanneer de middelpuntvliedende

het hoofd.

kunnen worden losgelaten door ingeprente

kracht tot rust komt. Deze kracht maakt

normen en waarden te heroverwegen en

voelbaar dat het gewaarzijn zich weer

Essentieel in mijn denken is de rol van

eventueel los te laten. Hierna wordt het

wil verbinden met de dimensies waar het

het gewaarzijn, het ‘instrument’ waarmee

gewaarzijn teruggevoerd naar de directe

vandaan komt: het hart en de ziel. Vaak

De indirecte dimensie met de indi-

PSC Magazine

R i e kj e B o s w ijk-Hu m m e l

voelt dat aan als een vaag soort verlangen,

ele dimensies, omdat hier het ‘persoonlijke’

heimwee, melancholie. Als een vaag besef

wordt overstegen. Er is hier geen sprake

dat er méér is, dat er een ander soort geluk

meer van het ‘ik’ van woede, schuld of

bestaat. Niet zelden bestaan er ook gevoe-

andere directe of indirecte emoties, maar

lens van zinloosheid en ontstaan er vragen

van het ‘wij’ van de liefde, van het hart en

in de trant van: waar doe ik het allemaal

de ‘eenheid’ van de ziel.

voor? En: wat heeft het leven voor zin? In de loop van het boek ontwikkel ik een Dit heimwee geeft vaak een eerste aanzet

model, een soort landkaart, waarop duide-

tot de reis naar binnen. Soms verloopt die

lijk te zien is in welke dimensie het gewaar-

reis min of meer vanzelf, maar lang niet

zijn zich bevindt. Ik ben dan ook lang in

altijd. Zeker is, dat meditatie een belangrijk

de verleiding geweest om het boek De

hulpmiddel kan zijn. In een hoofdstuk over

TomTom van de binnenwereld te noemen.

meditatie beschrijf ik hoe met behulp van

Uiteindelijk heb ik gekozen voor De reis van

Vipassana-meditatie gevoelens kunnen

het gewaarzijn omdat het gewaarzijn een

worden waargenomen en losgelaten,

cruciale rol speelt.

zodat uiteindelijk de liefde en de vrede van het hart en de ziel weer voelbaar worden.

In eerste instantie is het boek geschreven voor professionals. Het is in feite de the-

Wanneer er sprake is van (al te) pijnlijke

orie van de Opleiding Transpersoonlijke

innerlijke blokkades, is therapie nodig. In

Therapie die mijn man Jan Boswijk en ik

een hoofdstuk over therapie beschrijf ik

jarenlang hebben gegeven in Centrum

een therapiesessie waarin ik gedetailleerd

Boswijk en die nu nog steeds wordt gege-

laat zien hoe het gewaarzijn vanaf schuld-

ven in het Boswijk Instituut. Ik ben ervan

gevoel, via boosheid en verdriet, terugge-

overtuigd dat het hulpverleners veel inzicht

leid wordt naar het hart.

en inspiratie kan verschaffen. Het is echter zo geschreven, dat het ook leesbaar en

Ik noem de dimensies van het hart en de

begrijpelijk is voor iedere ‘leek’ die geïnte-

ziel transpersoonlijke, religieuze of spiritu-

resseerd is in zijn binnenwereld.

Riekje Boswijk-Hummel werkte samen met haar man Jan Boswijk ruim 25 jaar als therapeute en opleider in Centrum Boswijk. Zij schreef diverse boeken, onder andere: Revolutie binnen de relatie, De anatomie van liefde, Afscheid, Troost, Boos, Liefde in Wonderland.  www.centrumboswijk.nl  www.BosBoek.nl

PSC Magazine

Vetzuren staan de laatste jaren erg in de belangstelling en er is veel wetenschappelijk onderzoek naar gedaan. Hoogwaardige vetzuren zijn belangrijk omdat ons lichaam ze nodig heeft om optimaal te kunnen functioneren.

Algae oil -

Algen zijn onze oorsprokelijke omega 3 bron Een vis krijgt zijn omega 3 binnen via algen Algae oil levert ons de meest pure vorm van DHA Algae oil van Plantovitamins heeft een hoge dosering DHA van 400 mg per softgel

Omega-3 -

Hoog gedoseerde zuivere Omega-3 met 330 mg. EPA en 220 mg. DHA per softgel Omega-3 ondersteunt het behoud van normaal functioneren van de hersenen EPA en DHA leveren een bijdrage aan de ontwikkeling van de hersenen Omega 3 zijn essentiele vetzuren die onmisbaar zijn voor een gezonde positieve leefstijl DHA geeft weer rust in het hoofd, DHA is de beste vorm van Omega-3 in Omega-3 supplementen

www.innervitamins.nl

C olu m n

Wilma de Haas Wilma de Haas is eigenaar van Haas & Konijn®, een bureau voor persoonlijke en professionele ontwikkeling en auteur van K-Therapie.

‘Hoi mam, hoe is het?’ vroeg ik die avond door de telefoon. Halfzeven. Gelukkig was ik deze dag op tijd. ‘Wel goed’, zei mijn moeder. ‘Ook al word ik een stukje ouder.’ Mijn moeder is drieëntachtig. Ik vroeg of ze die avond, zoals altijd, weer ging kaarten. ‘Ja natuurlijk.’ Maar na een korte stilte voegde ze eraan toe: ‘Alhoewel, mevrouw H. doet de laatste tijd wel wat raar.’ Mevrouw H. woont tegenover mijn moeder. Ze is miljonair. Woont in een kast van een huis en vertikt het één cent uit te geven waardoor je bijna glijdend het huis ingaat. Zo oud en versleten is het tapijt. Desalniettemin kaart mijn filantropisch ingestelde moeder al jaren samen met haar en steekt ze elke avond, klokslag halfacht, de straat over. Richting mevrouw H. ‘Raar? Hoezo?’ vroeg ik. Mijn moeder begon met de uitleg. ‘Nou kijk. Mevrouw H. drinkt altijd koffie en rookt sigaretten. Of ze nu ziek of gezond is. Een pakje sigaretten ligt altijd op tafel. De laatste keer dat wij kaartten, legde ze tijdens het spel een sigaret op tafel.’ Daarop had mijn moeder mevrouw H. vertwijfeld aangekeken. ‘Mevrouw H., dat is geen kaart, dat is een sigaret’, had ze gezegd in een poging het potje kaarten nog te redden. Maar mevrouw H. had stellig geantwoord dat die erbij hoorde en rustig de sigaret naast de harten Boer laten liggen. In haar mateloze wijsheid had mijn moeder deze waarheid maar geaccepteerd. Sindsdien vormen sigaretten een vast onderdeel van het kaartspel.

Zoals het Johari-venster. Een model dat ik ooit aangereikt heb gekregen en dat nog altijd een euforisch gevoel bij mij oproept. Johari! Jehova! Deze vrouw behoorde echter overduidelijk in het eerste kwadranthokje van Maslov. Linksonder. Onbewust Onbekwaam. En niemand kreeg haar daaruit. Privé is dat al lastig om mee om te gaan. Als coach kan het behoorlijk frustrerend zijn. Want een van onze manieren om te komen tot gedragsverandering, is cliënten, met de klok mee, dus rechtsom, dit leerkwadrant te laten doorlopen. Van Onbewust Onbekwaam naar Bewust Onbekwaam via Bewust Bekwaam naar rechtsonder Onbewust Bekwaam. Maar wat als dat niet lukt of werkt? Zoals ik laatst anderhalf uur als een Jehova-getuige bezig was geweest een klant zich Bewust te laten worden van zijn Onbekwaamheid. En anderhalf uur een live-uitzending meemaakte van alle vormen van verbale weerstand die in de literatuur zijn beschreven. Veralgemeniseren. Tegenvragen stellen. In de aanval gaan. Op een ander onderwerp overgaan. Alleen nog ja of nee zeggen. Zwijgen. Geen antwoord geven op de vraag. Van alles en nog wat erbij halen of gewoonweg dwars door jou heen gaan tetteren. Zodat ik na anderhalf uur ernstig overwoog om zelf maar in het hokje linksonder te gaan zitten.

mee, omhoog richting Bewust Onbekwaam. Ergens begon ik zicht te krijgen op mijn eigen Onbekwaamheid. Realiseerde ik me dat deze persoon misschien niet in staat was te denken over zichzelf. Laat staan het vermogen had in de spiegel te kijken en te reflecteren op zijn gedrag. Ontbreekt dit mentaliserend vermogen, dan begeef jij je als coach op een grensgebied tussen coachen en therapie en heb je een specifieke techniek nodig. Een techniek die ik naar mijn idee, voor deze cliënt onvoldoende beheerste. Bewust Onbekwaam. Met dit inzicht bleef ik tevreden in dit hokje zitten. En heb de opdracht teruggelegd. Ik kaart namelijk niet met sigaretten.

Hier kwam ik niet uit. Of we nu beroepsmatig bezig zijn of privé, we krijgen altijd te maken met een inzichtgevend kwadrant.

Na een paar uur te hebben vertoefd in dat hokje, schoof ik, mét de klok

PSC Magazine

No n-d uale Coac hi ng en Th era p i e

DOOR ALEXANDER ZÖLLNER

Non-duale Coaching en Therapie Naar het bewustzijn achter de persoonlijkheid

Non-duale coaching en therapie ziet ego als een mentale structuur in dienst van overleven, niet als iets dat wij ten diepste zijn. Voorbij het begrensde zelfbeeld van ego vinden we onze essentie, non-duaal, vrij en niet-geconditioneerd bewustzijn. De weg daarnaartoe bestaat uit radicaal zelfonderzoek, onvoorwaardelijke aanvaarding en onbegrensd mededogen. Het resultaat is vrijheid, ontspanning, levenslust en duurzaam geluk. Ego Een gezond en stevig ego is noodzakelijk om onze weg te vinden in het dagelijks leven. Dit ‘ik’ met zijn geschiedenis, verlangens en afkeer, aannames en overtuigingen is er niet altijd geweest. Die is ontstaan, aangeleerd en voorgeleefd tijdens opvoeding en opleiding. Toen ik geboren was, was er geen ‘ik’, doch alleen bewustzijn, open en ongevormd, zonder afscheiding tussen mijzelf en mijn moeder. Uit de ontwikkelingspsychologie is bekend dat zich ongeveer vier maanden na de geboorte een eerste grens aftekent in het open, ongevormde bewustzijn. Een rudimentaire beleving van binnen en buiten, van een eigen lichaam en het lichaam van moeder. Duaal Die eerste afbakening legt de basis voor de gevoelsmatige - maar niet feitelijke afscheiding tussen ‘ik’ en de wereld daaromheen. Talloze andere indelingen volgen, gebaseerd op ervaringen en wat ons voorgeleefd en aangeleerd is zoals: lief en stout, goed en kwaad, sterk en zwak, hier en daar, vroeger en nu. Op een hoger abstractieniveau leren wij voorkeur en afkeer kennen en houden we wel of niet van zwart of wit, 18

PSC Magazine

zijn we blij of boos, slim of dom, mooi of lelijk en krijgen leven en dood betekenis. Deze duale denkwijze van ego ontwikkelt zich tot een conglomeraat van aannames, herinneringen en verwachtingen met in wezen maar één doel: fysiek overleven. Ego is daarvoor een onmisbaar instrument. Het loodst ons veilig door het leven zoals ons lichaam dat ook doet. Maar we zijn net zomin ons lichaam als ons ego. Eenmaal volwassen zijn we dermate geïdentificeerd geraakt met onze ego-structuur dat wij het vrije en niet-geconditioneerde non-duale bewustzijn niet langer kunnen ervaren dat daaraan ten grondslag ligt. Lijden Identificatie met het zelf- en wereldbeeld van ego leidt onvermijdelijk tot gevoelens van afgescheidenheid en onvolkomenheid. Vrijwel iedereen loopt rond met het gevoel niet helemaal oké te zijn, niet helemaal compleet, alsof er iets ontbreekt. De oorzaak is dat wij onze ‘basis’, het non-duale bewustzijn, uit het oog verloren hebben. We verlangen naar verbondenheid, rust en ontspanning en zoeken wegen om weer heel te worden, ‘onszelf’ te kunnen zijn of eenvoudig gelukkig te zijn. Gedomineerd door de aannames en zienswijze van ego denken we die ergens buiten onszelf te kunnen vinden. Alle grote spirituele tradities van Oost en West zien het zoeken naar geluk, buiten onszelf, als dé belangrijkste bron van menselijk lijden. Want die zoektocht wordt aangejaagd door hetzelfde ego dat nu juist de oorzaak is van de aanname van afgescheidenheid. Het is ego zelf die het contact met de ‘grond’ van non-duaal bewustzijn belemmert.

Bevrijding De eeuwenoude wijsheid, tradities van boeddhisme, hindoeïsme en - de essentie van - het christendom leren dat wij niet ons ego zijn maar in wezen het Ene non-duale Bewustzijn dat daaraan voorafgaat. Als die waarheid een doorleefde ervaring wordt, als wij ons realiseren wat wij in wezen zijn, smelten eenzaamheid, egoïsme en afgescheidenheid als sneeuw voor de zon. Non-duale coaching en therapie richt zich daarom niet op verandering of verbetering van de ego-structuur maar op de bevrijding daarvan. Kenmerkend voor dat proces is dat geen remedie wordt aangeboden. We staken ego’s pogingen om zichzelf te verbeteren of ergens ‘vanaf’ te komen. Het is de transformerende kracht van onvoorwaardelijke aanvaarding van alles wat in de ego-structuur verschijnt die het werk doet. In de warmte van het mededogen en van onze aandacht kunnen alle aspecten van de ego-structuur smelten en oplossen in bewustzijn, zoals ijsschotsen in de oceaan. Dit proces van onvoorwaardelijke aanvaarding van ‘wat is’, leidt tot disidentificatie met de ego-structuur. Daarvoor in de plaats komt het contact met de ‘grond’ van non-duaal bewustzijn, ons werkelijke

Al exander Zöl l n e r

logie. Non-duale coaching integreert beide benaderingen tot een modern pad voor spirituele en persoonlijke ontwikkeling. Tot de kenmerken van deze weg behoren: contact herstellen met non-duaal Bewustzijn heeft voorrang boven het verbeteren of veranderen binnen het aannamesysteem van ego. (Positieve veranderingen in de ego-structuur volgen dan vanzelf.) De cliënt is in essentie compleet en heel. Het is de identificatie met zijn geschiedenis en het dwingende zelf- en wereldbeeld dat daaruit voortvloeit, die het zicht op deze waarheid belemmeren. Alleen onvoorwaardelijke aanvaarding van de trauma’s leidt tot bevrijding daarvan. Iedere poging om er ‘vanaf’ te komen verdiept de identificatie ermee. Non-duaal Bewustzijn is geen wenkend perspectief maar direct beschikbaar zodra we de identificatie met ego loslaten.

‘thuis’. Ontspanning, eenvoudig geluk en welbevinden zijn het gevolg.

psychologische structuur, waarmee ieder mens in zichzelf geconfronteerd wordt.

Non-duale paradox De non-duale werkelijkheid leert ons dat we leven in een paradox. Enerzijds leiden we een leven als individu. We zien de schoonheid én de gruwelijkheid van de wereld om ons heen en kunnen zowel genieten als huilen om de liefde en de destructiviteit van het menselijk denken en doen. Tegelijkertijd zijn wij niets minder dan het onbegrensde Ene en niet-geconditioneerde Bewustzijn zelf waarbinnen het drama van de schepping zich voltrekt. Van exploderende supernova’s tot de lunch die ik sta klaar te maken, van de Himalaya-bergketens tot die ene zandkorrel op het strand en van de hoogstaande idealen tot de diepst verscholen angsten en agressie; alles is er een uitdrukking van.

Psychologie Psychologie als wetenschap koos een radicaal andere invalshoek. Niet de relatie tussen mens en God staat centraal, maar de relatie tussen de mens en zichzelf. De grootste verdienste van psychologische begeleiding is dat het mensen kan bevrijden van disfunctionele gedachten, gevoelens en gedrag. De grootste beperking is het materialistische wereldbeeld waarin het ‘ik’ als een werkelijk bestaande entiteit gezien wordt en geluk gelijkgesteld is aan een goed functionerend ego. Overigens ondanks het feit dat niemand nog in staat is geweest om zo’n ‘ik’ te lokaliseren; noch in ons brein, noch ergens anders.

Spiritualiteit De zoektocht naar geluk is zo oud als de mensheid zelf en is het fundament van vele spirituele stromingen. Het patent op geluk berustte lange tijd bij kloosters en kerken, priester en priesteressen. De methoden om tot godsbesef te komen - de non-duale werkelijkheid te realiseren - liepen uiteen van dogmatisch onderricht en discipline tot toewijding, naastenliefde en ascese. Kenmerkend was de geringe aandacht voor de

Non-duale Coaching en Therapie Het doel van non-duale Coaching en Therapie is om mensen te helpen op een fundamenteel niveau ‘thuis’ te komen bij ‘zichzelf’: het non-duale bewustzijn dat voorafgaat aan alles wat wij denken te zijn. Dat is de bron van duurzame ontspanning, liefde, plezier en levenslust. De realisatie van die waarheid is een proces waarbij enerzijds geput wordt uit inzichten ontleend aan de Wijsheidstradities en anderzijds gebruik gemaakt wordt van de kennis en kunde van de Westerse psycho-

OPLEIDING Alexander Zöllner - oprichter van Art of Life - ontwikkelde Non-duale Coaching en Therapie. Van zijn hand verscheen het Handboek Non-duale Coaching en Therapie, waarin de visie, achtergronden en werkvormen van non-duale coaching beschreven staan. Tevens biedt Alexander twee keer per jaar de Non-duale Coaching en Therapie Opleiding aan. Deelnemers ervaren direct de kracht en effectiviteit van deze vorm van therapie of coaching. De opleiding voorziet in talrijke werkvormen en vaardigheden die direct toepasbaar zijn in de eigen praktijk. Alle informatie is te vinden op de website:  www.artoflife.nu/trainingen/ nonduale-coachopleiding/

PSC Magazine

Straling & Milieu

Instituut voor E.E.N.® Eclectische Energetische Natuurgeneeskunde Geaccrediteerd door CPION, SNRO, KTNO, ZHONG, VIV, VBAG, LVNG, NFG, BATC, VNT en Rode Kruis.

Leslocaties in Soesterberg en Panheel Opleidingen (HBO niveau) Registeropleiding E.E.N.® Therapeut (240 ECTS) Registeropleiding Medische basiskennis Registeropleiding Psychosociale basiskennis (voldoet aan de Plato eindtermen)

Bij- en nascholing, cursussen en workshops Klassieke Homeopathie, Feng Shui, Ankhtherapie, Dolfijnenergie, communicatie en NLP binnen de hulpverlening, aromatherapie, enneagram, Introductie E.E.N.® Therapie, EHBO, klankschalen, Egyptologie, bij- en nascholing MPBK, EHBO en E.E.N.® Therapie (KTNO en SNRO geaccrediteerd.) Secretariaat:

Archeion C

De Piramidevormen van Vita Producten B.V. werken volgens het -0- punt beginsel. Dit beginsel staat garant voor bescherming tegen elektromagnetische straling en overige ziekmakende milieu-invloeden voor mens, dier en plant. Het Internationale Gesellschaft für Elektrosmog Forschung (IGEF) heeft dit onomstotelijk aangetoond.

www.vitaproducten.nl

Pater Jac. Schreursweg 2B, 6097 NH Panheel, Telefoon 0475 - 47 51 78

E.E.N. ®

Instituut voor Eclectische Energetische Natuurgeneeskunde

Email: info@instituuteen.nl website: www.instituuteen.nl

Bloesem-remedies brengen de emoties in evenwicht en bevorderen daardoor indirect de gezondheid. De oorzaak aanpakken op een veilige manier.

De Dr. Schüssler Celzouten van Adler beziien kracht en kwaliteit. Zijn de cellen gezond, dan is ook het lichaam gezond. De mineralen zijn verwreven en niet geschud. Celzouten div. nummers in poedervorm, 10 verschillende mengsels, b.v. combinatie 1 t/m 12, het energie Met de hand verwreven mengsel. Alles in 250 gr. en 1 kg.

Essentïele oliën en producten voor de aromatherapie, biologische cosmetica. Het grootste assortiment biologische oliën, airsprays en massage oliën. Postbus 114 - 3890 AC Zeewolde - Netherlands Tel: +31 (0) 36 522 49 50 Fax: +31 (0) 36 523 44 26 info@vitaproducten.nl Gecertificeerd

Winkel: De 3Vrouwen St.Jansstraat 5 - 5964 AA Meterik Tel: 077-3526885 www.de3Vrouwen.nl

WWW.BLOESEM-REMEDIES.COM Bloesem Remedies Nederland

Tel: 077-3987826 / 077-3989011 E-mail: info@bloesem-remedies.com

D rom e n

DOOR JACQUELINE VOSKUIL

DROMEN Dromen, het kunnen maar rare dingen zijn. Word je plompverloren van een flatgebouw afgeduwd, zie je van die grote zwarte spinnen en zie je je kind in een doodskist liggen. Het zijn zomaar wat beelden die je nachtrust behoorlijk kunnen verstoren.

Niet iedereen weet dat de nachtelijke droombeelden symbolisch zijn. De dromers nemen de droom dan te letterlijk. Denkt men echt dat ze vol zitten met kanker of dat ze hun vader elk moment kunnen vermoorden. Dat is niet zo natuurlijk, maar oh oh… wat kunnen dromen echt lijken. Je zou er bijna in geloven. Dat je erin zou moeten geloven, is niet helemaal waar, maar dat je moet dromen is wel waar. Dit is onomstotelijk vastgesteld in de jaren ’70 van de vorige eeuw. Maar waarom we dromen is door wetenschappers nog niet ontdekt. Dat je in de droom zou moeten geloven, is slechts ten dele waar. Dromen kunnen bijvoorbeeld ook restverschijnselen zijn van de dag. Dit gebeurt vaak wanneer je met een nieuwe baan bent begonnen. Dan is het helemaal niet raar dat je je werk niet afkrijgt, te laat komt of naakt achter je bureau zit.

je kind in een doodskist ziet liggen. Dood! Je rent ernaartoe, helemaal overmand door verdriet en dan word je wakker. Ook dan kun je nog behoorlijk verdrietig zijn want de emoties waren zo echt, zo realistisch. En als je dan niet oppast, ga je nog denken ook dat je kind echt doodgaat die dag of die week. Je droomt het niet voor niks, toch? Ik zal je vertellen, het is allemaal symbolisch. Echt waar. De dood in de droom betekent dat de dromer de moed moet hebben om ergens in door te groeien en/of iets los te laten. En je kind? Dat ben jezelf. Het zijn je eigen ontwikkelingsmogelijkheden. Stel, je wil in het dagelijks leven een studie beginnen. Je hebt er echt zin in. Maar dan komen de maren in je hoofd: het is toch wel duur eigenlijk, weet ik wel zeker dat ik goede cijfers zal halen, en stel nou dat ik ziek word…… Het zijn gedachten die je behoorlijk in de war kunnen maken. Er is ook niets mis mee omdat je dan niet ‘zomaar’ aan een studie begint. Maar als dat niet aan de orde is en je hebt het geld en de tijd, dan moet je je onzekerheid loslaten en met de studie bezig gaan. Het zijn jouw ontwikkelingsmogelijkheden die potentie in jou zien om met een goed gevolg de studie af te maken en er een baan in te vinden. Je moet dus de moed hebben om wel aan de studie te beginnen om je hierin te ontwikkelen. Nu kun je denken: maar het is toch heel normaal dat, als je je kind in een doodskist ziet liggen, je zo verschrikkelijk verdrietig bent? Nou nee dus, want je weet nu dat de hele droom symbolisch is. De droom heeft niets te maken met logica. Het is zo dat hoe erger jij het vindt dat je kind dood is in de droom, hoe moeilijker jij het vindt om iets los te laten en je door te ontwikkelen.

"Veel, zo niet alles, van wat je ziet in de droom, heeft met jezelf te maken."

Misschien dat je het al wist maar veel, zo niet alles, van wat je ziet in de droom, heeft met jezelf te maken. Ik zal een voorbeeld geven: je bent een vrouw en zit met een man in de trein. Die man ben jezelf. Het zijn je mannelijke krachten als doorzettingsvermogen, daadkracht en doelgerichtheid. De trein staat voor jouw eigen innerlijke levensreis. Wat zal dit betekenen? Het kan heel goed zijn dat jouw leven op dit moment goed verloopt, maar dat je toch nog je eigen mannelijke krachten nodig hebt om dit vol te houden. Negatieve gedachten en/of gevoelens kunnen zomaar op de loer liggen waardoor jouw innerlijke groei wordt verstoord. Het is te zien aan dat de trein van de rails afgaat, de conducteur onnodig streng is of de trein niet eens van zijn plaats afkomt bij het station. Op zich kun je de beelden heel makkelijk aan de kant doen, ‘want het is gewoon een droom’. Een droom als in het volgende voorbeeld kan eng zijn, maar het is helemaal niet iets om je zorgen over te maken. In de droom zie je

Hetzelfde geldt voor het beeld dat je van een flatgebouw wordt afgeduwd in je droom. Dit doe je helemaal zelf. Stel, je bent een man en je wordt door een vrouw van een flatgebouw afgeduwd. Je dondert met een enorme vaart naar beneden en vlak voordat je op de grond valt, word je wakker. In het echt zul je je waar-

PSC Magazine

Drome n

PSC Magazine

J ac q u e line Vos ku il

schijnlijk wel uit deze situatie kunnen redden. Je bent als man echt sterk genoeg om die vrouw aan de kant te meppen. Maar dan nog iets trouwens, wat heb je op een dak van een flatgebouw te zoeken? Symbolisch dus. De dromer ben jezelf en de vrouw, dat zijn jouw eigen vrouwelijke krachten als elegantie en verzorging. Vallen betekent de controle loslaten in het leven. Wat zal deze droom betekenen? Dat jij (veel) vriendelijker mag zijn voor jezelf in het loslaten van de controle. Om bij het voorbeeld van de studie te blijven, stel dat je zin hebt om een studie te beginnen. Je hebt de tijd en het geld, dus in wezen staat niets je in de weg om je in te schrijven. Maar ook nu kunnen vervelende gedachten en/of gevoelens te boel behoorlijk in de war schoppen. Controle is bijvoorbeeld dat jij precies wil weten wat de kansen zijn dat je slaagt, welke leerkrachten het beste lesgeven (het liefst met een bewijs erbij) en dat er niets, maar dan ook niets kan gebeuren waardoor je de eindstreep niet haalt. Dit voorbeeld is wellicht een beetje overdreven maar echt, je wil niet weten hoeveel mensen ik al heb moeten vertellen om de controle los te laten in het dagelijks leven. Inclusief mezelf. Want ja, je wil toch een beetje weten waar je aan toe bent, toch? Daar is ook niets mis mee, maar totale controle bestaat niet. Omstandigheden kunnen altijd roet in het eten gooien.

vindt om te veel voor een ander te zorgen of altijd met een vuist op tafel te slaan. Maar het is niet goed. Overal waar ‘te’ voor staat, is niet de bedoeling. Stel dat je een lesbienne of homo bent en je vrijt in de droom met iemand van je eigen sekse, dat is dus niet bedoeling. Al lijkt het nog zo natuurlijk. Echt waar, als je wil weten hoe je dan wel kunt zien dat je in balans bent? Dat je dus vrijt met iemand van de andere sekse. Ongelofelijk zal je denken. Maar zoals je weet, de droom heeft niets met logica te maken. Daarom kan ik je ook geruststellen als je droomt dat je seks hebt met een kind. Het kind ben jezelf. Het zijn de nieuwe mogelijkheden in jezelf. En daar ben jij mee in balans. Had je niet gedacht hè? Als laatste zou ik willen vertellen waarom de ene dromer wel over spinnen droomt en de ander niet. Om te beginnen, ook nu heeft de droom niets met logica te maken. Het heeft er dus niets mee te maken met dat je in het echt bang bent voor spinnen of niet. Het droombeeld spin betekent angst. Je zult dus door een angst heen moeten gaan in het dagelijks leven om van die vreselijke spinnendromen af te komen. En ach ja, een klein spinnetje, dat kun je zo in de stofzuiger krijgen, ook in de droom, maar wat als ze vuistdik zijn? Dan gil je het uit hoor, geloof me maar. Vooral als je het heel moeilijk vindt om door een angst heen te gaan. Net zoals het beeld van de dood, hoe groter en enger de spin, hoe moeilijker jij het vindt om iets in het dagelijks leven te doen wat jou angst inboezemt. En dit kan van alles zijn, een presentatie op je werk of een werkstuk schrijven voor je studie.

"In ieder mens zitten mannelijke en vrouwelijke krachten. Om hierin balans te vinden is niet gemakkelijk."

In ieder mens zitten mannelijke en vrouwelijke krachten. Om hierin balans te vinden is niet gemakkelijk. Het kan zomaar zijn dat je te veel met je doel bezig bent en geen oog (meer) hebt voor anderen. Of dat je te vriendelijk bent voor anderen maar jezelf vergeet. Dat je wel in balans bent, kan je in dromen zien als: de koning en koningin, de leeuw of dat je seks hebt met iemand van je eigen leeftijd van de andere sekse.

Want ook dat je seks hebt in de droom, is allemaal symbolisch. Al lijkt dit niet altijd zo. Het is immers heel normaal om met je vriend naar bed te gaan als je een vrouw bent. Maar als je nu eens droomt dat je met een kind seks hebt? Wat dan? Dit zijn geen dromen die je op een feestje vertelt. Maar wees gerust, ook deze zijn symbolisch. Immers, de droom heeft niets met logica te maken. Het is te zien in dit droomvoorbeeld: seks met iemand van je eigen sekse. Voor een homo of lesbienne is dit de normaalste zaak van de wereld. Het voelt goed, dus waarom je hier zorgen over maken? Dat hoeft ook niet maar wat er werkelijk gebeurt, is dat je seks hebt met je Schaduw. In de droom te zien als iemand van (ongeveer) je eigen leeftijd en je eigen sekse. Het betekent: je wil of kan niet iets inzien in het dagelijks leven. Stel dat jij als vrouw met een vrouw naar bed gaat; dan zal het betekenen dat jij te veel vrouwelijke krachten ontwikkelt. Je bent in het dagelijks leven te zorgzaam voor iemand. Stel dat jij als man met een man naar bed gaat; dan zal het betekenen dat jij te veel daadkracht bij je draagt. Zo van, iedere keer met een vuist de vergadering openen terwijl het ook heel anders kan. In het echt zul je, als je wakker bent, er versteld staan van dat je zoveel genot hebt gehad tijdens het vrijen met iemand van je eigen sekse. Ja nogal logisch, als je nu weet dat je het helemaal niet erg

Het kan dus heel goed zijn dat de een minder angstig is en daarom niet over spinnen droomt. Meestal ligt het anders. De dromer zal waarschijnlijk niet onder de indruk zijn van een, twee of heel veel spinnen. Nu is dit ook niet helemaal waar, maar daar kan ik het eventueel een andere keer over hebben. Het is meer dat die dromer dan droomt over een slang. Ook het droombeeld slang kan angst betekenen. En mocht je al denken: ik ben nooit bang, dan zorgt de droom er wel voor dat je boven een ravijn staat op een plankje van vijftig centimeter. Moet je dan maar eens kijken wie er bang is. Dromen, het kunnen maar rare dingen zijn.

PSC Magazine

Z intuig enpri kkels

Zintuigenprikkels In deze rubriek bespreken we elke editie vakgerelateerde boeken, cd’s, dvd’s en apps.

East by West Gemakkelijke ayurvedische recepten voor de ultieme mind-body balans Jasmine Hemsley In East by West brengt Jasmine Hemsley de ayurvedische kookprincipes de westerse keuken in. De voedselfilosofie van ayurveda voedt, onderhoudt een herstelt het lichaam voor een optimaal evenwicht tussen lichaam en geest. Met 140 heerlijke recepten brengt Jasmine Hemsley oosterse smaken samen met seizoensgebonden producten uit het westen. Traditionele recepten of moderne varianten, een simpel gerecht of juist een zeer speciale: het boek heeft iets voor iedere smaak. Samen met simpele maar doordachte en klassieke ayurvedische rituelen voor wanneer je energielevel een boost kan gebruiken, brengt East by West ayurveda op een frisse manier weer tot leven. Uitgeverij Kosmos ISBN 9789021568454

De kracht van transcendente meditatie In 20 minuten ontstrest Bob Roth In De kracht van Transcendente Meditatie legt Bob Roth in heldere stappen uit hoe iedereen kan profiteren van Transcendente Meditatie. Anders dan bij andere meditatievormen wordt bij deze vorm van meditatie geen gebruik gemaakt van concentratie, beheersing van de geest, contemplatie of observatie van gedachten. De kracht van Transcendente Meditatie zit hem in mantra’s. TM helpt jou je geest en lichaam op te laden. Als jonge man leerde Bob Roth de kunst van Transcendente Meditatie van niemand minder dan de grondlegger, Maharishi Mahesh Yogi. Bob Roth is een ware kenner van Transcendente Meditatie en een gerespecteerde leraar in de techniek. Uitgeverij Kosmos ISBN 9789021565361

PSC Magazine

Z i nt u i ge npr ik ke ls

Morgen ga ik echt! Van verslaafd aan smoesjes naar hardloopjunk Corien Oranje, Marijke ten Cate

365 dagen succesvol in de liefde David de Kock Arjan Vergeer De meeste relaties mislukken al voor de eerste ontmoeting.Waar het in het begin van de relatie nog leuk en spannend lijkt, wordt het na verloop van tijd steeds moeilijker om echt van de relatie te kunnen blijven genieten. Onuitgesproken frustraties, teleurstellingen, veel te weinig aandacht voor elkaar en soms is het gewoon een saaie bedoening geworden. In 365 dagen succesvol in de liefde ontdek je hoe je je relatie nieuw leven kunt inblazen en er zelfs een superrelatie van maakt. David en Arjan organiseren elk jaar het grootste seminar over liefdesrelaties van Nederland en schrijven een wekelijkse column in het Algemeen Dagblad over hoe je het (liefdes)leven krijgt dat je het allerliefste wilt. Uitgeverij Het Spectrum ISBN 9789000356010

In het full-color hardloopboek Morgen ga ik echt! delen Marijke ten Cate en Corien Oranje hun hardloopervaringen. Hardlopen is goed voor je! Maar hoe begin je eraan? En hoe houd je vol? Eerlijk, grappig en herkenbaar. Ze delen hun tips en tricks en bekijken de hardloopwereld met een knipoog. Morgen ga ik echt! gaat over hardloopkleding, blessures, looptechnieken en de psychologie van het hardlopen. Hardlopen kan je bijvoorbeeld helpen om af te vallen of om je beter te voelen. Met veel tekeningen, motiverende verhalen, testjes en interviews: start to run today! Uitgeverij Kok ISBN 9789043529228

Mindset Verander je manier van denken om je doelen te behalen Dr. Carol S. Dweck De wereldberoemde psychologe Carol Dweck van Stanford University heeft, na tientallen jaren onderzoek naar prestatie en succes, een baanbrekend begrip ontdekt: de kracht van onze mindset. Dweck legt uit dat het niet alleen onze vaardigheden en talenten zijn die voor succes zorgen, maar ook onze statische of op groei gerichte mindset. Ze maakt duidelijk waarom het prijzen van de intelligentie en het talent van onze kinderen niet bevorderlijk is voor hun zelfvertrouwen en prestaties, maar hun succes zelfs in de weg kan staan. Met de juiste instelling kunnen we onze kinderen motiveren en hen helpen op school beter te presteren, en tegelijk op persoonlijk en professioneel vlak onze eigen doelen bereiken. Dweck onthult wat alle goede ouders, leerkrachten, topmanagers en sportlieden al weten en laat zien hoe een simpel idee over de werking van de hersenen, liefde voor leren en veerkracht kan creĂŤren, die de basis vormen voor prestaties op elk terrein. Uitgeverij SWP ISBN 9789088508097

PSC Magazine

Verbindende Commu n i c ati e

DOOR JAN VAN KOERT

Verbindende Communicatie Eerste Hulp Zelfempathie in de therapie/coachpraktijk In mijn rol als therapeut of coach kan het zo maar gebeuren dat er, terwijl ik luister naar de cliënt, ook in mij iets wordt aangeraakt of getriggerd. Hoe kan ik er dan voor zorgen dat ik aanwezig kan blijven bij degene die op dat moment aan mijn zorg is toevertrouwd? Onderstaande oefening kan mij daarbij helpen en daarom deel ik hem graag. De oefening gaat over zelfempathie. Daar waar empathie in principe alleen maar gaat om inleven, betreft het hier dus inleven in mijzelf. Zelfempathie is in contact komen met wat er in mij leeft en het enige dat in mij leeft, zijn gevoelens en behoeften. De bedoeling is om daarmee in contact te komen. Binnen het gedachtegoed van Verbindend Communiceren beginnen we gewoonlijk het liefst met een neutrale waarneming. Wat deed of zei de cliënt? Zie daarvoor ook mijn voorgaande artikelen. Na het registreren van deze neutrale waarneming focus ik op mijn gevoelens. Let op dat je niet verstrikt raakt in gedachten. Gevoelens, emoties zijn woorden die gelijk zijn aan, of afgeleid zijn van bang, boos, blij of bedroefd, de

zogenaamde 4 B’s. De volgende stap die niet geheel het Verbindende Communicatieproces volgt, doch mijzelf wel veel kan opleveren, is om contact te maken met wat ik over de situatie die mij ‘triggert’, denk. Dat denken gaat namelijk vooraf aan het ontstaan van de eerder vastgestelde gevoelens. Meestal gaat het er bij mij om dat ik boos word omdat ik de persoon die ik in mijn waarneming tegenkom, veroordeel. Daarna ga ik met mijn aandacht naar de behoeften die in mijn ervaring niet worden ingevuld. Let op: verwar behoeften nu niet met wat ik een strategie noem. Een strategie is de manier om een behoefte in te vullen, niet de behoefte zelf! Het zou zomaar kunnen zijn dat er meer dan één behoefte niet wordt ingevuld. Bepaal je dan tot de twee voor jou meest belangrijke. Rouw of treur om het niet ingevuld zijn daarvan. Neem enige tijd om je te verbinden met de energie van die niet ingevulde behoeften en hoe het zou voelen als die behoeften wél zouden zijn ingevuld. Neem er zo mogelijk even tijd voor en haast je vooral niet in deze processtap. Nu komen we aan bij waar het werkelijk om gaat. Het eventueel doen van een verzoek.

"Zelfempathie is in contact komen met wat er in mij leeft en het enige dat in mij leeft, zijn gevoelens en behoeften."

PSC Magazine

Verzoeken doen is ook voor mij soms een uitdagend proces. In onze cultuur wordt ons al zolang aangeleerd om te focussen op wat we níet willen. Herken je dat? Hier gaat het er dus om dat je nu een, voor jou, ‘positieve’ actie vraagt. En besef dat er een keuzemogelijkheid is: vraag je jezelf iets of vraag je iets aan je cliënt? Verzoeken doen aan jezelf is wel een prima plek om te beginnen. Als je kijkt naar hoe je jouw gedrag, en wellicht ook je reactiepatroon zou kunnen veranderen, houd je volledige vrijheid ervoor te kiezen alsnog iets aan je cliënt te vragen waardoor jouw behoeften wél worden ingevuld of het zwijgen ertoe te doen. Ben je door een van deze twee mogelijkheden uit te voeren tot rust gekomen, kijk dan eens of je bereid en in staat bent om empathisch uit te reiken naar je cliënt. En mocht je die rust in jezelf nog niet ervaren, maak dan even contact met wat er eventueel nog aan spanning in je lijf zit, of kijk of er nog gedachten zijn die onrust veroorzaken en gebruik dat als waarneming om het proces nog eens te doorlopen. Bedenk wat die ander heeft gedaan en hoe jij je zou voelen als jijzelf dat zou doen? En door welke universele behoeften zou dat gestimuleerd zijn? Meer dan eens hebben we niet alle tijd die we zouden willen om dit proces tijdens het cliënt-contact uit te voeren. Ik raad je daarom aan om dit buiten je cliënt-contact te gaan oefenen. Om te ervaren dat je op een gegeven moment in staat bent om, wat ik Eerste Hulp Zelfempathie noem, uit te voeren. Écht waar!

J an va n Koe r t

PSC Magazine

C olumn

Jamie Nederpel is wandelend loopbaancoach en schrijver van het boek Het is altijd het goede weer. www.werkvanuitjenatuur.nl

OLIFANTENPAADJE Heb je wel eens 12 minuten over het eten van een rozijn gedaan? Dan ben je ongetwijfeld bekend met mindfulness. Alweer in de jaren ’70 introduceerde Jon Kabat-Zinn de eerste westerse mindfulnesstraining. In mijn coachwandelingen maak ik ook dankbaar gebruik van deze vorm van aandacht beoefenen. Mindfulness is ontzettend populair. Omdat het werkt. Tegen onrust, bij stress, bij concentratieproblemen. Al na een training van acht weken zijn de eerste resultaten merkbaar én meetbaar. Toch ben ik niet altijd even enthousiast over de manier waarop mindfulness wordt ingezet in onze maatschappij. Door ons westerse maakbaarheidsdenken is het idee ontstaan dat, als je maar dagelijks trouw je oefeningen doet, alle negatieve gevoelens, burn-outs en spanningsklachten als sneeuw voor de zon zullen verdwijnen. Dat is ook vaak de aanleiding om aan mindfulness of een andere vorm van meditatie te gaan doen: je wilt ergens vanaf, je wilt verlost worden. En snel graag. Dus ga je elke dag op een kussen zitten met als doel al je negatieve gevoelens en gedachten op een wolkje aan je voorbij te laten trekken. Klaar met het gepieker over je relatie. Weg met je zorgen over je kinderen. Verdwenen zijn je onzekerheid en de stress op het werk. Opgelost! Mindfulness als een olifantenpaadje naar verlichting. Maar mindfulness allesbehalve dat. Door met aandacht bij je

PSC Magazine

gedachten en je emoties te zijn, geef je ze immers de ruimte. En voel je ze in eerste instantie in alle hevigheid. Die truc met dat wolkje heb je echt niet zomaar even onder de knie. Niet voor niets noemt Jon Kabat-Zinn het cultiveren van mindfulness misschien wel het moeilijkste werk ter wereld. Het kost vele maanden, zo niet jaren van training voordat je zover bent dat je je niet meer laat meeslepen door je monkey mind. Hoe verleidelijk ook, daar bestaan geen olifantenpaadjes voor. Ik vergelijk dat wel eens met ons werk. Wij kunnen onze cliënten, groot of klein, ook geen ommezwaai-in-achtweken beloven. Geen ‘volg mijn cursus en laat je nooit meer tegenhouden’.

Geen ‘doe mijn coachprogramma en je innerlijk kompas is daarna nooit meer stuk’. Geen ‘ik leer jou in mijn vijfdaagse onlinetraining om je nooit meer gestrest te voelen’. De mens is weerbarstig en bovendien niet zomaar uitgeleerd. Levenslessen komen terug, op een ander niveau, of er staan nieuwe op ons te wachten. Wat wij doen als professionals is een stukje meewandelen met mensen en hun handvatten geven om daarna zelf weer verder te gaan. Op weg naar de volgende bocht. Iets lichter misschien, iets bewuster, met iets meer zelfkennis. Maar nog altijd als de - prachtige - mens die ze zijn: kwetsbaar, imperfect en op zoek naar de heelheid die al in hen besloten ligt. Net als wijzelf.

C olu m n

Herstel voor Betrokkenen van Narcisme Wanneer een cliënt in zijn of haar leven intensief betrokken is geweest met narcisme, laat dit vaak diepe sporen na. Toch kan het lastig zijn om als therapeut te ontdekken dat narcisme een rol heeft gespeeld in iemands leven. Vaak wordt de cliënt door omstanders betiteld als grenzeloos of overbezorgd. Het gevolg daarvan is dat de persoon steeds meer geïsoleerd raakt; dit is onderdeel van de mishandeling die hij of zij ondergaat. Hij gaat enorm twijfelen aan de eigen waarneming en durft nauwelijks met zijn of haar verhaal naar buiten te komen. Zeker wanneer we spreken over narcisme in de vroegkinderlijke periode is traumatisering geen uitzondering. Veelal hebben we dan te maken met een complex trauma, het dag in dag uit moeten ondergaan van terreur van ouder(s) of andere gezinsleden. Ik zie vaak dat Betrokkenen uitgeput zijn en radeloos, niet wetende wat te doen. Hoe kun je als therapeut signaleren dat er narcisme in het spel is of was. Vaak is de persoon uitgeput, heeft hij een burn-out. Doordat er manipulatie in het spel is, raakt de Betrokkene steeds verder bij zichzelf vandaan en kan hij vaak niet de vinger op de zere plek leggen. In de communicatie tussen de Betrokkene en de Narcist speelt vaak het volgende: •

•

Wanneer de Betrokkene terecht de ander ergens op wijst, wordt de schuld altijd weer bij de Betrokkene gelegd. De situatie wordt verdraaid, je krijgt nooit iets uitgesproken en op deze manier word je tot slachtoffer gemaakt doordat alle middelen om er iets van te maken, je worden ontnomen. Aan de intenties van de Betrokkene wordt een verkeerde uitleg gegeven. Dit noemen we framing of herkadering. Dit kan ook heel subtiel gebeuren zodat anderen dat niet merken. In gezelschap van anderen heb je vaak met een heel sociaal persoon te maken maar binnen vier muren met een destructief iemand. Die destructieve kant ziet niemand of enkel incidenteel. Betrokkenen

hebben dus naar de buitenwereld toe een ongeloofwaardig verhaal. •

Wanneer de Betrokkene niet mee gaat in de beleving van de Narcist, wordt het anders denken vaak hard aangevochten en schuld aangepraat. Het elke keer de strijd aan moeten gaan maakt cliënten ‘confrontatiemoe’.

"Tijdens mijn opleiding bij Bureau de Roos heb ik geleerd om standvastig aan de kant te blijven staan van de Slachtoffers. Dit is misschien wel een van de belangrijkste interventies."

Tijdens mijn opleiding bij Bureau de Roos heb ik geleerd om standvastig aan de kant te blijven staan van de Slachtoffers. Dit is misschien wel een van de belangrijkste interventies. Nadat ik mijn opleiding heb afgerond, heb ik mij verdiept in het onderwerp Narcisme. Ik heb veel Slachtoffers en Betrokkenen geïnterviewd en het heeft bij mij een verlangen opgewekt om voor deze

doelgroep een mooi herstelprogramma te ontwikkelen. Dit heb ik recent afgerond. Het betreft een 3-maandenprogramma waarin men om de week een dagdeel van 2½ uur bij elkaar komt. Door de gerichte educatie in het programma krijgen Betrokkenen goed inzicht in wat er precies in hun leven is gebeurd. Door dat inzicht weten ze wat er in het contact gebeurt en zijn ze niet meer manipuleerbaar. Ze krijgen inzicht in wat voor uitwerking dit heeft op onder andere het brein en ze krijgen hierin mooie handvatten voor herstel. Naast de ik-versterkende opdrachten wordt er ook geoefend om weer een andere oriëntatiegewoonte te krijgen en meer lichaamsbewustzijn. Ook is er een dagdeel gewijd aan communicatie, vooral wanneer er andere hulpverleners in het spel zijn, bijvoorbeeld vanwege gezamenlijke kinderen. De kern van het programma is dat Betrokkenen zich weer kunnen verbinden met het leven en los mogen komen van de ander en van de omstandigheden waar ze in vast hebben gezeten. Wanneer u geïnteresseerd bent in het herstelprogramma zie:  www.praktijkintact.nl Agnes Fidder is psychosociaal therapeut en relatietherapeut. In de loop der jaren heeft ze zich gespecialiseerd in de hulpverlening voor slachtoffers van Narcisme. Speciaal voor deze doelgroep heeft ze diverse programma’s samengesteld.

PSC Magazine

NI E T W ET EN en systemi sc h c o a c h en

NIET WETEN en systemisch coachen

Toen alle poppetjes uit haar familiesysteem opgesteld stonden, zei ze: ’Wat een gedoe en wat een drukte! Ik krijg het er benauwd van.’ Toen ik haar vroeg om een poppetje te pakken voor haarzelf en het in de opstelling te plaatsen, was er bijna geen plek meer over. Of ze moest zich al in allerlei bochten wringen om nog ergens een plaatsje te zoeken. Ze zei: ’Dit wist ik eigenlijk al wel, maar nu zie ik het! Nu kan ik er wat mee.’ Hij zat in een hecht team. Hij voelde zich er thuis. En zo stond het ook opgesteld. Maar hij had grote moeite met de man aan de zijlijn, aan de buitenkant. Zo zag hij zijn teamleider die onbereikbaar was en met wie hij geen contact had. Dit belemmerde hem in zijn functioneren als docent. Wat hij zag, dat klopte. Na afloop meldde hij dat hij niks had met opstellingen en bedankte me voor de tijd en vertrok. Een kwartier later belde hij mij. Hij zei alleen maar: ’Die man daar aan de buitenkant, dat is mijn vader.’ En zo bleek een organisatieopstelling ook een

PSC Magazine

familieopstelling. Hij had al jaren geen contact met vader. Je hoeft er dus niet in te geloven om toch de impact en de duiding van een opstelling te ervaren. Voor ik zover was om op deze manier met mensen onderweg te kunnen zijn, was het een ware zoektocht. Vanuit een grote mate van rationaliteit heb ik lange tijd geleefd en gewerkt. Als ik het maar begreep. Controle en overzicht. Verbaal begaafd maar over gevoelens sprak ik nauwelijks. Van begrippen als intuïtie, spiritualiteit en kosmos kreeg ik kippenvel en jeuk. Maar ik heb me gelukkig ontwikkeld. Mede opgeroepen door Susan, mijn vrouw, die uit ‘een andere wereld’ komt. Een wereld die ik niet kende en die vaak te spannend en te avontuurlijk was om te leren kennen. Heel voorzichtig opende ik me, stelde me kwetsbaar op en vertelde soms ook dat ik het niet wist. En na onder andere Reiki en NLP belandde ik in de wondere wereld van opstellingen en systemisch

werken. En die combinatie past bij mij en gebruik ik in mijn coaching. Ik voer al jarenlang heel veel coachingsgesprekken. En vanuit mijn onderwijsachtergrond had ik vaak de neiging om alles te moeten weten en vooral met de juiste antwoorden te komen. Iets niet weten maakte me onzeker en angstig. Ik moet die ander toch verder helpen! Maar het gaat er om de juiste vragen te stellen, want dan komen de antwoorden vanzelf uit jezelf. En zo kwam het NIET WETEN in mijn leven. En vooral het leren vertrouwen daarop. Ik heb veel opleidingen gedaan bij het Hellinger-instituut. Wat heb ik daar genoten en veel geleerd. Vooral ook over mezelf. En ik heb ervaren dat de mens niet alleen op deze wereld is, maar dat hij/zij ook onderdeel is van een systeem zoals bijvoorbeeld een familie, gezin, relatie, team of organisatie. Systemisch werken is een prachtige manier om inzicht te krijgen in de dynamieken die binnen deze systemen spelen. Ik maak

T Pne t

Systemisch coachen: ik doe het ‘my way’ Rolf Eikenhout - Zuidhorn

daarbij tegenwoordig vooral gebruik van tafelopstellingen met mijn doosje met houten poppetjes. Maar als ik ze niet bij me heb, doe ik het met kopjes, glazen, zoutpotjes of theezakjes. En wat stel je als cliënt dan op? Vaak komt de vraag voort uit een soort van onvrede, onrust, vermoeidheid, irritatie of boosheid. Maar waarom en op wie? Ik merk in mijn praktijk dat mensen daar vaak al veel over hebben gepraat. Vanuit het hoofd! Een opstelling is dan een andere manier om het daarover te hebben namelijk door te kijken. Je stelt je vraag of je situatie op. Je familie (ouders), gezin. Of je organisatie, je collega’s, je baas, je loopbaan of je relatie. En dan kijken we daar samen naar. Hoe voel je je daar? Wat doe je daar? Is er überhaupt wel plek voor je? En als er iets in die situatie moet veranderen, wat moet er dan gebeuren? Duidelijk wordt dat JIJ de enige bent die die stappen kan zetten. Ik hoor vaak van cliënten dat ze zeggen: ik wist het wel, maar nu zie ik het ook. Het heeft een heel andere impact en opent vaak de ogen voor nieuwe wegen en zet mensen in beweging. Wat mij ontzettend helpt bij opstellingen is het NIET WETEN. In het jargon heet het: het VELD weet. Over dat NIET WETEN gesproken: vorig jaar stond ik in een korte opstelling met 3 mensen. Ik was ‘mezelf’ als coach en de 2 anderen waren als representant respectievelijk mijn blokkade en mijn kwaliteit. De opstelling was een openbaring voor mij. Ze representeerden allebei mijn NIET WETEN. En dat dit zowel mijn blokkade was (durf ik het wel aan als ik het niet weet) als ook mijn kwaliteit, die ik nog niet genoeg inzette. Dat

inzicht heeft mijn coachingswerk veranderd. Voor elk gesprek (met of zonder opstelling) roep ik mezelf op om de cliënt open en zonder mening, oordeel of goedbedoelde adviezen te ontvangen. En bij een opstelling gaat dat inmiddels vanzelf. De poppetjes spreken voor zich. Of ze nu mensen representeren of begrippen als toekomst, baan, onrust of droom. Of als we de stemmen uit een voice dialogue opstellen. Het Veld weet. Dat stelt me gerust en zo open ik mij voor dat wat er is. Zo ervaar je als cliënt dat je zelf in beweging moet komen. Of zoals Hellinger zegt: ‘The solution is in the movement.’ Dat je zelf de regie neemt over je eigen leven, wat er ook in je omgeving gebeurt. Dat heeft mij deze reis van ratio naar het NIET WETEN opgeleverd. Ik ben dankbaar voor mijn eigen ontwikkeling daarin en in wat ik daarmee voor anderen kan betekenen. Systemische principes en hun dynamieken in families én organisaties: 1. Bindingsprincipe: elk mens heeft het recht op een plek in het systeem, erbij te horen en gewaardeerd te worden om zijn/haar bijdrage. Mensen moeten ervaren dat ze ertoe doen. 2. Balansprincipe: er moet een balans zijn tussen geven en nemen. Indien de balans is verstoord, ligt verzuim op de loer. Mensen oververmoeid, overspannen of burn-out. 3. Ordeningsprincipe: in het systeem moet duidelijk zijn welke plek iemand inneemt. Wanneer iemand zijn plek niet weet, of als er helemaal geen plek (b)lijkt te zijn, liggen de problemen op de loer. Systemisch werken is een manier om inzicht te krijgen in jouw eigen plek in een systeem, welk systeem dan ook, en je verhouding met de anderen in dat systeem. Het leert je waar belemmeringen zitten en waarom je steeds opnieuw vervalt in bepaald gedrag dat je belemmert in je ontwikkeling en groei. Systemisch werken kan leiden tot acceptatie, maar biedt ook een sleutel tot oplossingen.

Rolf Eikenhout werkt sinds 2007 samen met zijn vrouw Susan, in hun Praktijk voor Persoonlijke Groei in Zuidhorn. Hij combineert zijn analytisch vermogen met intuïtie, verstand en gevoel. Zijn achtergrond: Hij heeft 40 jaar in en voor mensen in het onderwijs gewerkt. Hij heeft opleidingen voor familie- en organisatie-opstellingen en systemisch coachen gevolgd bij het Bert Hellinger Instituut. Zijn werk: Hij is een gedreven coach en loopbaanadviseur. Zijn motto is: ’confronteren en inspireren’. Rolf is relatiebegeleider. Relatiebegeleiding doet hij samen met Susan. Hij is (zelfstandig) trouwambtenaar. rolf@praktijkvoorpersoonlijkegroei.nl  www.praktijkvoorpersoonlijkegroei.nl

Transpersoonlijk.net, netwerk voor zorgprofessionals Transpersoonlijk.net (TPnet) is hét netwerk voor de coach, counselor & therapeut In OKTOBER: Workshophoppen. Meer informatie in het volgende PSC-magazine en op de website Lid worden Word lid en je ontvangt een webpagina. Voor nog meer voordelen zie  www.transpersoonlijk.net/ info-lidmaatschap/

PSC Magazine

www.aukeherrema.nl

Centrum voor Opleiding en Persoonlijke Ontwikkeling Opleidingen    

Begeleiden bij rouw en verlies Begeleiden bij een onvervulde kinderwens Begeleiden bij oncologie Overlevingsmechanismen

Persoonlijke ontwikkeling ODC drijfveren analyse inclusief zes coachingssessies

Alle trainingen zijn geaccrediteerd bij de SKB, Registerplein en NVPA Data staan vermeld op www.verliesenverlangen.nl

Contact: 06-27865750 of info@verliesenverlangen.nl

C olu m n

Martine Claussen Martine Clausen is counselor en creatief therapeut.

“Ik droomde al zo lang van die wandelvakantie. Ik zag mezelf al gaan, lopend in de prachtige Franse natuur, rugzakje op en stilte ervaren. En natuurlijk gezond van lijf en leden. Nou dat viel vies tegen zeg. Ten eerste kreeg ik vreselijke blaren en last van mijn rug door de rugzak. Ik had toch te veel mee. Ten tweede was ik niet de enige die Compostella ging lopen, dus stil was het niet. Ten derde was het bloedheet. Ja, en niet denken dat ik het niet voorbereid had hoor. Ik had thuis kilometers wandelschoenen ingelopen en ik had er zoveel over gelezen. Ik had het mij heel anders voorgesteld.” Een beetje sip keek de buurvrouw mij aan toen ze dit vertelde. Ze had gepland om drie maanden te lopen, maar kwam na drie weken tot de conclusie dat ze dit niet ging volhouden. Ze bleef nog twee weken op een camping en kwam toen met de trein naar huis. Ik knikte meelevend. Soms hebben we grootse plannen, maar valt de werkelijkheid gewoon tegen. We verlangen naar iets en het pakt anders uit. Ik heb het zelf ook weleens meegemaakt. Ik zat in mijn tuin en hoorde en zag achter elkaar vliegtuigen voorbijkomen. Ik keek ernaar en bedacht dat deze vliegtuigen overal vandaan kwamen. En ik verlangde zo naar reizen. Ineens was daar het verlangen om mee te gaan, de hele wereld over. Ik solliciteerde en werd bij KLM aangenomen als stewardess. Het was een soort flow gebeurtenis, want alles ging voor de wind. Maar toen de cursus voorbij was en het werk begon, bleek het helemaal niet wat ik me had voorgesteld. Ik heb het drie maanden volgehouden. Ik vond de bestemmingen leuk, maar

het werk was niets voor mij. Een ervaring rijker, maar nog altijd als ik met het vliegtuig ga, ben ik blij dat ik passagier ben. Verlangens zijn interessante gevoelens. In een boek van kabbalist Yehuda Berg staat, dat wij ons hele leven worden voortgestuwd door verlangens. Ik denk dat het belangrijk is om zeer bewust naar onze verlangens te kijken. Waar worden ze door getriggerd, en moeten we ernaar handelen of niet? Vaak komen verlangens op door iets dat wij horen of zien in de buitenwereld. Eigenlijk is onze hele economie gestoeld op het aanwakkeren van verlangens. Verlangens naar spullen: auto’s, meubilair, kleding.. Verlangens naar reizen: wintersport, stedentrips, zonvakanties.. Verlangens naar eten, kijk naar alle kookprogramma’s op tv. Maar ja, die verlangens hebben natuurlijk allemaal één gemene deler: de oorzaak. En de oorzaak, de grondslag van verlangens, is dat men denkt dat de vervulling van welk verlangen dan ook ons gelukkig zal maken. Dat is een interessant punt. We zijn met zijn allen maar op

zoek naar één ding: geluk. En daar doen we van alles voor. Als we nu het voorbeeld nemen van het verlangen naar een ijsje. Zo’n zin in een ijsje, je moet een ijsje. Je gaat er speciaal voor naar de beste ijscoman en eindelijk heb je je ijsje te pakken. En dat is het cruciale moment want wat gebeurt er nu? Je verlangen is vervuld en wat levert dat op? Er is een periode van even niets verlangen. En tijdens dat moment is de geest stil. De geest hoeft even niets. Je eet je ijsje en geniet ervan. Je verlangen is gestild. Het is kalm in je hoofd. Je voelt je tevreden. Daarom ben ik voornemens om verlangens te vervangen. In plaats van te verlangen ga ik dankbaar zijn voor wat ik al heb. Opdat mijn geest rustig en kalm wordt. Over een tijdje zal ik verslag doen of het experiment al dan niet slaagt. Gelukkig houd ik niet van ijs.

PSC Magazine

Z int uig enpri kkels

Zintuigenprikkels In deze rubriek bespreken we elke editie vakgerelateerde boeken, cd’s, dvd’s en apps.

Positieve leefstijlverandering AF VAL L E N, E N WE L DE HE LE DAG E TE N…. .

"Ik kan niet anders zeggen dan dat Positieve Leefstijlverandering een handzaam, compact en leesbaar boek is geworden."

In de titanenstrijd met gewicht, angst, fobieën of beperkende gedragingen speelt er bij veel cliënten de diepe wens om ‘iets’ te veranderen. De hulpverlener die aan het werk gaat met dat ‘iets’, weet dat de felbegeerde verandering niet een tijdelijk karakter mag hebben, maar een fundamentele moet zijn, wil die kunnen beklijven. Met als lokkende ondertitel Wat elke professional moet weten over leefstijl en gedragsverandering beschrijven Ingrid Steenhuis (hoogleraar Preventie aan de Vrije Universiteit) en Wil Overtoom (begeleider verandertrajecten in het bedrijfsleven) in het boek Positieve Leefstijlverandering hoe je mensen kunt begeleiden naar een gezonde(re) leefstijl. Ik kan niet anders zeggen dan dat Positieve Leefstijlverandering een handzaam, compact en leesbaar boek is geworden. We zijn allemaal wel bekend met het fenomeen ‘goede voornemens en prachtige intenties’. De meeste professionals die te maken krijgen met hulpvragen op dit gebied, weten dat de meeste gewoonten in steen gehouwen zijn. Er moet dus vaak wel een zeiltje bijgezet worden om gedrag wezenlijk te kunnen veranderen. Het boek stelt mij niet teleur: wat is leefstijl nou precies? Hoe ontwikkel ik bij mijn cliënt de intrinsieke zelfmotivatie, waardoor de gedragsverandering ook op langere termijn is vol te houden? Hoe dicht ik de kloof tussen intentie en daadwerkelijk gedrag? Hoe ga ik om met ambivalent gedrag: ‘ik wil afvallen en de hele dag op de bank liggen’. Stuk voor stuk interessante thema’s. Ik was blij met het hoofdstuk over wilskracht. Wie kent niet de uitspraak: als je maar wil…. Want, is wilskracht wel zo’n onuitputtelijke bron als velen denken? In het hele boek wisselen theorie en praktijk elkaar op een plezierige wijze af. Belangrijk is dat ook kritische noten en de leefstijlverandering bij kwetsbare groepen een plek hebben gekregen in Positieve Leefstijlverandering. De vele werkbladen zijn handig en zijn gemakkelijk te downloaden. Door de leesbaarheid is Positieve Leefstijlverandering aan te raden voor iedereen die werkzaam is, of wil gaan werken in zorg en welzijn. Of je nou oefentherapeute Mensendieck bent of hulpverlener GGZ, leefstijlcoach of trainer in het bedrijfsleven, de inhoud van het boek is zo fundamenteel dat het een krachtige ondersteuning kan zijn. Uitgeverij Beter Leven ISBN 9789088507489

Recensie door Anja van de Weerd

WINACTIE! Wil je dit boek winnen? Ga dan naar de Facebook-pagina van de NFG, like deze en blijf op de hoogte van deze actie, andere winacties en nieuwsberichten uit het vakgebied: http://bit.ly/2nr4KC

PSC Magazine

Z i n t u i g e npr ik ke ls

De evolutie van een kind

Happy Sex Geluk in bed: wat het is, hoe je het krijgt en hoe je het houdt

Annemie Ploeger Waarom is het soms zo moeilijk om zwanger te worden? Waarom huilen baby's vaak en hebben peuters driftbuien? Waar komen sekseverschillen vandaan? Wie gaat vroeg en heftig puberen, en wie niet? Worden onze kinderen steeds minder snel onafhankelijk van hun ouders? Aan de hand van veelgestelde vragen schetst Annemie Ploeger de eigenaardigheden en het nut van de ontwikkelingsfases van het kind, van de bevruchting tot aan de volwassenheid. Dit is het eerste Nederlandstalige boek met een evolutionair perspectief op de ontwikkeling van het kind. Het laat ons op een andere manier kijken naar het opgroeien en de opvoeding van kinderen. Annemie Ploeger is als evolutionair-ontwikkelingspsycholoog verbonden aan de Universiteit van Amsterdam en heeft een gezin met twee kinderen in de puberleeftijd.

Alexander Witpas Alexander Witpas is seksuoloog en relatietherapeut, al jaren 'sekscoach' bij Het Nieuwsblad en een van de vier experten die de koppels op weg helpen in het VTM-programma Blind Getrouwd. Hij vertelt in dit boek over hoe je seksueel geluk kan vinden en houden. Niet door een arsenaal aan standjes of een beter begrip van de werking der seksuele organen. Goeie seks zit 'm in het hoofd. Positieve psychologie is het codewoord. Witpas reikt in vijf delen handvatten en oefeningen aan die je seksleven gaan verrijken. Rond positieve emotie, intensere beleving, verdieping van je relatie, zinvoller en waardevoller leven en het overwinnen van problemen. Uitgeverij Borgerhoff & Lamberigts ISBN 9789089318374

Uitgeverij Nieuwezijds bv ISBN 9789057124976

1000 i.e. of 3000 i.e. per druppel SanoPharm emulsan Vitamine D3 is op basis van een unieke micro-emulsie samengesteld. De structuur van deze emulsie komt overeen met die van moedermelk, waardoor de opname optimaal is!

w!3 u e i N an D

ls Emu simum is fo r t 0 i . e. 30 0 p p e l dru per

Eén verpakking van 10 ml bevat 240 druppels en kost slechts € 19,95 voor de 1000 i.e en € 22,95 voor de 3000 i.e. verpakking (consumentenprijs).

SanoPharm Nederland bv - Prins Hendrikweg 2 - 3771 AK Barneveld T 0342 420714 - F 0342 420646 www.sanopahrm.com - info@sanopharm.com PSC Magazine

Schatgrav ers

DOOR NATASCHA BRUTI

Een kompas richting het vinden van schatten Toen ik bijna 10 jaar geleden startte als coach, waren er wel spelle- legde de set óp de kast in plaats van erin, dan weet ik al hoe laat tjes en kaartjes die te gebruiken waren in de praktijk, maar eigenlijk het is. niet zoveel. De volgende dag kwam mijn yogagroep, tieners. We speelden. Ze Het gat in de markt werd evenwel snel gevonden bij deze snel kregen allemaal 5 schatkaarten (de kaartjes waarop kwaliteiten en groeiende beroepsgroep van coaches en therapeuten die met vaardigheden staan) die ze open voor zich konden leggen. Van groot en klein werken. Spelletjes, spelen en spellen bleken niet aan meest naar minst passend. Ik zag al wat glimlachen en fronsen bij te slepen. Elke zichzelf respecterende coach of therapeut leek een de jongens en meisjes, de aandacht was er. De eerste karweikaart, spel, kaartenset of toch minimaal een (e-)book uit te geven. opdracht, was: Noem bij iedere speler iets dat je mooi vindt aan Vol enthousiasme kocht ik het ene ondersteunende spel na het zijn of haar buitenkant (categorie Liefs). andere. De titels en omschrijvingen beloofden een soort reserveZo. Met zes tieners… Verlegen en minder verlegen werden complicoach. Zo diep zou de werking van dit of dat materiaal zijn. menten aan elkaar gegeven. Naast blosjes zag ik glanzende ogen. In mijn praktijk pakte ik ze uit. Want in een levensfase waarin Bewonderde ze, of niet. En veel tieners zich afvragen ‘ doe "Ik ging de kaartjes lezen en begon al dacht: dit komt vast nog eens ik er uiterlijk wel toe’ was dit een van pas. Maar toch bleef het lichtpunt. te glimlachen. Origineel en vanuit een grootste deel onaangeroerd in Ze mochten allemaal weer een positieve energie ontworpen. Geen woord de steeds meer uitpuilende kast nieuw schatkaartje pakken en liggen. afwegen of die meer of minder te veel of te weinig. Opdrachten die voor En zo werd ik nogal spellebij hen paste dan het minst pasjongens én meisjes even leuk zijn." tjesmoe. Ik kocht al een tijd sende kaartje dat voor hen lag weinig tot geen spelletjes. Ik (dat is de manier namelijk waardeed er immers niets mee. Tot door je aan het einde van het dat compacte blauwe doosje van Schatgravers uitkwam… spel bij jouw vijf meest wezenlijke schatten uitkomt). Er werd wat De sites en de Facebookpagina’s van de maaksters van het spel gerommeld en geschoven en toen kwam het volgende kaartje: geven mij een positief en blij gevoel. Geen teksten van dertien in Loop als een bange leeuw. Ik besloot ze dit allemaal te laten doen een dozijn maar creatieve en sprankelende taal. Twee dames die zodat niet maar één kind het hoefde te doen, maar wel om beurvoluit hun eigen weg gaan. Vrolijk en creërend. Omdat zij zelf zo ten. Het bracht ons in beweging en dat is ook zo fijn, dat je niet vrolijk worden van de weg die ze gaan, krijgen wij, toeschouwers, steeds hoeft te blijven zitten bij dit spel. Kinderen (en de meeste allemaal zin om mee te wandelen. Vrolijk en wel wandelen met volwassenen) zijn niet gemaakt van zitstof, dat vergeten sommige Matty en Greetje, bedenksters van Schatgravers en Kompasvinspelletjesmakers wel eens. Daar liepen we, als bange leeuwen. der. En zo dacht ik dan toch maar weer eens een spelletje aan te Hierna ontvouwde zich een open gesprek over je voor kunnen schaffen. doen als leeuw en je niet zo voelen. Of en hoe zij dat kenden. Of ze wel eens brulden terwijl ze zich eigenlijk bang of onzeker Vrolijk en wel de diepte in met Schatgravers voelden. Ik bestelde Schatgravers en zoals alle materialen pakte ik het uit. We namen de tijd voor de kaartjes en sommige kaartjes boden De eerste ontmoeting was direct positief. De vormgeving eenvouweer een ingang voor een oefening die ik ter plekke verzon. dig en aantrekkelijk tegelijk, dat is een kunst. Overigens is dit een Natuurlijk waren we na anderhalf uur niet klaar, maar ik moést ze kunst die later tot grote kunst verheven werd in Kompasvinder. beloven dat we de week erop verder zouden gaan. Ik ging de kaartjes lezen en begon al te glimlachen. Origineel en vanuit een positieve energie ontworpen. Geen woord te veel of te Hoe dan? weinig. Opdrachten die voor jongens én meisjes even leuk zijn. Ik Sindsdien zet ik de kaarten met grote regelmaat in tijdens mijn

PSC Magazine

N at a s cha Br u t i

PSC Magazine

Schatgrav ers

werk met groepen (kinderen en volwassenen) en ook in individuele sessies. Met een glimlach denk ik terug aan een sessie pas geleden waarbij een jongetje bij me was met zijn moeder. Ik had de zoon een creatieve werkvorm aangeboden waar hij nogal in opging. Ik wilde niet met zijn moeder zitten kletsen terwijl hij bezig was. Ik gaf haar de stapel schatkaarten en vroeg haar: ‘Wil je een stapel maken van kaarten die heel erg bij hem passen, een stapel kaarten die een beetje bij hem passen en een stapel van kaarten die totaal niet bij hem passen.’ Dat deed ze. Daarna mocht ze de kaarten aan hem voorlezen en hij kreeg uiteraard de vrijheid er vragen over te stellen of het er niet mee eens te zijn. Maar dat was niet aan de orde. Hij zat met zijn handjes tussen zijn knieën met open mond te luisteren naar al de kwaliteiten die zij in hem zag. Toen ze de stapel had voorgelezen, liep hij naar haar toe en sloeg zijn armen stevig om haar heen. Mijn hart warmde als een haardvuur. Natuurlijk had ik het haar kunnen vragen wat de kwaliteiten van haar zoon waren, maar nu was het voor beiden een verfrissende kijk. Zij schreef ze daarna allemaal op een papier. Van de stapel met schatten die niet bij hem pasten, keken we of er een kwaliteit bij was die hem zou kunnen helpen en wie in zijn omgeving over die kwaliteit beschikte. Dat kan een hulpbron zijn. Ik neem de kaartjes mee in mijn vele buitensessies die ik als natuurcoach heb, en dan kiezen we of een passende Karweikaart (vooral de categorie Hier en Nu is daar perfect voor omdat het vaak naar zintuigelijke waarnemingen vraagt) of we doen iets met de schatkaarten. Na jaren spelen ontstaan er nog steeds nieuwe ideeën en mogelijkheden. Dat is het mooie van dit spel. De een-

PSC Magazine

voud geeft aanleiding tot eigen invulling en creativiteit in tegenstelling tot spelletjes waarbij elke stap georkestreerd is als een strak muziekstuk. Overigens zijn de kaartjes ook lekker hufterproof en zijn ze na ladingen thee, honing, kruimels, aarde, zand en zeewater nog altijd heel en mooi. In het werken met kinderen een niet te onderschatten positief aspect. Ik kies vijf schatkaartjes uit het spel die voor mij het meest passen bij Schatgravers. • Levendig • Betrouwbaar • Creatief • Veelzijdig • Delen Richting vinden Deze week staat in mijn woonkamer een prachtig ontworpen kaart met de tekst: Met volle angst vooruit. Elke week trek ik blind een koerskaartje uit het spel Kompasvinder. Ik denk erover, schrijf erover, neem het kaartje met me mee de week in. Dat verzon ik zelf. Want ook bij het nieuwe spel van Matty en Greetje is er de ruimte om de eigen inspiratie te volgen. Toen ik begreep dat de maaksters van Schatgravers een vervolg zouden maken, voelde ik twee dingen. Enerzijds zin in nog meer moois en aan de andere kant was er ook een soort moederlijke bezorgdheid. Want hoe kon een spel nu doeltreffender worden dan Schatgravers, was dat nou wel handig? Zouden de dames zich niet vergalopperen aan het voorgaande succes? En toen kreeg ik de mooie doos in handen. En ik zag ‘kleine spelletjes worden groot’. De essentiële en krachtige eenvoud is

N at as cha Br u t i

bewaard, maar de schoonheid in vormgeving en de diepte van het spel zijn echt gegroeid. Kompasvinder is de grote zus van Schatgravers en richt zich op jongeren en volwassenen. Zoals de naam al doet vermoeden geeft dit spel richting. Richting aan je vraag, je levenswandel of loopbaan. Tenminste zo heb ik het spel al ingezet en ervaren. Al lanterfantend naar inzicht Het principe is als bij Schatgravers. Je kiest om te beginnen drie vizierkaarten. Hierop staan waardes, kwaliteiten. En de originaliteit van deze kaarten geeft verrassende openingen. Woorden op de vizierkaarten als zingeving, verzoenen en verbeelding worden afgewisseld met lanterfanten, vertragen en ontembaar. Het brengt mensen op nieuwe gedachten en naar nieuwe kijkrichtingen. Zoals een vrouw zei: ’Verdwalen, die kaart wil ik houden want daar verlang ik naar.’ Ze had dit verlangen in haarzelf nooit eerder ontmoet, terwijl het zo sterk was toen ze haar aandacht erop richtte. Soms wordt een kaart natuurlijk ook weggelegd. Daar kan ik natuurlijk iets over vragen. Zoals de vrouw die lanterfanten weglegde met een: ‘neeee…deze kan echt niet.’ Ik vroeg waarom die echt niet kon. Tja, lanterfanten dat was een beetje not done, vertelde zij. Zo was het van kindsbeen af ingeprent. Ik vroeg haar welk effect dit zou kunnen hebben op haar opgroeiende dochter, dat haar moeder nooit lanterfantte. Ze schrok toen zij zich realiseerde dat zij het patroon doorgaf terwijl ze dat toch echt niet wilde voor haar kind. Ze pakte de kaart terug en behield deze. Als remedie planden zij en haar dochter een uur lanterfanttijd per week in. Zo kunnen de weggelegde kaarten ook een mooie rol spelen in de begeleiding.

De gerichtheid van dit spel wordt namelijk versterkt door de koerskaarten. Dit zijn kaarten waarop citaten staan. Citaten als: Tijd nemen is tijd hebben, stilte zegt zoveel, je kunt niets zeker weten. Deze koerskaarten, waar je er ook drie van hebt, leg je bij de vizierkaarten neer. Weer van meest naar minst passend en eventueel gekoppeld aan de vizierkaart. Aan het einde heb je dus de drie bij jou meest passende vizierkaarten en koerskaarten. Ik noem vooraf altijd: ‘Kies die kaarten waar jouw ziel volkomen ja op zegt. Het staat los van of je al over deze kwaliteiten beschikt of er naar verlangt.’ En voilà. Je hebt een perfect kompas om je weg te vervolgen. En zoals bij alle mooie dingen in het leven is de reis naar deze ontknoping, de expeditie om maar in de termen van Kompasvinder te blijven, het meest waardevolle. Want door te spelen en aandacht te geven aan de opdrachten en steeds weer de keuze te maken of een bepaalde kaart wel of niet bij je pas, kom je tot een groter bewustzijn van jezelf en schijnt er groter licht op jouw verlangens en wensen. Je kunt je voorstellen dat, naarmate het spel vordert, het steeds moeilijker wordt kaarten weg te leggen. Je legt immers steeds de minst passende kaart weg. Op een goed moment liggen er alleen nog maar kaarten die passen en dan komt er weer een nieuwe passende kaart. Wat dan? Er wordt altijd een punt bereikt waarop het bijna onmogelijk lijkt om te kiezen welke kaart weg te leggen. Hoe vaak ik heb gehoord: mogen we echt niet meer kaarten houden? En dat waren meestal geen kinderen. Hoewel ik doorgaans vrij soepel ben, kan ik voelen dat het hier passend is om die keuze wel te laten maken. Om werkelijk te komen tot die waardes of kwaliteiten die jou het meest na aan het hart liggen. Een soort oerkwaliteiten. Ik heb voor Kompasvinder de drie vizieren koerskaarten gekoppeld die ik het meest passend vind bij dit wonderschone spel.

"Soms wordt een kaart natuurlijk ook weggelegd. Daar kan ik natuurlijk iets over vragen."

Met open vizier op koers Een vizier in onze taal is natuurlijk iets waardoorheen je gericht kunt kijken. Voor je heb je dus steeds drie vizierkaarten liggen, van meest naar minst passend. Ook bij dit spel zijn opdrachtkaarten, expeditiekaarten genoemd. Op deze kaarten staat iets wat je kunt doen of bespreken. Bijvoorbeeld: Waarin heb je schoonheid ervaren vandaag, welk ritueel zou je willen toevoegen in je leven, welke vizier of koerskaart wil je bij jezelf verder gaan onderzoeken? Je kunt natuurlijk de expeditiekaarten gebruiken, maar het is net zo leuk om vragen voor elkaar te laten bedenken. Zo zette ik de vizierkaarten in tijdens een ontmoetingsrondje en liet ik de deelnemers aan de workshop zelf vragen en opdrachten bedenken. Van luchtige vragen als: Wat lust je echt graag tot welke guilty pleasures houd je eropna. Er werd gelachen, er vielen stiltes en er waren gedurfde vragen. Na dit rondje was er direct verbondenheid. Na beantwoording van een vraag of opdracht kies je een nieuwe vizierkaart en zie je of die meer of minder bij je past dan de minst passende. De allerminst passende leg je weg zodat je de drie meest passende vizieren weer voor je hebt. Maar er liggen niet alleen de drie vizierkaarten.

Verbinding - dankbaarheid is de manier om je verbondenheid met alles te voelen Groei- je kunt er ook voor kiezen om te groeien Zingeving- elke ervaring doet er toe Ja, ik was spelletjesmoe. Ik ben het nog. Maar de uitzonderingen bevestigen de regel. En dit uitzonderlijke spel wil ik niet meer wegdenken uit mijn sessies, workshops en opleiding. In zowel de Schatgravers als in Kompasvinder vind ik een waardevolle papieren collega die vanuit verrassende hoek nieuwe onderwerpen aankaart. Meer over Natascha Bruti:  www.theemetkoekjes.net Meer over de spellen:  www.mattyengreetje.nl

PSC Magazine

P s y chosoci ale ontwi kkel i n g en w eerb a a rh ei d

DOOR JOOSKE KOOL

PSYCHOSOCIALE ONTWIKKELING EN WEERBAARHEID

Kinderen en Jongeren Vroegtijdige signalering en preventie van psychosociale problemen bij kinderen en jeugdigen is een belangrijk thema in de jeugdzorg, het onderwijs en de kinderopvang. Psychosociale problemen vormen niet alleen een zware belasting voor het kind zelf, ze hebben ook invloed op het gezin, de school, de sociale omgeving en de maatschappij. Veel van deze problemen blijven voortbestaan of verergeren zelfs in de adolescentie. Om die reden is het belangrijk dat je als beroepskracht en professional goed toegerust bent om vroegtijdig kinderen en jeugdigen en hun ouders of opvoeders te kunnen ondersteunen. De methodiek Ho, tot hier en niet verder…! richt zich daarop.

Psychosociale weerbaarheid, weerbaarheid ánders Weerbaarheidstrainingen zijn algemeen bekend en veel gevraagd, bijvoorbeeld Rots en Water. Deze richten zich over het algemeen op het omgaan met grensoverschrijdend gedrag door het aanleren van psycho-fysieke vaardigheden. Psychosociale weerbaarheid gaat uit van de basisbehoeften in de ontwikkeling, en richt zich op het vermogen om met stress, angst, hulpeloosheid en overweldiging om te gaan. Met als doel dat kinderen en jongeren zichzelf beter leren kennen en beter voor zichzelf kunnen zorgen, keuzes maken, met respect voor zichzelf en de ander. Dit vermogen ontstaat in een samenspel tussen fysiek, emotioneel, relationeel en cognitief functioneren én in samenwerking met de ouders en leerkrachten. Alle kinderen zijn kwetsbaar, maar ongeveer 20-25% van de kinderen is op grond van hun aard, temperament en ervaringen

PSC Magazine

extra kwetsbaar. Ouders weten niet altijd hoe zij hun kind op passende wijze kunnen helpen, of beschikken over onvoldoende opvoedvaardigheden. Een greep uit de problematiek waar zij mee worstelen: • “We maken ons ernstig zorgen om onze 7-jarige dochter. We hadden altijd al het gevoel dat ze nergens een gevaar in ziet en dat ze vroeg of laat in de handen van de verkeerde terechtkomt. Nu is ze misbruikt door een vreemde man op straat.” • “Erik is erg onzeker. Hij is te sociaal en wil iedereen te vriend houden. Hij uit zich moeilijk. Thuis is hij meestal stil en teruggetrokken. Op school gedraagt hij zich sociaal wenselijk. Hij is erg perfectionistisch en legt de lat erg hoog.” • “Onze dochter moet snel, en eigenlijk om niks, huilen. Ze is angstig en wordt gepest. Zelf is ze bang dat dit pesten nooit zal stoppen. Laatst zei ze eens: ‘Ik wou dat ik dood was’.

bestaat er een overlap. Zo kan een kind niet alleen agressief zijn, maar tegelijkertijd ook angstig. Of kan een angstig onzeker kind, opeens een woede-uitbarsting krijgen. Kinderen lijden vaak zwaar door deze problemen, meestal zijn ze langdurig van aard en kunnen op oudere leeftijd verergeren of ontaarden in verslaving, gewelddadig, crimineel gedrag, langdurige fysieke of psychiatrische problemen, radicalisering en zelfs tot suïcide. Ho, tot hier en niet verder…! helpt kinderen en jongeren zich waardevol te voelen, op zichzelf te vertrouwen, stevig in hun schoenen te staan en veerkrachtig om te gaan met tegenslag en problemen, zich geborgen te voelen, gezien en gewaardeerd door hun ouders en belangrijke anderen, weer blij en trots op zichzelf te zijn, en vriendschappen aan te gaan en te behouden.

Betrokken ouders Ho, tot hier en niet verder…! De methode Ho, tot hier en niet verder…! is een systeemgerichte integratieve benadering om blokkades in de ontwikkeling van kinderen te voorkomen of tijdig te helpen oplossen. Een belangrijk uitgangspunt binnen deze methodiek is, dat internaliserende en externaliserende gedragsproblematiek twee kanten van dezelfde medaille zijn. Of een kind met problemen zich terugtrekt in zichzelf (internaliserend) of zich naar buiten toe manifesteert en afreageert (externaliserend), in de grond verlangen deze kinderen naar hetzelfde: zich gezien, geaccepteerd en waardevol voelen. Veel kinderen vertonen niet alleen uitsluitend een van deze gedragingen, vaak

Een goede relatie tussen ouder(s) en kind is wezenlijk. Om die reden is er naast een training voor de kinderen en jongeren, ook ondersteuning voor de ouders, opvoeders. Tijdens de oudertraining, die bestaat uit tenminste 4 bijeenkomsten, vergroten ouders hun bewustzijn in wat zij voor het kind willen en hun eigen invloed daarop. Zij versterken hun opvoedvaardigheden, waarmee zij meer vreugde beleven in de relatie met hun kind. Een investering voor een leven lang.

Focus op de basisbehoeften Het bouwen aan een goede fundering van de persoonlijkheid is van levensbelang. Het vormt de basis van een gezonde fysieke, emotionele, cognitieve en relationele ont-

J oos ke Kool

wikkeling. Er zijn vijf basisbehoeften die de ouders en belangrijke anderen in de omgeving van het kind, moeten vervullen. In elk geval ‘goed-genoeg’. Het gaat om een eigen plek, voeding, steun, bescherming en begrenzing, zowel lichamelijk als psychisch. Te veel of te weinig vervulling van (een van) deze behoeften brengt onbalans. De ontwikkeling stagneert, het kind zit klem. Kinderen en ook volwassenen blijven een leven lang op zoek naar een passende vervulling van deze basisbehoeften. Bij kinderen die ongelukkig zijn of problemen ervaren, is de basis vaak niet voldoende stevig. Een belangrijk aspect in de benadering van de kinderen is de focus op de vervulling van deze basisbehoeften. Het bewegen is daartoe een middel bij uitstek, maar ook muziek en creatieve werkvormen. De ouders krijgen inzichten en handreikingen aangeboden opdat zij zich meer bewust worden van wat zij hierin kunnen betekenen. De aangeboden vaardigheden waaronder het actief luisteren naar de onderliggende emoties en behoeften, helpen hen beter af te stemmen op de diepere behoefte van het kind.

deren en jongeren. Het is ook vanuit die ervaring dat de methodiek tot stand is gekomen. In tegenstelling tot cognitieve, verbale methoden, gaat Ho, tot hier en niet verder…! uit van ervaringsgericht leren door bewegen en actieve spelvormen. Bewegen beïnvloedt immers direct het hersengebied dat waakt over de veiligheid en hoe het kind voelt, denkt en doet. Ons fysiek en psychisch lichaam werken nauw samen. Wanneer we lekker in ons vel zitten, in evenwicht zijn, voelen we ons stevig in onze basis. Het lichaam spiegelt ons gevoel en reageert direct op goed en kwaad. Het ontspant of spant. Het emotionele brein regelt niet alleen de lichamelijke basisfuncties, maar ook het gevoel, humeur en gedrag. Het emotionele brein overheerst alle andere bewustzijnsfuncties (ook de cognitieve) wanneer er sprake is van onveiligheid en angst. Dit deel van ons brein staat in directe verbinding met het lichaam, waardoor lichamelijk toegangswegen, het bewegen en bewegingservaringen, directer en krachtiger zijn dan het denken en de taal.

In beweging druk ik uit wie ik ben Tijd voor revolutie: bewegend leren, ontwikkelen, veranderen Veel hulpverleners zullen herkennen dat ‘praten’ vaak niet helpt bij het oplossen van psychosociale problematiek bij kin-

Emotie is niet los te koppelen van de feitelijke impuls om iets met dat gevoel te doen. Voelen en bewegen zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. We bewegen naar iets toe of van iets af. Daadwerkelijk, maar ook

via een gemoedsbeweging. Je openen of afsluiten in het contact met de ander is een innerlijke beweging die in lichaamshouding en gedrag zichtbaar wordt. In de training worden kinderen via spel en bewegen uitgenodigd om te experimenteren en op meerdere manieren contact te maken. Al bewegend en spelend ontwikkelen kinderen, jongeren en hun ouders vaak al snel meer zelfvertrouwen en leren ze vaardigheden om respectvol met zichzelf en met anderen om te gaan. Wereldwijd herkennen mensen bij elkaar gemoedstoestanden op basis van lichaamshouding en bewegen. Werken op basis van lichaams- en bewegingstaal is inzetbaar voor een brede doelgroep kinderen, jongeren en ouders, ook voor hen die de Nederlandse taal niet (goed) meester zijn.

De kracht van Ho, tot hier en niet verder…! Recent wetenschappelijk onderzoek op het gebied van psychologie, biologie en neurowetenschap, bevestigt de werkzame factoren van de methode Ho, tot hier en niet verder…! bij het omgaan met stress en trauma’s. De methode is laagdrempelig, preventief, pedagogisch én curatief, zowel in individuele begeleiding als groepstrainingen. Op scholen draagt ze bij aan het vergroten van

PSC Magazine

P s y chosoc i ale Ontwi kkel i n g en Weerb a a rh ei d

een veilig en plezierig leef- en leerklimaat. Sinds 1995 volgden ruim 12.000 kinderen en ouders in Nederland, België en India, de trainingen of schoolprojecten met opvallende goede resultaten en tevredenheid. Ho, tot hier en niet verder…! roept pesten fundamenteel een halt toe!

Literatuur Ho, tot hier en niet verder...! Psychosociale Weerbaarheid voor kinderen, ouders en opvoeders Jooske Kool (2000, 2010, 2016) uitgeverij Acco ISBN 978-94-92398-01-7 (methodiekboek)

Nieuwsgierig? Wil je graag meer weten over deze benadering? Kennismaken om te ontdekken of het iets is waar je jezelf in wil gaan bekwamen? Regelmatig worden workshops, 1- en 2-trainingen en de opleiding Specialist Psychosociale Ontwikkeling en Weerbaarheid aangeboden voor beroepskrachten en professionals die zich willen bekwamen in de toepassing van de methode. Meer informatie:  www.psychosocialeweerbaarheid.com

in planning 1-daagse Introductie CHOICE training voor jongeren en hun ouders Heerlen 13 en 14 september 2-daagse training Bewegen Meer doen met minder woorden! Ubbergen (Nijmegen)

Werkboek voor kinderen Ho, tot hier en niet verder...! Jooske Kool uitgeverij Acco ISBN 978-94-92398-06-2

11 en 12 oktober 2-daagse training Basisbehoeften: Zie je mij in wie ik ben!? Ubbergen (Nijmegen)

Werkboek voor ouders en opvoeders Ho, tot hier en niet verder...! Jooske Kool uitgeverij Acco ISBN 978-94-92398-05-5

13 en 14 december 2-daagse training Onzichtbare verbindingen / systeemgericht en integratief Ubbergen (Nijmegen)

Agenda: Training en Opleiding 2018

januari 2019 2-daagse training Methodisch inzetten werkvormen POW Ubbergen (Nijmegen)

23 juni 2018 1-daagse Introductie POW - training Asten (Brabant)

Accreditatiepunten NFG

PSC Magazine

Speltherapie

Vijfdaagse training - September/oktober 2018 Ondersteun en stimuleer de ontwikkeling van het kind aan de hand van speltherapie. Evenwichtig ruimte en richting geven. 16 PE punten

€ 975,00

Motiverende Gespreksvoering

Driedaagse training - November 2018 Verminder de weerstand en vergroot de motivatie tot gedragsverandering bij uw cliënten. 12 PE punten

€ 499,00

Relatietherapie

Vijfdaagse training - Oktober/november 2018 Ondersteun partners in de communicatie met als doel het vertrouwen te vergroten en de verbinding te herstellen. 16 PE punten

€ 975,00

Kwetsbaarheid

Eendaagse training - November 2018 Ontdek hoe u kwetsbaarheid kunt inzetten om een betere relatie op te bouwen met uzelf en uw cliënten. 4 PE punten

€ 225,00

Hoera!

jaar inng di verbin

Opleidingsinstituut voor Geweldloze Communicatie

Nieuw - Leergang Verbindend Communiceren in Coaching Ben je werkzaam als coach, psycholoog of therapeut en wil je diepgaande veranderprocessen bij je cliënten initiëren? Dan helpt onze Leergang Verbindend Communiceren in Coaching jou hierbij. De thema’s die aan bod komen zijn: Transformatie, Zingeving, Schoonheid van behoeften en Compassievol leven. Ben jij klaar voor (nog) meer verdieping? Meld je dan vandaag nog aan voor deze unieke leergang op onze website, www.vinecoaching.nl.

Het Hoogeland, Museumlaan 2, 3581 HK Utrecht - tel: (030) 215 50 60 - welkom@vinecoaching.nl - www.vinecoaching.nl Onderstaande organisaties accrediteren verscheidene onderdelen uit ons opleidingspakket ABVC – Algemene Beroepsvereniging Voor Counseling NFP – Nederlandse vereniging voor Fysiotherapie BATC – Belangen Associatie Therapeut en Consument volgens de Psychosomatiek EMCC - European Mentoring & Coaching Council Registerplein –Kwaliteitskeurmerk voor sociaal professionals NOBCO - Nederlandse Orde van Beroepscoaches VBAG – Vereniging ter Bevordering van Alternatieve Geneeswijze LVNG – Landelijke Vereniging Natuurlijke Geneeswijzen VNT – Vereniging van Natuurgeneeskundig Therapeuten enigging Van Haptotherapeuten Haptothera ptotherape apeeuten MFN – Mediators Federatie Nederland VVH – Vereniging NBVH – Nederlandse Vereniging voor Hypnotherapeuten Cursussen en leergangen Kijk voor ons totaal aanbod aan opleidingen op onze website www.vinecoaching.nl