PSC Magazine - editie 4 - 2015 by Inspired Publishing

Editie 4 • 2015 • 5 e jaargang

HET VERSCHIL TUSSEN BOEDDHISME EN THERAPIE

PSBK EN MBK, WAT MOET IK ERMEE? HET CHRISTENDOM

EN HELING LEVEN IS EEN KUNST.

OVER MORELE ERVARING, DEUGDETHIEK EN LEVENSKUNST DE INFORMATIEBRON VOOR PROFESSIONALS IN DE PSYCHOSOCIALE GEZONDHEIDSZORG AANGESLOTEN BIJ DE NFG, ROSEGARDEN EN TPNET

spreken zien weten zijn voelen handelen liefhebben

SanoConcept

synergie vanuit de bron

CHAKRA FYSIEK

ENERGIE Onbewuste drijfveren, emoties en predisposities vormen bij veel gezondheidsklachten een factor van belang. Het SanoConcept hanteert een geïntegreerd model waarin drie niveaus worden onder-scheiden: het fysieke, energetische en persoonlijkheids- of psychovegetatieve niveau. In dit concept spelen de persoonlijkheidskenmerken ofwel de chakra’s een sleutelrol. Chakra’s komen overeen met de psychovegetatieve stuurcentra in de hersenen. Daar zetelen de fixaties en remmingen die energetische en somatische verstoringen kunnen veroorzaken of beïnvloeden. Het SanoConcept biedt u een werkbaar medisch-klinisch model en uitgebreide ondersteuning middels diverse opleidingen. Vraag nu het gratis vademecum aan. Uitgebreide testset van 40 energetische producten is verkrijgbaar voor maar €15,-.

Kijk voor meer informatie op www.SiVAS.nu

SiVAS

Subtiele interventies met behulp van het Vasculair Autonoom Signaal

SanoPharm Nederland bv - Prins Hendrikweg 2 - 3771 AK - Barneveld T 0342-420714 - F 0342-420686 - www.sanopharm.com - info@sanopharm.com 2

vo orwoord

Zomer Zomer. Een periode waar veel mensen naar smachten. De dagen zijn langer en de zon is vaker te zien. Bij mooi weer zitten de terrassen vol en gaan we met zâ&#x20AC;&#x2122;n allen naar buiten. We leven weer een beetje op. We zijn blijer en voor mijn gevoel zijn we ook een stukje aardiger voor elkaar, wanneer de zon schijnt. Zelf merk ik dat ik het minder erg vind om bijvoorbeeld op mijn beurt te wachten bij het benzinestation. Het raampje van mijn auto staat open, mijn arm uit het raam, de radio staat aan en ik voel de zon op mijn huid. Geen probleem om even te wachten.

"Op de redactie van PSC Magazine gaat het werk gewoon

door. We maken van

de zomertijd gebruik

door alvast vooruit te werken."

De zomer is meestal ook een periode dat het iets rustiger is met werk. Veel mensen gaan met vakantie en werk wordt even uitgesteld tot na de vakantie. Het tegengestelde kan ook het geval zijn: juist wanneer anderen met vakantie gaan, ontstaat er tijd voor klusjes die anders blijven liggen. Op de redactie van PSC Magazine gaat het werk gewoon door. We maken van de zomertijd gebruik door alvast vooruit te werken. Zo kan ik nu al een tipje van de sluier voor u oplichten. In de volgende editie vindt u een interview met Lisette Thooft, schrijfster voor o.a. Happinez, Yoga Magazine, Het Vermoeden en The Optimist, coach, spreekster en auteur van verschillende veelgelezen boeken. Natuurlijk hebben we ook weer met plezier de artikelen in deze editie van PSC Magazine voor u bij elkaar gebracht. Op de volgende paginaâ&#x20AC;&#x2122;s kunt u het interview lezen met Joost Willems. Willems is geboeid door het raakvlak van psychotherapie en spiritualiteit/boeddhisme. Hij gaat in op de verschillen en overeenkomsten van Dharma (het boeddhistische onderricht) en therapie. Volgens hem zijn dharma en therapie allebei gericht op het verhogen van het geluk van de mens. Therapie is vooral gericht op het verminderen van klachten en het verbeteren van de levenskwaliteit. Dharma gaat verder: het gaat om het reali-

seren van je ware natuur, je fundamentele goedheid, waardoor mensen blijvend geluk kunnen gaan ervaren. Verderop in het magazine vindt u een artikel over de helende werking van Bijbelverhalen. Anne-Marie Wegh schreef het boek Ecce Homo, de beeldtaal van de Bijbel waarin zij de verhalen uit de Bijbel op een heldere en verrassende wijze onder de loep neemt. Gineke Klinkhamer schreef een artikel over geloof versus therapie en dan met name het christelijke geloof. In de vorige editie heeft u kunnen lezen over de conferentie die TPnet organiseert op 14 november in Zwolle. Een van de sprekers op deze dag is Hameeda Lakho. De redactie van PSC Magazine sprak met haar over haar leven, werk en boeken, over kindermishandeling en over het opgroeien tussen twee culturen. In editie 1 van PSC Magazine in 2014 stond een artikel van Hanneke Nijkamp over de ontwikkelingen binnen de Basis GGZ, getiteld: Help!! De Basis GGZ, wat nu? In die periode werden er veel veranderingen in gang gezet binnen de GGZ met betrekking tot vergoeding en bekostiging vanuit de basisverzekering. Dit heeft veel impact (gehad) op therapeuten die vergoeding ontvangen via de basisverzekering, mede door de inhoudelijke veranderingen en eisen vanuit de overheid aan de ene kant en de voorwaarden en contracten van de zorgverzekeraar aan de andere kant. In deze editie vindt u een vervolg op dit artikel, want veranderingen zijn aan de orde van de dag. Of u nu op vakantie gaat of doorwerkt, ik wens u veel leesplezier en een mooie zomer! Sacha van den Ende Hoofdredacteur PSC Magazine

PSC

co l o f o n

Colofon

PSC MAGAZINE, DE INFORMATIEBRON VOOR PROFESSIONALS IN DE PSYCHOSOCIALE GEZONDHEIDSZORG AANGESLOTEN BIJ DE NFG, ROSEGARDEN EN TPNET Hoofdredactie Sacha van den Ende E-mail: sacha@pscmagazine.nl

Bladmanagement: Maartje Albert E-mail: maartje@pscmagazine.nl Eindredactie: Marianne Smits

Redactieadres Ierlandlaan 15 2712 HG Zoetermeer Telefoon: +31 (0)6 12 98 64 89 E-mail: redactie@pscmagazine.nl Uitgever Inspired Publishing Contactpersoon: Sacha van den Ende Ierlandlaan 15 2712 HG Zoetermeer Telefoon: +31 (0)6 23 63 38 65 info@inspiredcommunications.nl Vormgeving Eefje Kleijweg | The Fine Line Studio www.thefineline-studio.com Druk Drukkerij Bestenzet bv, Zoetermeer Lezersservice PSC Magazine verschijnt zes keer per jaar. Het wordt in 2015 toegezonden aan alle leden van beroepsorganisatie NFG (Nederlandse Federatie Gezondheidszorg), TPnet en Rosegarden. Abonnementen Jaarabonnementen per zes nummers: â&#x201A;Ź 39,95. De abonnementsprijs dient bij vooruitbetaling te worden voldaan. U ontvangt hiervoor een factuur. Nieuwe abonnementen kunnen op elk moment van het jaar ingaan. Opzegging dient schriftelijk, ten minste 2 maanden voor afloop van de abonnementsperiode te worden ingediend bij de uitgever. Adreswijzigingen Adreswijzigingen graag zo spoedig mogelijk schriftelijk indienen bij de uitgever per post of per e-mail: abonnement@pscmagazine.nl Losse edities Kijk voor losse edities op www.pscmagazine.nl Disclaimer De informatie in dit blad is uitermate zorgvuldig opgesteld en gecontroleerd. De uitgever is evenwel niet aansprakelijk voor de inhoud van ingestuurde c.q. aangeboden artikelen, product-informatie en voor eventuele schade als gevolg van vermeende (medische) adviezen, onverhoopte onjuistheden en/of onvolledigheden. De uitgever draagt geen verantwoordelijkheid voor de inhoud van advertenties. Informatie over gebruikte bronnen kan opgevraagd worden bij de redactie. ÂŠCopyright Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Inspired Publishing. Alle rechten voorbehouden.

PSC

6 Inhoud

3 6

13 14

Voorwoord - Sacha van den Ende

Wat is het verschil tussen boeddhisme en therapie? - Interview met Joost Willems

Geloof versus therapie: onverenigbare werelden? - Gineke Klinkhamer

Column - Wilma de Haas

PSBK en MBK, wat moet ik ermee? Hanneke Nijkamp

in h ou d sop gave

18 29

EDITIE 4 • 2015

Gesprekken van mens tot mens Interview met Hameeda Lakho

Het christendom en heling Anne-Marie Wegh

24 Zintuigenprikkels 26

Administratie en verslaglegging binnen

de eigen praktijk anno 2015 nog steeds

tijdrovend? - Ton de Jongh

Column - Cathelijne Wildervanck

Teamwork! - Hanneke Nijkamp

30 Wat bezielt je?! - TPnet 33

Column - Martine Clausen

34 Zintuigenprikkels 36

Leven is een kunst. Over morele ervaring, deugdethiek en levenskunst - Sijtze de Roos

Training ‘Mindfulness voor kids’ biedt uitkomst - Miranda Bos

PSC

wat is h e t versch il tu sse n b oe d d h isme e n t h e rap ie?

Wat is het verschil tussen

boeddhisme en therapie?

Met welke klachten komen mensen bij je?

Interview met Joost Willems

Door: Nynke Valk Joost is drie dagen per week werkzaam in de reguliere gezondheidszorg/ psychiatrie. Hij is student van Sogyal Rinpoche en penningmeester van de Stichting Psychotherapie en boeddhisme. Joost is geboeid door het raakvlak van psychotherapie en spiritualiteit/ boeddhisme. Dharma (het boeddhistische onderricht) en therapie zijn allebei gericht op het verhogen van het geluk van de mens. Wat zijn dan de verschillen? En de overeenkomsten? Wat zijn de valkuilen? In dit interview met Joost gaan we op deze vragen in. 6

PSC

"De meeste mensen in mijn werk hebben depressieve en/of angstklachten. Vaak ook relatieproblemen, verlieservaringen of posttraumatische stressklachten. Soms speelt alcoholverslaving mee. In de mindfulness training die ik geef, zitten ook mensen met chronische pijnklachten."

Welke methodes uit de dharma gebruik je in je praktijk? "Vaak las ik een ademruimte in, dat is een oefening uit de mindfulness training. Het is een korte meditatie waarbij je contact maakt met het hier en nu. Ik laat mensen afstemmen op wat ze in hun lichaam voelen, welke emoties en gedachten er zijn. Om daar onderzoekend, open naar te kijken, zonder oordeel of iets te willen veranderen.

i nter v i ew m et j o o s t wille ms

Dan breng ik de aandacht bij de adem, wat helpt om lichaam en geest te verankeren in het hier en nu. Van daaruit ontstaat er vaak al rust. Door even pas op de plaats te maken word je automatische manier van reageren uitgeschakeld. Het maakt je meer bewust: dit is wat ik nu voel. Het helpt ook om uit je hoofd te gaan. Veel mensen zitten in hun denken verstrikt en hebben geen contact met hun lichaam. Als mensen een negatief gevoel van eigenwaarde hebben, doen we soms een oefening van liefdevolle vriendelijkheid. Die begint met meditatie, en vervolgens laat

Als je naar de klachten kijkt, wat zie je dan als onderliggende oorzaak? "Vaak hebben mensen moeite om contact te maken met hun gevoelsleven, met hun ‘negatieve’ emoties, zoals verdriet, boosheid en angst. Er zijn twee mogelijkheden: óf mensen onderdrukken ze, ze willen het niet voelen, óf ze worden er door overspoeld, ze komen er niet los van. Door mindfulness en de gesprekken worden ze zich bewust van deze gevoelens. Ze leren er contact mee te maken, ze te verwoorden en er op een andere manier mee om te gaan. Veel mensen zijn vervreemd van hun gevoelens. Bij mensen die paniekstoor-

"Dharma gaat verder: het gaat om het realiseren van je ware natuur, je fundamentele goedheid, waardoor mensen blijvend geluk kunnen gaan ervaren"

ik hen aan een situatie denken, en voelen: wat heb ik op dit moment nodig? Dan laat ik hen (in hun eigen woorden) wensen: mag ik gelukkig zijn, mag het goed met me gaan, mag ik veilig zijn, mag ik met mijn pijn leren omgaan, mag ik mezelf accepteren zoals ik ben, mag ik van mezelf houden? Als tegenwicht voor het zo wijd verspreide negatieve gevoel van eigenwaarde (tot zelfhaat aan toe) probeer ik mensen contact te laten maken met hun zachte kant, ze helpen ontdekken/ervaren dat ze veel meer zijn dan hun klachten, problematisch gedrag en negativiteit waar ze zich zo sterk mee identificeren. Door te proberen vanuit onvoorwaardelijke acceptatie en aanwezig te zijn met ze, hoop ik een sfeer te creëren waarin ze kunnen ervaren dat ze in wezen goed zijn en dat ze naar alle aspecten van zichzelf mogen en durven kijken. De meditatie- en compassieoefeningen kunnen daarbij een belangrijke rol spelen. Ze kunnen mensen helpen contact te maken met hun fundamentele goedheid. Als je leert dat je je kunt verbinden met een innerlijke bron, met gewaar-zijn, dan ervaar je dat je niet slechts je gedachten of gevoelens bent."

gevoelens te verwoorden. Hun copingstrategie was vooral hard werken, schouders eronder. Problemen kunnen zowel hun oorzaak in de levensgeschiedenis van iemand hebben, als wel ontstaan in de volwassenheid. In beide situaties worden negatieve patronen en dingen solide gemaakt. Dit gebeurt ook op het niveau van de hersenen: er ontstaan ingesleten neurale patronen. Therapie is erop gericht om deze patronen te vervangen door negatieve ervaringen te doorleven/transformeren en om gezondere patronen te ontwikkelen."

Wat hebben dharma en therapie gemeenschappelijk en wat is het verschil?

nissen hebben, zie je vaak onderdrukte woede. Bij depressie zie je dat mensen vervreemd zijn van hun eigen behoeftes en kracht. Ze hebben al jong geleerd om zich aan te passen, om zich op de ander te richten, om niet te ervaren wat hun eigen gevoelens zijn. Hun zorgende en altruïstische houding kan een valkuil zijn. Soms is dat omdat ze als kind niet de erkenning hebben gekregen voor hun eigen behoeftes en ze daarin niet gezien werden. Om zich geaccepteerd en geliefd te voelen, zijn ze zich aan gaan passen en hebben niet geleerd echt contact met eigen wensen te maken, wat kan resulteren in het ontwikkelen van psychische klachten.

"Dharma en therapie zijn allebei gericht op het verhogen van het geluk van de mens. Therapie is vooral gericht op het verminderen van klachten. Het ontwikkelen van een gezonder ego, een gezonder gevoel van eigenwaarde - als tegenwicht tegen het negatieve gevoel van zelfwaarde dat veel mensen hebben. Therapie is meer gericht op het intrapersoonlijke - wat iemand aan emoties, gedachten en gevoelens heeft - en het interpersoonlijke - hoe ga je met de ander om. Het gaat vooral om het verbeteren van de levenskwaliteit. Dharma gaat verder: het gaat om het realiseren van je ware natuur, je fundamentele goedheid, waardoor mensen blijvend geluk kunnen gaan ervaren. Het gaat meer om het transpersoonlijke, om het loskomen van een ongezonde fixatie op een zelf, door het ontwikkelen van wijsheid en compassie. Dharma gaat wat minder in op wat iemand doorgemaakt heeft. Een gemeenschappelijke noemer is bewustwording van je eigen patronen.

Veel patronen waar mensen mee worstelen of hoe ze met gevoelens omgaan, hebben wortels in de jeugd. Daarbij kan het zinvol zijn om de persoonlijke geschiedenis van iemand erbij te betrekken om inzichtelijk te maken waar iemand in het heden steeds tegen aanloopt. Wat waren de codes in je gezin? Bijvoorbeeld ‘niet zeuren maar doorgaan’, ‘hard werken, dan heb je geen last van dat soort dingen’ - een calvinistische instelling. De generatie van onze ouders, die de oorlog hebben meegemaakt, hebben vaak niet geleerd om hun

Sigmund Freud heeft ooit geschreven dat ‘psychoanalyse in essentie een genezing is door middel van liefde’. Dat spreekt me erg aan en vormt misschien wel de belangrijkste werkzame factor voor heling, voor heel worden. Meditatie en compassie bevorderen ook een onvoorwaardelijk vriendelijke houding tegenover jezelf. Vaak wordt in de discussies over therapie de methode, de techniek sterk benadrukt terwijl uit de literatuur blijkt dat psychotherapie effectief is, maar dat daarbij de belangrijkste technieken onderling nauwelijks of niet verschillen PSC

wat is h e t versch il tu sse n b oe d d h isme e n t h e rap ie?

qua effectiviteit. Interessanter is te kijken naar wat dan wel bepalend is voor wat werkt. M.i. is binnen de therapeutische ontmoeting het ervaren van onvoorwaardelijke liefde/aandacht de bron van acceptatie, verandering en heel worden."

Wat voegt dharma, vanuit therapeutisch oogpunt, toe? "We hadden het net over hoe we patronen solide maken. In de dharma leer je, door het begrip van leegte, dat soliditeit niet inherent bestaat. Dat kan ook helpen bij mensen in therapie: als je gaat begrijpen hoe je, na een negatieve ervaring, dingen vastzet. Door meditatie kan de grip die negatieve of deprimerende gedachten op mensen

los van te willen komen. John Welwood, die zelf leerling is geweest van o.a. Trungpa Rinpoche, heeft veel geschreven over spiritualiteit en psychologie. Hij heeft de term spirituele bypass bedacht. Een citaat uit zijn boek Psychologie van de ontwaking: ‘Sinds de jaren 70 heb ik een verontrustende tendens waargenomen bij veel leden van spirituele groepen. Veel spirituele beoefenaars werken op een goede manier aan zichzelf, maar toch viel me de wijdverbreide neiging op, om spirituele beoefening te gebruiken om bepaalde emotionele, of persoonlijke onafgemaakte zaken te omzeilen of te vermijden. Dit verlangen om verlost te worden van de aardse structuur waarin we verstrikt lijken te zijn, structuren van karma, conditionering,

"Soms lossen problemen door het helend effect van de dharma op, waardoor therapie niet nodig is"

hebben, flink afnemen, waardoor ze minder depressief worden. Dit leer ik mensen ook in de groepstraining, de Mindfulness Based Cognitive Therapy (MBCT). Deze training is, in navolging van de Mindfulness Based Stress Reduction van Jon Kabat Zinn, door psychologen ontwikkeld. Ze hebben deze training als uitgangspunt genomen en aangepast voor mensen met terugkerende depressies. Soms lossen problemen door het helend effect van de dharma op, waardoor therapie niet nodig is. Zo ken ik iemand die door meditatie geleerd heeft om met zijn paniekaanvallen om te gaan. Ze verdwenen zelfs doordat hij leerde zijn angst toe te laten (i.p.v. te onderdrukken) en zich er niet mee te identificeren."

Wanneer is therapie of coaching behulpzaam voor mensen in de dharma? "Therapie kan een vaardig middel zijn in het inzichtelijk maken van disfunctionele, ongezonde en destructieve klachten. Dharma slaagt daar lang niet altijd in. Het beoefenen van dharma kan soms zelfs een vermijding zijn, een vlucht om moeilijke dingen niet aan te willen gaan en daar zgn. 8

PSC

lichaam, vorm, materie, persoonlijkheid, is duizenden jaren lang het centrale motief geweest in de spirituele zoektocht. Daarom is het niet vreemd dat we spirituele beoefening gebruiken om boven onze emotionele en persoonlijke thema’s uit te rijzen; al die chaotische, onopgeloste zaken die ons terneerdrukken. Deze neiging, om fundamentele menselijke behoeftes, gevoelens en ontwikkelingstaken te vermijden of voortijdig te overstijgen, noem ik de spirituele bypass. De spirituele bypass is vooral verleidelijk voor mensen die er moeite mee hebben de weg te vinden naar de ontwikkeling van rijpheid, in een cultuur als de onze waarin de kenmerken van volwassenheid (vroeger hield dat in dat je door te werken in je levensonderhoud voorzag, een gezin stichtte en deel uitmaakte van een gemeenschap die betekenis voor je had) voor grote delen van de bevolking steeds moeilijker definieerbaar worden. Veel mensen maken kennis met spiritueel onderricht en leren om zichzelf op te geven, terwijl ze nog aan het worstelen zijn om zichzelf te vinden. Het resultaat daarvan is dat ze door spirituele beoefening een nieuwe ‘spirituele’ identiteit creëren die

feitelijk een oude disfunctionele identiteit in een nieuw jasje is, gebaseerd op de vermijding van onopgeloste psychologische problemen. Zo kan spirituele beoefening en spiritueel onderricht een middel zijn om onze oude defensiemechanismen te rationaliseren en te versterken.’ De spirituele bypass is, denk ik, een valkuil. Daarom kan psychotherapie zinvol zijn, naast dharma. Sogyal Rinpoche zegt vaak dat het zinvol kan zijn om therapie te doen. Zeker als de therapeut of coach zelf ook vanuit een spiritueel dharmisch perspectief in het leven staat, of daarmee bekend is. Soms kan meditatie of andere beoefening een manier zijn om dingen te vermijden - vaak niet bewust hoor. Als je op je kussen zit, probeer je open te zijn, om alles toe te laten. Maar als mensen uit de comfortabele zone gaan, kunnen ze heel subtiele manieren hebben, waardoor ze óf stoppen, óf toch in afkeer of vermijding terechtkomen. Juist omdat je in therapie met zijn tweeën bent, kan er een veilige situatie ontstaan. Een situatie waarin uitwisseling is en waarin je in contact komt met jezelf. Door als therapeut onvoorwaardelijk liefdevol te zijn naar iemand, met een niet-oordelende houding, kunnen mensen zich veilig voelen, zich openen en vertellen wat hen beweegt en pijn doet. Daarom kan therapie of coaching behulpzaam zijn. Een andere valkuil is dat mensen die heel altruïstisch zijn, door het boeddhistische pad kunnen denken dat ze nog meer gericht moeten zijn op de ander. Dit is iets wat ik veel zie. Voor hen kan het juist goed zijn om in therapie te ervaren hoe je die liefde en compassie voor jezelf kunt voelen. Dit begint soms met het contact maken met je eigen pijn of gemis, of je eigen behoeftes."

Wat zijn de valkuilen van therapie, vanuit dharmisch oogpunt? "Dat je gefixeerd raakt op jezelf, een soort navelstaren, dat je nog meer verstrikt raakt in al je ‘risings’, gedachten en gevoelens. Daardoor kan de gehechtheid aan een zelf nog toenemen. Ook kan therapie de illusie geven dat alles maakbaar is, waarbij de veranderlijkheid van alles, de eindigheid der dingen, de eerste edele waarheid van

i nter v i ew m et j o o s t wille ms

teamleiders, vaktherapeuten en coaches. Zij nemen dat weer mee in hun werk. Dat is geweldig. Ze gaan zelf aan den lijve ervaren dat het heilzaam is. En dat komt het contact met de cliënt ten goede." Tot slot: bij de stiltedag die bij de mindfulness training hoort, leest Joost graag passages voor uit Hoofdstuk 5 van Het Tibetaanse boek van leven en sterven van Sogyal Rinpoche (een hoofdstuk over meditatie), zoals onderstaand citaat dat ‘De golven en de zee, gedachten en emoties’ heet: ‘Wij vragen ons vaak af wat we met negativiteit of met bepaalde lastige emoties aan moeten. In de open aandacht van meditatie kun je met een volledig onbevooroordeelde houding naar je gedachten en emoties kijken. Wanneer je houding verandert, verandert de hele sfeer van je geest, zelfs de aard van je gedachten en emoties. Wanneer jij soepeler wordt, worden zij dat ook; als jij geen moeite met ze hebt, hebben zij ook geen moeite met jou. Dus wat voor gedachten en emoties er ook opkomen, laat ze opkomen en verglijden, zoals golven in de zee. Laat ze komen en gaan, zonder iets te forceren. Houd ze niet vast, voed ze niet en laat je niet meeslepen. Volg gedachten niet en nodig ze niet uit; wees als de zee die naar haar golven kijkt.’

lijden en frustratie, wordt ontkend. De aard van het leven is echter anders, en dat ontdekken mensen niet als de therapie daar niet bij stilstaat. Soms zie je bij assertiviteitstrainingen dat mensen doorschieten: dat ze op hun strepen gaan staan en egocentrisch worden. De definitie van assertiviteit is: leren opkomen voor jezelf, rekening houdend met je eigen en andermans gevoelens. Dat laatste moet niet vergeten worden. Soms is het een opluchting voor mensen, dat er ook ruimte is voor hún verhaal, en voor hún behoeftes. Dat ze dan wat doorschieten is ook niet zo erg. Soms willen ze iets inhalen. ‘Nu ben ik aan de beurt.’ Dat heeft ook iets bevrijdends."

Is jouw zienswijze een uitzondering? "Op mijn werk ben ik toch nog wel een uitzondering, hoewel je nu ziet dat door mindfulness het tij aan het keren is. Mediteren wordt steeds normaler. Mindfulness training maakt ook deel uit van het reguliere aanbod binnen de GGZ. Er wordt onderzoek naar gedaan. En nu is er ook heartfulness ontwikkeld, een compassietraining als vervolg op mindfulness. Ik ben geen roepende in de woestijn, wat vóór 2000 zeker wel het geval was. Ik heb binnen onze organisatie ook ruimte om initiatieven te ontwikkelen. Ik geef ook mindfulness training aan medewerkers, aan sociotherapeuten, verpleegkundigen,

Nynke Valk is geïnspireerd en gevormd door het boeddhistische gedachtegoed; sinds 1981 is ze student van Sogyal Rinpoche, schrijver van Het Tibetaanse Boek van Leven en Sterven. Van 2006-2009 volgde ze een driejarige full-time strikte retraite. Daarna is ze gestart met een eigen praktijk, De Heldere Spiegel, met als motto: Hoe kan ik mijn leven vereenvoudigen? Op praktisch, emotioneel en spiritueel gebied. Hoe kun je in balans blijven in een wereld die veel van je vraagt? Hoe kun je liefdevol zijn naar jezelf en anderen? Hoe kun je focussen op het allerbelangrijkste en je leven zo organiseren dat dit mogelijk is? Rondom deze thema's geeft Nynke workshops, individuele coaching en ondersteunt ze kleine organisaties. Fotografie: ZorginBeeld / Frank Muller.

PSC

gel oof versu s th e rap ie : on ve re n ig b are w e re ld e n ?

GELOOF VERSUS THERAPIE: o nve re nig bare werel den? Door: Gineke Klinkhamer Het onderwerp van dit artikel is geloof versus therapie. Het gaat dan met name om het christelijk geloof. Een prachtige onderwerp dat mijzelf lange tijd heeft beziggehouden. En nog bezighoudt. Hoewel ik daar een bepaald evenwicht in gevonden heb. Want zijn geloof en therapie tegenstellingen? Kunnen ze samengaan of zijn het aparte terreinen? Aparte werelden eigenlijk: die van pastorale zorg is één wereld en die van therapie is weer een andere. En zouden we ze niet juist apart moeten houden ? Of is er een overlap? Wat is geloof eigenlijk en hebben we ook niet een mate van geloof (vertrouwen ) nodig om in therapie te kunnen gaan? In dit artikel wil ik de antwoorden beschrijven, die ik gevonden heb en wil daarmee de tegenstelling geloof versus therapie in een nieuw licht plaatsen. Daarbij uitgaande van het mensbeeld, dat de mens geest, ziel en lichaam is, een eenheid dus. In het therapeutisch proces zijn er drie vragen heel belangrijk. Vragen die met verleden, heden en toekomst te maken hebben. • Waar kom je vandaan? • Waar sta je nu? • Waar wil je naar toe? Oftewel: wat is de ongewenste situatie, wat de gewenste situatie en wat is het probleem dat maakt dat je niet bent waar je wilt zijn? Met probleem bedoel ik de kloof tussen de gewenste en ongewenste situatie die ertoe kan lijden dat de mens lijdt. Waar kom je vandaan? Het is belangrijk dat de samenhang tussen verleden, heden en toekomst weer zichtbaar wordt; dat de mens zijn verhaal terugkrijgt. Dat hij kan zeggen: dit is mijn geschiedenis. Geen losse fragmenten maar een coherent verhaal. Dit is therapeutisch gezien erg belangrijk. Verrassend genoeg is dat vanuit de joods-christelijke cultuur ook van groot belang. De rabbijnen zeggen, dat we van verhalen leven en dat verhalen ons wortels geven. We raken hiermee een probleem van de mens van vandaag: hij heeft vaak geen verhaal meer. Hij heeft losse fragmenten, zonder verbanden en zonder samenhang. We kijken vaak niet verder meer dan vandaag. Het verleden is te moeilijk en de toekomst te onzeker. Waar gaat mijn leven eigenlijk heen? Wat is de zin van dit alles? “Geen idee, eerst vandaag maar overleven”, zei een cliënt onlangs tegen mij. We hebben in dat verband de mooie uitdrukking: op verhaal komen. Daar zit een stuk genezing in. Je verhaal vertellen tegen iemand die werkelijk aandachtig luistert en betrokken is, kan zo helend zijn. Dit alles maakt zeker deel uit van het therapeutische proces. 10

PSC

God is ook een God die verhalen vertelt, maar Hij is ook een inzamelaar van verhalen. Dat betekent dat Hij belangstelling heeft voor het persoonlijk verhaal van de mens. Losse woorden worden weer een zin en losse zinnen krijgen weer een zinvol verband. Hij zet je ook ergens in het grote verhaal van de mensheid, met je eigen specifieke rol daarin en dat kan het leven weer zin geven. Zingeving ontstaat als we ons kunnen verbinden met iets wat groter is dan wijzelf. Dat kan van alles zijn en heeft alles te doen met je inzetten voor dat waar je in gelooft. Geloof betekent dus je ergens mee verbinden. Dat is wezenlijk voor de mens. De vraag is: waar vind je je geloof. Dat kan de politieke partij zijn, de voetbalclub waar je fan van bent, Green Peace of het Wereld Natuur Fonds. In ieder geval datgene waar je gepassioneerd van wordt en waarvoor je je inzet. Voor de christen is dat God en de woorden die Hij spreekt. Het verhaal van het verleden is ook belangrijk, want de mens die geen geloof /vertrouwen meer heeft, is dat ergens onderweg kwijtgeraakt in de ervaringen van zijn levensgeschiedenis. De mens zonder vertrouwen in zichzelf, de ander en het grotere, ervaart vaak zinloosheid en verliest de zin in het leven. Pas als je weet waar je je vertrouwen verloren hebt, kun je het weer opzoeken en heroveren. Waar wil je heen? Wat is de gewenste situatie? Waar droom je van? Het valt me vaak op, dat, wanneer je aan cliënten deze vraag stelt, ze als het ware even opleven. Alsof ze, ontdaan van alle lasten, naar een heerlijk vergezicht kijken. Vervolgens zie je ze weer in elkaar zakken doordat ze zich realiseren dat ze dat niet bereikt hebben en misschien wel nooit zullen bereiken. Wat is het einddoel van het therapeutische proces? En wat zegt het geloof daarover? Zijn therapie en geloof hier eensgezind in of staan ze hier wezenlijk verschillend in? Natuurlijk heeft elke cliënt zijn persoonlijke doelen. In het algemeen kunnen we zeggen dat het doel van therapie is dat de mens weer thuis komt bij zichzelf. Dat hij weer zeggenschap krijgt om zijn eigen leven vorm te geven. In die zin dat de mens weet wat zijn behoeften, verlangens en wensen zijn. Dat hij weet hoe hij die vorm kan geven, in de context waarin hij leeft. Dat hij kan kiezen in vrijheid. Zou het geloof dit punt anders benaderen? Integendeel. “The Glory of God is a man fully alive”, zei Ireneus van Lyon. Ten volle leven, dat is dus je bestemming. Vrij zijn. Niet ingeperkt door angsten, overlevingsmechanismen, opgelegde geboden en verboden. Zodat het leven vrijuit stromen kan. Opmerkelijk is dat het begrip zonde letterlijk betekent je bestemming missen. Om te weten wat je verlangt, is het belangrijk dat je in contact

g i neke k l i nk hame r

bent met je eigen hart. Door angsten en overlevingssystemen raken we het contact met ons eigen hart steeds meer kwijt. Dat noemt de Bijbel ballingschap: op vreemde grond zijn, niet meer thuis zijn. Het woord ellende heeft ook die oorsprong. Letterlijk betekent het: uit het land. Niet meer jezelf durven zijn. Je zou immers opnieuw afgewezen kunnen worden. Het is dus verrassend dat we in het geloof opgeroepen worden de weg naar de thuiskomst af te leggen vanuit onze ballingschap. Het geloof versterkt dus het therapeutische doel door dezelfde roep te hebben. Waar sta je nu? Deze vraag gaat over het probleem. Hoe komt het dat je niet bent waar je wilt zijn? Wat houdt je tegen om te zijn wie je van oorsprong bent? Daar zoemen we in therapie op in. We kijken naar alle angsten die de mens inperken, en de slavernij waarin we gevangen zitten. Het benaderen van de mens als één geheel van geest, ziel en lichaam geeft ongekende mogelijkheden voor de reis naar huis. Er vindt een diepe verandering plaats door inzicht en het ontdekken van mogelijkheden om anders te handelen dan je gewend bent. Dat je weet wat je doet en waarom je het doet. Pas als je je daarvan bewust bent, kun je kiezen het anders te doen. Het beeld van jezelf, van de ander en van God verandert daardoor. Veel mensen hebben een beeld van zichzelf en de ander, dat niet

“Bewaar je hart boven alle dingen, want daaruit ontspringt het leven”

klopt met de werkelijkheid of waarheid. Zo blijkt ook het beeld van God vaak besmet te zijn met ideeën die niet overeenstemmen met het Godsbeeld dat de Bijbel schetst. Verkeerde beelden houden ons gevangen; ook verkeerde godsbeelden kunnen ons gevangen houden. Langzaam ontdoet de mens zich van dit web dat hem verstrikt. Hij is op weg naar vrij zijn en leven zoals hij zich dat voor zich ziet in zijn gewenste situatie. Dwars door de moedeloosheid en wanhoop heen biedt de therapeut hoop en vergezichten, maakt verlangen naar een andere bestaanswijze wakker. Weer in contact zijn met je wezenlijke zelf in plaats van te leven vanuit je maskers, zegt ook de Bijbel. “Bewaar je hart boven alle dingen, want daaruit ontspringt het leven,” zegt Spreuken 4:23 . Het blijft verrassend en fascinerend om te zien hoe mensen kunnen veranderen van overleven naar leven. Hoe ze gaan van slavernij naar vrijheid. Die vrijheid is belangrijk, omdat je dan werkelijk kunt kiezen waarvoor je je leven wilt inzetten. Dat heeft dan weer alles met zingeving te maken. Dat geeft uiteindelijk diepe voldoening. We zien dat het geloof dezelfde insteek heeft. In tegenstelling tot

wat vaak gezegd wordt, dat het christelijk geloof allerlei restricties oplegt en ons geen keuze laat dan alleen absolute gehoorzaamheid, zien we vanuit de Bijbel toch een ander Godsbeeld naar voren komen. Een God die de mens een vrije keuze biedt. Die ons niet wil strikken in allerlei voorschriften en regels, maar die ons de vrijheid biedt om te worden wie we van oorsprong zijn. Vrijheid op zich is inhoudloos, maar we kunnen onze vrijheid gebruiken om te kunnen kiezen waar we ons leven voor willen inzetten. Heeft geloof meerwaarde voor het therapeutische proces? Ik geloof dat dat zeker het geval is. Het proces of de weg is in wezen hetzelfde. Het geloof in een God die liefde is en lief heeft, kan zeer versterkend zijn in het proces. Het is geen mentaal puzzelspelletje. God is een persoon die werkelijk de mens kan aanraken met zijn liefde. De therapeut kan daarin een ambassadeur zijn, die Liefde handen en voeten geeft naar de cliënt toe. Die liefde is een kracht om het therapeutische proces door te gaan. Tenslotte is liefde de tegenpool van angst en de meest bevrijdende kracht ter wereld.

PSC

Psychodidact Communicatie & Psychologie

NHA en Psychodidact verzorgen in samenwerking de Opleiding Psychosociaal Counselor (OPC). Studenten worden na het behalen van het diploma van deze geaccrediteerde SNRO HBO registeropleiding toegelaten tot het register van de NFG. Meer info over deze unieke opleiding vindt u op www.nha.nl. De onderstaande modules uit deze registeropleiding kunt u ook los volgen. De te behalen certificaten voor deze modules zijn officieel erkend als na- of bijscholing door de NFG: PSCM0312 Sociale Psychologie

Klinische Psychologie 1 en 2

- Uniek lesmateriaal (gratis 14 dagen op proef) - Studiebegeleiding door vakdocenten via onze digitale leeromgeving. - Contact met medestudenten via onze leeromgeving. - Praktijkdag verzorgd door Hein Heijen. Lesgeld: € 499 of 9x € 60,00

- Uniek lesmateriaal (gratis 14 dagen op proef) - Studiebegeleiding door vakdocenten via onze digitale leeromgeving. - Contact met medestudenten via onze leeromgeving. - 3 Praktijkdagen verzorgd door Hein Heijen. Lesgeld: € 699 of 12x € 66,00

Medische kennis Anatomie, Fysiologie en Pathologie

- Uniek lesmateriaal (gratis 14 dagen op proef) - Studiebegeleiding door vakdocenten via onze digitale leeromgeving. - Contact met medestudenten via onze leeromgeving. Lesgeld: € 279 of 9x € 34,00

Bel voor GRATIS studiegids 077-3067000 of www.nha.nl PSC 0312.indd 1

02-02-12 09:26

c olu mn

Door de lamellen heen kijken ‘Wat zie je?’ vroeg hij. Ik zat op een stoel bij een man die ik had benaderd omdat ik een persoonlijke vraag had. Hoe zat dat nou met mijn intuïtie? Had ik dat wel en zo ja, waar zat dat dan? Voor mij een wezenlijke vraag omdat ik dit jaar had uitgeroepen tot het jaar van leegte. Ik wilde niets meer in mijn hoofd proppen, daar zat al zoveel. Ik wilde eens ontdekken wat voor andere vermogens ik had waar je niet voor hoefde te studeren.

Twee touwtjes. Knopjes eraan. Eén knopje wat hoger dan het andere. Een soort laddertouwtje ertussen. Lichte vlakken en donkere vlakken door zoninval. Iets gebogen aan de zijkanten. Steeds hoorde ik een bevestigend ‘Ja’ en hoe meer ik die bevestiging hoorde, hoe groter mijn hart opzwol van trots. ‘Wat zag ik toch veel. Wat was ik toch geweldig bezig.’ En ik ging door. Totdat we konden afronden en hij aangaf dat ik veel had benoemd, heel, heel veel. ‘Maar...’ vervolgde hij, ‘… ik heb je niet horen vertellen waar het écht over gaat, datgene wat je door de lamellen hebt gezien.

Zoals intuïtie. Dat is intuïtie.’ We hadden al geruime tijd een gesprek gehad en intussen had ik vaak naar buiten gekeken door het raam. De donkere metalen lamellen waren half naar beneden gelaten en daardoorheen zag ik een blauwe lucht met zo nu en dan een dikke witte wolk voorbijdrijven. Je weet wel, zo een die op watten lijkt. Zo’n wolk waarbij ik me altijd voorstel dat ik erbovenop kan zitten en naar beneden tuur. Fantástisch gevoel is dat. Onder de lamellen zag ik de toppen van een aantal populieren. Het waaide daar flink en ze wiegden heerlijk soezend heen en weer. De locatie was op een prachtig buitengebied vlak bij het Ketelmeer in een kleine villawijk en ik zag nog net een puntje witte steen van de villa van de overburen. Een mooie, rustgevende plek. ‘Wat zie je daar?’ vroeg hij en wees op de lamellen. ‘Kun je me dat vertellen?’

Ik zakte door de grond. Ik voelde me betrapt. Wat was ik nu aan het doen geweest? En ineens besefte ik het. Datgene wat ik al van nature zie, zonder me dat bewust te zijn, laat ik volledig liggen wanneer mij een vraag wordt gesteld door een ander. Een vraag waarin ik braaf meega en de feiten benoem zoals gewenst. Heel braaf. Erger nog, zelfs met aardig wat trots. Omdat ik zeg wat verwacht wordt. Wat ik dan helemaal kwijtraak, is datgene wat ik allang heb waargenomen! Oké. Oké. Oké. Dus zó werkt het. Nu weet ik wat intuïtie is: je bewust worden van wat jij onbewust al hebt waargenomen. En dat gaan zien. Door de lamellen heen kijken.

Ik begon heel braaf te vertellen wat ik zag en gaf een nauwkeurige beschrijving van de feiten. Zwarte metalen lamellen. Breed. Onder wat opeengepakt. Metalen klipjes. Draadjes tussendoor.

WILMA DE HAAS IS EIGENAAR VAN HAAS & KONIJN®, EEN BUREAU VOOR PERSOONLIJKE EN PROFESSIONELE ONTWIKKELINGEN AUTEUR VAN K-THERAPIE.

PSC

p s b k e n mbk, w at moe t ik e rme e ?

PSBK en MBK, wat moet ik ermee?

A L S DE ZORGVER ZEKER AAR B EPAA L T W A T J I J MOE T L E RE N , W A T DOE J E D AN?

Door: Hanneke Nijkamp

beoordeling door beroepsvereniging. Bij negatieve beoordeling

In november 2013 heb ik een artikel geschreven dat gericht was

dien je een volledige geaccrediteerde opleiding PSBK te volgen.

op de ontwikkelingen binnen de Basis GGZ, getiteld: Help!! De

Basis GGZ, wat nu? In die periode werden er veel veranderingen

Voor de lichaamsgericht werkende therapeuten geldt precies

in gang gezet binnen de GGZ met betrekking tot vergoeding en

hetzelfde, alleen moeten zij voldoen aan de eisen gesteld aan de

bekostiging vanuit de basisverzekering. Dit heeft veel impact

Medische Basiskennis (MBK). In figuur 2 op pagina 17 kun je zien

(gehad) op therapeuten die vergoeding ontvangen via de basis-

welke opleidingen erkend zijn. Ook dit betreffen NVAO (overheid-

verzekering, mede door de inhoudelijke veranderingen en eisen

serkende) hbo-bacheloropleidingen. Indien je zowel met gesprek-

vanuit de overheid aan de ene kant en de voorwaarden en con-

stechnieken als lichaamsgericht werkt (bijvoorbeeld psychomoto-

tracten van de zorgverzekeraar aan de andere kant.

rische therapeuten), moet je aan beide eisen voldoen, dus zowel aan de MBK- als de PSBK-eis.

Veranderingen door VGZ (en andere zorgverzekeraars) De complementaire therapeut werd door deze veranderingen

Ik sta niet in de lijst, wat nu?

niet direct ‘getroffen’, aangezien de vergoeding voor alternatieve

Ik merk om mij heen dat deze wijzigingen voor onrust zorgen

geneeswijzen/psychosociale hulpverlening niet aangetast werd

binnen de complementaire zorg. Beroepsverenigingen strijden er

op dat moment. Maar ook de complementair werkende thera-

hard voor dat hun leden wel vergoed blijven. Therapeuten raken

peuten krijgen nu te maken met eisen, die zorgverzekeraar VGZ

wat in ‘paniek’ of zij hun werk wel kunnen blijven doen; cliënten

in gang heeft gezet en de andere grote zorgverzekeraars (Menzis,

krijgen er op dit moment gelukkig nog weinig van mee. De vraag is

Achmea en ONVZ) sluiten zich aan. VGZ heeft aangegeven het

dan ook wat moet je doen, als je nog niet voldoet aan de gestelde

opleidingsniveau van alle therapeuten die vermeld staan in de

eis. Ik wil je graag helpen om te bepalen wat in jouw situatie het

Zorggids, te willen controleren en dit te ‘verhogen’ en meer inzich-

beste is. De vragen staan in willekeurige volgorde, bepaal voor

telijk te maken door een lijst van erkende (voor)opleidingen op te

jezelf welke vragen en daarbij behorende antwoorden voor jou

stellen, die zij nog willen vergoeden vanaf 1 januari 2017.

belangrijk zijn.

PSBK en MBK

Stel jezelf de volgende vragen en bepaal je richting

Er wordt onderscheid gemaakt in werken met de menselijke

1. Hoe belangrijk is je inkomen binnen je eigen praktijk?

geest (gesprekstechnieken) en lichaamsgericht werken (fysieke

Er zijn therapeuten die in hun eigen praktijk ‘erbij’ werken naast

aanraking). Indien je werkt met gesprekstechnieken, moet je vol-

elders een baan te hebben in de hulpverlening of een ander

doen aan de eisen voor de Psychosociale Basiskennis (PSBK). Je

vakgebied, maar er zijn ook therapeuten die afhankelijk zijn van

kunt voldoen aan deze eis door een opleiding gevolgd te hebben,

de inkomsten van hun praktijk om in hun levensonderhoud te

die in figuur 1 op pagina 17 vermeld staat. Let op, dit gaat om

voorzien. Daarnaast zijn er ook therapeuten die erbij werken in

NVAO (overheidserkende) hbo-bacheloropleidingen. Als je op dit

hun eigen praktijk, maar voor wie het inkomen niet noodzakelijk

moment nog niet voldoet aan deze eis, moet je voor 30 september

is, omdat zij bijvoorbeeld een partner hebben met een voldoende

2016 een opleiding PSBK afgerond hebben om per 1 januari 2017

hoog inkomen, of omdat zij geld achter de hand hebben waar zij

nog vergoed te worden door de genoemde zorgverzekeraars. Als je

van kunnen leven. Door te bepalen hoe noodzakelijk je inkomen

je opleiding (in de complementaire zorg) na 2005 afgerond hebt,

echt is, kan je ook bepalen hoe belangrijk in jouw geval de financi-

kun je voor een centraal examen in aanmerking komen. Dit ter

ële investering is, die nodig is om vergoed te blijven worden.

PSC

t erview H a nneke in N ijk amp

2. Hoe belangrijk is vergoeding voor jouw cliëntengroep? Hiervoor kan je kijken naar hoeveel cliënten van jou een aanvullende verzekering hebben en hoeveel cliënten stoppen, als de vergoeding op is, en hoeveel cliënten er verder gaan. Hoe kijken jouw cliënten tegen een stuk vergoeding aan; is het noodzakelijk of is het fijn? Komen cliënten bij jou, omdat jij vergoed wordt door de zorgverzekeraar, of komen ze voor jou en voor jouw zorg, omdat ze die graag willen! Deze laatste vraag is mijns inziens een heel belangrijke, want dat geeft iets weer over de naam die jij opbouwt. 3. Hoe oud ben je? Dat is een vraag die we natuurlijk vaak niet mogen stellen . We willen graag jong geschat worden en mogelijk denk je, wat doet mijn leeftijd er nou toe? Ik denk dat die er heel veel toe doet. Als je nu 30 bent en nog zo’n 35 jaar moet werken, heb je meer tijd om de financiële investering terug te verdienen dan iemand die nu 55 is en nog zo’n 10 jaar moet werken. De jongere therapeut heeft dus ook langer ‘plezier’ van de investering op de lange termijn. Hoeveel jaren heb jij nog voor de boeg waarin je voor inkomen moet werken? 4. Hoeveel geld en tijd gaat het volgen van de opleiding je kosten? Kan je toe met een centraal examen of moet je een gehele opleiding volgen? Dit heeft niet alleen invloed op de hoeveelheid geld die het kost, maar ook op de tijdsinvestering. Tijd die je niet in je werk kunt stoppen en waar je mogelijk een stuk inkomstenderving van ondervindt. Heb jij dit geld ook ergens in een spaarpot zitten, of heb je het geld nodig voor je levensonderhoud? Zou je geld moeten lenen voor deze opleiding of wil iemand je hierin

"Hoe kijken jouw cliënten tegen een stuk vergoeding aan. Komen cliënten bij jou, omdat jij vergoed wordt door de zorgverzekeraar, of komen ze voor jou en voor jouw zorg?"

financieel ondersteunen? Vragen waar je serieus naar mag kijken. Is het allemaal haalbaar voor je? 5. Welke waarde hecht jij inhoudelijk aan de opleiding? Als therapeuten die aangesloten zijn bij een beroepsvereniging, zijn we gewend dat we ‘vrij’ zijn in de keuze van onze bij- en nascholing. Vrij in zoverre dat er vaak wel sprake moet zijn van een relevante accreditatie, of van een niveau dat aantoonbaar hoog genoeg is. Ik weet niet hoe dat bij jou is, maar voor mijn eigen bij- en nascholing kijk ik vaak naar onderwerpen die mij interesseren, die mijn werk ten goede komen en die mij helpen me verder te ontwikkelen als therapeut. Maar deze wijziging is geen ‘vrije’ keuze met betrekking tot bij- en nascholing. Je kunt maar één opleiding doen, die dan wel door diverse organisaties wordt aangeboden. Heb je al gekeken wat er aan inhoud zit in de opleiding, wat vind je daarvan? Heeft dat meerwaarde voor je, komt dat jouw werk ten goede? Levert het ook iets op voor je cliënten en de zorg die jij hen geeft?

PSC

p s b k e n mbk, w at moe t ik e rme e ?

iets zeggen over je gesprekstechnieken en het werken aan een

"Een bepaald opleidingsniveau, een basis die je daarin meekrijgt, is van groot belang, maar nog belangrijker is de wijze waarop je professioneel betrokken kunt zijn bij je cliënt en de aansluiting die je met hem/haar kunt maken"

vertrouwensrelatie met je cliënt. Noteer je antwoorden op bovenstaande vragen en maak daarmee een afweging wat jou te doen staat. Maak je keuze en blijf er niet over doormalen, laat het dan los. Ga de opleiding doen of kies ervoor om dat niet te doen; jij hebt keuzevrijheid, ook al heb je mogelijk dat gevoel niet! Daarnaast nog een aantal overdenkingen: •

Hoeveel wordt er überhaupt nog vergoed in de eerste 10 jaar na de invoering in 2017 binnen de complementaire zorg?

•

Als de zorgverzekeraars weer andere eisen gaan stellen, ga je daar dan ook in mee? Wat is je grens?

•

Hoe stevig durf je voor je eigen overtuiging te gaan staan en hoe richt je nu al je praktijk in voor de toekomst, waarin

6. Wat vind je zelf van de eisen die de 4 grote zorgverzekeraars

er mogelijk nog nauwelijks vergoedingsmogelijkheden

stellen?

overblijven?

Eigenlijk zit hier een diepere vraag achter, namelijk hoe kijk jij naar de zorgverzekeraars en wat begrijp je van hun overwegingen. Vanuit het oogpunt van de zorgverzekeraars begrijp ik dat zij meer duidelijkheid en helderheid willen krijgen over de groep complementair werkende therapeuten; deze groep is de afgelopen jaren namelijk enorm gegroeid. Hun klanten komen bij ons en de zorgverzekeraars voelen zich ‘verantwoordelijk’ voor de namen van therapeuten die in hun Zorggids staan. Krijgen hun klanten daar ook de goede zorg die de zorgverzekeraars kunnen en mogen verwachten? Ik begrijp heel goed dat zij meer duidelijkheid willen in ‘hoe goed het werk van complementair therapeuten is’, en in de vergoeding die zij daarvoor uitkeren. De vraag is alleen of het opleidingsniveau waar het om lijkt te draaien, daar het antwoord op is. Is het zo dat de hoger opgeleide therapeut beter in zijn werk is dan de lager opgeleide therapeut? Als je kijkt naar de wijze waarop een organogram in de GGZ is ingedeeld, zou je dat wel verwachten. Klinisch psychologen krijgen meer betaald dan GZ-psychologen en die krijgen weer meer betaald dan basispsychologen. Je zou dus denken dat klinisch psychologen hun werk beter en sneller doen en dus de hogere beloning en verantwoordelijkheid waard zijn. Natuurlijk geloof ik dat elke therapeut zijn/ haar best doet om het werk met cliënten goed te doen, welke opleiding je ook gedaan hebt. Ik geloof zelf dat alleen opleidingsniveau niet doorslaggevend is. Een bepaald opleidingsniveau, een basis die je daarin meekrijgt, is van groot belang, maar nog belangrijker is de wijze waarop je professioneel betrokken kunt zijn bij je cliënt en de aansluiting die je met hem/haar kunt maken. Binnen mijn praktijk zijn mensen werkzaam op diverse werken denkniveaus (hbo/wo), maar ik zou niet willen zeggen dat de mensen op wo-niveau per definitie hun werk beter verrichten dan de mensen op hbo-niveau. Ik geloof wel dat denkniveau en werkniveau iets zeggen over de uitvoering van bijvoorbeeld administratieve taken, het schrijven van behandelplannen, het op papier zetten van gedachten over een casus, maar dat die niet 16

PSC

(On)afhankelijkheid Mogelijk vind je dat ik makkelijk praten heb over diverse aspecten. Ik val inderdaad niet in de groep therapeuten die een extra opleiding moet gaan volgen om in de Zorggids te blijven staan of om erin te komen, aangezien ik aan de universiteit psychologie heb gestudeerd. Maar binnen mijn praktijk, waarin ik zorg draag voor mijn collega’s, betreft het wel een aantal collega’s die straks niet meer vergoed zullen worden door VGZ, als zij geen aanvullende opleiding gaan volgen. Dus indirect heb ik er zeker wel mee te maken. Daarnaast wil ik therapeuten motiveren en aan het denken zetten over de manier waarop wij met vergoeding door de zorgverzekeraar omgaan. Hoe afhankelijk ben jij ervan, hoe afhankelijk is je praktijk ervan, en hoeveel invloed heeft de zorgverzekeraar dus en geef je ruimte aan de zorgverzekeraar in jouw praktijk. Ik heb zelf altijd gezegd dat ik intervisie, bijscholing, supervisie, cursussen etc. van groot belang vind voor je eigen ontwikkeling als therapeut. Beroepsverenigingen hanteren hiervoor een PEpuntensysteem waarbij een deel gewaarborgd is in kwaliteitsbewaking. Maar zodra de zorgverzekeraar gaat bepalen wat er in mijn spreekkamer gebeurt, is dat mij echt een stap te ver. Met de wijziging die de zorgverzekeraar in gang zet, is er naar mijn idee een soort grensgeval ontstaan. Ze vertellen mij niet inhoudelijk hoe ik mijn werk moet verrichten, welke therapieën wel, welke therapieën niet (iets wat overigens door overheid en zorgverzekeraars wel in de Basis GGZ/ Specialistische GGZ gedaan wordt), maar ze beïnvloeden momenteel wel waar ik tijd en geld in investeer qua bij- en nascholing. De grote vraag is dan ook: komt dit mijn werk als therapeut ten goede? Het allerbelangrijkste voor jou als therapeut is om je handelen, denken en wijze van werken langs de volgende meetlat te leggen:

ha nnek e nijk amp

Figuur 1.

Figuur 2.

PSBK

MBK

Deze opleidingen voldoen aan de eisen psychosociale basiskennis: • SPH • CMV • MWD • Creatieve therapie • Psychologie (ook: WO) • Kunstzinnige therapie • Opleidingen die leiden tot het ECP-certificaat • Master orthopedagogiek • Pedagogiek • CPION-geaccrediteerde opleidingen PSBK • SNRO-geaccrediteerde opleidingen PSBK • Hbo-opleiding Toegepaste psychologie • Hbo-opleiding Counseling • Stressmanagement CCC Professional • Psychosociaal counselor (OPC) • Pastoraal werk en humanistiek • EVC-certificaat van een erkende hbo-bachelor opleiding • Gezondheidswetenschappen universiteit Maastricht (afstudeerrichting GGZ) • Hbo-V • B-verpleegkundige (mits geldige BIG-registratie op het moment van aanmelding bij koepelorganisatie) • Z-verpleegkundige (mits geldige BIG-registratie op het moment van aanmelding bij koepelorganisatie) • Verpleegkundige in de maatschappelijke gezondheidszorg met specialisatie GGZ • Geldige BIG-registratie passend bij de sector

Deze opleidingen voldoen aan de eisen medische basiskennis: • Oefentherapie Cesar / Mensendieck • Ergotherapie • Bewegingsagogie / Psychomotorische therapie • CAM, manuele therapie • Opleiding van kader in gezondheidszorg • Opleiding Sport, gezondheid en management • Palliatieve zorg • Verloskunde • Logopedie • Fysiotherapie • Medische Beeldvormende en Radiotherapeutische Technieken • Operatieassistent • Huidtherapeut • Voeding en diëtiek • Verpleegkunde in de maatschappelijke gezondheidszorg • Hbo-V • A-verpleegkundige (mits geldige BIG-registratie op het moment van aanmelding bij koepelorganisatie) • EVC-certificaat van een erkende hbo-bachelor opleiding • CPION-geaccrediteerde opleidingen MBK • SNRO-geaccrediteerde opleidingen MBK • Alle artsendiploma’s • Geldige BIG-registratie passend bij de sector • Heilpraktiker

kan je nog jezelf als therapeut zijn en daarin groeien en ontwik-

nair team van in totaal 13 hulpverleners aan met diverse disciplines

kelen, of word je beperkt door regels van buitenaf, waardoor je

en diverse behandelmethoden. Zij werkt graag cliëntgericht en

beknot wordt in je handelen richting je cliënt? Hoe vrij voel jij je

vindt de vertrouwensrelatie met de cliënt van enorm groot belang

als therapeut om datgene te doen waar je cliënt baat bij heeft?

en hecht daar grote waarde aan. Je cliënt accepteren zoals deze is

Dit laatste stukje stond ook in mijn artikel in november 2013 en

en naast de cliënt gaan staan, is daarbij onmisbaar. Het grootste

blijft volgens mij actueel!

middel in de therapie ben je zelf als therapeut. Zij

N.B. in dit artikel is gesproken over de volwassenzorg.

werkt zowel met individuen als met bestaande

Ik wissel graag met jou van gedachten over de wijzigingen binnen

relaties vanuit een christe-

de complementaire zorg. Voor vragen en opmerkingen over dit

lijke mensvisie.

artikel mag je contact met mij opnemen via info@caritasgroep.nl Figuur 1 en 2 geven Bronnen: website RBCZ, www.rbcz.nu, beslisboom

erkende opleidingen door VGZ weer. De lijsten zijn

Over de auteur:

aan wijziging onderhe-

Hanneke Nijkamp is werkzaam als psycholoog, relatiecounselor,

vig en kunnen verruimd

coach en supervisor binnen haar eigen praktijk de Caritasgroep in

worden. Vraag dit na bij je

Veenendaal. Zij is daarin praktijkhouder en stuurt een multidiscipli-

eigen beroepsvereniging. PSC

ges pre kke n van me n s t ot me n s

Gesprekken van mens tot mens Interview met Hameeda Lakho

Als vierjarig meisje kwam Hameeda Lakho

met het verleden. In mijn jeugd kon ik dat

doorgaan. Achteraf besef ik dat dit niet de

met haar moeder en zusjes vanuit Pakistan

niet, dat was te veel door wat ik meege-

juiste manier is geweest. Het moment dat

naar Nederland. Dit was in het kader van

maakt had. Ontkennen was voor mij toen

ik mijn verhaal begon te delen, heeft mijn

een gezinshereniging; haar vader woonde

de manier om het trauma te overleven.”

leven een drastische wending gegeven.

en werkte al in Nederland. “Ik kende mijn vader eigenlijk niet. Vlak na mijn geboorte vertrok hij naar Nederland om aan een betere toekomst te werken. Mijn moeder, zusjes en ik bleven in Pakistan. Toen wij na vier jaar uiteindelijk ook naar Nederland gingen, hadden we de hoop dat de gezinshereniging fantastisch zou worden. De hereniging mondde helaas uit in een familiedrama. Binnen een paar maanden werd mijn moeder samen met mijn jongste zusje ontvoerd naar Pakistan en vertelde mijn vader mij en mijn twee oudere zussen, dat zij verongelukt waren. Mijn vader had inmiddels een Nederlandse vrouw die wij mama moesten noemen. Samen hadden ze ook een kind. Kort na aankomst in Nederland en na het verdwijnen van mijn moeder, werden mijn zusjes en ik geestelijk en lichamelijk mishandeld. Dat waren jaren van terreur, mishandelingen en vernederingen tot ik uiteindelijk als dertienjarige uit huis werd geplaatst waarna ik opgroeide in kindertehuizen. Ik was een gebroken kind, verstoken van eigenwaarde en zelfrespect en zonder vertrouwen in de medemens. Ik voelde mij alleen, buitengesloten en voelde geen reden om te bestaan, omdat de basis eigenlijk helemaal weggeslagen was. Deze periode was heel pijnlijk en moeizaam, maar uiteindelijk heb ik mezelf teruggevochten met heel veel doorzettingsvermogen, moed en wilskracht. Pas als volwassen vrouw ben ik de confrontatie aangegaan 18

PSC

Ik had het boek geschreven met het idee

Je hebt inmiddels 3 boeken geschreven. Hoe ben je hiertoe gekomen?

te laten zien wat kindermishandeling en

“Als kind heb ik veel geschreven in de peri-

Met het boek wilde ik ook aantonen dat je

ode van de kindertehuizen, waar ik van mijn 13de tot mijn 19de heb gewoond. Toen schreef ik meer vanuit frustratie, boosheid, en om dingen van me af te schrijven. Op dat moment was het schrijven een manier om om te kunnen gaan met alle onverwerkte emoties. Als ik terugkijk, denk ik dat dit het begin is van de stappen naar de latere ontwikkelingen, die tot het schrijven van mijn boeken hebben geleid. Ik heb mijn eerste boek pas geschreven nadat mijn dochter geboren was. Toen pas besefte ik wat het betekende om zelf kinderen te hebben en wat onvoorwaardelijke liefde inhoudt. Op dat moment besefte ik ook pas ten volle wat mij als kind was aangedaan in mijn leven en hoeveel ik had gemist. Alle essentiële vragen die te maken hebben met bestaansrecht, kwamen toen pas naar boven. Dit leidde tot het schrijven van Verborgen tralies, mijn eerste boek. Dat schreef ik in de veiligheid van mijn huiskamer. Dit was mijn verhaal, dat ik jarenlang angstvallig verborgen had gehouden. Naast mijn man en naasten wist bijna niemand iets af van mijn traumatische jeugdjaren. Naar buiten toe was ik de sterke vrouw die altijd alles goed voor elkaar had; ik werkte hard en had mijn leven helemaal ingericht. Het grote leed hield ik verborgen en ontkende ik; alleen zo kon ik

opgroeien tussen twee culturen betekent. je eigen traumatische ervaring kunt omzetten in iets positiefs. Ik wilde graag mijn verhaal vertellen, de verschillende emoties weergeven en tevens laten zien welke enorme spanningsboog er in huishoudens en gezinnen kan ontstaan, als er sprake is van structurele kindermishandeling. Die continue spanning, niet wetende waar het gevaar vandaan kwam en hoe het zich kon etaleren, moest in mijn verhaal terugkomen, want dat heeft mij enorm getekend in mijn jeugd. Wat ik niet voor mogelijk hield, waren de vele reacties die ik kreeg op het boek. Ik geloof dat, wanneer je je kwetsbaarheid laat zien, je daar heel veel voor terugkrijgt. Het was voor mij een eyeopener om al die reacties van mensen te lezen, die hetzelfde hadden meegemaakt, of waren gegrepen door mijn verhaal. Uit de reacties bleek wel dat mijn boek een heel breed publiek en een grote maatschappelijke relevantie had. En dat was voor mij een extra aspect; dat ik een rol kon spelen in het onder de aandacht brengen van kindermishandeling onder een breed publiek en de bewustwording ervan. Die bewustwording vind ik belangrijk, want ik kreeg ook wel eens reacties van mensen waaruit bleek dat ze weinig notie hadden van dit onderwerp en hoe hiermee

i nter v i ew m et ha m eeda lak ho

om te gaan. Er ging eigenlijk een nieuwe wereld voor me open. Op een bepaald moment werd het persoonlijk beantwoorden van alle vragen en reacties me ook te veel. Het raakte me enorm. Op dat moment, dat is nu precies tien jaar geleden, besloot ik een stichting op te richten, de Stichting Geheim Geweld. Ik wilde graag iets betekenen voor slachtoffers en lotgenoten. Ik hoopte dat mijn verhaal, mijn ervaringen en hoe ik alles te boven was gekomen, iets konden betekenen voor anderen. Ik kreeg veel vragen die eigenlijk neerkwamen op de vraag hoe ik mijn kwetsbaarheid had omgezet naar kracht en hoe ik het durfde over dit soort dingen te praten. Zelf had ik dit eigenlijk ook voor onmogelijk gehouden. Na dit eerste boek volgden Gebroken tralies en Geheim geweld. Inmiddels heb ik 200.000 boeken verkocht in Nederland en zijn de boeken in acht vertalingen verschenen.”

Op welke manier vormde het schrijven van je boek een wending in je leven? “Ik had mijn verhaal zo lang angstvallig verborgen gehouden en was bang mij

heid ook een kracht kan zijn. Dit laatste zie

problemen. En niet alleen door kindermis-

kwetsbaar op te stellen. Ik was bang dat

ik bij mezelf en lotgenoten, maar eigenlijk

handeling, ook andere grote levensgebeur-

mijn verhaal en die kwetsbaarheid tegen

bij heel veel mensen.

tenissen, zoals scheiding, verlies of werk-

mij gebruikt zouden worden. Ik was bang

Het eerste boek is vooral uit het kind-per-

loosheid. De impact daarvan wordt mijns

voor de oordelen van anderen. Er zat veel

spectief geschreven; het zijn de herinne-

inzien enorm onderschat. Wat ik zie, is dat

angst onder, diepe schaamte en een groot

ringen uit mijn jeugd. Geheim geweld is

mensen vooral bezig zijn met ontkennen

taboe. Door het schrijven van mijn boek

geschreven vanuit het volwassenen-per-

en doorgaan. Eigenlijk kun je zeggen dat

heb ik leren praten, en dat het ook veilig

spectief. Daarin heb ik ook de reacties

mensen op deze manier aan een dubbel

kan zijn om je kwetsbaar op te stellen. Ik

verwerkt die ik kreeg na het schrijven van

trauma lijden, omdat ze ook nog een ver-

ging eigenlijk een andere en nieuw fase

de eerste boeken en het vertellen van mijn

borgen leven lijden. Dat is wat ik zelf ook

tegemoet.

verhaal tijdens lezingen. Daarmee wilde ik

gedaan heb als kind en waar ik heel lang

Op dat moment had ik zelf ook kinderen

ook laten zien dat kindermishandeling niet

aan heb vastgehouden. Als ik terugkijk

die ik bepaalde normen en waarden bij

ophoudt na de jeugd. Er zijn zoveel mensen

naar mijn jong-volwassenheid, zie ik dat ik

wilde brengen en laten zien dat kwetsbaar-

die te maken hebben met psychische

enerzijds sterk en krachtig was, maar tegelijkertijd ook enorm kwetsbaar, omdat ik mezelf niet durfde te laten zien. Ik denk dat

"Ik denk dat juist trauma’s de kwetsbaarheid laten zien van mensen. En als je dat durft te benoemen en naar buiten durft te brengen, dan gebeurt er iets."

juist trauma’s de kwetsbaarheid laten zien van mensen. En als je dat durft te benoemen en naar buiten durft te brengen, dan gebeurt er iets. Dat zie ik bij mezelf, maar ook bij de vele mensen die ik heb begeleid. Het coachen en counselen, waarin ik mij de afgelopen tien jaar verder heb verdiept, is zulk dankbaar werk.

PSC

Stimuleert een goede geestelijke gezondheid i ntervie w

Werkt ontspannend en rustgevend Tijdens het zoeken naar de oorzaak van je neerslachtig voelen, is het nuttig iets te doen om de meest vervelende verschijnselen (onbestemde onrustgevoelens, je angstig voelen, slecht slapen en dergelijke) op te heffen of zoveel mogelijk te verminderen. Neurapas® balance bevat drie werkzame bestanddelen die elkaar aanvullen en versterken en die daarbij helpen.

NEURAPAS balance

De werkzame stoffen in Neurapas® balance zijn Sint-Janskruid, valeriaan en passiflora. Uit wetenschappelijk onderzoek is gebleken dat Neurapas® balance bij neerslachtige, sombere gevoelens snel en zonder bijwerkingen verlichting brengt. Dit bereikt u al door 3x daags 1 tablet in te nemen. 60 tabletten € 17,50

Met opmerkingen [VeV1]:

Prins Hendrikweg 2 - 3771 AK Barneveld www.sanopharm.com - info@sanopharm.com

Trainingen Verlies en Verlangen 2015 Omgaan met rouw en verlies 2-daagse training: voor professionals die werken met cliënten met een rouw- en/of verlieservaring Verlies en Verlangen, omgaan met de onvervulde kinderwens 2-daagse training: voor professionals die werken met cliënten met een

Verlies en verlangen onvervulde kinderwens.

Data: zie www.verliesenverlangen.nl

100% natuur. 100% puur.

Instituut voor Eclectische Energetische Natuurgeneeskunde Secretariaat: Mariet van Buuren BNG® Thornerweg 3A, 6097 NC Panheel, telefoon 0475 - 572988 E-mail: info@instituuteen.nl website: www.instituuteen.nl

accreditatie voor NFG, NVPA en Adiona leden 06-27865750 www.verliesenverlangen.nl info@verliesenverlangen.nl

Geaccrediteerd door CPION, SNRO, KTNO, ZHONG, VIV, VBAG, LVNG, de NFG, BATC, RING, ERC, NRR en het Rode Kruis

Opleidingen (HBO Niveau) Registeropleiding Eclectisch Energetisch Natuurgeneeskundig Therapeut SHO Registeropleiding Medische en Psychosociale basiskennis

Help haar met protheses en revalidatie op lilianefonds.nl

PSC

Bijscholingen, cursussen en workshops Klassieke Homeopathie, Feng Shui, Ankhtherapie, Voetreflexologie Dolfijnenergie, Communicatie en NLP binnen de hulpverlening Werken met de E.E.N.® Energetica, EHBO, BLS en AED Jaarlijkse nascholing Medische vakken en EHBO, BLS en AED

i nter v i ew m et ha m eeda lak ho

waarin ik mezelf steeds meer als coach laat

in hun zoektocht naar erkenning en zich-

Hoe zie je het verschil tussen afkomst, cultuur en geloof bij jouw werk als coach?

zelf. Traumatische gebeurtenissen vormen

“Wat ik zie is, dat we in de kern allemaal

ken. Het boek verschijnt in januari bij mijn

je, maar hoeven je niet te breken.

hetzelfde zijn. Natuurlijk kunnen normen

nieuwe uitgever Xander Uitgevers.”

De onbevangenheid van een kind veran-

en waarden verschillen door een andere

dert naarmate we ouder worden. Dan

afkomst of een ander geloof en natuur-

krijgen we te maken met allerlei aspecten

lijk kan dit om een verschillende aanpak

zoals teleurstellingen en afwijzing. Dit

vragen. Maar in wezen verschillen mensen

Wat zou je hulpverleners mee willen geven als het gaat om het helpen van mensen met een andere cultuur?

vormt je karakter en hoe je in het leven

niet van elkaar als we naar het gevoels-

“In de kern zijn we allemaal gelijk. Natuur-

staat. Het maakt dat je bang wordt.

matige aspect kijken. Emoties, het gevoel

lijk zijn er vanuit cultuur en religie andere

Mensen willen graag geaccepteerd,

van afgewezen zijn of niet voor vol worden

denken zienswijzen, maar als het op emo-

gewaardeerd en gezien worden door ande-

aangezien en de behoefte om gezien te

ties aankomt, zijn we allemaal hetzelfde. Ik

ren. En mensen doen dan vaak juist het

worden, speelt bij ons allemaal een rol.

zie dat tijdens groepssessies terug. Tijdens

tegenovergestelde om niet te laten zien

Dat is universeel en er is geen sprake van

die sessies zijn de culturele aspecten niet

dat ze vooral ook kwetsbaar zijn. Zolang je

een kleur of geloof. Je kunt niet zeggen

relevant en wordt er vooral gesproken van

die kwetsbaarheid niet laat zien, hebben

dat allochtonen of autochtonen andere

mens tot mens.

mensen de hoop dat ze door anderen geac-

emoties hebben. Misschien dat de manier

Als hulpverlener is het belangrijk dat je

cepteerd worden. Maar juist die kwets-

waarop emoties beleefd worden, anders

geen vooroordeel hebt en de cultuur van

baarheid en het laten zien ervan, brengt

is, omdat mensen gevormd worden door

de ander respecteert. Het gaat erom dat

verbinding en echt contact met anderen.”

hun opvoeding, omgeving en religie. Maar

je als hulpverlener open staat voor andere

zingeving en bewustwording hebben veel

zienswijzen en je daar ook in verdiept.

raakvlakken, onafhankelijk van afkomst.

Empathisch vermogen en het kunnen

Vaak hoor ik dat huiselijk geweld en kin-

garanderen van een veilige omgeving zijn

dermishandeling een ‘cultuurding’ zouden

onontbeerlijk. Respect is een sleutelwoord.

zijn. Maar dat is absoluut niet waar. Het

Deze uitgangspunten klinken simpel en

gebeurt in alle lagen van de samenleving.

logisch, maar vormen wel de basis voor

Hoog, laag, geschoold, niet geschoold,

een veilige therapeutische omgeving en

allochtoon of autochtoon; het maakt niet

kunnen dus niet licht worden opgevat.

uit, het gebeurt overal. Ook andere grote

Mensen met dezelfde cultuur begrijpen

levensgebeurtenissen zoals scheiding,

elkaar beter, ze hebben minder woorden

dood of verlies komen in alle lagen voor. Op

nodig om hun verhaal te vertellen. Dat is

gevoelsniveau is er dus eigenlijk geen ver-

gewoon een feit. Maar uiteindelijk is het

schil tussen allochtoon en autochtoon.”

belangrijk dat er een gesprek van mens tot

Ik vind het mooi dat ik als inspiratiebron mag dienen en andere mensen kan helpen

Je vertelde dat je met twee zussen achterbleef in Nederland. Hoe zijn zij omgegaan met de gebeurtenissen in jullie jeugd? “Ik bleef met mijn twee oudere zussen bij mijn vader. Mijn zussen zijn respectievelijk drie en zeven jaar ouder dan ik. Toen ik uit huis werd geplaatst, bleven zij nog thuis wonen. Kort na mij zijn zij ook van huis weggegaan. Ik zie dat we alle drie anders zijn omgegaan met de gebeurtenissen tijdens onze jeugd. We dragen wel dezelfde gebeurtenissen met ons mee, maar we zijn alle drie heel andere personen.

aan anderen. Mijn ene zus is orthopedagoog en de andere zit in het onderwijs; dus

“Veel mensen missen de verbondenheid;

we bieden alle drie op de een of andere

met zichzelf maar ook met de ander. We

manier hulp aan. Toch blijft ons verhaal

willen er allemaal bij horen, geaccepteerd

er een waarmee je niet te koop loopt. Ook

worden en gezien worden. Dit willen we

bij hen is dit verhaal lange tijd een groot

graag, maar tegelijkertijd doen we andere

geheim gebleven. Om te overleven hebben

dingen, waardoor we dit niet bereiken.

we ons leven geleid zoals het kwam. En dat

Door het pantser dat we dragen, door het

zie ik veel bij gezinnen waar traumatische

niet tonen van onze kwetsbaarheid krijgen

gebeurtenissen voorkomen. Iedereen gaat

we niet wat we eigenlijk allemaal willen.

er anders mee om.

Daar gaat het boek over: het leren weer op

Het tekent je als mens voor de rest van je

jezelf te vertrouwen, je persoonlijke ont-

leven, maar de vraag is: wat ga je ermee

wikkeling centraal stellen en je innerlijke

doen en hoe ga je ermee om?”

strijd overwinnen. Het is een zelfhulpboek,

haal en heb dit omgezet in het hulp bieden

vatten aan om die verbondenheid te berei-

mens plaats vindt in een veilige omgeving.”

Je bent op dit moment een nieuw en inmiddels vierde boek aan het schrijven met als titel Help Jezelf. Waar gaat dit over?

Ik ben naar buiten gekomen met mijn ver-

zien. In het boek reik ik verschillende hand-

Hameeda Lakho is een van de sprekers op de conferentie “Wat bezielt je?!” op zaterdag 14 november in Zwolle. Meer informatie over de conferentie is te vinden op www.transpersoonlijk.net. Meer informatie over Hameeda Lakho is te vinden op www. hameedalakho.nl en over haar stichting op www.stichtinggeheimgeweld.nl

een boek over persoonlijke ontwikkeling PSC

het ch riste n dom e n h e lin g

Het christendom en heling Door: Anne-Marie Wegh Maar weinig mensen zullen bij het zoeken naar een goede coach of therapeut denken aan Jezus van Nazareth. Toch is dat wat hij in wezen was: een geestelijk genezer, en zijn leringen kunnen ook nu nog cliënten en hun begeleiders inspireren op het gebied van persoonlijke groei en heelwording. Steeds meer groeit het besef dat veel Bijbelverhalen niet letterlijk genomen moeten worden, maar geschreven zijn in beeldtaal. Jezus, die over water liep bijvoorbeeld, is een metafoor voor zijn meesterschap over zijn gevoelsleven. De centrale boodschap van Jezus was hoe wij het Koninkrijk van God kunnen verwezenlijken. Dit was volgens hem niet een bepaalde plek op aarde of in de hemel (hier of daar), maar bevond zich in ons. En men zal niet zeggen: Zie hier of zie daar, want, zie, het Koninkrijk van God is binnen in u. (Lucas 17:21) Jezus was een verlicht mens en hij wilde ons leren hoe ook wij de dualiteit kunnen overstijgen en de eenheid met God kunnen ervaren. Dit is een weg die met name in het teken staat van heling. Onze innerlijke verwondingen genezen en worden weer heel als een kind. Een van Jezus’ gevleugelde uitspraken is: Als u zich niet verandert en wordt als de kinderen, zult u het Koninkrijk der hemelen beslist niet binnengaan. (Matt. 18:3) Het woord heilig is etymologisch verwant aan heel. Een heilig mens is in wezen een geheeld mens. We lezen in evangeliën over een scala aan kwalen die door Jezus worden genezen, waarbij het opvalt dat 22

PSC

het allemaal chronische aandoeningen zijn: verlamming, blindheid, doofheid, etc. De diepere (werkelijke) betekenis van deze verhalen wordt duidelijk als we de lichamelijke ziektes en invaliditeit vertalen naar het geestelijke vlak. Een geestelijke verlamming bijvoorbeeld: vastzitten, niet meer weten waar naartoe. Geestelijke doofheid: niet willen luisteren, de stem van je hart niet kunnen horen, et cetera. In mijn boek Ecce Homo onderbouw ik deze stelling.

doorschemert dat de genezingen van Jezus op het geestelijke vlak waren:

Geestelijke genezing Waarom zou Jezus een geestelijke genezing zo belangrijk vinden? Als we onze verwondingen fysiek gemaakt zouden zien op ons lichaam, zouden we diep geschokt zijn. Wijzelf, maar ook iedereen om ons heen: vol met striemen, blauwe plekken en littekens. Geslagen, bloedend, geamputeerd. Door al deze oude pijn die we met ons meedragen, zijn we in onszelf gekeerd. Als een gewond dier, onze wonden likkend, onze kwetsbaarheid verbergend voor de buitenwereld. Dit is de staat waarin God ons aantreft. Wij zien of horen Hem niet. Het huilen van het gewonde kind in ons overstemt alles. De muur die we hebben opgebouwd om onszelf te beschermen tegen de buitenwereld houdt ook God buiten. Wij roepen Hem en zijn teleurgesteld dat we geen teken ontvangen, maar we zijn zelf degenen die de deur van ons hart hebben geblokkeerd.

Laten we eens een wonderbaarlijke genezing en de werkelijke betekenis ervan nader bekijken.

De talloze genezingen die Jezus verricht in de evangeliën mogen we zien als voorbeelden van hoe God ons wil helpen te helen en daardoor dichter bij Hem te komen. Na veel van Jezus’ wonderen volgt de genezen man of vrouw hem daarna op zijn weg. Dat is geen toeval. De weg naar God en genezing zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. God kan ons echter alleen helpen om weer heel te worden als wij daarvoor openstaan. Jezus zegt dit onomwonden in het evangelie van Mattheüs. Een citaat waarin tevens

Want het hart van dit volk is vet geworden, en zij hebben met de oren slecht gehoord, en hun ogen hebben zij dichtgedaan, opdat zij niet op enig moment met de ogen zouden zien en met de oren horen en met het hart begrijpen, en zij zich zouden bekeren en Ik hen zou genezen. (Matt. 13:15)

De genezing van een blindgeborene In het evangelie van Johannes lezen we over een blindgeboren man die Jezus weer laat zien. 1. En in het voorbijgaan zag Hij iemand die blind was van de geboorte af. 2. En Zijn discipelen vroegen Hem: Rabbi, wie heeft er gezondigd, hij of zijn ouders, dat hij blind geboren zou worden? 3. Jezus antwoordde: Hij heeft niet gezondigd en zijn ouders ook niet, maar dit is gebeurd, opdat de werken van God in hem geopenbaard zouden worden. 4. Ik moet de werken doen van Hem Die Mij gezonden heeft, zolang het dag is; er komt een nacht waarin niemand kan werken. 5. Zolang Ik in de wereld ben, ben Ik het Licht der wereld. 6. Nadat Hij dit gezegd had, spuwde Hij op de grond, maakte slijk met het speeksel en streek het slijk op de ogen van de blinde, 7. en Hij zei tegen hem: Ga heen, was u in het badwater Siloam (wat vertaald wordt met: Uitgezonden). Hij dan ging weg en waste zich en kwam ziende terug. (Joh 9:1-7)

a nne- m a r ie we g h

zin van loslaten. Daarom wordt de blinde door Jezus naar Siloam gestuurd: hij moet de materie en zijn oude, beperkte zienswijze loslaten. Blindgeboren Het is goed om je bij de wonderverhalen in de Bijbel te blijven realiseren dat deze ook over ons gaan. Wij zijn allen blindgeboren totdat we spiritueel ontwaken. Vragen die je jezelf zou kunnen stellen zijn: welke vastgeroeste overtuigingen zou ik kunnen loslaten? Heb ik mij beelden gevormd van God die mijn groeiproces misschien in de weg zitten? Op welke gebieden zou ik nog wat meer kunnen onthechten? Gebruik ik mijn spiritualiteit om indruk te maken op anderen? Voel ik mij beter dan een ander die zich niet met God bezighoudt? Doe ik mij anders voor dan ik me voel? De antwoorden hierop vragen om een groot zelfinzicht, een belangrijke voorwaarde om een ziener te worden.

Mensen die in medisch opzicht prima kunnen zien, kunnen toch volgens de Bijbelse normen blind zijn als zij in spiritueel opzicht nog in een staat van duisternis en onwetendheid verkeren. Blindheid is dan Gods aanwezigheid ontkennen en in plaats daarvan gericht zijn op de materie. In die tijd geloofde men dat ziektes het gevolg waren van zondigen. Een straf van God. Maar hoe zit dat dan bij iemand die al vanaf zijn geboorte blind is, vragen de leerlingen van Jezus zich af. Komt dat misschien omdat zijn ouders hebben gezondigd? Het antwoord van Jezus is raadselachtig als je de blindheid letterlijk neemt: dit is gebeurd, opdat de werken van God in hem geopenbaard zouden worden. Is de man blind omdat hij als proefkonijn dient voor Jezus? Modder Jezus doelt met zijn woorden op een spirituele blindheid: de man kan het licht van God niet zien, omdat Hij Zijn werk nog niet in hem heeft gedaan. Dat werk gaat Jezus nu verrichten, zegt hij, en hij voegt meteen de daad bij het woord. Hij spuwt op de grond, maakt modder met het speeksel en

strijkt dit op de ogen van de blinde. Daarna stuurt hij hem weg naar de het bad van Siloam om zijn ogen uit te wassen. Er zit een aantal merkwaardigheden aan deze gang van zaken. Waarom heeft Jezus, als vertegenwoordiger van God op aarde, modder nodig om de blinde te genezen? En hoe moet de man de weg vinden naar Siloam, nog steeds blind en ook nog eens met zijn ogen vol slijk? Als we de blindheid nemen als figuurlijk en de modder afwassen als symbolisch, wordt het een stuk logischer en duidelijker. Jezus, die zijn speeksel vermengt met zand, geeft een beeld van het aardse dat wordt vermengd met het Goddelijke. Met het badwater van Siloam wast de blinde de modder (het aardse) van zijn ogen. Hij wordt gezuiverd van zijn gehechtheid aan materiële zaken en zijn ogen gaan open voor het spirituele. Siloam betekent uitgezonden, zegt Johannes (vers 7). De naam stamt af van het Hebreeuwse werkwoord shalah, dat inderdaad uitzenden betekent. Dit kan van toepassing zijn op een stromende waterbron, maar shalah betekent ook uitzenden, wegzenden in de

Want u zegt: Ik ben rijk en steeds rijker geworden en heb aan niets gebrek, maar u weet niet dat juist u ellendig, beklagenswaardig, arm, blind en naakt bent. Ik raad u aan dat u van Mij goud koopt, gelouterd door het vuur, opdat u rijk wordt, en witte kleren, opdat u bekleed bent en de schande van uw naaktheid niet openbaar wordt. En zalf uw ogen met ogenzalf, opdat u zult kunnen zien. (Openb. 3:17-20)

De rol van de begeleider Een geestelijke crisis is bij een cliënt vaak het begin van spirituele bewustwording en groei. Dat is de winst die men noemt als men terugkijkt op een donkere periode. In een spiritueel ontwaken kan de coach of therapeut een belangrijke begeleidende rol spelen. Bijvoorbeeld door het onderwerp bespreekbaar te maken en tips te geven. Alle religies en spirituele tradities kunnen in principe ondersteunend werken in een proces van heling. Ik merk echter dat men vaak aangenaam verrast is dat ook onze christelijke wortels een bron kunnen zijn van voeding en groei! Anne-Marie Wegh is auteur van Ecce Homo, de beeldtaal van de Bijbel, en Kundalini Ontwaken. Voor meer informatie www.anne-marie.eu. PSC

z i n tu i ge npr i k k e l s

In deze rubriek bespreken we elke editie vakgerel a te e r d e b o e ke n , c d ’s , d vd ’s e n ap p s .

Het regent geluk Het regent geluk van Lisa Portengen en co-auteur Koos Janson is een geweldige kennismaking met het boek Een cursus in wonderen (ECIW). Lisa Portengen wilde Een cursus in wonderen al heel lang 'doorgronden' en beet zich erin vast. In de vertaler van de Cursus Koos Janson vond zij de perfecte leraar. Toen Lisa met haar online community Smart & Sexy (www.smart&sexy.nl) een 100-dagen feel good challenge organiseerde, belde ze iedere dag met Koos. Ze stelde hem alledaagse vragen, waar iedereen zich in kan herkennen: waarom lukt het me niet om af te vallen? Waarom kan ik maar geen afstand nemen van mijn werk? Waarom heb ik toch altijd ruzie om dezelfde dingen met mijn partner? Koos gaf heldere antwoorden op basis van Een cursus in wonderen. Het resultaat: GELUK! Hun tweegesprekken zijn gebundeld in dit boek. Het biedt je een unieke combinatie van feel good en verdieping. (www.smartensexy.nl en www.koosjanson.nl) Het regent geluk, Lisa Portengen - Koos Janson Uitgeverij AnkhHermes, ISBN 9789020211658

Handboek Mindful ouderschap Jon Kabat-Zinn is grondlegger en pleitbezorger van mindfulness, zowel in reguliere gezondheidszorg als in de samenleving. Samen met zijn vrouw Myla, die o.a. werkte als vroedvrouw, schreef hij het boek Handboek Mindful Ouderschap, dat hun beider expertises bundelt. Met veel compassie en op heldere wijze leggen zij uit hoe ze als (groot)ouders alle levensfasen van het kind binnen het gezin kennen en hoe je daar mindful mee omgaat. Dit unieke handboek heeft grote aandacht voor de emotionele, intuïtieve en persoonlijke ervaring van het ouderschap. Verschillende aspecten komen aan bod. Hoe geef je bijvoorbeeld invulling aan zelfbeschikking, empathie en acceptatie? Hoe ga je met elkaar om in deze digitale tijd waarin kinderen veel tijd doorbrengen op sociale media? Zwangerschap, de eerste jaren, schoolgaande en volwassen kinderen: alle fasen passeren de revue. Jon Kabat-Zinn werd wereldwijd bekend met de everseller, het boek Waar je ook gaat, daar ben je. Handboek Mindful ouderschap, Jon Kabat-Zinn & Myla Kabat-ZinnUitgeverij Kosmos, ISBN: 9789021559049

PSC

zin t u ig e n p rikkels

Je gezonde kern Volgens de boeddhistische psychologie is ieder mens geboren met een geestelijk gezonde kern. Chögyam Trungpa laat zien hoe we onszelf en anderen kunnen helpen weer in contact te komen met die kern. ‘Boeddhisme zal naar het Westen komen als een psychologie,‘ zo voorspelde de boeddhistische leraar Ghögyam Trungpa ooit aan zijn leerling en bestsellerauteur Daniel Goleman. Dat hij gelijk gekregen heeft, blijkt onder meer uit de populaire mindfulness-cursussen, die op boeddhistische leest geschoeid zijn. Dit boek bundelt lezingen die Trungpa aan westerse psychologen en therapeuten gaf. Daniel Goleman, auteur van Emotionele intelligentie: ‘Chögyam Trungpa (1940-1987) was een van de belangrijkste boeddhistische leraren in het Westen en is de oprichter van Shambala International, een wereldwijde organisatie van meditatie- en studiecentra. Dit boek is een buitenkans voor westerse lezers die de visie van de boeddhistische psychologie op de mens willen begrijpen.’ Chögyam Trungpa Rinpoche werd geboren in Tibet en opgeleid in de strikte kloostertraditie van het Tibetaans boeddhisme als de elfde incarnatie van de Trungpa tülkus. Hij was aanhanger van de oecumenische beweging in Tibet, die probeerde zo veel mogelijk waardevolle leringen samen te brengen en toegankelijk te maken. Hij is oprichter van een wereldwijde organisatie van meditatie- en studiecentra, Shambhala International van de Naropa University, en is de vader van Sakyong Mipham. Trungpa’s grote streven was de kern van de meditatietraditie toegankelijk te maken voor westerlingen. Hij schreef daartoe meer dan twintig boeken over meditatie, boeddhisme en kunst. Je gezonde kern, Chögyam Trungpa Uitgeverij Ten Have, ISBN 9789025961398

The Power of the Heart Gelukkig heeft de auteur Baptist de Pape tijdens zijn zoektocht naar zijn levensdoel geluisterd naar wat zijn hart hem ingaf. Het heeft geresulteerd in het boeiende boek The Power of the Heart. Door 18 spirituele meesters te interviewen legt hij de verborgen krachten van het hart bloot. En eerlijk is eerlijk, het zijn niet de minst grote denkers en inspirerende schrijvers met wie hij in gesprek raakt: Eckhart Tolle, Deepak Chopra, Paulo Coelho, Marianne Williamson, Neale Donald Walsch. Het neusje van de zalm dus. En dat vertaalt zich in de inhoud van The Power of the Heart. Baptist de Pape raakt er steeds meer van overtuigd dat het hart veel meer is dan een spier die ons in leven houdt. Het is centrum van onze gevoelens, is krachtiger dan ons brein en heeft vermogens die we niet voor mogelijk houden. Ik smul van de grote verscheidenheid aan onderwerpen, merk ik. Vertrouwen hebben in je intuïtie, de kracht van intentie, authentieke kracht, synchroniteit, veerkracht, en vooral het hoofdstuk over vergeving tilt het boek naar een hoger level. Stuk voor stuk thema’s die in mijn werk als hulpverlener regelmatig langskomen. Het boek raakt me, inspireert en zet me aan het denken. Het staat bomvol met citaten en quotes en als kers op de taart is er ook na ieder hoofdstuk een afsluitende oefening. Ik heb slechts één aandachtspunt en ik durf deze na mijn lofuitingen nauwelijks meer te berde te brengen, en dat zijn de foto’s van de spirtuele leermeesters. Ze zijn gedateerd, beetje jaren zeventig, gephotoshopped op een achtergrond en....paginagroot. Met een blik vol met mededogen en compassie staren zij mij vanaf de bladzijden aan. Dat is jammer en had ik anders gedaan, maar daar zal wel een goed marketingtechnische reden voor zijn. De verdere vormgeving van het boek is dik in orde: zwaar papier en een glossy uitstraling. The Power of the Heart kent trouwens ook een filmversie. Een boek vol wijsheid op het pad naar ons levensdoel. Prachtig om te hebben en misschien nog wel mooier om weg te geven. Recensie: Anja van de Weerd The Power of the Heart, Baptist de Pape Uitgeverij Kosmos, ISBN 9789021557854

Denk je sterk Zelfvertrouwen begint vanbinnen in je manier van denken en kan groeien door het contact met andere mensen. Denk je sterk helpt via cognitieve (gedachte)technieken bij het verbeteren van een negatief zelfbeeld en het bijbehorende Denk je zeker helpt je buitenwereld te veranderen en het contact met anderen te verbeteren. Het doel is om zelfvertrouwen te krijgen en sociale onzekerheid te verminderen. Denk je sterk, Fred Sterk & Sjoerd Swaen Uitgeverij Kosmos, ISBN: 9789021557922

PSC

a dm i ni s t r at i e e n v e r s l a gl eggi ng bi nnen de ei gen pr a k ti j k

Administratie en verslaglegging binnen de eigen praktijk Anno 2015 nog steeds tijdrovend? Door: Ton de Jongh Als oprichter en technisch directeur van het ICT-bedrijf LogiTeam ben ik altijd bezig oplossingen te vinden om werkprocessen te vereenvoudigen en het leven waar mogelijk aangenamer te maken voor mijn klanten en medewerkers, met behulp van ICT-oplossingen. Ik maakte jarenlang lange dagen, zittend achter mijn bureau en laptop. In mijn enthousiasme voor het werk kon het daardoor zomaar eens gebeuren dat ik te weinig tijd reserveerde voor de nodige lichaamsbeweging en buitenlucht. Gelukkig wisten mijn manueel therapeut en mijn fysiotherapeut de balans al weer een aantal jaar geleden tijdig te herstellen. Mijn contacten met paramedische zorgverleners heb ik altijd als bijzonder prettig ervaren, maar ook in zekere zin inspirerend voor de automatiseerder in mij. Wat me steeds weer opviel wanneer ik sprak met zorgverleners, was het gemis aan goede software om de administratie rondom afspraken en facturatie te ondersteunen. Ook ontbreekt in veel gevallen een toegankelijke, moderne website waar ik als cliënt meer zou willen zien dan dat ik nu kan vinden. Door mijn werkzaamheden als automatiseerder van de NFG en RBCZ constateer ik dat grote groepen zorgverleners anno 2015 nog steeds kansen laten liggen om veel tijd te besparen door de eigen praktijk effectief te automatiseren. Vanuit het expertisegebied van mijn bedrijf LogiTeam, besloot ik de behoefte aan ICT-ondersteuning en automatisering op administratief gebied binnen de paramedische zorg nader te onderzoeken.

Behoefte aan automatisering en administratieve ondersteuning bij de leden van de NFG Een inventariserend onderzoek LogiTeam heeft de software en de website geleverd waarmee de NFG en de koepelorganisatie RBCZ haar ledenadministratie verzorgt. LogiTeam heeft sinds augustus 2014 een groot aantal NFG-leden benaderd voor een onderzoek naar de behoefte aan ICT-ondersteuning en automatisering binnen de beroepsgroep. Medewerkers van LogiTeam hebben de leden van de NFG zoveel mogelijk zelf aan het woord gelaten en goed geluisterd naar de wensen en behoeften op administratief gebied, die ter sprake kwamen. Tevens werd de therapeuten natuurlijk gevraagd of ze geïnteresseerd zouden zijn in de oplossingen, die LogiTeam daarbij kan bieden. Response 311 (73%) van de 423 benaderde leden konden helaas niet telefonisch worden bereikt tijdens kantooruren. Er is bewust voor gekozen geen voicemailbericht in te spreken of een terugbelverzoek 26

PSC

achter te laten, want voor het beoogde onderzoek leek de response desondanks afdoende. 17 leden gaven aan geen interesse te hebben in deelname aan het telefonisch onderzoek (15%). Zij gaven aan tevreden te zijn met hun huidige administratiesysteem dan wel over een dermate klein klantenbestand te beschikken, dat zij daardoor niet geïnteresseerd waren in een gesprek over administratieve handelingen binnen de eigen praktijk. 95 van de NFG-leden hebben wel meegedaan aan de telefonische enquête (85%). Het gemiddelde aantal cliënten per praktijk is bij deze leden 9 per week (mediaan 7 per week). Ongeveer driekwart van de ondervraagden voert een “eenmanspraktijk”, dus zonder directe collega’s of ondersteunend personeel. Resultaten Ongeveer 95% van de ondervraagde leden werkt momenteel voor de cliëntenadministratie met MS Word en/of MS Excel. De organisatie van de praktijken en de archivering is in grote mate gebaseerd op papier. Indien enkele oude facturen uit het archief moeten worden opgezocht voor declaratie, is dit voor velen een tijdrovende bezigheid. Slechts 5% werkt met een echt klantbeheersysteem dan wel een digitaal archief. Bijna 100% van de ondervraagden gaf aan dat met name de verslaglegging en declaraties/facturatie het meest tijdrovend zijn. Een systeem dat deze processen ondersteunt, is gewenst onder de voorwaarde dat het niet te ingewikkeld is in het gebruik. Op de vraag hoe vaak het voorkomt dat een afspraak op het laatste moment (minder dan 24 uur voor aanvang van de afspraak) afgezegd of verzet wordt, gaf 10% van de therapeuten aan dat dit regelmatig/vaak voorkomt, 45% soms en 18% zelden. 27% van de ondervraagden gaf aan dat dit niet bekend of niet van toepassing was. Vooral jeugdige cliënten en tieners zouden relatief vaak afspraken vergeten of op het laatste moment een afspraak afzeggen. 93% van de ondervraagden zou graag een automatische signalering of herinnering voor afspraken uitsturen, bijvoorbeeld per sms, mail of WhatsApp. 84% van de ondervraagden zou haar cliënten graag een digitaal intakeformulier laten invullen, voorafgaand aan een eerste consult. 95% van de ondervraagden geeft haar cliënten reeds huiswerk mee in het kader van de behandeling, 84% van hen zou dit huiswerk graag digitaal willen aanbieden. Op de vraag hoe vaak het voorkomt dat een cliënt/patiënt een kopie van een factuur opvraagt, antwoordde 6% dat dit regelmatig voorkomt, 50% soms en 2% zelden. 41% gaf aan dat dit bij hen niet bekend was. De medewerker van LogiTeam gaf aan het einde van het gesprek aan over een aantal functionaliteiten te beschikken, die de praktijkvoering kunnen ondersteunen, met name op het gebied van administratie en communicatie met cliënten. De therapeu-

t on d e J on gh

ten konden aangeven of zij gebruik zouden willen maken van bepaalde functionaliteiten wanneer zij deze tot hun beschikking zouden krijgen. Aangezien niet alle functionaliteiten tijdens elk gesprek ter sprake zijn geweest, zijn onderstaande percentages mogelijk onderschat. Functionaliteit LogiCare

Geïnteresseerd (%)

Vereenvoudigde verslaglegging

69%

Automatische facturatie / declaratie zorgverzekeraar 63% Klantbeheersysteem 56% Digitale agenda 85% Locatie onafhankelijk werken

63%

Beveiligde gegevens en communicatie

77%

Werken met actielijsten

76%

Communicatie met cliënten via de website en app

81%

Dataverwerking ten behoeve van de boekhouding

67%

Geïntegreerde website 91%

Conclusies Het voeren van een eigen praktijk is een intensieve aangelegenheid waar veel administratie bij komt kijken. Door de drukke agenda’s blijven tijdrovende dingen nogal eens liggen of is de eigen organisatie niet altijd even optimaal. Met name administratieve handelingen rondom facturatie en verslaglegging worden als tijdrovend beschouwd. Bij de leden van de NFG bestaat er derhalve een grote behoefte aan administratieve ondersteuning en ICT-ondersteuning, bij voorkeur in een totaalpakket waarmee het voeren van een eigen praktijk moeiteloos kan worden ondersteund. Een andere opvallende conclusie is, dat ongeveer driekwart van de therapeuten telefonisch lastig bereikbaar is tijdens kantooruren.

LogiCare - het totaalpakket voor zorgverleners

waarmee zorgverleners met een eigen praktijk dus volledig administratief “ontzorgd” worden waardoor zij meer tijd overhouden om ook écht zorg te verlenen. Een aantal zorgverleners/praktijken is inmiddels volledig aangesloten op LogiCare, en is hier zeer tevreden over. De belangrijkste functionaliteiten omvatten: • een overzichtelijk agenda- en afsprakenbeheer, inclusief instelbare mogelijkheden voor het sturen van afspraakbevestigingen en afspraakherinneringen, • mogelijkheden om verschillende templates (netjes geformatteerde brieven conform uw eigen wensen) te gebruiken voor uw verslaglegging en communicatie. Een overzichtelijke weergave van al uw cliënten en behandelgegevens, • een eenvoudige manier om met een paar muisklikken een factuur te sturen en deze op te stellen wanneer u maar wilt (bijvoorbeeld onmiddellijk dan wel later via één factuur over meerdere consulten), • eenvoudig boekhoudkundige gegevens verzamelen; u kunt alle uitgaven voor uw praktijk eenvoudig administreren, bijvoorbeeld door een foto via uw mobiele telefoon te uploaden, • optimale veilige communicatie met uw cliënten via uw eigen website en indien gewenst ook via een eenvoudig te gebruiken app. Op onze website www.logicare.nl vindt u in onze kennisbank (technische) oplossingen voor uiteenlopende problemen m.b.t. automatisering. U bent als NFG-lid van harte uitgenodigd om via deze website uw vragen te stellen omtrent uw persoonlijke automatisering. Wij zullen ons inspannen u naar beste kunnen de weg te wijzen naar oplossingen. Uw vragen en onze antwoorden of oplossingen zullen in algemene termen in de kennisbank worden opgenomen. Op onze website staan de tijden van ons technisch spreekuur (gratis voor NFG-leden). Binnenkort nodigen we graag alle leden van de NFG uit (via e-mail of nieuwsbrief) om middels een vragenlijst specifieke wensen en behoeften rondom bovenstaande punten nader in kaart te brengen. Bij de definitieve lancering van LogiCare verwerken we dan ook de laatste wensen en kunt u optimaal profiteren van de oplossingen die voor uw beroepsgroep binnen handbereik liggen. U kunt meer lezen over LogiCare op www.logicare.nl.

Het is voor een ICT’er natuurlijk altijd prettig om te constateren dat er een grote behoefte is aan software die administratieve processen ondersteunt, vooral wanneer daarvoor de ideale oplossingen al voorhanden zijn. LogiTeam beschikt al jaren over geavanceerde software waarmee ingewikkelde processen moeiteloos gevolgd kunnen worden. Aan de hand van de uitkomsten van bovengenoemd onderzoek heeft Logiteam hard gewerkt aan het samenstellen van LogiCare, een totaalpakket voor zorgverleners waarin alle administratieve wensen kunnen worden vervuld, en PSC

co l u m n

Groep 8 Het is afgelopen. De musical is voorbij, er is op school geslapen. Er zijn afscheidswoorden gesproken, jaarboeken uitgedeeld, en ze zijn door de rest van de school uitgezwaaid. Het is klaar. En hoezeer je er ook naar uitkeek om deze school achter je te laten, dit niemandsland is niet leuk. De groepsapp van groep 8 piept onafgebroken. Allemaal berichtjes over hoeveel iedereen elkaar gaat missen. Nee, dat helpt enorm! Gisteren waren er al zoveel tranen, vanochtend nog veel meer. Niet alleen bij de mama’s hoor. Ook bij jongens en meiden, die zich realiseren: zo wordt het nooit meer! Ik ben 43. Ik weet inmiddels…zo wordt het wel weer. Maar dan met andere mensen. Op andere manieren en op andere plekken. Want ik heb al zoveel keren afscheid genomen. Ik heb al zoveel vriendschappen gesloten, in beide betekenissen van het woord. Ik heb studies gedaan, steden veroverd en ook weer achter me gelaten. En ik heb ook mijn levensgezel gevonden, en voel me nooit meer echt alleen. Maar ja, hij is elf. En zijn lijf weet het nog niet. Dat er weer nieuwe vrienden komen. En dat de vriendschappen van nu misschien van vorm veranderen en toch kunnen blijven. En het liefst zou

ik willen dat dit verdriet niet nodig is. Dat ik het weg kan nemen. Met een toverstokje. Als coach kan ik uitstekend met pijn en verdriet uit de voeten. Ik heb namelijk toverstokjes. Ik weet hoe je brein pijn uit het verleden vast weet te houden. Zorgt dat het steeds weer terug komt en als het ware een gewoonte wordt. Mijn werk is mensen helpen die gewoonten van het brein te doorbreken.

En dus zit ik hier beneden en hij op zolder. En ga ik niet alle toeters en bellen uit de kast halen om hem te vermaken en af te leiden. En ik ga ook niet alle toeters en bellen uit de kast halen om mijn eigen verdriet, om zijn verdriet weg te toveren. It sucks! Het wordt nu even nooit meer zoals het was. En morgen zien we wel weer verder.

Maar dat gaat over oude pijn en oude gewoontes, die niet in het hier-en-nu horen. Maar soms is verdriet wel gewoon hier-en-nu-verdriet. Niet een gewoonte van het brein, maar gewoon omdat het nu niet leuk is. Omdat je nu iets mist, iets kwijtraakt, iets verliest dat je liever zou houden. En dan zijn toverstokjes niet zinnig. Dan heeft het geen zin om af te leiden, te doen alsof het verdriet er niet is. Dan leer ik mijn kind om weg te stoppen, te verdoven, te doen alsof. Dat wil ik ook niet. En ik denk aan de filmpjes van Brene Brown, die me zo geïnspireerd hebben. Dit gaat over kwetsbaarheid. Kwetsbaarheid is ook: kunnen verduren wat er is, zonder het weg te hoeven toveren.

CATHELIJNE IS SCHRIJVER, MOEDER, TRAINER EN COACH. ZE WERKT BIJ TRAININGSINSTITUUT DE EERSTE VERDIEPING EN BIJ HET ADHD-CENTRUM NEDERLAND.

PSC

c olu mn

M UL TIDIS CIPLINAIR SAMENW E RK E N I N S & O UT S Het is een woensdagmiddag als Anja Meesterman (gefingeerde

Twee weken later heb ik met Anja een afspraak om het behandelplan

naam, maar leest prettiger dan cliënte ) mij emotioneel opbelt. Ze

te bespreken. Ik geef naar haar aan dat de combinatie van gesprekken

vertelt dat het niet goed met haar gaat, ze zit al een tijdje thuis van

met mij (psycholoog) en afspraken bij onze Psychomotorisch Thera-

haar werk, voelt zich overspannen, kan weinig prikkels aan en weet

peut een goede balans kunnen geven aan de hulpvraag die zij heeft.

niet waar ze moet beginnen. We maken een afspraak voor de avond

Zij heeft namelijk als doel aangegeven dat ze wil uitzoeken hoe het

erna en Anja is blij dat ze snel bij ons terecht kan.

zo ver heeft kunnen komen, maar ook dat ze dit wil leren voorkomen. Als het gaat om het eerste deel, verder uitzoeken wat de patronen

Op het moment dat een cliënt ons opbelt of mailt, neem ik als prak-

in haar leven zijn, beginnen we met cognitieve gedragstherapie en

tijkhouder de hulpvraag met de cliënt door. Ik vraag naar de reden dat

verdiepen verder naar schematherapie. Het leren voorkomen van een

iemand contact met ons opneemt, welke dagen en tijden dat iemand

overspannen situatie doet zij vooral praktisch binnen de psychomo-

kan en of het belangrijk is om te kijken hoe het met de zorgverze-

torische therapie, die zich richt op de combinatie van voelen, denken

keraar geregeld is, of dat een werkgever eventueel een gedeelte wil

en handelen. Wat voel je lichamelijk, wat geeft je lichaam aan, wat

vergoeden. Door ons team kunnen wij diverse therapieën en behan-

zijn je grenzen, wat vind je fijn/niet fijn? Deze connectie is bij Anja erg

delmogelijkheden inzetten voor uiteenlopende hulpvragen. Indien

verdrongen door allerlei situaties uit haar jeugd, waardoor zij veel in

cliënten mij bijvoorbeeld vertellen diverse vormen van hulpverlening

haar hoofd zit, veel nadenkt en veel redeneert, maar weinig met haar

te hebben ontvangen, dan vraag ik naar wat werkte en wat mogelijk

gevoel doet.

niet werkte en wat de reden is geweest om niet naar de betreffende hulpverlener terug te gaan. We kunnen hier dan rekening mee

Anja was in de (financiële) gelegenheid om de afgelopen 2 jaar bij

houden, zodat een cliënt zo snel mogelijk de beste hulp ontvangt, die

ons een traject hiervoor te volgen, bij wie zij gemiddeld 1 keer per 2

wij kunnen bieden. Dat betekent dus dat, als iemand bij de aanmel-

weken bij mij of bij mijn collega kwam.

ding al beter af lijkt te zijn bij bijvoorbeeld beeldende therapie of psy-

Mocht je een cliënt hebben bij wie soortgelijke problematiek speelt,

chomotorische therapie, hij/zij daar ook start met de intake en niet

en je cliënt kan maar zo’n 5 - 10 keer bij je komen, dan had ik gekozen

eerst bij één van de psychologen komt.

voor een aantal keer bij mij om te zoeken naar de patronen en daarna praktisch met grenzen, combinatie hoofd en hart/ratio en gevoel te

In het eerste gesprek vertelt Anja mij dat zij de laatste jaren op haar

werken binnen Psychomotorische Therapie. Zeker bij mensen die veel

tenen loopt, dat ze continu alles probeert goed te doen, zowel thuis

praten en in hun ‘hoofd’ zitten, werkt het juist goed om geen ‘praat-

als op haar werk en dat ze niet meer weet hoe ze overeind moet blij-

therapie’ in te zetten.

ven. Ze is bang te worden als haar moeder, die na een burn-out niet meer opknapte en maar aan de medicijnen bleef. Het valt mij op dat

Mocht je zelf een casus hebben waarin je zou willen weten hoe wij

Anja weinig rust heeft en maar druk door blijft praten, van de hak op

dat binnen een multidisciplinair team zouden aanpakken, mail dan

de tak springt en veel om bevestiging vraagt dat zij niet gek wordt.

gerust naar info@caritasgroep.nl o.v.v. PSC Magazine Teamwork.

Bij Anja geef ik na het eerste gesprek aan dat ik graag een tweede intakegesprek wil afspreken om me meer te verdiepen in de dingen die zij in het leven heeft meegemaakt, zodat we kunnen kijken naar de onderliggende patronen en haar manier om met spanning en stress om te gaan. Maar dat het mij een goed idee lijkt als ze ook in ieder geval één keer naar mijn collega Psychomotorisch Therapeut gaat om wat handvatten te krijgen voor de huidige situatie om om te gaan met de spanning die zij voelt, en om haar lichaam te leren ontspannen.

HANNEKE NIJKAMP, PRAKTIJKHOUDER CARITASGROEP, PSYCHOLOOG, RELATIECOUNSELOR EN SUPERVISOR. WWW.CARITASGROEP.NL

PSC

wa t be zi e l t j e ? ! ( 2 )

WAT BEZIELT JE?! (2) Transpersoonlijk? Wat heeft mijn cliënt eraan? Stel je hebt ernstige psychische problemen en je zit in een crisissituatie. Je komt dan - op misschien wel het meest kwetsbare moment van je leven - terecht bij de psychiatrie.

Dan is de kans groot dat je daar vervolgens te horen krijgt dat je problemen worden veroorzaakt door een verstoorde werking van je hersenen, mogelijk ten gevolge van een genetische afwijking. Je moet dan verder leven met de wetenschap dat er met jou iets grondig mis is. Je gevoel van eigenwaarde en autonomie kunnen daardoor volledig instorten. Tegenwoordig is dat het reguliere perspectief van de psychiatrie. De transpersoonlijke therapie laat een ander perspectief zien. Over hoe dat zit, lees je hieronder.

Een persoonlijk drama Hoe zou de ontwikkeling van een psychiatrisch ziektebeeld eruit kunnen zien? Een patiënt, laten we hem Erik noemen, raakt als gevolg van een samenloop van omstandigheden in een ernstige crisis. Hij raakt verward, die verwarring loopt uit de hand en vervolgens krijgt hij een antipsychoticum voorgeschreven. Eerst gaat het wat beter met hem, maar na enige tijd volgt er een terugval en al snel komt zijn psychiater tot de conclusie dat er iets mis is met zijn hersenen en dat zijn probleem ongeneeslijk is. Die simpele mededeling is zo

is. Hij accepteert het feit dat hij ziek is en geleidelijk aan raakt hij meer en meer gehospitaliseerd. Hij wordt somber en apathisch en door al zijn zorgen krijgt hij een nieuwe psychose waarvoor hij ook weer nieuwe medicijnen krijgt. Erik raakt zijn werk, zijn collega’s en zijn sociale contacten kwijt en is er nu volledig van overtuigd dat er iets helemaal mis is. Gelukkig komt hij dan in de Wajong terecht. Zijn inkomen is dan een beetje gegarandeerd, maar hij is nu wel officieel afgeschreven voor de gewone maatschappij. Langzaam slijt hij zijn jaren als cliënt en daar probeert hij dan maar het beste van te maken.Er zijn steeds meer mensen met een Wajong-uitkering en juist daarom kun je je afvragen of de behandeling die ze krijgen, eigenlijk wel effectief is. Schiet de GGZ niet gewoon tekort bij het behandelen van mensen met psychische problemen? Het gebrek aan resultaat blijkt helaas niet alleen uit de toename van het aantal Wajongers. Meer algemeen blijkt dat de psychiatrische problematiek jaar na jaar toeneemt zoals te zien is uit cijfers van het Trimbos Instituut (en Zorgis) over het aantal langdurig zorgafhankelijken binnen de GGZ. Wat gaat er mis? Binnen de GGZ gebeuren goede dingen en ernstig zieke mensen worden er door toegewijde hulpverleners liefdevol verzorgd. Maar

Het is heel goed mogelijk dat Erik, wanneer hij van het begin af aan op de juiste manier was begeleid, nu weer fluitend naar zijn werk zou zijn gegaan. Maar in plaats daarvan is hij er zo van overtuigd geraakt dat hij ongeneeslijk ziek is, dat hij iemand die iets anders beweert, volkomen ongeloofwaardig vindt. Het bovenstaande is een willekeurig scenario. Het kan allemaal ook heel anders gaan, maar er zijn in Nederland honderdduizenden mensen bij wie het ongeveer zo is gelopen, zoals blijkt uit onderstaande cijfers, Volumeontwikkeling Wajong, UWV Kennisverslag 2013-1.

Jaartal 2008 2009 2010 2011 2012 Groei/jaar Aantal 178.600 192.000 205.100 216.200 226.500 6,70%

ongeveer de grootste schok die Erik in zijn hele leven te verwerken heeft gekregen en laat hem ontredderd achter. Vervolgens gaat het steeds slechter met hem waardoor hij weer nieuwe medicijnen krijgt. Dan volgt een bezoek van een sociaal psychiatrisch verpleegkundige die hem helpt om zijn leven weer een beetje op de rails te zetten. Zij vertelt hem dat hij voortaan een regelmatig leven moet gaan leiden, rustiger werk moet zoeken en alle stress in de toekomst moet vermijden. Langzaam maar zeker gaat Erik zich realiseren dat het leven zoals hij dat geleefd heeft, voorbij 30

PSC

in veel gevallen gaat het ook hopeloos mis. Niet door boze opzet of onzorgvuldigheid, maar omdat de uitgangspunten onjuist zijn. Vaak worden mensen ontmoedigd hun leven weer op te pakken terwijl ze - na een gerichte behandeling - gestimuleerd zouden moeten worden om weer in hun kracht te komen. Het idee dat psychische problemen veroorzaakt worden door een hersenafwijking, draagt bij aan de innerlijke overtuiging dat de aandoening onbehandelbaar is. Het vormt ook het excuus voor de cliënt en de behandelaar dat er geen verbetering valt te verwach-

t p n et

ten. En ze leggen zich fatalistisch neer bij de schijnbaar hopeloze situatie. Zelfs de meest stabiele persoon zal door een dergelijke uitzichtloze diagnose geschokt raken. En voor mensen die toch al kwetsbaar zijn, draagt zo’n traumatische mededeling bij aan een verdere verslechtering van de gezondheid. In plaats van genezing te vinden in de psychiatrie raken veel mensen er verder beschadigd; die beschadiging zal een nieuwe psychose kunnen uitlokken, die op zichzelf weer traumatisch is. Zo komen mensen in een vicieuze cirkel terecht van toenemende klachten die door meer medicatie moeten worden getemperd. De mededeling dat je aan een ongeneeslijke aandoening lijdt die een progressief karakter heeft, is daarmee werkelijkheid geworden. Niet omdat de ziekte van nature steeds ernstiger wordt, maar omdat je door de behandeling in een steeds afhankelijker positie komt, die je steeds kwetsbaarder maakt. Kees Aaldijk: “In mijn praktijk als psycholoog hoor ik keer op keer dat mijn cliënten zich na een bezoek aan hun psychiater, leeg en teleurgesteld voelen. Ze ontlenen er geen kracht of inspiratie aan, integendeel, de GGZ vergroot hun gevoel van machteloosheid.”

en bij de cliënt. Als die helderheid ontbreekt, kan alleen met liefdevolle zorg nog steeds veel worden bereikt, maar de kwetsbaarheid die onder het oppervlak van het bewustzijn verborgen ligt en die aan de basis ligt van de psychiatrische aandoening, kan dan niet worden hersteld. Dan rest nog de mogelijkheid medicijnen te gebruiken. Maar ook dan blijft het van belang de eigen autonomie, het zelfbewustzijn en de verantwoordelijkheid voor het eigen leven zo veel mogelijk te stimuleren.”

Samengevat: •

•

Het reguliere perspectief is veelal gericht op bestrijden van symptomen door middel van medicatie. En dat leidt tot afhankelijkheid en onzekerheid van de cliënt en verlies van eigen verantwoordelijkheid. Het transpersoonlijk perspectief kijkt naar emotionele trauma’s die dieper liggen. Uitgangspunt is om de eigen autonomie en de verantwoordelijkheid van cliënt zoveel mogelijk te stimuleren. De cliënt komt weer in zijn kracht te staan.

Dát is het wat jouw cliënt aan transpersoonlijke therapie heeft.

Transpersoonlijke therapie stimuleert genezing en heling Alle therapeutische behandelingen die daadwerkelijk op genezing zijn gericht, hebben één ding gemeen: het versterken van het gevoel van autonomie en autoriteit van de cliënt. Dat zal de betrokkene weer terugbrengen in zijn kracht en die kracht brengt genezing. Het is niet moeilijk om je dat voor te stellen. Als je je goed voelt, blij of geliefd, dan ga je stralen. Energetisch gezien zou je je kunnen voorstellen dat je energielichaam wordt geactiveerd en het is dit energielichaam dat je fysieke lichaam vitaliseert en zo nodig herstelt. Je schouders gaan wat naar achteren, je hoofd gaat wat meer omhoog, je ademt dieper. Positieve gevoelens maken dat je in je kracht komt te staan. Dat moet altijd het uitgangspunt zijn van therapie: De cliënt zijn kracht teruggeven! De begeleiding die een psychiatrisch cliënt krijgt, is er daarentegen op gericht zijn kracht te ontnemen, hem ervan te overtuigen dat er heel veel dingen zijn die hij niet langer kan, waardoor hij angstig en onzeker wordt. Hij voelt bijna zijn kracht wegvloeien en zijn schouders naar beneden zakken. Hij gaat zich miezerig en onzeker voelen. Hierdoor zal hij als vanzelf kwetsbaar worden voor de problemen waarmee het leven hem confronteert.

Bron: Het drama van de biologische psychiatrie door: Kees Aaldijk, psycholoog en transpersoonlijk therapeut auteur van: Vensters op een Transpersoonlijke Werkelijkheid. De Geheimen van de Ziel

Transpersoonlijk.net, netwerk voor zorgprofessionals Transpersoonlijk.net (TPnet) is hét netwerk voor de begeleider, coach, counselor, therapeut, kunstenaar & schrijver met focus op verbinding & verdieping. De eerste conferentie “Wat bezielt je?!” is op zaterdag 14 november in Zwolle met de onderwerpen: •

Heeft "transpersoonlijk" meerwaarde? Wat heeft mijn cliënt eraan?

•

Blijf van me af!

•

Is de WMO jouw markt?!

•

Kom (weer) in je kracht!

En er is véél meer... zoals workshops en een BOEKEN-OUTLET. Voor meer informatie en aanmelding: ga naar www. transpersoonlijk.net Profiteer van een vroege aanmelding! En ontvang 10% korting

Geen wonder dat deze benadering geen genezing brengt, maar in plaats daarvan de aandoening juist versterkt. Therapie die erop gericht is de cliënt zijn kracht en autonomie te ontnemen, is niet alleen ineffectief maar ook moreel laakbaar.

door lid te worden. Meld je aan als zorgprofessional en ontvang een eigen webpagina.

Eigen autonomie en verantwoordelijkheid Een stimulerende liefdevolle omgeving is altijd helend maar om mensen met psychische problemen te genezen is meer nodig. Kees Aaldijk: “Uit mijn ervaring durf ik te stellen dat dergelijke problematiek altijd samenhangt met emotionele trauma’s die diep in het onderbewustzijn verborgen liggen. Het is aan de therapeut om de cliënt te helpen deze trauma’s naar het bewustzijn te brengen en op te lossen. Dat vereist helderheid bij de therapeut

Meer informatie: www:transpersoonlijk.net info@transpersoonlijk.net Piet van Gijssel, tel. 050-5423892

PSC

www.aukeherrema.nl

Bloesem-remedies brengen de emoties in evenwicht en bevorderen daardoor indirect de gezondheid. De oorzaak aanpakken op een veilige manier.

‘Tristan lacht weer.’

104x118.indd 1

Moeder van Tristan

De Dr. Schüssler Celzouten van Adler beziien kracht en kwaliteit. Zijn de cellen gezond, dan is ook het lichaam gezond. De mineralen zijn verwreven en niet geschud. Celzouten div. nummers in poedervorm, 10 verschillende mengsels, b.v. combinatie 1 t/m 12, het energie Met de hand verwreven mengsel. Alles in 250 gr. en 1 kg.

Essentïele oliën en producten voor de aromatherapie, biologische cosmetica. Het grootste assortiment biologische oliën, airsprays en massage oliën. Winkel: De 3Vrouwen St.Jansstraat 5 - 5964 AA Meterik Tel: 077-3526885 www.de3Vrouwen.nl

De kracht van een lach.

WWW.BLOESEM-REMEDIES.COM Bloesem Remedies Nederland

Tel: 077-3987826 / 077-3989011 E-mail: info@bloesem-remedies.com

column

MARTINE CLAUSEN, MOE-DISTISCH

Boeddhist? Nee, Dudist. “Ik ben een Dudist.” (spreek uit Doedist) Terwijl we stevig doorliepen naar een nabij gelegen vegetarisch restaurantje dat hij kende, keek ik hem van opzij aan. Ik had James zojuist ontmoet, terwijl we in de rij stonden voor een ‘book signing’ na een lezing in Londen. Ik peilde of hij een grapje maakte. “Een Boeddhist?” “Nee Dudist. Van Dudisme.” Ik had nog nooit van Dudisme gehoord en blijkbaar vermoedde James al zoiets, want hij vroeg me of ik The Big Lebowski had gezien. Ik had van deze film gehoord maar wist niet meer of ik hem ook gezien had. James legde uit dat het in deze film gaat om een Dude en dat hieruit een beweging, het Dudisme, is ontstaan, compleet met heuse goeroe. En dat hij de geloften van het Dudisme officieel had afgelegd. We kwamen aan bij het restaurantje en genoten een heerlijk maal dat we zelf opschepten van een overdadig buffet. Eenmaal thuis, een aantal weken later, keek ik The Big Lebowski. Nu snapte ik wat het inhield om een aanhanger van het Dudisme te zijn: een totaal relaxte ik-spanme-niet houding zonder tierelantijnen van uiterlijke schijn of inspanning om indruk te maken op anderen. Grappig genoeg kwam James tijdens onze eerste ontmoeting over

als het prototype van de Engelsman met de stijve bovenlip, zo’n beetje het tegenovergestelde van een Dude. Een aantal dagen later werd mij door mijn dochter verweten, dat ik duizenden boeken had gelezen en zogenaamd alles wist en dat ik het nu maar eens moest gaan toepassen want ik bakte er niets van. (Dank u!) Ik heb in het verkeer met mijn kroost zeker een beetje een Dudistische houding nodig. Zodra er iets niet gaat zoals volgens hen wenselijk, blijken wij ouders vreselijk in gebreke te zijn gebleven en zouden zij nog net niet beter af zijn in een pleeggezin. ‘Misschien moet jij maar eens stoppen met lezen’, knalde zij er als hekkensluiter, samen met de deur, uit. Ik probeerde de taoïstische aanpak. Niet ondoordacht reageren op dit verwijt, maar de weg van doen door niet te doen. (“Hoe hard het lot met kwelling u mag slaan; wees stil, ge maakt het erger, laat begaan; wie duwt de golven van de zee terug? De poging zelf doet weer een nieuwe golf ontstaan.”) Dus zei ik niets. Ondertussen voegde ik een vleug boeddhisme toe: mij mindful richtend op de emotie-irritatie die opborrelde in mijn buik. Ik herinnerde mij tevens dat het leven lijden is en dat dit dus alleen kon worden voorkomen door mij te onthechten van de ontstane emotie. Ik keek als het ware van een afstandje naar mezelf en naar wat zich in mij voordeed. Aangezien de emotie vulkanisch borrelde, trachtte ik middels een mantra uit het hindoeïsme mijn gedachten in toom te houden: Ma Om, Om Ma, mij ondertussen op de ademhaling richtend zoals ik geleerd had tijdens een Vipassana-retraite (10 dagen stil zijn en 11 uur per dag mediteren

op je adem). Visualiserend dat er een liefdevol licht om mijn boze dochter heen pulseerde waardoor zij zou kalmeren, trachtte ik vol compassie de 4 vragen van Byron Katie op de situatie los te laten. Aangezien de emotie nog altijd wassend was, in plaats van afnemend, paste ik de oud-Hollandse tel-eerst-tot-tien methode toe, maar dan versneld: 2-4-6-8-10, waarna ik de deur opende en achter haar aan brulde dat ze een ondankbaar nest was. Ach mensen, dat is nu toch het lastige. We krijgen kinderen, maar niemand geeft ons een handleiding. Bovendien: wat voor het ene kind de juiste aanpak is, zou bij een ander kind wel eens averechts kunnen werken. Mijn dochter heeft gelijk, ik lees veel (understatement). Maar ja, dat wil nog niet zeggen dat je dan alles wat je leest, ook toe kan passen. Lezen over het boeddhisme maakt van mij nog geen Dalai Lama, maar wel leerde ik over compassie, en ik pas het wel degelijk heel vaak toe, maar dat weet mijn dochter niet… Mocht u het zich afvragen: Ik heb nog een seconde serieus nagedacht over het ‘misschien moet jij maar eens stoppen met lezen’, maar dat idee heb ik verworpen. Ik kan het niet, ik wil het niet en ik denk er niet aan. O zo!

PSC

z i n tu i ge npr i k k e l s

In deze rubriek bespreken we elke editie vakgerel a te e r d e b o e ke n , c d ’s , d vd ’s e n ap p s .

To be a man De meest boeken over persoonlijke ontwikkeling en bewustwording worden door vrouwen gelezen. To be a man van Robert Augustus Masters is geschreven door een man, voor mannen. Vind je ware mannelijke kracht! In To be a man behandelt Robert Augustus Masters levensvragen waar mannen mee worstelen. "Ik heb alles: een mooi huis, een goede baan, een leuke vrouw en lieve kinderen, waarom ben ik dan toch zo ontevreden? Hoe kan ik krachtiger overkomen, zonder dat anderen mij meteen een eikel vinden? Waarom lukt het me maar niet om gelukkig te zijn in mijn relaties?" Antwoorden of oplossingen zijn niet altijd gemakkelijk, maar ze zijn er wel: mannen moeten hun 'gevecht' naar binnen - in zichzelf - verplaatsen. Ze moeten het niet meer zoeken in verslavingen, agressie of porno. Alle pijn, schaamte en schaduw uit het verleden moet eerst vanbinnen worden opgelost. Pas daarna kunnen hoofd, hart en verlangens weer in balans zijn. Robert Augustus Masters geeft daartoe in dit boek handvatten, voorbeelden en oefeningen. To be a man, Robert Masters Uitgeverij AnkhHermes, ISBN 9789020212075

Intrapersoonlijke communicatie De definitieve oplossing van levensproblemen kan simpel en snel zijn. Al lijkt het onwaarschijnlijk, zestien jaar praktijk heeft aangetoond dat in hooguit zes uur levensproblemen voorgoed kunnen worden opgelost. Hoe dit mogelijk is, leest u in dit bijzondere boek. De ontwikkeling van deze methode vereiste het loslaten van gebruikelijke rationele mensbeelden, waarin gevoelens en emoties beperkingen opleggen aan ratio en gedrag. Het mensbeeld dat ten grondslag ligt aan de levensbeschouwing van Hawaï (Huna), kent juist een functionele relatie tussen gevoelens, emoties, ratio en gedrag. Intrapersoonlijke (innerlijke) communicatie is daarin de cruciale factor in het afstemmen van deze functionele relatie. Dit maakt intrapersoonlijke communicatie de sleutel tot het voorkómen en definitief oplossen van actuele levensproblemen. Daarnaast is de Hawaïaanse reinigingsmeditatie Ho’oponopono behulpzaam bij het opschonen van oude ballast uit een soms zeer ver verleden. Intrapersoonlijke communicatie, Hans Mojet Uitgeverij Ank hermes, ISBN 9789020205091

PSC

zin t u ig e n p rikkels

De kracht van het goede Op 8 juli 2015 werd de Dalai Lama tachtig. Dit is een goede aanleiding voor de bekendste boeddhist ter wereld om vooruit te blikken. Daniel Goleman, al ruim dertig jaar bevriend met de Dalai Lama, ging in gesprek met de Dalai Lama en tekende uit zijn mond een manifest voor de toekomst op. De kracht van het goede is hét geestelijk testament van de Dalai Lama. Aan de orde komen thema’s als verdeling van rijkdom, duurzaamheid, zelfbeheersing, positieve emoties en compassie. Ook voor mensen die een andere religie of ideologie aanhangen. Daniel Goleman is psycholoog. Hij studeerde psychologie aan Harvard University en was hoofdredacteur van Psychology Today. Hij is de bedenker van het begrip 'emotionele intelligentie' en auteur van het gelijknamige boek daarover, waarvan wereldwijd meer dan vijf miljoen boeken werden verkocht. Emotionele Intelligentie verscheen in 1996 en werd in meer dan twintig talen vertaald. Hij doceerde aan Harvard University en schreef 12 jaar lang voor The New York Times over mensen gedrag. De kracht van het goede, Daniel Goleman Uitgeverij Ten Have, ISBN 9789025904432

De vitale vrouw Na je 40ste begint je leven pas! Vrouwen tussen de 40 en 50 gaan anders om met zorgen en beginnen weer wat meer aan zichzelf te denken. Waar krijg ik tijd en ruimte voor, qua zelfontwikkeling, werk en hobby’s? En hoe pas je dat in in een leven waarin je kinderen nog thuis wonen, je naar kantoor moet, je ouders hulpbehoevend worden en de overgang om de hoek komt kijken? De methode uit dit boek helpt een plan te maken om al je wensen daadwerkelijk te realiseren. Want als je 40 bent, heb je nog alle tijd om je dromen waar te maken. De vitale vrouw, Marieke Gels Uitgeverij Kosmos, ISBN: 9789021558882

Altruïsme Matthieu Ricard, bekend van de best- en everseller De monnik en de filosoof schreef een rijk boek met een krachtige en universele boodschap. In Altruïsme, de kracht van compassie laat hij zien hoe oprechte bezorgdheid voor het welzijn van anderen de redding kan zijn voor de uitdagingen van onze tijd. In deze tijd van economische crisis en milieurampen voeren individualisme en cynisme vaak de boventoon. We kunnen het tij alleen keren met de kracht van compassie. Dat is volgens de boeddhistische leraar Matthieu Ricard geen vrome wens of utopie, maar mogelijk en zelfs noodzakelijk. Altruïsme is het resultaat van jaren van onderzoek, ervaringen, observaties en reflecties. Soepel verbindt Ricard inzichten uit de psychologie, filosofie, ecologie en neurowetenschappen. Hij laat zich ook inspireren door wijze mannen en vrouwen - onder anderen Gandhi, Seneca en Jane Goodall - uit diverse levensbeschouwelijke tradities. Aan de hand van talloze voorbeelden laat hij zien hoe we met altruïsme persoonlijke levens, samenleving, politiek en milieu kunnen beïnvloeden. Altruïsme, Matthieu Ricard Uitgeverij Ten Have, ISBN 9789025903909

De kracht van het NEE Zeg Ja tegen NEE. Het zal je leven blijvend en positief veranderen! In De kracht van het NEE, geluk zit in een klein woordje laten James en Claudia Altucher je zien wat het grote effect van zo'n klein woordje kan zijn op je leven. Het kan lastig zijn om je leven te leiden zoals je wilt. Vrienden, collega's en familie doen een beroep op je, waardoor je het gevoel kunt hebben geleefd te worden. Zeg voortaan NEE tegen alles wat je afhoudt van wat je gelukkig maakt. Zo maak je ruimte voor nieuwe kracht en creativiteit en krijg je weer grip op je leven. Het inspirerende van De kracht het NEE helpt je met praktische, verrassende oefeningen en oefeningen en met aansprekende, haalbare doelen die je een YES-gevoel geven! De kracht van het NEE, James Altucher - Claudia Azula Altucher Uitgeverij AnkhHermes, ISBN 9789020211610

PSC

l ev en is e e n ku n st

Door: Sijtze de Roos ‘Leven is geen kunst zolang het een kwestie van overleven is. Wie moet zien te overleven, stelt geen vragen; hij vecht, vreet, verbergt zich. Pas als dat allemaal lukt, kan hij proberen om van overleven ‘leven’ te maken, van vreten ‘eten’, en van biologie ‘kunst’. Met deze woorden opent Paul van Tongeren zijn boek Leven is een kunst waar hij in 2013 de Socratesbeker voor ontving, een onderscheiding die jaarlijks wordt toegekend aan “het meest urgente, oorspronkelijke en prikkelende Nederlandstalige filosofieboek”. Van Tongeren is hoogleraar wijsgerige ethiek aan de Radboud Universiteit Nijmegen, en als bijzonder hoogleraar en onderzoeker tevens verbonden aan de KU Leuven en de Universiteit van Pretoria in Zuid-Afrika. In Leven is een kunst presenteert hij een systematische, filosofische verhandeling over morele ervaring, levenskunst en deugdethiek. Ik denk dat wij daar als coaches veel van kunnen opsteken, temeer omdat zijn benadering van levenskunst duidelijk anders is dan die van menig andere, veel bekendere ‘levenskunstige’ denkers.

Normen en waarden Heeft coaching een ethiek? Uit wat coaches over hun vak zeggen, spreekt een menslievende moraal. Het gaat ons om onverdeelde aandacht en respect voor de integriteit van het individu, de wenselijkheid, zo niet noodzaak van persoonlijke groei en democratisch leiderschap. Kortom, alles wat mensen kan helpen ‘goed’ te werken en te leven. Maar is dat afdoende voor een beroepsethiek en stevig genoeg om de moraliteit van ons eigen handelen te kunnen wegen? Ethiek is de theorie van de moraal. Als coaches tonen we hart voor onze cliënten en daar handelen we naar. Zelfs al pakken niet al onze interventies ‘goed’ uit, of hanteren we niet alle kunstgrepen en methodieken op de juiste wijze - wat natuurlijk regelmatig voorkomt - dan nog is het mogelijk om op grond van onze 36

PSC

bedoelingen na te gaan waar we tekortschoten, hoe het beter had gekund en wat we recht moeten zetten. Dat steken we dan niet onder stoelen en banken. Kortom, achter onze inzet gaan waarden schuil. Waar coaching begint en eindigt, is echter lang niet altijd duidelijk. Dat maakt het lastig om met enige precisie vast te stellen hoever die waarden reiken en wat nu eigenlijk het gewicht ervan is. Zeker, de moeten mijdregels van coaching liggen inmiddels vast in allerlei reglementen, maar de ethische grondslagen van ons vakgebied sluimeren nog immer verscholen achter de nevel van onze bedoelingen.

Homo economicus Als onze tussenkomst werkelijk effectief is, werkprocessen en organisaties daadwerkelijk verbetert, mensen steunt en stimuleert om ‘goed’ te leven en te werken, dan zouden onze onderliggende waarden zich als vanzelfsprekend moeten tonen. Dan zou er heilzame invloed van uitgaan. Gebeurt dat ook? Een kleine excursie leert ons dat de waarden van professionals - in dit geval economen - heel andere effecten kunnen sorteren dan bedoeld en verwacht werd. Zo betoogde de Tsjechische econoom Sedlacek (2014) dat “de economie wel degelijk een eigen ethiek heeft. Als coaches streven we het ‘geluk’ van cliënten en opdrachtgevers na, een heel sterke zelfs. Economie is tegenwoordig omgekeerd normatief. Dat wil zeggen dat wij niet ónze waarden (in de economie) inbrengen, maar dat de economie juist háár waarden aan ons oplegt.” Zo bepaalt het dominante, economische paradigma dat mensen egoïstisch zijn, dat zij bovendien rationeel zijn, dat zij heel goed weten wat (economisch) voordelig voor hen is en dat zij zich daar feilloos naar weten te gedragen. En dat hoort ook zo, want wat goed is voor de ego-gedreven enkeling is via de onzichtbare hand van ‘de’ markt meteen ook goed voor de samenleving. Greed is good! Zo luidt de moraal van de homo economicus. In termen van deze ethiek valt op zijn gedrag niets aan te merken, omdat

het in principe altijd tot economisch - en dus maatschappelijk - juiste uitkomsten zal leiden. Maar gedragingen die daarvan afwijken - zoals uitingen van onbaatzuchtige naastenliefde - zijn irrationeel en deugen dus eigenlijk niet.

Abstracte idealen Deugt die economische ethiek wel? En hoe zit dat met coaching? Is coaching net als economie omgekeerd normatief? Op het eerste gezicht lijkt het daar niet op, zeker niet, als we de groeiende belangstelling van veel coaches voor ‘levenskunst’ meewegen. ‘Levenskunstige’ publicaties van denkers als Maarten van Buuren en Joep Dohmen (2013; 2007) prijken op vele boekenplankjes. Zij trakteren ons op inspirerende vergezichten, zoals zelfverantwoordelijkheid, zelfbepaling en zelfsturing. Meesterschap over eigen lot en leven zou, zo lijkt het, ons ethisch adagium bij uitstek horen te zijn. De levenskunstige ethiek sluit naadloos aan op de mores van coaching. Als coaches streven we het ‘geluk’ van cliënten en opdrachtgevers na. Daar hebben we opvattingen over en voorstellingen bij, ook al zijn die niet altijd even duidelijk. Helder is wel dat de ethiek van coaching - hoe vaag en ongearticuleerd ook - dicht tegen de levenskunstethiek van denkers als Dohmen en Schmid aan schurkt. Zo voorzien wij onze hang naar zuiverheid, goedheid en heelheid van een passende legitimatie. Pogingen om coaching ethisch te legitimeren verdienen zonder meer lof. Zo geven we er blijk van na te willen denken over waarom en van waaruit we onze inspanningen leveren, en niet alleen hoe. Daarom ook is de belangstelling voor publicaties over levenskunst begrijpelijk, en zelfs wenselijk: de ethiek van de levenskunst helpt ons na te denken over de betekenis van ons vak. Maar is deze ‘levenskunstethiek’ wel zo geschikt voor coaching? Het beeld van de mens als ‘zelfverantwoordelijke zelfbepaler’ valt geruisloos in de groef van deze hyperindividualistische tijd en is er wellicht zelfs symptomatisch voor. Volgens de levenskunstethiek

s i j tze de roos

heb je een ‘gelukt’ leven immers zelf in de hand. Leg daarom al wat je niet kan beïnvloeden, stoïcijns naast je neer, negeer het. Word wie je bent en concentreer je op het vervolmaken van ‘jezelf’ door oefening, door training, zelfonderzoek, coaching. Maar hoe ‘goed’ is het eigenlijk, dat de economische ethiek de mens reduceert tot het abstracte ideaal van de homo economicus, en dat de levenskunstethiek de mens reduceert tot de al even abstracte, solistische piloot van zijn hoogsteigen lotsbestemming?

Ontvankelijkheid

Ethiek Ethiek is ‘de filosofie van goed en kwaad’. Ethici ontwerpen criteria aan de hand waarvan de betekenis, de motieven en de consequenties van het menselijk handelen beoordeeld kunnen worden. Dat gebeurt op verschillende manieren: door het handelen te beschrijven (descriptieve ethiek) of juist door ‘van te voren’ richtlijnen voor dat handelen te ontwerpen (prescriptieve ethiek). Er zijn meerdere stromingen, waarvan de teleologische en de deontologische het meest bekend zijn. De teleologische ethiek ‘redeneert als het ware terug’, en beoordeelt het handelen op zijn betekenis voor een ‘hoger’ doel, bijvoorbeeld de ‘vreedzame samenleving’. De deontologische ethiek gaat uit van boven de mens verheven, altijd geldende plichten, zoals de plicht om zelfs de ergste misdadiger op een menswaardige manier te bejegenen. Bekend is het maxime of subjectief principe van Kant: “Handel zo, dat je zou willen dat je stelregel tot een universele natuurwet verheven werd.” In de ‘deugdethiek’, waar Van Tongeren een belangLeven is geen kunst zolang het een kwestie van is. Wie moet zorgen te overleven, stelt is, geendraait het rijkeoverleven vertegenwoordiger van vragen: hij vecht, (vr)eet, verbergt zich. Pas als dat gelukt is, is handelende het mogelijk om van overleven, leven te zelf, maken; zoals die om de persoon van vreten: eten, van biologie: kunst. Daarvoor is meer dan filosofie. Maar zonder de kritische die concrete zich nodig moreel manifesteert inblik het het eigen leven onderzoekt zal het waarschijnlijk niet lukken. Ethiek is zo’n zelfonderzoek. leven van alledag. Wet en regel zijn daarbij Van Tongerens pleidooi voor een ethiek die helpt bij ondergeschikt deugdde kunst van het levenaan en het zijn leven alspersoonlijke kunst, verhoudt zich kritisch tot het type levenskunstfilosofie dat zaamheid, zoals die gevoed wordt door de vandaag de boventoon voert. Dat maakt zijn boek in zekere zin ‘oneigentijds’, maar niet minder inspirerend vier ‘klassieke deugden’ (moed, matigheid, en uitdagend. Paul van Tongeren (1950) is hoogleraar wijsgerige ethiekeventuwijsheid en rechtvaardigheid), aan de Radboud Universiteit Nijmegen, buitengewoon hoogleraar ethiek aan de KU Leuven associate researcher eel aangevuld met de enlatere, christelijke van de Universiteit van Pretoria. Eerder verscheen van hem onder meer Deugdelijk leven: een inleiding in de deugdeugden van geloof, en liefde. In zijn ethiek (2003), Geluk, deugd, plicht,hoop keuze: 8 colleges over de geschiedenis van de ethiek (luisterboek; 2007) en Het boekEuropese Hetnihilisme: leven is een kunst bespreekt Van Friedrich Nietzsche over een dreiging die niemand schijnt te deren (2012). Tongeren de filosofische grondslagen en de geschiedenis van de deugdethiek, afgewisseld met intermezzi waarin hij toont wat het leven betekenis geeft en ‘menselijk’ maakt. Uitgeverij Klement Zoetermeer, Nederland ISBN 978 90 8687 102 5 Uitgeverij Pelckmans Kalmthout, België ISBN 978 90 289 7008 3

ISBN 978-9086871025

Paul van Tongeren leveN IS eeN KUNST

In lijn met de Aristoteliaanse ‘deugdethiek’ staan ook bij Van Tongeren ‘zelfoefening, zelfverbetering, en zelfrealisatie’ centraal. Maar er zijn opmerkelijke verschillen met de opvattingen van Dohmen en Schmid. Zo is de levenskunstethiek vooral gericht op het kennen en kunnen van het solitaire individu. Levenskunst zoals zij die propageren is, aldus Van Tongeren, “een merkwaardige mix van elementen uit de klassieke deugdenleer, nadruk op oefening en zelfperfectionering, solistische betrokkenheid op het eigen geluk en stoïcijnse onverschilligheid jegens alles wat niet in onze macht ligt.” De deugdethiek die Van Tongeren voorstaat, heeft juist oog voor de kwetsbaarheid van de mens, zijn voorlopigheid en zijn afhankelijkheid. Het gaat hem ook minder om het actief verwerven van kwaliteit, geluk en schoonheid, maar veeleer om ‘de kunst van de ontvankelijkheid’. Ontvankelijkheid vergt een zekere afhankelijkheid en passiviteit; een vorm van openheid die in deze tijd niet lekker ligt. Zo toont, aldus Van Tongeren “... de deugdethiek een bescheidenheid die aan de levenskunstethiek vreemd lijkt te zijn.” Van Tongeren zet de notie van levenskunst op scherp: een ‘gelukt’ leven is “... nooit volledig te realiseren. Het geluk dat gegeven is met de morele kwaliteit van ons handelen hebben we ook al niet geheel in eigen hand: morele kwaliteit vereist vertrouwen in mensen en de wereld, en dat vertrouwen kan ernstig beschaamd worden. Ook aan moreel hoogstaande mensen kan een menswaardig leven (of sterven) ontnomen worden, buiten hun eigen schuld om.” Van Tongeren typeert het leven als ‘een hele kunst’, die op weg geholpen kan worden met een denken dat “zich niet verliest in idealen, maar dat bestaat in de misschien wat melancholieke erkenning dat de mens het wezen is dat niet klopt, zodat het ‘ware

geluk’ voor hem niet is weggelegd, al hoeft dat (…) momenten van geluksgevoel niet uit te sluiten.”

k lement

De kunst van de coach 9

789086 871025

tegen wel degelijk, evenals ziekte, verval en dood, om van het kwaad maar niet te spreken. Levenskunstethiek waarin geen plaats is voor tragiek, het blinde noodlot, onrecht of voor de maatschappelijk zowel als biologisch ongelijke verdeling van kracht, verstand en talent, is een incomplete ethiek. Het is een halve levenskunst. Of anders gezegd: zo niet een omgekeerd normatieve, dan toch minstens een scheefgegroeide normatieve ethiek. Het leven is niet rechtvaardig en lang niet altijd mooi. Daar valt aan te werken, en dat valt weer te leren. Dat kan met behulp van deugdethiek. Die kan ons helpen om het leven - met erkenning van de breekbaarheid en onvolkomenheid ervan - toch tot een kunst te (leren) verheffen. Dat zou coaches moeten aanspreken. Sijtze de Roos is President van ANSE en redactielid van het Tijdschrift voor Coaching. Een opgave van gebruikte literatuur is op te vragen bij onze redactie.

Paul van Tongeren leveN IS eeN KUNST Over morele ervaring, deugdethiek en levenskunst

Klement Pelckmans

pe lck m a ns

Coaches zijn er welgemeend op uit om hun cliënten te verleiden zich te ontplooien, hun kracht, passie en talent doelgericht en volledig aan te wenden, en harmonieus samen te vallen met ‘zichzelf’. Zo verwerft de coachee zich een rijk, goed, betekenisvol, geslaagd, kunstig, gelukkig leven. Hoe harder je werkt, hoe meer je dat verdient. Het is jouw taak om te zorgen dat je krijgt waar je recht op hebt. Maar dat recht bestaat niet. Onverdiend ongeluk daaren-

Dit artikel verscheen eerder in Professioneel begeleiden: www.professioneelbegeleiden.nl.

PSC

tr a i ni ng ‘ mi nd f ul ne s s v oor k i ds ’ bi edt ui tk o m s t

Training ‘Mindfulness voor kids’ biedt uitkomst Herken jij dit bij (jouw) kinderen? ‘Mijn hoofd zit vol. Ik lig vaak ’s avonds nog een hele poos wakker in mijn bed. Er spoken dan zoveel gedachten door mijn hoofd. Ik probeer te ontspannen, maar heb moeite om mijn hoofd tot rust te brengen. Daarom slaap ik te kort. ’s Ochtends ben ik vaak nog moe. Op school dwalen mijn gedachten snel af. Ik kan me slecht concentreren. Ik wil goede cijfers halen, maar het lukt me niet. En volgens mij kan ik het wel. Ik werk er hard voor. Op school en thuis met het maken van mijn huiswerk. Ik word heel boos op mezelf als ik een 6 heb gehaald. Want dat vind ik niet goed genoeg en dan voel ik me dom. Eerder op bed gaan lukt niet. Ik heb ’s avonds sport en vaak zit ik tot laat te appen met vriendinnen. Dan antwoord ik direct, anders vinden ze me misschien niet leuk meer.’ Onze hectische maatschappij Wij leven in een hectische maatschappij die veel van ons als volwassenen vraagt. Misschien merk je wel dat je altijd 'aan het rennen' bent. En als kind moet je op jonge leeftijd al alle ballen in de lucht houden, leuke... en minder leuke ballen. Ook van kinderen wordt verwacht dat ze kunnen meekomen, kunnen presteren, doorgaan en niet opgeven. Zodat ze een mooie toekomst tegemoet gaan. En dan hebben jongeren ook nog de puberteit waar ze zich doorheen moeten worstelen. Dit brengt vaak veel onrust, onzekerheid en problemen met zich mee. Onze maatschappij is veeleisend. Het liefst wil je (je) kinderen daar tegen beschermen. Maar dit lukt en kan niet altijd. Het is belangrijk om kinderen te leren hoe ze om kunnen gaan met deze maatschappij, nu én in de toekomst. Want zelfs nu al geven veel kinderen aan dat ze behoefte hebben aan ontspanning. Steeds meer pubers krijgen een burn-out. Kinderen zijn nèt sponsjes, ze nemen alles in zich op en raken hierdoor overvol. Dit leidt tot spanningen en een maalstroom aan piekergedachten. Omdat steeds meer kinderen hier mee te maken hebben, is een speciale Mindfulnesstraining voor kinderen ontwikkeld: 'Mindfulness voor kids'. 'Mindfulness voor kids' De training 'Mindfulness voor kids' leert kinderen en jongeren om bewuster om te gaan met hun aandacht en met stressvolle gebeurtenissen. Hierdoor kunnen zij zich beter concentreren en beter met spanning en problemen omgaan, zowel op school als thuis. Tijdens de training oefenen ze in vriendelijke opmerkzaamheid, ze oefenen om een hoofd vol gedachten tot rust te brengen en ze leren emoties en gedachten te begrijpen en accepteren. 38

PSC

Kinderen herkennen veel bij elkaar tijdens de training, zowel leuke als minder leuke momenten. Ze geven elkaar tips, zoals bijvoorbeeld over het niet kunnen slapen. Dat is het leuke aan zo’n groepsproces. Effecten van Mindfulness Kinderen en jongeren integreren de oefeningen van Mindfulness elk op hun eigen manier en nemen dit mee in de rest van hun leven. Wat kinderen na het volgen van een Mindfulnesstraining aangeven is heel waardevol. Ze gebruiken de oefeningen bijvoorbeeld voor toetsen op school: 'Het helpt me om rustiger te werken, (ook al vind ik rekenen nog steeds stom!).’ De één gebruikt het dus voor het slapen gaan, de ander bij toetsen en/of lastige situaties en emoties. Door de training: • ontstaat rust, • hebben ze een betere concentratie, • hebben ze meer zelfvertrouwen, • hebben ze minder snel een oordeel, • ontstaat meer openheid, • is er meer vriendelijkheid, kinderen worden aardiger voor zichzelf en anderen, • worden ze zich meer bewust van hun impulsen en hun gedrag, • leren ze omgaan met hun (pieker)gedachten. Ook wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat het effect op kinderen en jongeren erg groot is, een jaar na de training nog steeds! Onze training Het is een 8-weekse groepstraining, ingedeeld per leeftijdscategorie. Iedere week staat een ander thema centraal. Kinderen en jongeren leren snel, ze absorberen de training als een spons. Mocht u willen weten of deze training geschikt is voor uw cliënt of uw kind, neem dan gerust contact met ons op! Voorafgaand aan de training houden we altijd een (vrijblijvend) kennismakingsgesprek, waarin u vragen kunt stellen en we de situatie van het kind kunnen bespreken. Voor meer informatie: Miranda Bos - van der Veen (hoofdtrainer) Mindfulness voor jou Steenstraat 10 9646 BA Veendam telefoon 06 - 46 26 50 32 info@mindfulnessvoorjou.nl www.mindfulnessvoorjou.nl Renate Leeuwerke (trainer en kindercoach) Ik ben een regenboog, coaching & training Buitensingel 24 9611 DG Sappemeer telefoon 06-27143284 info@ikbeneenregenboog.nl www.ikbeneenregenboog.nl

DEEL UW ZORG DIRECT MET UW EIGEN JURIST 020 651 88 30 Als zorgondernemer staat u steeds vaker voor uitdagingen die verder gaan dan het leveren van goede zorg. Up-to-date leveringsvoorwaarden, de juridische risicoâ&#x20AC;&#x2122;s van een tuchtklacht of het innen van openstaande facturen. Daarom biedt DAS u als lid van de NFG kennis en persoonlijke ondersteuning. Bel voor praktische adviezen en juridische antwoorden naar de Ondernemersdesk van DAS: 020 651 88 30. Onze gespecialiseerde juristen en incassomedewerkers staan voor u klaar. Samen met DAS maakt u risicoâ&#x20AC;&#x2122;s beheersbaar. Ondernemen en Zorg. NFG en DAS. Een gezonde combinatie.

Kijk online psychologie colleges voor naen bijscholing! Volg colleges uit het aanbod van Hupper en behaal registerpunten voor de NFG-herregistratie. Autisme Nieuw! Borderline Dementie Gedragsproblemen bij jongeren Positieve psychologie Ups & downs in gezinsrelaties Zelfcompassie en zelfvertrouwen

SNRO HBO-conform geaccrediteerd! â&#x20AC;&#x153;De accreditatiecommissie is onder de indruk van de kwaliteit van het online aanbod. Ze kwalificeert het niveau van de Hupper colleges op HBO-niveau en hoger.â&#x20AC;?