PSC Magazine editie 5-2017 by Inspired Publishing

Editie 5 • 2017 • 7 e jaargang

Maximale betrokkenheid en optimale distantie Amma, een Oosterse blik op geluk

Maakt werken ons eigenlijk wel gelukkig?

DE INFORMATIEBRON VOOR PROFESSIONALS IN DE PSYCHOSOCIALE GEZONDHEIDSZORG AANGESLOTEN BIJ DE NFG, ROSEGARDEN EN TPNET

Vo or woord

Verbindende communicatie Klinkt logisch: verbindende communicatie. Toch? Maar hoe vaak gebeurt het niet dat de communicatie vooral bij 1 kant ligt. Dat er een gevoel ontstaat dat de ander niet echt luistert. Of dat er wel gepraat wordt, maar dat dat vooral gaat om wat deze persoon te zeggen heeft. Of dat, wanneer je er zelf goed over nadenkt, je eigenlijk zelf ook niet precies weet wat je zegt en of dat nu echt wel is wat je zou willen zeggen. Zouden er niet een hoop problemen de wereld uit geholpen kunnen worden als we echt zouden kunnen communiceren met elkaar? Als we echt verbinding zouden hebben met de ander en met onszelf? Zelf ben ik zo’n 15 jaar geleden voor het eerst aan de slag gegaan met verbindende communicatie, ofwel geweldloze communicatie naar het gedachtegoed van Marshall Rosenberg. Ik had toen een collega met wie ik veel moest samenwerken. Dat samenwerken liep niet zo naar mijn gevoel. We werkten wel samen, al werd ik er niet echt blij van. En met de ervaring die ik toen had, lukte het me niet om daarin iets te veranderen. Tijdens de training die ik toen ging doen, had ik van die aha-momentjes; het klonk zo logisch! Niet dat ik het geleerde gelijk kon toepassen, maar het heeft me behoorlijk aan het denken gezet. En aan het oefenen (wat ik nog steeds doe). Zo ben ik begonnen het woordje ‘maar’ niet meer te gebruiken. 'Maar' is zo’n woord dat afbreuk doet aan alles wat daarvoor is gezegd. Nu probeer ik dat woord te vervangen door bijvoorbeeld ‘en’. Een leuke oefening. Een ander woord dat ik voor mezelf

probeer te schrappen, in het geval het gaat om dingen die ik mijzelf opleg, is het woord ‘moeten’. Het is een goede check voor mezelf om te zien of ik iets eigenlijk wel wil. Om nog een laatste voorbeeld te geven van een van mijn communicatiebevindingen is het vervangen van ‘dat ga ik proberen’ door ‘dat ga ik doen!’ Dat laatste is veel krachtiger en heeft dus meer kans van slagen. Nu heeft verbindende communicatie natuurlijk meer omhanden dan alleen maar oefenen met ‘maar’, ‘moeten’ en ‘proberen’. Voor Justine Mol werd het een levenswijze. Onlangs verscheen de tiende druk van haar boek Opgroeien in vertrouwen dat voor het eerst in 2005 verscheen. Dit vormde de aanleiding tot een mooi gesprek met haar. Ook kunt u een artikel lezen van Jan van Koert. Na ruim 30 jaar op managementniveau actief te zijn geweest ging hij opnieuw naar school. Zijn studie in neuro-emotionele integratie, natuurgeneeskunde en masterpractitioner NLP brachten de titel ‘Vitaliteitscoach’. Kort daarna kwam hij voor het eerst in aanraking met het gedachtegoed Geweldloze Communicatie van Marshall Rosenberg en in 1999 werd hij door Marshall Rosenberg als trainer geweldloze communicatie gecertificeerd.

woorden gebruiken, missen we de subtiele communicatie die we toevoegen met onze handen.” Shanti Schiks schrijft over de verbinding met haarzelf. Ze verloor door toedoen van haar ex-partner haar 11 maanden oude zoontje en haar schoonmoeder. “Juist op de momenten dat er pijn en gemis is, heb ik mijzelf lief. En daarmee bedoel ik dat ik soms letterlijk mijzelf omarm en lieve dingen voor mijzelf denk. Net zoals je bij een beste maatje of boezemvriendin zou doen.” Mooie en ontroerende artikelen in deze editie van PSC Magazine en natuurlijk onze vaste rubrieken. Mocht u uw ervaringen met ons willen delen, dan gaan we graag met u de verbinding aan. Sacha van den Ende Hoofdredacteur redactie@pscmagazine.nl

In deze editie van PSC Magazine staan nog meer artikelen waarbij verbinding centraal staat. Marijke Sluijter schreef het boek Aanraken, een levensbehoefte. “Handen zijn de grens tussen ik en de ander. We kunnen ermee slaan of liefhebben. Als we alleen

PSC

C o lofon

Colofon PSC MAGAZINE, DE INFORMATIEBRON VOOR PROFESSIONALS IN DE PSYCHOSOCIALE GEZONDHEIDSZORG AANGESLOTEN BIJ DE NFG, ROSEGARDEN EN TPNET Hoofdredactie Sacha van den Ende E-mail: sacha@pscmagazine.nl Bladmanagement: Maartje Albert E-mail: maartje@pscmagazine.nl Eindredactie: Marianne Smits Redactieadres Waterviolier 40 2498 ES Den Haag Telefoon: +31 (0)6 12 98 64 89 E-mail: redactie@pscmagazine.nl Uitgever Inspired Publishing Contactpersoon: Sacha van den Ende Waterviolier 40 2498 ES Den Haag Telefoon: +31 (0)6 23 63 38 65 info@inspiredcommunications.nl Vormgeving Eefje Kleijweg | The Fine Line Studio www.thefineline-studio.com

6 Inhoud

Druk Drukkerij Damen Lezersservice PSC Magazine verschijnt zes keer per jaar. Het wordt toegezonden aan alle register- en aspirantleden van de beroepsorganisatie NFG en de leden van TPnet en Rosegarden.

Sacha van den Ende

Maximale betrokkenheid en

optimale distantie Interview met

Justine Mol

Losse edities Kijk voor losse edities op www.pscmagazine.nl

Handen. Handelen.

Disclaimer De informatie in dit blad is uitermate zorgvuldig opgesteld en gecontroleerd. De uitgever is evenwel niet aansprakelijk voor de inhoud van ingestuurde c.q. aangeboden artikelen, product-informatie en voor eventuele schade als gevolg van vermeende (medische) adviezen, onverhoopte onjuistheden en/of onvolledigheden. De uitgever draagt geen verantwoordelijkheid voor de inhoud van advertenties. Informatie over gebruikte bronnen kan opgevraagd worden bij de redactie.

Handelingsbekwaam Marijke Sluijter

Abonnementen Jaarabonnementen per zes nummers: â&#x201A;Ź 39,95. De abonnementsprijs dient bij vooruitbetaling te worden voldaan. U ontvangt hiervoor een factuur. Nieuwe abonnementen kunnen op elk moment van het jaar ingaan. Opzegging dient schriftelijk, ten minste 2 maanden voor afloop van de abonnementsperiode te worden ingediend bij de uitgever. Adreswijzigingen Adreswijzigingen graag zo spoedig mogelijk schriftelijk indienen bij de uitgever per post of per e-mail: abonnement@pscmagazine.nl

3 Voorwoord

PSC

13 Column Wilma de Haas 14

Amma, een Oosterse blik op geluk

Jandirk Veenstra

In h o u ds opg ave

28 ED I T I E 5 • 20 1 7

De Zorgknop Jan van Koert

Maakt werken ons eigenlijk wel

gelukkig? Een zoektocht van een

Je moet bereid zijn om echt te

luisteren naar elkaar TPnet

33 Column Martine Clausen

loopbaancoach Jamie Nederpeil 34 Zintuigenprikkels 24 Zintuigenprikkels 27

Zoektocht naar geluk maakt

niet gelukkig! Frauke van Hulten

‘Herbs’ in een potje… hoe voelen die

plantjes in het echt? Ria Teeuw

Mijzelf in alles onvoorwaardelijk

28 Column Cathelijne Wildervanck

liefhebben Shanti Schiks

29 Column Rosegarden

42 Crossuite

PSC

Max imale betrokken h ei d en o p ti ma l e d i sta n ti e

I N T E R VI EW M ET J U S T I NE M OL

Maximale betrokkenheid en optimale distantie Justine Mol werd in 1949 geboren in een katholiek gezin met tien kinderen. Tijdens haar opvoeding ontdekte ze hoe belangrijk gelijkwaardigheid, werkelijk gezien worden en de ander zien voor haar zijn. Het vormde tot op vandaag de rode draad in haar leven. Justine Mol schreef verschillende boeken, waaronder Opgroeien in ver-

trouwen dat voor het eerst in 2005 uitkwam en waarvan onlangs de tiende druk verscheen. Wat haar momenteel het meest bezighoudt, is het (herschreven) boek dat

"Wat ik zocht vanaf

dit najaar verschijnt over de zaak van Henk Haalboom.

kinds af aan is, hoe

In januari 2002 wordt Henk Haalboom opgepakt omdat hij verdacht wordt

kan ik zo mensen

van de moord op Pim Overzier. Na een lang proces wordt hij veroordeeld tot 20 jaar gevangenis. Maar is Henk wel verantwoordelijk voor de dood van

ontmoeten dat zij mij

Pim en is het wel een moord? In 2006 begint Justine hem te bezoeken als

echt zien en ik hen

vrijwilliger van Humanitas. Ze schreef hierover een boek, waarin zij laat zien dat iemands leven in een drama verandert op het moment dat rechters niet

echt zie."

goed opletten. Toen ze de eerste versie van dit boek schreef (De Gestolen Jaren van Henk Haalboom), zat ze nog midden in de emoties die de zaak losmaakten en nu 2 jaar later heeft ze het boek herschreven (Voorbij Schuld en Onschuld), met maximale betrokkenheid en optimale distantie, zoals zij zelf zegt.

Kun je wat vertellen over de rode draad in jouw leven van gelijkwaardigheid en werkelijk zien en gezien worden? Wat ik zocht vanaf kinds af aan is, hoe kan ik zo mensen ontmoeten dat zij mij echt zien en ik hen echt zie. Door alle conventies en woorden heen; dus door alle gewoonten en regels heen, die onderdeel zijn van onze cultuur. Want deze zorgen ervoor, dat er een waas ontstaat tussen mensen waardoor je niet meer kunt zien wie iemand nu werkelijk is en wat er werkelijk in iemand omgaat. 6

PSC

Kom daar maar eens bij. En om zelf te zeggen wat er in je omgaat en dat ook over te laten komen, daarvoor moet je van goeden huize komen. En dit speelde als kind al. Wat mensen zeiden en uitstraalden was vaak niet in overeenstemming met wat ik meende te zien. Het klopte niet voor mij. Ik wilde mensen leren openhartig te zijn. Ik dacht dat gevonden te hebben in de logopedie, want dat gaat tenslotte over taal, woorden en praten. Ik hielp mensen letters uit te spreken, met taal- en stemvorming en met stotterproblemen. Dit was het

concrete stuk, maar daaromheen keek ik naar wie iemand was en hoe ik die persoon kon helpen zich te uiten. Als logopediste verdiepte ik me op allerlei vlakken en volgde cursussen op zoek naar dat wat voor mij het ideaal was in het contact tussen mensen. In het tijdschrift Ode (nu The Optimist) las ik een artikel over Marshall Rosenberg en zijn gedachten over gevoelens en behoeften. En toen dacht ik: als je woorden kunt geven aan die gevoelens en behoeften en dat met elkaar kunt uitwisselen, zie je elkaar werkelijk en heb je die ver-

Int e r v i e w m e t J u s tine Mol

binding waarnaar ik op zoek ben. Ik ging zijn boeken lezen en realiseerde me dat ik daarin de handvatten vond die ik zocht en nog niet gevonden had in andere stromingen en boeken die ik gelezen had. Daarin vond ik wel de beschrijving van dat ideale contact, maar niet hoe daar te komen. Marshall Rosenberg beschreef dit heel praktisch en dat maakte dat ik hiermee verder wilde. Dit was in â&#x20AC;&#x2122;98. In die tijd had ik een relatie, en mijn partner en ik merkten dat we allebei gingen doen wat we deden tijdens onze vroegere relatie. Die relaties waren stukgelopen omdat we de verbinding niet konden vinden. Uit angst om onszelf of de ander te verliezen gingen we verwijten maken, het beter weten en de ander overtuigen; jakhals-dingen, zoals dat in de geweldloze communicatie volgens Marshall Rosenberg wordt genoemd. Mijn partner en ik gingen dat in onze nieuwe relatie weer doen en daar hadden we veel verdriet van. Het deed pijn te merken dat we eigenlijk samen opnieuw wilden beginnen, maar weer verzandden in oude gewoonten van de jakhals. En dit herkenden we allebei zo in het boek van Rosenberg dat het ons beiden stimuleerde ermee aan de slag te gaan. Het heeft er overigens niet voor gezorgd dat de relatie standhield, maar we zijn geweldloos uit elkaar gegaan. Geweldloos communiceren heeft niet als doel dat je met iedereen vrienden blijft of dat het altijd koek en ei is. Het gaat erom: kun je echt zijn en kun je dat communiceren en van elkaar horen en daarmee verder gaan? Ik begon met een cursus geweldloze communicatie en daarna een jaartraining, en uiteindelijk besloot ik internationaal gecertificeerd trainer te worden. De opleiding die ik o.a. bij Rosenberg zelf volgde, paste bij het gedachtegoed: niet aan regels gebonden, maar een passend persoonlijk traject. Ik had een assessor in Duitsland, omdat er in Nederland niemand was. Inmiddels is de geweldloze communicatie wijder verbreid en zijn er ongeveer 60 gecertificeerde trainers in Nederland. Wat ik zelf heel prettig vond tijdens de opleiding en wat ik anderen ook aanraad,

is het bijhouden van een dagboek. Op de linkerpagina schrijf je hoe een gesprek is gegaan. Wat je zei, welke oordelen de jakhals in jou had, hoe je luisterde, hoe de ander reageerde. Rechts schrijf je dan op hoe je het anders had willen doen; hoe de giraf het had willen doen om met de twee beelden van de geweldloze communicatie te spreken (de giraf en de jakhals). Deze methode heeft mij geholpen geweldloze communicatie in het dagelijks leven praktisch te kunnen toepassen. Voor mij is het een levenshouding geworden.

Hoe is die levenshouding in je leven geĂŻntegreerd geraakt? Na 25 jaar ben ik gestopt met mijn logopediepraktijk. Ik wilde me helemaal over kunnen geven aan geweldloos communiceren. In die tijd heb ik parttime in een alternatieve bakkerswinkel gewerkt waar ze werkten met mensen met een handicap.

Dit gaf mij de kans met iets bezig te zijn dat direct vervulling gaf, terwijl tegelijkertijd dat innerlijke proces van de geweldloze communicatie zich kon ontvouwen. Ik ben gestopt met de bakkerswinkel, toen ik meer en meer opdrachten kreeg, aanvragen voor trainingen en begon met het schrijven van boeken. Als kind had ik een vriendinnetje met wie ik dik bevriend was en samen hadden we allerlei geheimpjes. En een van die geheimpjes was, dat we allebei boeken zouden gaan schrijven later. Die wens is eigenlijk altijd blijven leven. Voordat ik zelf boeken ging schrijven, had ik al boeken vertaald en artikelen geschreven; dat deed ik al in mijn logopedietijd. In de logopedie vond ik taaltherapie het leukst. Daar lag mijn hart: kinderen helpen zich uit te drukken. Kinderen met een taalachterstand kunnen agressief worden, omdat ze zich niet met woorden kunnen uitdrukken en kunnen uitleggen wat er in hen omgaat. Dus gaan PSC

Max imale betrokken h ei d en o p ti ma l e d i sta n ti e

mee creëerde ik afstand. En door die afstand voelde ik mij niet veilig en daardoor ontstond angst. Nu is mijn uitgangspunt niet meer dat ik een bepaald doel bereik in de omgang met mensen en in de communicatie. Het gaat om het maken van contact. Dat is het doel. Ik kijk niet naar het negatieve in mensen, maar naar wat hen beweegt. En daardoor kan ik mild blijven. Dat klinkt alsof ik dat in iedere situatie direct kan. Misschien kan ik het beter omschrijven als: altijd weer uitkomen bij mildheid. Natuurlijk ben ik ook weleens gewoon boos of geïrriteerd en heb ik oordelen, van die jakhals-dingen. Maar daarbij vergeet ik de giraf niet. Die blijft in de buurt en glimlacht naar mij. Die jakhals mag er gewoon zijn; ik ben ook maar een mens. De giraf helpt mij voelen en helpt mij bij het omvormen van de energie van boosheid en machteloosheid naar daadkracht en mildheid.

Onlangs verscheen de tiende druk van Opgroeien in vertrouwen. Het boek is nog steeds een succes.

ze schreeuwen, schoppen en slaan. Ik vond het heel fijn om met die kinderen te werken en ze te leren dingen te verwoorden en samen te vatten. Dat is ook iets dat mijzelf houvast geeft; als ik dingen samenvat en opschrijf, geeft dat orde in de chaos. Als logopediste merkte ik ook hoe belangrijk het was dat (een van) de ouder(s) betrokken was/waren bij het proces van van zijn/hun kind. Dat zij als ouder konden helpen met waar het kind moeite mee had en met de oefeningen die ik aanreikte. Ik reikte namelijk alleen maar iets aan. Daarna moest het toch thuis gebeuren. Toen is de gedachte bij mij ontstaan dat degene met wie het kind veel tijd doorbrengt, degene is die samen met het kind 8

PSC

kan gaan leren om op een andere manier te gaan communiceren. Daardoor werk ik liever met de ouders, leerkrachten of andere mensen die met kinderen omgaan dan met de kinderen zelf. Als zij het zich eigen maken en ervan doordrongen raken, gaat het vanzelf over op de kinderen. Nu de geweldloze communicatie geïntegreerd is in mijn leven, weet ik dat ik me veilig kan voelen en mezelf kan vertrouwen wanneer ik open ben en echt. Wanneer je dichtbij elkaar bent omdat je allebei open bent en elkaar vertrouwt, ontstaat er een veilige omgeving. Voordat ik me met geweldloze communicatie bezighield, bezag ik de wereld meer vanuit mijn ogen: zoals ik het zag, zo hoorde het; logisch toch! Maar daar-

Ja, en omdat het de tiende druk betrof, hebben we het boek in een nieuw jasje gestoken, met nieuwe kleuren, lettertypes en een nieuwe cover. Het boek is vertaald in 6 talen. De inhoud van het boek klopt nog steeds en ik sta er nog steeds achter. Ik denk dat ik, wat betreft het onderwerp van het boek, een beetje een pionier was. Ik kwam in contact met de ideeën van Alfie Kohn die zich helemaal heeft gewijd aan de effecten van straffen en belonen. Hij reist de wereld rond om te vertellen hoe de wereld eruitziet als we straffen en belonen, maar ook hoe die eruitziet wanneer we dat niet doen. Ik las zijn boek tijdens het begin van mijn opleiding en het was een behoorlijk dik boek. Ik was heel enthousiast over dat boek en had er een samenvatting van gemaakt. De samenvatting deelde ik met medestudenten. Nadat ik er heel wat had uitgedeeld dacht ik: moet ik er niet gewoon een boekje van maken. Dus dat heb ik Kohn gevraagd; of hij daarachter kon staan. Maar omdat hij niet wist wat ik ervan gemaakt had, kon hij dat niet. Als

Int e r v i e w m e t J u s tine Mol

ik het letterlijk zou vertalen, vond hij het geen probleem. Maar ik wilde juist graag een dun boekje maken. Veel ouders en mensen die met kinderen te maken hebben, hebben het druk, dus een dun boekje leek mij geschikter. Toen besloot ik dus om zelf een boek te schrijven, geïnspireerd op de ideeën van Kohn, geschreven vanuit mijn achtergrond met de geweldloze communicatie. Ik heb het gedachtegoed van Kohn en Rosenberg samengebracht in het boek en ben toen een uitgever gaan zoeken. Soms heb je van die momenten in je leven dat je gewoon weet dat iets kan en hoe het moet. En zo was het met het uitgeven van dit boek.

Kun je iets vertellen over het boek?

Straffen en belonen zit heel erg verwikkeld in onze cultuur. Hoe ben jij daarmee omgegaan? Toen mijn eigen kinderen pubers waren, kwam ik in aanraking met geweldloos communiceren. Mijn dochter zat op de vrije school en daar kregen ze geen rapport, maar een getuigschrift; het ging om talenten en kwaliteiten en die werden door de docent beschreven. Toch sloop afstraffen in de vorm van kritiek in de beschrijvingen. Op een dag kwam mijn dochter thuis met haar getuigschrift. Ze zei: “Mam, ik heb een heel slecht getuigschrift!” Wat bleek. Er stond 40 keer ‘maar’ in, steeds nadat een kwaliteit of prestatie van haar beschreven was. ‘Maar’ doet afbreuk aan het voorafgaande, dus mijn dochter pikte alleen de kritiek op. Ik heb een brief geschreven aan het docententeam waarin ik dit uitlegde met het verzoek meer oordeelvrij te schrijven. Het jaar daarop zag ik dat een aantal docenten dat duidelijk gedaan had.

Zou je nog wat willen meegeven aan therapeuten? Volgens mij gaat het om de manier waarop je luistert. Als therapeut luister je veel en dan kan het zijn dat je de leiding wilt nemen van het gesprek; door bepaalde vragen te stellen, door woordkeus, door een lichaamshouding. Tijdens opleidingen voor therapeuten en coaches is daar veel aandacht voor. De geweldloze communicatie biedt hier iets extra’s, de focus op gevoelens en behoeften. Het gaat erom te achterhalen vanuit welke basisbehoefte iemand iets zegt of iets doet. Onderzoek welke basisbehoeften er in de knel zitten. Alles wat we doen, doen we om onze behoeften te vervullen. Op 7 november is er een documentaire op de televisie te zien bij RTL4 met de titel Onschuldig?!. Deze documentaire gaat geheel over Henk Haalboom, de hoofdpersoon uit het nieuwste boek van Justine Mol Voorbij Schuld en Onschuld.

Websites: www.justinemol.nl www.geweldlozecommunicatie.org (website van de kring van gc trainers) www.cnvc.org (website van de internationale organisatie voor nonviolent communication)

Kun je kinderen opvoeden en grenzen stellen zonder hen te straffen of belonen? Ja, dat kan. Belonen en straffen zijn vormen van manipulatie. Dat is het uitgangspunt van dit boek. Door een kind te belonen met een snoepje of een sticker, hoop je dat het kind zich een volgende keer ‘goed’ gedraagt. Het resultaat is echter dat kinderen bepaald gedrag vertonen om iets te verdienen, niet vanuit een innerlijke motivatie. Als we belonen vervangen door waarderen, belangstelling tonen en stimuleren, kan die innerlijke motivatie weer terugkomen. Kinderen die opgroeien zonder straffen en belonen leven in het nu, durven fouten te maken, blijven nieuwsgierig en open, hebben zelfvertrouwen en als iets mislukt, zullen ze rustig ontdekken hoe het anders kan.

Opgroeien in vertrouwen

Het fenomeen straffen en belonen, dat samen conditioneren is, zit in onze genen. We doen het al zo lang. In het boek richt ik mij specifiek op de opvoeding van kinderen. Voor mij zijn straffen en belonen de 2 kanten van dezelfde medaille, want door te straffen en te belonen bewerkstellig je een externe motivatie. En je ondermijnt de interne motivatie. Ieder mens heeft een interne motivatie om dingen te ondernemen, om iets juist te laten liggen, om op bepaalde manier naar dingen te kijken, om interesses te ontwikkelen, om met mensen om te gaan en om een karakter te ontwikkelen. Allemaal dingen die een baby in zich heeft en die zich kunnen gaan ontplooien. Wanneer je straft en beloont, ga je dat kaderen. Dan ga jij als volwassene bepalen hoe dat kind moet worden. Dan ga jij proberen de ander te manipuleren en zo te laten zijn zoals jij wilt dat die ander is.

Wanneer je je hiervan bewust wordt, kun je kijken of het ook op andere manieren kan. Bijvoorbeeld door belangstelling te hebben voor wat er in het kind leeft. Of door aan te geven wat zijn of haar gedrag met jou doet. Of dat je samen viert wat je kind voor elkaar gebokst heeft en hem blij maakt. Op deze manier ben je het kind niet aan het kneden zoals jij wilt dat hij is, maar ondersteun je het kind in zijn ontwikkeling en creëert hier de voorwaarden voor. Het gaat om de interne motivatie, om die tot ontwikkeling brengen.

Dit boek is geschreven ter inspiratie van ouders, leerkrachten, pedagogisch medewerkers en verplegers; eigenlijk voor iedereen die te maken heeft met kinderen. Het geeft uitleg en voorbeelden en gaat uitgebreid in op alternatieven voor belonen en straffen. Ieder hoofdstuk eindigt met oefeningen. Dit maakt het boek ook zeer geschikt voor studenten.

""Het gaat om de interne motivatie, om die

tot ontwikkeling brengen."

ISBN 978 90 6665 663 5 NUR 847

www.swpbook.com

Justine Mol

Justine Mol (1949) schrijft, traint en coacht in de geest van Nonviolent Communication (Geweldloos Communiceren) volgens Marshall Rosenberg.

Opgroeien in vertrouwen

Opvoeden zonder straffen en belonen Justine Mol

PSC

Ha nden. Handelen. H a n d el i n gsb ek w a a m .

Aanraking is een eerste levensbehoefte. Kinderen bij wie de huid onvoldoende wordt aangeraakt, groeien slechter, zijn vaker ziek, leren slechter, hebben weinig lichaamsbesef, zijn minder sociaal en communiceren moeizaam. Ze zitten ‘niet lekker in hun vel’. Dat inzicht heeft in Zweden geleid tot invoering van speelse vormen van lichaamscontact in vrijwel alle kinderdagverblijven en basisscholen. Naar tevredenheid. Zonder gezonde aanrakingservaringen kennen kinderen hun grenzen niet. Je hebt lijfelijke ervaring met gewenste intimiteiten nodig om goed van fout te kunnen onderscheiden. Zonder ervaring met gewenste aanraking staan kinderen eerder open voor fysieke toenadering van vreemden.Voldoende aangeraakte kinderen leren ook beter. Leren doe je niet alleen met je verstand. Het lichaam en de emoties vormen één geheel met het mentale systeem.

In Aanraken: een levensbehoefte lees je niet alleen waarom, maar ook hoe je bij kinderen onderling van jongs af aanrakingen kunt stimuleren, en hoe je in uiteenlopende groepen (van peuter tot puber) onderling masseren kunt introduceren en bevorderen. Want elkaar positief aanraken is niet alleen het belang van het individu, maar ook van de groep. Onderlinge kindermassage geeft kinderen de mogelijkheid om de eenheid met elkaar te ervaren, om emoties te delen, om voor jezelf en elkaar te zorgen. Stress in de groep neemt af, het gezamenlijke leervermogen neemt toe, de kinderen zijn minder agressief. In Zweden zegt men: ‘Kinderen die elkaar masseren, slaan elkaar niet. Marijke Sluijter was tot 2016 hoofdredacteur van Educare, tijdschrift met een holistische visie op opvoeding en onderwijs, nu overgegaan in Kiind. Marijke geeft trainingen in tekenspel aan leerkrachten, kindercoaches en -therapeuten en leidt docenten op.

Aanraakspel in kinderopvang en school

Marijke Sluijter

Toen ik als jonge kleuterleidster werd gevraagd mee te werken aan de ontwikkeling van nieuw onderwijs kon ik niet voorzien hoezeer handen daarin een rol zouden gaan spelen. Pas nu, terugkijkend, zie ik het verband tussen wat ik toen leerde en wat ik nu als speerpunt van mijn werk zie.

AANRAKEN: EEN LEVENSBEHOEFTE Aanraken: een levensbehoefte

Handen. Handelen. Handelingsbekwaam. ISBN 978 90 8850 752 6 | NUR 847

9 789088 507526 www.swpbook.com

Jacqueline van Ommeren, een Neder-

Gesprek zonder woorden

lands-Surinaamse onderwijskundige en

Later werd Jacqueline mijn mentor en

Handen willen iets om handen hebben

psycholoog zocht begin jaren zeventig

coach. Als psychoanalytica had ze het

Nu ik zelf weleens coach, geef ik zo

naar een nieuw onderwijsconcept voor

eenzijdig talige denken van haar cliën-

iemand graag iets in handen. Bijvoor-

het toen piepjonge Suriname.

ten als belemmering voor hun emoti-

beeld een bol wol om tijdens de laatste

Ik werkte op Aruba en keek vanuit mijn

onele groei ervaren. Ze zocht daarom

sessie terug te blikken. Tijdens het afwik-

kleuterjuffenogen met verbazing naar

naar directere vormen van coaching en

kelen zie je ze een tijdlijn langsgaan en

het onderwijs aan zes- en zevenjarigen.

probeerde woorden zoveel mogelijk te

stilstaan bij elke belangrijke gebeurtenis.

vermijden. “Woorden zijn lege zakken die

De draad geeft houvast in de chaos van

naar believen worden ingevuld”, zei ze,

de tijd. Handen willen iets om handen

ofwel: woorden kunnen meer verdoeze-

hebben: we hebben onze handen nodig

len dan ze blootleggen. In de drama- en

om grip op de zaak te krijgen.

Precies dat waar ze niet goed in waren, werd van hen verwacht: stilzitten, je mond houden en werkbladen invullen, blad na blad. Hoe kon ik deze kinderen in hemelsnaam een stevige basis geven op zo’n flinterdun concept? Niets van hun wereld leek met de leerstof te maken te hebben. Tijdens een lezing van Jacqueline van Ommeren begon er iets te dagen: de kinderen konden hun handen niet gebruiken om de wereld te onderzoeken! Hun handen waren gebonden aan reken-, taal- en schrijfwerk. De rela-

klanksessies die ze ontwikkelde, werd veel niet gezegd maar des te meer begrepen. Zo pakte ze een keer mijn handen en begon een toon te zingen. Ze nodigde mij uit haar te herhalen. Langzaam ontstond er een ‘gesprek’ van alleen maar klanken. Het was onthullend, verdriet

Soms gebruik ik een tekenspel om de cliënt in beweging te krijgen. Beweging en beeld kunnen een proces op gang helpen of helder te maken. Met hun handen blijven ze dicht bij zichzelf en in de beweging komen de belangrijkste dingen bovendrijven. Mensen gaan dan ook niet voor niets uit zichzelf droedelen (krabbels maken) als ze zich moeten concentreren op een spreker. Het

tie met datgene wat ze al wisten, was

losmakend, intens. Daarna kon ik kalm

schrikbarend beperkt. Niet voor niets

bij mijn woede komen. Dat maakte dat ik

grijpt een kind naar iets: het probeert

eindelijk in actie kwam om een situatie

het nieuwe ding zo te ‘begrijpen’. We

waarin ik al jaren bleef hangen, aan te

verdeden dus hun kostbare tijd! Om kort

pakken. Het wonderlijke is dat dit zich in

te gaan: ik kreeg mandaat om haar visie

een minuut of tien, afspeelde. De een-

te testen. We gingen op stap, verzamel-

voud ervan was verbluffend. “Als iets

Met je handen ‘weet’ je meer

den, onderzochten wat hen boeide en

moeilijk gaat, klopt het niet”, zei ze vaak.

Eind jaren tachtig kwam ik in aanraking

maakten samen hun wereld inzichtelijk.

“De natuur werkt altijd via de gemakke-

met babymassage, toen een ongehoorde

Van daaruit ontstond hun taal, doorleefd

lijkste weg. Dus als je te veel je best aan

bezigheid. Massage was verdacht. Vrij-

en begrepen. Het werkte. De kinderen

het doen bent, moet je eens kijken of je

wel niemand wist dat het in Azië en

gingen graag naar school en de resulta-

wel volgens de logische wetmatigheden

Zuid-Amerika een algemeen gebruike-

ten gingen met sprongen vooruit.

van de natuur bezig bent.”

lijke vaardigheid is, die al eeuwen van

PSC

gehoorde moet een plaats krijgen binnen de eigen gedachtewereld. De handen scheppen vanuit de beweging rust en ruimte. In die ruimte kan het gehoorde worden opgeslagen.

M ar i j ke S lu ijt e r

moeder op dochter wordt doorgegeven.

een vlinderlichte massage: naast de oog-

cruciale rol. Leren is een gezamenlijk

Als directeur van een basisschool viel

hoeken, neusvleugels, achter de oren

proces van nabootsen en je ontdekkin-

me de handelingsverlegenheid van veel

en in de hals. Daar zitten contactpunten

gen delen. Zonder concrete handelingen

ouders op. Er werd veel op kinderen

waarmee een baby direct na de geboorte

verbreek je dit leerproces.

ingepraat, zonder werkelijk contact te

op zoek gaat naar de moederborst. Het

maken met de gevoelens van het kind.

effect was verbijsterend. Alsof er een

Handelingsbekwaam coachen

De afstandelijkheid was vaak pijnlijk

deur openging! Vanaf dat moment was

Voor de coachingspraktijk betekent

om aan te zien. Ik besloot cursussen

het contact gelegd en kon hij zich als

dit dat we ons moeten afvragen hoe

babymassage te gaan geven. De ouders

sociaal wezen ontwikkelen.

we onze cliënt in beweging krijgen.

waren verrast over het effect dat aanra-

Inmiddels weten we dat aanraking

Met alleen praten mis je een belang-

king op hun baby’s had. En het was zo

oxytocine vrijmaakt, het hormoon dat

rijk aspect. De cliënt naar een masseur

eenvoudig! Maar het meest verwonderd

ons in staat stelt contact te maken met

verwijzen? Dat verbreekt de band met

waren ze over wat hun handen ‘wisten’.

anderen.

jou. Handen zijn de grens tussen ik

Door met aandacht het lijfje aan te raken

Babymassage is algemeen geaccep-

en de ander. We kunnen ermee slaan

kwam er een leerproces op gang, dat tot

teerd. In de jaren ‘90 ontstond in Zweden

of liefhebben. Als we alleen woorden

dan toe ontbrak. Ik hoefde hun alleen de

op kinderdagverblijven een cultuur van

gebruiken, missen we de subtiele com-

basisgrepen te leren, de baby ‘vertelde’

onderlinge kindermassage. Toen die kin-

municatie die we toevoegen met onze

de rest.

deren naar school gingen, verbaasden de

handen. En ook: als woorden tekort-

leerkrachten zich over hun sociale vaar-

schieten hebben we altijd nog onze

Aanraken en leren zijn met elkaar verbonden

digheden. Er werd vrijwel niet gepest.

handen. Zonder handen zijn we onthand,

Maar dat niet alleen, ze behaalden ook

we worden handelingsverlegen. Onze

De enige ervaring die ik had met baby-

betere leerresultaten. Toen ik dat hoorde,

handen vormen de brug tussen mij en

en kindermassage, was via mijn eigen

was voor mij de cirkel rond.

jou. Alleen als we onze handen mogen

kinderen. Mijn oudste zoon is geadop-

Van Jacqueline van Ommeren leerde ik

gebruiken kunnen we ‘wij’ worden. Dus

teerd. Door langdurig verblijf in kinder-

dat leren interactie is tussen jou en de

hoe ga je je sessies zo aanpakken dat

en ziekenhuis was de hechting niet op

wereld. Zinvol handelen met gebruik

jouw handen en die van de cliënt daarin

gang gekomen. Van Jacqueline leerde ik

onze eigen handen speelt daarin een

een rol spelen? Meer lezen: Jacqueline van Ommeren en Marijke Sluijter: Educreation: hoe kinderen leren spreken, rekenen, schrijven en lezen in verbinding met zichzelf, de ander en de wereld. (1994 EduQreation) Marijke Sluijter: Aanraken, een levensbehoefte; Aanraakspel in kinderopvang en school (achtste druk 2017, SWP) Marijke Sluijter: Het Grote Droedelboek; Reset je brein met droedelkracht (2017, EduQreation) Cursussen en opleiding: Zinvol Tekenen met Kinderen op school en kindercoaching. Tekenspellen voor de ontwikkeling van de emotionele, sociale en cognitieve intelligentie. Schrijf je in voor gratis tips op: zinvoltekenenmetkinderen.nl

PSC

TEAMWORK!

Voedingsstoffen werken beter in teamverband

Nieuwe uitgebalanceerde complexformules Slaap Formule; een 1 per dag formule met hop, passiebloem en valeriaan om de nachtrust te bevorderden. Valeriaan helpt ook om uitgerust wakker te worden. Bevat tevens goudpappaver (slaapmutsje) om te ontspannen en lekker in te slapen. Verkrijgbaar in twee verpakkingseenheden (30 en 60 vegetarische capsules). GABA Formule; een unieke combinatie van GABA, taurine, L-theanine en inositol in een smakelijke kauwtablet. Zie voor meer informatie www.vitortho.nl/producten over deze en onze andere nieuwe complexformules.

GEAVANCEERDE VOEDINGSSUPPLEMENTEN MET EEN GEZONDE PRIJS

Colu m n

Wenende ouders Ik ben dol op patronen. Als je daar eenmaal van hebt geproefd, kun je niet meer zonder. Wat is het toch elke keer weer een feest om ze te ontdekken. Soms voel ik me net een jager. Op zoek naar een patroon om haar wild mee te schieten. Heerlijk! Een van de meest voorkomende patronen is manipuleren. Persoonlijk heb ik daar een hekel aan omdat het gericht is op de kwetsbaarheid van de ander. Daar waar je die ander pijn kan doen en dan bij voorkeur onzichtbaar. Zonder dat die ander het doorheeft. Niet om lullig te zijn maar ik zie dit patroon vaker bij vrouwen dan bij mannen. Volgens mij als afgeleide van een soort onvermogen of angst om duidelijk te zijn. Ook kinderen zie je dit gedrag inzetten als een van de weinige wapens waarover zij bezitten. Die zijn daar meesters in. Denk maar aan de pruillipjes die zeggen: ‘Jij maakt mij verdrietig.’ Weglopen is ook manipulatief gedrag, mits ingezet met de juiste timing en emotie. Een paar jaar geleden heb ik dit meegemaakt. Mijn zoon voelde zich verongelijkt omdat hij ergens zijn zin niet in had gekregen en trok zijn machtigste wapen. Hij deed zijn jas aan, nam een plastic tasje met wat spullen mee en trok de deur hard achter zich dicht. Zwijgend, langzaam en demonstratief - het moest immers wel zichtbaar zijn - liep hij langs de ramen.

Na een paar minuten had hij het wel bekeken. Met afgezakte schoudertjes liep hij weer terug huiswaarts.

Zijn noodlot tegemoet.

Plan mislukt.

Diep vanbinnen vlamde een diepe hoop en verwachting dat hij daar voor het raam twee wenende ouders zou zien staan die daarna wanhopig op zoek zouden gaan naar hun verloren zoon. Te laat echter. Hij zou van de aardbodem verdwenen zijn.

Niet reageren is een van de meest effectieve manieren om manipulatief gedrag te doorbreken. Niet ingaan op het spel waartoe jij wordt uitgenodigd. Je niet laten leiden door die rotgevoelens die de ander bewust in jou oproept. Schuldgevoel. Angst. Spijt. Verdriet. En met wat lef juist het tegenovergestelde gedrag laten zien van wat de ander van jou verwacht.

Voorgoed. Hoe ontluisterend moet het voor hem zijn geweest, twee vrolijk lachende ouders voor het raam te zien staan, die hem hartelijk uitzwaaiden. ‘Tot ziens, fijne reis nog!’ riepen we hem door de dubbele beglazing na. Trots en met heel zijn wezen nog iets van eigenwaarde trachtend te bewaren, bleef hij doorlopen. Ons geen blik waardig keurend. Het hek door, de straat op. In zijn rug prikten nog steeds de ogen van die vrolijke ouders.

Mocht u een volgende keer uw cliënt in krokodillentranen zien zwelgen: Vat moed! Houd u in! Troost niet en stort uzelf wanhopig ter aarde. Succes gegarandeerd!

WILMA DE HAAS IS EIGENAAR VAN HAAS & KONIJN®, EEN BUREAU VOOR PERSOONLIJKE EN PROFESSIONELE ONTWIKKELING EN AUTEUR VAN K-THERAPIE.

PSC

A mma, een Oosterse b l i k o p gel uk

Amma

een Oosterse blik op geluk Lang voor de Westerse psychologie en coachingspraktijk zich ontwikkelden, schreven de oude Indiërs al over de werking van de psyche, de vorming van karakter en gedrag en over moksha: het vinden van vrijheid in het loskomen van verlangens en pijnervaringen. Een van de meest tot de verbeeldingsprekende hedendaagse figuren op dit vlak is de Indiase Mata Amritanandamayi, vaak kortweg 'Amma' (moeder) genoemd, een op het oog eenvoudige vrouw met slechts een paar jaar lagere school. Door een diep inzicht in die oude wijsheden ontwikkelde ze zich tot een van de meest bijzondere en inspirerende mensen van deze tijd. Aan de vooravond van een wereldtour waarin Amma ook Nederland aandoet, spraken we Br. Shubamrita, een van haar assistenten, over Amma’s visie op coaching, het verwerken van pijn en het geheim van zingeving. Amma (64) is een van de meest bijzondere mensen die rondlopen op aarde. Haar dagen brengt ze door met het - over de hele wereld - onophoudelijk omhelzen en troosten van iedereen die bij haar komt, vaak duizenden mensen per dag, vaak meer dan 18 uur in een etmaal. Daarnaast heeft ze een enorme organisatie opgebouwd die onder de naam Embracing the World op grote schaal noodhulp geeft bij rampen, jaarlijks duizenden huizen bouwt voor armen, pensioen en studiebeurzen geeft, weeshuizen exploiteert, scholen en ziekenhuizen bouwt met gratis zorg voor de armen en een grote universiteit heeft opgezet. En dat alles gerund door vrijwilligers die zich door Amma geïnspireerd en gemotiveerd weten. 14

PSC

Mensen hebben een doel in het leven nodig om voldoening te kunnen ervaren. Hoe kunnen ze dit bereiken? Het is waar dat een doel in het leven ons tevreden en gelukkig maakt. We moeten hier op twee manieren naar kijken. Ten eerste hebben we allemaal talenten en sterke punten. Deze moeten we in onszelf ontdekken, ontwikkelen en gebruiken om onszelf, onze gezinnen en de maatschappij als geheel mee te dienen. Anders zullen we nooit gelukkig worden. In de Indiase traditie noemen we dat swadharma - het volbrengen van onze taken volgens onze krachten en kwaliteiten. Ook al is dit erg belangrijk, toch is er nog een belangrijker doel in ons leven. Namelijk het realiseren van onze ware natuur. De kern van de Indiase spiritualiteit is dat Zelfrealisatie - de bevrijding van alle begrenzingen en beperkingen - de enige weg is waardoor men een staat van permanent geluk kan verwerven. Het eerst beschreven doel zal per persoon verschillen, maar Zelfrealisatie is voor iedereen gelijk. Welke aspecten van een spirituele levensstijl helpen om een succesvol leven te leiden? Mogelijkheden en talenten kunnen iemand aan de top van de succesladder brengen. Maar om daar te kunnen blijven is een verfijnd karakter nodig. Spiritualiteit begrijpen is de waarden ervan erkennen en deze in praktijk brengen zal ons vervolgens succesvol maken. Spirituele kennis geeft inzicht in onze sterke en zwakkere kanten. Zo kunnen wij onze kwaliteiten ontwikkelen en aan onze mindere kanten werken. Succes in het leven hangt grotendeels af van beslissingen die we nemen en keuzes die we maken. Hiervoor hebben we een ontspannen geest nodig. De beslissingen die we nemen in een rustige staat van zijn, zijn altijd effectief

en creatief. Maar als de bron van onze beslissingen een chaotische geest is, kan het mis gaan. Meditatie is een uitstekend instrument om de geest stil en gefocust te maken. Regelmatig mediteren zal onbetwist meer helderheid in gedachten geven en het benodigde inzicht verschaffen om intelligente beslissingen te nemen. Of het nu het werk of het persoonlijk leven betreft, meditatie helpt mensen reageren vanuit bewustzijn in plaats vanuit louter emotie. OO S T V ERS U S WES T In het Westen is persoonlijke vrijheid van het individu belangrijk, maar het spirituele pad leert ons het ego te overstijgen. Dit lijkt tegenstrijdig. Dit is totaal niet tegenstrijdig. Veel mensen vergissen zich in het feit dat het ego uitleven gelijk is aan vrijheid. In werkelijkheid houdt het ego ons altijd gevangen; het is nimmer bevrijdend. Wanneer een golf voelt dat hij verschilt van de oceaan, heeft hij zichzelf beperkt naar een kleine en tijdelijke entiteit. De waarheid is dat de golf net zo weids is als de hele zee. Hetzelfde geldt voor mensen en hun ego. Als we ons steeds vast blijven houden aan ‘Ik’ en ‘mijn’, winnen we daar weinig mee, maar verliezen we veel liefde en gelukzaligheid. Vertoeven in liefde en gelukzaligheid daarentegen zal ons maken tot het beste individu dat we kunnen zijn. Liefde is bevrijdend, ego is gevangenis. De meeste grote spirituele of religieuze geloofssystemen leggen de nadruk op discipline en plichtsbesef. In het Westen ligt de nadruk op doen waar je zin in hebt, de tijd nemen om uit te rusten en lekker op vakantie gaan. Kunnen deze worden gecombineerd of zijn ze met elkaar in tegenstrijd? Discipline en een gevoel van plichtsbesef helpen ons ontspannen en het leven op

J and i r k Ve e ns t r a

een diepere manier te ervaren. Er schuilt geen kwaad in tijd vrij nemen van het werk en nietsdoen. Maar meestal, ook al zijn onze lichamen in rusttoestand, is onze gedachtewereld nog altijd hyperactief. Tot wij manieren vinden om onze geest te ontspannen, zal geen enkele vakantie ons werkelijk kunnen verfrissen. Door middel van spirituele discipline leren wij werkelijke innerlijke ontspanning en stilte te vinden. Dat zorgt er weer voor dat wij ontspannen blijven, zelfs in de hectiek van intense activiteit. Amma neemt nooit een dag vrij. Een aantal jaren geleden ontmoette Amma wat mensen tijdens een programma. Er kwam een kind naar haar toe dat zei: “U werkt zo hard. Zal ik mijn vader vragen om een vakantie voor U te regelen?” Amma lachte en wees het kind op alle mensen die stonden te wachten om Haar te ontmoeten. Ze zei: “Lieve kind, dit is mijn vakantie.” Amma is iemand die van haar roeping haar vakantie heeft gemaakt. PROBLE M E N O P LO S S EN Hoe gaat het aanleren van gewoonten in zijn werk? En kunnen wij negatieve gewoonten veranderen? Gewoonten zijn niets anders dan handelingen die we steeds herhalen. Deze handelingen worden aangespoord door onze innerlijke neigingen en verlangens. Gewoonten worden al snel ons karakter. Ik herinner mij deze quote: ‘De ketenen van gewoonten zijn te licht om te worden ervaren totdat ze te zwaar zijn om te kunnen worden gebroken.’ De manier om verkeerde gewoonten te doorbreken is door middel van alertheid en bewustzijn. Zodra we de impuls ervaren om toe te geven aan een gewoonte die schadelijk voor onszelf of voor anderen is, zou het alarm van bewustzijn af moeten gaan. Dan kunnen we de actie door een positieve handeling vervangen. Als we dit regelmatig doen, zullen de ketenen van gewoonten breken. Maar om dit voor elkaar te krijgen moeten wij ons er eerst van bewust zijn dat de impuls aanwezig is. Dit bewustzijn ontstaat niet heel gemakkelijk maar het kan versterkt worden door meditatie en

andere oefeningen in bewustzijn. De blijvende manier om slechte gewoonten te doorbreken is door aan de innerlijke neigingen te werken en ze op te lossen middels het pad van bewustzijn en liefde. Depressie en burn-out lijken wel een nieuwe epidemie te zijn, helemaal onder jongeren; wat zegt Amma dat men kan doen om een en ander te voorkomen? De groei van gevallen van depressie in de wereld is inderdaad alarmerend. Er zijn vele oorzaken voor. Een van de belangrijkste oorzaken is het gebrek aan de juiste mentale voeding - speciaal onder jongeren. We verbruiken energie in zoveel interacties, maar we vullen de energie nooit aan. In de wereld van vandaag is multitasken de norm geworden. Dus is het risico nog groter. We hebben geleerd om de geest sneller en sneller te maken, maar we hebben niet geleerd hoe de geest te stoppen. Daarom zijn technieken als yoga en meditatie echt belangrijk. Het gebrek aan liefde en gevoel van veiligheid dat veel jongeren ervaren, zijn ook een oorzaak. Als deze ontbreken en iemand heeft ook geen vertrouwen in een hogere macht, dan

kan het leven heel moeilijk zijn. Spirituele beoefening kan werkelijk helpen om depressie te voorkomen. Daarnaast moeten ouders tijd vrij maken voor hun kinderen en hun de zo nodige liefde en aandacht schenken, samen met de juiste waarden. Amma zegt dat de geest van kinderen als een zojuist gestorte cementvloer is. Alle indrukken die erin gemaakt worden, blijven daar heel lang zitten. Hoe kunnen we op een effectieve manier met onze pijnlijke ervaringen uit het verleden omgaan? Er kunnen trauma’s en onverwerkte emoties uit het verleden zijn waar nu naar gekeken moet worden. We kunnen deze niet verwaarlozen en onder het tapijt vegen. Maar we moeten tevens oppassen dat we er geen obsessie van maken. Als we gelukkig willen zijn in het leven, moeten we zo veel mogelijk in het nu leven. Hoe meer bewustzijn we kunnen ontwikkelen van onze eigen gedachten en gevoelens, des te meer wij de pijn van een trauma kunnen bezien zonder erdoor overweldigd te worden. Naarmate het waarnemen dieper wordt, PSC

A mm a, een Oosterse b l i k o p gel uk

gewicht van het lichaam moet daaromheen gebalanceerd worden. Als ze hun focus te veel laten afdwalen, verliezen zij hun evenwicht. Zo gaat het in het leven ook. Ons evenwicht hangt af van de mate waarin we ons richten op het onbeweeglijke centrum dat binnen in ons ligt - ons Ware Zelf. Hoe meer we hiervan af dwalen, hoe instabieler ons leven zal zijn. Hoe meer wij op dat punt focussen, des te succesvoller wij zullen zijn - dit geldt zowel voor ons innerlijk als uiterlijk leven.

zal een trauma zijn macht over ons verliezen. Als we vertrouwen hebben in een hogere macht, kunnen we, wanneer deze gevoelens de kop op steken, ook proberen ons over te geven aan die macht. Al dit soort gevoelens kunnen steeds worden opgedragen aan het Goddelijke. Ook kan begrip van de theorie van karma ervoor zorgen dat we onze situatie beter accepteren. We kunnen dan wegen vinden om goede daden in het nu te verrichten, die helpen de impact van ons verleden uit te wissen. Wat is volgens Amma een gezonde en gelukkige levensstijl? De beste levensstijl is een evenwichtige levensstijl, zegt Amma. Het gaat om de integratie van facetten van onze mense-

lijke natuur als persoonlijke effectiviteit, fysiek welzijn, emotionele voldoening en spirituele verrijking. Jammer genoeg realiseren de meeste mensen zich pas dat bovengenoemd evenwicht ontbreekt als ze in een crisis belanden. Een crisis zou als een wake-up call moeten dienen, waardoor mensen inzien dat ze meer balans nodig hebben en hiervoor stappen gaan ondernemen. Triest genoeg gebruiken de meeste mensen de eerste helft van hun leven om rijkdom te vergaren, en de tweede helft van hun leven gaat verloren aan het spenderen van hun rijkdom om hun gezondheid terug te krijgen. Het leven is een beetje als het lopen op een evenwichtskoord. Mensen die koorddansen houden hun blik gericht op een onbeweeglijk middelpunt. Het

Amma zelf is een erg succesvol manager; zij leidt talloze instituten en geeft tegelijkertijd persoonlijk advies aan duizenden mensen. Wat zijn de sleutels van haar succes? Als je iedereen als vertakkingen ziet van je eigen Ware Zelf, volgen liefde en dienstbaarheid vanzelf. Amma is een zeer handig manager van alle projecten die zij heeft opgestart - ondanks het feit dat ze ongeveer 18 uur per dag besteed aan het ontmoeten van mensen, het luisteren naar hun problemen en hen begeleiden naar meer vrede en harmonie in zichzelf. Haar acties en beslissingen ontspringen uit een zeer stil domein dat nooit verstoord wordt door de buitenwereld. Als mensen haar vragen naar het geheim van haar energie, geeft Amma een cryptisch antwoord: “Er zijn twee soorten apparaten in de wereld. De eerste soort werkt op batterijen en deze moeten keer op keer worden opgeladen. De tweede soort is direct op het lichtnet aangesloten. Zij kunnen ongelimiteerd doorgaan zonder ooit te pauzeren.”

A M M A - 2 8 & 2 9 N OV E M B ER 2017 EXPO HOUTEN gratis en vrij toegankelijk

10.00 uur

Meditatie en Amma’s omhelzing (darshan) (tot 15.00 uur)

19.30 uur

Lezing en concert door Amma en meditatie

22.00 uur

Amma’s omhelzing tot diep in de nacht

10.00 uur

Meditatie en Amma’s omhelzing (tot 15.00 uur)

19.00 uur

Puja (ritueel voor vrede) en meditatie met Amma

20.30 uur

Devi Bhava: bijzondere darshan vanuit de oude Vedische traditie

PSC

Opleiding tot HeartMath® Therapeut In de HeartMath methode staan de thema’s lichaamsbewustzijn en emotieregulatie centraal. Door middel van biofeedback op het hartritme leren uw cliënten hoe ze omgaan met stress en hoe ze zichzelf in een meer optimale toestand kunnen brengen. In deze nieuwe opleiding leert u aan uw cliënten om meer grip te krijgen op stress en hun manier van omgaan daarmee, zodat ze gericht kunnen werken aan een gezondere leefstijl. Uit vele studies blijkt dat dit leidt tot een toegenomen welbevinden en functioneren, zowel lichamelijk als psychisch.

HeartMath Benelux biedt nu een 5-daagse opleiding tot HeartMath Therapeut. In de opleiding wordt aandacht besteed aan:

• Begeleiding van cliënten door • Inpassing van HeartMath middel van het Werken aan interventies in bestaande Veerkracht programma behandelmethodieken Het Werken aan Veerkracht programma De opleiding biedt een kennismaking biedt een evidencebased protocol om met diverse interventietechnieken. Om met behulp van een werkboek de cliënt deze interventies goed over te kunnen in 7 sessies te begeleiden. De cliënt brengen is het van belang om de geleerwordt zich bewust van zijn doelen, de technieken ook zélf veel te oefenen stressbronnen en energielekken en leert en toe te passen in het dagelijks leven. stapsgewijs de HeartMath technieken toepassen en integreren in het dagelijks leven. Huiswerkopdrachten en oefenen zijn belangrijke onderdelen.

Meer informatie vindt u op www.heartmathbenelux.com of persoonlijk via 043-3655626.

• Diagnostiek: Inzicht in het functioneren van het autonome zenuwstelsel Het computerprogramma van HeartMath brengt de hartritmevariabiliteit (HRV) in beeld, een belangrijke indicator voor het functioneren van het autonome zenuwstelsel en daarmee ook van ziekte en/of gezondheid. Dankzij de nieuwste versie van de emWave, de emWave Pro Plus, is het nu ook mogelijk om diverse functionele waarden uit de HRV te bepalen.

De Zorgknop

De Zorgknop Nestor onder de Nederlandstalige gecertificeerde trainers

De hel

in Geweldloze of Verbindende Communicatie. Na ruim

De weg naar de hel is geplaveid met goede voornemens. Wie kent deze uitspraak niet? Ons leven lijkt ermee doorspekt. We doen iets waar we spijt van hebben en dan nemen we ons voor om het een volgende keer anders te doen. Om er, als het dan zover is, achter te komen dat er eigenlijk niets veranderd is in ons gedrag. Hoe zou dat nu komen? Welk mechanisme is er aan het werk?

30 jaar op managementniveau actief te zijn geweest ging hij opnieuw naar school. Zijn studie in neuro-emotionele integratie, natuurgeneeskunde en masterpractitioner NLP brachten de titel ‘Vitaliteitscoach’. Op 1 januari 1998 begon hij met VINE-training en coaching, en in augustus van dat jaar kwam hij voor het eerst in aanraking met het gedachtegoed Geweldloze Communicatie van Marshall Rosenberg. In 1999 werd Jan door Marshall Rosenberg als trainer Geweldloze Communicatie gecertificeerd. Aansluitend daaraan heeft hij nog ruim 500 trainingsuren besteed aan het eigen maken van dit materiaal. Sinds 1998 zijn er duizenden uren aan training en begeleidingservaring opgebouwd waar velen dankbaar gebruik van hebben gemaakt. Op YouTube zijn een dertiental interviewgesprekken gepubliceerd. Zijn trainerservaring omvat rechters, officieren van justitie, nationale politie, juristen, mediators, gemeenteambtenaren, ambtelijk secretarissen, ministeriële medewerkers, zorginstellingen, vrijwilligersorganisaties, woningbouwstichtingen, technische adviseurs en vele anderen. Sinds 2007 gaf hij 17 maal training in resp. Kenia, Zuid-Afrika en Sierra Leone. Recentelijk was hij in Istanbul om te werken met de Gezamenlijke Syrische Oppositiepartijen om ze te ondersteunen in de gesprekken die ze in Genève aan de onderhandelingstafel voeren met de afgevaardigden van President Assad. In oktober 2016 was hij als gast van de universiteit van Kiev in Oekraïne om bij te dragen aan het oplossen van interreligieuze conflicten.

PSC

Het gedachtegoed van Marshall Rosenberg dat hij ooit “Nonviolent Communication” noemde en ikzelf in het Nederlands graag adresseer als “Verbindend Communiceren”, heeft mij in de loop der jaren een antwoord op voorgaande vragen gegeven. De grondgedachte achter Verbindend Communiceren is: “Wat leeft er in mij, wat leeft er in jou en wat kan ik doen om het voor ons beiden (nog) leuker te maken?” En daar staat wezenlijk iets anders dan: Wat denk ik, wat denk jij en wat kan ik doen om het voor ons beiden nog leuker te maken? Het denken geeft op zich niet weer wat er zich in mij afspeelt. Natuurlijk heb ik mijn hersenfuncties nodig om wat er in mij leeft, te herkennen en woorden te geven, echter mijn hersenfuncties zijn in wezen iets anders dan mijn denken. In mijn denken leven onder meer mijn oordelen, interpretaties, overtuigingen, alle nare en plezierige ervaringen en oude (overlevings)strategieën. En die zijn, in ieder geval bij mij, redelijk hardnekkig. Anders is het als ik contact maak met wat iets mij doet, wat ik erbij voel en

J an v an Koe r t

hoe mijn verlangens er op dat moment uitzien. In het laatste geval kan ik reageren op wat dan ook vanuit wat er NU in mij leeft en niet vanuit hoe iets hoort, omdat ik dat nu eenmaal in het verleden zelf zo geleerd heb. Ik kan dan de ander ook zien in het NU, wat er voor gevoelens en behoeften in die ander wakker zijn en wat maakt dat hij/zij doet wat ik waarneem. En afstemmen over beider behoeften en verlangens.

Ik hoef NOOIT voor iemand te zorgen. Waar of niet waar? Rosenberg, de ontwikkelaar van Geweldloze of Verbindende Communicatie, spreekt over het feit dat een mens

"Alleen IK ben verantwoordelijk voor mijn geluk en NOOIT iemand anders. "

in zijn of haar leven nooit iets hóórt te doen of móet doen. Dus ook niets hóeft! Voor jou zorgen dus ook niet. Hoe ik dat kan rijmen met een wereld die aan elkaar hangt van zorgen voor elkaar? Het lijkt simpel en het is tegelijkertijd niet makkelijk. Laat mij trachten het uit te leggen. Manfred Max-Neef, een Chileense wetenschapper, bestudeerde de universele menselijke behoeften en kwam op zo’n kleine 50 stuks uit. Behoeften die ieder mens heeft, ongeacht ras,

huidskleur of geloofsovertuiging. Sterker nog, het werd hem duidelijk dat onder al ons gedrag minimaal een van deze universele menselijke behoeften schuilgaat. Ofwel, onze behoeften vormen de motor achter al onze acties. Wat betekent dat in de praktijk? Wel, als ik iets doe of krijg wat mijn behoeften invult, krijg ik hoogstwaarschijnlijk gevoelens die ik graag heb. Gelukkig zijn bijvoorbeeld, of blij. Vergeet daarbij niet dat het níet de andere persoon is die mijn gevoelens genereert. Het zijn de wel of niet ingevulde behoeften die dat doen. Die behoeften en die gevoelens zijn van mij, vormen naast mijn ervaringen mijn innerlijke wereld. En daar ben ik alleen verantwoordelijk voor. Jij kan mij niet blij maken of boos of verdrietig. Je kunt wel iets doen of zeggen waardoor een of meer van mijn behoeften niet worden ingevuld met als gevolg een inwendig genereren van bijbehorende gevoelens. Jij bent daarom wél de aanleiding voor hoe ik me voel, doch niet de oorzaak. Als we deze lijn volgen, betekent dat kort door de bocht gezegd dat alleen IK verantwoordelijk ben voor mijn geluk en NOOIT iemand anders. Ook jouw intieme partner, man of vrouw is niet verantwoordelijk voor jouw geluk of welzijn. Het zou mij vele uren begeleiding schelen als mensen met een relatie dit zouden kunnen en willen onderkennen. De kwaliteit van ieders leven en daardoor van hun gezamenlijke leven zal fors toenemen. En zorg staat toch in het lijstje van behoeften? Klopt wat mij betreft. Alleen…… behoeften zijn in beginsel ‘dingen’ die ik zelf wil krijgen en ervaren. En zorgen voor iemand anders kan dan gezien worden als een strategie om een of meer van mijn eigen behoeften in te vullen? Welke dat zijn? Jij weet het of kan er PSC

Instituut voor E.E.N.® Eclectische Energetische Natuurgeneeskunde

Download

www.vitaopleidingen.nl

Studiegids 2017-2018

Geaccrediteerd door CPION, SNRO, KTNO, ZHONG, VIV, VBAG, LVNG, NFG, BATC, VNT en Rode Kruis.

Leslocaties in Soesterberg en Panheel Opleidingen (HBO niveau) Registeropleiding E.E.N.® Therapeut (240 ECTS) Registeropleiding Medische basiskennis Registeropleiding Psychosociale basiskennis

Studieprogramma 2017-2018 Informatie en inschrijving:

T: 036-5224950 E: info@vitaopleidingen.nl

(voldoet aan de Plato eindtermen)

Bij- en nascholing, cursussen en workshops Klassieke Homeopathie, Feng Shui, Ankhtherapie, Dolfijnenergie, communicatie en NLP binnen de hulpverlening, aromatherapie, enneagram, Introductie E.E.N.® Therapie, EHBO, klankschalen, Egyptologie, bij- en nascholing MPBK, EHBO en E.E.N.® Therapie (KTNO en SNRO geaccrediteerd.)

Registeropleidingen:

Secretariaat:

•

Medische Basisvakken SHO Puur Plato - 27 ECTS

6097 NH Panheel,

•

Psychosociale Basisvakken SHO Puur Plato - 25 ECTS

Telefoon 0475 - 47 51 78

•

Medische- Psychosociale Basisvakken SHO - 47 ECTS

Beroepsopleiding Life Science Therapeut: •

Generieke en Specifieke fase

Bij- en nascholing: Specifieke Modules •

Energetisch lichaamswerk - Magnetiseren

•

Ideomotoriek - Ratio-intuïtieve Methodiek - Bio-tensor deel 2

•

Levend- (en droog) Bloed Analyse

•

Iriscopie/oogdiagnostiek

•

Anatomie & Fysiologie - Functies en processen uitgelicht

Bij- en nascholing: •

Losse Colleges

Vita Opleidingen B.V.

Gildenveld 49-53, 3892 DD Zeewolde www.vitaopleidingen.nl

Pater Jac. Schreursweg 2B, E.E.N. ®

Instituut voor Eclectische Energetische Natuurgeneeskunde

Email: info@instituuteen.nl website: www.instituuteen.nl

Bloesem-remedies brengen de emoties in evenwicht en bevorderen daardoor indirect de gezondheid. De oorzaak aanpakken op een veilige manier.

De Dr. Schüssler Celzouten van Adler beziien kracht en kwaliteit. Zijn de cellen gezond, dan is ook het lichaam gezond. De mineralen zijn verwreven en niet geschud. Celzouten div. nummers in poedervorm, 10 verschillende mengsels, b.v. combinatie 1 t/m 12, het energie Met de hand verwreven mengsel. Alles in 250 gr. en 1 kg.

Essentïele oliën en producten voor de aromatherapie, biologische cosmetica. Het grootste assortiment biologische oliën, airsprays en massage oliën. Winkel: De 3Vrouwen St.Jansstraat 5 - 5964 AA Meterik Tel: 077-3526885 www.de3Vrouwen.nl

WWW.BLOESEM-REMEDIES.COM Bloesem Remedies Nederland

Tel: 077-3987826 / 077-3989011 E-mail: info@bloesem-remedies.com

J an v an Koe r t

in jezelf achter komen. En als je met het besef vanuit welke behoeften jij zorg gaat leveren die zorg ook geeft, zullen er gevoelens ontstaan die jij als prettig ervaart. Jij bent dan als het ware bezig met het plezier van een kindje dat eendjes voert. Rosenberg zegt daarover: “Alleen als wij vanuit besef van onze behoeften vrijwillig en op ons eigen moment bijdragen aan anderen, kunnen we spreken van het verrijken van het leven. En dat is de enige universele menselijke behoefte die naar buiten gericht is. Dan wordt geven = ontvangen.” Hoed je voor de zorgknop. Groot of klein, maakt niet uit. Hoed jezelf ervoor. Ken je die mensen die ‘overal en nergens’ bezig zijn met zorgen voor anderen? Omdat het hóort? Omdat het moet? Met weinig of geen bewustzijn op vanuit welke eigen behoeften ze dat doen? Heb je dan ook weleens ervaren dat die mensen in overspanning of burn-out terechtkomen? Ja, zelfzorg is mensen met een zorgknop soms heel vreemd en dat leidt dan tot hun verbazing tot ingrijpende, soms desastreuze, gevolgen. Wij mensen hebben ook een zogenaamd vrije wil gekregen. In behoeftejargon de behoefte aan autonomie. Zelfbeschikkingsrecht. Eigen bewuste keuzes maken. En dat kan je niet ongestraft langdurig veronachtzamen! Egoïstisch of iets dergelijks? Nee hoor, integendeel. Egoïsme treedt alleen op als ik mijn behoeften ga invullen zonder dat ik rekening wil houden met de jouwe. Laat afstemmen/gezamenlijkheid nou ook een van onze universele behoeften zijn!

"Zelfzorg is mensen met een zorgknop soms heel vreemd en dat leidt dan tot hun verbazing tot ingrijpende, soms desastreuze, gevolgen."

Jarenlang ben ik met Verbindende Communicatie actief geweest in Afrika (Kenia, Z.A. en Sierra Leone) en met name op Rusinga Island, gelegen in het Victoriameer. Ik was daar uitgenodigd door een plaatselijke welzijnswerker die een oplossing zocht voor het doorbreken van de spiraal van huiselijke geweld naar vrouwen en (wees)kinderen. In een gebied waar hiv/aids verantwoordelijk is voor het feit dat 40 % van de kinderen wees is, de gemiddelde levensverwachting tussen de 26 en 36 jaar ligt, 70 % van de gezinnen geen of slechts één ouder kent en waar de armoede zo groot is dat er seks geruild wordt voor vis. En daardoor wordt hiv/aids weer verspreid. Hoe duur wordt de vis betaald? Hier had ik te maken met het voor mij bekende: Ik wil dat jij doet wat ik zeg omdat ik weet hoe het moet. Helaas is vernedering daarbij in grotere mate aanwezig dan verdraagbaar is.

Weeskinderen zijn inmiddels een bijna niet te dragen belasting voor de nog functionerende gezinnen met uitwassen die ons verstand te boven gaan tot gevolg. Zelfs vanuit de lokale overheid wordt er nu gevraagd om Verbindende Communicatie te onderwijzen aan de begeleiders van de 25000 wees- en kwetsbare, getraumatiseerde kinderen in het district Suba waar Rusinga Island is gelegen. En het werkt!! Ook daar!! Er ontstaat besef van wat ieder voor zich kan bijdragen aan vrede in de gezinnen, in de gemeenschappen en daarbuiten. En de deelnemers aan de trainingen liepen meer dan eens 3 uur per dag om aanwezig te kunnen zijn. Wat een betrokkenheid, wat een verlangen naar andere tijden. Wat een verlangen naar vrede in zichzelf en in hun omgeving. En die weg naar vrede is niet geplaveid met ‘goede voornemens’ doch met hard werk vanuit een innerlijk verlangen, gebaseerd op gevoelens en behoeften, om het LEVEN te verrijken. In zijn boek: Wat je vindt mag je houden geeft Jan op een geheel eigen wijze zijn weerslag van Verbindend Communiceren en vooral gebaseerd op Nederlandse omstandigheden. Zie www.vinecoaching.nl

PSC

Maa kt werken ons ei gen l i j k w el gel uk k i g?

Maakt werken ons eigenlijk wel gelukkig?

Een zoektocht van een loopbaancoach Wie het prachtige, herfstige boek Hygge,

wat het is? Een zoektocht die ook als

Seks maakt wel gelukkig

de Deense kunst van het leven van Maik

rode draad loopt door mijn boek Het is

Betekent dat, dat werk ons niet geluk-

Wikings leest, kan eigenlijk niet om de

altijd het goede weer.

kig maakt en familie en vrienden wel?

constatering heen: werk maakt niet

Is werk dan een noodzakelijke bij-

gelukkig. Als CEO van het Happiness

Het Happiness Research Institute houdt

zaak? Voor een bijzaak slokt het echter

Research Institute doet Wiking al jaren

niet voor niets kantoor in Kopenhagen.

behoorlijk wat van onze wakkere tijd

onderzoek naar geluk. En wat blijkt: werk

Denemarken staat regelmatig met stip

op... Wiking haalt een onderzoek aan van

bungelt ergens onderaan het lijstje van

op één in verschillende geluksranglijs-

Nobelprijswinnaar en psycholoog Daniel

dingen waarvan we gelukkig worden.

ten. Een van de redenen dat Denen zich

Kahneman. In 2004 vroeg Kahneman

Sterker nog, van werk naar huis rijden

zo gelukkig voelen, is een goede balans

909 vrouwen om een dagboek bij te

staat hoger op dat lijstje dan het werken

tussen werk en privé. De Denen maken

houden en een uitgebreide vragenlijst

zelf. File of geen file. Ai. Als wandelend

relatief korte werkdagen en hebben

in te vullen, waarbij ze alles wat ze de

loopbaancoach vond ik dit geen herken-

daardoor meer tijd voor hun sociale rela-

dag ervoor hadden gedaan een cijfer

baar beeld. Niet voor mezelf, maar ook

ties. En laat ons sociale netwerk nu pre-

gaven tussen de een en de zeven; wat

niet voor de mensen met wie ik wandel.

cies de factor zijn die de grootste invloed

ze deden, hoe laat en met wie en hoe

Het leidde tot een zoektocht: worden

heeft op ons geluk. Kortom: de Denen

ze zich daarbij voelden. De vrouwen

we écht niet gelukkig van werken? En

werken minder en dat draagt bij aan hun

besteedden verreweg de meeste tijd aan

kunnen we daar iets aan doen, of is dit

geluk.

hun werk, terwijl ze daar bijna het minst

PSC

J am i e N e de r pe l

gelukkig van werden. Alleen de reis van

ook niet op te wachten dat hij je naar

doorbrengt. Je mag best streven naar

huis naar werk kreeg een nog lager cijfer.

huis stuurt met de boodschap dat je dan

een baan en een werkomgeving die bij

Met seks was het precies andersom:

maar zo veel mogelijk met je andere arm

je passen, waarin je tot bloei komt en

daarvan werden ze het meest gelukkig,

moet doen. Dat nu eenmaal niet heel je

waarin je kunt oefenen met de wereld te

maar ze besteedden er de minste tijd

lichaam fris en fruitig kan zijn en je blij

trakteren op het beste van jezelf. Werken

aan.

moet zijn met elk lichaamsdeel dat geen

vanuit je natuur, noem ik dat.

pijn doet en wel goed werkt. Liever wil

Werk belangrijker dan geld

je dat ze onderzoekt waar de pijn van-

Want wanneer je werk doet dat past bij

Ook in Nederland wordt geluksonder-

daan komt en wat je eraan kunt doen.

wie je van nature bent, bij je oorspron-

zoek gedaan. Het CBS kopte dit voor-

Misschien wordt je linkerarm nooit meer

kelijke drijfveren en je natuurlijke kwa-

jaar met: ‘Gezondheid, relatie en werk

helemaal pijnvrij, maar je wil toch op zijn

liteiten, vervult werken dieperliggende

belangrijker voor geluk dan geld’. Ha!

minst kijken wat er haalbaar is.

behoeften dan alleen geld verdienen en

dacht ik. Zie je wel, ons werk heeft wel

sociale contacten opdoen. Wanneer je

degelijk invloed op hoe gelukkig we zijn,

Zo zie ik ons werk ook. Natuurlijk is er

werkt vanuit je natuur, ben je een bron

meer dan het salaris dat we ermee ver-

meer in het leven dan werk. Als ik moet

van inspiratie voor anderen en kun je

dienen. Jammer genoeg onderzoekt het

kiezen tussen goed werk of een goed

vanuit je eigen, authentieke bijdrage iets

CBS alleen of het hebben van werk ons

werkende linkerarm, dan wist ik het wel.

voor anderen betekenen. Werken vanuit

geluk beïnvloedt. En dat doet het: van

En een leven van altijddurend geluk op

je natuur geeft je leven zin, energie en

de mensen met betaald werk is 91 pro-

alle fronten is een utopie. Ook perio-

plezier. En dat, dat maakt ons gelukkig.

cent gelukkig, tegenover 81 procent van

den van frustratie, van verdriet en van

degenen die geen betaald werk hebben.

tegenslag horen bij ons leven; bij ons

Of het uitmaakt dat je je werk leuk vindt

werkende leven net zo goed. Dat bete-

of niet, is niet onderzocht.

kent echter niet dat je het er per definitie maar bij moet laten zitten als je echt met

Psycholoog Onno Hamsburg doet wel

tegenzin naar je werk gaat. Als je werk

onderzoek naar gelukkig werken. Hij

je meer energie kost dan het je oplevert.

ontdekte dat mensen die werk hebben,

Als je je dagelijks afvraagt waar je het

gemiddeld een 7,1 scoren op geluk in het

eigenlijk nog voor doet. Als de financiële

werk. Dat klinkt tevreden, alleen: bijna

beloning amper opweegt bij wat je inle-

een kwart van de werkenden is niet erg

vert. Dan mag je argumenten als ‘ik moet

gelukkig of zelfs erg ongelukkig in het

blij zijn dat werk heb’ en ‘je kunt nu een-

werk en geeft zichzelf een 6 of lager. Als

maal niet alles hebben’ achterwege laten

je uitgaat van 8,6 miljoen werkenden in

en kiezen voor een gelukkiger werkend

Nederland (mei 2017), dan zijn toch zo’n

leven.

2,15 miljoen mensen niet erg gelukkig of zelfs ongelukkig in hun werk. En da’s best

Werken vanuit je natuur

Meer lezen?

veel. Het lijkt erop dat we in Nederland

Ons leven lang zijn we bezig om onszelf

Onlangs verscheen Het is altijd het

misschien wel gelukkig aan het werk zijn,

te verwezenlijken en de mens te worden

goede weer. Op weg naar werk dat

maar dat dat niet per se betekent dat we

die we van nature zijn. Ons werk is een

van nature bij je past. Een boek vol

gelukkig zijn in ons werk. En als je je baan

van de plekken in ons leven waar we

inspiratie, inzichten en hoop over

een dikke onvoldoende geeft, lijkt het mij

onszelf daarin kunnen bekwamen. Het is

werken vanuit je natuur.

lastig om je overal gelukkig te voelen.

een oefenplaats in worden wie we zijn. In het ontdekken en benutten van ons

Jamie Nederpel begeleidt mensen

Tel je zegeningen?

potentieel, wetende dat het moment

al wandelend op weg naar werk

Wat moeten we nu met die wetenschap?

waarop we dat ten volle doen ons steeds

dat past bij wie ze van nature zijn.

Moeten we maar gewoon accepteren

weer door de vingers glipt. We bewe-

Ze geeft ook lezingen, workshops

dat je nu eenmaal niet alles kunt hebben

gen ons tussen ons potentieel en onze

en trainingen - binnen en buiten

en onze zegeningen tellen? Dat vind ik

imperfectie. Juist in die beweging, het

- en schrijft over persoonlijke en

zo’n dooddoener. Stel je voor dat je naar

blijven proberen, met vallen en opstaan,

loopbaanontwikkeling.

de huisarts gaat omdat je linkerarm erg

zit ons geluk. Het ‘er maar bij laten zitten’

www.jamienederpel.nl

pijn doet als je ‘m gebruikt. Dan zit je er

is zonde van de tijd die je op je werk

PSC

Z intu i genpri kkels

Bindingsangst herkennen en overwinnen

In deze rubriek bespreken we elke editie vakgerelateerde boeken, cd’s, dvd’s en apps.

Het kernkwadrantenspel Dit kaartspel is gebaseerd op het kernkwadrant®. Met de 128 kaarten en het overzichtelijke spelbord kunnen talloze kernkwadranten en dubbelkwadranten worden samengesteld. Elke kaart is een beschrijving van een kwaliteit/uitdaging of een valkuil/allergie, aangevuld met een synoniem en een uit het leven gegrepen typering. In deze vernieuwde editie is op de achterkant van elk kaartje toegevoegd hoe je deze typering terugziet in gedrag. Daniel Ofman is managementcoach en bedenker van het zeer bekende kernkwadrant®. Hij schreef twee succesvolle boeken: Bezieling en kwaliteit in organisaties en Inspiratie en inzet in organisaties, die beide in meerdere talen zijn vertaald. Het kernkwadrantenspel, Daniel Ofman Kartonnen box met 128 kaarten en speelbord ISBN 9789077987155, Uitgeverij Kosmos

PSC

Relaties waarin bindingsangst een rol speelt, worden gekenmerkt door dubbele boodschappen, slappe excuusjes, vluchtgedrag, onbevredigde verlangens en eenzaamheid. ‘Ik houd nog steeds van je, maar ik heb meer bewegingsvrijheid nodig.’ ‘Ik moet overwerken.’ ‘Ik ben te moe voor seks.’ Zijn dergelijke uitspraken schering en inslag in jouw relatie? Dan zouden de alarmbellen moeten gaan rinkelen. Volgens psychologe Stefanie Stahl is bindingsangst er in verschillende gedaantes: De jager: hij heeft veel veroveringen op zijn naam staan. Maar een goede jager is alleen in de jacht zelf geïnteresseerd, niet zozeer in de relatie. De prinses: zij lijdt aan chronische ontevredenheid en vertoont narcistische trekjes. Ze kan compleet in de wolken zijn, maar zodra de liefdesstorm wat gaat liggen, worden de minder aangename kanten van de partner zichtbaar en uitvergroot tot mythische proporties. De metselaar: hij is goed in het creëren van afstand door een muur om zich heen te bouwen. Hij functioneert alleen in een relatie als hij zelf kan bepalen wanneer hij lichamelijk en geestelijk aanwezig is. In dit zelfhulpboek krijgen mensen met relatiefobie en hun partners aan de hand van praktische tips inzicht in het fenomeen bindingsangst: waar deze angst vandaan komt, hoe zij zich manifesteert in een relatie en hoe zij te overwinnen is. Stel jezelf daarbij de volgende vragen: wil ik nog langer het slachtoffer zijn van mijn bindingsangst of ga ik aan de slag voor een betere toekomst met een vaste partner? Kan en wil ik mijn relatie nog redden of moet ik accepteren dat ik mijn bindingsangst of die van mijn partner niet de baas kan? Bindingsangst herkennen en overwinnen is een praktisch zelfhulpboek dat niet alleen bedoeld is voor mensen die lijden onder hun hechtingsfobie, maar ook voor hun machteloze partners en voor professionele hulpverleners. Stefanie Stahl studeerde psychologie in Trier, waar ze sinds 1993 ook haar eigen praktijk heeft als psychotherapeute. Ze is gespecialiseerd in familierelaties en schreef meerdere boeken over zelfbewustzijn en zelfkennis. Stefanie Stahl, Bindingsangst herkennen en overwinnen Uitgeverij Pantarhei, ISBN 9789088401152

Z i n t u i g e n pr ik ke ls

Beer & Konijn Beer & Konijn. Een bijzondere vriendschap tussen twee zeer verschillende dieren. De verhalen zijn humoristisch en vlot geschreven, maar hebben ook een licht-filosofische insteek. Met simpele vragen en grappige observaties zetten ze de lezer (en luisteraar) aan het denken over alledaagse dingen. In Beer & Konijn - Een onverwachte vriendschap ontmoeten de twee dieren elkaar. Beer wordt tijdens zijn winterslaap wakker gemaakt door een inbreker! Nu is hij zijn voedselvoorraad kwijt! Hij is vastbesloten om de dader te vinden, maar hij is nog nooit tijdens de winter wakker geweest. Gelukkig is er een vreemd konijn dat hem wel een handje kan helpen. Een briljant en humoristisch voorleesverhaal over vriendschap, zwaartekracht en een beetje over poep.

Beer & Konijn - Herrie in het hol Konijn heeft er de pest in, want hij kan nergens rustig slapen. Hij moppert nog meer dan normaal. Beer wil zijn vriend wel helpen en doet dat op zijn eigen optimistische manier. Beer en Konijn verschillen als dag en nacht: Konijn moppert altijd en Beer is juist altijd vrolijk; Beer benadert de dingen met zijn gevoel en Konijn juist met zijn verstand. Hoewel ze elkaar lang niet altijd begrijpen (waarom eet Konijn zijn eigen poep op?) kunnen de twee ook niet zonder elkaar. Want zeg nou zelf: als iedereen hetzelfde was, zou dat ook maar saai zijn, toch?

Wiebelen en friemelen thuis Zintuiglijke prikkelverwerking (ZiP) heeft heel veel invloed op ons leven, terwijl we ons er niet zo van bewust zijn. Toch veroorzaakt het bijvoorbeeld druk en overprikkeld gedrag, of juist teruggetrokken en/ of sloom gedrag. Bij iedereen werkt ZiP op een andere manier: sommige mensen hebben meer, andere hebben juist minder prikkels nodig. Het is dan ook helemaal niet gek als jouw kind aan tafel nog geen vijf minuten op zijn stoel blijft zitten. Je weet dat hij dit niet expres doet; hij kán gewoon niet stilzitten. Dat is geen onwil, maar een sterke behoefte: jouw kind zoekt naar extra prikkels, omdat hij onderprikkeld is. Misschien gaat jouw kind op een familiefeestje altijd zeuren en wil hij het liefst naar huis. Niet zo gezellig, maar wel begrijpelijk: hij is overprikkeld en probeert zichzelf te kalmeren. In dit boek wordt op heldere wijze, met behulp van illustraties, testjes en alledaagse voorbeelden, uitgelegd hoe zintuiglijke prikkelverwerking verloopt. Niet alleen bij je kind, maar ook bij jou en andere gezinsleden. Je leert welk gedrag past bij onderen overprikkeld zijn en hoe je snel, eenvoudig en met meer begrip op dit gedrag kunt reageren. Binnen je eigen gezin, maar ook bij familie, met vriendjes, op feestjes, tijdens wassen of aankleden en in situaties zoals boodschappen doen. Met dit boek wordt duidelijk hoe nuttig het is om ook thuis af en toe flink te wiebelen en friemelen! Wiebelen en friemelen thuis, Monique Thoonsen en Carmen Lamp Uitgevrij Pica, ISBN9789492525109

Advertentie

Trainingen Verlies en Verlangen 2017 Omgaan met rouw en verlies

Beer & konijn - Een onverwachte vriendschap Auteur: Julian Gough, Illustrator: Jim Field Uitgeverij Kluitman, ISBN 978 90 206 8211 3 Beer & Konijn - Herrie in het hol Auteur: Julian Gough, Illustrator: Jim Field Uitgerij Kluitman, ISBN 978 90 206 8212 0

2-daagse training voor professionals die werken met cliënten met een rouw- en/of verlieservaring

Verlies en Verlangen, omgaan met de onvervulde kinderwens 2-daagse training voor professionals die werken met cliënten met een onvervulde kinderwens. Data: zie www.verliesenverlangen.nl accreditatie voor NFG, NVPA en Adiona leden. 06 27865750 www.verliesenverlangen.nl info@verliesenverlangen.nl

PSC

THEMA:

LOCATIE:

POSITIEVE GEZONDHEID

REEHORST

EDE

- CONGRES -

POSITIEVE PSYCHOLOGIE

Positieve gezondheid, zelfmanagement en eigen kracht worden steeds belangrijker in onze samenleving. Positieve psychologie kan bijdragen aan het realiseren van positieve gezondheid door het ontwikkelen, evalueren en implementeren van positieve interventies en het bevorderen van effectief zelfmanagement. Tijdens het Congres Positieve Psychologie worden actuele inzichten en toepassingen in de praktijk van alledag gedeeld.

1 DEC

2017

www.tijdschriftpositievepsychologie.nl/congres

Stimuleert een goede geestelijke gezondheid Werkt ontspannend en rustgevend Tijdens het zoeken naar de oorzaak van je neerslachtig voelen, is het nuttig iets te doen om de meest vervelende verschijnselen (onbestemde onrustgevoelens, je angstig voelen, slecht slapen en dergelijke) op te heffen of zoveel mogelijk te verminderen. Neurapas® balance bevat drie werkzame bestanddelen die elkaar aanvullen en versterken en die daarbij helpen.

NEURAPAS balance

De werkzame stoffen in Neurapas® balance zijn Sint-Janskruid, valeriaan en passiflora. Uit wetenschappelijk onderzoek is gebleken dat Neurapas® balance bij neerslachtige, sombere gevoelens snel en zonder bijwerkingen verlichting brengt. Dit bereikt u al door 3x daags 1 tablet in te nemen. 60 tabletten € 17,50

Prins Hendrikweg 2 - 3771 AK Barneveld www.sanopharm.com - info@sanopharm.com

100% natuur. 100% puur.

Frauke van Hulten

Zoektocht naar geluk maakt niet gelukkig! Emily Esfahani Smith onderzoekt hoe zin te geven aan je leven Naar aanleiding van haar boek De kracht van betekenis, hoe zin te geven aan je leven kwam Emily Esfahani Smith naar Amsterdam voor een lezing in de ‘School of Life’. Ze is psycholoog, cultuurcriticus en journaliste. Voor dit boek gebruikt ze inzichten uit de psychologie, filosofie en literatuur en voerde gesprekken met wetenschappers, een dierenverzorgster, een ex-gedetineerde en een astronaut om erachter te komen hoe je je leven zin geeft. Vier thema’s zag ze telkens terugkomen: erbij horen, een doel hebben, verhalen vertellen en transcendente ervaringen opdoen. Emily is van Iraanse afkomst en groeide op in een herenhuis in Montreal, waar haar ouders een soefi-tempel runden. Als klein meisje al ervoer Emily daar een warme sfeer van verbondenheid. Op donderdag- en zondagavond verzamelde zich thuis een groep ‘spirituele zoekers’, die urenlang mediteerden. In deze meditaties lag de nadruk op onzelfzuchtigheid, dienstbaarheid en mededogen. Deze sfeer van verbondenheid inspireerde Emily op haar seculiere zoektocht naar de kracht van betekenis. Emily: “De Westerse wereld is geobsedeerd door geluk maar mensen voelen zich vooral vervreemd, doelloos en zelfs wanhopig. Ik zie steeds meer eenzaamheid om mij heen. Gelukkig zijn is een momentopname dat wegebt, daarom is het van belang dat we streven naar een betekenisvol leven. Door mijn zoektocht ben ik erachter gekomen dat vier pijlers steeds weer terugkomen in het streven naar een betekenisvol leven. Ik wil graag dat mensen begrijpen wat het verschil is tussen geluk en betekenis en welke van de vier pijlers het best bij hen past en hoe je die een grotere rol kunt laten spelen in je leven. Ik wil benadrukken dat het niet om grootse dingen gaat, die je leven zin geven; het gaat juist om de kleine dingen als het helpen van je kind bij huiswerk of luisteren naar een vriend.”

De vier pijlers Erbij horen: “We hebben allemaal begrip nodig, erkenning en bevestiging van onze familieleden en levenspartners. Ieder van ons wil genegenheid geven en ontvangen. We willen ergens bij horen. Onderzoek heeft aangetoond dat dat verlangen maakt dat mensen zich aansluiten bij een groep. Het geeft een belangrijke impuls aan de zingeving van ons bestaan.” Een doel hebben: “Mensen die een doel hebben in hun leven, blijken meer zin in hun bestaan te ervaren en meer bevrediging te hebben van de dingen die ze doen. Ze blijken

veerkrachtiger en gemotiveerder te zijn en zijn beter in staat slechte omstandigheden te doorstaan.” Verhalen vertellen: “Het vertellen van verhalen helpt mensen om gebeurtenissen uit hun leven opnieuw met elkaar te verbinden, waardoor ze nieuwe inzichten krijgen die hun eerder waren ontgaan. Verhalen zijn essentieel als het gaat om het vormgeven van onze identiteit. Het is een feit dat ons gedrag wordt beïnvloed door het verhaal dat we over onszelf vertellen. Als in levensverhalen loutering, groei, gemeenschap of daadkracht de kernwoorden zijn, geeft dat mensen de kans om een nieuwe identiteit te vinden voor zichzelf.” Transcendentie: “Een transcendente of mystieke ervaring is een ervaring waar we het gevoel hebben, dat we boven de dagelijkse werkelijkheid uitstijgen en een hogere werkelijkheid ervaren. Veel mensen die een transcendente ervaring hebben gehad, beschouwen dat als de meest zinvolle en belangrijkste gebeurtenis in hun leven. Tijdens transcendente ervaringen verdwijnt het gevoel van ons eigen zelf, met al zijn kleinzielige zorgen en verlangens. Verder voelen we ons diep verbonden met alles wat in de wereld bestaat. Hierdoor verdwijnt onze angst voor het bestaan en de dood, wat ons achterlaat met een gevoel van innerlijke vrede en harmonie.” De kracht van betekenis Uitgeverij Ten Have, ISBN 9789025904469 The School of Live Amsterdam www.theschooloflife.com PSC

C o lu mn

"Wat ik zie, is de magie die ontstaat als iemand zegt: ik vind jou heel speciaal, ik wil een exclusief bandje met je!"

Op wolkjes Gisteren haalde ik dochterlief op. Al op 100 meter afstand zag ik dat er iets anders was dan anders. En hoewel daar helemaal geen aanleiding toe was, zei mijn mama-radar: iets met een jongen! Ze is 10! Dus wat mij betreft nog niet mega voor de hand liggend. Temeer daar ze geen genetische aanleg van een van ons tweeën heeft om er ‘vroeg bij te zijn’. Ze komt naar me toe gehuppeld en zegt met een stralend gezicht: “Mama, X heeft gevraagd of ik verkering met hem wil! “ En wat zei jij toen? “Ik zei ja!” Hoe heerlijk! Nu wil ze ook voortaan mee naar de voetbal want X speelt bij haar broer in het team. En ze straalt. De hele

dag. De volgende dag ook. Ze loopt op wolkjes! Wat zijn we snel geneigd om dit soort dingen alleen maar schattig te vinden. Prematuur zelfs, niet serieus te nemen. Ik neem het bloedserieus. Niet dat ik denk dat deze jongen nu mijn schoonzoon gaat worden. Ook niet dat ik denk dat er nu ineens gezoend gaat worden of dat ik voorlichting moet gaan geven. Niets van dat alles. Wat ik zie, is de magie die ontstaat als iemand zegt: ik vind jou heel speciaal, ik wil een exclusief bandje met je! Hoe fijn is het dat iemand jou zo bijzonder, zo leuk, zo speciaal of zo gezellig vindt, dat hij of zij dat exclusief speciaal tegen jou wil zeggen! En of dat dan een jongen is, een meisje, je oma of de juf maakt eigenlijk niet uit. Het is schaamteloos zeggen: ik vind jou heel leuk! En dat

is heel leuk om te horen. Dat doet iets in je zenuwstelsel, met name in het meest primaire deel, namelijk het limbisch brein. Het limbisch brein is het centrum dat heel snel beoordeelt of situaties gevaarlijk of juist veilig en fijn zijn. En dat limbisch brein staat anno nu erg snel op ‘gevaar’. Simpelweg omdat er dagelijks enorm veel prikkels op je af komen. Niet alleen auto’s, ook bakken aan sociale situaties die eerst even spannend zijn. Hoe meer je brein ook weet dat er veel (heel veel!) dingen veilig en fijn zijn, hoe lekkerder je kan leven. Ook leren, contact maken en empathisch zijn kan alleen maar vanuit ‘veilig en fijn’-breinactivatie. Ik zeg: op wolkjes lopen is dus heel goed. Als je veel op wolkjes loopt, is je brein ook beter in staat om tafels te leren, topografie en alle andere cognitieve zaken die een school vraagt. Als je op wolkjes loopt, heb je minder noodzaak om te pesten. Als je op wolkjes loopt, is het makkelijker om hulpvaardig en vriendelijk te zijn. Als je op wolkjes loopt, is je immuunsysteem sterker en worden afvalstoffen makkelijker opgeruimd. Als je op wolkjes loopt gaat alles eigenlijk makkelijker. Dus…. kunnen er alsjeblieft meer 10-jarigen verkering met elkaar krijgen?

CATHELIJNE IS SCHRIJVER, MOEDER, TRAINER EN COACH. ZE WERKT BIJ TRAININGSINSTITUUT DE EERSTE VERDIEPING EN BIJ HET ADHD-CENTRUM NEDERLAND EN SCHREEF O.A. HET BOEK DE DEPRESSIE OP ZIJN KOP.

PSC

R o s eg a rde n

AANKNOPINGSPUNTEN VOOR HET BEGELEIDEN VAN ‘THIRD CULTURE KIDS’

Opgroeien in een cultuur die niet de jouwe is Steeds meer mensen leven in een cultuur die niet de hunne is. Migranten, ‘global nomads’, reizende professionals. Voor meereizende kinderen levert dit mooie, maar ook lastige ervaringen op. In dit artikel schets ik knelpunten en bied ik aanknopingspunten voor therapeuten. Mensen die het grootste deel van hun ontwikkelingsjaren doorbrengen in een land dat niet hun land van herkomst is, worden ook wel Third Culture Kids (TCKs) genoemd. Een TCK ontwikkelt relaties met meerdere culturen, maar voelt zich in geen enkele cultuur helemaal thuis. Dat gevoel ervaart hij alleen met en bij mensen die dezelfde achtergrond hebben, mede-TCKs dus: kinderen van een ‘derde cultuur’.

Voordelen van een leven als TCK Het opgroeien als TCK heeft vele, mooie voordelen. Bijvoorbeeld: • Een ruime wereldvisie, het vermogen om vanuit meerdere perspectieven naar het leven te kijken • Meertaligheid • Hoge sensitiviteit en sterke zelfreflectie • Flexibiliteit en adaptiviteit • Cross-culturele rijkdom: de complexiteiten van andere culturen gemakkelijk oppikken en ervan genieten

Nadelen van een leven als TCK Er zijn ook schaduwkanten. Bijvoorbeeld: Sociale instabiliteit door regelmatig afscheid nemen en weer nieuwe vriendschappen maken Culturele instabiliteit door steeds een nieuwe cultuur proberen te doorgronden.

Een constante onrust door het regelmatige verhuizen en het avontuur dat trekt

Kenmerkende thema’s voor TCKs In hun boek, The Third Culture Experience, noemen David Pollock en Ruth van Reken (2009), vier thema’s die kenmerkend zijn voor het levensproces van TCKs. Elk thema brengt specifieke aandachtspunten met zich mee, waarmee je als therapeut of begeleider rekening kunt houden. Thema 1: Transitie Het leven van een TCK kent een hoge mobiliteit, zowel van hemzelf als van de mensen om hem heen. Deze transitie vraagt voortdurende aanpassing. De transitie-ervaring kent vijf fasen: 1. Betrokkenheid met het land waar je bent en de mensen die er wonen 2. Vertrek 3. Overgang 4. Opnieuw beginnen in een nieuw land en met nieuwe mensen 5. Betrokkenheid met het nieuwe land en de mensen die er wonen Als een TCK een of meerdere hiervan niet goed doorloopt, blijft het ideaal van zich thuis voelen, buiten bereik. Thema 2: Cultuurschok of culturele stress De cultuurschok is een staat van desoriëntatie die je kunt ervaren als je te maken krijgt met een andere cultuur of sociale omgeving. Het woord schok suggereert dat het gaat om een kort moment, maar meestal is deze staat van desoriëntatie langduriger. InTransit, een praktijk die veel met TCKs werkt (intransit.nl), gebruikt de term ‘culturele stress’. Deze culturele stress roept indringende vragen op over onder meer herkomst en

bestemming, waarden en normen, sociale positie. Een cliënt die culturele stress ervaart, heeft het meeste baat bij erkenning, begrip en inzicht. Thema 3: De cultuurijsberg Volgens cultuurdeskundigen maakt het gedeelte van een cultuur dat zichtbaar wordt in gedrag, slechts 10% uit van de totale cultuur. Dit fenomeen staat bekend als de ‘ijsbergtheorie’. Als je in een cultuur belandt die niet de jouwe is, zijn er dus héél veel dingen die je niet weet of begrijpt. Dat kan tot identiteitsverwarring of sociaal isolement leiden. Ook hier geldt: erkenning en inzicht in onderliggende persoonlijke en culturele waarden is cruciaal. Thema 4: De rouwcirkel Een TCK kan van alles onderweg verliezen: de eigen (belevings)wereld, een positie op school of in de gemeenschap, een levensstijl, bezittingen, vrienden en bekenden of ervaringen die anderen wel met elkaar blijven delen doordat zij bij elkaar blijven. Verlies roept gevoelens van ontkenning, boosheid en verdriet op, afgewisseld met acceptatie. Vaak kan een TCK zijn verlies niet makkelijk benoemen, omdat hij het niet als zodanig herkent. Of omdat hij het niet toelaat om betekenisvolle anderen, zoals ouders, niet af te vallen. Vaak ook is er onvoldoende tijd besteed aan de verwerking van verlies, omdat de nieuwe wereld wachtte met alle avonturen, uitdagingen en goedbedoelde aansporingen van dien. Als therapeut kun je een TCK helpen verliezen te erkennen en bespreekbaar te maken en zo door een gezond rouwproces heen helpen.

Meer weten? Neem contact op met de auteur, Judith Teeuwen, via setar.nl. PSC

‘Je moet berei d zi j n o m ec h t te l ui steren n a a r el kaar ’

‘Je moet bereid zijn om echt te luisteren naar elkaar’ SU SAN E N RO L F EIKENHOU T

Als de relatie wat minder vlotjes verloopt, zijn stellen tegenwoordig geneigd de moed maar op te geven. (Echt)paren doen zichzelf hiermee tekort. Wij ontdekten ooit zelf dat het de moeite waard is om een relatie een nieuwe kans te gunnen. Daar moeten echter dan wel beide partners de verantwoordelijkheid voor nemen en beide aan dezelfde kant van het probleem gaan staan. Ben je bereid te investeren in de relatie of ben je in je achterhoofd na jarenlang bij elkaar te zijn geweest, eigenlijk al bezig met vertrekken? Dit is de eerste vraag die wij op tafel leggen als we in gesprek gaan met een stel. Wij, Susan en Rolf Eikenhout, begeleiden ruim 10 jaren paren, die elkaar geleidelijk aan zijn kwijtgeraakt. Bij ons vinden ze de veilige omgeving om hun problemen onder ogen te zien. Het is anno 2017 blijkbaar niet ‘in’ om als (echt)paar professionele hulp te vragen als de relatie in het slop is geraakt. Huisartsen verwijzen (echt)paren met problemen naar ons door. Ook internet is een goed hulpmiddel. Maar de laatste jaren zien we dat het steeds minder vaak voorkomt dat paren naar een begeleider stappen om te vragen om hulp. Is het schaamte? Of is het toch al te laat? Rolf trekt in dit verband een parallel met de arbeidsmarkt. “Vaste banen komen steeds minder voor. Als werknemer moet je het doen met een contract voor bepaalde duur. Met als gevolg dat mensen in deze tijd van de ene baan naar de andere hoppen.’’ Bij de huwelijksmarkt gaat het volgens hem net zo. “Susan en ik waren vorig jaar veertig jaar getrouwd. Zulke langdurige relaties zijn momenteel meer uitzondering dan regel. Mannen en vrouwen die het jawoord aan elkaar geven, haken af als ze moeilijkheden tegenkomen in het leven en elkaar daarin niet meer kunnen vinden.’’ De cijfers spreken in dit verband voor zich. Meer dan een derde van de mensen die samen in het (huwelijks)bootje zijn gestapt, gaan na verloop van tijd uit elkaar. En ja, soms zijn er ook gegronde redenen. Het heeft geen zin om relaties (in welke vorm dan ook) te willen redden die op voorhand al reddeloos verloren lijken te zijn. Van hele dagen achtereen ruzie met elkaar maken of leven in een oorverdovende stilte, daar worden de partners, laat staan hun kinderen, natuurlijk ook niet blij van. Maar het is toch een teken aan de wand dat advocaten op dit moment gouden tijden doormaken, terwijl mediators brodeloos lijken te raken. Verliefd worden om daarna met elkaar een relatie aan te gaan, is één ding. Maar daarna komt het er volgens Susan op aan om de relatie in stand te houden. En dat gaat niet vanzelf. “Je moet bereid zijn echt te luisteren naar elkaar. Vertel wat de behoeften zijn van jezelf. En informeer vooral ook naar de behoeften van de ander.” Verliefd worden, trouwen en (soms) samen kinderen krijgen is het bekende patroon bij huwelijken en andere vormen van relaties. In de eerste zes tot acht jaar dat je bij elkaar bent, hebben ouders het zo druk met hun werk, het verzorgen van de kinderen en sociale verplichtingen, dat ze nauwelijks tijd hebben om bij zichzelf en hun relatie stil te staan. Maar dat geldt ook voor relaties zonder kinderen, waarbij de partners volledig 30

PSC

“Als je in de loop der jaren samen een goede relatie hebt opgebouwd, sta je er bij moeilijkheden niet alleen voor. Samen kun je tegenslagen beter aan.’’ S U S A N E N R O LF E I K E N H O U T

T Pne t

worden opgeslokt door werk. Dan komt het voor dat paren samen tot de conclusie komen dat ze elkaar na die eerste jaren zijn kwijtgeraakt. Die constatering hoeft geen reden te zijn om te wanhopen. Laat staan om onmiddellijk uit elkaar te gaan. Probeer samen eerst het probleem onder ogen te zien. Hoe komt het dat je je niet meer prettig voelt in de relatie? Er moet dan ruimte en veiligheid komen om gevoelens van onvrede te formuleren en te uiten naar elkaar. Echt luisteren naar elkaar. Eerst de ander leren begrijpen en daarna pas begrepen worden. In die ontmoeting ligt vaak het begin van een oplossing. De man is volgens Rolf doorgaans geneigd, om in de verdediging te gaan. “Een reactie in de trant van: Moet je zien hoe ik me inspan voor het gezin? Ik ga toch iedere zaterdag met de kinderen naar het sportveld en help toch al mee in de huishouding en de tuin en de administratie? Veel mannen zijn bovendien geneigd meteen een oplossing aan te dragen voor het probleem dat hun partner te berde brengt. Een man doet er verstandiger aan eerst eens geduldig te luisteren naar zijn vrouw. Echt luisteren getuigt ervan dat je je vrouw serieus neemt. Pas dan voelt zij zich gehoord. Dat kan het begin zijn van de oplossing.’’

Andersom zijn er ook leerpunten voor de vrouw. Susan: ”Veel vrouwen zijn geneigd voortdurend te praten, waardoor de man amper de kans krijgt onder woorden te brengen wat bij hem leeft. En ze willen vaak, koste wat het kost, ook de touwtjes stevig in handen te houden om vervolgens te klagen dat de partner niks doet. Als professionele hulpverleners ondersteunen wij beide cliënten om zo samen zicht te krijgen op de aanwezige problemen.” Ook gedurende onze eigen veertig huwelijksjaren ging niet alles van een leien dakje. Wij weten hoe het voor een echtpaar is om in de shit te zitten. Mede dankzij hulp van anderen hebben wij ervaren dat het mogelijk is er samen uit te komen. Dat was tien jaar geleden voor ons reden om samen met dit begeleidingswerk te beginnen.

te voorkomen kan in een relatie het patroon zijn ontstaan dat echtelieden hun irritatie voor zich houden. Ieder incident dat zich voordoet tussen man en vrouw, vergelijkt Rolf met het plakken van een zoveelste zegel in het boekje. De man of de vrouw plakt net zolang door tot het zegelboekje vol is. Tegen die tijd is het te laat. Man en vrouw doen er verstandig aan hun probleem onder ogen te zien, voordat het zegelboekje is volgeplakt en alsnog bij de partner wordt ‘ingeleverd’. Rolf trekt nog een andere vergelijking. “In vrijwel iedere baan is het tegenwoordig de normaalste zaak van de wereld dat een baas eenmaal in het jaar met een werknemer om de tafel gaat voor het houden van een functioneringsgesprek. Wat gaat er goed? Wat kan wellicht beter? Ook in een huwelijksrelatie is het belangrijk om op gezette tijd als man en vrouw samen de balans op te maken. Een heel jaar wachten is veel te lang. Eigenlijk zou je als echtpaar iedere week een paar momenten moeten inlassen om met elkaar te praten. Om bewust te vragen aan elkaar: Hoe gaat het met jou. En vooral: hoe gaat het met ons samen? Dat voorkomt zegeltjesplakkerij.” Juist door elkaar in het oog te houden en aandacht te hebben en vooral te houden voor elkaar, is een relatie beter bestand tegen nare omstandigheden. Zoals werkloosheid, ziekte van jezelf, je partner of je kinderen. Geen mens blijft in zijn of haar leven hiervan gevrijwaard. www.praktijkvoorpersoonlijkegroei.nl

TRANSPERSOONLIJK.NET NETWERK VOOR ZORGPROFESSIONALS

Z EGELTJE S PL AKKE N TOT DAT HE T BO E KJE VOL IS...

Transpersoonlijk.net (TPnet) is hét netwerk voor de coach, counselor & therapeut

“Stoppen met praten is dodelijk voor een (huwelijks)relatie”, zeggen Rolf en Susan. Zij trekken de vergelijking met een zegeltjesplakboekje van de supermarkt. Als zich spanningen voordoen in een relatie, is het zaak dat de ene partner de ander van zijn of haar ergernis deelgenoot maakt. Om bijvoorbeeld ruzie

LID WORDEN Wordt lid en je ontvangt een webpagina. Leden van TPnet hebben nog meer voordeel. Zie: www.transpersoonlijk.net/ info-lidmaatschap/

PSC

www.aukeherrema.nl

De complete 2 jarige opleiding tot kinder- of jongerencoach

www.torikindercoachopleiding.nl

Kindercoach worden?

Download de kindercoach test: www.torikindercoachopleiding.nl

â&#x20AC;&#x153;Je leert een kind begrijpen, wanneer je jezelf leert begrijpen.â&#x20AC;?

www.torikindercoachopleiding.nl Advertentie TORI PSC Magazine versie 05.indd 1

info@torikindercoachopleiding.nl 16-12-2016 15:54:55

Colu m n

Tijdloze liefde Tijd is een werelds fenomeen. We leven

Mahamrityunjay Mantra (zie YouTube

zogenaamd volgens een chronologi-

Mahamrityunjay Mantra door Anuradha

sche wet en daarin gaat tijd voorbij en

Paudwal) opstaan. Deze mantra wordt

tellen we onze dagen die verworden tot

herhaald om de dood te overwinnen.

maanden en jaren. U heeft dit tijdschrift

Geïntrigeerd vroegen de heren wat deze

in handen en leest een stukje, een stukje

muziek was. Ik legde uit dat deze mantra

dat werd geschreven op 30 augustus.

2 x per dag 108 keer herhaald werd voor

Op 29 augustus overleed mijn echtge-

mijn man zijn spirituele reis. Ook deze

noot. Nu ik dit schrijf, was dat gister. Nu

heren wilden weten wie die dame was

u dit leest is dat dus een paar maanden

op de afbeelding met haar liefdevolle

geleden. Het was een lang en zwaar

glimlach. ‘Uw ogen lichten helemaal op,

ziekbed. Tot op de laatste snik heb ik

nu u over haar vertelt’, sprak de oudste

hem verzorgd, verpleegd en bijgestaan.

van de twee. Hij informeerde of mijn

Uiteindelijk koos hij voor palliatieve

kinderen ook steun putten uit Amma. Ik

sedatie, hetgeen zijn lijdensweg niet ver-

beaamde dat en vertelde dat iedereen

minderde. Een schrijnende onvoorziene

welkom is Amma te ontmoeten. Zoals u

ontdekking.

reeds in het artikel over Amma elders in dit nummer heeft kunnen lezen.

Toen hij dan eindelijk zijn laatste adem

Toen de heren vertrokken waren en wij

had uitgeblazen, waren wij opgelucht,

op straat de rouwauto nakeken, voelden

opgelucht omdat hij nu niet langer leed.

wij een enorme vermoeidheid over ons

We namen een paar uur om bij te komen.

neerdalen.

Het was een goddelijke dag met prachtig

Ik ging naar bed alwaar ik bedacht dat

weer en we zaten met naaste familie in

ik 30 jaar van mijn leven met mijn man

de tuin. Een paar uur later kwam een arts

samen was geweest. 30 jaar waarvan je

om het overlijden te constateren. Hij had

denkt: goh, dat is een lange tijd. Voor mij

een T-shirt aan van The Dude, uit de film

voelde het echter alsof een boze tove-

The Big Lebowski.

naar met zijn vingers had geknipt en 30

Toen hij op de kamer waar mijn man

jaar in één tel voorbij had laten gaan. Het

lag kwam, viel hem het altaar op met de

voelde alsof Erik ineens weg was. Terwijl

kaarsen dat daar stond. Een altaar met

hij zo een lang ziekbed had gehad.

een grote foto van Amma. Hij vroeg wie

Daaruit concludeerde ik een aantal

die Indiase dame was. Zijn chauffeur en

zaken:

hij noteerden haar naam. Geïntrigeerd

1) Tijd is rationeel en heeft niets met het

door mijn verhaal en waarschijnlijk ook

hart te maken. 2) Als alles goed gaat,

doordat ze mijn uitdrukking van verdriet

denken we dat we zeeën van tijd hebben,

ineens zagen veranderen in geestdrift.

dat is helaas een illusie. 3) Ineens lijken

Een aantal uren later kwamen de heren

kleine ergernissen en mindere momen-

van de uitvaartonderneming. Helaas

ten totaal onbelangrijk. Ik zei tegen mijn

kon mijn man niet langer thuisblijven.

zoon: ‘De liefde die je voor je partner

Zijn lichaam was te ziek. Wij hadden de

voelt, moet altijd prevaleren, tuurlijk heb

je ruzie en machtsstrijdjes en irritaties, maar bedenk dat dit ego-botsingen zijn en zie altijd elkaars harten.’ En 4): liefde is tijden ruimteloos. Een geliefde kan overlijden waardoor je de fysieke persoon niet meer kunt aanraken, maar de ziel en de verbintenis die je met diegene had, raak je nooit kwijt, dat kan niet want die zit in het hart. Bizar toch, dat ik zoiets 1 dag later schrijf, maar schrijven is verwerken. En tijd is relatief. Martine Clausen, moe en verdrietig.

MARTINE CLAUSEN IS MANTELZORGER, COUNSELOR EN CREATIEF THERAPEUT. PSC

Z intu i genpri kkels

Zintuigenprikkels In deze rubriek bespreken we elke editie vakgerelateerde boeken, cd’s, dvd’s en apps.

ALLES KIDS Hechting: jij mag er zijn, op jouw manier. Ieder kind is uniek en heeft een eigen unieke handleiding die niet is bijgeleverd bij aflevering. Dat maakt opvoeden soms ingewikkeld en complex. Je wil als ouder, vanuit het diepst van je hart, dat je kind zich geborgen, veilig en de moeite waard voelt. Maar hoe doe je dat? Hoe bereik je dat? Joriene de Vos (psychologe) heeft het boek Alles kids geschreven, waarin het draait om hechting, om verbondenheid. Het boek gaat specifiek in op de voorbereiding op het ouderschap en de eerste drie belangrijke levensjaren. Veel kennis, achtergronden en een enorme verzameling aan handvatten in de vorm van spelletjes, uitleggen van de valkuilen en benoemen van de hobbeltjes, gerangschikt naar levensfase. En o zo belangrijk, steeds weer terugkerend naar de praktijk……naar het kindje in de wieg of spelende met de blokken. Ook de verdere ontwikkeling na drie jaar komt ter sprake. In het laatste gedeelte van het boek stipt Joriene de bijzondere omstandigheden (conflicten, draagmoederschap, rouw, verlies) die ouder en kind kunnen treffen, nog even aan. Het is niet onwaarschijnlijk dat er ouders zullen zijn die, het boek lezende, hun bedenkingen gaan krijgen over hun eigen hechting. Alles kids is dan niet het boek dat daar een oplossing voor gaat aanreiken. Het laat wel zien wat het eventueel voor consequenties kan hebben in de opvoedstijl die de ouder heeft. Het boek is echt geschreven met het kind als kern. Wat me aan Alles kids bevalt, is dat de auteur niet is gezwicht voor het in elkaar knutselen van een hapklare snelle oplossingen voor de problemen en uitdagingen waar kersverse ouders voor staan. Nee, haar uitgangspunt is zelf voelen en begrijpen wat een kind nodig heeft om daarna vanuit kennis en begrip aan te kunnen sluiten bij dat ene, unieke kind. Joriene laat zien dat je als ouder invloed hebt op de kwaliteit van de hechting. Dat je ondanks risicofactoren, door inzet van kennis en inzicht, een kind een goede basis kan meegeven in de vorm van veilige hechting. En dat is hoopgevend en mooi om te lezen voor ouders! Recensie door Anja van de Weerd Alles kids, Joriene de Vos Uitgeverij Mens!, ISBN 9789463160414

WINACTIE! Wilt u dit boek winnen? Ga dan naar de Facebook-pagina van de NFG, like deze en blijf op de hoogte van deze actie, andere winacties en nieuwsberichten uit het vakgebied: http://bit.ly/2nr4KCt 34

PSC

boeken van Justine Mol Belonen en straffen zijn vormen van manipulatie. Dat is het uitgangspunt van dit boek. Door een kind te belonen met een snoepje, hoop je dat het kind zich een volgende keer weer ‘goed’ gedraagt. Het resultaat is echter dat kinderen bepaald gedrag vertonen om snoepjes te verdienen, niet vanuit een innerlijke motivatie. Als we belonen vervangen door waarderen, belangstelling tonen en stimuleren, kan die innerlijke motivatie weer terugkomen. Kinderen die opgroeien zonder straffen en belonen, leven in het nu, durven fouten te maken, blijven nieuwsgierig en open, hebben zelfvertrouwen en als iets mislukt gaan ze rustig ontdekken hoe het anders kan. Dit boek is geschreven ter inspiratie van ouders, leerkrachten, groepsleiders, verplegers en eigenlijk iedereen die te maken heeft met kinderen. Het geeft uitleg en voorbeelden en gaat uitgebreid in op alternatieven voor belonen en straffen. Opgroeien in vertrouwen is inmiddels vertaald en verschenen in Engeland, Duitsland, Zweden, Italië, Spanje en Polen. Uitgeverij SWP | ISBN 9789066656635 | 96 pagina’s | € 12,90 Bestel zonder verzendkosten op www.swpbook.com/691 Marshall Rosenberg, de grondlegger van Nonviolent Communication ofwel Geweldloos Communiceren, koos twee dieren om zijn ideeën krachtig en duidelijk over te brengen: de jakhals en de giraf. Zij staan symbool voor twee kwaliteiten in ons. De jakhals is resultaatgericht, dwingend en autoritair. De giraf is zowel zachtaardig als sterk, kijkt met mildheid naar wat zich aandient, communiceert vanuit zijn hart en zoekt naar verbinding en helderheid. Justine Mol wil duidelijk maken dat het mogelijk is de jakhals te accepteren en ruimte te geven, en tegelijkertijd giraf te kunnen zijn, vanuit een diepe wens bij te dragen aan geluk en vrede voor iedereen. De giraf helpt de jakhals zich te uiten waardoor zijn meedogenloosheid kan veranderen in mededogen. Justine Mol beschrijft de jakhalzenkanten en giraffeneigenschappen, geeft tips en laat mensen aan het woord in hun giraf- of jakhalsmoment. Een inspirerend boek waarin de lezer ervaart wat geweldloos communiceren inhoudt. Uitgeverij SWP | ISBN 9789088503870 | 128 pagina’s | € 14,90 Bestel zonder verzendkosten op www.swpbook.com/1625

Justine Mol (1949) is internationaal gecertificeerd trainer Nonviolent Communication (trainer Ontwapenend Communiceren) volgens Marshall Rosenberg. Meer informatie op www.justinemol.nl

‘Herbs’ i n een potj e … h o e v o el en d i e p l a n tj es i n h e t e c h t ?

I NTE R VI EW M ET KRU I D ENGENEESKUNDIGE MAARTJE GRUTE R

‘Herbs’ in een potje… hoe voelen die plantjes in het echt? De meeste supplementenmerken hebben ze wel in hun assortiment, al dan niet gecombineerd met vitaminen en mineralen, in ‘mixed herb’-uitvoering, gestandaardiseerd of full potency: kruiden. Denk aan de hawthorne, evening primrose, silymarine, echinacea en red clover, om er maar wat te noemen. Veel natuurgeneeskundigen adviseren ze als ‘extra’. Het plantje zelf, hoe het eruit ziet, hoe het voelt, ruikt, welke eigenschappen het bezit, dat hoort vooral bij het domein van de fytotherapie. De jaren dat ik als orthomoleculair en

Kleurenschouwspel

cranio-sacraaltherapeut werkte, liggen

Behalve dat ze een stadskruidentuin in

alweer een poosje achter me. Nog veel

Nijmegen runt, verzorgt ze cursussen

langer is het geleden dat ik een orthomo-

en een opleiding in de biologisch-dyna-

leculaire opleiding volgde. Mijn kennis van

mische Kraaijbeekerhof in Driebergen,

kruiden ging niet verder dan wat ik daar

voornamelijk bekend van zijn natuur-

destijds heb geleerd. Tot voor kort. Ik zag

voedings- en kruidenopleidingen, maar

een aankondiging van een kruidencur-

ook toegankelijk voor de consument.

sus in de buurt en gaf me daarvoor op.

De dag van onze afspraak fiets ik het

Na afloop was ik helemaal geïntrigeerd.

uitgestrekte en héél groene landgoed

Kruiden aanraken, wat horen over de

op. Ik rij voorbij het restaurant, langs een

geschiedenis, dat hun verschijningsvorm

grote kas richting het opleidingsgebouw.

iets zegt over de werking en er zelf oliën,

Als ik mijn fiets daar in het rek zet, heb ik

crèmetjes en thee van maken, het deed

Maartje nog niet kunnen traceren. Ook

echt wat met me. Ook keek ik ineens

het gebouw is leeg. De achterdeur naar

anders naar de keukenkruiden die te

haar kruidentuin staat open. Hoewel er

koop zijn in de supermarkt en in mijn

inmiddels veel planten zijn uitgebloeid

tuin groeien. Ze zijn zóveel waardevoller

op deze nazomerdag, is het nog steeds

voor onze gezondheid dan ik ooit had

een kleurenschouwspel. Daar staat ze,

gedacht. Gezien mijn filosofische aard

gebogen tussen de planten. Ze lacht en

was het eigenlijk onvermijdelijk dat de

zwaait als ze me in het oog krijgt. Vijf

vraag bij me opkwam of binding met

minuten later hebben we een comforta-

de ‘echte’ kruidenplant een verrijking

bel plekje in de tuin gevonden.

zou kunnen betekenen voor wie wel-

verbaast haar niet, integendeel. ‘Logisch, kruiden hebben zo’n bijzondere werking, zoveel inhoudsstoffen…’ Maartje is een energieke verschijning, ze luistert geconcentreerd naar mijn vragen en geeft doordacht antwoord. Ze merkt op dat ook keukenkruiden erg geneeskrachtig zijn.

eens kruidensupplementen adviseert.

Geneeskrachtig

De volgende stap was al snel gezet: een

Dat complementair therapeuten, in het

afspraak met kruidendeskundige Maartje

bijzonder de orthomoleculair geschool-

Zou het dan een goed idee zijn om tijdens een consult ook keukenkruiden te adviseren?

Gruter om mijn gedachtenspinsel eens

den, behalve vitaminen en mineralen

Maartje knikt. ‘Verse zijn het beste, maar

ook regelmatig kruiden voorschrijven,

gedroogde kunnen ook. In tegenstel-

door te spreken. 36

PSC

R i a Te e u w

ling tot onze voeding zijn kruiden niet bewerkt en bevatten ze nog de stoffen die we nodig hebben. Onze voeding wordt steeds armer, dus kun je ze met kruiden aanvullen. De bitterstoffen die erin zitten, bevorderen dat vitaminen en mineralen die je voorschrijft, beter worden opgenomen. Ze verbeteren de spijsvertering en werken gifstoffen het lichaam uit. Zo voert rozemarijn vocht en urinezuren af, is een uitstekend kruid bij reuma en artritis, bovendien versterkend en concentratiebevorderend. Tijm versterkt het zenuwstelsel, een echte antioxidant die goed voor de darmflora zorgt en slechte bacteriën doodt. En dan peterselie. Die werd vroeger zelfs uitsluitend als geneeskrachtig kruid gebruikt. Je moet wel de platte hebben, dat is een goede ontgifter met veel vitaminen en mineralen, zoals een hoog gehalte aan vitamine C. Ik drink er vaak thee van.’

Dat lijkt me vies… ‘Nee, het is ontzettend lekker. Het kruid gaat goed samen met selderij. Het zijn waterige kruiden die vocht en gifstoffen afvoeren.’

Je zei zojuist dat kruiden ook helpen bij de opname van voedingsstoffen. Ik weet dat zwarte peper een dergelijke eigenschap heeft… ‘Als de spijsvertering en de darmwerking verbeteren, komen stoffen bij de plek waar ze moeten zijn en worden cellen beter gevoed. Er is een link met geestelijke vertering, denk aan de uitdrukking ‘knoop in je maag’. Munt is een kruid dat ervoor zorgt, dat jij een plekje kunt geven aan wat je geestelijk binnenkrijgt. Citroenmelisse doet dat ook, dat is daarbij een heel fijne rustgever.’

Dus cliënten met stressklachten zou je naast de gangbare orthomoleculaire receptuur bijvoorbeeld citroenmelissethee kunnen aanraden? ‘Ja, ’s avonds voor het slapengaan. Of als

mensen verdrietig zijn. Het is echt een

rustbrenger die helpt als je niet goed

troostplantje dat past bij zachtaardige

kunt slapen.’

mensen die geneigd zijn over hun grenzen te laten gaan.’

Een ander kruid: de teunisbloem…

Ik wil het graag met je hebben over een paar kruiden die vaak als supplement worden voorgeschreven: meidoorn, mariadistel, teunisbloem, rode klaver…..Wil je daar wat over vertellen?

‘Dat is een grote omega-6-leverancier. Helaas hebben wij als kruidengeneeskundige geen pers om de olie eruit te halen.’

‘De meidoorn…. een hartontspanner. De

Dus prima dat die in een capsule zit.

bloesem is prachtig. Alleen al de geur

‘Ja. Overigens kun je de bloemen eten.

inademen doet het hart goed. De cratae-

Teunisbloemolie is goed bij PMS, voor

guszuren die erin zitten, stabiliseren het

de huid, tegen het ouder worden, maar

hartritme, verwijden de aderen, bevor-

ook bij harten vaatziekten. Het versterkt

deren de bloeddoorstroming… Natuurlijk

het immuunsysteem en is goed voor het

moet je bij hartpatiënten wel eerst met

hormonaal evenwicht. Op een ander

de arts overleggen. Maar het kan zo’n

vlak is het een lichtdrager die ons licht en

fijne ondersteuning zijn. Ook is het een

warmte geeft. ’s Avonds gaat-ie open.’

PSC

‘Herbs’ i n een potj e … h o e v o el en d i e p l a n tj es i n h e t e c h t ?

“Rode klaver is goed om de hormonen weer in balans te brengen, maar ook om te ontspannen. De bloem is eetbaar en heel lekker in een salade."

Ik wil nog één kruid met je bespreken, een echte klassieker, de echinacea.

interview beëindigen want straks moet

‘Dat is een hele rijke plant en alom

Terwijl ik naar huis fiets denk ik aan mijn

bekend. Een topper in de krui-

eigen tuin waar de tijm, oregano, salie

dengeneeskunde, een enorme

en rozemarijn weelderig groeien. En

immuunversterker.’

ook aan de momenten dat ik ze maar

Maartje acte de présence geven op een ‘open avond’ van de Kraaijbeekerhof.

niet knipte omdat ik de maaltijd snel

Zelf heb ik het idee dat het bij mij niet veel doet…

klaar wilde hebben. Om nog te zwijgen

‘Dat kan, dan past die plant waarschijnlijk

zonder aandacht langs wilde kruiden heb

niet zo bij jou. In dat geval zou je eens

gefietst of gewandeld….

over al die keren dat ik onwetend en

de spilanthes moeten proberen, ofwel het abc-kruid. Die werkt vergelijkbaar en wordt bijvoorbeeld ingezet bij candida en Lyme. Hij zorgt ervoor dat virussen, bacteriën en schimmels weinig kans krijgen. En dat proef je al aan de prikkelende smaak. Als mensen geen echinacea willen, is dit een goed alternatief. Daarnaast is het een eetlustopwekker, goed

De mariadistel? Die kennen we in de orthomoleculaire wereld vooral als silymarine…

voor mensen met anorexia. Hij activeert

‘Dat is een heel goede leverontgifter

We lopen de tuin in waar Maartje mij

Iets anders wat ik zo bijzonder vind, is dat je aan de vorm van een kruid zou kunnen zien waar die goed voor is…

een uitgebloeide, stekelige bloem laat

‘Dat is de signatuurleer. Een heel duidelijk

zien die er zo al gedroogd uitziet. Ze

voorbeeld is salie, die heeft de vorm van

pakt er wat zaden en pluizen uit en rolt

een tong. Werkt op het hele keelgebied.

die in haar hand. Grappig, ik had silyma-

Die gele planten, gele bloemen, die

rine nooit met zaden geassocieerd. Een

associëren we met gal, dus goed voor de

eindje verderop wijst Maartje me op de

vertering. En aan de echinacea kun je het

rode klaver, bekend om zijn gunstige

ook wel zien.’

waarvan de zaden worden gedroogd, verpulverd en in een capsule gedaan.’

je smaakpapillen.’

werking op overgangsklachten. Ik ben verbouwereerd.

Wat dan? ‘Een stevige plant met stekels op

Die zag ik altijd als zo’n doodgewoon bloemetje, eigenlijk als ‘onkruid’ ….

z’n hoofd, een mooie kleur en écht

Maartje moet lachen om mijn verbaasde gezicht. ‘Niet alleen is dit kruid goed om

Dus goed voor mensen met weinig zelfvertrouwen?

de hormonen weer in balans te brengen,

(Denkt even na…) ‘Hij geeft kracht. Voor

maar ook om te ontspannen. Het bevat

zelfvertrouwen zijn er andere planten,

vitamine B1, B3, C, calcium, magnesium,

bijvoorbeeld tijm. De Romeinen maakten

koper, zink, kalium en chroom. De bloem

daar gebruik van, die gingen in bad met

is eetbaar en heel lekker in een salade.

tijm om moed te verzamelen voor de

Als je zelf plukt, pas dan wel op waar je

strijd.’

dat doet. Weilanden zijn vaak bespoten,

Opnieuw ben ik onder de indruk van de

dus je kunt ‘m beter in de tuin zetten.’

rijkdom van planten. We moeten het

PSC

aanwezig.’

Maartje Gruter was jarenlang theatermaakster. Toen ze rond 2010 merkte dat haar creativiteit op dat gebied verminderde en ze zich steeds meer aangetrokken voelde tot de plantenwereld, besloot ze haar leven een nieuwe wending te geven. Ze verdiepte zich in de geneeskrachtige werking van kruiden en planten, legde een kruidentuin aan, volgde diverse fytotherapeutische scholingen en werd kruidengeneeskundige. Ze ontwikkelt en geeft cursussen in de Kraaijbeekerhof in Driebergen en de Stadskruidentuin Nijmegen.

Mijzelf i n alles onvo o rw a a rd el i j k l i ef h eb b en

Mijzelf in alles onvoorwaardelijk liefhebben Op 22/7/16 verlies ik mijn zoontje Elfin en mijn tweede moeder Maria, de moeder van mijn ex. Zij worden op deze dag om het leven gebracht door mijn ex. Hij probeert mij ook te vermoorden maar op wonderbaarlijke wijze overleef ik dit. Met een onbeschrijflijke shock van de moord op mijn kleine Elfin en op Maria, zit ik op het politiebureau. Ik moest ineens mee, ik mocht niet bij mijn kleintje, ik ben bevroren, zo voel ik mij. Koud, gevoelloos maar helder doe ik mijn verhaal op het bureau. Steeds vraag ik naar Maria, van wie ik niet

Juist op de momenten dat er

weet waar zij was of waar zij naar toe ging. WAAR IS MARIA!?

pijn en gemis is, heb ik mij-

Even later wordt bevestigd dat zij is overleden. Vermoord. Echt binnen komt

zelf lief. En daarmee bedoel

dit nieuws niet; het is te bizar, ik bevries. Ik kan op dat moment geen tranen of

ik dat ik soms letterlijk mijzelf

verstaan, is de juiste omschrijving van wat ik op dat moment voel, of eigen-

omarm en lieve dingen voor

verdriet voelen. Ik voel mij alert en beverig. Alles wat onder een shock wordt lijk juist niet voel. Ontkenning zal de realiteit alleen maar waziger en naarder maken, dat weet ik. Hetgeen je wegstopt of verdraait, komt altijd bij je terug,

mijzelf denk. Net zoals je bij

dat voel ik. De meest gestoorde werkelijkheid is mijn werkelijkheid geworden;

een beste maatje of boezem-

keuze, zo voelt het, ik moet er nu voor mijzelf gaan zijn in alles.

ik had me dit niet kunnen voorstellen, en nu is het ineens zo. Ik heb geen

vriendin zou doen. Alle steun

‘’Ik zal hoe dan ook door een hel gaan, maar in die hel ga ik alles omarmen.

van de wereld geven en de

woede en alles wat bij dit verlies zal komen kijken.’’ Het is een besluit dat ik

pijn er even laten zijn. Ruimte

dezelfde dag, in shocktoestand, neem.

en stilte zijn hier onlosmake-

Op de eerste ochtenden dat ik wakker word en een leeg babybedje zie staan,

lijk mee verbonden, althans

Ik ga naar binnen bij mijzelf en ga daar alles accepteren. Verdriet, onbegrip,

haal ik mij de gebeurtenis bewust voor de geest. Hoe pijnlijk en gestoord dit altijd zal blijven, lijkt mij, ik wil niet op de vlucht. Ik moet de verscheurende

wel in mijn ervaring. Ik ben de

werkelijkheid omarmen als ik verder wil. Ik ga en wil er nu continu zijn voor

mate of my own soul gewor-

Ik hoor het Johanna, mijn casemanager via slachtofferhulp, nog zeggen: “Nu

mijzelf.

den, ik had ook niet echt een

voorlopig jij alleen maar op nummer een, he!”

keuze. Het was óf eraan onder

Gelukkig vangt mijn omgeving mij ook liefdevol op, er is continu iemand om

doorgaan, óf het aangaan

mij heen en iedereen past zich aan en leeft zich in mij in.

waarbij alles omarmen onlos-

dit verdriet toe te laten wanneer het zich aandient, het te omarmen en te

makelijk verbonden was.

En al kan ik ook niet anders, het voelt heel goed om alle ruimte te nemen.

Het gemis van Elfin en Maria zorgen voor veel verdriet. Ik ervaar dat, juist door voelen, er daarna een opluchting volgt. Voor deze mate van pijn en verlies kun en wil je niet vluchten, althans ik niet. Wat ik bedoel met omarmen en voelen is letterlijk mijzelf stevig vastpakken en lieve dingen zeggen of denken. Dingen zoals: ik houd van je Shant, voel het maar, het gaat over. En op deze momenten weiger ik negatieve dingen te denken. Negatieve dingen maken het verdriet namelijk zwaarder, ze voeden

PSC

S han t i S chicks

Van onszelf te houden in alles. Een van haar welbekende uitspraken is: ”Spreek geen kritiek uit tegen jezelf of anderen, kritiek verbetert niets ten goede van jou.” De kennis van zowel Eckhart als Louise lijkt naar mijn hart te zijn gezakt. Ik beoefen ze elke dag en het gaat inmiddels vanzelf. Het is op de meeste momenten alsof ik in een ruimte ben waarin het stil is en waarin ik thuis ben. Waar het leven door mij heen stroomt, thuis bij mijzelf, dat is de meest passende omschrijving. Vanuit deze ruimte houd ik ook de focus op het nu en ga ik niet op in gedachten over verleden of toekomst. Gedachten zijn er nog wel, ze zijn alleen meer op de achtergrond getreden. Dat voelt heel bevrijdend en rustig. Heeft dit heftige en nog altijd onbeschrijflijke verlies mij dichterbij mijzelf gebracht? Dat is bijna wel hoe ik het ervaar. Noodgedwongen dichter bij mijzelf om dit te kunnen overleven. Ik voel mij namelijk ook nuchter, scherp en helder. Ik ben erbij en sta met beide benen op de grond. Ik heb vrijwel meteen gekozen voor Fotograaf: Anouk De Kleermaeker

acceptatie, niet van de gruwelijke daad, want die blijft wat mij betreft onacceptabel. Maar wel voor de gevoelens in mij. De

het als het ware. Dit zijn bijvoorbeeld de ‘’wat als’’ (ik mijn kleine Elfin nooit had gebracht) gedachten of de ‘’ik zal nooit meer’’ (nooit zal ik hem op zien groeien of meer knuffelen) gedachten. Ze mogen er zijn, dat zijn ze soms ook, maar ik ben daar bewuster dan ooit bij en laat ze op de achtergrond. Ik laat me niet meeslepen in verhalen over verleden of toekomst, die mij niet verder helpen, dat zou mij weleens gek kunnen maken. Laat ik maar in het nu blijven, in mijn gevoel! Het zijn vaak de gedachten die wij aan dingen geven, die het het moeilijkst maken. En de prachtige herinneringen aan mijn kleine binkeboef houden mij verder ook sterk. Ik ben dankbaar voor de elf maanden en elf dagen en de zwangerschap daarvoor, dat hij bij mij was. In mijn hart blijft hij bij mij, net zoals Maria, daar neemt niemand ze mij af. Toen ik negentien was, las ik De kracht van het nu, een juweel van een boek van Eckhart Tolle. Het liet mij zien dat ik mijn denken niet ben, dat mijn gedachten er wel zijn maar dat ik ze niet ben. En ook leerde ik in mijn leven dat gedachten te sturen zijn. Denk maar eens niet aan een roze olifant, dan denk je er wel aan! Zo kun je er ook voor kiezen lieve dingen voor jezelf te denken, ook wel affirmaties genoemd. Louise Hay heeft verschillende boeken geschreven met affirmaties en met de

pijn, het gemis, de situatie waar eigenlijk nog steeds geen woorden voor zijn. Het geheel omarmen. En ik voel veel vreugde, juist door het verdriet en de boosheid toe te laten wanneer ze daar zijn. Na het voelen van verdriet volgt opluchting. In mijn boek waar ik over dit alles meer toelicht: Elfin, over liefde, verlies en de kracht in jezelf beschrijf ik elf inzichten en elf oefeningen. Deze deel ik met de wereld omdat ik wil inspireren om onszelf te blijven liefhebben, in wat voor onbeschrijflijke omstandigheden ook. Vanuit eigen ervaring kan ik nu zeggen: ”Zelfliefde is het begin van een liefdevolle wereld.“ Het boek Elfin van Shanti Schicks is te koop in de (web)winkel (Uitgeverij Kosmos)

insteek om ons leven te genezen van wat ook, te beginnen met naar binnen gaan.

PSC

C rossu i te

Professionalisering door digitalisering in de praktijk Overal waar we vandaag de dag kijken, heeft de technologie een plaats verworven in onze maatschappij. Ook in de medische wereld is de technologie al lange tijd aanwezig in allerlei toepassingen en meetinstrumenten voor de controle en verbetering van de zorg in het algemeen. Dit is natuurlijk vooral het geval in de ziekenhuizen en grotere gezondheidscentra, maar ook de privépraktijken blijven hierin niet achter en worden meer en meer geconfronteerd met de voordelen van digitale praktijkvoering.

Maximaliseer uw potentieel In de eerste plaats zorgt digitalisering voor een versnelde uitbouw van de praktijk dankzij een grotere performantie op het vlak van medisch dossierbeheer, administratie, opvolging, patiëntcommunicatie, enz.

Vlottere financiële administratie Verder stelt digitaliseren u in staat om snel en efficiënt al uw behandelingen te factureren volgens de eisen van de zorgverzekeraars. De nota’s kunnen makkelijk per mail worden bezorgd aan uw patiënten, wat maakt dat het ook voor hen makkelijker is om deze in te dienen bij hun zorgverzekeraar. Dag-, week- en maandstaten zijn eenvoudig op te roepen en geven u snel een correct overzicht in de omzet van de praktijk.

Onlineboekingen Uw praktijk krijgt een grotere bereikbaarheid door het werken met onlineboekingen. Deze zorgen ervoor dat de patiënt 24/7 de mogelijkheid krijgt een afspraak in te plannen, zonder "Uw praktijk krijgt een grotere bereikbaarheid door het werken met onlineboekingen. Deze zorgen ervoor dat de patiënt 24/7 de mogelijkheid krijgt een afspraak in te plannen, zonder dat u gestoord

dat u gestoord wordt tijdens lopende consultaties. Hierdoor wordt voor iedereen een meerwaarde gecreëerd. CROSSUITE stelt u in staat uw patiënt een persoonlijk onlineprofiel te bezorgen dat de patiënt onmiddellijk een grotere betrokkenheid geeft bij uw praktijk. Intakes en evaluaties zelf laten invullen door uw patiënt in dit profiel vereenvoudigt en vermindert niet enkel uw administratieve taken, maar verhoogt substantieel de nauwkeurigheid van de aangeleverde informatie door de patiënt.

wordt tijdens lopende consultaties. Hierdoor wordt voor iedereen een meerwaarde gecreëerd."

Verder beheert de patiënt binnen het profiel zijn persoonlijke gegevens en dat biedt het een extra kanaal om zijn afspraken, gemaakt binnen uw praktijk, steeds op een correcte manier op te volgen.

Voor elke praktijkgrootte Webbased werken maakt u totaal onafhankelijk van locaties en hardware. Dit geeft u als zorgverstrekker totale vrijheid in de praktijk. Samenwerken met collega’s wordt een evidentie, dit zowel binnen als buiten uw eigen organisatie. U heeft als het ware uw praktijk altijd binnen handbereik.

VOOR M EER INFO RMATIE: +31 20 81 1 6 0 48, W W W.C R O S S U IT E .CO M, IN F O @C R O S S U I T E .COM 42

PSC

Psychologie van Hoogbegaafdheid

Praktijkgerichte thuisstudie op HBO-niveau

Leer aan welke gedragingen je hoogbegaafdheid kunt herkennen en welke middelen je kunt inzetten om de verschillende kenmerken te meten. Ontdek waardoor hoogbegaafdheid vaak onopgemerkt blijft, welke problemen daardoor kunnen ontstaan en wat je kunt doen om deze problemen te voorkomen of te tackelen. Ă&#x2030;n, ontvang nuttige tips voor professionele ondersteuning van kinderen met hoogbegaafdheid.

16 PE punten â&#x201A;Ź 399,00

Hoera!

jaar inng di verbin

Opleidingsinstituut voor Geweldloze Communicatie

Nieuw - Leergang Verbindend Communiceren in Coaching Ben je werkzaam als coach, psycholoog of therapeut en wil je diepgaande veranderprocessen bij je cliënten initiëren? Dan helpt onze Leergang Verbindend Communiceren in Coaching jou hierbij. De thema’s die aan bod komen zijn: Transformatie, Zingeving, Schoonheid van behoeften en Compassievol leven. Ben jij klaar voor (nog) meer verdieping? Meld je dan vandaag nog aan voor deze unieke leergang op onze website, www.vinecoaching.nl.

Het Hoogeland, Museumlaan 2, 3581 HK Utrecht - tel: (030) 215 50 60 - welkom@vinecoaching.nl - www.vinecoaching.nl Onderstaande organisaties accrediteren verscheidene onderdelen uit ons opleidingspakket ABVC – Algemene Beroepsvereniging Voor Counseling NFP – Nederlandse vereniging voor Fysiotherapie BATC – Belangen Associatie Therapeut en Consument volgens de Psychosomatiek EMCC - European Mentoring & Coaching Council Registerplein –Kwaliteitskeurmerk voor sociaal professionals NOBCO - Nederlandse Orde van Beroepscoaches VBAG – Vereniging ter Bevordering van Alternatieve Geneeswijze LVNG – Landelijke Vereniging Natuurlijke Geneeswijzen VNT – Vereniging van Natuurgeneeskundig Therapeuten MFN – Mediators Federatie Nederland VVH – Vereniging enigging Van Haptotherapeuten Haptothera ptotherape apeeuten NBVH – Nederlandse Vereniging voor Hypnotherapeuten Cursussen en leergangen Kijk voor ons totaal aanbod aan opleidingen op onze website www.vinecoaching.nl