TCC Magazine Editie 1-2019

ED I TI E 1 - 2 01 9 - JAARG ANG 9

ANNE MARIE REUZENAAR:

voeding en psychologie niet los te koppelen DEPRESSIE:

de evolutionaire achtergrond ASMR:

antidepressivum van de toekomst?

raak p s f a n e Maak e uitendienst ze b met on s.nl t r e b m info@la 75700 00 of 088-

FOS

(Fructo-oligosacchariden) Gun het uw darmen ✓ 100% natuurlijk ✓ Afkomstig uit de cichoreiwortel ✓ Aangename smaak, gemakkelijk te gebruiken zoet poeder

✓ Veilig voor langdurig gebruik, ✓ Geschikt voor alle leeftijden, inclusief kinderen vanaf 4 jaar en zwangere vrouwen

✓ Niet verslavend ✓ Geschikt voor vegetariërs en veganisten

Elke stap, van het veld tot aan het eindproduct, moet gericht zijn op kwaliteit.

Natuurlijke FOS Meteen vanaf het begin, en dat was meer dan 30 jaar geleden, is ervoor gekozen om cichorei als bron van de FOS te gebruiken. ‘Synthetische’ versies, meestal gemaakt van suikerbieten, bieden niet dezelfde gezondheidsvoordelen.

Zacht extractieproces Een goede leverancier van FOS maakt gebruik van een zacht extractieproces. Ze hebben dit geperfectioneerd door simpelweg gebruik te maken van heet water op de cichoreiwortels.

www.lamberts.nl

VOORWOORD

Van PSC Magazine naar TCC Magazine

D

aar ligt hij dan, sprankelend en vol verwachting: de eerste editie van Therapeut, Coach en Counselor.

Laten we voor het gemak TCC zeggen: kort en krachtig met drie letters, net als het vertrouwde PSC. Met als ondertitel: Magazine voor professionals die werken aan welzijn.

In editie 1 van TCC vind je - net zoals je als lezer gewend was in PSC - interessante artikelen over coaching en counseling.

Maar omdat de branche in beweging is en we de kansen die dit met zich meebrengt willen grijpen, is er in TCC meer redactionele aandacht voor een bredere kijk op het ‘werken met mensen’ en meer aandacht voor ontwikkelingen op het gebied van bijvoorbeeld leefstijlcoaching, leefstijltherapie en de rol van voeding op het welbevinden. En met dit laatste onderwerp starten we deze eerste editie van TCC. We interviewden Anne Marie Reuzenaar die verschillende informatieve kookboeken op haar naam heeft staan. Ze geeft lezingen en schrijft columns voor het tijdschrift GezondNU en gaf acte de présence in de televisieprogramma’s Kassa en Brandpunt. Volgens haar kun je voeding en psychologie niet los van elkaar zien. Met haar kookboeken brengt ze ‘vers en gezond’ naar een breed publiek. We hadden een wervelend gesprek met Anne Marie en op de volgende pagina’s lees je meer over haar ideeën over bewustwording rondom voeding en gezondheid.

Verderop in het magazine een uitgebreid en verdiepend artikel over de evolutionaire achtergrond van depressie.

Wat zouden de mogelijke voordelen van een milde tot matige depressie kunnen zijn? En hoe kun je een sombere of depressieve cliënt op het gebied van voeding, beweging en suppletie ondersteunen?

Redactielid Ria Teeuw ging op onderzoek uit naar Autonomous Sensory Meridian Response (ASMR). Zou dit het antidepressivum van de toekomst kunnen zijn? ASMR is waarschijnlijk al zo oud als de mensheid zelf, maar pas de laatste jaren wordt er over gepubliceerd. Een ASMRbeleving kan zich op verschillende manieren voordoen: door te kijken, bijvoorbeeld naar herhalende handelingen, door te luisteren, bijvoorbeeld naar aangename geluiden of door te voelen, bijvoorbeeld als iemand je streelt of kriebelt. Als je er gevoelig voor bent, lijkt dit het ultieme middel om te ontspannen.

Iets nieuws en iets vertrouwds: nieuw is de column van Willem Pinksterboer. Hij schrijft over het besluit van zorgverzekeraar CZ om de vergoeding van een aantal alternatieve geneeswijzen te beëindigen. Vertrouwd is de column van Wilma de Haas. Zij schrijft op haar eigen, vermakelijke manier over haar ‘specialisatie in mensen’.

Vertrouwd zijn de boeken die net verschenen zijn binnen het vakgebied. Nieuw zijn de uitgebreide recensies; deze keer over de boeken Ingrijpende jeugdervaringen en gezondheidsproblemen en Eet meer energie. Volgens ons echte tips voor in de boekenkast!

We hebben met veel enthousiasme gewerkt aan deze eerste editie van TCC, een extra dikke editie vol interessante artikelen over uiteenlopende onderwerpen. We hopen dat jij ze met veel genoegen zult lezen.

Veel leesplezier namens het hele TCC-team!

Sacha van den Ende Hoofdredacteur

TCC Magazine | 3

her senen ‘Cerebrum’ Visolie draagt bij aan de normale hersenfunctie

ogen ‘Oculi’ Visolie ondersteunt het normale gezichtsvermogen

Een frisse blik op visolie Helaas zijn er veel slechte, geraffineerde en ranzige visolieproducten op de markt. Daarom ontwikkelden wij Mega Fresh:

verse ongeraffineerde visolie uit zalm. Na de vangst zit het binnen

72 minuten in een capsule.

Onze zalmolie is rijk aan MUFA/PUFA én omega 1, 3, 4, 5, 6, 7, 9, 11 en 13.

Het benadert de natuurlijke

voedingsmatrix en komt het dichtst in de buurt van het eten van verse vis.

Meer weten over Mega Fresh 1000: Kijk dan even op www.nutramin.nl

har t ‘Cor meum’ Visolie heeft een gunstige invloed op hart- en bloedvaten

wetenschap zit in onze natuur

INHOUDSOPGAVE

6

22

29

57

Voorwoord

3

Bewust man zijn Samsara

46

Inhoudsopgave

5

Column Wilma de Haas

49

Interview met Anne Marie Reuzenaar

6

Over Afscheid Sylvie Kroef

50

Verbindende communicatie Anja Nekeman

13

Rosegarden Hoogsensitiviteit

53

Column Willem Pinksterboer

14

NKS Gelukkig nieuwjaar?

54

Interview met Lucas Flamend

17

NKS De kracht van het denken

55

Wat de spiegel vertelt... Jolijn Hendriks

22

De eerste 1000 dagen van het leven en de

57

In de boekenkast

26

gevolgen voor latere gezondheid

Depressie: de evolutionaire achtergrond

29

Yvonne van Stigt

AndrĂŠ Frankhuizen ASMR: antidepressivum van de toekomst?

Ria Teeuw

43

Voeding voor een gezonde geest

63

Tpnet Transpersoonlijke traumatherapie

64

Colofon

66

TCC Magazine | 5

6 | TCC Magazine Foto: Mixcom Media Group / Loeke Koetsier

INTERVIEW MET ANNE MARIE REUZENAAR

‘ VO E D I N G EN PSYCHO LOG I E KUN JE NIET LOS VA N ELKA A R ZIEN’

Anne Marie Reuzenaar brengt ‘vers en gezond’ naar breed publiek Ze heeft een drukke praktijk, bruisende energie, bergen inspiratie en een vlotte pen.

Die overigens een aardig scherp kantje kan hebben als ze verontwaardigd is. Zo schreef ze een pittige blog als reactie op het besluit van CZ om een aantal complementaire therapieën niet langer te vergoeden. Een citaat: ‘En zo zal geschieden: CZ stopt vanaf januari 2019 met het vergoeden van deze vaak waardevolle behandelvormen. Een beslissing die dus genomen is naar aanleiding van een magere enquête! Hoe kan dat?’

Inmiddels heeft orthomoleculair therapeut Anne Marie Reuzenaar haar achtste informatieve kookboek uitgebracht met als titel Natuurlijk!

Langer gezond. Eerder schreef ze kookboeken met thema’s als suikervrij, voedselallergie bij kinderen en candida, hypoglykemie en voedselovergevoeligheid. Ze geeft lezingen en schrijft columns voor het tijdschrift GezondNU en gaf acte de présence in de televisieprogramma’s Kassa en Brandpunt.

Hoe ben je ertoe gekomen om boeken te gaan schrijven?

‘In 1994 was bij mij candida geconstateerd. In die tijd was ik zelf nog helemaal niet bekend met die aandoening en ik kon er ook geen informatie over vinden. Daardoor ben ik zelf met recepten gaan experimenteren in de keuken. Ik probeerde een heleboel uit en heb dat allemaal opgeschreven.

Later ontstond het idee dat ik er misschien een uitgever voor zou kunnen vinden. In die tijd leerde ik de schrijfster Renate Dorrestein kennen. Zij had net haar boek Heden ik uitgebracht. Dat ging over haar chronischevermoeidheidssyndroom. Ik nodigde haar uit bij mij te komen eten, als een soort

proefkonijn voor mijn recepten.

Later heeft ze in mijn kookboek over candida een enthousiast voorwoord geschreven. In die tijd werden er nauwelijks boeken geschreven over een klein onderwerp dat ook niet zo bekend was. Bijzonder dat ik uiteindelijk zelfs uit drie uitgevers kon kiezen; het werd uitgeverij Kosmos.

Het bleek een succes, onder meer omdat artsen en therapeuten het zijn gaan adviseren in hun praktijk.

Nu is het 24 jaar later en het boek is nog steeds op de markt, inmiddels met de 20e druk.’

Je laatste boek is heel compleet met die schema’s, weekmenu’s, tabellen, recepten en boekentips.

Hoe kwam je op het idee het boek zo vorm te geven? Heb je daar erg mee zitten puzzelen?

‘Dat heb ik zeker. Vooral om het zó helder te maken, dat mensen de boodschap echt zouden begrijpen.

Ik heb uiteindelijk toch ook nog veel weg moeten laten, want ik was al over het maximum aantal woorden heen van wat ik met de uitgever had afgesproken. Die zei tegen me dat het eigenlijk twee boeken in één waren. En dat is ook zo, maar ik wilde het voor veel mensen mogelijk maken om veelvoorkomende

TCC Magazine | 7

aandoeningen op een natuurlijke manier aan te pakken. En als je preventief kunt werken dan is dat nog mooier. Daarom wilde ik ook dat het praktisch zou zijn. Mensen moeten er meteen mee aan de slag kunnen.’

“D E MA NI ER WAAROP J E ME NSE N KUNT ST I MU LEREN OM B EPA AL D E STA PP EN T E ZET TE N , H E E F T A LLE S ME T PSYCH O LO GIE TE M A K E N . “

8 | TCC Magazine

Waar komt je gedrevenheid vandaan?

‘Ik ben er heel erg van overtuigd dat je je gedrag pas kunt veranderen, als je weet waarom je bepaalde dingen doet. Als je niet snapt wat er in je lijf gebeurt, wat er met voeding aan de hand is en hoe de voedingsindustrie werkt, kun je de volgende stap niet maken. Dat is onlosmakelijk met elkaar verbonden. Een andere reden is misschien dat ik zelf ook altijd de relatie tussen voeding en mijn gezondheid wilde snappen.’

En je bevindingen wil je doorgeven?

‘Ja, heel graag. Dat die bewustwording rondom voeding en gezondheid niet alleen maar een elitair gebeuren blijft, maar ook ontstaat bij mensen die minder hoogopgeleid zijn. Want in mijn jeugd heb ik zelf altijd gezonde en verse voeding gehad. Een heleboel mensen zijn opgevoed met kant-en-klaar eten en vinden dat heel normaal. De stap naar vers is moeilijk voor ze.

Tijdens lezingen die ik geef, hoor ik vaak zeggen dat het zo ontzettend veel werk is een verse maaltijd te maken. Met mijn boeken wil ik laten zien dat je het ook snel kunt doen.

Wat ik trouwens altijd jammer vind, is wanneer mensen koken zien als noodzakelijk kwaad, zo van: heb ik hard gewerkt en dan moet dat ook nog. Besef dat voeding je cellen voedt en dus jou voedt. Zodat jij goed functioneert. Dan mag je daar best wat meer prioriteit aan geven aan het eind van de dag. Wat ik ook graag overbreng, is dat koken een meditatief moment kan zijn. Je staat daar in die keuken, je bent helemaal met die producten bezig, met het gerecht dat je maakt. Je proeft eens, smaakt het goed? Dat kan zo fijn zijn. En het kan je meer geven

dan je misschien in eerste instantie denkt.’

Hoe ben jij therapeut geworden?

‘Dat heeft alles te maken met die periode nadat bij mij candida was geconstateerd. Toen ben ik een orthomoleculaire opleiding gaan volgen en heb ik nog andere studies gedaan. Langzamerhand werd ik therapeut. Ik had zo zelf aan den lijve ondervonden wat orthomoleculaire geneeskunde kan doen. Dat ik die boeken schreef, stimuleerde dat proces ook. Het ging om de kracht van voeding, wat dat met je lijf doet. Ik vond het mateloos interessant en wilde ermee verder.’

Ik heb gelezen dat je voor die tijd bezig was met psychologie.

‘Daar heb ik mijn propedeuse in gehaald.’

Naar mijn gevoel hebben voeding en psychologie veel raakvlakken.

Hoe zie jij dat?

‘Ben ik met je eens. Sowieso heeft psychologie heel erg mijn interesse.

Als je praktijk voert, heb je te maken met mensen. En die brengen allemaal hun eigen verhaal mee.

Je moet kunnen inschatten wat ze nodig hebben. Voeding is de basis, maar de manier waarop je mensen kunt stimuleren om bepaalde stappen te zetten, heeft alles met psychologie te maken. Je kunt het niet los van elkaar zien. In mijn praktijk zie ik mensen die al een heel traject in de regulier medische wereld achter de rug hebben. Ze voelen zich vaak niet begrepen en hebben het nodig dat hun behandelaar hen op hun gemak stelt, in hun waarde laat en met respect behandelt. Want alleen dan kunnen ze zich openstellen en willen ze verdere stappen zetten. Ik vind het heel mooi om te zien dat dat dan ook gebeurt.’

Hoe verklaar je vanuit de psychologische invalshoek de toename van obesitas in onze samenleving?

‘Dat is een lastige omdat ik niet heel veel werk met cliënten met

INTERVIEW MET ANNE MARIE REUZENAAR zit discrepantie tussen. Heel zorgwekkend. In mijn boek adviseer ik daarom biologische vis te eten. Maar dat kan natuurlijk nooit iedereen, want zoveel is daar niet van. Alles draait hierin om bewustwording: alles wat je koopt, moet een keer afgebroken worden, het moet ergens blijven. Als je daarover nadenkt, kan het niet anders dan dat je in de winkel echt andere keuzes maakt. Ik zou graag willen dat er meer aandacht komt voor biologische vis en als dat kweekvis is, dat die dan in goede bassins leeft en geschikt voedsel krijgt.’

overgewicht. Meestal komen mensen met andere problematiek naar mijn praktijk; daar hangt overgewicht soms mee samen. Maar in het algemeen denk ik dat obesitas te maken kan hebben met behoefte aan troost. Of dat er een leegte is die opgevuld moet worden. Overigens zijn er zoveel gevoelens waarmee eten verbonden is. Waarschijnlijk is het een illusie te denken dat je obesitas kunt bestrijden met alleen discipline. Er is echt wel begeleiding bij nodig. Wat ik zorgwekkend vind, is hoeveel mensen een maagverkleining krijgen. Ik zou zeggen: kijk naar het bredere verhaal, want zo creëer je weer nieuwe problemen terwijl het onderliggende probleem blijft bestaan. Dat idee van maakbaarheid, zo van ‘jongens, we gaan

snijden en daarmee is het opgelost’.

Zo is het gewoon niet. Hoogleraar aan de Erasmusuniversiteit Aart Jan van der Lelij heeft gezegd dat overeten en overmatig suikergebruik eigenlijk in de verslavingszorg thuishoren omdat er zoveel problematiek onder zit.’

In een interview met het tijdschrift Lekker Gezond, spreek je je zorg uit over plastic in de zee en dat dat ook op je bord ligt als je vis eet.

Moeten we stoppen met vis eten?

‘Vis eten is nu een probleem, want er is overbevissing en er zijn microplastics waarvan is aangetoond dat die ook echt in de ontlasting van mensen voorkomen. Tegelijkertijd bevat vis voedingsstoffen die goed zijn voor onze gezondheid. Daar

In datzelfde interview zeg je dat boodschappen doen net zoiets is als je stem uitbrengen tijdens de verkiezing. Dat door bewust te kiezen voor bepaalde voedingsmiddelen iedereen kan bijdragen aan verandering. Is dat een pleidooi om vooral biologisch geteelde producten te gaan eten?

‘Ja. Maar ook dat er, als jij geen producten meer koopt in plastic, daar ook minder van op de markt komen. Hetzelfde zie je met suiker gebeuren. Als jij minder suiker wilt en je koopt minder suikerhoudende producten, zal de industrie erachteraan komen. Want die heeft maar één doel en dat is geld verdienen.

Ik denk dat je als consument meer mogelijkheden hebt dan je denkt. Je moet je realiseren dat je die kracht in je hebt. Maak keuzes die je voor jezelf kunt verantwoorden, maar ook voor elkaar, je nageslacht en de wereld.’

Wat vind je van de btw-verhoging van 6 % naar 9%?

‘Die druist voor mijn gevoel tegen alles in. Gezond voedsel moet voor iedereen bereikbaar zijn. Dit is niet stimulerend. Er is een ontwikkeling waarvan ik hoop dat die zich uitbreidt, en dat is de komst van biologische zelfoogsttuinen. Die maken goede groenten betaalbaarder. Hier in de buurt maak ik er ook gebruik van, elke donderdag kan ik daar groenten halen.’

TCC Magazine | 9

“H E T IS E C H T A N D E RS WA N N E E R J E IE T S E E T DAT J E Z E L F V E RS H E BT G E M A A KT O F I E T S DAT AL E E N PAAR DAG E N OF W E K E N I N E E N P OTJ E Z I T.”

10 | TCC Magazine

INTERVIEW MET ANNE MARIE REUZENAAR

Ja, zelfs in de stad zijn er initiatieven. Rotterdam maakt ze geloof ik, in de vorm van daktuinen.

‘Ja, dakterrassen. Heel mooi. Zo zie je dat er ontzettend veel mensen met gezonde voeding bezig zijn.

Soms moeten we zelfs oppassen dat we niet doorslaan.’

In welke zin?

‘Ik merk dat sommigen bij hun voedselkeuze op voorhand al bepaalde voedselgroepen uitsluiten omdat ze denken dat die niet goed voor ze zijn. In principe bestaat voeding uit heel veel belangrijke stoffen. En je hebt die over het algemeen ook nodig, in verse en onbewerkte vorm.

Soms schieten mensen echt door in dat uitsluiten, ook jongeren. Het kan zelfs naar orthorexia gaan. Dan zijn mensen bang geworden van voedsel. Dat kan nooit de bedoeling zijn. Als iemand op een bepaald voedingsmiddel niet goed reageert, hoeft dat niet automatisch voor een ander ook te gelden.’

Wat vind je belangrijker, je cliënten goede voeding adviseren of supplementen voorschrijven? ‘ Goede voeding, dat is altijd voor mij de basis. Daarbij zijn er vitaminen en mineralen die je echt niet meer met voeding binnenkrijgt; die moet je ter ondersteuning geven.’

Leef je zelf volgens je eigen aanbevelingen?

‘Ja, dat zit zo ingesleten. Dat wil niet zeggen dat ik nooit iets eet wat niet helemaal door de beugel kan.

Laatst hielp ik mijn ouders met hun verhuizing. We kregen trek en in de omgeving was geen restaurant. Wel kon ik naar Albert Heijn. Daar heb ik toen zo’n quasi verse pizza gekocht.

Na twee happen was het voor mij al klaar, ik vond het niet lekker.

Zelfgemaakte pizza eet ik wel, maar dit bekoorde me echt niet.’

Ik vind soep uit potjes, zakjes en blikjes altijd afschuwelijk, zelfs biologische.

‘Ja, het is toch echt anders of je iets

eet dat je zelf vers hebt gemaakt of iets dat al een paar dagen of weken in een potje zit.’

Heel vroeger lustte ik het wel.

‘Je smaakpapillen passen zich aan, die gaan beter werken waardoor je alles beter proeft. Dat is leuk om te ervaren.’

Je hebt heel afwisselend werk, je doet van alles. In dat interview met Lekker Gezond zei je dat je moeite hebt om de stress uit je leven te bannen. Wat doe je daaraan?

‘Mijn werk voelt voor mij niet als werk, maar tegelijkertijd moet ik wel oppassen dat er op tijd ontspanning is. Wat ik heel erg fijn vind om te doen, is wandelen. Een uitstekende manier om opgebouwde stress kwijt te raken. Als je blijft zitten achter je computer, gebeurt dat niet. Ook doe ik regelmatig Chi neng qigong-oefeningen, een soort bewegende meditatie. En ik heb tegenwoordig een tuinkamer met een houtkacheltje en zonder tv en wifi. Daar zit ik graag te lezen.’

De maatregel van CZ, heeft die voor jouw praktijk nog gevolgen?

‘Toen ik geen lid was van een beroepsvereniging, kwamen de cliënten ook altijd wel. Nu heb ik zelfs een wachtlijst, dus voor mij persoonlijk is het geen groot probleem. Maar ik vind het wel ongelooflijk dat zoiets met CZ nu gebeurt, juist in een tijd dat leefstijl langzamerhand op de kaart komt. De relatie van voeding met welvaartsziekten wordt steeds duidelijker; bekend is dat diabetes II kan verdwijnen met goede voeding.

Dat is veel in de publiciteit nu. Het is bij uitstek het gebied van de orthomoleculaire geneeskunde.

Dan denk ik, wat mist zo’n CZ op dit vlak dat ze deze keuze maken?

Voor een verzekeringsmaatschappij kan aandacht voor voeding kostenbesparend werken. Het kan ervoor zorgen dat mensen minder naar het ziekenhuis hoeven, minder medicatie nodig hebben. Ik kan het

gewoon niet begrijpen dat ze deze stap zetten. En al zeker niet omdat het een heel mager enquêtetje was waar ze hun besluit op baseerden.

Bovendien, de mensen die een orthomoleculair consult nemen, doen dat niet zomaar. Het is fijn als ze een deel van het consult vergoed krijgen, maar de supplementen zullen ze toch helemaal zelf moeten betalen. Dat geldt ook voor eventuele onderzoeken. Mensen laten die niet uitvoeren als er geen noodzaak voor is.’

Ik ben door mijn vragen heen. Heb je nog iets toe te voegen wat niet aan de orde is gekomen?

‘Ja, Ik hoop dat mensen zich meer gaan realiseren dat we bezig zijn met oprekken en dat we te ver gaan. Niet alleen wat suikerrijke en bewerkte voeding betreft, maar ook door stress, voortdurend digitaal ‘aanstaan’ en hoe we de aarde behandelen. Als je het vergelijkt met een elastiekje: dat kun je aardig oprekken. Maar als je te ver gaat, veert het niet meer terug en kan het zelfs knappen. Het wordt dan heel lastig om het evenwicht te herstellen.’ www.annemariereuzenaar.nl

TCC Magazine | 11

ANJA NEKEMAN

Verbindende communicatie en omgaan met emotionele pijn Herken je dit?

Stel je voor dat twee mensen een liefdevolle relatie hebben. Dat kunnen partners zijn, vrienden, echtgenoten of familie. Op een dag blijkt dat er een verschil is in hoe ieder kijkt naar een ingewikkelde familiesituatie, waarbij hij de ander verwijt dat er geen begrip is voor hem en hij haar de schuld hiervan geeft. Hij zegt bijvoorbeeld: “Besef je dat je een litteken hebt gemaakt en dat ik mijn gevoel niet zomaar aan de kant kan zetten?” Hij blijft bij zijn standpunt en blijft ‘hangen’ in zijn gevoel. Zij voelt zich verdrietig en wil graag begrip van zijn kant omdat ze meent er alles aan gedaan te hebben om deze ingewikkelde situatie zo goed mogelijk in acceptabele banen te leiden. En zij wil ook graag dat ze hierin door hem gezien wordt.

Hetgeen erop neerkomt dat hij niet ‘krijgt’ wat hij wil/nodig heeft en zij ook niet. Impasse dus.

Hoe kun je in het NU vanuit verbindende communicatie hiernaar kijken?

Er zijn twee mensen die in de ontstane situatie allebei onvervulde behoeften ervaren, wat gepaard gaat met bijbehorende onprettige gevoelens.

Gevoelens zijn signaalfuncties van het lichaam waarbij onprettige gevoelens voortkomen uit niet-vervulde behoeften en prettige gevoelens uit wėl-vervulde behoeften. ‘Klinkt simpel maar is niet eenvoudig’, zegt Marshall Rosenberg, de ontwikkelaar van dit gedachtegoed, hierover.

Wat zouden nu de onvervulde

behoeften kunnen zijn als hij zegt: “Besef je dat je een litteken hebt gemaakt en dat ik mijn gevoel niet zomaar aan de kant kan zetten?”

Vanuit verbindende communicatie noemen we dit ook wel: wat is het cadeautje dat we uit mogen pakken als iemand zich uit in een verwijt en jij je realiseert dat dit alleen maar een uiting is van onvervulde behoeften.

Een strategie, een manier die geen verbinding creëert? We noemen dit de taal van de jakhals.

Ik kan me voorstellen dat zijn behoeften aan begrip (voor wat de situatie met hem doet), inlevingsvermogen, vertrouwen, veiligheid, ruimte en aandacht voor zijn emotionele pijn, erkenning en verbinding niet zijn vervuld.

ontstaat als de ‘geraden’ behoeften resoneren.

In trainingen die ik geef aan therapeuten, psychologen en (zorg) coaches, hoor ik vaak: “Dan ga je invullen.”

Een situatie kan de trigger of de aanleiding zijn maar nooit de oorzaak van een gevoel. Die oorzaak zit in namelijk in jezelf, in je niet-vervulde behoeften. Dit is fundamenteel en wel, voor zover wij kunnen nagaan, voor alle mensen. Per saldo zijn we de hele dag, met alles wat we doen, alleen bezig met het vervullen van een of meer van onze behoeften.

Reageer dus niet op oordelen en verwijten. Vertaal deze liever naar niet-vervulde behoeften en er kunnen wonderen ontstaan.

Ja, dat klopt. Vanuit verbindende communicatie vullen we de behoeften die mogelijk een rol spelen, in. Dit doen we heel bewust om iemand op het spoor te zetten van een pad dat leidt tot diepere verbinding met zichzelf. Ik ervaar telkens weer dat dit een dieper inzicht kan geven en er rust

Wellicht dat dit alles vraagtekens oproept? Met veel plezier zal ik daar een volgende keer op inhaken.

En heb je persoonlijke vragen hierover? Mail ze gerust naar welkom@ vinecoaching.nl. Onze trainers staan klaar om zo mogelijk antwoorden te geven.

Om bij te dragen aan mogelijk herstel van verbinding kun je vragen: “Klopt het dat je behoeften aan begrip, vertrouwen en inlevingsvermogen niet zijn vervuld?”

TCC Magazine | 13

CZ schrapt vergoeding alternatieve geneeswijzen Eind november zorgde zorgverzekeraar CZ voor onrust onder alternatieve behandelaars en hun patiënten door te besluiten de vergoeding van een aantal alternatieve geneeswijzen te beëindigen. Reïncarnatietherapie, craniosacraal therapie, fytotherapie, ayurvedische geneeskunde, energetische geneeskunde en kinesiologie worden vanaf 1 januari niet meer vergoed.

Willem Pinksterboer heeft een praktijk voor oosterse geneeswijzen

De manier waarop CZ tot dit besluit kwam, is op zijn zachtst gezegd onzorgvuldig. De zorgverzekeraar heeft niet overlegd met de getroffen beroepsgroepen en komt zeven weken voor het nieuwe beleid ingaat, met zijn mededeling. De getroffen therapeuten werden er twee jaar geleden nog toe verplicht een kostbare en tijdrovende bijscholing te volgen om hun medische basiskennis te garanderen. Hoe kan een zorgverzekeraar zo onzorgvuldig met mensen omgaan?

Bovendien rammelt de inhoudelijke onderbouwing van dit besluit aan alle kanten. CZ nam dat besluit op basis van de uitkomsten van een enquête onder slechts driehonderd van haar 3,6 miljoen verzekerden. De verzekeraar vroeg welke alternatieve geneeswijzen ze zinvol dan wel onzinnig vonden. Zo’n steekproef is veel te klein om representatief te zijn en de vraagstelling is dubieus.

De geënquêteerden hadden over het algemeen geen ervaring met de therapieën die ze beoordeelden, laat staan dat ze er verstand van hadden.

CZ probeerde het gebrek aan visie en onderbouwing te verhullen door te beweren dat voor deze behandelvormen weinig wetenschappelijk bewijs zou bestaan. Dat is aperte onzin.

en is als docent verbonden aan acupunctuuropleiding TCMA. Hij schrijft artikelen en geeft lezingen over filosofie, zingeving, gezondheid en de positie van de alternatieve geneeswijzen in de gezondheidszorg. www.willempinksterboer.com

14 | TCC Magazine

Fytotherapie is een ander woord voor kruidengeneeskunde, de oudste geneeskunde op aarde. Fytotherapie omvat onder andere ayurvedische geneeskunde, Chinese geneeskunde en westerse kruidengeneeskunde. Veel moderne geneesmiddelen zijn afgeleid van de geneeskrachtige werking van planten, zoals vingerhoedskruid (digitalis) en taxus. De wetenschap heeft de laatste jaren steeds meer interesse in allerlei vormen van fytotherapie. Zo is farmacognosie een jonge tak van wetenschap die in geneeskrachtige planten zoekt naar werkzame stoffen voor nieuw te ontwikkelen medicijnen.

Eén enkele zoekopdracht op internet leert dat heel veel wetenschappelijk onderzoek juist positieve resultaten te zien geeft voor de oeroude ayurvedische

COLUMN WILLEM PINKSTERBOER

genoegen mee genomen en te weinig moeite gedaan om uit te leggen wat ze doen, hoe hun behandeling werkt en waarom die onmisbaar is. Als nu op basis van een veranderend sentiment besloten wordt om de vergoeding stop te zetten, is dat schrikken, maar je kunt er weinig aan doen.

De alternatieve sector is bovendien een lappendeken van uiteenlopende therapieën die allemaal ongeveer dezelfde klachten behandelen en elkaar dus beconcurreren. In zo’n sector kunnen zorgverzekeraars, die gewend zijn het harde spel van de markt te spelen, gemakkelijk verdelen en heersen. De alternatieve sector laat alleen met één stem van zich horen wanneer hij aangevallen wordt, zoals nu.

Zo is de sector na het besluit van CZ meteen een petitie gestart in de hoop dat CZ het genomen besluit terugdraait.

Ik heb die petitie natuurlijk ondertekend, maar ik geloof niet dat die veel effect zal hebben. Om de alternatieve geneeswijzen een stabiele positie in de gezondheidszorg te geven, zal de sector uit de slachtofferrol moeten stappen,

“De alternatieve sector is een lappendeken van uiteenlogeneeskunde, zeker in vergelijking met de veel jongere osteopathie, die gelukkig wel gewoon vergoed blijft. De ayurvedische geneeskunde sneuvelt echter omdat ze niet erg bekend is. Onbekend maakt nog altijd onbemind. Maar dat een behandelmethode niet bekend is, zou voor een verzekeraar geen reden mogen zijn om die niet meer te vergoeden en daarmee zowel therapeuten als patiënten te duperen.

Toch is er ook een andere kant aan dit verhaal. De woordvoerder van CZ zegt desgevraagd dat er steeds meer klachten binnenkomen over de vergoeding van ‘onzintherapieën’ waar verzekerden niet aan willen meebetalen.

De uitzending van Zondag met Lubach over alternatieve geneeswijzen (oktober 2017) zal daar zeker aan bijgedragen hebben.

Alternatieve geneeswijzen worden vergoed vanuit de aanvullende verzekering. Dat zijn commerciële producten waarmee verzekeraars vergoeden wat verzekerden willen.

De vergoeding van alternatieve geneeswijzen is nooit een inhoudelijke keuze geweest waarmee verzekerden duidelijk wilden maken dat ze in die therapieën geloven, maar is niet meer dan een marketingstrategie om polissen te verkopen. Als de klant het wil en het kost niet te veel, dan is het prima, mits het geen schade oplevert aan de gezondheid. Het sentiment onder verzekerden is dus altijd leidend geweest. Alternatieve behandelaars hebben daar

pende therapieën die allemaal ongeveer dezelfde klachten behandelen en elkaar dus beconcurreren. In zo’n sector kunnen zorgverzekeraars, die gewend zijn het harde spel van de markt te spelen, gemakkelijk verdelen en heersen. “

zelf-kritischer moeten worden en heel goed moeten uitleggen welke kernwaarden hij vertegenwoordigt. De alternatieve geneeswijzen zullen volwassen moeten worden. De geschiedenis van de reguliere geneeskunde leert dat dat geen gemakkelijk proces is. Maar als de alternatieve sector er daarom maar niet aan begint, zal de maatregel van CZ niet de laatste en ook niet de grootste klap zijn die hij te verwerken krijgt. Wellicht zijn zulke klappen juist nodig om volwassen te worden. Beter dan dat we klagen over het onrecht dat ons wordt aangedaan, kunnen we als alternatieve sector de tik die CZ uitdeelt, gebruiken als wake-up call. Het kan veel beter!

TCC Magazine | 15

Energietekort.

Symptoom of oorzaak?

Symposium met: dr. Michael Murray en dr. Leo P ruimboom

Selfish brain

1 februari 2019

Overactief immuunsysteem

Mitochondriale disfunctie Veel mensen hebben last van energietekort. Vaak lijkt dat een symptoom, maar blijkt het de oorzaak van veel ziektebeelden. Als u daar grip op wilt krijgen, moet u terug naar de oorsprong en werking van energie: de samenhang tussen de energieproductie op celniveau en de energieverdeling in het hele lichaam.

Tijdens het Symposium: ‘Optimale energieverdeling: van cel tot lichaamssysteem’ laten dr. Michael Murray en dr. Leo Pruimboom zien hoe energieproblemen op cellulair en systemisch niveau ontstaan. U krijgt integrale, evolutionair onderbouwde strategieën aangereikt waarmee u via voeding, beweging, leefstijl en suppletie de energieverdeling van uw cliënten kunt optimaliseren.

Meer weten? Kijk op naturafoundation-energie.nl

INTERVIEW MET LUCAS FLAMEND

Interview met

Lucas Flamend “Een vernieuwer binnen de epigenetica”. Dat predicaat heeft Lucas Flamend (1961) zeker verdiend. Gedreven door persoonlijke ervaringen en jarenlange ervaring in zijn praktijk in Lier (België) is onlangs zijn eerste boek verschenen: Het endorfineherstelplan, integrale epigenitica in de praktijk. Een 300-pagina’s tellend boek waarin Lucas de complexe materie van het endorfinesysteem op een heldere manier uitlegt en voor de lezer een zeer praktische vertaalslag maakt. Is dit boek het sluitstuk van zijn professionele ontdekking van de werking van het endorfinesysteem?

Reden om Lucas op te zoeken….

Wat heeft jou gedreven om therapeut en onderzoeker te worden?

‘Ik ben ooit begonnen als kok, maar rond mijn twintigste begon er iets te knagen. Was dit nu wat ik voor de rest van mijn leven wilde doen? Ik had intellectuele uitdaging nodig en ik besloot om ziekenhuisverpleegkunde te gaan studeren. Inhoudelijk boeide de studie mij enorm, maar de verwachte onderdanigheid ten opzichte van de dokters kon ik niet opbrengen. Vervolgens heb ik na het behalen van mijn diploma negen jaar mijn eigen biologische restaurant met veel plezier gerund, maar door een echtscheiding verloor ik alles.

Gemoedswisselingen, depressieve klachten en ‘burn-out’ waren het gevolg.

Een psychiater gaf me een reeks psychofarmaca, waarmee ik nog ietwat op de been bleef, maar ze losten mijn problemen niet op.

Sterker nog, ik moest steeds meer gaan gebruiken en kreeg last van nare bijwerkingen. Het werkte allemaal heel even en ik kwam er

later pas achter dat de kern van het probleem overstimulatie was.

Verschillende factoren speelden daarin een rol zoals troostvoeding, werkdruk en mijn perfectiedrang.

Ik volgde diverse psychotherapieën en kreeg daardoor wel meer inzicht in mijzelf, maar het veranderde niets aan mijn emotionele beleving en levensgeluk.

De weg naar herstel is begonnen met het aanpassen van mijn voeding.

In Amerika werd ik op het juiste spoor gezet. Ik volgde daar diverse opleidingen en kwam daar een psycholoog tegen. Deze vroeg mij of ik ooit van exorfinen had gehoord en hij legde uit dat het morfineachtige eiwitten zijn in gluten, zuivel en soja. Ik ging mij daarin verdiepen.

Het werd mij duidelijk dat exorfinen ofwel lichaamsvreemde morfinen, verband houden met de lichaamseigen morfinen ofwel endorfinen.

Uit onderzoek bleek dat als men exogene morfinen (exorfinen) toedient, dit de werking van de

De epigenetica bestudeert de invloed van de omkeerbare erfelijke veranderingen in de genfunctie die optreden zonder wijzigingen in de sequentie (volgorde van de basenparen) van het DNA in de celkern.

Dankzij de inzichten van de epigenetica weten we dat omgevingsfactoren zoals voeding, stress, trauma’s, drugs en geneesmiddelen een belangrijke invloed hebben op onze levenskwaliteit en op het ontstaan van ziekten.

TCC Magazine | 17

lichaamseigen endorfinen vermindert.

Voor mij was deze ontdekking de start van een zoektocht binnen de epigenetica. Ik wilde doorgronden hoe de verbanden in elkaar zaten en vooral ook praktisch toepassen.

Ik ben opnieuw gaan studeren. Ik volgde een 4-jarige opleiding transpersoonlijke psychotherapie, diverse natuurgeneeskundige opleidingen en ook orthomoleculaire geneeskunde. In Amerika leerde ik EEG’s te analyseren. Ik ben aanvankelijk een praktijk voor psychotherapie gestart en voegde er daarna elementen vanuit de orthomoleculaire geneeskunde en de integrale epigenetica aan toe.’

Wat heeft voedingsaanpassing en suppletie voor je betekend?

‘Ik eet nu al bijna 14 jaar geen gluten, zuivel en soja meer.

Suiker gebruik ik een heel stuk minder, maar ik leef niet suikervrij.

Met die voedingsaanpassingen ben ik in het begin heel goed opgeschoten, maar het was niet genoeg. Ik ben op zoek gegaan naar fytotherapeutica en orthomoleculaire supplementen waarvan in onderzoek is aangetoond dat ze een specifiek epigenetische werking hebben op het herstellen van de resistentieproblematiek en andere epigenetische processen.

Met de combinatie van voedingsaanpassing en voedingssupplementen zijn de kenmerken van mijn Hoog Functionerend Autisme en ADD voor het overgrote deel verdwenen.’

Wat is jouw belangrijkste ontdekking geweest met betrekking tot epigenetica?

‘In de loop der jaren verzamelde ik meer dan 15.000 studies voor mijn eigen database. Uit die studies kon ik de eerste regel van de epigenetica afleiden: epigenetica gaat grotendeels over resistentie. Als je iets langdurig overstimuleert, raakt het lichaam ongevoelig (resistent) voor een bepaalde stof. De meeste chronische aandoeningen zijn vanuit deze context te zien als epigenetische aanpassingen aan een overstimulatie. Daarnaast kwam ik erachter dat endorfinen ook de immuniteit regelen. Het endorfinesysteem activeert GABA. Over GABA is aangetoond dat het de dendritische cellen aanstuurt. Deze cellen vallen pathogene mirco-organismen aan zoals bacteriën, gisten/ schimmels en parasieten. Bijvoorbeeld alcohol, cannabis of benzodiazepines activeren GABA en als je een van deze middelen misbruikt, treedt er overstimulatie op en ontstaat er GABA-resistentie. Mogelijke gevolgen zijn dat de Borrelia-bacterie (die de ziekte van Lyme kan veroorzaken) of Candida niet meer uit het lichaam te krijgen is.’

Wat mij triggerde is, dat je aangaf in Amerika te hebben geleerd om EEG’s te analyseren. Wat kun je daarmee aantonen in de praktijk en is het voor iedere (orthomoleculair) behandelaar toepasbaar?

‘Om bij het laatste te beginnen. Ja, het is zeker voor iedere

18 | TCC Magazine

therapeut relatief eenvoudig om te leren een dynamisch EEG te interpreteren. De hersengolven zijn een weergave van de verhouding tussen exciterende (sympathische) neurotransmitters en inhiberende (parasympathische) neurotransmitters. Via de dynamiek van de hersengolven kan men de informatie van het intakegesprek nauwkeuriger in kaart brengen. Ook wordt het EEG gebruikt om de voortgang van therapie te kunnen monitoren. We zien vaak dat een dieet bijdraagt om de hersengolven te normaliseren; deze bevinding is in de praktijk en in onderzoek aangetoond.’

Onlangs is je eerste boek uitgekomen genaamd Het Endorfine Herstelplan. Kun je aangeven voor wie je het boek hebt geschreven en wat de lezer ervan leert?

‘Het Endorfine Herstelplan is geschreven voor zorgverleners, maar kan ook nuttig zijn voor de leek die zich wil verdiepen in de dynamiek van de epigenetica.

Het boek is ontstaan vanuit het inzicht dat het lichaam over een zelfregulerende intelligentie beschikt, dat ik benoem als het ‘endorfinesysteem’. Een van de toepassingen is het zogenaamde placebo-effect dat aan de basis wordt aangestuurd door endorfine. We kunnen de intelligentie van dat systeem waarschijnlijk nooit helemaal doorgronden, maar we kunnen wel observeren en inventariseren welke factoren het zelfherstel bevorderen. Elk stukje dat de puzzel helpt te vervolledigen, is daarbij nuttig.

Integrale epigenetica gaat om verbanden, niet om losstaande feiten. Bijvoorbeeld, bij baby’s kan koemelk leiden tot een levenslange allergische aanleg die we Th2-dominantie noemen. Maar het kan net zo goed ontstaan als de moeder tijdens de zwangerschap een angststoornis heeft of overgewicht. De allergische aanleg kan ook ontstaan als gevolg van een prenatale depressie of te veel negatieve stress tijdens de zwangerschap. Al deze factoren lijken op het eerste gezicht niets met elkaar te maken te hebben. Toch hebben al deze factoren allemaal een gemeenschappelijk kenmerk: ze veroorzaken endorfineresistentie en een teveel aan glutamaat. Deze twee kenmerken programmeren de allergische aanleg bij baby’s zodat ze later astma en allerlei allergische aandoeningen ontwikkelen. In België krijgt meer dan de helft van de baby’s jonger dan één jaar astmaremmers toegediend; koemelk speelt hier een belangrijke rol in. Baby’s die de zuivelexorfinen niet kunnen afbreken omdat ze een DPP-IV-enzymdeficiëntie hebben, zijn volgens onderzoek meer vatbaar om later Th2-dominantie te ontwikkelen.

De moderne mens heeft zijn omgeving drastisch veranderd. Onze genen werken als een soort feedbacksysteem. Ze reageren op onze omgeving en houden onze lichamelijke en geestelijke functies in evenwicht. Hebben we stress, dan wordt er bijvoorbeeld meer endorfine geactiveerd. We hebben de mate waarin het lichaam het evenwicht kan herstellen, voor een deel zelf in de hand.

We hoeven niet per se ziek te worden van stress, zolang

INTERVIEW MET LUCAS FLAMEND

“ALS J E I ET S L ANG D U RIG OVE R ST I MU L EERT, RAAK T HE T L IC H A A M O N GE VO E L I G (RE SI ST E N T) VO O R E E N B E PA A L D E STO F. ”

TCC Magazine | 19

" N IE T A LLE E N G EDACH TE N , MA A R O OK H OE WE O M GA A N ME T A N DE RE M E N S E N E N O NZE OM G E VING Z I JN B ELAN GR I J K E PLACEB O FACTOR EN I N H E T HER ST ELPR OCES EN DE W ER K I NG VAN O N Z E G EN EN .”

we ervoor zorgen dat het feedbacksysteem zo goed mogelijk kan functioneren. Die nauwkeurige afstemming tussen onze genen en de omgeving wordt mede mogelijk gemaakt door het endorfinesysteem. Dat systeem reguleert ook de geluksbeleving, de aandacht, het immuunsysteem en ons natuurlijk verweer tegen kanker. Raakt het endorfinesysteem uit evenwicht, dan ontstaat de tendens om chronische en psychische aandoeningen te ontwikkelen.’

Naast dat je in het boek je eigen levensverhaal hebt opgetekend staan er ook een 10-tal goed gedocumenteerde casussen in waarin de lezer een kijkje in de keuken krijgt en zo meekrijgt hoe je het endorfinesysteem kunt herstellen.

Heel praktisch, hoe verloopt eigenlijk een intake in jouw praktijk?

‘Voor het intakegesprek vraag ik de cliënt een verslag te schrijven van zijn/haar leven tot nu toe. Dat is een verslag vanaf de geboorte. Daarin somt de cliënt alle lichamelijke en psychische klachten op én die van de ouders. Soms heeft de cliënt een moeder en/of een vader met een zware levensgeschiedenis van uitputting en trauma’s. In onderzoek is aangetoond dat trauma’s via transgenerationele erfelijkheid worden doorgegeven. Een van de gevolgen is een teveel aan glutamaat, wat de persoon angstig, prikkelbaar en onrustig maakt.

Dat verslag sturen ze naar mij op. Met mijn epigenetische bril analyseer ik aan de hand van het verslag de epigenetische verbanden in hun klachtenpatroon. Dan zie ik dat hun geschiedenis er een is van terugkerende klachten die alsmaar erger zijn geworden. Ik neem vervolgens een stuk van de gewoonten en beloningen af. Daar moet ik wat tegenoverstellen en dat is vooral de causalitiet tussen de levensgeschiedenis en het verloop van de klachten van de cliënt inzichtelijk maken. Door dat inzicht is de cliënt meer gemotiveerd en heeft hij/zij minder moeite

20 | TCC Magazine

om de levenswijze te veranderen. Bijvoorbeeld bewegen en anders eten. Iedere behandeling in mijn praktijk start met het basisdieet van drie maanden. Dat houdt in het vermijden van gluten, zuivel, soja en transvetten, smaakversterkers in bewerkte voeding en het verminderen van toegevoegde suiker, alcohol en koffie.

Tegelijk moet ik als therapeut ook realistisch zijn en mijn cliënten vertellen dat het therapeutisch proces afhankelijk is van meerdere factoren. Gezonde voeding is een belangrijke factor. Maar wie het jarenlange gebruik van bijvoorbeeld psychofarmaca zoals antidepressiva, kalmeer- en slaapmiddelen wil afbouwen, moet er rekening mee houden, dat deze middelen de expressie van onze genen veranderen. Psychofarmaca veroorzaken epigenetische disregulaties, die nog meer voelbaar zijn bij het afbouwen.

Met andere woorden: men gaat eerst achteruit, vooraleer men verbetering merkt. Bij sommige psychofarmaca is dit een langdurig proces. Het vraagt dan ook om geduld.’

Je bent al jaren aan het onderzoeken en binnen de complementaire geneeskunde ben je innovatief bezig.

Is het boek de conclusie/het eindstation of ben je inmiddels bezig om nieuwe initiatieven te ontplooien?

‘Het boek is bedoeld als een naslagwerk om de basisprincipes van de opioïde epigenetica – of wel de factoren die de werking van het endorfinesysteem beïnvloeden – in kaart te brengen. Het is zeker geen eindstation, maar eerder een beginpunt om aandoeningen die het gevolg zijn van een ontregeld endorfinesysteem, in kaart te brengen. Ik denk hierbij aan ADHD, depressie, angst-, stress- en slaapstoornissen, diabetes, kanker en Alzheimer.’

Hoe zie je verder je eigen toekomst?

‘Zowat 11 jaar geleden was het lezen van het boek van Bruce Lipton De biologie van de overtuiging de aanleiding om me te verdiepen in de epigenetica. Het tweede deel van zijn boek dat specifiek ingaat op de mind/body-connectie vond ik persoonlijk te ver gaan; het gaf de indruk zweverig van aard te zijn. Ondertussen weten we uit onderzoek dat de mind/body-connectie geen spirituele fantasie is maar een feit. Niet alleen gedachten, maar ook hoe we omgaan met andere mensen en onze omgeving zijn belangrijke placebofactoren in het herstelproces en de werking van onze genen. Maar het kan ook de andere kant opgaan: nocebofactoren zoals trauma’s en toxische relaties kunnen het herstelproces afremmen. Ook trauma’s van de ouders hebben – zoals we weten uit epigenetisch onderzoek invloed op de levenskwaliteit van hun kinderen. Ik wil me in de toekomst verder verdiepen in de placebo/nocebo-dynamiek, de opioïde epigenetica en de transgenerationele erfelijkheid van trauma’s, via het schrijven van boeken en het geven van BrainQ-opleidingen.’

Het boek Het endorfine herstelplan is online te bestellen bij diverse webwinkels (ISBN 9789082922103)

ONTDEK WAT

VERBINDENDE COMMUNICATIE

VOOR JOU KAN BETEKENEN

Wil je leren hoe je Verbindende Communicatie praktisch kan toepassen?

Ben je werkzaam als coach, psycholoog of therapeut en wil je diepgaande veranderprocessen b� je cliënten initiëren?

VINE biedt een professioneel pakket van diverse opleidingen en trainingen aan.

Onze leergang Verbindende Communicatie in Coaching, is gericht op professionals die zich verregaand willen ontwikkelen tot een krachtige en onderscheidende begeleider van zowel individuele als organisatorische vraagstukken. Ben j� klaar voor (nog) meer verdieping?

Bek�k het aanbod op onze website www.vinetraining.nl Informeer voor onze accreditaties

VINE

Verbinding voor mens en organisatie VINE Instituut voor Verbindende Communicatie | 030 215 50 60 | Mariniersweg 3, 3941 XK Doorn

Wat de spiegel vertelt……

“Spiegel, spiegel aan de wand, wie is de mooiste van het land?”

Kinderen kunnen ons als volwassenen met gedrag flink triggeren. We ervaren De boze koningin vraagt hen dan als ‘lastig’ in de klas, thuis in het gezin, op de sportvereniging, op visite in het sprookje van enzovoort. Het gedrag van het kind benaderen we in zulke situaties vaak vanuit Sneeuwwitje om bevesirritatie, boosheid of geraaktheid. En juist daardoor ontstaat er eerder een gevoelsmatige verwijdering tussen het kind en de volwassene, dan dat er meer tiging aan haar sprekende begrip en verbinding wordt gevoeld.

Spiegel. Ze weet dat deze haar zal prijzen om haar Een voorbeeld: schoonheid; gewoon even Kees (37) is zeer punctueel. Hij heeft een verantwoordelijke baan en heeft de dingen graag op orde. Hij regelt zijn afspraken op tijd en ruimt papieren en haar ‘boost’ van de dag. documenten geordend op. Wanneer hij zich meldt voor een intake, is hij de Maar helaas…de spiegel wanhoop nabij wat betreft zijn 15-jarige zoon, die overal wat aan kleding en schoolspullen laat slingeren. Zoonlief Peter is er volgens Kees een ‘ster’ in om geeft een onverwacht wat belangrijk is, altijd op het laatste moment aandacht te geven. Dit irriteert antwoord: “O koningin, vader sterk: ”Peter heeft geen gevoel voor verantwoordelijkheid!” De jongen heel mooi bent u, maar gaat telkens met de hakken over de sloot over en haalt net een voldoende voor Sneeuwwitje is duizendmaal belangrijke proefwerken. Kees vindt zijn zoon onverantwoordelijk en laks.

Bovendien moet hij hem daardoor voor zijn gevoel voortdurend achter de broek mooier nu!” Dit antwoord zitten om alles op tijd af te krijgen en dat geeft Kees stress. Als ik vader naar zijn vormt een enorme trigger wens vraag, zegt hij: ”Ik zou willen dat de jongen naar me luistert en zich wat meer verantwoordelijk opstelt.” De zoon geeft in een gesprek aan dat hij geniet voor de boze koningin; de spiegeling van haar lieftallig van zijn schooltijd met vrienden en doet wat nodig is, maar meer niet. Volgens hem ben je niet voor niets jong. Hij vindt dat zijn vader zich te druk maakt en stiefkind valt haar rauw op dat hij zich geen zorgen hoeft te maken, want Peter zorgt wel dat hij overgaat.

“Relax!” zegt Peter vaak tegen zijn vader. haar dak!

22 | TCC Magazine

JOLIJN HENDRIKS Binnen de Kinder- en Gezins­ coachopleidingen die ik exploiteer bij Sonnevelt Opleidingen, werken we als coach met het benoemen van thema’s. Het grote voordeel daarvan is dat dit eraan bijdraagt te voorkomen dat je als coach te veel gaat redden, helpen en oplossen zonder dat je bewustzijn bevordert bij je cliënt.

Tegelijk creëert het een open ruimte waarbinnen je zonder oordeel naar de situatie van je cliënt blijft kijken.

Studenten die vooral gewend zijn om oplossingsgericht te werken, zijn iedere keer weer aangenaam verrast wat het werken vanuit thema’s en de open ruimte –zonder oordeel- brengt aan inzichten bij henzelf en de cliënt.

Bovendien ontdek je als hulpverlener dat de thema’s van jouw cliënten ook vaak de thema’s zijn die voor jou als hulpverlener spelen.

In het voorbeeldverhaal zijn de thema’s van vader Kees onder andere: • Punctueel • Verantwoordelijk • Orde/ geordend • Tijd • Wanhoop • Kriegel • Zorgen De thema’s van zijn zoon onder andere: • Slingeren • Geniet • Relax • Hakken • Sloot • Verantwoordelijkheid In de thema’s lijken vader en zoon recht tegenover elkaar te staan. Zo punctueel als vader is, zo relaxed is de zoon. Vooral vader is niet gelukkig met de situatie en hij heeft het oordeel over zijn zoon al geveld, uitgaande van zichzelf. “Mijn zoon is niet verantwoordelijk en laks!” Zoon maakt zich minder druk en haalt zijn schouders op over wat vader zegt, al vindt hij het wel jammer dat zijn vader altijd zo gestrest doet en veel op hem moppert.

In mijn boek Puur Elkaar

Grootbrengen leg ik stapsgewijs uit hoe het werken met thema’s kan helpen bij het bevorderen van meer verbinding tussen volwassenen en kinderen. Het begint met te kijken waar in de thema’s de overeenkomsten zitten. Bijzonder in het voorbeeld is dat het gezamenlijke thema ‘verantwoordelijkheid’ is. Door het bekijken van de thema’s met vader en zoon en wat daarin mogelijk iets van gezamenlijkheid is, kwam dit er al gauw uit. Ik stelde hun beiden de volgende vraag: hoe beleef je ‘verantwoordelijkheid’ voor jezelf en hoe zie je dit voor de ander?

Door hen over dit thema te bevragen, ontstond er over en weer een luisterend oor om elkaar echt te horen in hoe ze ieder omgaan met verantwoordelijkheid. Uiteindelijk zag vader in het gedrag van zijn zoon een uitnodiging voor hemzelf om wat makkelijker in het leven te staan en wat meer te genieten. Zoon Peter volgde het voorbeeld van zijn vader door zich ordelijker te tonen voor wat betreft zijn spullen, omdat hij begreep dat ze samen verantwoordelijk waren voor het huishouden. Zo ontstond er

wederzijds begrip en daarmee weer meer verbinding.

Soms kan het ook verhelderend zijn om eens voor één dag elkaars rollen aan te nemen, zodat je snapt hoe ieder zich in een bepaalde situatie gedraagt.

Uiteraard geldt dit vooral voor situaties met wat oudere kinderen.

Een ander sprekend voorbeeld betreft een moeder die klaagde over het beperkte zelfvertrouwen van haar kinderen. Ze vond het heel vervelend dat haar kinderen zo onzeker waren en zo weinig durfden. Na een middag observatie bij haar thuis viel het me op dat ze zo in ‘bevelen’ naar de kinderen sprak. En eigenlijk gaf ze nagenoeg geen complimenten.

Zonder daar verder op in te gaan of dit te benoemen, vroeg ik haar naar haar eigen opvoeding. Ze gaf aan een strenge opvoeding te hebben gehad. Ze hoorde niet vaak dat ze iets goeds deed. Met name haar vader sprak hen als kinderen altijd in een soort ‘moppertaal’ aan. “Hij leek meer een dril-sergeant dan een vader”, zo vertelde moeder. Ik vroeg wat ze daarin had gemist. Ze vertelde dat ze iets van warmte miste als kind en

TCC Magazine | 23

OPLEIDINGEN Mentaal Vitaal Basis Coach Energetisch Therapeut Gelukscoach Gezinscoach Jongerencoach Kindercoach Levenscoach Mental Coach Psychosociale Basiskennis Relatiecoach Seniorencoach Stervensbegeleider Stresscounselor

Toe aan een volgende stap?

Laat Sonnevelt je inspireren Fysiek Vitaal Ben jij therapeut, coach of counselor en klaar voor meer verdieping

Beweegcoach

of verbreding van je vakkennis? Wil jij geĂŻnspireerd, geraakt en

Gewichtsconsulent

verrijkt worden? Dan is een opleiding of na- en bijscholing van

Je lichaam als kompas

Sonnevelt Opleidingen een goede keuze. Al 25 jaar zijn wij dĂŠ opleider op het gebied van vitaliteit en gezonde levensstijl.

Al onze opleidingen zijn SNRO-geaccrediteerd en worden met een gemiddelde 8,9 hoog gewaardeerd door onze studenten.

Medische Basiskennis Natuurvoedingsadviseur Trainer Hormoonfactor Voetreflextherapeut

Totaal Vitaal Vitaliteitscoach Vitaliteitsadviseur

Kijk voor het gehele aanbod op onze website sonnevelt.nl

NA- EN BIJSCHOLING

of kom naar onze open dag op 12 mei 2019.

Psyche en gewicht Overgang en voeding Darmvitaal Runningtherapie Ademhaling en vitaliteit

3x

op rij

De 6 aanrakingen

JOLIJN HENDRIKS te zetten op een lichter en zorgelozer leven. Kinderen leren van ons, maar wij kunnen ook van hen leren.

Zo groeien we samen als we quality-tijd pakken om onszelf en het kind echt te zien. En als iemand zich echt gezien en gehoord voelt, gaat het licht in de ogen aan. Dan is er weer een beetje kracht bij om te groeien als mens. Door op deze wijze met jezelf en het kind op je pad om te gaan, ontstaat er rust en ruimte waarin van alles ‘moeten’ naar de achtergrond verschuift en ‘genieten’ naar de voorgrond. Dat alles verstevigt het zelfvertrouwen.

af en toe eens een bemoediging of compliment. “Welk verschil had dit voor je gemaakt?” “Ik had me gezien gevoeld,” antwoordde moeder, “en ik denk dat ik me daardoor ook zekerder had gevoeld.”

Samen keken we naar het thema ‘zelfvertrouwen’. Hoe dit voor haar was geweest in haar jeugd, hoe dit mogelijk ook voor haar vader had gespeeld en ten slotte hoe dit thema ook nu weer helder werd in het leven van haar kinderen.

Uit dit laatste voorbeeld blijkt dat thema’s overdrachtelijk kunnen zijn.

Ze worden doorgegeven in de generaties, tenzij iemand in de generatie daar verandering in aanbrengt. In mijn boek ga ik dieper in op overdrachtelijke thema’s en ook geef ik aan hoe trauma kan doorwerken in de generaties.

Bewustzijn van eigen issues en thema’s zijn voor volwassenen van belang als het gaat om gedrag van kinderen op hun pad. Juist door je eigen thema’s te kennen en te zien, kun je gedrag van kinderen zien in dat licht, waardoor je voorkomt dat je gedrag los ziet van het grotere geheel waar een kind deel vanuit maakt.

En het hoeft niet per se je eigen kind te zijn, dat je trigger en/of spiegelt.

Als je als coach bijvoorbeeld zelf worstelt met eigen grenzen, kun in een hulpverleningstraject dit thema terugzien in de cliënten die je begeleidt.

Het begeleiden vanuit thema’s is een andere invalshoek om als hulpverlener met opvoedingsvragen te werken en geeft bij opvoeders en kinderen meer bewustzijn en onderlinge verbinding.

Om het kind als spiegel echt te willen zien, wordt van ons als volwassene gevraagd met bewustzijn van eigen thema’s naar gedrag van kinderen te kijken.

Dat zal voor de opvoeder niet altijd leuk of prettig zijn. Juist als je moeite hebt met je eigen feilbaarheid, zul je die spiegeling misschien niet altijd als leerzaam en positief ervaren.

De boze koningin kon alleen maar vanuit jaloezie naar haar stiefdochter Sneeuwwitje kijken. Ze wilde perfect zijn en duldde geen ‘tweede plaats’.

In mijn boek beschrijf ik wat het thema ‘perfect’(/perfectionisme) met je doet als mens en hoe het besef van feilbaarheid mildheid naar jezelf en anderen kan brengen.

Mijn boek Puur Elkaar Grootbrengen is een warm pleidooi om als opvoeder en/of hulpverlener open te staan voor het kind in jezelf en het kind om je heen: te luisteren en te zien vanuit een open ruimte zonder oordeel. Zo voorkom je dat je elkaar in hokjes en vakjes plaatst zonder jezelf en de ander echt vanuit je hart te zien. En juist als je zonder oordeel kijkt, zul je merken dat je anders ziet!

Mijn wens is dat Puur Elkaar Grootbrengen een bijdrage mag leveren in het elkaar beter verstaan van volwassenen en kinderen, met als doel dat ieder mag zijn wie hij of zij ten diepste is. Dat ieders autonomie mag bloeien!

Ik kan met groot genoegen kijken naar mijn spelende kleinkinderen. Ze kunnen zich nog zo intens verwonderen en volop genieten van kleine dingen. In mijn boek beschrijf ik specifieke kindkwaliteiten, die ons als volwassenen kunnen helpen het kind in onszelf te herinneren en daarmee in

Puur Elkaar Grootbrengen Hoe (hooggevoelige) volwassenen en kinderen samen kunnen opgroeien.

AnkhHermes, ISBN 9789020215137

Genoemde namen in de voorbeelden in dit artikel zijn omwille van privacy aangepast.

Iris Wuijster Fotografie

TCC Magazine | 25

NA D IN E BU RKE H A RR I S DOE T BO E KJ E O P E N OVE R GE VO LGE N TOXIS C H E ST RE S S

Ernstig jeugdtrauma verdrievoudigt kans op hartfalen en longkanker In haar boek Ingrijpende jeugdervaringen en gezondheidsproblemen gaat kinderarts Nadine Burke Harris in op het bewezen effect van jeugdtrauma op de algemene gezondheid. Uit het Adverse Childhood Experience (ACE) onderzoek onder 17.500 volwassenen blijkt dat hoe hoger de ACE-score is, hoe groter de kans op gezondheidsproblemen wordt. 60% van de volwassenen ‘scoort’ minstens 1 ACE. Met haar boek doet Burke Harris een oproep aan artsen om meer aandacht te geven aan jeugdtrauma als oorzaak van fysieke problemen en niet slechts te focussen op het oplossen van de symptomen.

De potentie van een jeugdtrauma Na twee jaar medisch onderzoek onder 17.421 volwassenen blijkt dat ingrijpende jeugdervaringen letterlijk onder de huid gaan zitten en veranderingen teweegbrengen die tientallen jaren in het lichaam kunnen blijven sluimeren. Ze kunnen een negatieve invloed hebben op de ontwikkeling van een kind en ze kunnen de fysiologie beïnvloeden. Ze zijn in staat om chronische ontstekingen en hormonale veranderingen te veroorzaken die blijvend kunnen zijn. Jeugdtrauma’s hebben de potentie de hersenontwikkeling negatief te beïnvloeden en de vorming van DNA te wijzigen.

Verwaarlozing, geweld, misbruik en angst kunnen een blijvende inwerking hebben op de celdeling.

Ingrijpende jeugdervaringen hebben een levenslange impact op het emotionele, psychische én lichamelijke vlak en kunnen het risico op hartziekten, beroertes,

kanker en diabetes – en zelfs alzheimer – drastisch vergroten.

Toekomst Burke Harris roept artsen, hulpverleners en leerkrachten op de vicieuze cirkel te doorbreken door zich te richten op het vroegtijdig signaleren van een jeugdtrauma en de behandeling daarvan mee te nemen in de totaalaanpak, en geen genoegen te nemen met slechts een behandeling met medicatie. De kinderarts pleit voor een ACE-screening als onderdeel van de prenatale zorg en een aankruisvakje dat bevestigt dat ieder kind op school een ACE-screening heeft gehad, net zoals ze hun vaccinaties en medische onderzoeken krijgen. Ook pleit ze ervoor dat leerkrachten leren de symptomen van toxische stress bij hun leerlingen te herkennen.

Ingrijpende jeugdervaringen kunnen niet worden voorkomen, maar een juiste behandeling kan voorkomen dat een jeugdtrauma en de gevolgen ervan van generatie op generatie op generatie worden doorgegeven.

Over Nadine Burke Harris Met haar boek geeft de van oorsprong Canadese Nadine Burke Harris inzicht in de rol die ingrijpende jeugdervaringen kunnen spelen in een leven en leert ze de lezer welke mogelijkheden er zijn voor behandeling. Kinderarts Burke Harris is oprichter en CEO van het Center for Youth Wellness in San Francisco. Haar TED-talk is meer dan 3 miljoen keer bekeken.

Ernstig jeugdtrauma verdrievoudigt kans op hartfalen en longkanker « Nadine Burke Harris « ISBN 9789463160445 « Uitgeverij Mens

26 | TCC Magazine

Eet meer energie voor een vitaal en vrolijk leven Zingend je bed uit springen, tot op hoge leeftijd bruisen van de energie, volop plezier hebben… Als je je mitochondriën vertroetelt, gaat je leven er zo uitzien. Dat is de boodschap die Marjolein Dubbers doorgeeft in haar nieuwste boek. Mitochondriën zijn de energiecentrales van je lichaamscellen en je hebt er ontelbaar veel van.

Als je goed voor ze zorgt, produceren ze waardevolle enzymen, gaan ze ontstekingen tegen en houden ze je fit, gezond en blij. Hoe dat allemaal werkt, komt heel uitgebreid aan de orde. Dubbers weet een ingewikkeld stuk biochemie in eenvoudige taal uit te leggen met sprekende voorbeelden. En dan ook nog met heel veel vaart erin, waardoor dit boek leest als een trein. Dat is meteen de kracht ervan. Het verklaart ook waarom het momenteel op een prominente plaats staat in veel boekhandels, want de luchtige stijl en mooie uitvoering met veel fotomateriaal spreken een breed publiek aan.

Overigens richt Dubbers zich in haar werk met name op vrouwen. Ze is eigenaar van het internetplatform De Energieke Vrouwenacademie en haar eerste boek had de titel Het Energieke Vrouwen Voedingskompas.

Het is marketingtechnisch gezien altijd goed om je doelgroep duidelijk af te bakenen, maar veel mannen zouden net zo goed baat hebben bij haar verhaal. Zoals de titel al aangeeft, speelt voeding daarin een heel belangrijke rol.

De hoofdstukken zijn onderverdeeld in groenten, vetten, vezels en enzymen. Zeker vetten krijgen veel aandacht.

Ze legt het verschil uit tussen vet- en glucoseverbranding. Vooral de laatste zorgt voor suikerpieken in het bloed waarbij veel vrije radicalen vrijkomen. Gezonde vetten daarentegen ziet ze als de schoonste bron van energie voor het lichaam. Eiwitten zijn meer bouwstof dan energieleverancier. Daarnaast schrijft ze hoe je je voedsel het beste kunt bereiden. Ze besluit met dertig van haar succesrecepten.

Voor voedingssupplementen had best wat meer aandacht kunnen zijn; ze loopt nu een beetje snel op haar tenen door dit onderwerp heen. Ook onderschat ze nogal het gebruik van probiotica in deze vorm. Dat is jammer, maar goed, een mens kan zich tenslotte niet in alles tot in detail verdiepen.

Dwingend wordt het boek nergens, Dubbers raadt aan vooral niet te streng te zijn en steeds naar de wijsheid van

je eigen lichaam te luisteren voor welke voeding je nodig hebt en hoeveel. Met alles spreekt ze uit eigen ervaring.

Na een flinke burn-out op haar 52e besloot ze te zoeken naar manieren om haar energie weer terug te krijgen. Net als veel anderen was ook zij verslaafd aan snelle koolhydraten. Toen ze haar voedingspatroon drastisch wijzigde, kreeg ze niet alleen haar energie weer terug, maar werd ze ook vrolijker en helderder in haar hoofd. Dat bereikte ze niet alleen met voeding. Tijdens haar zoektocht naar meer energie, ondervond ze wat nog meer van invloed is op de aanmaak van mitochondriën. Onder andere lichaamsbeweging, tijdig ontspannen en regelmatig in daglicht vertoeven.

Hoe dan ook is het een informatief boekwerk vol wijsheden geworden. Of die ook allemaal hout snijden? Vast niet. Ze wekt overigens wel de indruk met haar overtuigende schrijfstijl. Maar dat maakt niet uit. Wanneer dit boek consumenten bereikt die strijden tegen overgewicht en welvaartsziekten, is er al veel gewonnen. En als die ook nog een deel van haar adviezen opvolgen, zou dat een hele vooruitgang betekenen. Dubbers doet goed werk en weet hoe ze mensen enthousiast moet krijgen.

Dat is een groot talent.

Eet meer energie « voor een vitaal en vrolijk leven « Marjolein Dubbers ISBN 9789021566863 « Kosmos Uitgevers « Recensie door Ria Teeuw

TCC Magazine | 27

Acceptance and commitment therapy

Relatietherapie

Motiverende gespreksvoering

Vijfdaagse training Leer uw cliënten effectief omgaan met vervelende gedachten, gevoelens en omstandigheden.

Vijfdaagse training Ondersteun partners in de communicatie met als doel het vertrouwen in elkaar te versterken.

Driedaagse training Verminder de weerstand en vergroot de motivatie tot gedragsverandering bij uw cliënten.

Data Dinsdag 19 maart Dinsdag 02 april Dinsdag 16 april Dinsdag 14 mei Dinsdag 28 mei

Data Woensdag 20 maart Woensdag 03 april Woensdag 17 april Woensdag 15 mei Woensdag 29 mei

Data Donderdag 11 april Vrijdag 12 april Vrijdag 17 mei

16 PE punten

16 PE punten

12 PE punten

€ 749,00

€ 975,00

€ 599,00

ANDRÉ FRANKHUIZEN

Depressie: de evolutionaire achtergrond In dit artikel stellen we onszelf de vraag wat depressie eigenlijk is. We laten zien hoe laaggradige ontstekingen tot neuro-inflammatie kunnen leiden en van daaruit tot depressie. Bovendien plaatsen we depressie in een evolutionair perspectief: wat zouden de mogelijke voordelen van een milde tot matige depressie kunnen zijn?

Als we op deze manier naar depressies kijken, heeft dat vergaande gevolgen voor de behandeling. Om je te ondersteunen in je praktijk, reiken we je diverse strategieën aan op het gebied van voeding, beweging en orthomoleculaire suppletie, waarmee je jouw sombere of depressieve cliënt beter kunt ondersteunen.

Depressie: herkennen en behandelen Binnen de huidige psychiatrie wordt vooral gekeken naar symptomen van een depressie. Deze symptomen worden geobserveerd door een psychiater en gerapporteerd door de patiënt zelf. Vervolgens wordt een behandeling opgesteld. Deze houdt over het algemeen geen rekening met de evolutionaire achtergrond van depressie.

Voordat we dieper in kunnen gaan op de oorzaak en mogelijke functies van depressie, is het handig als we eerst kijken hoe men depressie in de praktijk herkent. Een milde tot matige depressie wordt volgens DSM-V gekenmerkt door symptomen die, gedurende minstens twee weken, het functioneren ernstig belemmeren.

Daarbij moet van onderstaande symptomen ten minste één het grootste deel van de dag, vrijwel elke dag, aanwezig zijn: • Een neerslachtige stemming, • Ernstig verlies van interesse in vrijwel alle activiteiten.

Tevens zijn er minimaal drie van onderstaande symptomen aanwezig: • Eetproblemen, • Slaapproblemen, • Geagiteerd en rusteloos, of juist geremd, • Vermoeidheid en verlies van energie, • Gevoelens van waardeloosheid of overmatige schuld, • Concentratieproblemen, vertraagd denken en besluiteloosheid, • Terugkerende gedachten aan dood of zelfdoding.

Andere veelvoorkomende symptomen van depressie zijn angst, obstipatie, libidoverlies en problemen met het geheugen (DSM-V). Tot slot komt rumineren, het herhaaldelijk en langdurig nadenken over zaken die in het verleden zijn gebeurd, vaak bij depressie voor.

Praten of pillen?

Uit de meeste onderzoeken komt naar voren dat cognitieve gedragstherapie een belangrijk middel is in de strijd

tegen depressie (Hofmann, 2012). Ook van mindfulness is bekend dat het een gunstig effect heeft op de symptomen (Hofmann, 2017, Goldberg, 2018).

Maar het wordt wel steeds duidelijker dat de medicinale component van de behandeling te wensen overlaat. Zo blijkt uit recent onderzoek gepubliceerd in Psychotherapy and Psychosomatics dat antidepressiva voor de langere termijn geen oplossing bieden (Vittengl, 2017). Ook blijken mensen die antidepressiva gebruiken, een 33 procent verhoogde kans te hebben op vroegtijdig overlijden (Maslej, 2017).

Reguliere antidepressiva hebben bovendien nog steeds veel bijwerkingen, waaronder beïnvloeding van het rijgedrag, constipatie en seksuele disfunctie (James, 2001). Maar zelfs agressief gedrag en zelfmoordneigingen worden gerapporteerd, met name bij kinderen en tieners (Sharma, 2016). Overigens moet hierbij aangetekend worden dat er bij zwaardere vormen van depressie vaak helaas geen andere opties openstaan dan het geven van antidepressiva.

TCC Magazine | 29

Toch zouden antidepressiva ook hier uiteindelijk slechts een vertrekpunt moeten zijn.

Waarom antidepressiva niet altijd goed werken Er is een aantal mogelijke redenen aan te voeren waarom de medicinale behandeling van depressie niet altijd het gewenste resultaat oplevert.

Hieronder een beknopt overzicht: • Medicijnen behandelen alleen de proximale en niet de ultieme oorzaken.

• Niet alle vormen van depressie zijn hetzelfde, maar worden wel eender behandeld.

• Antidepressiva zijn vooral gericht op serotoninehuishouding, terwijl ook dopamine een rol speelt.

• Veel kan voorkomen worden met lifestyle, voeding, beweging en suppletie.

• De evolutionaire achtergrond van depressie wordt nauwelijks erkend.

Op de volgende pagina’s lichten we deze punten uitgebreid toe, te beginnen met het belangrijke onderscheid tussen proximale en ultieme oorzaken van depressie.

30 | TCC Magazine

Proximale en ultieme oorzaken Bij het ontstaan van een depressie spelen zowel proximale als ultieme oorzaken een rol. Proximaal betekent ruwweg ’dichtbij’ en ultiem ‘ver weg’ (Scott-Phillips, 2011). Waar de reguliere psychiatrie zich vooral bezighoudt met oorzaken dichtbij in de tijd, kijkt de evolutionaire psychiatrie veel verder terug.

Binnen de reguliere psychiatrie wordt het ontstaan van depressie voornamelijk toegeschreven aan (een combinatie van) genetische gevoeligheid, een tekort aan beschikbaar serotonine, problemen in het vroege leven, hechtingsproblematiek, ofwel andere neurobiologische, psychologische, sociale of gedragsmatige factoren.

Dit zijn allemaal proximale factoren die verwijzen naar de aard en het ontstaan van een depressie binnen één mensenleven.

Hoewel bovenstaande factoren allemaal een rol spelen bij het ontstaan van depressie, is dit niet het hele verhaal.

Volgens de evolutionaire psychiatrie heeft depressief gedrag ook een evolutionaire, adaptieve functie

(Brüne, 2016). Pas als we zowel naar de proximale als ultieme factoren kijken die verantwoordelijk zijn voor depressieve symptomen, krijgen we een compleet beeld van wat depressie eigenlijk is, hoe deze werkt en waarom we wel of niet een depressie krijgen.

Alleen daarna kunnen we op geïnformeerde wijze een behandeling opstellen.

Evolutionaire psychiatrie De evolutionaire psychiatrie is een gezondheidsdiscipline die kijkt naar het evolutionaire nut van gedrag.

Het bouwt onder andere voort op de ideeën van de Nederlandse bioloog en Nobelprijswinnaar Nikolaas Tinbergen (Tinbergen, 1952, 2005). Bekend van hem zijn de vier vragen van Tinbergen: Functie: Hoe beïnvloedt het gedrag de kans op overleving en reproductie?

Mechanisme: Welke stimuli veroorzaken het gedrag?

Ontwikkeling: Hoe verandert het gedrag gedurende het volwassen worden?

Evolutie: Hoe verandert het gedrag als een functie van de evolutionaire geschiedenis?

Deze vragen zijn opgesteld om een conceptueel kader te schetsen voor

ANDRÉ FRANKHUIZEN de studie van het gedrag van dieren.

Tinbergen gebruikte dit bijvoorbeeld in zijn onderzoek naar supernormale stimuli bij meeuwen (Tinbergen, 1953).

De evolutionaire psychiatrie past het conceptuele kader toe op menselijk gedrag (Brüne, 2016). Dit lijkt een grote stap, maar dat is maar schijn; immers, als de mens geen dier is, wat is deze dan?

Functie, mechanisme, ontwikkeling en evolutie De reguliere psychiatrie kijkt vooral naar het mechanisme waarlangs een gevoeligheid voor depressie zich vertaalt naar depressieve symptomen en, in mindere mate, hoe dit zich ontwikkelt door het mensenleven.

Zoals blijkt, vormen het mechanisme en de ontwikkeling alleen een onvoldoende basis om het gedrag effectief te behandelen. Wellicht moeten we dan eerst naar de mogelijke functies van het gedrag kijken.

De mens wordt fylogenetisch ondergebracht in het dierenrijk Op het eerste gezicht lijkt depressie verre van functioneel. Mensen met een depressie hebben vaker zelfmoordgedachten en lopen een verhoogd overlijdensrisico. Ook libidoproblemen komen vaker voor, dus voortplanting zou in het geding kunnen komen. Beide zijn evolutionair ‘onhandig’. Het is belangrijk om op te merken dat deze functie, net als mechanisme en ontwikkeling, proximaal is: het beslaat één mensenleven.

We hebben dus nog steeds niet gekeken naar de ultieme functie, de evolutie.

Binnen de evolutie geldt dat een nieuwe eigenschap alleen wordt overgedragen op het nageslacht als het binnen de omgeving een voordeel oplevert, of in ieder geval geen groot nadeel. Bij gebrek aan een duidelijk functioneel voordeel van depressie, moeten we wellicht een nadeel overwegen.

Maar het kan ook zijn, dat we het voordeel over het hoofd zien, omdat we niet los kunnen komen van onze 21e-eeuwse blik. Had depressie in ons verre verleden een voordeel? En is

dit voordeel binnen onze huidige tijd wellicht een nadeel geworden?

Analytische ruminatiehypothese Zoals gezegd, komen rumineren en depressie vaak samen voor.

Rumineren is het herhaaldelijk en langdurig nadenken over ervaringen die in het verleden hebben plaatsgevonden.

Negatieve gedachten hierover kunnen leiden tot gevoelens van machteloosheid en somberheid, wat depressie in de hand zou werken. De analytische ruminatiehypothese stelt echter dat depressie een geëvolueerde reactie is op complexe (sociaal-emotionele) problemen (Andrews, 2009).

De functie van depressie zou zijn om afleiding tot het minimum te beperken en de tijdsduur die men kan besteden aan analyse van de triggers, te optimaliseren. Op deze manier kan men in de toekomst beter anticiperen op een vergelijkbare trigger. De analytische ruminatiehypothese wordt ondersteund door onderzoek op het gebied van genen, neurotransmitters en receptoren, neurofysiologie,

neuroanatomie, neuro-energetica, farmacologie, cognitie, gedrag en de (in)effectiviteit van behandelingen (Andrews, 2009).

De onderzoekers die betrokken zijn bij dit onderzoek, stellen zelfs dat depressie een natuurlijke en - uiteindelijk - gunstige reactie is op stress.

Het is in die zin een overlevingsmechanisme. Dat zou verklaren waarom de genen die ons gevoelig maken voor depressie, niet uit onze genenpool zijn verdwenen. Echter, binnen onze huidige omgeving zijn de stimuli die het depressieve gedrag uitlokken, grondig veranderd, zowel de aard als de duur ervan. In het volgende deel gaan we dieper op deze stimuli in.

Twaalf verschillende subtypen van een depressie Elke depressie is uniek en ontstaat weer uit andere proximale oorzaken.

Recent heeft een onderzoeksgroep een onderverdeling gemaakt van twaalf verschillende subtypen van depressie (Markus, 2017). Dit is een handig hulpmiddel om in kaart te brengen wat er bij een cliënt aan de hand is.

TCC Magazine | 31

Instituut voor E.E.N.® Breng uw emoties in evenwicht met bloesemremedies Bloesem Remedies Nederland is de distributeur van 17 verschillende merken bloesemremedies zoals: Australian Bush, Alaska Essences, Californische F.E.S. Essences, Healing Herbs, Deva Bach remedies en de Nederlandse remedies.

De hoogste kwaliteit van Schüssler Celzouten.

Verwreven en zonder magnesiumstearaat van Adler.

Met de hand verwreven poeders van Sonnenmineral.

Primavera essentiële oliën en aromatherapie zowel in biologische als in Demeter kwaliteit.

Kijk op onze nieuwe site: www.primaveralife.nl

Eclectische Energetische Natuurgeneeskunde

Geaccrediteerd door CPION, SNRO, KTNO, ZHONG, VIV, VBAG, LVNG, NFG, BATC, VNT en NVST Registeropleidingen (HBO niveau) Opleiding E.E.N.® Therapeut (240 ECTS) Omscholingstraject tot E.E.N.® Therapeut (240 ECTS) Didactiek voor HBO docenten (i.s.m. de VU Amsterdam) Opleiding Med ische en/of Psychosociale Basiskennis psychosociale i skennisosociale basisk ennis (P lato) Cursussen, bij- en nascholingen Klassieke homeopathie vernieuwd, Introductie (voldoet aan de Plato eindtermen) psychosociale thematherapie, Introductie E.E.N.® Therapie, (diverse leslocaties), Ankhtherapie, dolfijnenergie, aromatherapie, EHBO Rode Kruis, bij- en nascholingen Medische en Psychosociale Basiskennis

Bezoekadres: Winkel de 3Vrouwen, ook voor edelstenen en boeken. www.de3vrouwen.nl Kijk voor de cursussen over aromatherapie, celzouten en de bloesemtherapie op www.bloesemremedies.com.

Secretariaat: Pater Jac. Schreursweg 2B 6097 NH Panheel Telefoon 0475-475178

E.E.N.®

Instituut voor Eclectische Energetische Natuurgeneeskunde

Email: info@instituuteen.nl Website: www.instituuteen.nl

1000 i.e. of 3000 i.e. per druppel SanoPharm emulsan Vitamine D3 is op basis van een unieke micro-emulsie samengesteld. De structuur van deze emulsie komt overeen met die van moedermelk, waardoor de opname optimaal is!

w!3 u e i N an D

ls Emu simum is fo r t 0 i . e.

30 0 p p e l dru per

Eén verpakking van 10 ml bevat 240 druppels en kost slechts € 19,95 voor de 1000 i.e en € 22,95 voor de 3000 i.e. verpakking (consumentenprijs).

SanoPharm Nederland bv - Prins Hendrikweg 2 - 3771 AK Barneveld T 0342 420714 - F 0342 420646 www.sanopahrm.com - info@sanopharm.com

ANDRÉ FRANKHUIZEN

De proximale oorzaken hieronder kunnen depressie of op depressie gelijkende symptomen uitlokken. De mate waarin het individu wordt blootgesteld aan deze stimuli, alsmede hoe lang, heeft invloed op de ernst van de symptomen.

Ook de gevoeligheid versus adaptogene capaciteit van het individu is van belang.

1. Infectie Tijdens een infectie, waarbij het immuunsysteem zijn werk moet doen om binnengedrongen pathogenen aan te vallen, zien we vaak de volgende symptomen ontstaan: verlies van eetlust, slaapstoornissen, verlies van concentratie, vermoeidheid en een verminderde stemming.

Deze symptomen kunnen erg lijken op de symptomen van iemand met een depressie. Chronificatie leidt tot laaggradige ontstekingen en tot chronificatie van depressie.

2. Langdurige stress Stress is een normaal onderdeel van de vlucht-vechtreactie die snel weer wordt opgelost wanneer het gevaar geweken is. Chronische stress is evolutionair nieuw. Net als bij infectie wordt bij chronische stress het immuunsysteem geactiveerd om eventuele traumatische schade proactief aan te kunnen pakken.

Wanneer het immuunsysteem geactiveerd wordt, worden er veel pro-inflammatoire cytokinen geproduceerd.

Deze hebben een negatieve invloed op de stemming.

3. Eenzaamheid Langdurige eenzaamheid is evolutionair nieuw. Onderzoek naar moderne jagers-verzamelaars suggereert dat onze verre voorouders leefden in groepen van maximaal 150 mensen, waarbij familie een centrale plaats innam (Dunbar, 1993). Om zo te kunnen leven was voortdurende samenwerking, nauw contact en sociale ondersteuning nodig. Het is een scherp contrast met de massale, maar individualistische maatschappij waarin de westerse mens nu leeft.

een postpartumdepressie.

4. Traumatische ervaringen Traumatische ervaringen kunnen leiden tot rumineren. Zoals eerder gezegd, kan dit functioneel zijn voor het verwerkingsproces, maar ook tot problemen leiden.

5. Een hiërarchisch conflict Depressiviteit kan ontstaan onder invloed van werkloosheid, het buiten een sociale groep geplaatst zijn, zich buitengesloten voelen en andere factoren die met de hiërarchie in de sociale omgeving te maken hebben.

Vaak is er een gevoel van onmacht of controleverlies.

6. Rouwverwerking Rouw is een normaal proces, maar kan onder invloed van diverse van bovenstaande triggers langer duren dan nodig is.

7. Romantische afwijzing Afwijzing door een geliefde kan een diepe en langdurige impact op de psyche hebben.

8. Postpartumproblemen 10-15 % van de vrouwen ontwikkelt

9. Het seizoen Er zijn cliënten die altijd in hetzelfde seizoen van het jaar depressieve klachten ontwikkelen, bijvoorbeeld in de winter wanneer er weinig zonlicht is. Een tekort aan vitamine D wordt in verband gebracht met veel psychische aandoeningen, waaronder depressie.

10. Alcohol en drugs Verdovende en stimulerende middelen beïnvloeden de neurotransmitters in de hersenen, waaronder dopamine en serotonine. Een tekort aan één van beide, of beide, kan tot depressiviteit leiden.

11. Neurodegeneratieve ziektebeelden Alzheimer, parkinson, epilepsie, infarcten en hersenschade kunnen bijdragen aan depressiviteit.

Neurodegeneratieve aandoeningen en neuro-inflammatie gaan hand in hand (Nedergaard, 2015).

12. Ondervoeding Een tekort aan voedingstoffen

TCC Magazine | 33

beïnvloedt de stemming en kan zelfs leiden tot apathie en terugtrekgedrag.

Ondervoeding moet hier ook gezien worden als een tekort aan nutriënten die het lichaam nodig heeft om zijn fysiologische taken uit te kunnen voeren. Dit heeft invloed op veel lichaamsprocessen die moeten zorgen voor een goede conditie van de hersenen, waaronder de antioxidantdefensie, welke helpt bij het remmen van ontstekingsprocessen.

Door met de cliënt goed uit te zoeken wat de ware oorzaken zijn van depressie, is het veel eenvoudiger om tot een persoonlijk behandelplan te komen. Op deze manier komen de oorzaken centraal te staan in plaats van de symptomen.

Naar gelang de oorzaak is de behandeling ook anders. Zo heeft een depressie ontstaan vanuit sociale afwijzing, een andere aanpak nodig dan een depressie ontstaan vanuit infectie (of chronische laaggradige ontsteking). In het eerste geval zal hulp bij verwerking en acceptatie op één staan, in het tweede geval een ontstekingsremmende therapie, bijvoorbeeld met voeding, beweging en suppletie. Daar gaan de volgende onderdelen over.

Van laaggradige ontsteking tot neuro-inflammatie Infectie en langdurige stress kunnen via een chronisch geactiveerd immuunsysteem de hersenen beïnvloeden. Dit proces verloopt via laaggradige ontstekingen: een normale reactie van het immuunsysteem die onder invloed van 21e -eeuwse stimuli chronificeert.

Bij een gezonde ontstekingsreactie komt het immuunsysteem na maximaal 72 uur weer tot rust. Bij een laaggradige ontsteking blijft het soms nog jaren sluimerend actief. Dit zijn ontstekingen die actief zijn gebleven nadat de ziekteverwekker al is overwonnen of de weefselschade al is hersteld. De huidige omgeving werkt laaggradige ontstekingen in de hand en steeds meer onderzoek laat zien dat veel van onze welvaartsaandoeningen

34 | TCC Magazine

hun oorsprong vinden in laaggradige ontstekingen (Minihane, 2015).

Ook komt er steeds meer onderzoek waaruit blijkt dat laaggradige ontstekingen effect hebben op onze hersenen (Meraz-Rios, 2013), (Tansey, 2012), (Houser, 2017), (Attwells, 2017).

Waar neuro-inflammatie begint Neuro-inflammatie speelt een rol bij depressie, parkinson en multiple sclerose (Tansey, 2012), (Houser, 2017).

Een fascinerend voorbeeld hoe het proces achter neuro-inflammatie in zijn werk gaat, wordt gegeven door Braaks hypothese van parkinsonprogressie (Braak, 2003). Dit is de beste hypothese op dit gebied, zoals ook het aan Nature gerelateerde Parkinson’s Disease in een review onderschrijft (Houser, 2017). Maar liefst 53-82 procent van alle gevallen van parkinson blijkt volgens de onderzoekers via de vier stadia van Braak te verlopen. Dit zou ook kunnen verklaren hoe depressie ontstaat, hoewel specifiek onderzoek op dit gebied nog in de kinderschoenen

staat.

Vier stadia van Braak In stadium één ontstaat een ontsteking in de darm, bijvoorbeeld als reactie op een microbiologische prikkel.

Door deze ontsteking verandert een bepaald eiwit (alfasynucleïne) van vorm. Zolang de gunstige en ongunstige flora in balans zijn, kan dit eiwit niet uit het darmmilieu ontsnappen.

Is er echter sprake van een dysbiose, dan kan dit tot leaky gut leiden en kan alfa-synucleïne door het centraal zenuwstelsel gaan migreren. Het lichaam herkent het afwijkende eiwit niet, dus er volgt een ontstekingsreactie. Het eiwit vervolgt zijn weg naar de hersenen en de ontsteking breidt zich verder uit.

In stadium twee raakt de hersenstam ontstoken en ontstaan vroege parkinsonsymptomen zoals slaapstoornissen en depressie.

In stadium drie raken de dopamineproducerende cellen ontstoken,

ANDRÉ FRANKHUIZEN wat de kenmerkende motoriek van parkinson verklaart.

In stadium vier raken ook de executieve hersengebieden aangedaan waardoor cognitieve problemen zoals ongeremdheid kunnen gaan optreden. Hersenscans laten duidelijk zien dat de ontsteking ook werkelijk vóór de parkinsonsymptomen uitgaat (Tansey, 2012). Er is dus sprake van een oorzaak-gevolgrelatie.

Onderliggend proces is vergelijkbaar Gaat dit proces net zo in zijn werk bij depressie? Parkinson en depressie, maar ook alzheimer, delen een aantal neuro-inflammatoire eigenschappen met elkaar, waaronder verstoringen op het gebied van de microglia en micro-RNA (Brites, 2015). Ook depressie kan, net als parkinson, beginnen met laaggradige ontstekingen in de darm.

Vervolgens worden immuuncellen in de hersenen zoals microglia geactiveerd en gaan reactieve zuurstofdeeltjes (ROS) produceren. Deze brengen schade toe aan de hersengebieden.

Cytokinen, zoals interleukine-6 (IL-6), interleukine-1 bèta (IL-1β) en tumornecrosefactor alfa (TNF-α) bevorderen

vervolgens de ontsteking en deze breidt zich nog verder uit.

Wanneer dit niet bij de basis in de darm wordt geremd of verholpen, blijft het ziektebeeld zich verder ontwikkelen.

Factoren die laaggradige ontstekingen veroorzaken Eén van de oorzaken van laaggradige ontstekingen is een verstoorde vetzuurbalans (Minihane, 2015).

In onze voeding gaat het om een goede verhouding tussen omega-6 en omega-3-vetzuren, bij voorkeur in de verhouding 4:1 of 1:1. Door onze huidige omega-6-rijke voeding is de balans echter doorgeslagen naar 20:1 tot 25:1. Het probleem daarbij is dat omega-6 door de enzymen cyclo-oxygenase 2(COX-2) en 5-lipoxygenase (5-LOX) wordt omgezet in ontstekingsbevorderende stoffen (Simopoulos, 2008). Hoe langer de vetzuren uit balans blijven, hoe groter de kans op laaggradige ontstekingen en dus ook op bijkomende welvaartsaandoeningen.

Hieronder een lijst met nog meer factoren die laaggradige ontstekingen in de hand werken, vergeleken met de situatie zoals deze waarschijnlijk bij onze verre voorouders bestond.

Onder ‘Huidige voeding’ staan de uitlokkers van laaggradige ontstekingen.

De stoffen aan de linkerkant maken allemaal op hun eigen manier onze lichaamsbarrières kapot, of zetten de tightjunctions open, waardoor er voortdurend pathogenen en andere toxines binnen kunnen dringen. Op deze manier móet het immuunsysteem wel actief blijven.

Relatie tussen CRP-waarde en depressie Eerder heb je kunnen lezen dat laaggradige ontstekingen depressiviteit kunnen veroorzaken. De hiermee gepaard gaande ontstekingsactiviteit in het bloed kan gemeten worden met een CRP-test.

Verhoogde waarden van de ontstekingsmarker CRP worden vooral in verband gebracht met welvaartsziekten zoals obesitas. Maar uit een metastudie blijkt dat een verhoogde CRP-waarde ook gerelateerd is aan een grotere kans op psychische klachten, waaronder depressies (Wium-Andersen, 2013).

Verhoogde waarden van de ontstekingsmarker CRP (C-reactief

Huidige voeding

Oorzaak

Voorouderlijke voeding

Oorzaak

Voeding met een hoge glykemische index

Gemaksvoeding, HFCS, toegevoegde suikers

Lage glykemische index

Suiker vooral gebonden in plantaardig materiaal

Nutriëntarme voeding (veel)

Door uitspoeling van bodems, intensieve teelt, toename koolhydraten en fabrieksvoeding, overeten

Nutriëntrijke voeding (weinig)

Geen intensieve teelt en in de natuur is men niet gegarandeerd van voeding, dus overeten is lastig.

Weinig vezels

We eten onvoldoende groente en fruit.

Veel vezels

Men at vooral plantaardig materiaal, veel minder vlees.

Veel alcohol

Alcohol is overal relatief goedkoop verkrijgbaar.

Weinig alcohol

Alcohol alleen uit natuurlijke fermentatieprocessen.

Mycotoxinen

Mycotoxinen gedijen goed onder industriële condities (pinda’s).

Minder mycotoxinen

Weinig kans op binnenkrijgen hoge concentratie van mycotoxinen in de natuur.

Saponinen

Zeepstoffen die de darmwand aantasten, vooral uit peulvruchten die veel gegeten worden.

Minder saponinen

Peulvruchten waren vermoedelijk geen onderdeel van de oerdis.

Lectinen

Antinutriënt uit vooral peulvruchten.

Minder lectinen

Peulvruchten waren vermoedelijk geen onderdeel van de oerdis

Gluten

Eiwit uit granen dat de darmwand kan aantasten en bron is van exorfinen.

Nauwelijks gluten

Granen zijn pas vast onderdeel van onze voeding geworden sinds de landbouwrevolutie.

TCC Magazine | 35

Opleidingen in preventieve geneeskunde en leefstijl Het OPFG inspireert iedereen die geïnteresseerd is in de nieuwste wetenschappelijke inzichten op het gebied van leefstijlgeneeskunde door middel van specifieke opleidingen, trainingen, masterclasses en workshops.

Opleiding in preventie en behandeling voor gezondheidsprofessionals en andere geïnteresseerden In onze opleidingen richten wij ons speciaal op: •

• •

•

• •

Huisartsen die zich willen verdiepen in de mogelijkheden om patiënten te kunnen ondersteunen met onderbouwde preventieve maatregelen.

Schoonheidsspecialisten die behoefte hebben aan kennis over de behandeling van de huid van binnen uit.

Fysiotherapeuten, massagetherapeuten of personal trainers die zich verder willen verdiepen in de fysieke processen die leiden tot blessures.

Bedrijfsartsen die geïnteresseerd zijn in de mogelijkheden om mensen te begeleiden met voedings- en bewegingsinterventies.

Mensen met een passie voor gezondheid.

Mensen die zich willen scholen tot VitamineCoach en orthomoleculair therapeut.

Voor meer informatie: www.opfg.nl

ANDRÉ FRANKHUIZEN

“WANN EER ME N O NG EZO NDE DA RME N HEEF T AL S GE VO LG VA N E E N O N GE ZONDE LE E FST IJL , K A N D IT TOT DE PRE S S IE LE IDE N . ”

10 mg/l bijna driemaal zo groot in vergelijking met een CRP -waarde van maximaal 1 mg/l. Bij een CRP-waarde tussen 1 en 3 mg/l nam het risico van een depressie met 38% significant toe, terwijl bij een CRP-waarde tussen 3 en 10 mg/l de kans op een depressie verdubbelde. Het risico van een ziekenhuisopname als gevolg van een depressie was tweemaal zo groot bij een CRP-waarde van 10 mg/l of hoger (Wium-Andersen, 2013).

High-sensitive test Het gemeten gehalte CRP-eiwit geeft een objectieve maat voor de ontstekingsbelasting in het lichaam en kan dus aangeven of er bij je cliënt inderdaad sprake is van een laaggradige ontsteking. Maar om een laaggradige ontsteking goed te kunnen meten, is wel een zeer gevoelige test nodig.

De ‘hs’ in de naam hs-CRP staat dan ook voor high-sensitive, ofwel hoogsensitief. Een high-sensitive CRP-test meet het gehalte CRP-eiwit zeer nauwkeurig. Dat geeft je als therapeut natuurlijk meer duidelijkheid, maar ook de cliënt kan zien dat de klachten te maken hebben met laaggradige ontstekingen.

Vervolgens kan daar samen aan gewerkt worden met voeding, beweging en suppletie.

De darmbehandeling proteïne) zijn een kenmerk van laaggradige ontstekingen. Na het ontstaan van een ontsteking neemt de hoeveelheid CRP-eiwit in het lichaam binnen een paar uur toe. Bij een laaggradige ontsteking circuleert er voortdurend een klein beetje CRP-eiwit in het bloed.

CRP: verhoogde kans op depressie Voor het onderzoek werden de resultaten samengevoegd van twee eerdere onderzoeken, waardoor een totale populatie van 73.000 proefpersonen ontstond. Een verhoogde CRP-waarde bleek gerelateerd aan een verhoogde kans op psychische klachten en depressies. Bij het zelfgerapporteerde gebruik van antidepressiva was de kans op een depressie bij een CRP-waarde van minimaal

Wanneer men ongezonde darmen heeft als gevolg van een ongezonde leefstijl, kan dit tot depressie leiden.

Volgens onderzoekers in Denemarken kunnen lactobacillen helpen dit type depressie te voorkomen.

Er bestaan al langer vermoedens dat probiotische bacteriën via de darm-hersen-as een rol zouden kunnen spelen bij het beheersen of voorkomen van depressie (BruceKeller, 2018).

Uit nieuw onderzoek bij dieren blijkt in ieder geval dat probiotica, die meestal gericht voor de darmen worden ingezet, ook de hersenen positief kunnen beïnvloeden (Abilgaard, 2017).

Strijd tussen goede en slechte bacteriën In het darmkanaal leven ca. 100.000

miljard bacteriën. In een gezond darmkanaal heerst een milieu waarin de meeste pathogene bacteriestammen zich niet thuis voelen. Echter, de darminhoud kan ook pathogenen en toxische stoffen bevatten.

Probiotische organismen voeren strijd met pathogenen om hechtruimte en voedsel. Hiertoe vormen ze bacteriocinen en kortketenige vetzuren. Deze laatsten voeden het darmepitheel, waardoor een sterke barrière ontstaat tegen pathogenen. Bovendien verlagen deze vetzuren de pH, wat pathogenen verdrijft en daarnaast de biologische beschikbaarheid van mineralen verhoogt. Ook dragen ze bij aan het verteringsproces, doordat ze co-enzymen (zoals lactase) kunnen produceren. Door deze mechanismen wordt de vertering verbeterd, flatulentie door gisting voorkomen en darmparasieten, diarree, maar ook obstipatie voorkomen.

Dysbiose Onder invloed van externe factoren, waaronder een slecht voedingspatroon, kan het evenwicht in de darmen verstoord raken met dysbiose tot gevolg. Pathogenen in de darmen kunnen vervolgens in de bloedbaan terechtkomen met allerlei gevolgen van dien voor de gezondheid (Abilgaard, 2017).

Willen we de darmflora succesvol herstellen, dan moeten we starten met een voeding die het evolutionaire voedingspatroon zo veel mogelijk benadert. Oervoeding bestaat vooral uit mager vlees en gevogelte, (vette) vis, eieren, groenten, noten, fruit, bessen, zaden en paddenstoelen.

Oervoeding is daardoor armer aan gemakkelijke koolhydraten - een voedingsbron voor de ongunstige flora - en rijker aan fermenteerbare vezels, die juist een voedingsbron vormen voor onze gunstige bacteriën (Manheimer et al., 2015). Daarnaast is er veel mogelijk met pre- en probiotica.

TCC Magazine | 37

Breedspectrum probiotica Breedspectrum probiotica bestaan uit twee tot meer dan vijftien verschillende gunstige bacteriestammen.

De Griffith School of Medicine in Australië gebruikt ze voor onderzoek, en noemt het zelfs een vast onderdeel van elke gezonde levensstijl (Khalesi et al., 2014).

" N AA ST A A NPA S S I N G VA N H E T VOE DI NGS PA T R O ON E N H E T START EN VA N E E N DA RMBE H A N DE LIN G, Z I J N E R NO G E N K E L E O RT HOM O L E CULAI R E E N N AT UUR LI JK E STO F F EN DI E JE B I J D E PR ESSI E KUN T I N Z ET T EN.”

Orale probiotica Er zijn inmiddels vele aanwijzingen dat orale bacteriën niet alleen lokaal van betekenis zijn; er is ook een verband met een systemisch effect (Arimatsu, 2014), (Bascones-Martinez, 2014), (Casanova, 2014). Zo laten epidemiologische studies zien dat er een significante relatie is tussen parodontitis en chronische ziekten als diabetes type II, hart- en vaatziekten, obesitas en mogelijk ook depressie en alzheimer.

Orale probiotica kunnen de samenstelling van de mondflora ten gunste veranderen (Chatterjee, 2011).

Prebiotica Prebiotica zijn vezels die goed worden opgenomen door de gunstige darmflora en als voedingsbron fungeren.

Inuline en FOS (fructo-oligosachariden) zijn belangrijke voorbeelden.

Bij een voeding die arm is aan vezels, zijn prebiotica extra aan te bevelen (Bengmark, 2005), (Gibson, 1995), (Kaur, 2002), (Roberfroid, 1993), (Roberfroid, 2005), (Manning, 2004), (Saavedra, 2002).

L-Glutamine L-Glutamine is een voedingsstof voor de slijmvliezen, waaronder in de darm.

Deze voedingsstof zorgt voor een dikkere slijmlaag, waardoor stoffen die in de darm horen, daar ook blijven en dus geen laaggradige ontstekingsprocessen kunnen starten op andere plaatsen in het lichaam. L-Glutamine stimuleert bovendien het immuunsysteem, waardoor ongunstige bacteriën zich minder goed kunnen huisvesten (AMR, 2001).

Meer over de darmbehandeling binnen de orthomoleculaire praktijk, lees je in onze whitepaper Een goede gezondheid begint in de darm.

38 | TCC Magazine

Voedingssuppletie Naast aanpassing van het voedingspatroon en het starten van een darmbehandeling zijn er nog enkele orthomoleculaire en natuurlijke stoffen die je bij depressie kunt inzetten. Deze grijpen in op bijvoorbeeld het immuunsysteem, op neurotransmitters of de algemene cognitieve functie.

Let op: het toedienen van supplementen bij depressie is geen langetermijnoplossing. Een goed startpunt is het wel, van waaruit we naar een totaalbehandeling kunnen toewerken met voeding en beweging.

Curcuma longa Curcuma longa remt de ontstekingsenzymen COX-2 en 5-LOX, waardoor er minder ontstekingsstoffen vrijkomen (Aggarwal, 2015). Dit verlaagt de kans op de ontwikkeling van onder andere neurodegeneratie, depressie, diabetes type-2, hart- en vaatziekten, auto-immuunziekten en COPD. Aanvullend kan men de balans weer rechtzetten door meer vis en minder plantaardige oliën zoals zonnebloemolie te eten. Dit blijft bij de huidige voedingsgewoonten echter lastig.

Curcuma longa kan dan een welkome aanvulling zijn.

Crocus sativus Uit meerdere dubbelblinde klinische onderzoeken bij personen met milde tot matige depressie blijkt dat het antidepressieve effect van Crocus sativus (saffraan) groter is dan placebo en vergelijkbaar is met dat van fluoxetine en imipramine (Akhondzadeh, 2004, 2007). Uit analyse van bioactieve fracties komt naar voren dat de inhoudsstof crocine-1 hoofdverantwoordelijk is voor het antidepressieve effect. Het werkingsmechanisme erachter komt deels overeen met dat van imipramine; beide remmen de heropname van serotonine, norepinephrine en dopamine.

Hierdoor blijven deze neurotransmitters langer actief in de synaptische spleet, hetgeen bij veel mensen zorgt voor meer concentratie en minder depressieve gevoelens. Het eerste

ANDRÉ FRANKHUIZEN

“ HET ANTI DEPRESSI EVE EFFECT VAN CROCUS SATI VUS (SAFFRAAN ) I S G R OTER DAN PLACEB O EN VERGELI JKBAAR MET DAT VAN FLUOX ETI NE EN I MI PRAMI NE.”

TCC Magazine | 39

met een hogere DHA-inname (Sinn, 2012).

Griffonia simplicifolia Een tekort aan serotonine en tryptofaan kan depressie veroorzaken, evenals slapeloosheid, obsessief gedrag en excessief eetgedrag dat tot zwaarlijvigheid leidt.

Diverse reguliere medicijnen zijn daarom gericht op het verhogen van de beschikbare hoeveelheid serotonine in de hersenen, ofwel via het intensiveren van het gebruik van de beschikbare serotonine (SSRI’s) ofwel via remming van de afbraak ervan (MAO-remmers). Griffonia simplicifolia is een natuurlijke bron van 5-HTP, een voorloper van serotonine.

Langs deze weg is het in staat het serotoninegehalte in de hersenen te verhogen (Birdsall, 1998). In tegenstelling tot veel van de genoemde medicijnen gaat dat vrijwel zonder bijwerkingen. Griffoniazaadextract wordt behalve bij depressie onder meer gebruikt bij de behandeling van slapeloosheid, eetstoornissen, fibromyalgie en chronische hoofdpijn.

effect treedt al binnen een week op, maar het effect is maximaal na circa 6 weken.

SAM-e SAM-e wordt in het lichaam omgezet in ATP en methionine.

Methionine is een belangrijke methylator van genen die betrokken zijn bij de aanmaak van hormonen en neurotransmitters. Suppletie met SAM-e reguleert langs deze weg de aanmaak van onder andere melatonine en dopamine. Melatonine is effectief gebleken bij de behandeling van Seasonal Affective Disorder (SAD), ofwel seizoensgebonden depressie, en een voldoende hoog gehalte dopamine verhoogt de motivatie.

Daarnaast normaliseert methionine het gehalte adrenaline, waardoor stress en angstgevoelens afnemen bij gestreste en angstige personen.

40 | TCC Magazine

Uit onderzoek komt zelfs naar voren dat SAM-e beter werkt dan generieke medicijnen die worden voorgeschreven bij depressie (Papakostas, 2009).

Visolie Er zijn duidelijke epidemiologische aanwijzingen dat een chronische DHA-deficiëntie kan leiden tot depressie en cognitieve achteruitgang. Inname van DHA uit algenolie verhoogt al in relatief lage dosering de DHA- en omega-3-index, waardoor het risico op deze nadelige deficiëntie-effecten kan worden verminderd (Bernstein, 2012). Bij ouderen met depressie en milde cognitieve achteruitgang namen depressieve symptomen af door verhoging van de DHA- of EPA-inname, terwijl verbeteringen in denken en perceptie van lichamelijk welzijn waren geassocieerd

Mucuna pruriens Ook een tekort aan dopamine kan aanleiding geven tot depressie. Een dopaminerge depressie wordt op een andere manier aangepakt dan een serotonerge. In plaats van het serotoninegehalte, moet dan het dopaminegehalte verhoogd worden.

Antidepressiva die op dit mechanisme ingrijpen, zijn echter sterk in de minderheid ten opzichte van SSRI’s.

Toch wordt er onderzoek naar gedaan, onder andere met Mucuna pruriens (fluweelboon), dat de grondstof vormt voor het parkinsonmedicijn L-DOPA. Uit dit onderzoek blijkt dat mucuna in ieder geval bij ratten het gehalte dopamine in de cortex verhoogt (Manyam, 2004).

Beweging Beweging mag bij vrijwel geen enkele behandeling ontbreken. Dat dit ook geldt voor depressie, blijkt wel uit onderzoek onder 34.000 Noorse mannen en vrouwen. Daaruit komt naar voren dat een uur beweging per

ANDRÉ FRANKHUIZEN week al voordelen oplevert.

De onderzoekers maakten gebruik van gegevens verzameld tussen 1984 en 1997 (Harvey, 2017). Bij hen werd gemeten hoe vaak ze aan lichaamsbeweging deden en of ze daarnaast last hadden van symptomen van angst en depressie. De gegevens zijn afkomstig van de HUNT-studie, een zeer groot gezondheidsonderzoek dat is uitgevoerd binnen de regio NordTrøndelag in Noorwegen.

Beweging gunstig Bij depressie bleek het effect van beweging erg sterk.

Deelnemers die voorafgaande aan het onderzoek hadden ingevuld dat ze niet aan lichaamsbeweging deden, bleken een 44 procent grotere kans te hebben op de ontwikkeling van depressie ten opzichte van deelnemers die één tot twee uur bewogen.

Aangenomen dat hier sprake is van een oorzaak-gevolgrelatie, had 12 procent van depressies voorkomen kunnen worden door minimaal één uur per week te bewegen, stellen de onderzoekers. De intensiteit bleek daarbij niet van belang.

De onderzoekers noemen twee mogelijke redenen waarom lichaamsbeweging gunstig is bij depressie: het is allereerst belangrijk voor een goede lichamelijke gezondheid, wat een gunstig effect zou kunnen hebben op de psyche (bijvoorbeeld via het immuunsysteem en een betere motiliteit van de darm). Ook verwachten ze dat het sociale aspect van lichaamsbeweging een rol speelt.

Eerder onderzoek onder 7000 Nederlandse studenten suggereerde al dat psychosociale factoren zoals zelfbeeld en sociale interactie in ieder geval deels bijdragen aan het gunstige effect op het geestelijk welzijn bij deze doelgroep (Monshouwer, 2012).

Hoeveel beweging is genoeg?

Twee tot vier uur lichaamsbeweging per week lijkt optimaal te zijn voor een betere geestelijke gezondheid, blijkt uit eerder onderzoek onder 7600 volwassenen (Kim, 2012).

Vanaf ongeveer vier uur per week nam dit effect af. Vanaf 7,5 uur per week

was er zelfs sprake van een sterke stijging van depressie en angst.

De onderzoekers vonden er geen verklaring voor en benadrukken dat het hier om een associatie gaat, niet per se om een oorzaak-gevolgrelatie.

Maar als we ons mogen baseren op de HUNT-studie, is dagelijks een uur of meer sporten ook niet nodig om symptomen van depressie tegen te gaan.

Conclusie We hopen dat je na het lezen van dit artikel een beter beeld hebt gekregen wat depressie is, hoe depressie ontstaat aan de hand van proximale en ultieme oorzaken en wat je eraan kunt doen op het gebied van voeding, beweging en suppletie.

Allereerst is het van belang om uit te vinden of depressieve symptomen voortkomen uit een belangrijke levensgebeurtenis of een trauma.

Vervolgens beoordeel je de aanpassing van het gedrag: past het gedrag

van mijn cliënt bij de omstandigheden? Wanneer dit gedrag niet past, is het van belang om eerst uit te vinden of er sprake is van nutriëntentekorten of ontstekingen die het klachtenpatroon kunnen veroorzaken of verergeren. Het eerste doe je door de voeding goed te bekijken en het tweede met een hs-CRPtest.

Voeding, beweging, darmbehandeling en suppletie kunnen al een heel ander beeld geven bij een sombere cliënt.

Wat ons betreft is dat altijd het startpunt voor de preventie én behandeling van milde tot matige depressie.

Dit artikel is afkomstig van Natura Foundation. Een volledige lijst van bronnen is op te vragen bij de redactie.

TCC Magazine | 41

Opleiding tot HeartMath® Therapeut In de HeartMath methode staan de thema’s lichaamsbewustzijn en emotieregulatie centraal.

Door middel van biofeedback op het hartritme leren uw cliënten hoe ze omgaan met stress en hoe ze zichzelf in een meer optimale toestand kunnen brengen. In deze nieuwe opleiding leert u aan uw cliënten om meer grip te krijgen op stress en hun manier van omgaan daarmee, zodat ze gericht kunnen werken aan een gezondere leefstijl. Uit vele studies blijkt dat dit leidt tot een toegenomen welbevinden en functioneren, zowel lichamelijk als psychisch.

HeartMath Benelux biedt nu een 5-daagse opleiding tot HeartMath Therapeut.

In de opleiding wordt aandacht besteed aan:

• Begeleiding van cliënten door • Inpassing van HeartMath middel van het Werken aan interventies in bestaande Veerkracht programma behandelmethodieken Het Werken aan Veerkracht programma De opleiding biedt een kennismaking biedt een evidencebased protocol om met diverse interventietechnieken. Om met behulp van een werkboek de cliënt deze interventies goed over te kunnen in 7 sessies te begeleiden. De cliënt brengen is het van belang om de geleerwordt zich bewust van zijn doelen, de technieken ook zélf veel te oefenen stressbronnen en energielekken en leert en toe te passen in het dagelijks leven. stapsgewijs de HeartMath technieken toepassen en integreren in het dagelijks leven. Huiswerkopdrachten en oefenen zijn belangrijke onderdelen.

Meer informatie vindt u op www.heartmathbenelux.com of persoonlijk via 043-3655626.

• Diagnostiek: Inzicht in het functioneren van het autonome zenuwstelsel Het computerprogramma van HeartMath brengt de hartritmevariabiliteit (HRV) in beeld, een belangrijke indicator voor het functioneren van het autonome zenuwstelsel en daarmee ook van ziekte en/of gezondheid. Dankzij de nieuwste versie van de emWave, de emWave Pro Plus, is het nu ook mogelijk om diverse functionele waarden uit de HRV te bepalen.

RIA TEEUW

K RA K E N , KRA S S E N , KRE UK E L E N E N F LU I ST E R E N

ASMR: antidepressivum van de toekomst?

Aangenaam kippenvel in je achterhoofd door het geluid van een fluisterende stem, geaai over een pluizig bolletje of een kwast. Ook het gevoel van een hand die door het haar strijkt, kan het oproepen. Er is heel wat mogelijk met Autonomous Sensory Meridian Response (ASMR). Als je er gevoelig voor bent, beschik je over het ultieme middel om te ontspannen.

Waarschijnlijk is het zo oud als de mensheid zelf, maar pas de laatste jaren wordt er over gepubliceerd. Een echte boost daarvoor gaf het programma De Wereld Draait Door in 2012, toen Matthijs van Nieuwkerk twee vrouwen interviewde die ASMR-filmpjes plaatsten op YouTube.

Een beetje lacherig werd er zo nu en dan wel over gedaan tijdens de uitzending. De dames bleven echter onverstoord en demonstreerden zelfbewust hun technieken. Het is natuurlijk heel gemakkelijk om er de spot mee te drijven als je er zelf niet gevoelig voor bent. Bovendien, voor sommige mensen is het moeilijk, zo niet onmogelijk, om zich te verplaatsen in een ander als het om een fenomeen gaat dat ze niet kennen. We hebben allemaal een beeld bij begrippen als pijn, jeuk, een lekkere of vieze smaak, maar kippenvel in je achterhoofd als je iemand hoort fluisteren, is toch echt van een andere orde. Misschien is door dit onbegrip wel de term ‘braingasm’ ontstaan, een afgeleide van ‘orgasme’, waardoor het meteen een bepaalde lading krijgt. Onterecht, want met seksualiteit heeft ASMR niets te maken. Wat overeenkomt, is dat het een heel prettig gevoel oproept. Maar het zou wel jammer zijn als een dergelijk etiket in de hand zou werken dat mensen hun ASMRgevoeligheid dan maar liever voor zich houden.

Hormonen Ondertussen zijn er heel wat ASMR-filmpjes op YouTube te vinden. Ze worden veel bekeken en beluisterd. Het fijne gevoel dat ze teweegbrengen, is het gevolg van de hormonen endorfine, dopamine, oxytocine en serotonine die vrijkomen tijdens een ASMR-beleving. En die

kan zich op verschillende manieren voordoen: • door te kijken, bijvoorbeeld naar herhalende handelingen • door te luisteren, bijvoorbeeld naar aangename geluiden • door te voelen, bijvoorbeeld als iemand je streelt of kriebelt.

Ouders Onderzoeker Craig Richard van de Shenandoah University zegt in een interview van het Amerikaanse Smithsonian Magazine: ‘ASMR wordt meestal ervaren vanaf jonge leeftijd door interactie van kinderen met familie en vrienden. De hele werking van ASMR is daarop gebaseerd. De reden dat mensen zich relaxed voelen als ze naar een ASMR-filmpje op YouTube kijken en luisteren, is dat de zachte spraak en rustgevende handbewegingen doen denken aan het gedrag van hun ouders. Het is patroonherkenning: ons brein herkent het patroon van iemand met een zacht gefluister en dat vinden we rustgevend.’ Of zijn theorie klopt? De wetenschap is nog lang niet zo ver om zich erover uit te spreken.

Synesthesie Overigens zijn er nog meer theorieën.

Eén daarvan legt een link met synesthesie, waarbij naast elkaar gelegen hersengebieden die zintuiglijke prikkels verwerken, de prikkels met elkaar vermengen. Een voorbeeld daarvan is dat sommigen cijfers met

TCC Magazine | 43

kleuren associëren. Het cijfer 1 staat dan bijvoorbeeld voor blauw en 2 voor geel. Een andere theorie is dat ASMR verwant is aan misofonie, waarbij iemand juist een extreem negatieve reactie heeft op bepaalde, onschuldige geluiden als smakken of luidruchtig kauwen. Een reactie die juist het tegenovergestelde lijkt van ASMR. Volgens postdoctoraal onderzoeker neuropsychologie Anouk Keizer van Universiteit Utrecht zou je ze misschien beide kunnen indelen aan weerszijden van een spectrum, waarbij ze stelt dat de meeste mensen zich in ‘het midden’ daarvan bevinden. Maar of je absoluut op die manier verband kunt leggen met ASMR, daar zet ze toch vraagtekens bij. ‘Meer onderzoek is nodig’, stelt ze. ‘Wat er duidelijk niets mee te maken heeft, zijn esthetische ervaringen als kippenvel krijgen als je een mooi muziekstuk hoort of een prachtig kunstwerk ziet. Dat is vooral excitement.’ ASMR heeft daarentegen alles te maken met diepe ontspanning. Ze vermoedt dan ook dat het fenomeen de potentie heeft om een psychische behandeling te zijn voor bepaalde problemen, zoals nu soms mindfulness wordt ingezet bij depressie of burn-out. ‘Of dat in de toekomst echt mogelijk wordt, moeten we gaan uitvinden.’ Heel fascinerend vindt ze dat dezelfde YouTube-filmpjes op verschillende mensen verschillende uitwerkingen hebben. ‘Het zegt voor mij iets over hoe onze hersenen werken.’

Betweterfestival Afgelopen oktober deed zij een experiment op het Utrechtse Betweterfestival, een evenement ‘dat met wetenschappers, schrijvers en artiesten de grenzen opzoekt’. Ze legde verschillende bezoekers filmpjes voor waarvan sommige wel ASMR zouden kunnen opwekken en andere niet. Na afloop vroeg ze hun wat ze hadden beleefd en hoe ze zich erbij hadden gevoeld. De resultaten neemt ze mee bij verdere studies. Maar opmerkelijk is volgens haar wel dat veel ASMR-filmpjes effectiever blijken te zijn dan antidepressiva. ‘Toch bekijk ik het als onderzoeker sceptisch’, geeft ze aan. ‘Voordat de wetenschap

44 | TCC Magazine

zich kan uitspreken of het als alternatief kan dienen, moeten we eerst uitzoeken hoe het werkt, wat het doet en of je het kunt aanleren. En ook is er de vraag of het mogelijk is een ASMRfilm te maken die voor iedereen werkt.

We weten wel dat ASMR echt iets is, maar verklaren kunnen we het nog niet.’

niet. Daarnaast bestond het onderzoek uit een enquête die gehouden werd onder 1000 mensen. Ook deze waren verdeeld in ASMR-gevoeligen en niet-gevoeligen. Daaruit kwam naar voren dat de eerste groep zich kalmer, blijer, minder stressvol en minder somber voelde dan de andere groep.

Hartritme Een ander onderzoek werd uitgevoerd door de Universiteit van Sheffield in Engeland onder leiding van Dr. Giulia Poerio. Dat ging uit van twee groepen, waarbij de ene groep bestond uit mensen die getriggerd werden door ASMR-video’s. De andere groep bestond uit mensen die er ongevoelig voor waren. Er deden in totaal 800 proefpersonen mee.

Bij de eerste groep bleek de hartslag gedaald en de huidgeleiding toegenomen, wat bewijst dat ASMR-video’s kijken fysieke gevolgen heeft. Ook ervoeren de deelnemers diepere sociale connecties en andere positieve emoties. De proefpersonen in de tweede groep hadden deze voordelen

Zintuigen Het is een onderzoek dat Keizer ook zeker zal betrekken bij haar eigen werk. Wat haar vooral interesseert, zijn de sterke lichamelijke effecten die ASMR teweeg blijkt te brengen.

Keizer: ‘Dat het de hartslag naar beneden brengt en de huidgeleiding omhoog, lijken tegenstrijdige effecten die tegelijkertijd plaatsvinden,’ vertelt ze, ‘maar volgens onderzoekers is het wel te verklaren omdat het om een complexe emotionele toestand gaat, een soort kalme staat van excitement.

En wat heel bijzonder is, is dat de daling van de hartslag groter is dan bij een gemiddelde mindfulnesstraining. Binnen de wetenschap is nu de vraag hoe we het fenomeen kunnen

RIA TEEUW categoriseren. In elk geval verwachten we dat AMSR inzicht zal geven in hoe onze zintuigen werken.’

Alledaagse situaties Wat het onderzoek van de Universiteit van Sheffield ook inzichtelijk maakte, was wat allemaal een ASMR-beleving kon opwekken. Driekwart van de deelnemers gaf aan dat ze die kregen door ‘zachtjes praten’, ‘fluisteren’ en ‘met het haar spelen of dat borstelen’.

De helft noemde ook ‘persoonlijke aandacht, tikken op houten en/ of plastic ondergronden, naar de kapper gaan en kijken naar langzame handbewegingen. ‘Het gaat dus vooral om simpele en alledaagse situaties’, concludeert Keizer. Ook was ze benieuwd of ze achter de kenmerken van een goede ASMRvideo kon komen. Voor het antwoord op die vraag kwam ze terecht bij de resultaten van weer een ander Engels onderzoek. Daaruit kwam naar voren dat de geluiden realistisch moesten zijn met veel aandacht voor details en ze moesten uitgevoerd zijn in een langzaam tempo.

ASMR University Volgens Keizer is het opvallend dat in de video’s voornamelijk aantrekkelijke, jonge vrouwen te zien en te horen zijn, terwijl ASMR niets met seks te maken heeft. ‘Daarom heeft Jennifer Allen de medisch klinkende naam Autonomous Sensory Meridian Response bedacht, alsof het een

aandoening is,’ vertelt ze. ‘Het gaat erom dat mensen er zonder gêne over kunnen praten.’ Jennifer Allen is verbonden aan de ASMR University in de VS. De oprichter daarvan is de eerdergenoemde Craig Richard, schrijver van het boek Brain tingles.

De university op internet bestaat uit een ‘Resources center’ en een ‘News center’. De eerste biedt links naar allerhande informatie over ASMR en de tweede houdt de bezoekers op de hoogte van nieuws omtrent het onderwerp. Doel van de site is meer bekendheid te geven aan het fenomeen. Maar waar het vooral om draait is dat ze anderen willen inspireren om onderzoeksprojecten naar de sociale en biologische aspecten van ASMR te starten.

Creatief Inmiddels blijft het aantal ASMRfilmpjes op YouTube groeien. Een enkele duurt zelfs meer dan een uur. Als je ze bestudeert, valt op hoe creatief de makers te werk gaan.

Ga er maar aan staan, een hele tijd allerlei woordjes fluisteren en met allerlei voorwerpen krabbelen, kraken, krassen en kreukelen. Het repertoire raakt toch een keertje op zou je denken. Maar het ene filmpje is nog inventiever dan het andere.

Door de grote variatie aan geluiden en bewegingen vindt waarschijnlijk elke toeschouwer wel iets van zijn of haar gading.

Slaap In Nederland hebben we een echte ASMR-artiest: Isabel Meijering. Ze is eigenaar van het Avalon Fitcentre, een fitnesscentrum met vestigingen in Nijmegen en Wageningen. En ze bezit haar eigen YouTube-kanaal. In een interview voor Man Repeller, een modetijdschrift op internet, vertelt ze dat ze de video’s maakt zodat mensen zich kunnen ontspannen en beter in slaap kunnen vallen. Een mooie bijkomstigheid vindt ze dat haar filmpjes ook blijken te helpen bij angst, depressies en migraine. Zelf kan ze binnen vijf minuten in slaap vallen als ze een ASMR-video bekijkt. Het resultaat is dat ze zich de andere dag geweldig voelt en de hele dag beter in staat is om stressvolle situaties aan te pakken. Dagelijks ontvangt ze tien à vijftien berichten van mensen die haar willen laten weten hoe goed ze hen heeft geholpen. ‘Ik heb veel tijd gestopt in mijn video’s en de kijkers waarderen echt wat ik maak.’

Bioscopen Op de dagen dat het wat stiller is in haar sportschool, heeft ze tijd om de filmpjes in elkaar te zetten. Inspiratie haalt ze overal vandaan, van geluiden die ze hoort en uit de boeken die ze leest. Ze put zelfs uit haar dromen.

Haar eigen theorie over wie vatbaar is voor ASMR luidt: ‘Hoe empathischer je bent of hoe opener, hoe gemakkelijker het voor je is om tintelingen te voelen.’

Voor de toekomst ziet ze voor ASMR wel een rol weggelegd met virtual reality en ook zou ze graag ASMRevenementen willen organiseren in bioscopen. ‘Die hebben een geweldig surround soundsystem. De taboes rond ASMR vervagen, maar het is bij lange na niet zo bekend als mindfulness of meditatie. Het is nog steeds een geheim dat je moet ontdekken op YouTube.’

Bronnen: YouTube NRC Handelsblad Podcast Focus Wetenschap Radio 1 Tijdschrift Happinez

TCC Magazine | 45

Bewust man zijn Geen #MeToo, maar een helder #NotMe Mannen staan tegenwoordig voor uitdagingen die geen man in duizenden jaren onder ogen heeft hoeven zien.

We hoeven maar enkele generaties terug te gaan om te ontdekken dat het leven van een man toen eigenlijk tamelijk eenvoudig was. Deze heroriëntatie op de rolverdeling is de afgelopen honderd jaar voornamelijk het resultaat geweest van de inzet van vrouwen. Mannen hebben daar op verschillende manieren op gereageerd, en het resultaat daarvan kunnen we tegenwoordig overal om ons heen, overal in de wereld, zien.

Een manier waarop een man kan reageren is zijn hakken in het zand zetten om de traditionele mannelijke identiteit te bewaren. Zo’n man koestert dikwijls heel negatieve gevoelens ten aanzien van de veranderende rollen van vrouwen. Hij hecht veel waarde aan gehard zijn, aan uithoudingsvermogen, aan ‘gespierd’ zijn. Hij minacht het idee dat hij vrouwelijker moet worden; zachte mannen zijn voor hem ‘watjes’.

Een andere manier waarop een man kan reageren is zich verontschuldigen of zich schamen voor zijn mannelijkheid en juist heel vrouwelijk worden.

Zie hier de man die openlijk over zijn gevoelens praat, het liefst harmonie om zich heen wil en die zachtaardig en vriendelijk is. Hij neemt actief deel aan het huishouden en is een zorgzame, attente vader. Maar zoals we in dit boek zullen ontdekken, kan hij

46 | TCC Magazine

daarmee zijn zelfvertrouwen en zijn gevoel een doel te hebben, verliezen.

Twee dingen die voor het welzijn van een man heel belangrijk zijn. Dikwijls merkt hij tot zijn verrassing ook dat de hartstochtelijke omgang met zijn partner plaatsmaakt voor een soort vriendschap.

De derde mogelijke reactie is proberen voorbij te gaan aan de verschillen tussen de geslachten. Veel studenten leren tegenwoordig dat de verschillen tussen man en vrouw cultureel bepaald zijn en dat er eigenlijk geen wezenlijk verschil is tussen mannen en vrouwen. Iedereen zal het ermee eens zijn dat de starre rolpatronen van het verleden gebaseerd waren op maatschappelijke opvattingen. Niettemin getuigt het idee dat er nauwelijks verschil is tussen mannen en vrouwen van weinig intelligentie. Onderzoek toont in toenemende mate aan dat er werkelijk bestaande biologische en hormonale verschillen bestaan, die ertoe leiden dat mannen en vrouwen heel verschillend reageren op de uitdagingen van het leven. Het zijn deze verschillen die zorgen voor diversiteit, en dankzij deze diversiteit kunnen wij iets creëren wat groter is dan de som van de delen.

De vierde mogelijkheid is het onderwerp van dit boek: een bewuste keuze maken. Een bewuste man is geen slaaf van zijn lichaam. Hij is zich bewust van het evenwicht tussen de mannelijke en de vrouwelijke energieën in

zichzelf. Hoe hij daarmee omgaat, wordt meer bepaald door zijn bewustzijn dan door automatische reacties op de buitenwereld. Een bewuste man beseft dat hij in zijn leven allerlei verschillende rollen kan spelen. Hij is zich bewust van ons verleden en van het feit dat dingen in de afgelopen jaren voor mannen enorm veranderd zijn. Voor hem is het leven niet alleen een reeks plichten die hij vervult, maar ook een kunstwerk dat hij vormgeeft.

Mannelijke en vrouwelijke energie Bijna iedereen op aarde wordt geboren als man of als vrouw. Van 2000 baby’s is het verschil in geslacht in 1999 gevallen volkomen duidelijk.

Lichamelijk is dat verschil eenvoudig te zien: een man heeft een penis, testikels en een platte borst. Verder heeft hij een prostaatklier, een lagere stem en gezichtsbeharing. Een vrouw heeft een vagina, eierstokken en borsten.

Van de puberteit tot aan de overgang menstrueert zij en kan zij kinderen krijgen. Dit zijn zuiver lichamelijke verschillen.

Dit is de aanleiding voor de biochemische en hormonale verschillen waarover we het in dit boek regelmatig zullen hebben. Een primair en tegenwoordig heel relevant onderscheid tussen mannen en vrouwen is het verschil in de omgang met stress. Stress kun je opvatten als de manier waarop je omgaat met grote uitdagingen (dikwijls onder tijdsdruk), terwijl het onmogelijk is om alles naar

SAMSARA

volle tevredenheid te doen. Mannen en vrouwen ervaren stress biochemisch gezien op dezelfde manier: adrenaline en cortisol worden sneller aan het bloed afgegeven dan ze geneutraliseerd kunnen worden. De manier waarop mannen en vrouwen op stress reageren en hun evenwicht en welbevinden weer terugvinden, verschilt echter.

Mannen gaan stress tegen door testosteron af te scheiden. Onderzoek wijst uit dat mannen tot wel dertig keer zoveel testosteron in hun bloed hebben als vrouwen. Testosteron is een hormoon dat verband houdt met moedig en resoluut uitdagingen aangaan, volhouden en kwesties tot een goed einde brengen en dat alles door snel te reageren. Vrouwen gaan stress tegen door oxytocine af te scheiden, ook wel het ‘feelgood-hormoon’ genoemd. Dit hormoon komt vrij als vrouwen verbondenheid ervaren en geen probleem hoeven op te lossen of een specifieke kwestie hoeven te bespreken. Als vrouwen bij elkaar komen om te praten, plezier te hebben en hun gevoelens te delen, neemt hun oxytocine onmiddellijk toe en verdwijnt hun stress.

De maatschappelijke rollen van man

en vrouw mogen de laatste decennia misschien ingrijpend veranderd zijn, de manier waarop ons zenuwstelsel werkt en waarop hormonen in ons lichaam vrijkomen verandert niet zo snel. Het zal nog generaties lang duren voordat ons DNA de veranderingen in onze manier van leven enigszins heeft verwerkt.

Een bewuste man is een man die beseft hoe hij van nature is, met welk karakter hij geboren is. Hij is zich bewust van zijn ware aard en ziet geen reden om die te onderdrukken. Hij is zich ook bewust van de invloed die verschillende vormen van conditionering op hem hebben gehad. Daardoor heeft hij de mogelijkheid om bewust keuzes te maken. Zijn mannelijkheid is niet een automatisch gevolg van zijn fysieke gesteldheid of van de stemmetjes die hem hebben verteld hoe hij moet zijn. Zijn mannelijkheid is eigenlijk een soort kunstwerk, een bewust geschenk aan de wereld, waarin hij zichzelf kan zijn, zijn sterke kanten ten volle kan benutten en werkelijk iets kan geven aan de mensen die hij ontmoet.

Bewustzijn verandert alles. Bijna alles wat je kunt doen of zeggen ervaar je heel anders als je het bewust doet in

plaats van automatisch. Boosheid is hier een eenvoudig voorbeeld van.

Als boosheid bezit van je neemt, kan die gemeen worden en uitmonden in gewelddadigheid. De meeste dingen die we achteraf liever niet hadden gezegd of gedaan, gebeurden toen we boos waren. Het kan moeilijk zijn de schade die op zulke momenten ontstaat, te herstellen. Dat wil echter nog niet zeggen dat je woede uiten altijd destructief is. Als je een kind ziet dat door een volwassene pijn wordt gedaan of als je de kans krijgt om iets te doen aan een groot sociaal onrecht in de wereld, dan is bewust je boosheid laten zien een van de mooiste dingen die je kunt doen. Het verschil zit erin dat je het bewust doet. Alles wat je bewust doet in plaats van automatisch, wordt getransformeerd.

Een bewuste man is niet een betere man. Hij is niet verder geëvolueerd of succesvoller en hij is zeker niet rijker, virieler of machtiger. Hij is niet gespierder, heeft niet meer haar op zijn borst en rijdt niet in een snellere auto. Een bewuste man, in de betekenis die wij aan deze woorden geven, is gewoon een man die een beetje aandacht geeft aan zijn menselijkheid en daardoor meer keus heeft in hoe hij zijn mannelijkheid uit. Zijn leven is meer een kunstwerk dan een automatisch gebeuren.

Uit: Bewust Man Zijn – John Gray.

John Gray is de auteur van de bestseller Mannen komen van Mars, vrouwen komen van Venus www.samsarabooks.com

TCC Magazine | 47

MENTAAL EN EMOTIONEEL WELZIJN VitOrtho helpt!

VitOrtho helpt! Gezondheid is onze motivatie.

COLUMN WILMA DE HAAS

Geheim recept Mensen vragen weleens of ik gespecialiseerd ben. Meestal antwoord ik dan: ‘Nee, behalve in de mens.’ Verder werk ik niet met het begrip doelgroepen en houd me al helemaal niet bezig met specifieke problematiek.

Ik houd niet van problemen. Wel van mensen.

Toch klopt mijn antwoord niet helemaal. Want ik heb best wel veel ervaring met allochtonen.

Niet alleen omdat ik zeven jaar met een Afrikaanse man een relatie heb gehad en volgens de statistieken een allochtoon kind heb omdat één van de ouders van niet-Nederlandse afkomst is. Maar ook heb ik jarenlang allochtonen begeleid in het kader van de inburgering en duale trajecten uitgevoerd.

Een van de belangrijkste boodschappen die ik mijn allochtone cliënten meegaf, was dat het er niet om ging hun identiteit in te ruilen voor die van de westerse. Maar dat ze het spel moesten leren spelen. ‘Als je dan de spelregels niet kent, verlies je altijd’, legde ik ze uit.

Zo begon ik dus standaard met de training cultuurverschillen waarbij ik het verschil tussen de Wij-cultuur en de Ik-cultuur aan de orde liet komen. Die cultuur zit zo verankerd in ons wezen dat ik cliënten bijna letterlijk verscheurd zag raken. Kies ik voor mezelf? Of kies ik voor mijn familie? Pijnlijke keuzes die altijd verlies impliceerden en volgens mij ook het onontkoombare drama van de multiculturele samenleving vormen. Vandaar mijn poging een onderscheid te maken tussen zijn en gedrag, want dat laatste vergt minder en is meer haalbaar.

De een pakte dit gegeven wat gemakkelijker op dan de ander. En leerde het spel (mee)spelen.

Sommigen volhardden in een niet te winnen discussie.

D IE L IE T I K Z I C H Z E L F M O O I O P B L AZ E N .

Bijzondere situaties dienden zich aan. Een cliënt bleef maar complete maaltijden aanleveren totdat ik me er bijna ongemakkelijk bij ging voelen. En ik zal nooit de cliënt vergeten die in zijn wil om mij te overtuigen zijn hele bovenlijf ontblootte om mij maar getuige te laten zijn van zijn oorlogslittekens. Toen zijn broek naar beneden ging, durfde ik pas in te grijpen.

Tijd bleek een rekbaar begrip, telefoontegoeden en batterijen bleken om onverklaarbare redenen altijd net op te zijn en ik heb nog nooit zoveel overlijdensberichten voorbij zien komen.

Er was altijd wel eentje die week daarvoor doodgegaan.

Toen ik die trainingen gaf, was dan ook de verwachting dat die niet echt succesvol zouden verlopen. Dat het opkomstpercentage echt op het minimum zou zitten. Toch bleek tot grote verrassing het omgekeerde het geval.

Wilma de Haas is eigenaar van Haas & Konijn®, een bureau voor persoon-

Ze kwamen en ze bleven komen!

Voor mij een moment om me te bezinnen. Wat was het geheime recept? Hoe werd het schijnbaar onmogelijke mogelijk gemaakt?

lijke en professionele ontwikkeling en auteur van K-Therapie.

Ik kon en kan hier na al die jaren eigenlijk niets anders op verzinnen dan dat het te maken heeft met het feit dat ik niet gespecialiseerd ben.

Behalve in de mens dan. Zoals een allochtoon.

TCC Magazine | 49

Over Afscheid 100 ERVARINGEN EN TIPS VOOR ALS JE IEMAND GAAT VERLIEZEN Hoe ga je om met iemand die niet lang meer te leven heeft? Wat zeg je tegen je zieke buurvrouw in de supermarkt? En wat bespreek je met je vader als het einde nadert?

Moeilijke vragen waar je het antwoord niet altijd op weet. Ben je zelf ziek, ga je een dierbare verliezen of ken je iemand die met afscheid te maken krijgt en wil je er voor hem of haar zijn?

Zie Over Afscheid dan als rugzak waar je af en toe iets voor jezelf of die ander uit pakt.

In Over Afscheid vind je de verhalen van 60 mensen die zelf ziek zijn of iemand moesten loslaten. Hun eerste reactie op het slechte nieuws. Hoe zij omgingen met goedbedoelde aandacht waar ze op dat moment even geen behoefte aan hadden.

En hoe je je dierbare kunt bijstaan zonder jezelf te verliezen. Ze vertellen over de moeilijkste beslissingen in hun leven en over momenten die ze nooit hadden willen missen. Over het behoud van de regie en over het volgen van je hart. Het geeft handvatten voor familie, vrienden, buren, collega’s en zorgverleners. Dit boek helpt je om de laatste periode samen zo mooi en draaglijk mogelijk te maken, zodat je later niet denkt: had ik maar…

50 | TCC Magazine

Van de mooie herinneringen krijg ik energie In een half jaar tijd verloor ik twee vrienden. De een was zeven jaar ziek, de ander zeven maanden. In de jaren daarvoor overleed mijn oudste neef, niet lang daarna onze tante en later mijn oom. Veel vrienden en familie zag ik omgaan met afscheid en verdriet.

Ieder op zijn eigen manier. Ik leefde mee. Ik belde, stuurde kaartjes en praatte met hen over hoe dat is, iemand verliezen.

Vier jaar later werd mijn vader ziek.

Het was meteen duidelijk dat hij niet lang meer te leven had. Nu voelde ik van dichtbij hoe het is om afscheid van iemand te moeten nemen. Ik had pijn aan mijn hart als ik naar hem keek. We hoopten op nog een mooie zomer samen en die hebben we gekregen. Daar ben ik dankbaar voor.

Voor de uitstapjes met ons gezin, de gesprekken, gezellige kopjes koffie en de momenten met familie en vrienden. We hebben gehuild en gelachen. Van die mooie herinneringen krijg ik nu nog steeds energie en dat gevoel gun ik iedereen die iemand moet loslaten. Daarom dit boek.

Aan een ervaren vrouw uit het vak vertelde ik dat ik een luchtig boek wilde schrijven. Haar resolute antwoord: ‘Sylvie, doodgaan vindt niemand luchtig.’ Het werd me duidelijk hoe gevoelig dit onderwerp is, maar ik bleef enthousiast. Bij de eerste gesprekken voor dit boek voelde ik dat ik de juiste weg was ingeslagen. Vaak zei ik ‘wacht even, dit wil ik noteren. Wat zeg je dat mooi’ met de kramp in mijn hand van het schrijven. De verhalen kwamen vanzelf en uit het hart. ‘Na elke afspraak in het ziekenhuis belt de hele

familie. Verschrikkelijk. Gewoon niet opnemen hoor. Schrijf maar op!’ En dan zag ik een wijzende vinger in de lucht. ‘Al die verhalen van mensen die óók ziek zijn, te pas en te onpas’, fronsend met de armen over elkaar, ‘daar heb ik totaal geen behoefte aan. Heb je dat genoteerd?’

Eén keer heb ik getwijfeld of ik hiermee door moest gaan. Ik zat te praten met twee ouders die hun dochter op veel te jonge leeftijd moesten afgeven. Ze vertelden me over haar ziekteproces en over hun gevoel. Hoe verschrikkelijk moeilijk het was om verder te leven. In alle andere gesprekken wist ik, vaak met tranen in mijn ogen, feilloos wat te vragen of zeggen. Maar nu niet. Ik voelde me een indringer. Wie dacht ik dat ik was? Doorvragen naar hun diepste verdriet. Het voelde niet respectvol. Twee maanden heb ik niet kunnen schrijven.

Ik dacht terug aan een uitspraak van een dame die ik sprak voor mijn boek:

SYLVIE KROEF

‘Ik zou dit boek aan een vriendin kunnen geven met een ernstig zieke vader of moeder. Maar nooit aan ouders die hun kind verliezen. Als ik hen was zou ik denken, rot op met je boek’. Een andere moeder die haar kind verloor, drukte me op het hart: ‘Vergelijk je eigen verdriet nooit met dat van een ander. Want ieders verdriet is het grootste verdriet. Wij hebben onze dochter veel te vroeg moeten afgeven, maar een collega van mijn man verloor bij de MH17 ramp zijn zoon, zijn schoondochter en zijn kleinkinderen. Het kan altijd erger, maar ons verdriet en gemis wordt er niet minder op. En dat geldt voor iedereen die iemand moet loslaten.’

Het schrijven heb ik gelukkig hervat.

En ik heb mezelf beloofd om de verhalen die aan mij worden toevertrouwd, zo eerlijk mogelijk weer te geven. Moeilijke situaties niet mooier te maken dan ze zijn. Van nature ben ik

geneigd om mensen te helpen in het oplossen van problemen. Maar een afscheid is niet mooi en het verdriet om je dierbare is op geen enkele manier weg te nemen.

Met de verhalen in dit boek over de mooie en moeilijke momenten tijdens ziekte en afscheid nemen willen we iedereen die iemand moet loslaten, houvast geven. Voor familie, vrienden, buren, collega’s en zorgverleners biedt dit boek ideeën om de laatste periode samen zo mooi of draaglijk mogelijk te maken. Ik hoop dat het helpt om verhalen te lezen waarin je jezelf of jouw verhaal herkent en om te weten dat je niet de enige bent. Als jij als lezer ook maar één tip de moeite waard vindt en daar voldoening uit haalt, is mijn missie geslaagd.

Bedrijfskunde aan de Radboud Universiteit en woont in Amsterdam.

Na het afscheid van twee vrienden en daarna haar vader liet het idee voor dit boek haar niet meer los.

Sylvie werkt als interim manager in de zorg en is te boeken als spreker en afscheidsontzorger. www.laviebijafscheid.nl.

Nieuwsgierig naar het boek? Kijk dan op www.overafscheidhetboek.nl.

Sylvie Kroef (1982) groeide op in Brabant, behaalde haar Masters Bedrijfscommunicatie en

WINACTIE! Wil je het boek Over Afscheid winnen? Ga dan naar de Facebook-pagina van de NFG, like deze en blijf op de hoogte van deze actie, andere winacties en nieuwsberichten uit het vakgebied: http://bit.ly/2nr4KCt

TCC Magazine | 51

U zoekt orthomoleculaire voedingssupplementen...

Op onze website www.derooderoos.nl kunt u kiezen uit ons brede assortiment van alle gerenommeerde merken. De Roode Roos levert inmiddels 25 jaar als marktleider orthomoleculaire voedingssupplementen op uw verzoek als gezondheidsprofessional direct aan uw cliënten.

Wij werken vanuit een modern ingericht gebouw, gericht op snel en

Wij verwerken uw voorschrift!

Onze kernbegrippen zijn: • onafhankelijk • geen advies • vraaggestuurd • korting voor uw cliënten • kwaliteit • betrouwbaar • klantgericht • conform wetgeving

www.derooderoos.nl | 070-3010701

ROSEGARDEN

Hoogsensitiviteit “De helft van de klanten in de psychische gezondheidszorg is hoogsensitief.” Deze uitspraak is van Elaine Aron, pionier in het onderzoek naar hoogsensitiviteit. Hoe de cijfers in Nederland liggen, is niet bekend. Maar duidelijk is dat veel hoogsensitieve mensen vastlopen en hulp zoeken. Kennis van hoogsensitiviteit is voor hulpverleners dan ook onmisbaar.

Wetenschap Een artikel over hoogsensitiviteit in een vakblad valt op. De eigenschap heeft een imagoprobleem. De eerste associatie van hulpverleners valt vaak in categorieën als ‘zweverig’, ‘hype’, of zelfs ‘onzin’. Helaas weten nog weinig betrokkenen dat hoogsensitiviteit inmiddels een stevige wetenschappelijke – en dus bewijsbare – basis kent.

Elaine Aron, klinisch en onderzoekspsycholoog, schreef in 1997 het eerste wetenschappelijke artikel over hoogsensitiviteit. Zij liet zien dat deze eigenschap duidelijk te onderscheiden is van introversie en emotionaliteit. Sensory Processing Sensitivity, zoals ze de eigenschap noemde, bleek bovendien valide te meten met de HSP-schaal.

Responsief Sinds dat eerste artikel is er veel onderzoek naar deze eigenschap gedaan. Hoogsensitiviteit is in essentie een strategie om informatie te verwerken, waarbij niet direct gehandeld wordt, maar waar eerst de beschikbare informatie geanalyseerd wordt. Dat dit een belangrijk onderscheid is, blijkt ook uit biologisch onderzoek. Max Wolf (2008) maakte een review van studies onder meer dan honderd verschillende diersoorten. Binnen elk van die diersoorten bleek het grootste deel van de groep vrij impulsief op nieuwe situaties af te gaan. Een kleiner deel was terughoudender. De dieren benaderden de veranderde situatie voorzichtig en tastten de omstandigheden af voordat zij tot actie overgingen. Wolf noemde dit de ”responsieve strategie”. Die strategie wordt door circa 20% van elke diersoort toegepast.

Kern Hoogsensitieve mensen hebben eenzelfde strategie. Zij nemen de tijd om informatie te verwerken; pause-to-check, voordat ze handelen. Ze nemen bovendien meer stimuli waar. De kleine dingen, die anderen ontgaan, merken zij wel op.

De definitie van hoogsensitiviteit is dan ook: gevoeligheid voor subtiele details en diepgaand verwerken van die informatie. Met intense reacties tot gevolg.

Kenmerken Concreet betekent dit dat hoogsensitieve mensen goed zijn in het waarnemen van details. Soms ontstaat er daardoor een last, bijvoorbeeld gevoeligheid voor geluid of geur. Maar even vaak genieten ze meer van subtiele waarnemingen in geur, smaak of kleur die anderen ontgaan.

Hetzelfde geldt voor emotionele stimuli. Hoe de ander zich voelt, is voor een hoogsensitief persoon eenvoudig waar te nemen. Uit onderzoek via een fMRI-scan blijkt dat empathiegebieden in de hersenen veel sterker oplichten dan bij niet-hoogsensitieve mensen. Het meewegen van het perspectief van de ander lijkt uit dat onderzoek en ook uit praktijkervaringen een soort van automatisme.

Daarnaast valt op dat hoogsensitieve mensen de optimale optie voor de groep nastreven; oftewel zij overwegen voor alle betrokkenen de consequenties en kiezen na dit proces voor de overall minst belastende uitkomst. Bij het diepgaand verwerken van informatie worden hersengebieden die daarmee te maken hebben, steevast ingeschakeld.

Bovendien blijkt dat hoogsensitieve mensen veel meer gebieden activeren. Dat betekent dat zij stimuli inderdaad intenser verwerken.

Kwaliteiten De mooie kanten van de eigenschap zijn: opmerkzaamheid, inlevingsvermogen, creatief denken, sterk verantwoordelijkheidsgevoel en zelfreflectie. Deze kwaliteiten kunnen heel goed versterkt worden tijdens de begeleiding van een hoogsensitief persoon. Het ’herlabelen’ van negatieve overtuigingen over het eigen karakter is dan ook de eerste stap in de begeleiding. Daarna volgt het herontdekken van de eigen waarden. Die zijn namelijk vaak ondergesneeuwd geraakt door de wensen van anderen, die zij zo sterk aanvoelen.

Leren varen op eigen kompas, na het kompas eerst hebben leren waarderen.

Drs. Esther Bergsma is sociaalwetenschappelijk onderzoeker en expert hoogsensitiviteit. Ze verricht onderzoek naar de eigenschap en schreef het boek Hoogsensitieve kinderen. Meer informatie op www.hoogsensitief.nl.

(Esther heeft in september jongstleden een bijscholing verzorgd voor De Roos Opleidingen)

TCC Magazine | 53

Gelukkig nieuwjaar?

Laat ons toch alstublieft een beetje ongelukkig zijn.

Deze oproep deed Dirk de Wachter recent in de lezing die hij gaf in Nijmegen. Zo in eerste instantie een rare tekst die strijdig lijkt met de hedendaagse opvattingen dat het leven toch vooral heel leuk moet zijn, ontzettend spannend, en dat wij allemaal het maximaal haalbare uit ons bestaan moeten halen.

Wij leven in een maatschappij waar superlatieven de boventoon voeren en waarin wij ons als mensen op alle gebieden maximaal moeten profileren.

Het systeemdenken gaat over de relatie met jezelf en de relatie met de ander. Wat betekent het toch als wij in de relatie met de ander vooral gelukkig moeten zijn, het moeten weten en moeten laten zien dat wij zo succesvol zijn op alle denkbare gebieden? Deze dominante maatschappelijke overtuiging lijkt te maken dat wij vooral niet te veel stil moeten staan en moeten blijven streven naar het hoogst haalbare. Er lijkt weinig ruimte

Dit, terwijl juist in verveling onze creativiteit en het werkelijke contact met onszelf besloten ligt! Verveling maakt dat wij stilstaan, luisteren naar onze innerlijke stemmen en ons kunnen verdiepen in de relaties die wij in het leven hebben. Verveling leidt tot meer empathie, omdat juist in een moment van verveling even de kans ligt een relationele kwestie van meerdere kanten te beschouwen en eens even echt in de schoenen van de ander te kruipen. In verveling ligt de ruimte voor introspectie en verwondering, voor mildheid en vriendelijkheid.

Wat doet het dan in de relatie met onszelf en in die met de ander als wij continu in beslag zijn genomen door prikkels van buitenaf die steeds meer en meer ruimte innemen en als wij tegelijk ook nog het gevoel hebben het allemaal superdepuper te moeten doen?

Angsten die diep binnenin spelen, blijven ongemerkt en we hebben steeds meer prikkels nodig om maar te

“JUIST H ET ERVAR EN VA N O N G E LU K E N V E RD RIE T SCHEPT WE RKE L IJK CON TAC T M E T J E Z E L F E N VAN DA A R U IT O O K ME T D E AN D E R .”

54

meer voor twijfel, onzekerheid, ongeluk en angst, terwijl die gevoelens juist de momenten maken waarop wij elkaar daadwerkelijk nodig hebben als mensen. Elkaar kunnen ontmoeten in onze angsten, twijfels en elkaar daarin kunnen steunen, zorgen tenslotte voor werkelijke verbinding, voorbij alles wat wij als mensen denken te moeten laten zien?

kunnen blijven voldoen aan dat gevoel van succes, lef en volmaaktheid. We zullen meer vanuit angst reageren in de relaties die wij hebben, om zo de schijn van het allemaal weten hoog te kunnen houden. Het vervlakt de betrekkingen omdat wij elkaar steeds minder werkelijk ontmoeten en steeds minder kwetsbaar mogen, durven en kunnen zijn.

Ook de toenemende invloed van social media doet hierin een grote duit in het zakje, zo lijkt het. Wij laten toch vooral de buitenwereld zien hoe fantastisch wij het hebben? Wat een enorm blije kinderen, wat een prachtige vakanties en dat we dan ook op LinkedIn er ook nog eens een geweldige carrière op nahouden! Niemand vertelt online wat een rotweek het was, hoe ontzettend eenzaam hij zich voelde of dat het leven vooral even een keer tegenzit? Ook de zuigende werking van onze mobiele apparatuur maakt dat wij weinig tijd hebben om echt stil te staan. Steeds weer komt er een nieuw APPel. Een berichtje, een mailtje, of roept een innerlijk stemmetje dat het weer de hoogste tijd is om even Facebook te checken of te kijken wat LinkedIn weer te vertellen heeft. Het is een bijna ongemerkte vraag die de hele dag door sluimert en voorkomt dat wij ons vervelen, stilstaan en werkelijk voelen wat er te voelen valt.

Ik denk dat De Wachter een prachtig statement maakt met de oproep of we allemaal ook alstublieft eens ongelukkig mogen zijn? Juist het ervaren van ongeluk en verdriet schept werkelijk contact met jezelf en van daaruit ook met de ander. Zo op de drempel van 2019 wil ik jullie dan ook allemaal een heel gelukkig nieuwjaar wensen. Maar neem toch alsjeblieft ook de tijd en ruimte om je te vervelen, te huilen en je soms eens rot te voelen, en deel dit met de mensen die je dierbaar zijn. Dat maakt ons werk als systeemspecialist het komend jaar misschien iets minder hard nodig!

TCC Magazine

Door Luit Afman, systeemspecialist

NKS

De kracht van het denken.

Ik lees op internet het nieuws en mijn aandacht wordt getrokken door de tekst: “In het Syrische slachthuis kon denken je dood betekenen.” Het bijpassende artikel geeft het verhaal van een ex-gevangene weer, die vertelt wat er gebeurt in een gevangenis in Syrië. Het artikel beschrijft de hel op aarde. De man die zijn verhaal doet, vertelt over de gruwelijkheden die hij vaak niet zág, maar vooral hoorde. Het lawaai waar je alleen maar bij kon bedenken dat het stond voor gruwelijke dingen die gebeurden. Zelfs vanaf mijn comfortabele bank kon ik aan de hand van wat er in het artikel omschreven stond, bedenken wat die geluiden hadden betekend. Ik word er naar van.

Ik moet denken aan wat ik onlangs las van de filosoof Descartes. Hij zei: “Ik denk, dus ik ben.” Hij beweerde ook: “Denken is onze essentie en dus is onze geest (de rede) te onderscheiden van ons lichaam (de natuur).” Andersom zou zich dit kunnen vertalen in: wanneer je niet denkt, ben je ook niet meer en is slechts het lichaam er nog. Daarin zou ik de tekst van de gevangene kunnen plaatsen. Wanneer je bedenkt wat je daar allemaal hoort en wat er achter deze geluiden schuilgaat, zou je nog meer doodsangsten uitstaan. Wellicht zelfs gek worden bij de gedachte dat een ander beslist over je leven of dat je uiteindelijk zelf zoekt naar de dood omdat het leven zo ondraaglijk is. Dan wordt denken uiteindelijk inderdaad je dood.

Echter, denken dat je niet moet denken, lijkt mij een enorme uitdaging. Ik verwonder er mij dan in deze situatie überhaupt over dat het iemand lukt om niet te denken terwijl je allerlei gruwelijke geluiden hoort.

Arthur Schopenhauer, een andere filosoof, deed de volgende uitspraak: “Lawaai is de meest onbeschofte vorm van hinderlijk gedrag. Het is niet alleen hinderlijk voor het denken, maar maakt het ook onmogelijk.”

Zou het geluid in de gevangenis ook zo oorverdovend zijn geweest en maakt dat dan het denken onmogelijk? Is dat de wijze waarop men het kon overleven? Stoppen met denken, want dat kon toch niet meer door het lawaai?

En dan lees ik over Victor Frankl. Hij heeft net zoals de geïnterviewde gevangene een soortgelijk verhaal, maar zijn denken bracht hem juist leven. Hij overleefde de gruwelijkheden van verschillende concentratiekampen. Hij koos ervoor om zich, te midden van de gruwelijkheden, voor te bereiden op de vrijheid die zou komen. Hij werkte in het kamp als arts, zette daar een kliniek op en schreef aan zijn boek. Om zijn waardigheid te behouden onder de naargeestige omstandigheden van het concentratiekamp, gaf hij zelfs dikwijls een lezing aan een denkbeeldig publiek over psychotherapeutische ervaringen in een concentratiekamp. Frankl ontdekte dat, wanneer mensen een doel hadden, zij ondanks de meest erbarmelijke omstandigheden een grotere kans hadden tot overleven.

Zijn denken past bij wat de filosoof Nietzsche zei: “Hij die een reden tot leven heeft, kan vrijwel alle levensomstandigheden verduren.”

Ik heb over veel dingen in mijn leven nagedacht, maar nog nooit zo veel over Het Denken zelf. Ik realiseer mij nu dat Denken een ongelooflijk grote kracht is. Het kan dus leiden tot onmacht en mogelijk zelfs tot de dood, maar kan gelukkig ook leiden tot het tegenovergestelde: levenskracht. Met dit alles in mijn gedachten vraag ik mij verwonderd af of de volgende aanvulling op de uitspraak van Descartes passend zou kunnen zijn: Ik denk dus ik ben, maar het is de vraag of dat wat ik denk, mij helpt om te kunnen leven, of dat wat ik denk, leven juist in de weg staat.

Ik denk er nog even over na…

Door Dianne Maarleveld, systeemspecialist bij Reinaerde

TCC Magazine | 55

NEM ACADEMY

www.nemacademy.nl 076-5219573 NFG erkende Bijscholingen: EMDR Emotioneel Lichaamswerk Haptonomie Individueel Systemisch werk Creatieve Interventies

SNRO erkende opleidingen: Psychosociale Basiskennis Opleiding Transformatie Therapeut Opleiding Transformatie Coach

NEM Academy Michiel de Ruyterstraat 2, 4819 AD Breda www.nemacademy.nl info@newenergymovers.nl

YVONNE VAN STIGT

De eerste 1000 dagen van het leven en de gevolgen voor latere gezondheid TCC Magazine | 57

Op het gebied van gezondheid is er de laatste eeuw veel veranderd. Een gezonde leefstijl was 100 jaar geleden nog iets waar niet over nagedacht hoefde te worden. Tegenwoordig is het een uitdaging om gezonde keuzes te kunnen maken. Toch zullen we wel moeten, we kunnen er niet van blijven uitgaan dat farmaceutische ontwikkelingen ziektes onder controle zullen krijgen. Het wordt steeds duidelijker dat we het zonder een gezonde leefstijl niet gaan redden.

Maar er is meer dan alleen een gezonde leefstijl.

Er wordt veel onderzoek gedaan naar de vele omstandigheden die ons welzijn beïnvloeden. Dat is het terrein van de epigenetica, levensomstandigheden die de werking van de genen beïnvloeden. We beseffen nu dat de epigenetische invloeden het meeste effect hebben in de eerste 1000 dagen van het leven, gerekend vanaf de conceptie. Die omgevingsfactoren bepalen uiteindelijk hoe jij, met je unieke genetische blauwdruk, jezelf kunt ontwikkelen tot een gezonde volwassene. [1,2,3] Onze ontwikkeling wordt in die periode beïnvloed door wat je moeder eet, of je moedermelk krijgt, hoe je darmflora zich ontwikkelt [4], hoe de hygiënische omstandigheden zijn, of je vaccinaties hebt gekregen, welke ziektes je doormaakt (virussen, bacteriën, parasieten en schimmels), of er sprake is van stress, maar vooral ook door de band die je opbouwt met je moeder. We noemen deze omstandigheden ook wel epigenetische factoren, levensomstandigheden die de werking van de genen bepalen.[5] In mijn vakgebied, de klinische Psycho Neuro Immunologie, bekijken we al deze factoren en proberen we deze (indien mogelijk) te herstellen. Herstel van de huidige omstandigheden heeft lang niet altijd het gewenste effect, omdat wat in het verleden gebeurd is, niet zomaar uitgegumd kan worden.

En dat geldt dan met name voor de early life stress, die een grote invloed

58 | TCC Magazine

"ST RE S S , O F ON V E ILIG H E ID G E D U RE N D E D E E E RSTE T W E E JA A R VA N H E T L E V E N ‘ P R O G R AM ME E RT ’ H E T KIN D I N D E ST R E SS- STAN D .”

heeft op de gezondheid van het kind en de latere volwassene.

Het babybrein ontwikkelt zich razendsnel. In die eerste 1000 dagen vormen zich de neuronale paden waardoor de specifieke reactiepatronen c.q. overlevingsstrategieën ontstaan, waarmee de mens zich in de rest van het leven staande zal houden. Stressvolle gebeurtenissen bij de moeder tijdens de zwangerschap kunnen zelfs resulteren in een vroeggeboorte of miskraam.[6] Stress, of onveiligheid gedurende de eerste twee jaar van het leven ‘programmeert’ het kind in de stress-stand. [7] Het kind ontwikkelt hierdoor de overlevingsstrategieën die het in staat stelt om te kunnen overleven. ‘Early life stress’ heeft nogal wat gevolgen; bij vele chronische aandoeningen op latere leeftijd is er een hoge correlatie met de ‘valse start’ in het leven [8, 9, 10] En deze factor blijft nogal onderbelicht in het ontstaan van ziekte op latere leeftijd.

Ons lichaam is ontworpen om te kunnen overleven, alle biochemische

processen zijn zo op elkaar afgestemd dat wij als de ‘diersoort’ mens, niet zullen uitsterven. Als we ons tenminste nog steeds in de omstandigheden van een paar honderdduizend jaar geleden zouden bevinden.

En daar wringt nu de schoen. Ons basisontwerp is nog bijna gelijk aan dat van onze verre voorvaderen, maar de omstandigheden zijn niet meer te vergelijken met die van toen.

In de prehistorie kenden we alleen kortdurende stress; er was gevaar in de zin van wilde dieren of vijandige stammen. We hadden geen last van een langdurige werkeloosheid of een grote hypotheekschuld. We kunnen er ook van uitgaan dat een gebrek aan moedermelk gewoonweg niet bestond en als dat wel het geval was, overleefden we het niet.

Moederbinding was iets vanzelfsprekends, kijk maar naar de manier hoe apen hun jongen grootbrengen.

Moederapen laten hun jong geen moment in de steek.

Dat veranderde in de industriële revolutie; in deze periode zo na het begin van de vorige eeuw kregen behavioristen zoals Pavlov, Watson en Skinner gehoor voor hun stellingen dat we kinderen maar moesten laten huilen, omdat we hen anders maar zouden verwennen. [11] Naar mijn idee zien we nu nog steeds de gevolgen van deze nieuwe ideeën. De gevolgen van early life stress en een slechte moederbinding kunnen namelijk een aantal generaties doorwerken!

Maar goed, hoe werkt het dan met early life stress, wat zijn daar de gevolgen van?

Dat een leven lang alert en op je hoede zijn niet gunstig is voor een mens, zal je niet verbazen. Maar wat gebeurt er nu precies in de biochemie van het lichaam bij ‘early life stress’? Is er een verklaring voor het ontwikkelen van chronische aandoeningen vanuit biochemisch perspectief?

Ik neem je mee in de biochemie en ga op zoek naar de evolutionaire keuzes die het lichaam maakt, waarmee het

YVONNE VAN STIGT

ontstaan van hedendaagse chronische aandoeningen voor een belangrijk deel te verklaren is.

In een stressvolle situatie zal een mens magnesium en zink uitscheiden, vanwege het kalmerende effect van deze mineralen. [12] Kalmte kun je niet gebruiken als je moet rennen voor een beer. Gelukkig waren die stressvolle gebeurtenissen van korte duur; je was na 20 minuten rennen รณf veilig, รณf opgegeten.

Het is geen probleem om 20 minuten lang magnesium en zink uit te scheiden; het wordt wel een probleem als je 20 jaar lang deze belangrijke mineralen uitplast. Want dat is precies wat er in de huidige maatschappij gebeurt.

Early life stress programmeert je systeem voor een overlevingsstrategie waarmee je in stress kunt overleven.

Je blijft de rest van je leven alert en op je hoede (met een tekort aan

magnesium en zink). En dat houd je niet vol.

Zonder voldoende magnesium kรกn je lichaam niet ontspannen. Je krijgt last van spierklachten, krampen, stijve spieren, spiertrekkingen, maar ook van extra stress. Dat is niet zo gek als je lichaam magnesium gebruikt om te ontspannen. Als je magnesium verliest, gaat je lichaam calcium vasthouden. De gevolgen hiervan zijn dat je het teveel aan calcium neerslaat in weefsels die hier niet op zitten te wachten. Denk dan aan verkalking van bloedvaten en spieren. [12] Zinkverlies heeft ook grote gevolgen.

Zink speelt een belangrijke rol in je immuunsysteem, met name in de immuniteit van de slijmvliezen.

Verkoudheden, oorontstekingen, darmklachten, longklachten en dergelijke zijn het gevolg. Maar daar blijft het niet bij. Wanneer de zinkstatus verlaagt, zal de koperstatus verhogen.

Deze twee sporenelementen werken antagonistisch, net zoals calcium en

magnesium elkaars tegenpolen zijn.[13] Bij een zinktekort zal het lichaam daarom koper vasthouden, met name in de lever, het brein en de schildklier.

We noemen dat koperstapeling of kopertoxiciteit, want een teveel aan koper is toxisch. Het veroorzaakt de zogenaamde oxidatieve stress (oxidatie zou je kunnen vergelijken met roest) en daarmee richt je schade aan (herkenbaar aan van die bruine pigmentvlekken op je handen en in je gezicht). Die schade beperkt zich niet tot de buitenkant van je lichaam, maar die is ook in je systeem merkbaar. De bloedsuikerhuishouding raakt in de war, je krijgt steeds meer zin in zoet, er ontstaan ontstekingen, het immuunsysteem ontspoort en zo raakt, langzaam maar zeker, je hele systeem uit balans. [13] Bij een disbalans in de koperhuishouding horen ook nogal wat psychische klachten, zoals angsten paniekstoornissen, een racing mind, niet kunnen ontspannen, en voor je het weet zit je in een burn-out of een andere chronische aandoening.

TCC Magazine | 59

"EARLY L I F E STRE SS PRO GRAM ME ERT J E SY STE EM VO OR EEN OVE RL E VIN GS STRATEGIE WA A RME E JE IN STRE S S KU N T OVE RL E VE N . ”

Overigens wordt niet iedereen ziek van de gevolgen van early life stress.

Er zijn gelukkig ook nog mensen die zoveel compensatiemogelijkheden hebben dat ze nergens last van hebben.

Het wordt tijd dat we gaan inzien dat er meer factoren zijn die maken dat mensen op zoek zijn naar zoetigheid.

Early life stress, zoals het gemis aan moedermelk (troostvoeding), een gebrekkige moederbinding, een traumatische bevalling, of geboren worden na een stressvolle zwangerschap kunnen er wel degelijk aan bijdragen dat mensen een grotere behoefte krijgen aan zoetigheid. Klopt het dan eigenlijk wel dat mensen die te veel snoepen gezien worden als onverantwoordelijk en met een gebrek aan discipline?

Tja, en wat nu? Wat kun je doen als je tot de ontdekking komt dat ook jij geen optimale start in het leven hebt gehad? Is er überhaupt nog iets aan te doen?

60 | TCC Magazine

Om te beginnen zul je moeten kijken hoe het met je mineralen gesteld is.

Het jarenlang uitplassen van belangrijke mineralen heeft natuurlijk zijn sporen nagelaten. Je kunt de tekorten niet makkelijk met gangbaar bloedonderzoek opsporen. Het lichaam zorgt er namelijk voor dat de mineralenbalans in het bloed zo lang mogelijk optimaal blijft. Je zult moeten kijken naar de klinische symptomen van de specifieke mineraaltekorten én je kunt een kijkje nemen ín de rode bloedcel. Daarmee krijg je over het algemeen een redelijk beeld.

Aanvullen van tekorten is belangrijk, zodat je lichaam zich weer kan gaan herstellen. Orthomoleculaire behandelaars zijn in staat om je in dit traject te ondersteunen.

Het is ook van belang om uit te zoeken welke stressfactoren er in je vroege jeugd (of in die van je ouders) allemaal een rol gespeeld hebben. De geprogrammeerde overlevingsstrategie zal niet zomaar verdwijnen, maar bewustwording op dat gebied is het begin van genezing. Technieken als counseling, mindfulness, de MIR-methode, hypnose- en regressietherapie, EMDR of EFT kunnen bijdragen aan genezing.

Bijzonder is dat het toedienen van de juiste darmflorabacteriën die je eigenlijk als kind had moeten ontvangen via je moeder, grote effecten heeft op de werking van het immuunsysteem. Ook zijn er homeopathische middelen die het effect van moedermelk kunnen nabootsen en daarmee ook het immuunsysteem positief beïnvloeden.

Het op latere leeftijd herstellen van de epigenetische programmering is een hele uitdaging die je echt zelf zult moeten aangaan en die daarom niet voor iedereen is weggelegd. Ik denk dat het voorkomen van early life stress op de lange termijn zijn vruchten zal afwerpen. Voorkomen is tenslotte altijd beter dan genezen.

Yvonne van Stigt is master in de klinische Psycho Neuro Immunologie.

Referenties: 1.

Huebner G, Boothby N, et al. 2016.

Beyond Survival: The Case for Investing in Young Children Globally. Discussion Paper, National Academy of Medicine, Washington, DC. https://nam.edu/ wpcontent/uploads/2016/09/BeyondSurvival-The-Case-for-InvestinginYoung-Children-Globally.pdf.

2. Behrman, J, et al. Human capital and productivity benefits of early childhood nutritional interventions. Disease control priorities, 3rd edition (DCP3). Seattle: University of Washington Department of Global Health (http://dcp-3. org/ chapter/1938/human-capital-andproductivity-benefits-early-childhood-nutritional-interventions).

3. Huebner G, Boothby N, et al. 2016.

Beyond Survival: The Case for Investing in Young Children Globally. Discussion Paper, National Academy of Medicine, Washington, DC. https://nam.edu/ wpcontent/uploads/2016/09/BeyondSurvival-The-Case-for-InvestinginYoung-Children-Globally.pdf.

4. Moshe E. Early life, the epigenome, and human health. Acta Paediatr, 98 (2009) 1082-10845.

5. Moelling K (2016), Nutrition and the microbiome. Ann. N.Y. Acad. Sci., 1372: 3-8. doi:10.1111/nyas.13039 6. Hoffman M, Mazzoni S, et al. Measures of Maternal Stress and Mood in Relation to Preterm Birth. Ob&Gyn; v127:3; 545-552.

7. Sroufe, L, Egeland, B, Carlson, E, Collins, W. (2005). The development of the person: The Minnesota study of risk and adaptation from birth to adulthood. New York: Guilford.

8. Schiavone S, Colaianna M, Curtis L. Impact of early life stress on the pathogenesis of mental disorders: relation to brain oxidative stress.Curr Pharm Des. 2015;21(11):1404-12.

9. Hostinar CE, Nusslock R, Miller GE.Future Directions in the Study of Early-Life Stress and Physical and Emotional Health: Implications of the Neuroimmune Network Hypothesis.J Clin Child Adolesc Psychol. 2017 Jan 20:1-15. doi: 10.1080/15374416.2016.1266647.

10. Garland T Jr, Cadney MD, Waterland RA. Early-Life Effects on Adult Physical Activity: Concepts, Relevance, and Experimental Approaches.Physiol Biochem Zool. 2017 Jan/Feb;90(1):1-14. doi: 10.1086/689775.

11. http://www.e-lisa.be/psychologie/ cursus/06%20hfst%2006%20Leren.pdf 12. Rick Malter, The strands of Health, 2003 13. http://drlwilson.com/Articles/ZINC.htm

Seminars in 2019 met Gabriël Devriendt Aanmelden en meer informatie: www.rethinkfoundation.nl Jaarticket in één keer inschrijven voor alle seminars in 2019 met € 50 korting.

Gabriël Devriendt heeft ruim 20 jaar voor diverse medische specialismen gewerkt. De laatste 10 jaar als universitair productspecialist in de oncologie. Hij heeft zich in deze tijd vergaand op het terrein van de farmacologie en biochemie kunnen ontwikkelen.

Zaterdag 2 februari 2019

Zaterdag 6 april 2019

Een evenwichtige hormonale huishouding is essentieel voor een goede gezondheid. Alle hormonen hebben een regelfunctie en sturen belangrijke processen in het lichaam.

Naar schatting 70% van de Nederlanders is bezorgd om ooit dement te worden en vraagt zich af of ze niks kunnen doen om dementie te voorkomen?

Hormonale stoornissen en menopauze

Dit seminar geeft een duidelijk wetenschappelijk overzicht van essentiële hormonale processen en de functie van de hypothalamus en hypofyse in het bewaren van het hormonaal evenwicht. Hierbij zal de focus gelegd worden op verstoringen van deze systemen en hoe zij tot diverse pathologieën en klachten kunnen leiden, met extra aandacht voor menopauzale klachten zoals hot-flushes, nachtelijk zweten etc. Tijdens het seminar worden ook de mogelijkheden van natuurlijke stoffen in de ondersteuning van hormonale evenwichten toegelicht vanuit een puur wetenschappelijke benadering.

Neurologische degeneratie en neurologische problematiek

Ouder worden en de verouderingsprocessen die ermee gepaard gaan, vormen een grote belasting voor onze lichamelijke, maar zeker ook geestelijke, gezondheid. Een achteruitgang van de geestelijke gezondheid, en de mogelijkheid om ooit dement te worden, zorgt voor veel angst bij het merendeel van de bevolking.

In dit seminar een wetenschappelijk overzicht van de verouderingsprocessen in de hersenen en het zenuwstelsel.

Daarbij zullen de verschillende oorzaken en mechanismen van hersenveroudering aan bod komen en gaan we dieper in op de neurologische problematiek die zij veroorzaken.

Zaterdag 15 juni 2019

Zaterdag 28 september 2019

Het ontstaan van kanker wordt vaak afgeschreven als pech of toeval dat een bepaalde persoon treft. Maar is dit wel zo? En is het normaal dat de etiologie van kanker hierdoor naar de achtergrond verdwijnt?

Ze kunnen zich uiten in een onschuldige nies of in een levensbedreigende anafylactische shock. Allergische reacties zijn heel divers in zowel de oorsprong als in de symptomen die ze mogelijk veroorzaken.

Steeds meer patiënten, maar ook artsen, zitten met vragen omtrent het veilig gebruik van natuurlijke stoffen tijdens en na de behandeling bij kanker. In dit seminar wordt in eerste instantie een overzicht gegeven van de wetenschappelijke evidentie voor natuurlijke middelen en hun werkzaamheid en veiligheid bij de klassieke therapieën. Aangezien het wetenschappelijk onderzoek in dit domein erg snel evolueert zullen ook de meest recente wetenschappelijke inzichten worden toegelicht.

In dit seminar een helder overzicht over de rol van het immuunsysteem in het ontstaan van allergische reacties (zoals eczeem, netelroos en glutenintoleranties) en de verschillende typen allergische reacties die zich voordoen. Een brede waaier aan allergenen, van ingeademde stoffen tot voedingsintoleranties, zal hierbij worden besproken. Daarbij zullen ook de mogelijkheden van natuurlijke stoffen, die het lichaam kunnen ondersteunen in het omgaan met allergenen, op een wetenschappelijke manier worden benaderd.

Kanker: nieuwe inzichten

Locatie: Houten (Utrecht) 9:00 tot 16:00 uur Toegang € 99,incl. syllabi en lunch

Allergische reacties en intoleranties

Seminar met accreditatie De seminars van ReThink worden door de meeste beroepsorganisaties geaccrediteerd.

Gesponsord door:

Effectiever met IEMT Integral Eye Movement Therapy • Stressreductie • Preventie burn-out • Traumabehandeling • Persoonlijke groei

Vijfdaagse opleiding voor coaches, psychologen en therapeuten hbo-conform geaccrediteerd www.iemt-training.nl

VOEDING VOOR EEN GEZONDE GEEST

Voeding voor een gezonde geest De voedingspsychiatrie is een snelgroeiend en veelbelovend onderzoeksgebied. Het is vooral in een stroomversnelling geraakt door het inzicht dat hersenen en darmen voortdurend met elkaar communiceren. Kunnen voeding en suppletie onze psychische ziektelast verminderen?

Er wordt steeds meer onderzoek gedaan om het verband aan te tonen tussen de gezondheid van het maagdarmkanaal en neurologische aandoeningen. De hersen-darm-as kan volgens voedingspsychiaters de sleutel zijn om angst en depressie onder controle te krijgen.

Food for thought Er is voldoende bewijs dat de voorziening in essentiële nutriënten via voeding of supplementen kan helpen bij het voorkomen of behandelen van geestelijke en lichamelijke gezondheidsproblemen. Onderzoek op dit gebied heeft bijvoorbeeld al uitgewezen dat omega-3-vetzuren (EPA en DHA) en pre- en probiotica verlichting kunnen geven bij angst, stress en depressieve symptomen.

Ook zijn veel onderzoekers geïnteresseerd in de aanpak van psychische ziektemechanismen met bijvoorbeeld gefermenteerde voedingsmiddelen. Daarnaast blijkt er in ieder geval een belangrijke rol weggelegd voor L-theanine, bèta-alanine en theacrine. Volgens onderzoekers van de Hofstra University in New York kunnen deze stoffen helpen de alertheid van de hersenen te verbeteren. Maar dit is zeker niet het enige dat we kunnen doen op het gebied van preventie en herstel.

Voedingslijst Het World Journal of Psychiatry heeft een voedingslijst gepubliceerd naar aanleiding van systematisch literatuuronderzoek op het gebied van voeding en psyche. In deze lijst staat welke voedingsmiddelen de meeste nutriënten bevatten waarvan in de literatuur is bewezen dat zij een rol spelen in de preventie en het herstel van depressieve stoornissen. Het gaat hierbij om de volgende nutriënten: foliumzuur, ijzer, omega-3 vetzuren (EPA en DHA), magnesium, kalium, selenium, thiamine, vitamine A, vitamine B6, vitamine B12, vitamine C en zink.

De voedingsmiddelen met de hoogste scores waren zeevruchten, met name tweeschalige soorten (zoals

oesters en mosselen). Van de vleessoorten scoorde orgaanvlees het hoogst en bij plantaardige producten waren dit bladgroente, sla, paprika en kruisbloemige groenten. Het is niet moeilijk om in deze voedingsmiddelen een deel van onze oerdis te herkennen zoals we deze vermoedelijk in het land-waterecosysteem hebben gegeten.

Hersenselectieve nutriënten De mineralen ijzer, zink en selenium in bovenstaande voedingslijst zijn hersenselectieve nutriënten. Twee andere mineralen die daarbij horen, zijn koper en jodium.

Hersenselectieve nutriënten zijn de nutriënten die we nodig hebben voor een optimale hersenontwikkeling.

Acceptatie van voedingsinterventies Dr. Alex Richardson van de afdeling fysiologie, anatomie en genetica aan de Universiteit van Oxford vindt dat voedingsinterventie geen behandeling op zich is, maar wel een zeer welkome aanvulling kan zijn. Professor Felice Jacka, directeur van het “Food and Mood Centre” en oprichter en voorzitter van de “International Society for Nutritional Psychiatry Research” (ISNPR), is meer uitgesproken voorstander van het gebruik van voedingsinterventies en suppletie bij de aanpak van psychische problemen. Uit haar onderzoek blijkt dat Westers voedsel te weinig gevarieerd is. Er is behoefte aan hogere innames van nutriëntendichte plantaardige voedingsmiddelen en hoogwaardige eiwitbronnen.

Bewustwording in de maatschappij Dankzij onderzoek zijn het belang van gezonde voeding en een actieve levensstijl steeds meer doorgedrongen tot mens en maatschappij. Het therapeutisch potentieel wordt steeds meer erkend. Geestelijke gezondheid is een gebied waar de onvervulde behoeften van de cliënt groot zijn en nog steeds toenemen. Het lijkt erop dat voedingspsychiatrie tegemoet kan komen aan een aantal van deze behoeften. Meer onderzoek, verbeterde educatie, informatie en training is nodig bij de cliënt, maar ook bij de professional.

Bronnen kunnen opgevraagd worden bij de redactie.

TCC Magazine | 63

Transpersoonlijke traumatherapie Transpersoonlijke traumatherapie stelt ons in principe in staat om elke emotionele verstoring op te lossen, hoe diep die ook in ons bewustzijn verborgen ligt en hoe weinig herinnering we er ook aan hebben.

Wat we ook doen, zolang de gebeurtenis niet van haar emotionele lading is ontdaan, zal ze ons, bewust of onbewust, blijven beïnvloeden.

Ze zal ons een voortdurend gevoel van onrust geven, onze dagelijkse beslissingen beïnvloeden of een stempel drukken op onze relaties.

Zo kan de ene verstoring de andere veroorzaken en als het een beetje tegenzit, kunnen ze gezamenlijk zelfs een psychose uitlokken. Die psychose veroorzaakt weer nieuwe trauma’s die op hun beurt weer bijdragen aan een verdere emotionele onbalans. Zo kunnen aandoeningen ontstaan die, bijna vanzelf, een progressief karakter krijgen.

De ouder en het kind Een klein meisje heeft zich pijn gedaan, ze is geschrokken en huilt.

Moeder komt haar troosten. Ze knuffelt haar, geeft een kusje en na een minuut speelt het meisje alweer onbezorgd verder. Maar wat als de moeder er niet is of haar huilende kind negeert? Dan kan het helemaal overstuur raken en de hele dag van slag zijn. En misschien kan ze zich die situatie zelfs na jaren nog herinneren.

Troost is een goede heler. Veel trauma’s kunnen worden opgelost door de liefdevolle aandacht van een ander maar vaak gebeurt dat onvoldoende.

Zo kunnen onverwerkte trauma’s soms een leven lang in je onderbewustzijn aanwezig blijven.

64 | TCC Magazine

Gelukkig is er dan toch een manier waarop zelfs ernstige trauma’s kunnen worden opgelost. Ieder van ons wordt gedurende zijn hele leven geconfronteerd met emotionele indrukken.

Verreweg de meeste daarvan kunnen we gemakkelijk verwerken; we verteren ze zoals we ons voedsel verteren. Dan verrijken ze onze ervaringen, ze worden een deel van onze geschiedenis en we denken er nauwelijks nog aan terug. Maar soms is die verstoring zo heftig of ons vermogen ermee om te gaan zo gering, dat we een bepaalde ervaring niet kunnen integreren. Dan wordt die onverwerkt weggestopt in ons onderbewustzijn of weggeredeneerd zodat we net kunnen doen alsof er niets is gebeurd.

Transpersoonlijke traumatherapie Er is echter een benadering die heel werkzaam kan zijn, waarmee zelfs diepgewortelde verstoringen kunnen worden opgeruimd en waarmee ernstige aandoeningen kunnen worden verlicht. Deze vorm van traumaverwerking lijkt veel op het troosten van een klein kind.

Iedereen heeft wel een klein en kwetsbaar innerlijk kind in zichzelf, een subpersoon van waaruit we onze eigen kwetsbaarheid kunnen ervaren.

Daarnaast hebben we bijna allemaal ook een krachtige en zelfbewuste kwaliteit in ons die je als je innerlijke ouder zou kunnen omschrijven. Het ‘kind’ en de ‘ouder’ staan respectievelijk voor onze draaglast en draagkracht. Transpersoonlijke traumatherapie komt erop neer dat de balans tussen beide wordt hersteld, ofwel, dat ons innerlijke kind wordt

TPNET

getroost door onze innerlijke ouder.

Door de abstracte begrippen ‘draaglast’ en ‘draagkracht’ voor te stellen als het ‘innerlijke kind’ en de ‘innerlijke ouder’ worden deze begrippen praktisch hanteerbaar. Herstel vereist dat deze beide delen van onszelf met elkaar in contact worden gebracht en vervolgens kan de zorgzame innerlijke ouder dan troost bieden aan het angstige innerlijke kind. Dit gebeurt op basis van een visualisatie of afstemming waarbij de betrokkene zich eerst concentreert op de ene subpersoon en vervolgens op de andere. Hoe steviger de ‘ouder’ is en hoe preciezer deze zich kan afstemmen op de emotionele behoeften van het ‘kind’, des te effectiever is de troost die wordt geboden en des te krachtiger zal ook de emotionele ontlading zijn waarmee het trauma wordt opgelost. In theorie is het heel simpel, de praktijk is iets lastiger.

Praktijk In de praktijk zou het volgende kunnen gebeuren: Cliënte heeft in het verleden een manische psychose gehad. De herinnering daaraan is uitermate beangstigend en maakt haar onrustig. Zo erg zelfs dat ze niet over die gebeurtenis kan praten.

De sessie begint met een ontspanningsoefening waarbij de therapeut de cliënte in gedachten meeneemt naar een stevige boom waar ze tegenaan gaat zitten. Vervolgens zinkt ze weg in die boom en ervaart de kalme stabiliteit van de boom in zichzelf. Deze subpersoon vertegenwoordigt de ‘ouder’. Vanuit die boom kijkt de cliënte uit over een innerlijk landschap en in dat landschap komt langzaam een beeld tevoorschijn. Ze ziet zichzelf tijdens haar psychose: een jonge vrouw, verward, onrustig bewegend, gejaagd en oppervlakkig ademend. Dit beeld representeert het ‘kind’.

In de voortgezette visualisatie laten we nu de ‘ouder’ zich losmaken van de boom (waarbij de stabiliteit moet worden meegenomen) en zich ontfermen over het ‘kind’. In de

innerlijke beleving van onze cliënte is het in eerste instantie nog moeilijk om als ‘ouder’ echt contact te maken met dit ‘kind’. Het ‘kind’ kijkt verschrikt en verward om zich heen, kijkt de ‘ouder’ niet aan en wil niet worden aangeraakt. Ze staat wel toe dat de ‘ouder’ haar handen vasthoudt en geleidelijk ontstaat daaruit een zekere rust die het voor de ‘ouder’ mogelijk maakt het ‘kind’ wat naar zich toe te trekken. Na verloop van tijd geeft het ‘kind’ zich over aan het veilige contact met de ‘ouder’, ze legt haar hoofd op de schouder van de ‘ouder’ en komt een beetje tot rust. Tot die tijd had het ‘kind’ nog nauwelijks blijk gegeven van enige emotie, er was slechts een gejaagde onrust maar nu komt er een gevoel van wanhopige machteloosheid naar boven. Het ‘kind’ voelt zich totaal verloren; al die tijd blijft de ‘ouder’ kalm en liefdevol. Langzaam begint het ‘kind’ dan zachtjes en bijna geluidloos te huilen en na verloop van tijd ervaart het een totale uitputting, ze is nauwelijks nog in staat op haar benen te blijven staan. De ‘ouder’ legt haar zachtjes neer en dekt haar toe.

Vervolgens houdt het ‘kind’, in foetushouding, met beide handen de hand vast van de ‘ouder’ en legt haar hoofd op die handen. Langzaam komt ze zo tot rust.

In de loop van dat proces kan de cliënte voelen hoe de emotionele energie van het ‘kind’ via haar fysieke lichaam wordt afgevoerd. Het vrij komen van die energie wijst op de emotionele ontlading die hier plaatsvindt. Na afloop is de cliënte vermoeid en gedurende enkele dagen is er nog een gevoel van verwarring. Dan ontstaat er rust waarbij het voor haar ook mogelijk wordt terug te denken aan die eerder zo traumatische ervaring die nu een min of meer neutrale herinnering is geworden.

context kan heling plaatsvinden.

Met elk trauma dat op deze manier wordt opgelost wordt de innerlijke onbalans van het ‘kind’ verminderd en de stabiliteit van de ‘ouder’ vergroot.

We kunnen zeggen dat de draaglast kleiner wordt en de draagkracht sterker. Daarmee wordt ook het zelfherstellend vermogen van de cliënt verder versterkt.

Het uiteindelijke doel is dat de betrokkene weer in zijn kracht komt en zijn trauma’s zelf kan oplossen.

Bron: Kees Aaldijk is psycholoog en transpersoonlijk therapeut, opleider Transpersoonlijke traumatherapie (bij voldoende aanmeldingen start de opleiding) en auteur van Vensters op een Transpersoonlijke Werkelijkheid en De geheimen van de Ziel. www.transpersoonlijk.nl

Transpersoonlijk.net, netwerk voor zorgprofessionals Transpersoonlijk.net (TPnet) is hét netwerk voor de coach, counselor & therapeut Workshophoppen 2019 Wil jezelf een workshop geven tijdens Workshophoppen 2019?

Voor meer informatie en aanmelding: info@transpersoonlijk.net Lid worden Word lid en je ontvangt een webpagina.

Voor nog meer voordelen zie www.transpersoonlijk.net / info-lidmaatschap/

De therapeut moet zelf het hele proces helder overzien. Hij moet er zorg voor dragen dat de ‘ouder’ verbonden blijft met de stabiliteit van de boom om zo het ‘kind’ een gevoel van veiligheid te geven waardoor deze zijn emoties kan uiten. Binnen die

TCC Magazine | 65

 Voedingsgeneeskunde presenteert

Colofon Hoofdredactie Sacha van den Ende E-mail: sacha@inspiredcommunications.nl Bladmanagement en redactionele bewerking Maartje Albert en Ria Teeuw E-mail: maartje@inspiredcommunications.nl Eindredactie Marianne Smits en Charlotte Simons Redactieadres Waterviolier 40 2498 ES Den Haag Telefoon: +31 (0)6 12 98 64 89 E-mail: redactie@inspiredcommunications.nl Uitgever Inspired Publishing Contactpersoon: Sacha van den Ende Waterviolier 40

healthy ageing her senen en da rmen c entr a a l

2498 ES Den Haag Telefoon: +31 (0)6 23 63 38 65 E-mail: info@inspiredcommunications.nl Vormgeving Eefje Kleijweg | Grafisch Ontwerp www.eefjekleijweg.nl Druk Damen Drukkers Lezersservice TCC Magazine verschijnt zes keer per jaar. Het wordt toegezonden aan alle register- en aspirantleden van de beroepsorganisatie NFG, ALIP, de leden van TPnet, NKS en Rosegarden en aan studenten van diverse toonaangevende opleiders.

Abonnementen Jaarabonnementen per zes nummers: € 39,95.

De abonnementsprijs dient bij vooruitbetaling te worden voldaan. U ontvangt hiervoor een factuur. Nieuwe abonnementen kunnen op elk moment van het jaar ingaan.

Opzegging dient schriftelijk, ten minste 2 maanden voor afloop van de abonnementsperiode te worden ingediend bij de uitgever.

Adreswijzigingen Adreswijzigingen graag zo spoedig mogelijk schriftelijk indienen bij de uitgever per post of per e-mail: abonnement@inspiredcommunications.nl

66 | TCC Magazine

Dé beurs en hét congres van het jaar voor gezondheidsprofessionals  Vakbeurs met alle innovaties op het gebied van supplementen, novel foods, innovaties en leefstijl, met daarnaast een congres met internationaal gerenommeerde sprekers.  Plenair programma en beurs met inspirerende workshops en innovatiepodium

DA UW AG EN N I T S A Z E T A LV

24 mei 2019 Expo Houten

Ga op 24 mei naar hèt event voor de gezondheidsprofessional! let op! In het kader van ons 20-jarig jubileum bieden wij een extra voordelige entreeprijs aan.

Beurs + Workshops + Congres: € 20,-

www.voedingsge neeskunde.nl/vgbc2019

OPLEIDING ORTHOMOLECULAIRE THERAPIE evolutionaire verklaringsmodellen praktijkgericht portfolio modulaire opbouw

Een betere gezondheid voor uw patiĂŤnten kan een ware zoektocht zijn. En zelfs als u vooruitgang boekt, kan het gevoel u bekruipen dat u afslagen mist of alternatieve routes onbenut laat. Tijdens onze compleet vernieuwde opleiding Orthomoleculaire Therapie leert u voeding, voedingsstoffen, beweging, suppletie en andere leefstijlinterventies integraal inzetten bij de preventie en behandeling van een ontspoorde fysiologie. Daarbij kijken we naar risicofactoren ĂŠn mogelijkheden tot gezondheidsverbetering op alle niveaus: biochemie, energie, cellen en organen, orgaansystemen, de (sociale) omgeving en de samenhang daartussen.

Meer weten? Kijk op naturafoundation.nl/ot

ELKE DAG BETER Wij zijn Vitals en wij willen u wat beloven. Ambitie. De

overzichtelijker. Dit ideaal is natuurlijk nooit voltooid.

ambitie om de meest effectieve supplementen aan

Het wordt elke dag beter. Net als uw cliĂŤnten die

te bieden. Met de meest geschikte doseringen, de

onze producten gebruiken. Vandaar onze leus. Vitals.

hoogste kwaliteit en zuiverheid. Om bij toevoegingen

Elke dag beter. Vergezeld van de opkomende zon

aan het assortiment altijd het vizier te richten op

waarmee elke dag wordt ingeluid als ons logo.

veelbelovende vernieuwingen met een degelijke onderbouwing. En de ambitie om continu betere

Benieuwd naar de producten van Vitals? Professionals

informatie te ontwikkelen rondom het gebruik

kunnen het Vitals vademecum (naslagwerk van het

van onze producten. Duidelijker, uitgebreider,

gehele assortiment) kosteloos bestellen.

WWW.VITALS.NL