PSC Magazine - editie 5 - 2015 by Inspired Publishing

Editie 5 • 2015 • 5 e jaargang

HET HEELAL

IS BETEKENISVOL EN ZELFONTWIKKELING IS WAT JE DAARAAN BIJDRAAGT

HET ROER OM NA JE VEERTIGSTE

LIJDEN, CREËREN, MINDFUL LEVEN DE KINDERCOACH DE INFORMATIEBRON VOOR PROFESSIONALS IN DE PSYCHOSOCIALE GEZONDHEIDSZORG AANGESLOTEN BIJ DE NFG, ROSEGARDEN EN TPNET

spreken zien weten zijn voelen handelen liefhebben

SanoConcept

synergie vanuit de bron

CHAKRA FYSIEK

ENERGIE Onbewuste drijfveren, emoties en predisposities vormen bij veel gezondheidsklachten een factor van belang. Het SanoConcept hanteert een geïntegreerd model waarin drie niveaus worden onder-scheiden: het fysieke, energetische en persoonlijkheids- of psychovegetatieve niveau. In dit concept spelen de persoonlijkheidskenmerken ofwel de chakra’s een sleutelrol. Chakra’s komen overeen met de psychovegetatieve stuurcentra in de hersenen. Daar zetelen de fixaties en remmingen die energetische en somatische verstoringen kunnen veroorzaken of beïnvloeden. Het SanoConcept biedt u een werkbaar medisch-klinisch model en uitgebreide ondersteuning middels diverse opleidingen. Vraag nu het gratis vademecum aan. Uitgebreide testset van 40 energetische producten is verkrijgbaar voor maar €15,-.

Kijk voor meer informatie op www.SiVAS.nu

SiVAS

Subtiele interventies met behulp van het Vasculair Autonoom Signaal

SanoPharm Nederland bv - Prins Hendrikweg 2 - 3771 AK - Barneveld T 0342-420714 - F 0342-420686 - www.sanopharm.com - info@sanopharm.com 2

v o o rwoord

Seizoenen Aan het begin van de zomer lijkt deze altijd maanden te duren! Er liggen nog zoveel mooie dagen in het verschiet. De één na de ander gaat met vakantie en op Facebook schieten de zonnige kiekjes voorbij. En dan ineens zijn de scholen weer begonnen. Op de weg wordt het weer drukker (tja, in het westen van Nederland merk je dat direct) en de werkdagen beginnen weer in een vaster ritme te verlopen. De stand van de zon verandert en ook het weer verandert; de overgang naar de herfst. En eigenlijk heeft ieder seizoen zo z’n kenmerken. Wanneer familie begint te vragen wat de plannen zijn met Kerst, en de pepernoten weer volop te krijgen zijn - ook al lijkt dat ieder jaar eerder te worden - dan weet je dat de winter zich meldt. De lente komt met de eerste zonnige dagen, een voorzichtig terrasje en een serie feestdagen en dan beginnen de vakantieplannen weer op te borrelen. Waar gaan we deze zomer heen met vakantie? En zo zijn we rond.

"Op vrijdag 27 november organiseert de NFG speciaal voor haar aspirant- en registerleden een unieke boekenmarkt. Prijzen liggen tussen de 0,50 cent en € 15,-- en het betreft voor 95% nieuwe en ongelezen boeken."

Het verloop van de seizoenen is een natuurlijk proces en eigenlijk is dat zo met alles in het leven, ook het menselijk leven. De baby wordt een dreumes, een peuter en dan een kleuter. Het kind wordt een tiener en vervolgens gaat de tiener op eigen benen staan als jong volwassene. Iedere fase wordt gekenmerkt door specifieke aspecten. Ontwikkeling van lichaam en geest. Hormonen spelen een belangrijke rol. Een nieuwe fase volgt met de dertigersperiode. Zo’n fase dat de jong volwassene levenservaring heeft opgedaan en bepaalde vragen op gaan spelen. De volgende fase volgt wanneer er wellicht kinderen in het spel komen; of juist niet. Vervolgens spelen de ontwikkelingen van de kinderen een belangrijke rol in hoe het leven eruitziet. Als ouder ontwikkel je mee met je kinderen. Ook als de kinderen het huis uit gaan. Niet alleen kinderen spelen een rol. Ook hormonen luiden grote veranderingen in. En voornamelijk bij vrouwen brengt dit heel wat met zich mee. Onlangs kwam het geheel herziene boek van Lisette Thooft uit over dit laatste onderwerp:

De beste tijd van je leven, spiritueel door de overgang. Het boek bevat dertig nieuwe ervaringsverhalen van vrouwen over hun ervaring met de menopauze en de innerlijke verandering die zij doormaakten. De overgang blijkt de doorgang te zijn naar de beste tijd van het leven! In deze editie leest u een interview met Lisette Thooft, waarin zij meer vertelt over het boek en haar eigen ervaringen. Verderop kunt u een hoofdstuk lezen uit het boek De verborgen zin van dementie geschreven door Hans Stolp. Het boek biedt een andere kijk op dementie. Hij beschrijft een andere manier van omgaan met dementie en dementerenden, namelijk vanuit het hart. Op dit moment lijden in Nederland zo'n 260.000 mensen aan dementie en dit worden er elk jaar meer. Hans Stolp geeft met zijn andere kijk op dementie een mogelijke oplossing voor dit snelgroeiende maatschappelijke probleem. Van buitenaf gezien lijkt dementie zinloos: wat is de betekenis van geheugenverlies of het niet meer herkennen van geliefden? Hans Stolp ziet het zo: dementerenden maken een transformatie door richting zachtheid en vrijheid, die ervoor zorgt dat zij na de dood zonder al te zware (onverwerkte) lasten kunnen binnentreden in de geestelijke wereld. Ook in de Zintuigenprikkels vindt u weer interessante boeken. Iedere keer is het weer moeilijk om een selectie te maken. En over boeken gesproken: op vrijdag 27 november organiseert de NFG speciaal voor haar aspirant- en registerleden een unieke boekenmarkt. Prijzen liggen tussen de 0,50 cent en € 15,-- en het betreft voor 95% nieuwe en ongelezen boeken. Er zijn meer dan 4000 titels, dus keus genoeg. Een uitgelezen kans om voor weinig geld uw boekenkast te vullen of om een cadeau voor iemand te kopen (de feestdagen staan dan voor de deur). De boekenmarkt vindt plaats op het kantoor van de NFG in Assen tussen 10.00 16.00 uur. Al met al, er ligt voldoende leesvoer voor u klaar! Ik wens u dan ook veel leesplezier! Sacha van den Ende Hoofdredacteur PSC Magazine

PSC

col o fon

Colofon

PSC MAGAZINE, DE INFORMATIEBRON VOOR PROFESSIONALS IN DE PSYCHOSOCIALE GEZONDHEIDSZORG AANGESLOTEN BIJ DE NFG, ROSEGARDEN EN TPNET Hoofdredactie Sacha van den Ende E-mail: sacha@pscmagazine.nl

Bladmanagement: Maartje Albert E-mail: maartje@pscmagazine.nl Eindredactie: Marianne Smits

Redactieadres Ierlandlaan 15 2712 HG Zoetermeer Telefoon: +31 (0)6 12 98 64 89 E-mail: redactie@pscmagazine.nl Uitgever Inspired Publishing Contactpersoon: Sacha van den Ende Ierlandlaan 15 2712 HG Zoetermeer Telefoon: +31 (0)6 23 63 38 65 info@inspiredcommunications.nl Vormgeving Eefje Kleijweg | The Fine Line Studio www.thefineline-studio.com Druk Drukkerij Bestenzet bv, Zoetermeer Lezersservice PSC Magazine verschijnt zes keer per jaar. Het wordt in 2015 toegezonden aan alle register- en aspirant-leden van de beroepsorganisatie NFG en de leden van TPnet en Rosegarden. Abonnementen Jaarabonnementen per zes nummers: € 39,95. De abonnementsprijs dient bij vooruitbetaling te worden voldaan. U ontvangt hiervoor een factuur. Nieuwe abonnementen kunnen op elk moment van het jaar ingaan.

6 Inhoud

3 6

Het heelal is betekenisvol en zelfontwikkeling

Opzegging dient schriftelijk, ten minste 2 maanden voor afloop van de abonnementsperiode te worden ingediend bij de uitgever.

is wat je daaraan bijdraagt

Adreswijzigingen Adreswijzigingen graag zo spoedig mogelijk schriftelijk indienen bij de uitgever per post of per e-mail: abonnement@pscmagazine.nl

Interview met Lisette Thooft

Losse edities Kijk voor losse edities op www.pscmagazine.nl

Disclaimer De informatie in dit blad is uitermate zorgvuldig opgesteld en gecontroleerd. De uitgever is evenwel niet aansprakelijk voor de inhoud van ingestuurde c.q. aangeboden artikelen, product-informatie en voor eventuele schade als gevolg van vermeende (medische) adviezen, onverhoopte onjuistheden en/of onvolledigheden. De uitgever draagt geen verantwoordelijkheid voor de inhoud van advertenties. Informatie over gebruikte bronnen kan opgevraagd worden bij de redactie. ©Copyright Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Inspired Publishing. Alle rechten voorbehouden.

13 14

Voorwoord - Sacha van den Ende

PSC

Lijden, Creëren, Mindful leven Erwin Coenen

Column - Wilma de Haas

Dementie: een uitdaging voor mantelzorgers Hans Stolp

i nho ud s opg ave

30 29

EDITIE 5 â&#x20AC;˘ 2015

16 18 21 22

Partner met autisme - Janneke Heijstek

Zakendoen met emotie

Deliciously Ella

Het roer om na je veertigste In gesprek met Susanne Groeneveld

24 Zintuigenprikkels 26

De kindercoach - Christa Wiersma

Column - Cathelijne Wildervanck

Schrijven als onderdeel van een therapeutisch proces - Rosegarden

30 Knettergek van Tinnitus? - TP Net 33

Column - Martine Clausen

34 Zintuigenprikkels 36 38

Het dertigersdilemma - Christine Beenhakker

De Buurtouder, zorg in de Buurt!

PSC

het he e lal is beteken isvol e n z e lfon t w ik k e lin g is w a t j e d a a r a a n b i j d r a a g t

Het heelal is betekenisvol en zelfontwikkeling is wat je daaraan bijdraagt. Interview met Lisette Thooft

Lisette Thooft is schrijfster, spreekster en coach en herschreef onlangs het veelgelezen boek De beste tijd van je leven, spiritueel door de overgang. Het boek bevat dertig nieuwe ervaringsverhalen van vrouwen over hun ervaring met de menopauze en de innerlijke verandering die zij doormaakten. De overgang blijkt de doorgang te zijn naar de beste tijd van het leven! De overgang is voor veel vrouwen een lastige periode. Lisette Thooft vertelt in het boek hoe vrouwen de overgang kunnen ervaren als een deur naar een nieuw, beter en spiritueler leven. Daar horen eventuele lichamelijke ongemakken en emoties bij. De beste tijd van je leven geeft filosofische inzichten en praktische tips om de gelukkigste tijd van het leven te ontdekken. â&#x20AC;&#x2DC;Voor de nieuwe uitgave van het boek heb ik fantastische en interessante gesprekken gehad met vrouwen die allemaal verschillende achtergronden hebben. Het mooie is dat ze in alle toonaarden hetzelfde zeggen. Veel gehoorde uitspraken zijn: ik kan nu doen waar ik in geloof, het moeten is eraf, ik ben minder onzeker, de les is geleerd. De prijs hiervoor zijn rimpels en grijs haar. Voor mij is het grootste nieuws dat vrouwen na de overgang echt gaan leven voor zichzelf. Het gaat om geven, maar dan wel om geven, omdat ze het over hebben en omdat ze het zelf willen. Dit gaat helemaal vanzelf. Dat heb ik ook zelf gemerkt. De overgang is een moeilijke periode en een ommekeer. Er gebeurt van alles. Dit alles zorgt ervoor, dat je aandacht echt naar jezelf en je eigen lichaam wordt getrokken.

PSC

i nter v i ew m et l i s ette t hoof t

Het leert je dat je anders moet gaan leven

op de massagetafel en wordt hij of zij aan-

overstijgt jezelf, je kunt geven vanuit over-

en dat je voor jezelf moet zorgen. Dit is

geraakt. De aanraking moedigt aan heel

vloed. Niet alleen voedsel, maar ook wijs-

boodschap nummer 1. De overgang trekt

bewust te voelen. Toen ik dit zelf ervaarde,

heid en ervaring.’

je naar binnen. Vaak is er binnenin nog iets

werkte dat heel sterk en ik vond het heel

op te lossen; iets aan te pakken. En dat is

bijzonder.‘

volgens mij boodschap nummer 2. En met het verstrijken van de jaren kunnen we hier met een innerlijke glimlach naar kijken. Er is wat meer afstand en we zijn wat losser en milder geworden. Ook dit zie ik terug in de verhalen van alle vrouwen die ik gesproken heb voor de nieuwe uitgave. Dit boek is dan ook tweemaal zo dik als de eerste

‘Het simpelste antwoord dat ik kan geven

Naast je ontwikkeling als coach ben je dus nog steeds schrijfster?

is: het gevoel dat je verbonden bent met

‘Ja, ik ben altijd blijven schrijven. Ik ben zo

in heel algemene zin wat spiritualiteit

iemand die van taal houdt. Ik heb allerlei boeken geschreven. Mijn eerste boek was Echte yuppies zijn geen yuppies. Het kwam uit in 1986.

uitgave.’

Al 30 jaar schrijf ik voor vrouwen-, zelfhulp-

Je bent naast schrijfster en spreekster ook coach. Hoe ben je hiertoe gekomen?

lijk over persoonlijke ontwikkeling. Deze

‘Drie jaar geleden volgde ik een opleiding

ik heb meegemaakt en de verhalen die ik

tot schrijfcoach. Ik wilde dat alleen maar,

hoor, en daar heb ik erg veel lol in.

omdat ik een roman schreef over een

Mijn liefste en belangrijkste boek is Kom uit

hoofdpersoon die coach werd, maar na

je hoofd. Dit zal uitkomen in januari 2016.

het intakegesprek kreeg ik op de fiets naar

Dit boek gaat over lichaamsbewustzijn.

huis een telefoontje met de vraag of ik ook

Door mijn jeugd en opvoeding was ik dit

coachgesprekken deed. Dit heb ik toen

lichaamsbewustzijn en mijn gevoel voor

opgevat als een teken dat deze opleiding

een groot deel kwijtgeraakt. Mijn moeder

een goede keuze was.

heeft in een jappenkamp gezeten, dus ik

Sommige cliënten willen een gesprek over

heb van dichtbij gezien dat mensen gevoe-

hun leven, andere willen schrijfcoaching.

lens onderdrukken. Zeker heel heftige. Het

Soms heb ik één gesprek met iemand en

punt is alleen dat gevoelens, en zeker de

soms help ik met het script en hebben we

heftige, niet verdwijnen, maar ergens in

gedurende een langere periode contact.’

het lichaam gaan zitten. Zo ontstaan span-

Hoe ben je er zelf toe gekomen om te gaan schrijven? ‘Toen ik jong was, was ik bang voor mensen, maar ik wilde wel graag contact. Schrijven was voor mij de manier om intimiteit te delen met vreemden. Als journalist werkte ik alleen en ik schreef veel voor vrouwenbladen. Ik kon over mezelf vertellen aan verre, anonieme mensen. Toen ik meer zelfvertrouwen kreeg, ging ik lezingen geven. Nu kregen de verre, anonieme mensen een gezicht. De stap die volgde, was het geven van workshops; dit was zowaar nog intiemer. De stap naar coach was daarna makkelijker gezet. Binnenkort start ik met een opleiding Rebalancing. Dit is een vorm van lichaamswerk en hierbij wordt het contact dus nog letterlijker. Bij deze methode ligt de cliënt

Wat is spiritualiteit voor jou?

en spirituele bladen en dat gaat voornamedraad loopt dus door mijn privéleven en mijn werk. Ik schrijf op wat ik weet, wat

ningen. Na de overgang wordt het belang-

iets groters dan jezelf. Dat is voor mij inhoudt. Het wetenschappelijke idee dat op dit moment heerst, is dat het leven berust op toeval en dat we in een onverschillig heelal toevallig mens zitten te zijn. Dan zou het leven nergens toe leiden en weinig betekenis hebben. De spirituele visie is dat alles buitengewoon betekenisvol is. Alles heeft met elkaar te maken en alles is verbonden; het universum is een, het leeft, het is intelligent en ik ben daar een onderdeel van. Dat is een heel positieve visie op het leven en daar voel ik me wel prettig bij. Tijdens mijn puberteit heb ik een atheïstische periode gehad en sindsdien sta ik helemaal achter deze gedachte dat alles betekenis heeft. De voornaamste betekenis die het voor mij persoonlijk heeft, is die van ontwikkeling. Voor mij gaat alles om ontwikkeling. Om groei. Al is groei niet helemaal het goede woord, want soms betekent groei slinken. Wanneer je bijvoorbeeld het ego overstijgt, groei je niet letterlijk. Je ego wordt juist kleiner, waardoor iets anders in je, je hart, groter kan worden. Alles wat

"Alles heeft met elkaar te maken en alles is verbonden; het universum is één, het leeft, het is intelligent en ik ben daar een onderdeel van."

rijker dan ooit om oude spanningen los te

daarvoor nuttig is, is voor mij spiritueel

laten - anders verstijf je.

leven. En een van de belangrijkste dingen

Ik zie de overgang als een spiritueel proces;

daarbij voor mij is zelfonderzoek. En dit

het gaat om een andere manier van dienst-

kan met of zonder hulp van een therapeut,

baar zijn. Bij natuurvolken zie je dat de

goeroe of iemand anders. In onze westerse

oude vrouwen een belangrijke altruïstische

maatschappij zijn ontzettend veel helpers

rol spelen. Ze zijn enorm ervaren in het ver-

beschikbaar en heel veel informatie. Mijn

zamelen van eten, maar eten zelf minder,

idee is om daar zo goed mogelijk gebruik

waardoor ze meer kunnen delen. Dus je

van te maken. De bedoeling daarvan is vol-

PSC

het he e lal is beteken isvol e n z e lfon t w ik k e lin g is w a t j e d a a r a a n b i j d r a a g t

gens mij, een wijder, ruimer, liefhebbender

eraan? Hoe ziet dat proces eruit? Ik vind

ook vanzelf en wordt het een vreugde. Dat

mens te worden.’

het een mooi en belangrijk proces.’

vind ik een groot verschil tussen geloof en

Hoe geef jij zelf vorm aan spiritualiteit?

Is spiritualiteit voor jou verbonden aan een geloof?

meer kinderlijke fase. Als gelovigen zijn

‘Ten eerste door zelfontwikkeling. Ik heb

‘Ik zie geloof en dan bijvoorbeeld het chris-

een hele tijd een goeroe gehad; iemand

wat er gezegd wordt en dan komt het goed

telijke geloof, als een interessant iets. Ik

van wie ik dacht dat hij verlicht was en

met ons”. Daar is helemaal niets mis mee.

zie hierin een diepe symbolische waarde

z’n ego had overstegen. Dit denk ik trou-

Wanneer je echter volwassen wordt, kun

en ik heb er veel onderzoek naar gedaan.

wens nog steeds. Dit was Barry Long. Ik

je besluiten niet meer puur te doen wat

We kunnen wel stellen dat het christen-

heb enorm veel geleerd van deze man. Hij

er gezegd wordt, maar ga je zelf beslissen

dom een enorme beschavingsimpuls heeft

had een visie op het leven die ik helemaal

vanuit je eigen wezen, hoe je een goed

gegeven. Naar mijn inzicht is het chris-

heb overgenomen. Later ben ik daar, wat

mens kunt zijn. Dat betekent dat je moet

tendom, maar ook andere geloven, op dit

betreft sommige punten, op teruggeko-

gaan kijken wat er voor verduisterends

moment te laat met de ontwikkelingen die

en versluierends in de lagen om dat eigen

spiritualiteit.Ik zie geloof ook wel als een

men, maar in de basis zei hij dat het gehele heelal betekenisvol is en zelfontwikkeling is wat je daaraan bijdraagt. Ook als coach ben ik spiritueel bezig. Ik zou bijvoorbeeld geen coach kunnen zijn, die werkt naar het vinden van een baan met een goed salaris. Dit zou voor mij als doel niet belangrijk genoeg zijn. Het doel van coaching is voor mij altijd een beter

we kinderen en “laten we nu maar doen

"Nu ik zelf ouder word, begin ik steeds meer te onderzoeken wat dat nu betekent, ouder worden. Wat betekent dat en wat heb je eraan? Hoe ziet dat proces eruit?"

mens worden en niet rijker of succesvoller.

er gaande zijn binnen de gemeenschap. Ik

wezen zit. Dit lost patronen en valkuilen

Dat vind ik te oppervlakkig. Meestal is dit

denk dat er onder gelovigen namelijk veel

op. Daarbij vind ik deze christelijke uit-

aspect compensatie voor iets binnen in je,

interesse is in nieuwe spiritualiteit en new

spraak altijd heel passend: je ziet niet de

dat nog niet geheeld is. Dit zijn heel alge-

age. De kerken gaan hier vaak niet echt in

balk in je eigen oog, maar wel de splinter

mene uitspraken, dat besef ik, maar ze zijn

mee en er bestaat veel weerstand. En dat

in het oog van de ander. In mijn ogen biedt

voor mij zeer waar.’

vind ik jammer. Ik geef daar vaak lezingen

het christendom echter geen tools om hier

over en volgens mij is een cruciaal punt

wat aan te doen en bij de new age gaat het

in deze weerstand angst. Zo te zien kan

hier juist om.’

Naast zelfontwikkeling loopt spiritualiteit dus eigenlijk ook als een rode draad door je privéleven en werk? ‘Ja, ik geloof dat je wel kunt zeggen dat mijn privéleven en werk sowieso enorm verweven zijn met elkaar. Dat is wel grappig eigenlijk, en ik geloof ook niet dat ik het anders zou willen. Ook het werken als zzp’er zorgt ervoor dat ik niet echt een afgescheiden stukje werk heb. Het werken als journalist heeft dit altijd versterkt, omdat ik meestal schreef over iets wat ik op dat moment belangrijk vond voor mezelf of wat ik aan het onderzoeken was voor mezelf. En dat is tot op de dag van vandaag nog steeds zo. Toen ik in de overgang kwam, ging ik een boek schrijven over de spiritualiteit van de overgang. En nu ik zelf ouder word, begin ik steeds meer te onderzoeken wat dat nu betekent, ouder worden. Wat betekent dat en wat heb je 8

PSC

iemand een goede gelovige zijn, een ware christen en een voorbeeldig kerkganger, terwijl hij zijn hele leven stijf staat van de angst. In de new age of nieuwe spiritualiteit kan dat niet. Dan moet je iets aan die angst doen. Dan ga je onderzoeken waar die angst vandaan komt en hier wat aan doen. Als je die angst kwijtraakt, ga je veranderen. Binnen het geloof - en ik maak het nu even heel algemeen en generaliserend - is het belangrijk dat je je goed gedraagt, samenwerkt en goed bent voor je medemens. Wat je van binnen voelt, is niet zo belangrijk. Bij spiritualiteit en new age is juist belangrijk wat er van binnen speelt. Je kunt niet samenwerken met andere mensen wanneer je bang voor ze bent. Dat kan alleen als je van binnenuit open bent, en daar moet je aan werken. En dan gaat het

Hoe is je interesse in het christendom ontstaan? ‘Ik werkte voor het blad Volzin, een christelijk blad, en ondertussen las ik het boek De Da Vinci Code van Dan Brown. Toen ik dit boek las, had ik het gevoel dat er iets niet klopte, maar ik wist niet precies wat. Dus toen ben ik daarnaar op zoek gegaan. Ik ben gaan zoeken naar wat er bekend is over Jezus en Maria Magdalena. Het idee van Dan Brown is dat die twee allebei echt bestaan hebben en samen een kind hebben gekregen. Dat kind is ontsnapt en in Frankrijk terechtgekomen en van daaruit is een bloedlijn ontstaan. Als de meest zuivere nazaat gevonden zou worden, zou christelijk Europa weer de juiste leider hebben. Dat is de idee achter het boek, grof geschetst. Dit idee heeft hij niet zelf verzonnen, maar dat bestond al eerder. Mijn

i nter v i ew m et l i s ette t hoof t

Mannen op hun beurt laten heel snel gaan, precies zoals ze biologisch gemaakt zijn. Zo is het ook psychisch. In het onbewuste hebben mannen in relaties snel de neiging zich te laten gaan en weg te lopen. Daar hebben mannen en vrouwen dus last van elkaar. Mijn idee is dat - en ik noem dit De theorette van Lisette - dat ergens goed voor is. Wanneer je last hebt van elkaar, moet je wel veranderen en dus groeien. Het vrouwelijke wil eigenlijk liefde en uit dat in bezitterigheid en het mannelijke wil vrijheid en uit dat in egoïsme. Als mannen en vrouwen elkaars ideaal overnemen, worden ze allebei vol-ontwikkelde individuen. Daaruit volgt dat seks er is om te zorgen dat we groeien. We kunnen niet anders dan last hebben van elkaar en dat zorgt voor wrijving. Waar wrijving is, is warmte en waar warmte is, is groei.’ Meer informatie over Lisette Thooft en haar werk is te vinden op www. lisettethooft.nl. Hier is ook een filmpje te vinden over De theorette van Lisette. Fotograaf: Tessa Posthuma de Boer gevoel was dat dit idee niet waar kon zijn,

afwezige man ontstaan. Dit is eigenlijk ook

want het christendom gaat helemaal niet

het boek waar ik het meest trots op ben.

om vlees en bloed, om nazaten en zoveel

Het is namelijk een heel originele en hele-

mogelijk kinderen krijgen. Het gaat er juist

maal niet zo gekke, nieuwe kijk op oude

om zelf een goed mens te zijn en in het

verhalen geworden. Ik had het idee dat ik

Koninkrijk Gods terecht te komen, ofwel

iets nieuws op het spoor was gekomen en

verlicht te worden.

ben mezelf toen mythosoof gaan noemen.

Toen ik dat allemaal had uitgezocht, heb

En dat zorgde voor reacties van mensen

ik er een boek over geschreven. Het boek

die met hetzelfde bezig waren. Samen zijn

heette Jezus en Maria Magdalena. Een

we de Kring voor Mythosofie begonnen.

mythe van liefde en vrijheid. Ik zie het als

We hebben een stichting en geven eens

een mythe. Een mythe betekent tegen-

per maand matinees. We zien dat hier veel

woordig: iets wat niet waar is, maar ik zie

animo voor is en dat mensen erg geïnteres-

het juist als een verhaal met een diepe,

seerd zijn. We praten over de symbolische

echter niet letterlijke waarheid. Daarna

betekenis van verhalen. Het zijn oude ver-

ben ik doorgegaan in mijn onderzoek.

halen waar wij hier en nu nog steeds iets

Vanuit Maria Magdalena was ik uitgeko-

uit kunnen halen.

men bij de grote moedergodin en daar had

Om weer terug te gaan naar de draak

ik begrepen dat de draak een heel oud sym-

bijvoorbeeld. Wat is die draak in mijn

bool is; die bestaat uit de slang, de adelaar

ziel? Dat is die vrouwelijke neiging om

en zoiets als een luipaard, de dieren van

te zeggen: ik hou van je, dus ik eet je op.

de grote moedergodin. Uit dit onderzoek

Mannen hebben hier last van, van dat

is het boek De onverzadigbare vrouw en de

bezitterige, het alles willen bepalen.

PSC

l i jde n , creëre n , min d fu l le ve n

LIJDEN, CREËREN, MINDFUL LEVEN Door: Erwin Coenen Zowel creëren als mindful leven worden vaak neergezet als een alternatief voor lijden. In mijn boek geef ik weer hoe die drie levenshoudingen (Lijden, Creëren, Mindful leven) zich tot elkaar verhouden. Als lezer kun je zo ontdekken en ervaren dat er meer mogelijkheden zijn. In dit artikel gaan we deze drie levenshoudingen kort met elkaar vergelijken.

Wat is lijden? Je zou “lijden” als volgt kunnen omschrijven: Je leeft niet het leven dat je zou willen leven en je voelt je daar ongelukkig over. Dit lijden kan betrekking hebben op je hele levenssituatie, of op een deel daarvan (bijvoorbeeld werk, relatie of een specifieke situatie). Kenmerken van lijden zijn: • Klagen en ontevreden zijn • Negatieve patronen herhalen • Overmatig piekeren en je zorgen maken • Overmatig nadenken over verleden of toekomst • Je veel aanpassen en wat je denkt dat anderen van jou verwachten. Lijden kan zich ook in je lichaam uiten, bijvoorbeeld in: • Overmatige spanningen, stress en verkramping, vermoeidheid Als therapeut komen waarschijnlijk vaak mensen bij je die minder willen lijden. Ze willen wat anders. Ze willen bijvoorbeeld meer ontspanning, meer autonomie, lekkerder in hun vel zitten, meer vervulling in hun leven, zich vrijer voelen. En hoe zit het eigenlijk bij jou? Hoe vaak ben jij aan het lijden?

1. Lijden - Geïdentificeerd met mijn verhaal ~ Situaties maken je niet ongelukkig. Je gedachten maken je ongelukkig. Je interpretaties, de verhalen die je jezelf vertelt maken je ongelukkig ~ (Eckhart Tolle) We hebben allemaal gedachten. Onze mind produceert allerlei soorten gedachten. Sommige gedachten zijn behulpzaam. Andere gedachten zijn minder behulpzaam. Je zou “de mind” kunnen omschrijven als een mentale constructie die is ontstaan in je verleden, voornamelijk in je kindertijd, en die gevormd is door de cultuur en de maatschappij waarin je bent opgegroeid, je ouders, je opvoeding en je ervaringen.

PSC

Je lijdt als je je te veel identificeert met je mind. Als je je gedachten, verhalen en overtuigingen voor waar aanneemt, dan beperk je jezelf tot een mentale constructie die ooit ontstaan is.

Neem je gedachten niet zo serieus We hebben vaak de neiging om ons te identificeren met onze gedachten, om ze voor waar aan te nemen. Je hoeft je gedachten echter niet zo serieus te nemen. Als je in een andere maatschappij of cultuur was opgegroeid, had je nu ook een andere mind gehad, met andere gedachten en verhalen. Als je je dat realiseert, kun je misschien ook je gedachten en je verhalen wat minder serieus nemen.

Creëren - Ik creëer mijn eigen verhaal

~ Vertel me, wat ben je van plan om met je wilde en kostbare leven te doen? ~ (Mary Oliver) Als je creëert, dan schrijf je jouw eigen verhaal. Je bent zowel de regisseur als de hoofdrolspeler van jouw verhaal. Je kunt genieten van jouw verhaal, van jouw leven en van het feit dat jij degene bent, die dit creëert. En tegelijkertijd kun je ook voldoende ruimte nemen ten opzichte van jouw verhaal om, als je dat wilt, je verhaal telkens opnieuw te creëren zodat het past bij jouw verlangens. Als je steeds hetzelfde blijft doen, krijg je ook steeds dezelfde resultaten. Door je bewust te worden van je patronen (van gedachten, gevoelens en gedrag) creëer je afstand tot die patronen, ga je meer ruimte ervaren en kun je ook kiezen voor het introduceren van nieuwe positieve patronen in je leven. Je hebt altijd de keuze waar je je op focust: op wat je niet fijn vindt, of op wat je wel fijn vindt. Je focus bepaalt je realiteit. Dit is je leven! Dit is je kans om je verlangens en dromen te volgen.

er w i n coe ne n

Welke verlangens en dromen wil jij nog in je leven volgen? Waar wacht je op?

Mindful leven - Ik ben niet mijn verhaal

~ Je bent niet je verhaal. Je bent niet je gedachten. Je bent de ruimte, het bewustzijn, de aanwezigheid, waarin verhalen en gedachten kunnen verschijnen. Als je uit je verhaal kunt stappen, dan zie je dat jíj er bent, en dat er een verhaal is. ~ Als je mindful leeft, probeer je uit je verhalen te blijven. Je merkt op dat je verhalen aan het maken bent (dat doen we allemaal), maar je identificeert je er niet mee. Je neemt je gedachten en verhalen dus niet voor waar aan. Misschien kun je wel om je verhalen lachen. Welke verhalen vertel jij jezelf?

Mediteren Wil je meer uit je verhaal kunnen stappen, dan kan het helpen om regelmatig te mediteren. Mediteren is met je aandacht naar het hier en nu gaan. Dat kun je elk moment doen. Ga nu bijvoorbeeld even met je aandacht naar je ademhaling. Voel hoe je lichaam ademt. Misschien denk je dat je een meditatiekussentje nodig hebt en gedurende lange periodes stil moet zitten om “echt” te mediteren. Je kunt echter overal en op elk moment even mediteren door gewoon met je aandacht bij een paar ademhalingen te zijn. Als je gedachten afdwalen (en dat is heel normaal), dan merk je dat vriendelijk op en dan keer je weer terug met je aandacht naar je lichaam en naar je ademhaling. Door regelmatig te mediteren voel je je meer ontspannen en kun je ook in de drukte van het dagelijkse leven gemakkelijker de rust vinden in jezelf. ~ Het is belangrijk om elke dag vijftien minuten te mediteren. Behalve als je het druk hebt, dan is een uur nodig. ~

Mijn eigen verhaal over creëren en mindful leven Als ik mensen zie die hun eigen leven creëren, ben ik altijd enthousiast. Als ik mensen zie die mindful leven, voel ik ontspanning. Als ik er boeken over lees, dan beperkt zich dat meestal tot ofwel het één ofwel het ander. Ik wil echter én mijn eigen leven creëren én mindful leven. Dat was het begin van de creatie van mijn boek. Ik voel steeds meer mogelijkheden om mijn leven zo in te vullen zoals ik dat wil. En mijn verlangens veranderen natuurlijk ook. Ik heb economie gestudeerd, als manager in het bedrijfsleven gewerkt, maar later ook psychotherapie gestudeerd en een praktijk gehad. Toen heb ik me verdiept in internetmarketing voor mijn praktijk en op een gegeven moment merkte ik, dat ik het leuker begon te vinden om cliënten te werven dan om cliënten behandelen. Dus toen ben ik een internetbedrijf begonnen waarbij ik de cliëntenwerving via internet voor andere therapeuten doe, inmiddels al voor circa 100 therapeuten.

Vanaf begin november 2015 begin ik weer aan een volgend avontuur in creëren en mindful leven. Voor onbepaalde tijd ga ik samen met mijn vriendin op reis. We gaan eerst een maand naar India, daarna drie maanden naar Nieuw-Zeeland, en daarna is alles open. Misschien langer in Nieuw-Zeeland, misschien Australië, misschien Canada, misschien ergens anders heen. We nemen onze laptop mee. We kunnen locatie-onafhankelijk werken. Het enige dat we nodig hebben, is een internetverbinding. Ik heb mijn boek geschreven om mezelf en anderen te inspireren in het creëren en mindful leven. Ik kan op steeds meer momenten zeggen: Ik creëer mijn eigen leven én ik leef mindful. IK wens jou hetzelfde toe.

Als lezer van PSC Magazine maak je kans om het boek Lijden, Creëren, Mindful leven te winnen. We verloten 5 boeken onder de lezers van PSC Magazine. Wil je het boek winnen, kijk dan op www.evenio.nl/psc-magazine De winnaars krijgen het boek thuisgestuurd.

Voor meer informatie over het boek en de activiteiten van Erwin Coenen, kijk op www.evenio.nl

PSC

Innerlijk vuur, natuurlijk leiderschap.

Datum Oriëntatiedagen

Na deze opleiding ben je gecertificeerd en gekwalificeerd om vuurlopen te geven aan kinderen, jongeren en volwassenen.

woensdag 21 oktober, van 16.00 – 20.00 uur. zondag 8 november, van 13.00 – 17.00 uur

www.vuurlooptrainer.nl

Psychodidact Communicatie & Psychologie

NHA en Psychodidact verzorgen in samenwerking de Opleiding Psychosociaal Counselor (OPC). Studenten worden na het behalen van het diploma van deze geaccrediteerde SNRO HBO registeropleiding toegelaten tot het register van de NFG. Meer info over deze unieke opleiding vindt u op www.nha.nl. De onderstaande modules uit deze registeropleiding kunt u ook los volgen. De te behalen certificaten voor deze modules zijn officieel erkend als na- of bijscholing door de NFG: PSCM0312 Sociale Psychologie

Klinische Psychologie 1 en 2

- Uniek lesmateriaal (gratis 14 dagen op proef) - Studiebegeleiding door vakdocenten via onze digitale leeromgeving. - Contact met medestudenten via onze leeromgeving. - Praktijkdag verzorgd door Hein Heijen. Lesgeld: € 499 of 9x € 60,00

- Uniek lesmateriaal (gratis 14 dagen op proef) - Studiebegeleiding door vakdocenten via onze digitale leeromgeving. - Contact met medestudenten via onze leeromgeving. - 3 Praktijkdagen verzorgd door Hein Heijen. Lesgeld: € 699 of 12x € 66,00

Medische kennis Anatomie, Fysiologie en Pathologie

- Uniek lesmateriaal (gratis 14 dagen op proef) - Studiebegeleiding door vakdocenten via onze digitale leeromgeving. - Contact met medestudenten via onze leeromgeving. Lesgeld: € 279 of 9x € 34,00

Bel voor GRATIS studiegids 077-3067000 of www.nha.nl PSC 0312.indd 1

02-02-12 09:26

column

Knip Ik heb een heel eenvoudige kijk op de kind-ouderrelatie. Zodra de navelstreng wordt doorgeknipt, begint het loslaten. Leef jij als ouder in doodsangst om je kind. Tenminste, dat heeft een psycholoog mij eens verteld. Ineens begreep ik waarom ik steeds buikpijn had. Aan de andere kant van de navelstreng begint hetzelfde. Na een hecht samenzijn en intensieve samenwerking barst de strijd los om de autonomie en voltrekt zich daar een soortgelijk drama. In de puberteit wordt deze onthechting extra duidelijk door een opeenstapeling van hormonen. Zoals die bij mijn zoon. Ik kan als vrouw niet goed inschatten wát zich daar bij hem vanbinnen op testeronniveau afspeelt. Wel kan ik het heel duidelijk in zijn gedrag aflezen. Hoe hij met buitenproportionele ledematen heen en weer beweegt, met een enorme zucht van voren naar achteren pendelt bij het aanhoren van een boodschap of zodanig in de bank hangt dat je je afvraagt waar zich zijn ruggengraat bevindt. Tel hierbij op dat mijn hormonen zich evenredig in omgekeerde richting bewegen en u kunt zich voorstellen dat onze relatie een explosief karakter heeft. Wat mij helpt om dit beheersbaar te houden, is begrip. Begrip houdt bij mij altijd in dat het grijpbaar moet zijn en inzicht helpt daarbij. Dan zie je wat er gebeurt. En dan heb ik het over gedrag. Zoals taalgebruik.

zelfstandig naamwoord Het eerste en meest gebruikte zelfstandig naamwoord op aarde. Mama. Mama. Mama. Mama. Het bekt ook zo lekker. Mama. Dat werd op een gegeven moment tweede persoon enkelvoud. ‘Jij’. De taalkundige knip tussen eerste en tweede persoon enkelvoud was een feit. Ik was een ander. Deze fase duurt heel lang. Onlangs kreeg ik na twaalf jaar een totaal andere persoonsvorm toebedeeld. Ik zat schuin naast mijn zoon aan de eettafel en mijn man tegenover mij. Mijn zoon richtte zich tot mijn man en zei: ‘Zij heeft niet lekker gekookt.’ Zij. Derde persoon enkelvoud. Dat was ik! Een paar dagen later ging het nog verder en verwerd ik tot ‘het’. Een onzijdig iets. Een ding. Dát daar. Dan had ik nog liever dat hij me ‘kalf’ noemde, zoals die week daarvoor. Dat was nog een beest. Met ‘het’ degradeerde ik tot de meest onpersoonlijke vorm die er maar bestond en ging ik twijfelen aan de rol en het nut van het ouderschap. Totdat ik ging ontleden en begreep dat er in wezen niets was veranderd. De knip was allang gezet.

Nu heb ik vast weleens in deze columns de taal vervloekt of mij uitgesproken over het onvermogen van de mens om fatsoenlijk te communiceren. Kijk je echter naar de taal an sich, dan is die in feite heel krachtig en beeldend. Misschien is die dan wel vanzelf ontstaan en niet uitgevonden door de mens. Zoals de aarde. In een oerknal. Maar goed. Het taalgebruik van mijn zoon geeft heel duidelijk weer hoe de onthechting plaatsvindt. Het begon met ‘mama’. Een

WILMA DE HAAS IS EIGENAAR VAN HAAS & KONIJN®, EEN BUREAU VOOR PERSOONLIJKE EN PROFESSIONELE ONTWIKKELING EN AUTEUR VAN K-THERAPIE.

PSC

demen tie: een u itd ag in g voor man t e lz orge rs

Dementie

een uitdaging voor mantelzorgers de controle over het eigen leven verliest. Als je kijkt naar de ogen van iemand die dementeert, zie je dat ze steeds leger lijken te worden. Het lijkt alsof zijn geest zich steeds Dementie is een ziekte die steeds meer angst oproept: de kans dat je op oudere leeftijd gaat dementeren, wordt immers alsmaar verder terugtrekt. Maar hoe meer de geest zich terugtrekt, hoe minder de dementerende de dingen en de mensen om zich heen groter. Op dit moment ligt het percentage ouderen dat daadwerkelijk getroffen wordt door dementie op 20 procent. Voor vrouwen herkent. Het zal duidelijk zijn hoe pijnlijk dit voor de (directe) familie moet zijn. Probeer maar eens in te voelen wat het voor een is dit zelfs 30 procent. Was kanker jarenlang de gevreesde ziekte echtgenoot of een kind moet betekenen als je man, je vrouw, je die men niet bij name uitsprak, tegenwoordig lijkt dementie de moeder of je vader jou niet meer herkent. gevreesde ziekte te worden. Er zijn inmiddels al veel geneesmiddelen en behandelingen tegen kanker, waardoor de kans op genezing van deze eens zo gevreesde ziekte steeds groter wordt. Daar- De mantelzorgers entegen is er op dit moment nog geen enkel geneesmiddel tegen Door de ziekte veranderen alle relaties van de dementerende: dementie: het is een ziekte die niet te stuiten lijkt. was hij voor zijn ziekte een gelijkwaardige partner, als gevolg van de dementie wordt hij (of zij) langzamerhand iemand die steeds intensiever verzorgd moet worden. Hij wordt op den duur Schokkende getallen De groeiende angst voor dementie is overigens wel begrijpelijk: is zelfs afhankelijk als een kind. Dat betekent dat de relatie tussen er nu in Nederland sprake van zo’n 260.000 mensen die lijden aan de dementerende en zijn partner en kinderen fundamenteel dementie, in 2050 zullen dat er naar verwachting al zo’n 400.000, verandert. Niet langer is er sprake van gelijkwaardigheid, van het inspireren en het dragen van elkaar. De zieke wordt als een en misschien zelfs 560.000 zijn. Dat zou dus in korte tijd (meer hulpbehoevend kind, aan wie je zelf geen steun, bemoediging en dan) een verdubbeling betekenen. Alleen al deze paar getallen inspiratie kunt ontlenen, maar die voortdurend jouw zorg en hulp maken duidelijk hoe snel de ziekte om zich heen grijpt. Wereldnodig heeft. Wie zich indenkt wat dat voor de partner en de kindewijd verwacht men in de komende tijd zelfs een verdrievoudiging ren van de dementerende moet inhouden, wordt stil vanbinnen van het aantal patiënten: lijden er volgens de WHO (de Werelden krijgt een diep respect voor al diegenen die hun dementerende gezondheidsorganisatie) op dit moment 44 miljoen mensen aan man of vrouw, moeder of vader dag in, dag uit met liefde blijven dementie, omstreeks 2050 zullen dat er 135 miljoen zijn. verzorgen. Een dochter die haar dementerende moeder in haar eigen huis Verdwijnen zonder zoek te raken had opgenomen en haar vierentwintig uur per dag (!) verzorgde, De omschrijvingen die voor een dementerende gebruikt worden, vertelde: Het doet me echt wel pijn als ze zegt: ‘Ik wil naar huis,’ zijn veelzeggend. Je komt bijvoorbeeld aanduidingen als deze of: ‘Wie ben jij?’ Dan kan ik heel verdrietig zijn en voel ik me eentegen: zaam. Dat is een verdriet dat niemand begrijpt. Mijn broers en zussen begrijpen dat ook niet altijd goed … verdwijnen zonder zoek te raken; Onderzoekers stellen dan ook: De omkering van de schijnbaar zo iemand die langzaam verdwijnt; vastgelegde rollen (moeder wordt kind, kind wordt ouder) is een verdwaald in het geheugenpaleis, of: moeilijk proces voor alle betrokkenen, omdat hij met schuldgevoel een vlucht in het vergeten. en angsten gepaard gaat. Mantelzorgers worden ze genoemd: de partners, kinderen en Het zijn formuleringen die duidelijk maken wat er van buitenaf anderen die met een onuitputtelijk geduld voor dementerenden gezien gebeurt met iemand die dement wordt: hij (of zij) verliest blijven zorgen. Een taak die zij elke dag opnieuw op zich nemen. de grip op het geheugen en daarmee op zijn herinneringen. Maar Zeker in de latere fase van de ziekte, als de dementerende permahoe meer het geheugen vervaagt, hoe sterker het gevoel van nente zorg en aandacht nodig heeft, moet de mantelzorger ook desoriëntatie wordt dat de dementerende overvalt: Wie ben ik werkelijk vierentwintig uur per dag alert zijn, opletten, ingrijpen eigenlijk? En waar ben ik? En wie ben jij ook alweer? Het gevolg en zorgen. Meer dan de helft van de mantelzorgers blijkt dan van deze toenemende desoriëntatie is dat hij (of zij) steeds meer Door: Hans Stolp

Een gevreesde ziekte

PSC

ha ns s t olp

ook overbelast te zijn. Ze balanceren dikwijls op de rand van een burn-out en lijden onder depressies en het gevoel er alleen voor te staan. En toch houden ze vol: Haar lach en haar dankbaarheid, dat zijn de dingen waardoor je het toch volhoudt, zei een man over de verzorging van zijn dementerende vrouw.

Vooral vrouwen Het is wel opvallend dat - zoals we hierboven al zagen - zoveel meer vrouwen dan mannen getroffen worden door dementie. 71% van de mensen die dementeren, is een vrouw. Dat roept natuurlijk de vraag op: wat zit er achter dat vrouwen vaker dan mannen dement worden? Om dat te begrijpen, moet ik nu al stellen dat dementie veel te maken heeft met onverwerkte levenservaringen. Hoe meer allerlei ingrijpende ervaringen verdrongen worden en daardoor onverwerkt blijven, hoe groter de kans op dementie: wat niet verwerkt wordt, gaat spoken in onze ziel. Nu hebben de meeste vrouwen - ook in deze tijd, waarin allerlei oude rolpatronen drastisch veranderen - de taak om te zorgen voor anderen. Ze cijferen zichzelf bij de opvoeding bijvoorbeeld vaker dan mannen weg om aan het belang van hun kind(eren) voorrang te geven. Daardoor krijgen ze niet zo gemakkelijk de tijd en de rust om allerlei heftige ervaringen die zich in hun leven voordoen, te verwerken. Deze ervaringen kunnen als gevolg daarvan niet worden losgelaten en werken ongemerkt verstorend in op de ziel. Het lijkt er nu op dat de dementie hun alsnog de gelegenheid biedt om in stilte en in een zekere afgeslotenheid te verwerken wat tot dan toe bleef spoken in hun ziel. Alsof de dementie hun de mogelijkheid schenkt om, voordat ze sterven, de ervaringen van dit leven zó te verwerken en los te laten dat ze zonder al te zware, emotionele lasten de geestelijke wereld binnen kunnen gaan.

niet voor de eerste fase van dementie, maar wel voor de latere fasen. Het is voor de dementerende ook niet prettig, als hem (of haar) gevraagd wordt: Wat heb je vandaag gegeten? Of: Is tante Loes nog op bezoek geweest? Omdat de dementerende vaak het antwoord niet meer weet, is zo’n vraag pijnlijk voor haar (of hem). Soms zul je dus met de dementerende een spel moeten spelen: een heilig spel. Je kunt bijvoorbeeld tegen de dementerende die zijn moeder loopt te zoeken, zeggen: Je moeder is thuis, maar ze laat je hartelijk groeten (of, als dat past in de situatie: ze laat je een dikke zoen geven). Ik noem dit een heilig spel, omdat je met een dergelijk antwoord rekening houdt met de situatie van de dementerende en je op die manier de onrust van de dementerende niet vergroot, maar juist kalmeert. Dit hoofdstuk is afkomstig uit het boek De verborgen zin van dementie geschreven door Hans Stolp, uitgegeven door uitgeverij AnkhHermes, ISBN 9789020211467. Hans Stolp studeerde theologie en maakte studie van de psychologie van Jung en van het esoterische christendom. Hij is pastor, auteur en redacteur van Verwachting, blad voor spirituele bewustwording van Stichting de Heraut. Hij schreef circa dertig boeken, waaronder ook kinderboeken en dichtbundels. In zijn werk maakt hij de oorspronkelijke, spirituele of esoterische traditie (weer) voor een breed publiek toegankelijk.

Een oefening in het je verplaatsen in de ander Wie als levensopdracht de taak meekrijgt om voor een dementerende te zorgen, of wie op een andere manier met dementerende mensen te maken krijgt, moet zich allereerst leren verplaatsen in de dementerende. Omgaan met dementerende mensen is daadwerkelijk een dagelijkse oefening in het je leren verplaatsen in de ander. Daarbij moet je je eigen belangen op de tweede plaats leren stellen. Het lijkt wel, alsof we in deze tijd van een toenemend individualisme en van een sterker wordende behoefte om voor onszelf op te komen, moeten leren om niet door te slaan en alleen maar op onszelf gericht te blijven, maar ook om ons bewust en met kennis van zaken te verplaatsen in wat een ander - en dus ook de dementerende - doorleeft. Zo gezien mogen we een dementerende als onze leermeester zien. Misschien maken een paar voorbeelden nog het beste duidelijk wat dat dan wel inhoudt: om je te leren verplaatsen in de belevingswereld van de dementerende. Neem bijvoorbeeld het feit dat een dementerende veel vergeet. Wat hij vergeet, vergeet hij (zeker in de latere fase van zijn ziekte) ook écht: helemaal en totaal. Daarom moet je bijvoorbeeld nooit tegen een dementerende die overal zijn moeder loopt te zoeken, zeggen: Maar je moeder is al tien jaar geleden gestorven. Voor de dementerende is dat een schokkend bericht: het is alsof hij deze boodschap voor het eerst hoort, met alle emoties waarmee zo’n bericht gepaard gaat. Dit geldt natuurlijk nog

PSC

p artn e r met au tisme

PARTNER MET

AUTISME

naar erkenning van het bijzondere gedrag van hun kind. In de verhalen van non-As partners in hun zoektocht naar een luisterend oor voor het bijzondere gedrag van hun partner is het antwoord nogal eens: 'O, niets raars aan hoor, is gewoon wat extreem mannelijk gedrag.â&#x20AC;&#x2122;

Door: Janneke Heijstek Dit artikel tipt kort enkele aandachtspunten aan. Ik wil je graag meenemen in mijn eigen ervaringen en je daarmee prikkelen om het thema zelf nader te onderzoeken. Vooral wanneer je in je praktijk te maken hebt met kinderen, jongeren en/of volwassenen met autisme is gedegen kennis van autisme een must.

Na een huwelijk van 15 jaar was ik 'emotioneel op'. De balans was weg. Pas 10 jaar na mijn scheiding voelde ik de ruimte om terug te blikken. Ik besloot mijn levensverhaal op te gaan schrijven en uit te geven. Extra duwtje in de rug waren enkele triggers die ik tegenkwam tijdens het lezen van het onderzoek van Hester Lever. Van de respondenten in haar onderzoek blijkt 69% HSP te hebben en 41% oudste in het gezin van herkomst te zijn. In verhalen van vrouwen met een (ex-)partner met autisme kwam ik zelf al vaker een geschiedenis met seksueel misbruik en/of emotionele verwaarlozing tegen. Dit onderzoek bevestigde mijn eigen bevindingen, al wordt het daar slechts zijdelings genoemd. Naar mijn mening is dit een dieper wetenschappelijk onderzoek waard.

In september 2012 las ik in de Engagement met autisme1 een artikel over Contextuele Hulpverlening. Het artikel verwees naar het onderzoek van Hester Lever naar Partnerrelaties en Autisme2 . Hester Lever deed in het kader van haar masteropleiding Contextuele Hulpverlening onderzoek naar partnerrelaties waarbij autisme een rol speelt en de wijze waarop contextuele hulpverlening hier een positieve bijdrage aan kan leveren. Met grote belangstelling heb ik het ruim 100 pagina's tellende onderzoek inclusief bijlagen gelezen. Wat een herkenning! Vanuit mijn praktijk ondersteun ik ouders van kinderen en jongeren met autisme en (ex-) partners van mensen met autisme. Al een aantal jaren vond ik het opvallend dat deze ouders en (ex-)partners op gezondheidsgebied en opvoedingsachtergrond vaak dezelfde kenmerken hebben. Ik vroeg mij regelmatig af: 'Is dit toeval?' Naast Hester Lever heeft Maxine C. Aston, een Britse relatieconsulent die veel met mensen met autisme werkt, onderzoek gedaan naar opvallende kenmerken in partnerrelaties waar autisme een rol speelt. Maxine C. Aston heeft het gemis aan emotionele wederkerigheid nader benoemd: Cassandra affective deprivation disorder (CADD). Later door haar breder uitgewerkt als AfDD: Affective Deprivation Disorder, wat staat voor 'gemis van gevoel'. In deze latere uitwerking spitst zich dit niet alleen toe op partnerrelaties waar autisme

PSC

speelt, maar op alle intieme relaties waar een gemis aan wederkerigheid en gevoel oorzaken zijn van gezondheidsklachten. In haar boek Werken aan je Aspergerrelatie3 beschrijft zij de symptomen van CADD op de gebieden: emotionele gezondheid, psychische gezondheid en lichamelijke gezondheid. Ik pleit ervoor dat iedere hulpverlener die te maken heeft met kinderen, jongeren of volwassenen met autisme, zich terdege bewust is van de effecten van AfDD. Maxine C. Aston maakt de vergelijking tussen een winterdepressie en AfDD. De effecten zijn het sterkst wanneer je door je familie of vrienden niet wordt geloofd als non-As4 partner of gezinslid van iemand met autisme. Door gebrek aan kennis over autisme en de effecten ervan is de praktijk helaas nog steeds zo, dat de non-As partner (of moeder/vader) ook door deskundigen niet wordt geloofd. Terugkijkend vond ik dat in mijn eigen leven het zwaarst. Ik heb een ex-partner en twee volwassen dochters

In november 2012 trok ik mij een maand terug in een vakantiehuisje aan zee. In die maand ontstond mijn boek, mijn levensverhaal van 49 jaar: 7 x 7 jaren. Met dit boek wil ik een bijdrage leveren aan openheid over de grote thema's in mijn leven

"Door gebrek aan kennis over autisme en de effecten ervan is de praktijk helaas nog steeds zo, dat de non-As partner (of moeder/vader) ook door deskundigen niet wordt geloofd."

met autisme. Regelmatig kreeg ik te horen dat ik me geen zorgen moest maken. Niets aan de hand. Het stempel 'overbezorgde moeder' is mij niet vreemd. Ook dit kom ik helaas nog met regelmaat tegen in de verhalen van moeders in de zoektocht

die maatschappelijk actueel zijn. Kindermishandeling binnen een gezin met gelovige ouders, incest door een oom, autisme bij een partner en kinderen en het effect wat dat op mij heeft gehad.

j a nnek e he ijs t e k

Citaat uit: De enige uitweg is de weg naar binnen Door alle ervaringen heen is mijn leven rijk geworden. Hier in Katwijk aan Zee zijn ook de tranen Tranen van verdriet. Het zout van mijn tranen mengt zich in het groter geheel van het water van de zee. Autisme speelt in mijn leven een belangrijke rol. Er blijken gemeenschappelijke kenmerken voor partners van mensen met autisme. In hun achtergrond In hun karakter zelfs in hun geestelijke en lichamelijke klachten. Tijdens de boekpresentatie in september 2013 bracht mijn oudste dochter ontroerend krachtig haar reactie onder woorden. Ik citeer een deel uit haar speech omdat ze het prachtig onder woorden brengt waar het in de kern om gaat. 'Ik sta hier omdat ik trots ben op mijn moeder. Toen zij mij vertelde dat zij dit boek ging schrijven vreesde ik eigenlijk het ergste. Ik was bang dat er met modder naar mijn vader gegooid zou worden en dat er te veel persoonlijke dingen over mij en mijn zusje verteld zouden worden. Toen ik het boek gelezen had, was mijn eerste reactie: Wauw, wat goed, duidelijk en vooral discreet heb je dit geschreven! Ik ken de verhalen en ik heb mijn moeder in een depressie meegemaakt, dus ik weet ook wat voor impact deze geschiedenis op haar heeft gehad... ...Als kind snapte mijn moeder mij negen van de tien keer niet en dat liep uit op conflicten. Nu, bijna een kwart eeuw later kunnen we het eens zijn dat we het oneens zijn over dingen en daarna vrolijk verder gaan. Ik had mij geen betere ouders kunnen

wensen. Mijn vader is 'mijn vader, vriend en coach' en mijn moeder ondertitelt de wereld voor mij, zoals zij het zelf zo mooi heeft benoemd in het boek. Nadat ik het boek een tijdje had laten bezinken, merkte ik dat er toch bepaalde dingen waren die ik geen plek kon geven. Dit zijn natuurlijk de verhalen waarin ik ook voorkom omdat ik die enigszins bewust heb meegemaakt. Dingen die mijn moeder op een andere manier beleefd heeft dan ik. Ik vond het lastig dat zij bepaalde statements maakt over het hebben van een relatie met iemand met autisme. Die statements gaan over mijn vader en daarmee indirect over mij. Althans, zo lees ik het. Ik was bang dat mensen misschien zouden denken dat je ziek wordt van een relatie met iemand met autisme. En zo wil ik niet gezien worden, als een 'ziekmaker'. Ook weet ik dat mijn vader dat niet zo heeft bedoeld. It takes two tot tango. En dat is ook hoe dit boek gelezen moet worden: door mijn moeders geschiedenis zocht zij de warmte van mijn vader. Maar door het functioneren van mijn vader kon mijn moeder niet optimaal functioneren en hebben ze uiteindelijk besloten uit elkaar te gaan. Het is niet zo dat alleen autisme hiervan de oorzaak is, of alleen incest. Het is een samenloop van die dingen. Steve Jobs zei: 'You can't connect the dots looking forward; you can only connect them

looking backwards'. En dat is wat zij met dit boek gedaan heeft, de dots voor zichzelf geconnected.’ In de keuze voor een partner spelen bewuste en onbewuste beweegredenen een rol. Met name de onbewuste beweegredenen kunnen ingang bieden voor (relatie)therapie. Enkele veelvoorkomende onbewuste beweegredenen zijn: • Autisme is een bekend patroon in het gezin van herkomst. • Bij eigen heftige emotieswings voelt de partner met autisme als een rots in de branding. • De aantrekkelijkheid van een betrouwbare en eerlijke partner. • Behoefte aan een partner met emotionele afstand. • De aantrekkelijkheid van een partner die veel zelfvertrouwen uitstraalt. • Autisme is herkenbaar omdat de partner zelf (trekken van) autisme heeft. Manon Versteijne en Hannah Hurley hebben dit mooi uitgewerkt in een artikel in het Wetenschappelijk Tijdschrift Autisme, jaargang 13, nummer 3 2014. 6 Meer informatie is te vinden op www.mentionem.nl Fotografie: Corrie Bouman

Uitgave van de Nederlandse Vereniging voor Autisme www.hesterlever.nl/diensten/afstudeeronderzoeik-partnerrelatie-ASS 3 Werken aan je Aspergerrelatie, uitgeverij Nieuwezijds. ISBN nummer 9789057122996 4 Partner zonder autisme 5 Levensverhaal over geloof, seksualiteit en autisme. ISBN 978-90-820903-0-7-. www.mentionem.nl/boek 6 Kiezen voor een partner met autisme: bewuste en onbewuste beweegredenen. Drs. M.G.F.A. Versteijne, GZ-psycholoog en systeemtherapeut. H. Hurley, Msc. 1. 2

PSC

zake n doe n me t e mot ie s

Zakendoen met emoties LI M B IS C HE V E R KL A R ING EN COGNIT IEVE EMO TIEVE B EH AN DELIN G B IJ SO LK Om gezondheid goed te begrijpen en klachten goed te kunnen behandelen moeten we de achtergronden goed kennen. In het boek Zakendoen met emotiess wordt adequate achtergrondinformatie voor stressklachten geboden en aangegeven hoe deze effectief behandeld kunnen worden. Stress wordt hier gezien als een vorm van emotionele belasting. In het medische domein worden stressklachten nu Somatisch Onvoldoende verklaarde Lichamelijke Klachten (SOLK) genoemd. We weten dat SOLK tweemaal meer leed, verlies aan leefkwaliteit en zorgkosten met zich meebrengen dan aantoonbare aandoeningen als een gebroken been. We weten ook dat SOLK geen adequate aandacht krijgen in de gezondheidszorg. De scheiding van lichaam en geest is in de medisch wereld nog volop aanwezig. Hierbij is gebrek aan kennis en het goed omgaan met de diepere gevoelens van de patiënt nog een groot probleem. Patiënten voelen zich schuldig wanneer de klacht geen ziekte betreft die hem als lot overkomt. Psychisch betekent dit, kort door de bocht: eigen schuld. Dit verhindert zinvolle hulp bij 30-50% van de mensen in de eerste en tweede lijn. (uit voorwoord)

Een eenvoudig voorbeeld Een jonge vrouw van 19 jaar krijgt in toenemende mate last van migraineaanvallen, tot 2-3 keer per week. Het gaat om migraine zonder aura. Daarbij heeft ze nekpijn. Tabletten tegen migraine helpen haar niet. Ze heeft twee neurologen bezocht. Op een MRI-foto worden geen hersenafwijkingen gezien. De jonge vrouw is rechten gaan studeren in een grote stad. Ze komt zelf uit een klein dorp en merkt dat ze in een andere wereld terecht is gekomen. Ze kan 18

PSC

hierover niet met haar ouders spreken; die begrijpen deze wereld niet. Ze voelt zich hier verdrietig over. Wanneer hierbij stilgestaan wordt, verschijnen er dikke tranen. Ze vertelt dat ze niet geleerd heeft om over haar eigen diepere gevoelens te spreken. Nu hier ruimte voor komt, verdwijnen de migraineaanvallen. Ze zegt zelf achteraf dat het verdringen van haar eigen diepere gevoelens de oorzaak was van de aanvallen. Hoe ontstaan onbegrepen klachten? Waarom blijven deze klachten vaak aanhouden ondanks behandeling? Wat heeft geholpen en welke behandeling bracht de oplossing? Gaan we naar deze vragen, dan blijkt deze migraineklacht ontstaan te zijn door een verdrongen belangrijke eigen emotie, in dit geval verdriet. De klachten blijven aanhouden omdat hulpverleners niet naar deze psychologische factor hebben gezocht. De hulpverlener verwacht ook niet dat de oorzaak in het gewone leven ligt. Wat geholpen heeft is een andere kijk op de oorzaak door niet naar een genetische of hormonale oorzaak te zoeken, maar naar een psychologische oorzaak in het gewone leven. De klachten kunnen dan verdwijnen omdat de oorzaak wordt aangepakt. Deverdrongen emotie wordt bewustgemaakt door aandacht voor hints, doorvragen en uitspreken van deze emotie. Het is een gerichte oorzakelijke behandeling. Ik noem dit: zakendoen met emoties. (Complexiteitsgraad 2, omdat het een enkelvoudige stressor betreft.) Zonder een goede verklaring is zakendoen met emoties niet goed mogelijk. Elke behandeling berust op een verklaring. Zakendoen

met emoties gaat uit van de limbische verklaring. De activiteit van de pathogene emotie, de stressor, staat hier centraal. Er worden zaken gedaan met de pathogene emotie. (uit voorwoord)

Hoe werkt de emotie in het limbisch systeem? Sensitisatie Om klachten te veroorzaken moet een gewone emotie klachten veroorzakende pathogene kenmerken krijgen. Deze pathogene emotie zou haar werking dan vanuit het grensgebied kunnen uitoefenen. Mijn aanname is dat de pathogene emotie de limbische functies sensitiseert tot limbische disfuncties, vergelijkbaar met de repeterende pijn die de achterhoorn en het zenuwstelsel kan sensitiseren. Centrale sensitisatie is een geaccepteerd en bekend fenomeen in de SOLK-literatuur geworden (Gracely, Snijders, Staud, Zambreanu). Centrale sensitisatie of overgevoeligheid houdt in dat de prikkeldrempel verlaagd wordt, dat de aard van de functie verandert en dat, naarmate de sensitisatie toeneemt, de veranderde functie buiten haar normale grenzen treedt en zich uitbreidt. Aanvankelijk speelt de sensitisatie of storing zich in een enkele limbische functie af, wat leidt tot een geïsoleerde enkelvoudige klacht. De storing kan zich ook uitbreiden naar meerdere omschreven limbische functies. Dit is wat we in de klachtengeschiedenissen van mensen met stress-gerelateerde klachten terugvinden: een recidiverend, chronificerend en summerend patroon. Naast de omschreven lichamelijke limbische functies raken ook het gevoel, de stemming en het zelfbeeld op termijn bij de disfunctie betrokken. Er zijn andere mechanismen dan de sensiti-

za kend o en m et e mot ie s

satie denkbaar, die een disfunctie kunnen veroorzaken. Een verplaatsing, een overactieve verdrongen emotieve activiteit naar een ander deel van het limbisch netwerk kan leiden tot overactiviteit in een andere limbische functie. Dit kan ook leiden tot een disfunctie. De zachte reversibele limbische disfunctie kan ook door conditionering verharden en op die manier leiden tot harde SOLKbeelden als het chronisch vermoeidheidssyndroom, fibromyalgie of het postwhiplashsyndroom.

de bloeddruk verhogen dan de waargenomen bedreigende woorden. Onbewuste activiteit blijkt sterker te werken dan bewuste activiteit. Ook uit ander onderzoek komt naar voren dat het genugebied in de onbewuste toestand actiever is dan in de bewuste toestand. Na een depressie blijft het genu-amygdalacircuit gesensitiseerd voor kritiek en negatieve woorden. Er is minder cognitieve top-down controle op het genugebied (Segal, Hooley, Lane). De conclusie kan zijn dat onbewuste activiteit langer en sterker aanhoudt dan

"SOLK-klachten zijn niet onverklaard, maar berusten op stress. Stress betekent emotionele belasting." Een andere sensitisatieverklaring voor SOLK, die niet met pijn samenhangt, is in 2002 naar voren gebracht door Brosschot. Hij spreekt over de cognitieve-emotionele sensitisatie met het negatieve affect als katalysator. Elke relevante persoonlijke zorg, zoals vrees, kan een oorzakelijke factor bij SOLK zijn. Zijn verklaring sluit aan bij mijn aanname van een emotieve sensitisatie. Brosschot legt vervolgens het accent op de cognitieve belasting en spreekt vanaf 2006 over de onbewuste perseveratieve cognitie als veroorzaker van stress en SOLK. Perseveratieve cognities koppelt hij aan denkbeelden bij piekeren en zorgen. Deze denkbeelden vormen het raamwerk om te blijven kleven aan oude stressvolle gebeurtenissen of om lang stil te blijven staan bij toekomstige dreiging. Hij ziet bij zijn onderzoek dat emotieve stress de sympathicustonus met een toename van de hartfrequentie en afname van de hartslagvariabiliteit meer verhoogt dan fysieke stress. Vervolgens stelt hij vast dat piekeren na de stresstaak zorgt voor het aanhouden van de verhoogde sympathicustonus, zelfs tot in de slaap. Piekeren veroorzaakt een aanhoudende onbewuste activiteit. Piekeren onderhoudt een verhoogde genu-vmPFC-activiteit (Berman, Wang). Brosschot toont ook aan dat bedreigende woorden, die worden aangeboden onder de waarnemingsdrempel, sterker en langer

bewuste activiteit, en piekeren kan als een vorm van sensitisatie gezien worden.

Welke emotie wordt een pathogene emotie? Wanneer we iets uitspreken wat ons dwarszit, voelen we ons daarna opgelucht. Maar heeft deze verborgen emotie voldoende lading om klachten te veroorzaken? Het lijkt er niet op. En bepaalt de sterkte van de lading de mate van limbische disfunctie? Misschien hangt het meer van de context en het systeem af dan van de sterkte van de lading. Wanneer we heel erg gekrenkt zijn, kunnen we een claim indienen. De claimprocedure kan jaren duren. Heeft deze sterke bewuste emotie voldoende lading om klachten te veroorzaken? In de praktijk zien we dit niet. In beide gevallen zijn we er ons van bewust dat de emotie er is. Bewuste negatieve emoties geven geen klachten. De aanname is dat de pathogene emotie verdrongen moet zijn om als stoorzender te kunnen werken. Voor het gevoel moet de verdrongen emotie niet bestaan, net als bij een jonge peuter de appel in een kiekeboe situatie niet bestaat. PatiĂŤnten ontkennen vol overtuiging dat er geen problemen zijn wanneer naar de bron van onbegrepen lichamelijke klachten wordt gezocht. Deze harde ontkenning dat er geen stress is, is een SOLK-kenmerk dat berust op dit kie-

keboe gevoel van niet-bestaan. Daarom noemen we de klachten onbegrepen. De lading van de verdrongen emotie kan dan niet meer naar het bewustzijn en zoekt een uitweg in het lichaam. Nu komen verdrongen emoties, net als huishoudbacteriĂŤn, heel veel voor zonder dat ze klachten veroorzaken. Misschien hebben verdrongen emoties ook wel nuttige functies, net als die huishoudbacteriĂŤn. Maar de verdrongen emotie moet dus actief zijn om in een verdrongen toestand venijnige trekken te krijgen. We weten dat limbische activiteit als verstekactiviteit aanwezig blijft na een depressie. Het is een lichte vorm van sensitisatie, die bij een emotiecompetente prikkel de depressie weer kan laten recidiveren. Om als stoorzender te kunnen werken, moet de emotie niet alleen onbewust en verdrongen zijn, maar ook persoonlijk en relevant - een emotie die je kan raken en beroeren. Ten slotte moet de pathogene emotie een negatieve waarde dragen. De emotie moet verbonden zijn met het strafsysteem, de reden om de emotie actief te verdringen. Positieve emoties werken immers anders: die werken belonend en wekken een positief gevoel van motivatie en energie op. Marten Klaver: Zakendoen met emoties Limbische verklaring en cognitieve emotieve benadering bij SOLK Uitgeverij SWP, Amsterdam ISBN 978 90 8850 542 3

PSC

UNIEKE BOEKENMARKT MET ZEER VOORDELIG GEPRIJSDE VAKBOEKEN!

Secretariaat: Mariet van Buuren BNG® Thornerweg 3A, 6097 NC Panheel, telefoon 0475 - 572988

Op vrijdag 27 november 2015 organiseert de NFG speciaal voor haar aspirant- en registerleden een unieke boekenmarkt. Er zijn meer dan 4000 titels beschikbaar en de prijzen liggen tussen de € 0,50 en € 15,00. Mis deze kans niet en kom op 27 november a.s. tussen 10.00 - 16.00 uur naar Assen!

Instituut voor Eclectische Energetische Natuurgeneeskunde

E-mail: info@instituuteen.nl website: www.instituuteen.nl

Boeken Markt

Meer informatie: www.de-nfg.nl/boekenmarkt.html

Geaccrediteerd door CPION, SNRO, KTNO, ZHONG, VIV, VBAG, LVNG, de NFG, BATC, RING, ERC, NRR en het Rode Kruis Met opmerkingen [VeV1]:

Opleidingen (HBO Niveau)

Registeropleiding Eclectisch Energetisch Natuurgeneeskundig Therapeut SHO Registeropleiding Medische en Psychosociale basiskennis

Trainingen Verlies en Verlangen 2015 Omgaan met rouw en verlies 2-daagse training: voor professionals die werken met cliënten met een rouw- en/of verlieservaring Verlies en Verlangen, omgaan met de onvervulde kinderwens 2-daagse training: voor professionals die werken met cliënten met een

Verlies en verlangen onvervulde kinderwens.

Data: zie www.verliesenverlangen.nl

Bijscholingen, cursussen en workshops Klassieke Homeopathie, Feng Shui, Ankhtherapie, Voetreflexologie Dolfijnenergie, Communicatie en NLP binnen de hulpverlening Werken met de E.E.N.® Energetica, EHBO, BLS en AED Jaarlijkse nascholing Medische vakken en EHBO, BLS en AED

accreditatie voor NFG, NVPA en Adiona leden 06-27865750 www.verliesenverlangen.nl info@verliesenverlangen.nl

Stimuleert een goede geestelijke gezondheid Werkt ontspannend en rustgevend Tijdens het zoeken naar de oorzaak van je neerslachtig voelen, is het nuttig iets te doen om de meest vervelende verschijnselen (onbestemde onrustgevoelens, je angstig voelen, slecht slapen en dergelijke) op te heffen of zoveel mogelijk te verminderen. Neurapas® balance bevat drie werkzame bestanddelen die elkaar aanvullen en versterken en die daarbij helpen.

NEURAPAS balance

De werkzame stoffen in Neurapas® balance zijn Sint-Janskruid, valeriaan en passiflora. Uit wetenschappelijk onderzoek is gebleken dat Neurapas® balance bij neerslachtige, sombere gevoelens snel en zonder bijwerkingen verlichting brengt. Dit bereikt u al door 3x daags 1 tablet in te nemen. 60 tabletten € 17,50

Prins Hendrikweg 2 - 3771 AK Barneveld www.sanopharm.com - info@sanopharm.com

PSC

100% natuur. 100% puur.

del i ci o us ly e lla

Heerlijke smoothies Van mijn eerste smoothie zul je je sterk als een godin voelen - hij is zo geneeskrachtig en ik ben deze smoothie zo dankbaar omdat hij me de afgelopen jaren zoveel energie heeft gegeven! Als dit allemaal nieuw voor je is, kun je het best beginnen met de bosvruchtensmoothie, omdat die er prachtig uitziet en smaakt als een toetje. En de tropische smoothie smaakt heerlijk naar zomer. Voor één groot glas:

Groene Vitaminebom • • • • • • •

3 stengels selderij 1 appel 1 komkommer 2-3 cm verse gemberwortel 1 kleine rijpe avocado eventueel: 1 tl spirulina 1 flinke tl amandelpasta grote stronken boerenkool

Doe de selderij, appel, komkommer en gember in de juicer en vang het sap op. Doe het sap in de blender met het vruchtvlees van de avocado, de spirulina, als je die gebruikt, en de amandelpasta. Trek de boerenkoolbladeren van de stelen en doe ze ook in de blender. Laat de blender op hoge snelheid draaien tot de smoothie helemaal glad is. 202-223_Smoothies en sappen d.indd 211

Gezond eten kan je lichaam en je gemoedstoestand een enorme boost geven. Daar weet de jonge Ella Woodward alles van. In 2011 kreeg zij ineens een zeldzame ziekte, genaamd POTS. Daardoor werd ze chronisch erg vermoeid en raakte ze aan bed gebonden. Toen besloot ze het roer helemaal om te gooien. Vóór haar ziekte was ze een suikermonster en iemand die groenten en fruit zo veel mogelijk ontweek; daarna koos ze voor een veganistisch, glutenen suikervrij eetpatroon. Na enkele maanden voelde ze zich een stuk beter. Dit inspireerde haar om door te zetten en nieuwe recepten uit te vinden, die minstens zo goed smaakten en even gevarieerd waren als ze gewend was. Ter ondersteuning van haar culinaire reis begon ze een blog om haar recepten te delen; een nieuwe keukenprinses was geboren. Het aantal bezoekers steeg ver boven verwachting en dit gaf motivatie voor een prachtig kookboek. Twee jaar na haar transformatie in een gezonde zoetekauw gaat Ella gelukkig en vol energie door het leven, zonder medicatie. Haar boek staat boordevol vernieuwende, no-nonsense-recepten, die voor iedereen geschikt zijn. Ook zonder dat je uren in de keuken staat, maak je bijvoorbeeld gezonde en heerlijke brownies, pizza’s en ijsjes. Centraal staat plantaardig en onbewerkt eten, voedzaam voor je lichaam zonder in te leveren op smaak en variatie.

14-08-15 15:01

Tropische smoothie met mango, ananas en kokos • • • • • • •

½ mango (150 g) 1 dikke schijf ananas (200 g) 300 ml kokoswater handvol cashewnoten 2 el kokosmelk sap van ½ limoen eventueel: handvol havermout

Schil de mango en snijd het vruchtvlees boven de blender van de pit. Doe de overige ingrediënten erbij en draai er een gladde, romige smoothie van.

Klassieke Bosvruchtensmoothie • • • • • •

1 rijpe banaan 70 g frambozen 1/3 mok bosbessen (70 g) 1/3 mok aardbeien (70 g) 3 el kokosmelk 1 tl amandelpasta

Pel de banaan en doe hem met de frambozen, bosbessen, aardbeien, kokosmelk en amandelpasta in de blender. Draai er een gladde, romige smoothie van. Uitgeverij Kosmos Gebonden, 256 pagina’s, ISBN 9789021560205 (€ 19,99) E-book, ISBN 9789021560212 (€ 9,99) PSC

het roer om n a je ve e rt igst e

Steeds meer mensen gooien halverwege hun loopbaan het roer om. Omdat ze vastlopen, geen uitdagingen meer zien of omdat ze eindelijk hun hart gaan volgen. Journaliste Susanne Groeneveld (54) schreef er een boek over Is dit het nou? Ze interviewde vijftien vrouwen die na hun veertigste een switch maakten en volgde uiteindelijk hun voorbeeld.

WEGKWIJNEN OF TOCH NOG GAAN VOOR EEN NIEUWE UITDAGING?

Het roer om na je veertigste In gesprek met Susanne Groeneveld ‘Achteraf’, zegt Susanne Groeneveld, ‘was

toch niet gelukkig waren. Toen de arts zelf

zin geven aan mijn leven? Het waren geen

jaloezie misschien wel de belangrijkste

die leeftijd kreeg, merkte ze dat ze tegen

gemakkelijke beslissingen, maar uiteinde-

drijfveer om het boek Is dit het nou? te

dezelfde hordes opliep. Ze was medicijnen

lijk werden alle vrouwen er rijker van. Niet

gaan schrijven.’ Waarbij ze wil opmerken

gaan studeren, omdat haar ouders dat

altijd in financieel opzicht, maar ze groei-

dat ze jaloezie geen slechte eigenschap

graag wilden. Maar als ze haar hart had

den wel als mens.’

vindt. ‘Jaloezie leert je wat je zelf graag zou

gevolgd, was ze de handel ingegaan. Op

willen of hebben. Het wordt iets anders als

haar vijftigste besloot ze dat alsnog te

Volgens Groeneveld is het bijna onmogelijk

jaloezie verandert in afgunst.’

doen. Ze begon een webshop in koloniale

om in één beroep veertig jaar - of langer -

meubelen en voelde hoe ze opbloeide.’

uitdagingen te blijven zien. ‘Er zijn er wel

Groeneveld dacht dat ze zelf al in het rijtje

hoor. Ik ken leraren die op hun 60ste nog

van vijftien vrouwen thuishoorde. Op

De arts kreeg een plek in het boek van

net zo bevlogen zijn als toen ze begonnen.

haar 45ste herontdekte ze wat ze als kind

Groeneveld. De Brabantse journaliste

Maar dat zijn uitzonderingen. Op een gege-

het liefst deed: tekenen en schilderen. Ze

hoefde nauwelijks te zoeken naar interview-

ven moment ben je uitgegroeid, zit je qua

moest daarvoor eerst van de zoldertrap

kandidaten. Sterker, het was haar bedoe-

baan en qua salaris aan de top. Hoe blijf

vallen en een zware hersenschudding

ling om twaalf vrouwen te interviewen, het

je dan gemotiveerd? Om mij heen heb ik

oplopen. Tijdens de revalidatie, die bijna

werden er uiteindelijk vijftien. Ze sprak met

mensen zien wegkwijnen. Het enige wat

een jaar duurde, nam ze uit verveling de

een meubelverkoopster die kleuradviseur

ze nog bindt aan hun werk, is het salaris.

kwasten en de penselen weer op. Het was,

werd, een thuisblijfmoeder die op haar

Dat hangt als een gouden ketting om hun

zoals ze in haar boek beschrijft, alsof er een

48ste nog theaterwetenschappen ging stu-

enkels.’

kurk van een champagnefles knalde. De

deren, een wijkverpleegster die een mas-

bubbels, die meer dan dertig jaar in de fles

sagepraktijk begon en een bedrijfsleidster

Een hobby kan dan een belangrijke uit-

waren gehouden, mochten weer spartelen

van Blokker die op haar 52ste koos voor

laatklep zijn. Zoals schilderen dat was

en sprankelen.

een bestaan als kunstenaar.

bij Groeneveld. Maar op een gegeven

Om haar heen zag Groeneveld vrouwen die

Opvallend: bijna altijd ging er een moei-

doorbracht in haar atelier, toch niet meer

het nog rigoureuzer aanpakten: zij gooi-

lijke periode vooraf aan de keuze om het

opwegen tegen de onvrede op haar werk.

den het roer compleet om. Een interview

anders te gaan doen. Groeneveld: ‘Bij

‘Ik heb jarenlang bijlages mogen maken.

met een bedrijfsarts was voor Groeneveld

de een was dat een echtscheiding, bij de

Prachtig werk. Maar die banen zijn als

aanleiding om er een boek over te schrij-

ander een ernstige ziekte, een depressie of

gevolg van bezuinigingen allemaal weg. Ik

ven. ‘Ze vertelde dat ze op haar spreekuur

een stevige burn-out. Periodes in het leven

kwam terecht op de streekredactie, waar

regelmatig vrouwen van veertig plus zag

waarin je gaat nadenken over de vraag:

ik ooit was begonnen. Ik mocht weer naar

verschijnen met de vraag ‘Is dit het nou?’

wat wil ik nou eigenlijk? Word ik gelukkig

gemeenteraadsvergaderingen. Nieuws-

Vrouwen die vastliepen in het leven, alles

van hetgeen ik doe? Wil ik dit tot aan mijn

garen is nooit mijn sterkste kant geweest.

hadden wat hun hartje begeerde, maar

pensioen blijven doen? Hoe kan ik meer

Ik schrijf liever mooie, menselijk verhalen,

moment konden de uren die de journaliste

PSC

i n g es p r ek m et s us a nne g r oe ne ve ld

‘Je kunt bijvoorbeeld je huis verkopen en kleiner gaan wonen. Wat is het belangrijkste? Je kinderen straks een grote erfenis geven of zelf weer gelukkig worden?’ Groeneveld is eerlijk. Zónder het vangnet van de WW en zonder vertrekpremie, die het pensioengat voor een deel vult, had ze de stap niet durven zetten. Ze is nu op zoek naar een nieuwe baan en zet intussen in op haar vrolijke kunst en het schrijven van levensverhalen. ‘Er zijn zeker nog dagen bij dat ik denk: help, wat heb ik toch gedaan?, maar het idee om nog tien jaar met tegenzin naar mijn werk te gaan, maakte me bijna ziek.’ Groeneveld trekt zich op aan vijftien voorbeelden. Lachend: ‘Speciaal voor dit Susanne Groeneveld, schrijfster van het boek Is dit het nou? in haar atelier. ik coördineer graag, maar dat was er niet

Niet, als we langer doorwerken en dat is

meer bij. Mijn talent bleef onbenut en dat

geen straf, als je doet wat je graag doet. Of

voelde heel onbevredigend. Toen er een

zoals kleurspecialist Babs Heijnen zegt in

vertrekregeling kwam bij weer een nieuwe

het boek Is dit het nou?: ‘Andere vrouwen

bezuiniging, heb ik na lang dubben beslo-

van mijn leeftijd zijn aan het afbouwen,

ten om voor mezelf te kiezen. Niet eenvou-

maar ik ben pas begonnen. Ik wil nog jaren

dig met drie dochters die nog studeren,

doorgaan.’ Haar grote voorbeeld is een

maar het was kiezen tussen wegkwijnen of

architecte van tachtig plus, die nog steeds

alsnog gaan voor een nieuwe uitdaging.’

met veel zin werkt.

Groeneveld gaat in de epiloog van haar

Groeneveld is ervan overtuigd dat mannen

boek op zoek naar het ‘waarom’ van het

tegen dezelfde problemen opbotsen. ‘Ik

willen veranderen. ‘Mensen willen iets

kom er in elk geval genoeg tegen, die ook

betekenen, mensen willen geen zinloos

helemaal vastzitten, als een berg opzien

bestaan. Als er geen uitdagingen meer zijn,

tegen de vijftien jaar of zelfs meer, die ze

als je je gaat vervelen, dan is het hoog tijd

nog moeten afleggen naar hun pensioen.

om toch eens bij jezelf te rade te gaan.’

Diep triest eigenlijk.’

interview heb ik mijn boek nog een keer doorgelezen. Ik heb vijftien fantastische voorbeelden. Vrouwen die het durfden en die het redden. Dat moet mij dus ook gaan lukken.’ Is dit het nou? is te koop voor 17,95 bij bol.com. Susanne Groeneveld heeft nog een kleine voorraad boeken in huis, gekocht uit de failliete boedel van uitgeverij Elmar. Voor 12,50 euro stuurt ze het boek naar u toe, desgewenst met signatuur en boodschap. E-mailadres: susannegroeneveld@upcmail.nl De website van Susanne Groeneveld heet: www.artandstories.com

Groeneveld haalt onder meer psychotherapeute Carien Karsten aan. Volgens haar

Wat mensen tegenhoudt, is angst en dat

is de oorzaak van een burn-out niet hard

vooral op het gebied van financiën. Dat is

werken, maar niet werken met je hart. Zij

ook wat Groeneveld zelf het meest tegen-

zegt: ‘Mensen knappen af omdat ze hun

hield. Begrijpelijk, omdat in deze tijd de

werk als zinloos ervaren. Dan helpt het niet

banen niet voor het oprapen liggen; vooral

om het een tijdje rustig aan te doen. Daar

vijftigplussers zijn moeilijk bemiddelbaar

komt de zin niet van terug.’

en zzp’ers worden ‘de nieuwe armen’ genoemd.

Hoogleraar Evelien Tonkens opperde ooit in haar column in de Volkskrant dat het

Toch zijn er wel mogelijkheden. Groene-

goed zou zijn om iedereen zo rond zijn

veld interviewt in haar boek ook Pit Goos-

veertigste opnieuw de schoolbanken in te

kens (van bedrijfsdirecteur tot Gestaltthe-

sturen. Een time-out van drie, vier jaar om

rapeute en lifeplanner). Zij geeft tips om

een ander beroep te leren. Onbetaalbaar?

financiële problemen het hoofd te bieden. PSC

zi nt uigen prikkels

In deze rubriek bespreken we elke editie vakgerel a te e r d e b o e ke n , c d ’s , d vd ’s e n ap p s .

iHappiness In iHappiness legt Max Strom de ironie van onze tijd bloot: we zijn zo druk met digitaal verbonden zijn, dat we soms vergeten dat we ook nog een echt leven hebben. Max Strom pleit voor een zinvol gebruik van alle digitale mogelijkheden. Goede technologische ontwikkelingen geven ons uiteindelijk namelijk meer vrije tijd en maken ons leven simpeler in plaats van ingewikkelder. En dat maakt ons gelukkiger. ‘Geluk’ is de dagelijkse ervaring van een betekenisvol leven. Maar hoe bereik je dit? Volgens Strom zijn er drie voorwaarden: doe aan zelfonderzoek, besteed je tijd aan de juiste dingen en doe dagelijks aan lichaamsbeweging zoals sport of yoga. Hiermee wint het leven aan betekenis en voel je jezelf gelukkiger.

Mijn chaotische zoektocht naar een leven met intentie Mallika Chopra moest op zoek naar een leven met intentie, want ze liep vast. Als echtgenote, moeder van twee jonge kinderen en ondernemer leidde ze een druk leven. Ze zorgde daardoor niet goed voor zichzelf en verloor de diepe betekenis van het leven uit het oog. Als dochter van Deepak Chopra had ze alle wijsheid meegekregen. Toch moest ze zelf op zoek naar antwoorden. In Mijn chaotische zoektocht naar een leven met intentie deelt Mallika Chopra de antwoorden die ze vond. Tijdens haar spirituele zoektocht kreeg ze hulp van inspirerende mensen als Eckhart Tolle, Marianne Williamson en Gretchen Rubin. Heb je soms moeite om jezelf, je werk en je gezin in balans te houden? Dit boek stelt herkenbare vragen en geeft praktische oplossingen. Zo kan elk overvol leven meer betekenis krijgen.

Tijd dus voor verandering. Max Strom helpt ons op weg. iHappiness, Max Strom Uitgeverij AnkhHermes, ISBN 9789020210934

PSC

Mijn chaotische zoektocht naar een leven met intentie , Mallika Chopra Uitgeverij Kosmos, ISBN 9789021559827

zi ntui g en prik k e ls

Pas voor de klas De scholen zijn weer begonnen en veel startende leerkrachten die vers, fris en vol met zelfvertrouwen van de pabo komen, doen hun intrede in het onderwijs. Theorie en de dagelijkse praktijk gaan elkaar ontmoeten en dat zal ondanks de pabo-rugzak voor velen spannend zijn. Ik was aangenaam verrast bij het ‘lezen’ van de onderwijskalender Pas voor de klas van Judith Porcelijn. Heel kort door de bocht gaat de inhoud van de kalender over hoe je nou fris, vol zelfvertrouwen en niet geheel onbelangrijk, met plezier het vak van beginnende leerkracht kan uitoefenen. De onderwijskalender Pas voor de klas speelt in op het grote probleem van de startende leerkracht die volgens onderzoek niet opgewassen blijkt te zijn tegen de enorme werkdruk met alle gevolgen van dien. De inhoud vind ik heel divers. Mudvol met oneliners die je aan het denken zetten, gesprekstechnieken, oplossingsgerichte aanpak, verwijzingen naar interessante websites, ondersteunende en uitdagende literatuur. Veel herkenbare thema’s komen aanbod, zoals: hoe leer je leerlingen in stilte werken (wat is eigenlijk stil, mag je dan lopen en fluisteren? Wat doe je als je dan een vraag hebt, maar je niets mag vragen...?).Tips, zoals ‘herhaal alles zeven keer’, worden uitgelegd en, wat ik persoonlijk belangrijk vind, het ‘waarom’ wordt uitgelegd. En dat brengt mij meteen bij de bonus van de kalender, want Judith Porcelijn heeft zich er niet gemakkelijk van afgemaakt. Haar dertig jaren ervaring in het het onderwijs zijn ook op de achterkanten van 1 januari tot 31 december terug te vinden. Pas voor de klas is in de kern bedoeld voor startende leerkrachten (alle onderwijsvormen), wat niet wegneemt dat ook hulpverleners het als een waardevolle aanvulling kunnen zien op hun bestaande expertise. Ik denk dat velen onder ons leerkrachten begeleiden, via een mentoraat en intervisie of op een andere wijze. Het is daarom dat ik het belangrijk vind om deze onderwijskalender onder de aandacht te brengen. Hij is zeker de moeite waard. Recensie: Anja van de Weerd Pas voor de klas, Judith Porcelijn Uitgeverij Pica, ISBN9789491806582

Als jouw leven een cirkel is, waar sta je dan? Dit boek helpt je richting te kiezen in je leven en opnieuw te kunnen beginnen. Hoe? Met de praktische tips van Inez van Oord. Ze vertelt in dit boek over haar levenslessen als een reis door de levenscirkel. Haar verhaal gaat over succes en verlies, over het opzetten van de magazines Seasons en Happinez en over de manier waarop ideeën tot stand komen. Inez doet een oproep om woorden als bezieling, verbeelding en verbinding weer in je leven te integreren. Het gaat om de eenvoudige vraag: waarom doe ik wat ik doe? Gaat het alleen over ‘ik’, of ook over idealen, over verbinding maken? Hoe laat je je waarden zien in je doen en laten? Als je op die manier naar je levenscirkel gaat kijken, wordt die cirkel een innerlijke richtingaanwijzer, een kompas. Niet om je naar het noorden of zuiden te sturen, maar naar het midden. Naar de essentie die in het midden te vinden is, de meest waardevolle plek waar alles samenkomt. De mooiste plek om te zijn. Als jouw leven een cirkel is, waar sta je dan?, Inez van Oord Uitgeverij Kosmos, ISBN 9789021559872

Gun kinderen hun eigen label Met Gun kinderen hun eigen label schreef jeugd- en gezinscoach Liesbeth Hop een handleiding voor alle ouders die horen dat hun kind ‘anders’ is. Veel ouders krijgen te horen dat hun kind ‘anders’ is, maar wanneer is er echt iets aan de hand en laat je je kind onderzoeken? Zijn er echt zoveel kinderen met ADHD en autisme, of overdrijven we een beetje? Liesbeth Hop pleit voor een aanpak waarbij kinderen en jongeren krijgen wat ze nodig hebben in plaats van een label of rugzakje, dat laat zien wat hen mankeert, en biedt zo ruimte voor het positieve van anders zijn. Gun kinderen hun eigen label bevat naast praktische hoofdstukken over signalering, oorzaken, diagnose en hulp zoeken ook veel praktische tips en ervaringsverhalen. Gun kinderen hun eigen label, Liesbeth Hop Uitgeverij Kosmos, ISBN 9789021559414

PSC

de kin dercoach

Door: Christa Wiersma Toen ik in 2001 mijn praktijk voor kinderen startte, bestond het begrip kindercoach nog niet! Tenminste, ik kende het niet. Pas in 2003 hoorde ik voor het eerst over kindercoaching en het woord keek me direct aan alsof het zeggen wilde: doe er iets mee! Vanaf dat moment ben ik mezelf kindercoach gaan noemen. Tijdens de ontwikkeling van mijn kindercoachpraktijk ben ik in 2008 begonnen met het opleiden van kindercoaches. Net zoals bij mij toen ik er voor het eerst van hoorde, sprak het ook anderen meteen aan. Vele startende kindercoaches krijgen alleen te maken met de vraag: wat doe je dan precies????? Dat krijg je met nieuwe beroepen. Het lijkt een beetje alsof je je moet verantwoorden. Dat is natuurlijk niet zo, het is alleen maar onbekend. Ik ben benieuwd of er wel eens aan een huisarts, elektricien, leerkracht of minister wordt gevraagd: “Wat doe je dan precies?” Ik denk het niet, omdat we daar ongeveer een beeld van hebben. Deze deze beroepen bestaan al heel lang en roepen in ons begrippenkader een beeld op. Maar wat ze nu PRECIES doen? Kindercoach is een jong beroep en passend in deze tijd. Het is ongeveer 15 jaar geleden ontstaan. Ik vind het bijzonder dat er in bepaalde periodes nieuwe beroepen ontstaan, en ook verdwijnen. Het heeft een reden. Daar vertel ik over in een volgende editie van PSC Magazine. Vanuit nieuwsgierigheid ben ik op zoek gegaan naar waar het coachingsvak nu eigenlijk ooit begonnen is. Ik hoefde niet heel lang te zoeken, het was al onderzocht! Op de site van NOBCO staat een verkorte weergave van een onderzoek dat is gedaan. De wortels van coaching liggen in de jaren 30 van de vorige eeuw. Tegelijk met de opmars van de industriële revolutie in Europa, die in Engeland in de 18e eeuw al was begonnen. Een heel nieuwe fase in de mensheidsontwikkeling! In die periode ontstond er 26

PSC

meer aandacht voor de ontwikkeling van de mens als individu. Oosterse en westerse filosofieën werden meer bekend en gewaardeerd. Er kwam meer interesse in het menselijke functioneren, psychiatrie en psychologie werden toegankelijk voor een breder publiek en heel populair. Het waren psychologen en menswetenschappers die de ideeën over het menselijk functioneren introduceerden binnen het bedrijfsleven. Dat was de eerste vorm van coaching. Van daaruit zijn er allerlei vormen van coaching ontstaan en dus ook kindercoaching, een jaar of 15 geleden. Het blijkt dat zowel de oosterse als westerse psychologie en filosofie altijd belangrijk zijn geweest in de ontwikkeling van het coachingsvak. Dat is zeker ook zo bij kindercoaching. Logisch: je

chr i s ta wie rs ma

hebt een houvast nodig van waaruit je werkt en de wereld überhaupt benadert. Een zienswijze of mensbeeld van waaruit jijzelf als mens leeft. Kindercoaching is een nieuwe vertakking van het grotere vakgebied kinderpsychologie. Net zoals een mondhygiënist en orthodontist deel uitmaken van de overkoepelende term tandheelkunde. Een kindercoach is een psychosociaal werker. Een kindercoach is een ondernemer en begeleidt kinderen in hun kind zijn. Hij weet van de problemen waar het kind mee worstelt, maar richt zich op de mogelijkheden en helpt kinderen hun talenten te ontwikkelen. Daarnaast biedt een kindercoach educatie aan kinderen en ouders om de logische verbanden te leren zien van wat zich afspeelt in de binnen- en buitenwereld van een kind. Een kindercoach spreekt voortdurend het zelfregulerend vermogen van een kind aan. Mentaal, emotioneel, relationeel en vooral fysiek! Het lichaam wordt betrokken in het kindercoachvak. Een kindercoach besteedt aandacht aan het kind zelf, aan de kwaliteiten, aan waar het kind van nature goed in is. En de problemen en blokkades….die zijn er ook. De benadering van een KC is wezenlijk anders dan de reguliere hulpverlening!

vage klachten tot ‘problemen’ op het gebied van aandacht, grenzen, contact, gezondheid, energie. Problemen zet ik tussen aanhalingstekens. Ik ga ervan uit dat kinderen het gedrag laten zien dat in de gegeven situatie het beste is. Voor een kind is dat logisch op een onbewuste laag, voor de volwassenen om het kind heen lastig. Er worden hoge eisen gesteld aan kinderen en we lijken te zijn vergeten dat de kindertijd de basis is van je verdere leven. Het is een fundamentele, korte, waardevolle en heel belangrijke fase. Het vraagt aandacht en inzicht om hier zorgvuldig mee om te gaan en kinderen een stevige, gezonde basis mee te geven. Herinneringen en ervaringen waar ze kracht en vertrouwen aan ontlenen. Als kindercoach kun je hier ongelooflijk van betekenis zijn. Voor kinderen, maar ook voor ouders. Je werkt namelijk niet alleen met de kinderen, je biedt ook een stukje educatie. Aan kinderen en aan ouders! Je helpt om betekenis te geven aan dat wat er in en rondom een kind speelt. En dat maakt het werken als kindercoach veelzijdig. Zin in? Meer informatie: www.kindercoachopleidingen.nl

De kracht van kindercoaching Voor veel helpers is het ‘vanzelfsprekend’ om met oplossingen, stappenplannen, adviezen en goede raad en daad te komen. We willen immers het beste doen, zeker voor kinderen. Wanneer je steeds met jouw oplossingen komt, neem je als het ware de eigen verantwoordelijkheid en creativiteit in denken en handelen bij het kind weg. De vraag die je je hier kunt stellen is: wat is het beste in deze situatie en voor wie? Wat vraagt dit kind, wat helpt in deze situatie en hoe doe ik dat? Als kindercoach laat je in ieder geval je kant-en-klaar oplossingen en goedbedoelde methodes achterwege! Je luistert en kijkt vanuit het kind, niet vanuit jou. Je helpt kinderen hun eigen schatkist te gaan vullen met zinvolle ‘schatten, hulpbronnen’, vanuit het eigen zelfregulerend vermogen dat ieder kind heeft. Ook volwassen kinderen hebben dit! Kinderen lopen rond met zeer uiteenlopende worstelingen. Van

PSC

col umn

Dood Zijn vaste begeleidster belt me. Hij wil dood, of ik misschien wil kijken of ik tot hem door kan dringen. In mij heeft hij vertrouwen, zegt ze. Of ik misschien bij hem langs kan gaan want zijn telefoon heeft hij stukgegooid. Het is mijn eerste vakantiedag, het is kwart over drie en ik stap net op de fiets om mijn jongste zoon van zomerkamp te halen. Als ik er niet ben om half vier, zal hij ongerust zijn en ik sta in dubio. Ik vind het wat plat om het mogelijke verdriet van mijn 6-jarige zoon mee te wegen in wat ik moet gaan doen. Hé hallo, we hebben het wel hier over iemand die uit het leven wil stappen! zegt een stemmetje. En hé hallo, we hebben het hier wel over het welbevinden van mijn jongste zoon, zegt een ander stemmetje! Iemand zei ooit: als mensen echt dood willen, dan hou je ze niet tegen. Woorden die in dergelijke situaties altijd even in mijn hoofd klinken. Ik realiseer me dat juist als iemand uit het leven wil stappen, diegene erbij gebaat is dat ik bij het leven blijf. Dat ik bij kalmte, lichtheid en vertrouwen blijf. Want hoezeer iemand ook in paniek of in kalmte dood wil, spiegelneuronen hebben we allemaal en die blijven ook dan werken. Dus stemming is besmettelijk, ook op een heel diepe onbewuste laag waarin ik ervoor kies om het gevoel van de zomerse vakantiedag vast te houden. Ik zeg zijn begeleider dat ik hem zal proberen te bellen op het nummer van zijn vriendin, maar pas nadat ik mijn zoon heb opgehaald en we ons op een terrasje hebben geïnstalleerd. Ik ken hem al langer omdat hij een opleiding bij ons gevolgd heeft. En ik zeg zodra ik hem aan de telefoon heb: "Wat je ervaart

is een mindfuck! Je brein houdt je voor de gek, je hebt nog steeds PTSS-kenmerken en je brein gaat met het niet meer bestaande gevaar op de loop." Of het de woorden zijn of mijn luchtigheid weet ik niet, maar hij haalt al meer adem. En hij begint te vertellen: over de overval waar hij gisteren slachtoffer van was. Over hoe al het oude zeer weer boven kwam. En hoezeer hij er van baalde dat alle lichtheid, alle groei en al het goed voelen van de laatste maanden in 1 klap weer weg waren. Ik vroeg hem: joh vertel eens over hoe dat dan voelde de laatste maanden. En hij schiet in de lach omdat hij door heeft wat ik probeer te doen. Ik probeer hem naar andere stemmingen te lokken en te zorgen dat die de overhand gaan krijgen. Ik lach mee en vertel hem: ik ga alle trucs uit de kast halen die jij ook al kent vanuit de opleiding. Je weet hoe ze werken en je weet dat ook al weet je hoe ze werken, ze nog steeds werken. En hij moet nu echt lachen. En we hebben het over hoe de afgelopen maanden waren. Over hoe diep hij ineens zonk vandaag. Over hoe schuldig hij zich voelt tegenover zijn vriendin omdat die 'beter' verdient. En ik vraag hem zijn vriendin te vragen of ze dat ook vindt (duh! Nee dus. Ze is blij met hem zoals hij is). En zo kabbelen we langs allerlei hulpbronnen, herkaderen we de ervaring (als je in 1 dag weer net zo diep zit als vroeger, kun je vandaag pas echt voelen hoe bijzonder de afgelopen maanden waren). En nee, ik doe geen heppie-de-peppie Ik weet hoe je in 1 klap weer klem kan komen te zitten. Maar ik weet ook dat de oplossing zelden zit in het onderzoeken van de klem. Wel in het onderzoeken van de vrijheid. Wat je water geeft, groeit, ook in je brein. Alleen in de

moeilijkste omstandigheden willen we als therapeut wel eens denken dat in een lichte stemming blijven oneerbiedig is. Dat we daarmee iemand niet serieus nemen. Dat we 'stel dat het toch mis gaat', er dan niet alles aan gedaan hebben, omdat we het te licht hebben opgevat. Ik vraag hem welke dingen hem weer bij levenslust en levenszin brengen. Leuke dingen doen met mijn vriendin. Wat voor dingen? Langs het strand wandelen of naar de bioscoop gaan. Nou komt mooi uit. Hij kreeg toch nog 20 euro van me voor een klusje. Kan hij daarmee mooi in Scheveningen naar de bioscoop en daarna naar het strand. Hij lacht weer, en door de telefoon kan ik voelen dat hij weer lucht voelt en hoop ervaart. Ik heb wel eens gezegd: hoop is voor de ziel wat de startkabel is voor een lege accu. Het is het externe vonkje waardoor de accu weer op kan laden, maar je moet vervolgens wel zelf gaan rijden. Mijn wegenwacht-taak zit er weer op. Zoon en ik stappen op de fiets om naar huis te gaan. 's Avonds krijg ik een sms’je: ‘Bedankt voor het vertrouwen en de aandacht’. Hij rijdt weer…

CATHELIJNE IS SCHRIJVER, MOEDER, TRAINER EN COACH. ZE WERKT BIJ TRAININGSINSTITUUT DE EERSTE VERDIEPING EN BIJ HET ADHD-CENTRUM NEDERLAND.

PSC

r o s e g arde n

Schrijven

als onderdeel van een therapeutisch proces Door: Ruud van Hal Schrijven, een eeuwenoud gegeven en nog steeds een dagelijkse activiteit voor veel mensen. De vorm waarin schrijven nog wordt toegepast, is wel erg veranderd door de ontwikkeling van verschillende hulpmiddelen. Een uitdagende vraag is waarom schrijven zo’n belangrijk communicatiemiddel is voor ons als mensen. Het is tot nu toe immers één van de belangrijkste overdrachtmogelijkheden van verhalen van oudsher. De Bijbel is hier een goed voorbeeld van. De vraag is of het hier gaat om toeval of iets meer? Zo wordt er in de Bijbel al gesproken over iets dat “door Gods vinger geschreven” is. De afgelopen jaren zijn er meer dan 200 studies gedaan naar het effect van schrijven op de schrijver. Eén van de vraagstellingen was of het ‘van je af schrijven’ een positief effect heeft op het welbevinden. Uit de onderzoeken blijkt dat dit in veel gevallen wel degelijk zo is. Het blijkt echter afhankelijk te zijn van de toegepaste schrijftechniek, de beschreven thema’s, de tijd na de (negatieve) ervaring en de cultuur waarin de schrijver zich bevindt. Proefpersonen die al schrijvend hun ervaringen ordenen, hebben een groter werkgeheugen voor nieuwe informatie en ervaringen. Door het schrijven stimuleren we hersenfuncties die een stabiliserende werking hebben op onze geest. Oude herinneringen worden geordend en geherinterpreteerd. Daarom is schrijven in een aantal situaties een passend therapeutisch middel in traumaverwerking. Schaamtevolle ervaringen stoppen we het liefst weg en zijn moeilijk te verwoorden door middel van gesproken taal. Schrijven is in deze gevallen makkelijker, omdat het voor de meeste mensen een veiliger gevoel geeft. Bij het schrijven gaat het overigens niet alleen om het gericht autobiografisch schrijven. Inmiddels is duidelijk dat, ook al schrijft iemand fictief, er toch onbewust veel van de persoon in het materiaal verwerkt wordt. Een cliënt die zelf een roman geschreven had en hierop negatieve reacties ontving, had hier duidelijk veel moeite mee. Na een analyse bleek dat er door de cliënt onbewust veel autobiografisch materiaal verwerkt was in de roman. In dit geval gaf het hierdoor een gevoel van persoonlijke afwijzing. Er kan dan ook worden gesteld, dat er in veel geschreven taal onbewust autobiografisch materiaal zit verweven.

bloedruk verlagend en het afweersysteem verbetert. Op zich niet vreemd, aangezien het emotionele welzijn en de lichamelijke conditie onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. De schrijfvormen die gebruikt kunnen worden, zijn divers en het is hierbij goed aan te sluiten bij de belevingswereld van de cliënt. Voorbeelden van werkvormen met betrekking tot schrijven zijn: dagboek, stream, mindmap, gedicht, lied, sprookje, brief, wensboek of een levensverhaal. Schrijven als vorm binnen de therapie is erg effectief. Een voorbeeld is een jongeman die het erg belangrijk vindt om te scoren en te winnen, met de neiging hieraan zijn identiteit te ontlenen. Na de opdracht om een lied te schrijven kwam er de voorzichtige reactie dat hij hier niet zo goed in is. In de periode hiervoor was er veel gesproken over de terugkeer naar zijn authentieke ‘ik’ en het belang van een evenwicht van het vrije kind en de volwassene in hem. Hé, kleine jongen laat je spierballen eens zien, het joch dat houdt van vechten, gaan we hem nog eens terug zien? Hé, kleine jongen, je werd gevreesd door iedereen, al was het angst of toch respect, tenminste niet alleen. Hé, kleine jongen, wie wil je eigenlijk zijn? Zelfs met zoveel lengte is het voor meerderen te klein. Wie de kleine jongen is staat op het hart geschreven, maar het heeft zich diep verstopt om de tijd te overleven. Het verstand werkt al te lang apart, het moet weer op zoek, naar het kleine jongenshart. Meneer mag ik wat vragen, of heeft u het te druk? U houdt niet van verveling maar geeft drukte nou geluk? Meneer ik zal eens eerlijk zijn, naast u voel ik me klein, waarom voelt het dat ik altijd flink bij u moet zijn? Het jochie waar u tegen praat, is niet van het verleden, ik zit in u, al jarenlang al ben ik vaak vermeden. Fijn dat u weer naar mij vraagt, ik was al bijna weggevaagd. Laat mij u helpen want u bent vermoeid, ik ben al die tijd, met u mee gegroeid. Wie de kleine jongen is, staat op het hart geschreven, maar verstoppen heeft weinig zin als zoeken wordt opgegeven. Een volwassen man kan pas van start, hand in hand, met z’n kleine jongenshart. Dit is een mooi voorbeeld waarbij schrijven de cliënt heeft geholpen zelf zijn gedachten en gevoelens te ordenen. Voor de therapeut was dit tevens een bevestiging dat de boodschap goed was begrepen.

Buiten dat het schrijven emotioneel een belangrijke meerwaarde heeft, is het ook van invloed op de lichamelijke conditie. Het werkt PSC

knette rge k van tin n it u s?

Knettergek van Tinnitus? Door: Irma van der Meer Geluiden waar je ziek van wordt? Alleen al in Nederland zijn 100.000 (!) mensen ziek van de klachten van tinnitus. Die klachten variëren van stress en depressiviteit tot aan ernstige slapeloosheid en zelfmoordgedachten. In tegenstelling tot de traditionele visie dat tinnitus onbehandelbaar is, is succesvolle behandeling zonder medicijnen mogelijk. Hoe? Door middel van bewustwording en meditatie. In dit artikel een casus van een 72-jarige man die zelfmoordgedachten kreeg door tinnitus. Na training en therapie had hij weer kwaliteit van leven. Voor de volledigheid hieronder eerst een uitleg over tinnitus, hyperacusis en Ménière, begrippen die allemaal te maken hebben met het oor, hinderlijke geluiden en duizeligheid.

Tinnitus - Tinnitus Aurium - is de Latijnse vertaling voor ‘gerinkel in de oren’, ‘oorsuizen’ in de volksmond. Bij tinnitus hoor je geluiden die worden voortgebracht door het gehoor. Tinnitus komt van binnenuit. Het is een compenserend mechanisme dat behoort tot een normaal functioneren van het gehoor. Het geluid op zich is niet het probleem, maar wel de last die je ervan hebt. Factoren die tinnitus versterken zijn: gehoorbeschadiging, slijtage van het gehoor door ouder worden, overgang, stress, Ménière, hyperacusis.*) Hyperacusis Bij hyperacusis gaat het om geluid met een aanwijsbare geluidsbron vanuit de omgeving. Het gaat om dagelijkse geluiden die te luid lijken te zijn voor de cliënt, maar waar anderen niet over klagen. Het gaat bij hyperacusis vooral om de beleving van gewone geluiden van buitenaf. Tinnitus en hyperacusis kunnen ook samen voorkomen. Ménière Mensen met de ziekte van Ménière hebben een combinatie van 3 klachten die veroorzaakt worden door problemen in het binnenoor: • aanvallen van draaiduizeligheid, tenminste tweemaal langer dan 20 minuten • gehoorverlies • tinnitus Is tinnitus te behandelen? In Nederland heerst bij veel psychologen, audiologen en KNO-artsen nog de visie dat de oorzaak van tinnitus ligt in het gehoororgaan. In deze traditionele zienswijze wordt tinnitus gezien als een 30

PSC

onbehandelbare ziekte, die de kwaliteit van je leven verwoest. Je kunt begrijpen dat vanuit deze visie heel veel tinnituscliënten angstig en depressief worden. Wat gebeurt er namelijk bij een tinnituscliënt? Elke kleine verandering in zijn klacht merkt hij op, hij reageert hierop met stress, waardoor zijn klachten verergeren. Dit levert nog meer stress op, het cortisolgehalte is constant verhoogd: de cliënt raakt in een neerwaartse spiraal, waar hij in zijn eentje niet meer uitkomt. Het Jastreboff TRT-model Het Jastreboff TRT (Tinnitus Retraining Therapy) -model gaat ervan uit, dat tinnitus een natuurlijk verschijnsel en dus geen ziekte is en dat de oorzaak van tinnitus in de hersenen ligt. Overactieve delen van de hersenen in het gehoorgebied geven continu signalen af. Die veroorzaken het "fantoomgeluid". Doel van TRT is dat de cliënt de signalen van tinnitus leert kennen en begrijpen. Als hij dat doet, verdwijnen onaangename reacties. Hoe werk ik met tinnituscliënten? Ik leer cliënten om gewaarzijn van eigen gedrag te vergroten. Wanneer je weet waarom een bepaalde reactie op een situatie is ontstaan en je leert je lichamelijk gewaarzijn te vergroten, dan is het mogelijk om vanuit nieuw geleerd gedrag constructiever te reageren op bepaalde situaties. De cliënt neemt zijn eigen verantwoordelijkheid en maakt eigen keuzes vanuit een nieuw gewaarzijn. Verder leer ik mijn cliënten door meditatie te focussen op andere dingen dan geluiden in je hoofd. Dat vraagt discipline en motivatie. Meditatie is een effectieve manier om jezelf te focussen op het hier en nu. Hierdoor heb je zelf invloed op hoe je de tinnitusklachten ervaart. Verder helpt meditatie bij het doorbreken van stress waardoor je cortisolgehalte daalt. Casus Tijdens een intake komt een oudere man van 72, samen met zijn vrouw. Ik noem hem Hans. Hans is zwaar slechthorend en heeft tinnitusklachten. Hij is ten einde raad vanwege de tinnitusgeluiden, die heftig en gekmakend zijn. Hij vertelt mij dat hij een audiogram heeft laten maken en dat hij 65 en 75 dB gehoorverlies heeft aan beide oren. Hans heeft vanwege zijn zware slechthorendheid inmiddels hoorapparaten. Positief is dat hij door zijn apparaten nu meer meekrijgt tijdens de communicatie met anderen. Maar hoe zit het met de tinnitus? Van zijn KNO-arts heeft hij

t pne t

hem geweldig op. Als hij wat meer ruimte krijgt voor de anderen, ontdekt hij dat zijn problemen eigenlijk in het niet vallen als hij zich vergelijkt met hen. Hij hoeft immers niet meer te werken, de anderen wel! Die druk heeft hij niet, wat een bevoorrechte positie! Hij weet zijn problemen te relativeren en luistert steeds beter naar de andere verhalen. Aan het einde van de training zegt hij: “Dit had ik nooit durven dromen, ik voel mij zo’n gezegend mens. De training heeft me goed gedaan. Door de informatie, de uitwisseling met lotgenoten en door te kijken naar mijn eigen manier van omgaan met mijn klachten heb ik geleerd dat het eigenlijk best meevalt. Mijn omgeving begrijpt mij, ze houden rekening met mij. En ik maak gemakkelijker keuzes die goed zijn voor mijzelf.” De klachten van Hans zijn door training en therapie behoorlijk minder geworden. Hans hoort de tinnitus wel, maar stoort zich er niet meer aan. te horen gekregen dat hij met zijn ernstige tinnitusklachten maar moet leren leven. Want daar is niets aan te doen. Tijdens de intake vallen mij een paar dingen op: Hans is een paar jaar geleden, op zijn 70ste, gestopt met zijn bedrijf. Hij heeft besloten om het bedrijf over te doen aan zijn zoon. Dit is geen gemakkelijke stap, want zijn zoon doet het werk echt anders. Het verschil in inzicht over de bedrijfsvoering en een stap terug leiden tot veel stress. Ineens zit Hans thuis zonder doel. Hij probeert zijn dagen zinvol in te vullen door gezellig op stap gaan met zijn vrouw. Slechts af en toe doet hij nog iets in het bedrijf. Hij voelt zich zeer onrustig. Tegelijkertijd nemen de tinnitusgeluiden toe. Hij wordt er gek van! Soms wil hij wel met zijn hoofd tegen een muur slaan in de hoop dat het lawaai in zijn hoofd dan stopt…

Met deze casus wil ik duidelijk maken dat tinnitus positief te beïnvloeden is door therapie en training. In therapie wordt het verhaal achter de klacht zichtbaar en training leidt tot bewustwording. Samen met meditatie leidt dit tot vermindering van klachten. Hans hoort de tinnitus wel, maar wordt er niet meer knettergek van, hij heeft nu weer kwaliteit van leven. *) Bron: ‘Eerste hulp bij Oorsuizen ‘ door Olav Wagenaar Informatie: Irma van der Meer heeft een praktijk in gestalttherapie in Zuidlaren en is gespecialiseerd in tinnitus en slechthorendheid. Voor meer informatie: www.gestaltpraktijkvandermeer.nl en www.tinnitusspreekuur.nl Transpersoonlijk.net, netwerk voor zorgprofessionals Transpersoonlijk.net (TPnet) is hét netwerk voor de begeleider,

Hij vertelt dat er soms gedachten bij hem opkomen waar erg hij van schrikt. Gedachten als: zo wil ik mijn laatste jaren niet meer doorgaan. Voor mij hoeft het zo niet meer. Ik word knettergek... Hij zegt zichzelf niet meer te kennen. In zijn omgeving loopt hij tegen een muur van onbegrip aan. Omdat niemand hem meer begrijpt en hij anderen niet lastig wil vallen met zijn ‘gezeur’, geeft hij zich op voor een training. De training is erop gericht informatie te geven over de werking van het gehoor, over tinnitus en over de uitleg van het audiogram, en er is ruimte voor het uitwisselen van ervaringen met lotgenoten. Door de training ontdekt Hans een aantal dingen over zichzelf. Zo heeft hij nooit geleerd om aandacht te vragen voor zichzelf. Hans ontdekt tijdens de training verder dat, als je informatie geeft aan de mensen die je dierbaar zijn, er meer begrip ontstaat. Ook leert hij beter zijn grenzen waar te nemen en aan te geven wat hij op dat moment nodig heeft. In dit proces krijgt hij veel steun van zijn vrouw. Het moeten loslaten van zijn bedrijf, waar zijn hele ziel en zaligheid in ligt, heeft hem veel stress gegeven. Het is een rouwproces: het loslaten brengt emoties met zich mee en die emoties mogen er zijn. Dat proces is nieuw voor Hans. Hij is als een waterval tijdens de groepsgesprekken, hij is soms niet te stoppen. Het lucht

coach, counselor, therapeut, kunstenaar & schrijver met focus op verbinding & verdieping. Agenda De eerste conferentie “Wat bezielt je?!” is op zaterdag 14 november: Lees meer op transpersoonlijk.net Het leertraject “Kracht van Zelfkennis” gaat voor de tweede keer in januari 2016 van start. Volgens de huidige deelnemers hadden ze het leertraject niet willen missen. Het heeft veel meer gebracht dan ze van te voren hadden verwacht. Zie: http://www.transpersoonlijk.net/enneagram-kracht-zelfkennis/ Het leertraject is SKB-geaccrediteerd en gecertificeerd voor 105 studiepunten Meld je aan voor TPnet en ontvang een gratis webpagina. Zie http://www.transpersoonlijk.net/info-lidmaatschap/

PSC

www.aukeherrema.nl

Bloesem-remedies brengen de emoties in evenwicht en bevorderen daardoor indirect de gezondheid. De oorzaak aanpakken op een veilige manier.

‘Tristan lacht weer.’

104x118.indd 1

Moeder van Tristan

De Dr. Schüssler Celzouten van Adler beziien kracht en kwaliteit. Zijn de cellen gezond, dan is ook het lichaam gezond. De mineralen zijn verwreven en niet geschud. Celzouten div. nummers in poedervorm, 10 verschillende mengsels, b.v. combinatie 1 t/m 12, het energie Met de hand verwreven mengsel. Alles in 250 gr. en 1 kg.

Essentïele oliën en producten voor de aromatherapie, biologische cosmetica. Het grootste assortiment biologische oliën, airsprays en massage oliën. Winkel: De 3Vrouwen St.Jansstraat 5 - 5964 AA Meterik Tel: 077-3526885 www.de3Vrouwen.nl

De kracht van een lach.

WWW.BLOESEM-REMEDIES.COM Bloesem Remedies Nederland

Tel: 077-3987826 / 077-3989011 E-mail: info@bloesem-remedies.com

column

MARTINE CLAUSEN, ONTHAASTEND

Kun je me even uit de overgang helpen? Onlangs vroeg een cliënte urgent om een gesprek. Stipt op tijd belde ze aan. Een mooie vrouw in de bloei van haar leven, gebruind door de zon, net terug van vakantie. Gelijk brandde ze los en vroeg of ik haar kon helpen, want zij ‘zat sinds een aantal maanden in de overgang’ en was rusteloos, depressief, kortaangebonden, chagrijnig en had ‘al van alles geprobeerd’. Zo slikte zij via de huisarts hormonen, was bij een overgangsconsulente geweest en toen ‘dat allemaal niet hielp’, kwam ze bij mij. Het betreft een vrouw van 49 jaar, met een vierjarige dochter, een goede baan en een gelukkige relatie. Haar onrust was bijna tastbaar. Vanuit de Ayurveda (Indiase wetenschap van het leven) is zij een Pitta-type. Dit zijn mensen met een grote drive, resoluut, gedisciplineerd, harde werkers, praktisch ingesteld. Het zijn Vuur-typen, met, als zij in balans zijn, een sterke spijsvertering. Als ze niet op tijd eten, worden ze prikkelbaar. Aangezien de pre-menopauze door hormoonschommelingen onze ritmes ontregelt, zorgde dit ervoor dat cliënte zichzelf niet meer herkende. Vanuit haar voortvarende natuur wilde ze even snel dit varkentje wassen zodat ze weer snel ‘de oude’ zou zijn. Ik vroeg haar of zij gehoord had van een boek Oei, ik Groei. Een boek over groeispurten bij jonge kinderen tot een 3/4 jaar oud. Ze lachte dat zij dat boek ook gelezen had in verband met haar dochtertje. Ik zei haar dat groei en ontwikkelingsfasen natuurlijk niet stoppen bij het vierde jaar en dat de puberteit en het ouderschap ook ‘groeispurten’ zijn. En dat de aanloop naar de menopauze er ook een is. Wat zo’n fase betreft zijn er twee kanten: de ene kant is

de lichamelijke en de psychische beleving, en de andere kant is de verstandelijke beleving. Met inzicht kunnen we begrijpen wat er aan de hand is en dit kan leiden tot althans de aanvaarding van een situatie. Cliënte vroeg of er dingen waren die zij zelf nog kon doen. Dat is een beetje het punt met Pitta-typen, die zeer gericht zijn op doen, actie ondernemen, zaken oplossen en weer doorgaan. Nu was deze cliënte een ex-cursiste. Zij had een aantal cursussen meditatie en mindfulness bij mij gevolgd enige jaren geleden. Ik herinnerde haar aan deze lessen. ‘Ja,’ zei ze, ‘ik was toen in die periode bij je gekomen omdat ik zo graag zwanger wilde worden wat niet lukte. En toen ik leerde mediteren, raakte ik zwanger.’ Ze keek triomfantelijk. Ik stimuleerde haar om haar meditatie weer op te pakken. Dit zou in elk geval haar onrust wat kalmeren. Ze had een meditatie-cd die ze daarbij kon gebruiken. Ze was blij met dit voorstel, omdat het een actie was die ze kon inplannen. Deze cliënte had geen hobby’s. Ze leefde

voor haar werk en verzorgde haar dochter en daarnaast deed zij het huishouden. Haar man had een boot en ze vond het vroeger leuk om mee te gaan, maar de laatste tijd had zij nergens zin in. Het is duidelijk dat een gevoel van ‘is dit het nu?’ en depressie niet met één gesprek opgelost kunnen worden. Ik vroeg mij af of de pre-menopauze nu de hoofdoorzaak was van haar onrust of dat het eigenlijk de psychologische fase van existentiële levensvragen was die aan haar knaagde. Wellicht een combinatie van beide die elkaar versterken. Aangezien cliënte niet de rust had om te lezen, spraken wij af dat ze in elk geval dagelijks een half uur zou wandelen waarbij zij haar aandacht op het moment, het nu, zou richten. In onze maatschappij zijn we gewend om voor problemen een snelle oplossing te zoeken, maar de natuur volgt haar eigen tempo, het is beter voor ons om ons daarop af te stemmen. Haast bestaat alleen in ons hoofd en is aangeleerd. Hoog tijd dat wij het afleren..

PSC

zi nt uigen prikkels

In deze rubriek bespreken we elke editie vakgerel a te e r d e b o e ke n , c d â&#x20AC;&#x2122;s , d vd â&#x20AC;&#x2122;s e n ap p s .

Cirkels van zorg De ouderenzorg is aan een evaluatie toe. De menswaardigheid van die zorg staat onder grote druk. Niet alleen in kwesties van leven en dood, zoals euthanasie, zelfdoding en afbouw van levensverlengende medische behandelingen. De menswaardigheid van ouderen komt ook tijdens de dagelijkse zorgverlening in het gedrang. Er is sprake van ondervoeding, onnodige vrijheidsbeperkende maatregelen en overdreven gebruik van kalmeringsmiddelen in zorginstellingen voor ouderen. Voor het eerst verschijnt een boek waarin de auteurs het volledige zorgproces aan een ethische reflectie onderwerpen. Een onmisbaar perspectief voor ieder die de zorg voor oudere personen ter harte neemt. Chris Gastmans is als hoofddocent verbonden aan het Centrum voor Biomedische Ethiek en Recht (K.U.Leuven). Linus Vanlaere is in datzelfde Centrum actief als wetenschappelijk medewerker. Cirkels van zorg, Chris Gastmans en Linus Vanlaere Uitgeverij Ten Have, ISBN 9789077942116

PSC

Inspiratie Agenda De Inspiratie Agenda van Inspirerendleven.nl en Uitgeverij AnkhHermes is een prachtige agenda en planner waar je ieder gewenst moment van het jaar mee kunt beginnen (zonder dat je een halve agenda hoeft over te slaan). Start vandaag en volg de 365 dagen die daarna komen. Iedere week word je verrast met prachtige wijsheden en overheerlijke recepten, makkelijke meditaties en praktische tips. Je kunt erin schrijven, tekenen en plakken. Leef van dag tot dag, leef in het nu. Maak van iedere bladzijde een feestje! Inspiratie Agenda , Uitgeverij AnkhHermes, ISBN 9789020212334

zi ntui g enprik k e ls

Waar begin je?

Mindful communiceren

Nog maar kortgeleden stonden de kranten bol van het feit dat in slechts 39% van een fors aantal gerepliceerde psychologiestudies (op sociaal en cognitief gebied) de uitkomsten overeenkwamen met eerder resultaat. De magische woorden â&#x20AC;&#x2DC;evidenced basedâ&#x20AC;&#x2122; verliezen in mijn ogen toch enigszins hun glans hiermee. Dat neemt niet weg dat ik toch vol goede moed mij in het boek Waar begin je? van de auteurs Torrey A. Creed, Aaron T. Beck en Jarrod Reissweber heb gestort, daarbij dan maar hardnekkig het zoemende stukje tekst op de achterflap over de werkzaamheid van cognitieve gedragstherapie negerend.

In Mindful communiceren laat psycholoog Susan Chapman helder zien hoe we stilte, vertrouwen, vragen en antwoorden kunnen gebruiken om met meer diepgang te communiceren. Goede communicatie is immers essentieel voor een gezonde relatie tussen partners, familieleden, vrienden en collegaâ&#x20AC;&#x2122;s. Mindfulness is een krachtig hulpmiddel om die communicatie te verbeteren en compassievol met anderen om te gaan. Mindfulness verandert namelijk de manier waarop we spreken en luisteren, verstevigt onderlinge banden en helpt doelen te bereiken.

Maar nu de inhoud van Waar begin je?: hoe zet je cognitieve gedragstherapie (CGT) in bij schoolgaande jongeren? Het cognitieve model (gedachten leiden tot gedrag en gevoelens) wordt in het kort helder uitgelegd. Daarnaast komen de gedragstechnieken en cognitieve technieken aan bod, die naar de ervaring van de auteurs het beste resultaat geven in een schoolomgeving. Dit gebeurt aan de hand van het verhaal van vier middelbareschoolleerlingen met herkenbare problematieken.

Mindful communiceren, Susan Chapman Uitgeverij Ten Have, ISBN 9789025904869

Het pleit voor de auteurs dat ze aandacht besteden aan het feit of het probleem waar de leerling mee worstelt, in de basis een cognitief probleem is of dat het om een probleemsituatie gaat, die niets van doen heeft met onderliggende overtuigingen. Het boek maakt steeds de vertaling naar hoe een techniek gebruikt kan worden in een schoolomgeving. Uitgeschreven dialogen en commentaren daarop, ontspanningstechnieken, schrijfoefeningen, allerhande invuloefeningen, vragenlijsten, afbeeldingen die illusteren wat er wordt bedoeld etc., begeleiden de onderwerpen die aan bod komen (met veel ruimte overigens voor onderbouwing van de technieken). Voor de hulpverleners die CGT willen inzetten in het voortgezet onderwijs, is Waar begin je? zeker de moeite van het aanschaffen waard. Recensie: Anja van de Weerd

Bewust scheiden Een huwelijk kun je in overleg regelen; een scheiding net zo goed! In Bewust Scheiden laat auteur Saskia Smith de deskundigen en ervaringsdeskundigen aan het woord en geeft ze je tips om een vechtscheiding te voorkomen. Een vechtscheiding kent namelijk alleen verliezers; niet in de laatste plaats de kinderen, verscheurd door het loyaliteitsconflict waar ze in belanden. Voor alle partijen is het beter als beide ouders samen over de toekomst beslissen en on speaking terms blijven. Bewust scheiden, Saskia Smith Uitgeverij Kosmos, ISBN 9789021557885

Waar begin je aan?, Torrey A. Creed, Aaron T. Beck en Jarrod Reisweber Uitgeverij SWP, ISBN: 9789088502965

PSC

het de rtige rsdile mma

Het dertigersdilemma

Door: Christine Beenhakker Uit onderzoek is gebleken dat twintigers en dertigers van nu uit een ander hout gesneden zijn dan hun voorgangers. Ze staan minder rationeel in hun leven en werk, zijn wars van ‘hoe het hoort’ en geloven in hun oneindige mogelijkheden. Vaak hebben ze daarvoor nog geen duidelijke focus ontwikkeld of doelen geformuleerd. Veel dertigers worstelen met keuzes en existentiële levensvragen: het zogenaamde dertigersdilemma. In recent Nederlands onderzoek aan de Universiteit van Amsterdam geeft van de werkende mensen tussen de 25 en 35 maar liefst 49% aan in een dertigersdillema te zitten. Nog eens 23% - vooral vrouwen - zegt er zelfs behoorlijk last van te hebben. En kampen mensen zelf niet met dergelijke vragen, dan worstelen hun vrienden er wel mee.

Twintigers en dertigers De levensvragen van dertigers zijn volgens psycholoog en loopbaanadviseur Nienke Wijnants wezenlijk anders dan de issues waar veel twintigers mee worstelen. Hierin schuilt eveneens een belangrijk onderscheid tussen het dertigersdilemma en de zogenoemde quarterlife crisis. In Wijnants’ optiek zijn dit twee verschillende fenomenen die vaak met elkaar verward worden. De quarterlife crisis vindt, zoals de naam al doet vermoeden, ergens halverwege de twintig plaats. De problemen in deze levensfase concentreren zich vooral rond de overgang van pas afgestudeerde naar een serieus werkend leven. In tegenstelling tot de quarterlife crisis ligt het piekjaar bij dertigersdilemma’s rond het dertigste levensjaar. Met de nodige werkervaring hebben de meeste dertigers maatschappelijk gezien al flink wat bereikt. Juist dit aspect leidt ertoe dat dertigers zichzelf vragen stellen zoals ‘Is dat alles?’ en ‘Wat is mijn doel hier op aarde?’ Dertigers zitten volgens Wijnants dus in een andere levensfase dan twintigers en daar horen andere twijfels, onzekerheden en levensvragen bij.

Keuzes De alsmaar groeiende keuzes in onze samenleving ziet Nienke 36

PSC

Wijnants als de belangrijkste oorzaak van het dertigersdilemma. Waar oudere generaties nog vast zaten in het traditionele patroon als werken en kinderen krijgen, zijn de dertigers van nu de eerste groep die zo massaal met de toenemende keuzevrijheid wordt geconfronteerd. Met een gunstig economisch klimaat en de juiste papieren valt er voor dertigers alleen al op het vlak van loopbaanontwikkeling veel te kiezen. Hoewel oudere generaties de enorme keuzevrijheid als een aantrekkelijke uitgangspositie zien, ervaren dertigers dit nu als een belasting. De overweldigende hoeveelheid aan keuzes levert dan ‘keuzestress’ op. Dertigers voelen zich onder druk staan om uit al die mogelijkheden de juiste optie te moeten kiezen. Ze zijn bang verkeerde keuzes te maken of interessante alternatieven mis te lopen. Doordat de grote keuzemomenten in het leven vrijwel allemaal rond het dertigste levensjaar lijken samen te vallen - wel of geen kinderen, wel of niet trouwen, wel of niet een huis kopen, volledig voor je carrière gaan of juist niet - is er rond deze leeftijd een soort ‘piekdruk’ in je hoofd, wat het leven behoorlijk ingewikkeld kan maken. Het zijn keuzes op biologisch, financieel en sociaal-maatschappelijk vlak, die de rest van je leven kunnen bepalen, en waar je daarom niet te lichtzinnig mee wilt omspringen. Bovendien is dit dilemma relatief nieuw. Bij de oudere generatie kwamen rond je twintigste de kinderen als vanzelfsprekend, was een sabbatical niet aan de orde en kreeg je pas last van een midlifecrisis op je vijftigste, wanneer de kinderen het huis uitgingen. Keuzes maken is dus ingewikkeld, dat kunnen we rustig stellen. Hoe meer opties, des te lastiger het wordt. Alle stappen in ons keuzeproces worden ingewikkelder naarmate er meer opties bij komen. Het wordt moeilijker om te bepalen wat je wilt, om de opties te kunnen overzien, om ze te wegen en er uiteindelijk een keuze uit te maken. Een keuze maken kost tegenwoordig meer tijd, geduld en inspanning en de kans op tevredenheid met die uiteindelijke keuze is afgenomen. Voor dertigers, die voor de grootste keuzes van hun leven staan, zijn de mentale en psychologische consequenties van het steeds opnieuw moeten maken van keuzes dan ook groot.

‘Is dit alles?’ De huidige hoge conjuncturele ontwikkeling zorgt ervoor dat levensvragen zich al op jongere leeftijd aandienen. Wijnants verwijst hierbij naar de piramide van de humanistische psycholoog Abraham H. Maslow (1908 - 1970). Maslow stelde dat mensen eerst hun meer primaire behoeftes - zoals de behoefte aan voedsel, een dak boven je hoofd, een vaste baan, liefde en waardering moeten vervullen voordat er ruimte ontstaat voor de verdieping in levensvragen en spirituele groei. Hoewel de meeste dertigers niet het gevoel hebben ‘de top’ te hebben bereikt, hebben zij ongemerkt wel de ondergeschikte doelen uit de Maslow-piramide behaald. De meeste dertigers hebben een goede baan, een aanzienlijk salaris en een leuk huis. Dertigers zitten dus bovenin die piramide en dit veroorzaakt de zoektocht naar antwoorden op levensvragen.

chr i s ti ne b een hak k e r

Dertigers ervaren niet zozeer wanhoop over de nutteloosheid van het bestaan, maar vragen zich wel regelmatig af of ‘dit het nu is’, en of ze zo nog twintig jaar verder willen; dat zijn feitelijk zingevingvragen. Vrijwel alle dertigers ervaren de drang om iets te presteren, nuttig te zijn en gewaardeerd te worden.

Authenticiteit Uit onderzoek blijkt dat authentieke mensen gemakkelijker keuzes maken; zij weten wie ze zijn, wat daarbij past en durven daarvoor te kiezen. Authentiek zijn betekent echt zijn, oorspronkelijk, waarachtig en origineel zijn. In de psychologie verwijst het begrip authenticiteit dan ook naar het vertonen van gedrag dat congruent is met je eigen unieke persoonlijkheid, je vaardigheden en talenten. In de zoektocht naar zingeving zijn dertigers daarom gebaat bij het werkelijk (her)ontdekken van zichzelf.

Dertig en burned-out Legio succesvolle (bijna) dertigers bekennen dat hun grootste probleem ‘dat lege gevoel’ is. Het gevoel geen duidelijk doel meer te hebben en zelf ook niet te kunnen bedenken hoe het dan verder moet. Een groot deel van de door Nienke Wijnants onderzochte dertigers bleek zich zowel psychisch als lichamelijk niet fit te voelen. Zo meldden respondenten met veel twijfels, existentiële vragen en dilemma’s ook klachten als vermoeidheid, slaapproblemen en prikkelbaarheid. Wijnants onderkent dat er wellicht een relatie bestaat tussen dertigersdilemma’s en het hoge aantal dertigers dat met burn-outklachten rondloopt. Eind jaren negentig belandden veel jonge, hoogopgeleide vrouwen in de WAO op basis van psychische klachten, zoals burn-out. Dit zou mogelijk verband houden met het snel groeiende aantal keuzemogelijkheden in de samenleving. Dertigers - en dan met name vrouwen ondervinden hier de consequenties van. Vrouwen ervaren rond

"Doordat de grote keuzemomenten in het leven vrijwel allemaal rond het dertigste levensjaar lijken samen te vallen, is er rond deze leeftijd een soort ‘piekdruk’ in het hoofd, wat het leven behoorlijk ingewikkeld kan maken." hun dertigste een toenemende druk als het gaat om kinderen krijgen. Daarbij werken vrouwen meer buiten de deur, terwijl ze nog altijd het grootste deel van de zorgtaken op zich nemen. Dit levert tijdstress op. Het zijn dan ook vooral vrouwen, zo komt uit Wijnants’ onderzoek naar voren, die gevoelig zijn voor dertigersdilemma’s. Naast de stress door deze groeiende tijdsdruk, wijst Wijnants erop dat uit persoonlijkheidsonderzoek blijkt dat vrouwen ‘neurotischer’ zijn dan mannen. Vrouwen zijn emotioneel ‘instabieler’ dan mannen en hebben hierdoor sneller de neiging tot piekeren, peinzen en twijfelen. Dit leidt er dus toe dat vrouwen

vatbaarder zijn voor dertigersdilemma’s dan mannen.

Dertigers en geluk In deze tijd van luxe, waarin het eigen leven maakbaar lijkt, is er, wanneer je niet tevreden bent met de uitkomst, maar één persoon die je daarvan de schuld kunt geven: namelijk jezelf. Dit maakt dat dertigers een soort faalangst ontwikkelen voor het maken van keuzes en nemen van beslissingen, want stel je voor dat je een foute keuze maakt! Volgens Nienke Wijnants is het belangrijk dertigersdilemma’s te erkennen en herkennen. Alleen al het besef dat er meerdere leeftijdsgenoten zijn die niet lekker in hun vel zitten, biedt dertigers steun en zorgt ervoor dat zij zichzelf niet als ‘zwak’, ‘aanstellerig’ of ‘gek’ beschouwen. Over het algemeen voelen dertigers zich minder gelukkig dan zij die jonger of ouder dan dertig zijn. De piekdrukte in het leven van hoogopgeleide dertigers van tegenwoordig zorgt onmiskenbaar voor een (tijdelijke) afname van geluk. Pas wanneer de grote knopen zijn doorgehakt, de belangrijke keuzes zijn gemaakt en de kinderen van dertigers wat ouder zijn, neemt het geluk weer toe.

Het nut van counseling Het kan voor dertigers nuttig zijn om met een counselor of coach wat zaken op een rijtje te zetten. Zo concludeerde Wijnants aan de hand van de vele adviesgesprekken die zij voerde en waaruit bleek dat eigen gecreëerde beelden en verwachtingen dertigers behoorlijk in de weg kunnen zitten. Wanneer je dertigersdilemma’s accepteert als een fase waar je nu eenmaal doorheen moet, kan het een heel nuttige periode van evaluatie zijn. Je zult op latere punten in je leven ook weer geconfronteerd worden met existentiële vragen, dus wanneer je er constructief mee omgaat, heb je daar je leven lang profijt van. Een opgave van aanvullende literatuur is op te vragen bij onze redactie. Dit artikel verscheen eerder in Counselling Magazine: www.counsellingmagazine.nl.

PSC

de b uu rtou der

De Buurtouder,

zorg in de Buurt! De thuisbegeleiding voor kinderen en jongeren met een beperking is nu een verantwoordelijkheid van de gemeente. In de Westelijke Mijnstreek werd er aan jeugdhulpaanbieders gevraagd naar vernieuwende ideeën: hoe kunnen we de zorg goedkoper en beter inrichten?

melden zich vaak bij het Centrum voor Jeugd en Gezin, scholen en huisartsen. Met deze partners werkt Ziezo samen, om te komen tot passende hulp. Maurice: „Mijn wens is dat ondersteuningsvragen meer in de wijk kunnen worden opgepakt.”

Hoe gaat het in zijn werk? Maurice Stultiens, lid van de NFG kwam met het idee van de Buurtouder (zie: www.buurtouder.org). Dit plan is nu dankzij een bijdrage van de gemeenten in de Westelijke Mijnstreek een pilotproject binnen de Westelijke Mijnstreek.

Wie is de Buurtouder? De Buurtouder is iemand in de buurt, die de ruimte en ervaring heeft om tijdelijk een kind met een zorgvraag op te vangen. Als ouder van een ‘zorgkind’ is het niet altijd zo eenvoudig om opvang en begeleiding voor je kind te regelen. De Buurtouder biedt dan uitkomst. Want dit is een vertrouwd iemand die je kent, maar bijvoorbeeld nog niet hebt willen vragen om een keer op te passen. De Buurtouder hoeft niet per se zelf een ouder te zijn, maar beschikt wel over opvoedkwaliteiten als het geven van vertrouwen, aandacht, duidelijkheid en gezelligheid. Hij of zij helpt op momenten dat ouders laagdrempelige ondersteuning nodig hebben.

Wil je Buurtouder worden of gebruik ervan maken? Mail dan naar buurtouder@pedagoog.org. Aangemelde Buurtouders krijgen een intake en een gratis workshop over opvoedstijl en opvoedvaardigheden, afgeleid van de methode Triple P die ook door het Centrum voor Jeugd en Gezin gebruikt wordt. Buurtouders vragen daarnaast een Verklaring Omtrent Gedrag aan. De kosten hiervoor worden vergoed. Interesse? Meld je aan voor de introductiebijeenkomst voor De Buurtouder op donderdag 1 oktober of dinsdag 13 oktober om 19:30 uur via buurtouder@pedagoog.org. Meer informatie over het Buurtouder project, zie: www.buurtouder.org Maurice Stultiens (Ziezo) is zelfstandig SKJ Jeugdzorgwerker (06-38938638, maurice@pedagoog.org). www.pedagoog.org, www.buurtouder.org, www.facebook.com/ZiezoSittard

Aanleiding voor de Buurtouder Maurice: „Als zelfstandig werkend professional kom ik zo’n 8 jaar bij gezinnen. Van twee van de gezinnen waar ik kwam, logeerden de kinderen bij elkaar en ook door de week werd er geregeld op elkaars kind gelet. Dat werkte heel goed. Helaas zie ik vaker dat kinderen met een zorgvraag afhaken bij kinderopvang of buitenschoolse opvang, omdat de setting vaak te grootschalig is en kinderen overprikkeld raken. Een vertrouwd iemand in de buurt kan dan uitkomst bieden. Zo hoeft er hopelijk minder professionele hulp ingezet te worden.”

Verborgen kracht in de samenleving Maurice: „Zoals ik uit mijn eigen jeugd herinnerde, kon ik altijd wel in de buurt bij verschillende mensen aankloppen; dat lijkt een beetje op de achtergrond te zijn geraakt. Voor ouders van kinderen met een beperking is de drempel vaak nog groter. Daardoor is er vaak sprake van specialistische zorg die soms van grotere afstand moet komen. Door lokale opvoedkrachten te gebruiken investeren we in de eigen buurt.”

Buurtouder van start Al heeft iedereen het druk, toch zijn er al vijf aanmeldingen binnen en heeft Ziezo - praktijk voor individuele jeugdhulp voor kind, jongere en gezin - veel enthousiaste reacties gehad. Ook heeft zich al een ouder gemeld, die graag gebruik wil maken van die opvangmogelijkheid. Ouders met ondersteuningsvragen 38

PSC

Mensen zijn welkom bij Buurtouder Bianca, hier samen met Maurice (Ziezo) Foto: Tom van der laan

Kindercoach worden? Download de kindercoach-test WWW.TORIKINDERCOACHOPLEIDING.NL

- WWW.TORIKINDERCOACHOPLEIDING.NL -

- INFO@TORIKINDERCOACHOPLEIDING.NL

w! u e i N ge e l l Co isme Narc

Volg videocolleges van de beste psychologen en psychiaters! A B C

10 videolessen

www.hupper.nl

Extra collegemateriaal

Erkend certificaat