TCC Magazine Editie 1-2020

ED ITIE 1 - 2020 - JA A RGA NG 1 0

interview met

Sander Aarts VA N U NB R E A K A B L E AC A D EM Y

Jubileum De tiende jaargang!

Ashwagandha Werkt ontspannend en draagt bij aan een geestelijke balans* ✓ Met Vitamine C en Zink die bijdragen aan de bescherming van cellen tegen oxidatieve schade en ondersteuning van het immuunsysteem.

✓ Vitamine C helpt de vermoeidheid te verminderen.

Kies voor

www.lamberts.nl

*Evaluatie gezondheidsclaims is lopende.

In de praktijk Je hebt een getekende overeenkomst met je cliënt, maar je wil ervan af. Hoe pak je dit aan?

Wat zijn je rechten? Wat zijn je plichten?

VOORWOORD

Pagina 23

Jubileum!

Echtscheiding Per jaar krijgen zo’n 70.000 kinderen te maken hebben met een scheiding. Veel ouders kunnen een extra steuntje goed gebruiken en kinderen hebben hun ouders echt nodig.

Pagina 30

Ja, je hebt het goed gezien! TCC Magazine bestaat 10 jaar!

Weliswaar zijn we destijds in 2011 met een andere naam begonnen, PSC Magazine, en is de doelgroep verbreed, in de kern is het doel hetzelfde gebleven. Het oorspronkelijke idee van de Nederlandse Federatie Gezondheidszorg als initiator was om een blad te realiseren met daarin een diversiteit aan zowel inspiratie als vakinformatie voor professionals. Het blad moest een middel zijn in dienst van onze uiteindelijke en gezamenlijke doelstelling: het welzijn en de levenskwaliteit van de cliënt te helpen bevorderen.

In de zes edities van 2020 kun je weer oude vertrouwde onderdelen vinden, maar ook nieuwe. Zo hebben we een zesdelige reeks artikelen voor je klaarliggen over de epigenetica van ADHD en glutamaat.

Daarnaast schrijven we aan een persoonlijke reeks artikelen waarin we mensen ontmoeten die ondanks teleurstellingen, tegenslagen of nare spelingen van het lot toch de moed en de kracht hebben om door te gaan, positief te blijven, te leren en te genieten.

Om in 2020 aan deze doelstelling te blijven werken zullen we meer en meer gaan samenwerken met (opleidings)partners, zodat we met vereende krachten gezamenlijk op kunnen trekken naar verdere professionalisering van de branche. Daarnaast kunnen we door samenwerking tevens een nieuwe generatie beter informeren over diverse opleidingsmogelijkheden en hen interesseren om na een goede opleiding ook te gaan werken binnen ons dynamische ‘vakgebied’.

Hoofdredacteur

Om dit jubileum kracht bij te zetten en een feestelijke outfit te geven, hebben we onze creativiteit de vrije loop gegeven. Het magazine staat vol mooie en interessante artikelen die sprankelend en kleurrijk zijn vormgegeven. We hebben er hard en met plezier aan gewerkt en zelf vinden we dat het resultaat er knettergoed uitziet.

Veel leesplezier!

Sacha van den Ende

Therapeut, Coach en Counselor Magazine is een initiatief van:

TCC Magazine | 3

Inhoud 6 3 5 6 14 17 18 21 23 29 30 33 35 42 45

INTERVIEW MET

Sander Aarts Sander Aarts heeft de zwaarste militaire opleidingen in Nederland voltooid en heeft zestien jaar gediend bij de Special Forces Na zijn eervol ontslag hij heeft Unbreakable Academy opgericht, waar hij trainingen voor persoonlijke groei en teamontwikkeling geeft.

52

VOORWOORD INHOUDSOPGAVE

55

INTERVIEW MET Sander Aarts

57

IN GESPREK MET Lisanne Stenekes IN DE BOEKENKAST NIEUWS

21

OPLEIDING Leefstijlcoach IN DE PRAKTIJK: het eenzijdig beëindigen van een behandelovereenkomst

61 62 65 66 69

COLUMN Willem Pinksterboer

71

ECHTSCHEIDING Ruth Willems

ZIEKTE VAN PARKINSON Angélique De Beule

75 77 79

DE VRIJE WIL Samsara

82

COLUMN Wilma de Haas

DE EPIGENETICA VAN ADHD & GLUTAMAAT Lucas Flamend

45

DE SYSTEEMSPECIALIST, RELEVANT IN DIVERSE WERKGEBIEDEN NKS NAH IN DE PSYCHOSOCIALE PRAKTIJK Rosegarden INTUÏTIEF ETEN Henrike Weertsand IN DE BOEKENKAST WEER BEWEGEN ALS EEN KIND TPNET DE ADVISEUR LEGT UIT...

INTERNAL FAMILY SYSTEMS-THERAPIE Uitgeverij Mens ASHWAGANDA Een veelzijdig kruid uit de ayurveda JE KUNT MAAR HET BESTE VRIENDEN WORDEN MET MS Tessa - Frauke van Hulten 10 SPELKAARTEN NIEUWS HET VERBAND TUSSEN DEPRESSIES EN HET DARMSTELSEL COLOFON

TCC Magazine | 5

Zelf heb ik me nooit trots gevoeld op het feit dat ik onderdeel uitmaakte van een speciale eenheid. Ik ontleende er ook geen status aan. Misschien heb ik dat gen gewoon niet.�

6 | TCC Magazine

INTERVIEW

Integriteit helderheid INTERVIEW MET SANDER AART S

Sander Aarts heeft de zwaarste militaire opleidingen in Nederland voltooid. Hij heeft zestien jaar gediend bij de Special Forces en is voor zijn verdiensten benoemd tot ridder in de orde van Oranje-Nassau met zwaarden. Na zijn eervol ontslag hij heeft Unbreakable Academy opgericht, waar hij trainingen voor persoonlijke groei en teamontwikkeling geeft. In juni van 2019 is zijn boek Niet te breken verschenen, dat direct een bestseller werd.

Sander Aarts is geboren in 1979. Hij groeide op in Lisse en ging naar school in Sassenheim. Hij begon op havo/vwo, maar na het eerste jaar ontdekte hij zogezegd de andere geneugten van het leven. ‘School had niet mijn interesse en uiteindelijk heb ik de mavo afgemaakt. Sporten vond ik wel heel leuk en vooral rugby. Dit heb ik jarenlang gedaan. Ik denk dat dat de basis heeft gelegd voor mijn fysieke incasseringsvermogen.

Tijdens het laatste jaar van de mavo ging ik nadenken over wat ik na mijn examen wilde gaan doen. In die tijd ging ik af en toe met mijn moeder mee, die met demente bejaarden werkte, een soort stage. Ik zag het als een reële optie om ook in de zorg te gaan werken. Het zorgen voor mensen en de gesprekken die ik voerde, spraken me wel aan.

Ik ervaarde in die periode ook een sterk rechtvaardigheidsgevoel. Dat werd getriggerd omdat mijn broer werd gepest. Ik kon niets voor hem doen en distantieerde me van het gezin. De keuze om bij het korps van Defensie te gaan werken, was uiteindelijk heel logisch voor mij. De drang om het huis uit te gaan en het avontuur tegemoet te gaan waren groot. Ik wilde me bewijzen.’

JE GING DE MARINIERSOPLEIDING DOEN.

‘Ja, het contrast met de middelbare school was enorm groot, maar ik ben erdoorheen

gekomen. Ik was een van de jongsten, maar ik zag dat ik goed kon meekomen. Ik realiseerde me dat wanneer je goed je best doet, veel traint en de regels volgt, je bij de top kunt komen. Dat doorzettingsvermogen had ik wel en ook de werklust, dus op een positieve manier ging ik behoren tot de bovenste laag. Al bleef ik in de kern nog wel een onzeker jongetje. Dat is eigenlijk nog steeds zo. Het houdt me niet tegen dingen te doen, maar het zit wel in me.

De zoektocht, de bewijsdrang en het altijd het beste uit mezelf willen halen is de rode draad in mijn carrière geweest.

Na de mariniersopleiding ging ik de commando-opleiding doen en ook daar was ik weer een van de jongsten. Na de opleiding werd ik teruggeplaatst naar een verkenningseenheid en ging ik naar Ethiopië. In deze eenheid zat een aantal kikvorsmannen en dat heeft mij geïnspireerd om dat ook te worden. In 2001 ben ik aan de opleiding begonnen. Het was een heel zware opleiding van 5 maanden. Tot 2008 heb ik bij de kikvorsmannen gezeten. In 2007 heb ik nog de anti-terreuropleiding gedaan, nadat ik naar Afghanistan was uitgezonden.

Zelf heb ik me nooit trots gevoeld op het feit dat ik onderdeel uitmaakte van een speciale eenheid. Ik ontleende er ook geen status aan. Misschien heb ik dat gen gewoon niet.

Anderen hadden dat wel. En dat is ook heel

TCC Magazine | 7

logisch. We behoorden tot een speciale eenheid en kregen een speciale uitrusting. We kregen het predicaat Special Forces. Ja, dan kun je je als persoon speciaal gaan voelen.

Dit kan negatieve effecten hebben. Wanneer je jezelf of als team boven bijvoorbeeld de mariniers stelt, heeft dat invloed op de samenwerking. Ik denk dat nederigheid en bescheidenheid daarom van belang zijn, als persoon, als team en als leider van een team.’

OP DE ACHTERFLAP VAN JE BOEK STAAT DAT JE DE BEST GETRAINDE MILITAIR VAN NEDERLAND BENT. HOE KIJK JIJ DAAR TEGENAAN?

‘Dit is iets dat ik moeilijk te definiëren vind. Voor mij is integriteit belangrijk, dus ik wil dit eigenlijk niet zo naar buiten brengen. Het klopt dat niemand anders de specialisaties heeft gevolgd, die ik heb. Ik heb alle specialisaties die er binnen de Special Forces zijn, gedaan: sniper, medic, jungle-instructeur, duikleider, anti-terreurspecialist en vrijevalparachutist.

Ook mijn loopbaan is iets anders verlopen dan normaal.

Normaal gesproken zit je 3 jaar op een operationele functie en daarna word je 3 jaar niet-operationeel geplaatst.

Dan ga je bijvoorbeeld trainingen geven of je gaat bij de Inlichtingen. Je wordt niet uitgezonden en kunt de balans en rust voor thuis herstellen. Voor mij is het anders gelopen. Ik heb 21 jaar op operationele functies gezeten.’

“Wat ik vaak gezien heb, is dat je in extreme situaties overschakelt en je puur handelt volgens procedures.”

WAAR KWAM DIE DRIVE VANDAAN OM STEEDS MEER SPECIALISATIES TE GAAN VOLGEN?

‘Ik zag het als verdieping van mijn militaire skills. Voor een deel was het ook intellectuele uitdaging. Fysiek en mentaal was ik al uitgedaagd, maar bijvoorbeeld voor de medic-opleiding moest ik in korte tijd heel veel informatie opnemen.

Het is de bedoeling dat je iemand die in levensgevaar verkeert, 72 uur in leven kunt houden. Daar komt natuurlijk veel bij kijken: anatomie, fysiologie en traumatologie. Ik probeerde bij de specialisaties altijd de ‘best man’ te zijn.

Dit is me alleen gelukt bij de medic-opleiding.’

8 | TCC Magazine

JE HEBT 21 JAAR BIJ DEFENSIE GEZETEN, WAARVAN 16 JAAR BIJ DE SPECIAL FORCES. WAAR BEN JE HET MEEST UITGEDAAGD?

‘Er zijn verschillende momenten geweest dat ik fysiek en dus ook mentaal zo werd uitgetest, dat ik me afvroeg hoe lang ik het nog vol kon houden.

Daarnaast zijn er momenten geweest dat er operationeel veel werd gevraagd. Zo was ik in 2007 in Afghanistan. We gingen op een verkenningsoperatie in de bergen en uiteindelijk moesten we op heel korte afstand een vuurgevecht aangaan om ons eigen team en een ander team te beschermen. We waren wel vaker in een vuurgevecht terechtgekomen, maar nog nooit van zo heel dichtbij. Gek genoeg voelde ik op het moment zelf geen angst of onzekerheid. Hoe dichterbij het moment kwam, hoe helderder alles werd. Ik heb me in mijn leven nooit zo scherp gevoeld als op dat moment.

Een andere situatie waarin ik me echt getest voelde, was toen we zelf in een hinderlaag zaten. Dat was voor de kust van Somalië, op open zee bij daglicht.’

HOE ZIJN JULLIE VOORBEREID BIJ DE SPECIAL FORCES OP ZULK SOORT STRESSVOLLE MOMENTEN?

‘Voor dit soort momenten gebruiken we een simpele procedure die we ‘scan and breath’ noemen. Het komt erop neer dat je bij stressvolle situaties goed om je heen kijkt zodat je alles goed overziet en daarna een aantal keer aandachtig ademhaalt. Aanvankelijk was dit een procedure die ik bij de SF heb geleerd, maar tegenwoordig is deze procedure algemeen goed binnen Defensie.

De vraag is natuurlijk of de procedure zo diep in je zit, dat je die op zulk soort extreme momenten gebruikt. Natuurlijk oefenen we veel, maar dat is totaal anders dan op het moment zelf, wanneer het er echt op aankomt.

Wat ik zelf vaak gezien heb, is dat wanneer je je in zo’n extreme situatie bevindt, je overschakelt en je puur handelt volgens procedures. Die procedures zijn een soort handvatten, zodat je niet overvallen wordt door angst of stress.’

ZIJN ER MOMENTEN GEWEEST DAT JE JE AFVROEG OF JE WEL DE JUISTE WEG WAS INGESLAGEN?

‘In totaal ben ik drie keer naar Somalië geweest. Tijdens de eerste keer was mijn zoontje ongeveer 5 jaar oud en hij deed het niet zo goed op school. Toen ik terugkwam, zijn we gaan uitzoeken wat hiervoor de reden was en zijn er verschillende onderzoeken gedaan. Toen ik terug was in Somalië, kregen we de uitslagen: er werd autisme gediagnostiseerd. Het voorstel was om met antipsychoticum te starten. Dat kwam echt keihard binnen.

Tegelijkertijd probeerde ik mijn team getraind te houden en te motiveren, terwijl de operatie die we moesten uitvoeren maar niet van de grond wilden komen. Ik moest alle zeilen bijzetten om de motivatie bij mijn team erin te houden. En ook bij mijzelf. Ik wist dat er thuis van alles aan de hand was en dat mijn gezin aan het watertrappelen was. Toen heb ik me wel afgevraagd wat ik daar in Somalië deed en wat mijn prioriteiten nu eigenlijk waren.’

INTERVIEW

Inzichten van Sander Aarts IK LUISTER MEER NAAR MIJN BIOLOGISCHE KLOK Ik word regelmatig wakker rond half 5. Ik ga er tegenwoordig direct uit en ga niet meer liggen woelen en draaien. Inmiddels weet ik dat schrijven bij mij het makkelijkst gaat in de vroege uurtjes. Half slapend denk ik nog niet te veel na en schrijf ik puur wat er in me opkomt. Kom ik dan geen slaap tekort als ik zo vroeg opsta? Ik pas mijn ritme aan en ga wat eerder naar bed.

WAT IK VAN ANDEREN VIND ZEGT VAAK IETS OVER MEZELF Ik probeer steeds bewuster te zijn van wanneer en hoe ik over anderen oordeel. En over mezelf. Het is eerlijk gezegd best confronterend te merken hoe vaak ik een ongefundeerde mening heb. Helemaal als ik een beetje moe ben of het te druk heb.

Ik vraag mezelf af wat die mening over mij zegt.

Meestal betekent het dat ik even aan de handrem moet trekken en wat tijd voor mezelf moet nemen.

DE MEESTE OVERTUIGINGEN VORMEN BELEMMERINGEN Een van de inzichten die ik heb opgedaan na mijn tijd bij de Special Forces, heeft te maken met mijn overtuigingen. Door mijn groeiende bewustzijn merk dat de meeste overtuigingen me belemmeren. Sterker nog, ze kunnen zelfs gevaarlijk zijn. Ik ben daarom steeds selectiever met mijn overtuigingen. Regelmatig ontdek ik dat veel van mijn overtuigingen slechts mentale concepten zijn die ik ooit van iemand heb overgenomen.

TCC Magazine | 9

OPLEIDINGEN Mentaal Vitaal Basis Coach Energetisch Therapeut Gelukscoach Jongerencoach Kindercoach Levenscoach Mental Coach Psychosociale Basiskennis Relatiecoach Seniorencoach Stervensbegeleider Stress en Burn-out Coach

Toe aan een volgende stap?

Laat Sonnevelt je inspireren Fysiek Vitaal Ben jij therapeut, coach of counselor en klaar voor meer verdieping

Beweegcoach

of verbreding van je vakkennis? Wil jij geĂŻnspireerd, geraakt en

Gewichtsconsulent

verrijkt worden? Dan is een opleiding of na- en bijscholing van

Je Lichaam als Kompas

Sonnevelt Opleidingen een goede keuze. Al 25 jaar zijn wij dĂŠ opleider op het gebied van vitaliteit en gezonde levensstijl.

Medische Basiskennis Natuurvoedingsadviseur Trainer Hormoonfactor

Al onze opleidingen zijn SNRO-geaccrediteerd en worden met een

Totaal Vitaal

gemiddelde 8,9 hoog gewaardeerd door onze studenten.

Leefstijlcoach Vitaliteitscoach

Kijk voor het gehele aanbod op onze website sonnevelt.nl

Vitaliteitsadviseur

of kom naar onze open dag op 17 mei 2020.

NA- EN BIJSCHOLING

Ook organiseren we een infoavond op 23 juni 2020.

De 6 aanrakingen Darmvitaal Psyche en gewicht Overgang en voeding

10 | TCC Magazine 3x

op rij

Runningtherapie Slaapcoach

INTERVIEW

WANNEER HEB JE BESLOTEN DAT JE KLAAR WAS BIJ DEFENSIE?

‘In 2014 werd ik geplaatst bij een nationale eenheid. Dat gaf mij de mogelijkheid om meer tijd te besteden aan mijn gezin, dacht ik. De jaren ervoor waren we eigenlijk op twee sporen terechtgekomen. Mijn vrouw richtte zich vooral op ons gezin en ik op mijn werk.

Ik ging werken bij een antiterreureenheid. Maar juiste in die periode kregen we te maken met verschillende aanslagen binnen Europa. We moesten dus alle zeilen bijzetten. Ook nu weer was ik een van de jongsten en ik voelde de druk om het goed te doen. Ik ging dus weer volledig op in mijn werk.

Op een dag kwam ik thuis, te laat door alle files, en toen ik het portier opendeed hoorde ik al het geschreeuw en gehuil vanuit het huis komen. Toen ik de deur opendeed trof ik iedereen huilend en overstuur aan. Op de automatische piloot probeerde ik de rust te herstellen. Toen iedereen rond een uur of negen in bed lag, klapte ik mijn laptop open om nog wat werk te doen tot een uur of 11. Daarna ging ik slapen om rond 1 uur wakker te worden met een hoofd dat op volle toeren draaide. Ik heb dit patroon anderhalf jaar volgehouden, maar op dat moment besefte ik dat ik niet meer lekker in m’n vel zat. Ik voelde weinig motivatie voor mijn werk en begon thuis steeds meer de controle te verliezen. Ik kon zo niet langer doorgaan. Als ik bij Defensie zou blijven werken en zeker bij zo’n antiterreureenheid, dan zou ik elke keer weer dezelfde kant opgetrokken worden. Ik wist dat ik met mezelf aan slag moest. Ik kon het autisme niet wegnemen bij mijn zoontje, dus ik moest bij mezelf iets veranderen.

De uiteindelijke doorslag kwam, toen ik op een dag de afscheidsbrief tegenkwam die ik in 2007 had geschreven. Als je op uitzending gaat, raden ze je aan zo’n brief te schrijven in het geval dat er iets zou gebeuren. Dat had ik gedaan. En toen ik hem op dat moment herlas, vroeg ik mezelf af wat er zou zijn gebeurd als ik toen was overleden. Zou ik dan de vader zijn

geweest die ik had willen zijn? En wat voor een vader wilde ik eigenlijk zijn. Mijn gezin wilde eigenlijk gewoon een liefdevolle man en vader. En als ik heel eerlijk was, was ik er niet genoeg voor hen. De harde schil die er om mij heen zat, zorgde dat er weinig narigheid binnenkwam, maar ook dat er weinig moois naar buiten ging. Ik wist dat ik die schil en alle oude patronen moest afbreken. Dat was het moment dat ik besloot weg te gaan bij Defensie.’

UITEINDELIJK HEB JE UNBREAKABLE ACADEMY OPGERICHT. HOE BEN JE DAARTOE GEKOMEN?

‘Ik wist dat ik niet weer moest gaan werken bij een grote organisatie en dat ik behoefte had aan autonomie. Dus ik ben na gaan denken over hoe ik dat wat ik geleerd en meegemaakt had, kon transformeren naar iets van betekenis. Naar iets waar ik zelf ook weer van kon leren.

Ik heb altijd het meeste geleerd van de moeilijkste momenten tijdens de opleidingen die ik gedaan heb. Wanneer je op die momenten niet om kon gaan met de stress die er mee gepaard ging, was je gewoon niet geschikt. Er was niemand die bijvoorbeeld zei: denk eens aan je ademhaling. We werden daar nooit in gecoacht. Dat gaf me een idee en daar ben ik toen mee aan de slag gegaan.’

HOE GING HET MET JE TOEN JE DE STAP NAM OM WEG TE GAAN EN VOOR JEZELF TE BEGINNEN?

‘Ik had gedacht dat de overgang simpel zou zijn, omdat ik iets anders had om mezelf op te richten. Het bekende ‘zwarte gat na Defensie’ had ik voor mezelf uitgesloten. Ik had alleen niet goed beseft dat mijn identiteit volledig was gevormd door 21 jaar werken bij Defensie. Ik raakte dus toch de weg kwijt. Ik ontmoette een dame op internet en werd vervolgens hevig verliefd. Dit leidde vervolgens tot een affaire waarin ik volledig opging. Een uitvlucht uit de leegte waarin ik terecht was gekomen. En dat terwijl integriteit voor mij altijd een

TCC Magazine | 11

PROVIFORM® HOOGWAARDIGE VOEDINGSSUPPLEMENTEN EEN NATUURLIJKE KEUZE VOOR PURE KWALITEIT

Een natuurlijke keuze voor extra ondersteuning De wintermaanden zijn bij uitstek geschikt om de weerstand te ondersteunen.

Proviform ontwikkelde daarvoor een brede formule met krachtige extracten, aangevuld met hoogwaardige vitamines en mineralen.

Vraag uw login aan op onze nieuwe website

www.proviform.nl

verpakking 60 vegicaps

• Echinacea en Cat’s Claw in gestandaardiseerde vorm • 8500 mg vlierbessen per capsule • 25 mcg natuurlijke vitamine D3 per 2 capsules • Zuurvrije vitamine C en goed opneembare mineralen • Bromelaïne uit ananas • Geschikt voor vegetariërs en 100% glutenvrij.

Het Proviform assortiment bevat ruim 100 orthomoleculaire voedingssupplementen van zeer hoge kwaliteit, in een donkere glazen verpakking voor optimale bescherming van de ingrediënten. Kijk voor meer informatie op www.proviform.nl en bestel de gratis informatiemap voor professionals.

Proviform: Oude Moerstraatsebaan 46, 4614 RP Bergen op Zoom, 0164 - 24 00 30, informatie@proviform.nl

INTERVIEW kernwaarde is geweest. Het was een confrontatie met mijn eigen menszijn en ik werd volledig verscheurd. Juist op het moment dat ik met mijn vrouw had besloten een nieuwe weg van ons leven in te gaan, stond ik op het punt om met een ander verder te gaan. Ik heb mijn vrouw daarom verteld dat ik verliefd was geworden op iemand anders. Toen pas zag ik eigenlijk hoe krachtig mijn vrouw is. Ze zei dat als ik met die ander verder wilde, we de scheiding goed zouden moeten regelen. Maar als ik voor haar zou kiezen, zou ze me een tweede kans geven.

Ik werd nog steeds verscheurd en zocht veel de stilte op. Ergens vond ik helderheid en ik besefte dat integriteit een van mijn kernwaarden is. Ik besefte ook dat ik niets meer had: mijn baan bij Defensie was weg en ik stond op het punt mijn gezin achter te laten. Of de relatie met die andere vrouw zou gaan werken, was niet zeker. Het enige wat ik had, waren mijn kernwaarden. Dat waren mijn enige handvatten. Ik wist dat wanneer ik die nu los zou laten, ik helemaal niets meer had. Dus ik koos voor mijn gezin. Sindsdien zijn integriteit en helderheid mijn belangrijkste leidraden in het leven.

We zijn keihard aan de slag gegaan met onze relatie. We beseften dat wanneer je niet aan jezelf werkt en niet aan de verbinding werkt met je partner, verwijdering het resultaat is. Een belangrijk en mooi inzicht, maar tegelijkertijd een harde les.’

HET BEDRIJF DAT JE HEBT OPGERICHT HEET UNBREAKABLE ACADEMY. DIE NAAM BETEKENT IETS.

‘Ja. Iets dat heel hard is, breekt makkelijker dan iets zachts. Dus wanneer je zacht kunt zijn, word je onbreekbaar. Volgens mij zit de kracht in de flexibiliteit tussen hard zijn en zacht of kwetsbaar zijn.

Binnen Unbreakable Academy staan we voor groei boven comfort. Mensen denken wel eens dat je moet gaan skydyven of door de modder moet kruipen om uit je comfortzone te komen.

Vaak is uit je comfortzone komen juist wel een gesprek aangaan of over je emoties praten. Dat is misschien lastig. Maar wanneer ik zelf iets lastig vind, realiseer ik me dat juist daar nog een stukje groei zit.’

KWETSBAAR DURVEN ZIJN IS WELLICHT IETS DAT VOOR MANNEN MOEILIJKER IS DAN VOOR VROUWEN.

‘Over het algemeen wel ja. Juist daarom komt mijn achtergrond en die van mijn compagnon goed van pas. Bij ons hoef je niet aan te komen met stoere praatjes over stress en prestatie. Dat

soort verhalen kennen wij maar al te goed vanuit ons werk. We creëren draagvlak door onze eigen ervaringen en emoties te delen. Zo weten we juist de harde mannen te raken, waardoor ze zich ook open durven te stellen.

Vrouwen zijn van nature sensitiever dan mannen.

Maar tijdens onze trainingen is juist die tegenstelling heel waardevol. Vrouwen mogen soms best wat harder optreden. Juist de samenstelling tussen mannen en vrouwen zorgt voor een mooie dynamiek binnen een groep.’

WAT ONDERSCHEIDT JULLIE VAN NIET TE BREKEN SANDER AARTS UITGEVER BOEKERIJ ISBN 9789022586518

ANDEREN?

‘Ik denk dat de achtergrond van mij en mijn compagnon vanuit de Special Forces ons onderscheidt van andere trainingsinstituten. Wij kennen de harde kant en gebruiken die juist om de menselijke kant bespreekbaar te maken. Dat contrast is denk ik, onze kracht.

Wat ik zelf ook heb moeten leren is om authentiek te zijn. In het begin heb ik gezocht naar methoden om in te zetten tijdens de trainingen.

Ik besefte dat ik juist mijn eigen ervaring moest gebruiken als leidraad.’

EEN HALF JAAR GELEDEN IS JE BOEK NIET TE BREKEN VERSCHENEN.

‘Ja, daar ben ik enorm dankbaar voor. Het boek is een groeiproces voor mezelf als mens geweest.

Toen ik midden in mijn eigen crisis zat, ben ik voor mezelf een tijdschema gaan maken. Daarin gaf ik weer wat ik nu eigenlijk allemaal had gedaan in mijn leven. Met jaartallen en situaties ben ik mijn leven gaan beschrijven. Daarna ben ik de situaties die impact hebben gehad op mij, verder gaan beschrijven. Het reflecteren en nadenken over die situaties zorgde voor meer rust in mijn hoofd. Toen had ik al een behoorlijk document met verhalen en anekdotes. Daarna ben ik gaan kijken wat ik nu eigenlijk had geleerd van al die ervaringen. Zo ben ik steeds dieper en dieper gegaan, tot ik op een gegeven moment misschien wel 300 pagina’s had volgeschreven.

Toen vroeg ik me af of het misschien een boek kon worden. Mijn onzekerheid kwam toen weer boven en die zei me dat ik helemaal geen schrijver ben. Wie zat er op mijn verhaal te wachten en wat zou mijn oude eenheid ervan vinden? Via via kwam ik bij een literair agent en die was enorm enthousiast. Inmiddels zitten we al aan de zesde druk.

Ik vind het mooi te zien dat, wanneer ik iets van mezelf geef, dat andere mensen aanspoort ook open te zijn. Dat vind ik mooier om te zien dan de verkoopcijfers.’

WWW.UNBREAKABLE.ACADEMY

TCC Magazine | 13

ERVARING MET ZORG TENDER

Wat voor soort praktijk heb je en wat voor soort cliënten zie je in je praktijk?

In onze praktijk, Expertisecentrum Stenekes, zijn 10 coaches werkzaam: 5 mannencoaches en 5 vrouwencoaches. Daarnaast werken er twee mensen achter de schermen. Onze praktijk kent twee specialisaties: jongenscoaching voor jongens vanaf 7 jaar en coaching voor meiden en jonge vrouwen tussen de 14 en 24 jaar die de grip op het leven verloren zijn of dreigen te raken.

Onze mannencoaches zijn er voor de jongens en werken uitsluitend buiten in de natuur. Er zijn dan ook geen speciale praktijkruimtes voor de jongenscoaches. De jongens die bij ons een traject aangaan, lopen bijvoorbeeld vast in het onderwijs, hebben moeite met het uiten van gevoelens en emoties of hebben juist moeite om emoties te reguleren waardoor woede en agressie een rol spelen, hebben zich teruggetrokken op hun kamer of in de gamewereld en zijn onbereikbaar geworden voor ouders en/ of omgeving.

De meidencoaches zijn er voor meiden tussen 14 en 24 jaar die de grip op het leven verloren zijn.

Gebeurtenissen en/of hun thuissituatie zorgen ervoor dat ze de regie kwijt zijn. Dat leidt tot onzekerheid, zwaarmoedigheid, depressiviteit, eenzaamheid, verdriet en boosheid, onveilige en risicovolle situaties én relaties en soms zelfs tot suïcidale gedachtes.

Hoewel wij als praktijk 2 specialisaties hebben, hebben we 1 visie. Al onze coaches werken toekomst-, ervarings- en lichaamsgericht. Beweging, fysieke oefeningen in combinatie met een goed gesprek zijn een belangrijk onderdeel van onze coachingstrajecten. We werken samen met kinderen, jongeren en ouders om ervoor te zorgen dat zij hun leven weer positief vorm kunnen geven.

Waarom heb je een aanvraag gedaan bij Zorg Tender?

Wij hebben al een flink aantal jaren een zorgcontract.

We zijn begonnen met een aantal lokale zorgcontracten in Friesland. Op het moment dat bekend werd dat de aanbesteding vanaf 2018 een provinciale samenwerking zou worden van alle gemeentes in Friesland, wilden wij dolgraag instappen. De jaren dat we al lokaal samenwerkten, pakten zo positief uit dat we dit graag voort wilden zetten.

Wat hoop je dat het je oplevert?

De beslissing om in te stappen toen de transitie van jeugdzorg plaatsvond, is nog steeds een waardevolle stap geweest. Het heeft van ons gevraagd om nog specifieker en duidelijker onze visie en werkwijze neer te zetten. We hebben een flinke stap gemaakt in de professionalisering van onze praktijk en de kwaliteit is nog hoger geworden en wordt gewaarborgd door de eisen van de gemeente.

Dat komt onze cliënten natuurlijk alleen maar ten goede.

Daarbij hebben wij als praktijk laten zien dat een ander geluid in de jeugdzorg mogelijk is binnen het kader dat gevraagd wordt door de gemeente. We zijn een coachingspraktijk en geven begeleiding waarbij de principes van wat coaching inhoudt, overeind blijven.

Daarnaast levert de samenwerking met de gemeente onze cliënten op dat er korte lijnen zijn met andere hulpverleners en/of instanties; het zorgt ervoor dat er iemand met ons, ouders en kinderen meekijkt en denkt over wat het beste is voor het gezin. Zowel wij als cliënten ervaren de betrokkenheid van de gemeente, wijkteams en gebiedsteams als

14 | TCC Magazine

ZORG TENDER

“We hebben een flinke stap gemaakt in de professionalisering van onze praktijk en de kwaliteit is nog hoger geworden en wordt gewaarborgd door de eisen van de gemeente.”

transitie plaatsvond, zijn we ingestapt. Dat heeft ervoor gezorgd dat we in kleine stappen mee zijn gegroeid in het proces van aanbestedingen Dus eigenlijk valt het totale proces ons mee.

En wat viel je het meeste tegen?

Er waren geen tegenvallers.

Wat heeft het je opgeleverd?

We hebben Ovezo-zorgonderhandelingen aangesteld om ons bij te staan in de aanbestedingsprocedure. Zij hebben veel kennis in huis en weten precies hoe de processen van aanbestedingen lopen. De lijntjes met hen zijn kort en de communicatie is snel en duidelijk. Dat zorgt ervoor dat voor ons heel helder is wat zij van ons nodig hebben om de tender in te dienen.

Hoe lang heeft de procedure van de aanvraag geduurd?

Het proces heeft een aantal maanden geduurd.

Wanneer verwacht je de toestemming te krijgen (ervan uitgaand dat je die krijgt) en wanneer kun je ermee aan de slag gaan? zeer positief. Er ontstaat al snel een netwerk waar ouders, kinderen en jongeren op terug kunnen vallen wanneer dat nodig is en samen dragen we er zorg voor dat cliënten hun gewenste toekomstperspectief bereiken.

Wat viel je bij de aanvraag het meeste mee?

Tot nu toe hebben we het hele proces van de aanbestedingen als een uitdaging gezien. Op het moment dat de

Op dit moment hebben we een zorgcontract met SDF en daarbij met 60% procent van de gemeenten in Friesland een lokaal contract voor WMO. Wij zijn erop gericht de lopende contracten te verlengen wanneer dat aan de orde is.

Wil je ook een zorgcontract aanvragen? Ga voor meer informatie naar: www.zorg-tender.nl

TCC Magazine | 15

OPLEIDING ORTHOMOLECULAIRE THERAPIE evolutionaire verklaringsmodellen praktijkgericht portfolio modulaire opbouw

Een betere gezondheid voor uw patiĂŤnten kan een ware zoektocht zijn. En zelfs als u vooruitgang boekt, kan het gevoel u bekruipen dat u afslagen mist of alternatieve routes onbenut laat. Tijdens onze compleet vernieuwde opleiding Orthomoleculaire Therapie leert u voeding, voedingsstoffen, beweging, suppletie en andere leefstijlinterventies integraal inzetten bij de preventie en behandeling van een ontspoorde fysiologie. Daarbij kijken we naar risicofactoren ĂŠn mogelijkheden tot gezondheidsverbetering op alle niveaus: biochemie, energie, cellen en organen, orgaansystemen, de (sociale) omgeving en de samenhang daartussen.

16 | TCC Magazine

Meer weten? Kijk op naturafoundation.nl/ot

Boekrecensie

In iedere editie bespreken we vakgerelateerde boeken; van net uitgekomen boeken tot klassiekers die in iedere boekenkast horen te staan.

Wakker zijn in de nacht De spiritualiteit van slapeloosheid

Dit boek biedt troost aan mensen die ’s nachts regelmatig een poos wakker liggen. Want volgens de schrijver, een zenmonnik uit de Verenigde Staten, is het verschijnsel een herinnering van je DNA aan de tijd dat er nog geen kunstlicht bestond. Hij verwijst daarbij naar onderzoek dat deze veronderstelling bevestigt. ’s Nachts wakker worden is natuurlijk en daarom hoef je je er niet tegen te verzetten. Met behulp van allerlei soorten kunstlicht heeft de moderne mens zijn nachtelijke slaapperiode in een overzichtelijk blok van 8 uur geperst, evenals zijn werkdag. Maar van nature zou de slaap in tweeën verdeeld zijn.

Voor Strand zelf gaat het om nog veel meer dan alleen wakker worden. Ergens halverwege het boek schrijft hij: ‘In het donker vinden we onze eenvoud terug, ons geluk en onze verwantschap, want in het donker herinneren we ons onze ziel. Als dat eenmaal gebeurt, weten we wat leven is. En uiteindelijk herinneren we ons hoe we moeten leven.’

Wakker zijn in de nacht De spiritualiteit van slapeloosheid

Je zou dit boek kunnen opvatten als een ode aan de duisternis. We zien die vaak als een symbool van het negatieve, het kwade, maar daar is Strand het totaal niet mee eens.

Van jongs af aan wordt hij regelmatig midden in de nacht wakker en verblijft hij bewust in de duisternis. Hij houdt ervan. Ook gaat hij vaak naar buiten om in het donker te

Clark Strand Uitgeverij AnkhHermes ISBN 9789020216325

wandelen, waarbij hij zich altijd volkomen veilig voelt. Dit in tegenstelling tot hoe de meeste mensen de nachtelijke uurtjes beleven. Hij wijt de moeite die zij ermee hebben, aan het feit dat er in het duister niets is dat kan afleiden van de zorgen over het dagelijks leven. ‘Het licht leent zich ervoor om alles op een rijtje te zetten. Maar in de duisternis

Recensie door: Ria Teeuw

komen de problemen wel heel dichtbij’, zo schrijft hij. Een stelling die dus voor hemzelf niet blijkt op te gaan. Zo geniet hij van ‘het Uur van de Wolf ’, een uitdrukking voor de periode tussen duisternis en dageraad waarin veel mensen wakker liggen. Volgens de schrijver zou het eigenlijk ‘het Uur van God’ moeten heten. Diverse religies verwijzen ernaar. Een voorbeeld is het Hebreeuwse ‘suwach’, een woord dat uitsluitend in de Bijbel voorkomt. Het zou niet alleen maar mediteren kunnen betekenen, maar ook bidden, kletsen, ronddwalen, mompelen, lopen of zelfs klagen, aldus Strand. Moslims geloven dat God fysiek gezien dichter bij hen komt, wanneer Hij naar hun nachtelijke gebeden luistert.

Zij noemen het uur van de Wolf ‘Tahajjud’, het nachtgebed. In het hindoeïsme heet het de Mandukya Upanishad.

Een bijzonder onderdeel van het boek is een nachtelijke ontmoeting met een meisje in een soort visioen. Haar mond is afgeplakt met tape, dat hij verwijdert. Hij schrijft over haar: ‘Als het niet het gezicht van een meisje was geweest, had ik beweerd dat ik naar het gezicht van God zat te kijken.’ De tape had een symbolische betekenis, net als de verschijning zelf, waardoor het hem begon te dagen dat de duisternis een vrouw is. De rest van het boek filosofeert hij daarop door waarbij hij veel aandacht geeft aan de betekenis en de rol van de vrouw in religies. Zeker interessant, maar het geeft het boek ook min of meer een onverwachte wending waar veel lezers waarschijnlijk niet op zitten te wachten. Een bij-onderwerp lijkt ineens een hoofdonderwerp geworden, wat een beetje vreemd overkomt. Hij gaat zó diep in op de rol van de vrouw in de kerk en in de bijbel, dat het waarschijnlijk beter was geweest daar een apart boek over te schrijven.

TCC Magazine | 17

Weinig bewijs voor huidige theorieën

van depressie

Een op de vijf mensen krijgt ooit te maken met een depressie. Biologische en psychologische theorieën vertellen waarom en hoe een depressie ontstaat, maar in hoeverre kloppen deze theorieën? De onderzoeksgroep van prof. dr.

Claudi Bockting, hoogleraar Klinische psychologie in de psychiatrie aan de UvA, zocht het uit met twee meta-analyses van het wetenschappelijk onderzoek tot dusver. Voor alle heersende theorieën blijkt de bewijslast niet groot.

M.E. Brouwer, A.D. Williams, M. Kennis, Z. Fu, N.S. Klein, P. Cuijpers & C.L.H. Bockting: ‘Psychological theories of depressive relapse and recurrence: A systematic review and meta-analysis of prospective studies’, in Clinical Psychology Review (2019), 101773.

Kwart Nederlanders haalt te weinig uit zijn werk

voldoening Maar liefst 27 procent van de Nederlanders haalt te weinig voldoening uit zijn of haar werk, blijkt uit onderzoek onder 1.035 Nederlanders werkzaam in loondienst. Vier op de tien ondervraagden zou op werk graag meer tijd besteden aan persoonlijke ontwikkeling zoals mindfulness of stressreductietraining.

Van alle respondenten halen millennials (32 procent) de minste voldoening uit hun werk. Opvallend genoeg is ook onder deze groep de behoefte aan meer mindfulness en stressreductie onder werktijd het hoogst https://vertellis.nl/blogs/nieuws/kwart-nederlanders-haalt-te-weinig-voldoening-uit-zijn-werk

“Geluk is niets meer dan een goede gezondheid en een slecht geheugen.”

Albert Schweitzer Duits arts, theoloog, filosoof, musicus 1875-1965

18 | TCC Magazine

Vrienden en familie

spelen belangrijke rol bij het bespreekbaar maken van psychische klachten Vrijwel iedereen kent wel iemand met (signalen van) een psychische aandoening zoals een depressie, angst- of paniekstoornis. Toch is het taboe om hierover te praten groot. Veel mensen met psychische klachten vinden het lastig dit onderwerp aan te kaarten bij mensen in hun omgeving. Ruim de helft van de mensen met angst- of paniekklachten (50%) of depressieve gevoelens (54%) zou het prettig vinden wanneer een vriend of familielid het initiatief neemt om over hun situatie te praten.

WWW.HEYHETISOKE.NL

Laaggeletterdheid & overgewicht gaan vaak hand in hand

Voor laaggeletterden is het vaak lastig om informatie over gezonde voeding te vinden en te begrijpen. Laat staan dat zij deze informatie kunnen beoordelen en toepassen in hun dagelijkse leven. Daardoor hebben zij grote kans op overgewicht en aandoeningen die daarvan het gevolg zijn. Daar komt bij dat zorgverleners vaak niet vragen of iemand moeite heeft met lezen en schrijven. Laaggeletterden schamen zich om het zelf te zeggen. Daardoor heeft de begeleiding door de huisarts, diëtist et cetera niet altijd het gewenste effect. Gezondheidsklachten kunnen hierdoor verergeren, met alle gevolgen van dien. https://www.lezenenschrijven.nl/nieuws/voel-je-goed-helpt-gezondheidsverschillen-te-verkleinen

Roken

vergroot kans op psychiatrische aandoening Roken lijkt de kans op het ontwikkelen van psychiatrische aandoeningen te verhogen. Dit publiceert onderzoekster Jentien Vermeulen deze maand in The British Journal of Psychiatry. Ook deed zij onderzoek naar de wijdverbreide theorie dat roken voor psychiatrisch patiënten een vorm van zelfmedicatie zou zijn. Dat bleek niet het geval. https://www.amc.nl/web/nieuws-en-verhalen/actueel/actueel/roken-vergroot-kans-op-psychiatrische-aandoening-1.htm

TCC Magazine | 19

Je effectiviteit vergroten?

Ontdek de kracht

van Integral Eye Movement Therapy • Stressreductie • Verliesverwerking • Preventie burn-out • Behandeling van angst, depressie & trauma’s

• Persoonlijke groei

Vijfdaagse opleiding voor coaches, counselors, psychologen en therapeuten Verlichting brengen bij je cliënten met een innovatieve methodiek?

Dat kan sneller en effectiever dan je ooit had durven dromen.

Met Integral Eye Movement Therapy neutraliseer je steeds terugkerende vervelende herinneringen, emoties en gevoelens. Je groeit als persoon en als professional.

Cursisten waarderen de diepgang en professionaliteit van IEMT-training met een 9!

Meer info? Bezoek www.iemt-training.nl of kom naar een van onze gratis kennismakingsworkshops.

OPLEIDINGEN

Opleiding Leefstijlcoach

Positieve gezondheid Leefstijlcoaching staat volop in de belangstelling, nu dit sinds vorig jaar binnen het basispakket verzekerd is. Daarmee stijgt ook de vraag naar leefstijlcoaches en dus de vraag naar opleidingen op dit gebied. Voor Sonnevelt is dit een bekend terrein. Als expert op het gebied van gezond leven leiden wij al sinds jaar en dag vitaliteitscoaches op, die werken vanuit een integrale visie op de balans tussen een gezonde geest en een vitaal lichaam.

Structuur opleiding Leefstijlcoach De opleiding is opgebouwd uit 14 lesdagen. In de opleiding komen de volgende onderwerpen aan bod: •

Anatomie & fysiologie

•

Leefstijlanalyse

•

Stress, ontspanning & slaap

•

Voeding en beweging

•

Gewoonten, verslaving en gedragsverandering

•

Coachvaardigheden

•

Begeleiden van groepen en individuen

•

Communicatie-, gespreks- en coachvaardigheden

•

Praktijkvoering

Tijdens de opleiding werk je aan je portfolio en doe je al ervaring op door middel van intervisie en begeleid je proefcliënten.

De opleiding is geaccrediteerd door de Beroepsvereniging

Wat leer je in de opleiding Leefstijlcoach

Leefstijlcoaches Nederland (BLCN). Deze accreditatie betekent

In de opleiding leer je te coachen op de thema’s stressmanage-

dat je na afronding van onze opleiding lid mag worden van de

ment, slaap, voeding en bewegen. De basis van waaruit gewerkt

beroepsvereniging (BLCN). Belangrijk, want hierdoor kan jouw

wordt is positieve gezondheid. Dit betekent dat gezondheid meer

begeleiding vergoed worden uit de basisverzekering. Je dient

is dan alleen de afwezigheid van ziekte of gebreken. Zo lever je

dan nog wel een startinstructie (Cool-programma) te volgen

een belangrijke bijdrage om de aandacht samen met de cliënt te

bij het Expertisecentrum Leefstijlinterventies. Onze opleiding

verschuiven naar gezondheid en gedrag in plaats van naar ziekte

Leefstijlcoach heeft tevens de NRTO-keurmerk en CRKBO-

en zorg.

registratie én een SNRO-accreditatie.

Aan het einde van de opleiding Leefstijlcoach kun je: •

Individuen coachen en groepen begeleiden bij leefstijlvraagstukken,

•

Mensen begeleiden om gezonde keuzes te maken,

•

Mensen bewust maken van hun eigen gedragspatronen,

•

Samenwerken met en doorverwijzen naar andere zorgprofessionals,

•

Kun je coachmethodieken en technieken praktisch toepassen,

•

Zelfstandig een praktijk voeren.

Met je tijdens de opleiding opgedane kennis help je cliënten zelf gezonde keuzes te maken om zo een succesvolle en duurzame

"Leefstijlcoaching is meer dan alleen mensen adviseren wat ze wel en niet moeten eten en dat ze meer moeten bewegen. Het gaat om het constructief veranderen van gedrag. En dat is niet altijd even makkelijk. Daarom besteden we in de opleiding veel aandacht aan de coachingsvaardigheden.

Zodat je zowel op kennis als op gedrag mensen goed kan begeleiden."

- Millie van der Heijden

verandering in leefstijl te krijgen.

Voor meer informatie over lesmateriaal, locaties, lestijden en prijzen verwijzen wij je graag naar de website:  WWW.SONNEVELTOPLEIDINGEN.NL

TCC Magazine | 21

H E T T WE E DE BOEK VAN LUCAS FL AMEND

Een onmisbare handleiding voor de epigenetische behandeling van ADHD, verslavingen, afbouwen van psychofarmaca en de glutamaat problematiek.

O P L EI DI NG B R AIN Q AD H D - T H E R AP E UT

W W W.B R A I NQ.NL

Iedere hulpverlener krijgt ermee te maken: dilemma’s.

Hoe handel je en wat mag je wel én niet als hulpverlener.

Vaak wordt de NFG gebeld met vragen. In deze rubriek delen we de vragen met je, maar ook de antwoorden.

Het

eenzijdig

beëindigen van een behandelovereenkomst

Elke hulpverlener zal dit herkennen: iets voelt niet goed aan de relatie met je cliënt.

Je onderbuik vertelt dat het beter is om de relatie te beëindigen; maar ja, je hebt een getekende overeenkomst met je cliënt. En je wil ervan af, maar hoe dan? Wat zijn je rechten?

Wat zijn je plichten? Er gaat geen maand voorbij of we krijgen wel minstens één hulpverlener met deze vraag. In dit artikel nemen we je helemaal mee in al je rechten en plichten.

DE WET In de wet op de geneeskundige behandelovereenkomst vinden we in artikel 7:460 dat een hulpverlener behoudens gewichtige redenen de behandelovereenkomst niet kan beëindigen. De hulpverlener moet dus een goede reden hebben. Als we de memorie van toelichting lezen, dat is een parlementair stuk waarin iedere nieuwe wet wordt toegelicht, vinden we het volgende: Wat gewichtige redenen zijn, zal van de omstandigheden afhangen. Als voorbeeld kan genoemd worden de omstandigheid dat een hulpverlener persoonlijke gevoelens heeft opgevat voor de cliënt en deze gemoedstoestand goede hulpverlening belemmert. Van een gewichtige reden zal bijvoorbeeld ook sprake zijn indien de patiënt naar een ver van de praktijk van de huisarts gelegen woning verhuist, waardoor de huisarts niet meer in staat zal zijn om in voorkomende gevallen tijdig de van hem gevraagde hulp te verlenen.

In de memorie van antwoord voegt de regering hier nog aan toe dat het zwaarwegende belang van de gezondheid van de patiënt niet toelaat dat de hulpverlener de overeenkomst zonder meer kan beëindigen. De gewichtige redenen kunnen volgens de regering zowel betrekking hebben op fysieke factoren als op factoren die te maken hebben met de inhoudelijke relatie tussen hulpverlener en patiënt. In dat verband wordt onder meer de verstoring van de vertrouwensband als gevolg van ernstige meningsverschillen over de behandeling genoemd.

TCC Magazine | 23

De beperkte toelichting in de parlementaire stukken op artikel 7:460 doet er niet aan af dat de term gewichtige redenen duidt op ernstige zaken. Er moet heel wat aan de hand zijn voordat een hulpverlener zich op artikel 7: 460 kan beroepen.

DE BEËINDIGING VAN EEN BEHANDELINGSOVEREENKOMST KAN GESCHIEDEN OP EEN VAN DE ONDERSTAANDE DRIE GRONDEN: 1.

een beëindiging van de overeenkomst na goed onderling overleg tussen cliënt en hulpverlener,

2.

een beëindiging door de cliënt tegen advies van de hulpverlener (eenzijdige beëindiging van de overeenkomst door de cliënt),

3.

een gedwongen ontslag (eenzijdige beëindiging van de overeenkomst door de hulpverlener).

BEËINDIGING IN OVERLEG TUSSEN CLIËNT EN HULPVERLENER Dit is de minst problematische vorm van de eindiging.

Immers de cliënt en hulpverlener zijn het met elkaar eens dat behandeling geen zin heeft. Maar toch zullen ze afspraken moeten maken. Afspraken over bijvoorbeeld eventuele begeleiding en nazorg en of er informatie aan derden verstrekt moet worden. Let wel op dat je alles volgens de AVG dient te doen; dus als je afspreekt met je cliënt dat bijvoorbeeld informatie verstrekt mag worden aan een huisarts, zet het op papier en laat de cliënt daarvoor tekenen. Zonder formele schriftelijke toestemming mag je immers van de AVG helemaal niets!

BEËINDIGING DOOR DE CLIËNT TEGEN ADVIES IN Als je cliënt ontevreden is over de behandeling, of er is bijvoorbeeld geen vertrouwensrelatie van de kant van cliënt, dan heeft die cliënt te allen tijde het recht om de behandelingsovereenkomst te beëindigen. Er is echter wel een uitzondering hierop wanneer er bijvoorbeeld sprake is van een opname in psychiatrisch ziekenhuis; daar gelden andere regels voor.

Maar stel, je bent het niet eens met het feit dat de cliënt de behandeling wil beëindigen. Dan nog heb je dat te respecteren en sterker nog, er vloeien voor jou verplichtingen uit voort. Je bent bijvoorbeeld verplicht om nazorg te blijven leveren. Ook kan er in sommige trajecten een begeleidingsverplichting blijven. De basis hiervan kun je vinden in artikel 6:248 BW. Hierin staat dat het hebben van een overeenkomst rechtsgevolgen heeft die uit redelijkheid en billijkheid voortvloeien. Dit betekent dat jij als hulpverlener, ook al is er sprake van beëindigen tegen jouw advies, de hulpverlening aan de cliënt niet mag staken zonder

24 | TCC Magazine

zorgvuldige afwikkeling van de lopende therapeutische relatie. Dit is bijvoorbeeld relevant wanneer de cliënt medicatie gebruikt die niet zonder schadelijke gevolgen kan worden gestaakt. Nu zal dat bij hulpverleners van de NFG niet vaak voorkomen, maar soms werken onze hulpverleners samen met een psychiater. Het feit dat jij als behandelaar het beëindigen van de relatie wellicht sterk ontraadt, vormt voor de wet geen geldig argument om deze begeleiding of nazorg en zo nodig een eventuele verwijzing achterwege te laten. In de jurisprudentie vinden we hier de nodige rechtszaken van. In alle gevallen dat de rechter oordeelde dat er sprake was van geen redelijkheid en/of billijkheid van de kant van de hulpverlener leidde dat tot een veroordeling van de hulpverlener.

Redelijkheid en billijkheid, wat is dat? Dat is bewust een ruim begrip. De wetgever kan dit niet in beton en ijzer gieten vanwege de complexiteit die hulpverlening nu eenmaal met zich meebrengt. Uiteindelijk zal de rechter in elk geval afzonderlijk oordelen of er sprake is van redelijkheid en billijkheid of het ontbreken ervan. Dat laat je als hulpverlener dan toch wel behoorlijk in het donker zitten en jij zult dus de afweging moeten maken wat redelijk en billijk is, wetende dat je wellicht door een rechter teruggefloten kan worden.

Maar er is een handvat. Begeleiding en nazorg eisen tot op grote hoogte de medewerking en bereidwilligheid van je cliënt. Stelt je cliënt zich weinig meewerkend op, of is hij halsstarrig (goed documenteren), dan zal de rechter je niet aan de redelijkheids- en billijkheidsverplichtingen houden.

Dan staat de rechter toe dat je de hulpverlening beperk of zelfs helemaal beëindigt.

Sommige hulpverleners denken dit op te lossen door aan hun cliënt te vragen een verklaring te tekenen waarin de cliënt verklaart dat hij tegen jouw uitdrukkelijk advies in de behandelovereenkomst heeft beëindigd. Je moet goed beseffen dat dit op basis van vrijwilligheid gebeurt. Weigert je cliënt, dan wordt de zaak er niet anders van; de beëindiging van de overeenkomst blijft staan. Je cliënt dwingen om die verklaring te tekenen is al helemaal uit den boze. Ook het onder druk zetten van cliënt is niet verstandig. Het is beter voor jou om het niet op een ondertekende verklaring aan te sturen, maar het is nog beter om een zorgvuldig verslag in je dossier met datum en tijdstip van de beëindiging en de door de cliënt opgegeven redenen vast te leggen in een rapportage.

BEËINDIGING VAN DE BEHANDELING TEGEN DE WIL VAN JE CLIËNT Dit is de meest gestelde vraag in deze categorie: mag ik de behandeling beëindigen uit eigen overweging?

Voordat je een behandeling start bij een cliënt, moet je een behandelovereenkomst hebben. Zo staat het geregeld in artikel 446 van de WGBO. Het beëindigen van een behandeling is niet altijd even definitief als het klinkt. Bijvoorbeeld een huisarts heeft een slapende overeenkomst met zijn patiënten, die geactiveerd wordt wanneer een van zijn patiënten langskomt.

“Begeleiding en nazorg eisen tot op grote hoogte de medewerking en bereidwilligheid van je cliënt.”

Er zijn omstandigheden denkbaar waarom jij het initiatief neemt om de overeenkomst te beëindigen ook al is er sprake van een lopend hulpverleningsproces. Te denken valt bijvoorbeeld aan de volgende situaties: • Je cliënt weigert de rekening(en) te betalen. (En je hebt hem/haar aangemaand.)

• Er bestaat tussen jou en je cliënt een aanhoudend verschil van mening over de inhoud van de te volgen therapie.

• Je cliënt negeert voortdurend de adviezen waardoor de behandeling geen enkel of weinig resultaat heeft.

(Art 7:452 schrijft dat een cliënt zijn medewerking aan therapie moet verlenen wat redelijkerwijs van hem/ haar verlangd mag worden.)

• Je cliënt vraagt aan jou zaken die tegen je geweten of de wet ingaan.

• Er is sprake van niet-acceptabel gedrag richting jou als hulpverlener, bijvoorbeeld agressie.

• De hulpverlener kan de nodige onafhankelijkheid en distantie richting de cliënt niet in acht nemen.

Als je goed nadenkt over deze opsomming, voel je al onmiddellijk een spanningsveld bij punt twee tot en met zes.

Aan de ene kant moet jij het recht hebben om in ernstige situaties de overeenkomst te kunnen beëindigen, maar aan de andere kant horen deze omstandigheden ook wel bij de positie van de cliënt, mede omdat hij of zij in een afhankelijke positie zit en voldoende bescherming dient te krijgen.

De situatie zal van dien aard moeten zijn dat van jou in alle redelijkheid en billijkheid gevraagd kan worden om de relatie voort te zetten. Er zal dus sprake moeten zijn van een situatie waarbij de vertrouwensband tussen jou en je cliënt is vervallen en waarbij elk perspectief op een herstel is verdwenen. Hierdoor is voor jou het mogelijk doel van de behandelovereenkomst, adequate hulpverlening geven die afgestemd is op de cliënt, niet te bereiken.

“VOORDAT JE EEN BEHANDELING START BIJ EEN CLIËNT, MOET JE EEN BEHANDELOVEREENKOMST HEBBEN. ZO STAAT HET GEREGELD IN ARTIKEL 446 VAN DE WGBO.”

VOORDAT JE DE BEHANDELOVEREENKOMST KUNT BEËINDIGEN, ZUL JE EEN AANTAL STAPPEN MOETEN NEMEN: 1. De ernst van de situatie. Zoals gezegd vormt een enkele weigering om te betalen, een kortdurende weigering van behandeling of een eenmalige onheuse uitlating van de cliënt geen reden voor beëindiging van de overeenkomst. De ernst en/of frequentie van de gedragingen van de cliënt zullen de beëindiging van de overeenkomst moeten kunnen rechtvaardigen. In je rapportage zal dus meerdere malen vermeld moeten staan dat cliënt geweigerd heeft of niet betaald heeft, etc.

2. Waarschuwing en motivatie. Voordat je de overeenkomst beëindigt, zal je bij je cliënt herhaaldelijk moeten aandringen op het veranderen van het gedrag.

Je zult je cliënt moeten waarschuwen dat jij als therapeut de beëindiging van de overeenkomst overweegt.

De cliënt zal geïnformeerd moeten worden over de redenen. Duidelijk zal moeten zijn dat het geen onzuivere motieven mogen zijn.

TCC Magazine | 25

Opleiding tot HeartMath® Therapeut In de HeartMath methode staan de thema’s lichaamsbewustzijn en emotieregulatie centraal.

Door middel van biofeedback op het hartritme leren uw cliënten hoe ze omgaan met stress en hoe ze zichzelf in een meer optimale toestand kunnen brengen. In deze nieuwe opleiding leert u aan uw cliënten om meer grip te krijgen op stress en hun manier van omgaan daarmee, zodat ze gericht kunnen werken aan een gezondere leefstijl. Uit vele studies blijkt dat dit leidt tot een toegenomen welbevinden en functioneren, zowel lichamelijk als psychisch.

HeartMath Benelux biedt nu een 5-daagse opleiding tot HeartMath Therapeut.

In de opleiding wordt aandacht besteed aan:

• Begeleiding van cliënten door • Inpassing van HeartMath middel van het Werken aan interventies in bestaande Veerkracht programma behandelmethodieken Het Werken aan Veerkracht programma De opleiding biedt een kennismaking biedt een evidencebased protocol om met diverse interventietechnieken. Om met behulp van een werkboek de cliënt deze interventies goed over te kunnen in 7 sessies te begeleiden. De cliënt brengen is het van belang om de geleerwordt zich bewust van zijn doelen, de technieken ook zélf veel te oefenen stressbronnen en energielekken en leert en toe te passen in het dagelijks leven. stapsgewijs de HeartMath technieken toepassen en integreren in het dagelijks leven. Huiswerkopdrachten en oefenen zijn belangrijke onderdelen.

Meer informatie vindt u op www.heartmathbenelux.com of persoonlijk via 043-3655626.

• Diagnostiek: Inzicht in het functioneren van het autonome zenuwstelsel Het computerprogramma van HeartMath brengt de hartritmevariabiliteit (HRV) in beeld, een belangrijke indicator voor het functioneren van het autonome zenuwstelsel en daarmee ook van ziekte en/of gezondheid. Dankzij de nieuwste versie van de emWave, de emWave Pro Plus, is het nu ook mogelijk om diverse functionele waarden uit de HRV te bepalen.

Benelux

Het niet voortzetten van de behandeling mag niet leiden tot directe schade voor de geestelijke gezondheid van je cliënt.”

IS EEN BEËINDIGING OP STAANDE VOET MOGELIJK?

3.

4.

5.

De noodzaak van de behandeling/noodsituatie. Tijdens het verschil van mening tussen jou en je cliënt zal jij tot het laatst bereid moeten zijn om je cliënt hulp te blijven bieden en hulp te waarborgen in noodsituaties. Dit geldt ook voor de periode tussen het besluit van jou om de behandeling te beëindigen en het moment waarop de cliënt een andere behandelaar heeft gevonden. Dit is de zogenoemde nazorg.

Immers het niet voortzetten van de behandeling mag niet leiden tot directe schade voor de geestelijke gezondheid van je cliënt.

Continuïteit zorg waarborgen. Ondanks je eventuele besluit om de overeenkomst te beëindigen zal je als therapeut zorg moeten dragen voor de continuïteit van de hulpverlening, zowel door het geven van de onder drie bedoelde hulp als door het onderhouden van contacten en het uitwisselen van gegevens met derden zoals huisarts of psychiater.

Overdracht aan een andere hulpverlener. Jij zal je naar vermogen moeten inspannen om de zorg over te dragen aan een andere hulpverlener. Maar er is een aandachtspunt: je cliënt moet ermee akkoord gaan. Het gaat hier tenslotte om privé-informatie en dat zal volgens AVG met goedkeuring van je cliënt te plaatsvinden.

Soms komt het voor dat het gedrag van familieleden een verdere behandeling in de weg staat. Het kan bijvoorbeeld zo zijn dat de partner zich verregaand bemoeit met de hulpverlening van jouw cliënt, en zelfs in die mate dat het voor jou onmogelijk wordt om een vertrouwensband op te bouwen met de cliënt. Mag je dan een behandeling beëindigen?

Voorzichtig: ja. In een uitspraak van de rechtbank Arnhem in 1996 was er sprake van een psychogeriatrisch verpleeghuis dat een behandeling van een demente patiënte op grond van ernstige problemen en meningsverschillen met haar familie had beëindigd. Na zorgvuldige bestudering van het dossier sprak de rechter uit dat er sprake zou kunnen zijn van ‘gewichtige redenen’ in relatie tot familie/gezinsleden. Ook hier is dus artikel 7:460 van toepassing. Dit komt in ons vakgebied nogal eens voor. Denk maar eens aan vechtscheidingen die tijdens de therapie escaleren!

Ja, indien er sprake is van dringende, gewichtige gronden. Te denken valt bijvoorbeeld aan een cliënt die agressief wordt tijdens een sessie en je dreigt geweld aan te doen, of je bedreigt met de dood. Hierbij moet je dus vooral denken aan zaken die onder het strafrecht vallen.

TOT SLOT Artikel 7:460 bevat een strenge norm die toch iedere keer door de hulpverlener in eerste instantie beantwoord moet worden.

De hulpverlener kan, behoudens gewichtige redenen, de behandelovereenkomst niet opzeggen.

Het uitgangspunt van de wet is dus nee, tenzij.

Het gebruik van het begrip gewichtige redenen geeft echter wel aan dat er wel degelijk een mogelijkheid voor je is, zij het zeer beperkt. De bewijslast rust op jouw schouders. Jij zult zeer goed moeten motiveren en verslag moeten leggen waarom jij tot die beslissing bent gekomen. De verslaglegging dient in de tijd plaatsvinden, dus niet één keer, maar gedurende meerdere keren in het behandeltraject. Hoeveel keren, dat kunnen wij niet zeggen; dat is per geval uniek. Alleen een rechter mag hier een oordeel over vellen.

Je ziet dat het best een uitgebreide en complexe materie is. In een volgend artikel gaan we verder over een ander veelvoorkomend euvel: het niet hebben van een behandelovereenkomst.

Het komt nog altijd voor dat er NFG-leden zijn, die zonder overeenkomst werken.

Let erop dat in januari van dit jaar de WGBO gewijzigd is. De positie van de cliënt is verder versterkt. Enkele voorbeelden: • De bewaartermijn van dossiers verlengd is naar 15 - 20 jaar.

• Hulpverleners zijn verplicht om uitgebreider en zorgvuldiger voor te lichten, ook over bijvoorbeeld het behandelen of niet behandelen of eventueel het behandelen door een andere hulpverlener. Dit helpt de cliënt om samen met jou tot een goede beslissing te komen over de behandeling.

• Het moet duidelijker worden wanneer nabestaanden het medisch dossier van een overledene mogen inzien.

TCC Magazine | 27

BIJSCHOLING INSTITUUT VOOR THERAPEUTEN Ook voor bijscholingsdagen Medische en Psychosociale Basiskennis PERSONAL STORYTELLING Beeldend levensverhaal

WANDELCOACHING De natuur in je praktijk

INNER BALANCE APPROACH Verkennen van de levensenergie

WERKEN MET DE INNERLIJKE CRITICUS Kritische stemmen

HOE VERDER ALS HET GESPREK STOKT Je gereedschapskist uitbreiden

INNER BALANCE TOUCH Emoties en gevoelens

MINDFUL ETEN Psyche en voeding

FOCUSING Volwassenen

DE VRIJE KEUZE De juiste keuze maken

BURN-OUT EN THERAPEUTISCHE AANPAK Een holistische aanpak

EMOTIE ETEN Emoties en eetverslaving

ZELFHYPNOSE Ontdek de kracht van zelfhypnose

COLOROSCOOP De betekenis van kleur

ADEMHALING EN STRESS Het Ademhalingscentrum

ACCEPTANCE AND COMMITMENT THERAPY Gedragstherapie en communicatie

ZORG OOK VOOR JE ZELF Je ‘geeft’ veel maar...

KARAKTERSTRUCTUREN Beschermingsmechanismen

HET LICHAAM SPREEKT LUISTEREN NAAR JE LICHAAM

NU EVEN NIET! Huis vol gevoelens

EFT MASTER PRACTITIONER Emotional Freedom Techniques

BURN-OUT ASSESSMENT TOOL Anamnese test

TAFELOPSTELLINGEN IN SCHEIDINGSBEGELEIDING Communicatie handvatten

EMDR BASISOPLEIDING Integratieve Traumatherapie

ZELFVERTROUWEN EN LEVENSLUST Het ZieZo-model®

EMDR OPLEIDING KIND EN JEUGD Integratieve Traumatherapie

MINDFUL ETEN (NIEUW) Psyche en voeding

PSYCHOPATHOLOGIE Psychiatrische stoornissen

KID’S SKILLS binnenkort op agenda

PRIKKELBARE DARM SYNDROOM Darmmanagement

FAALANGST Het contextuele perspectief

MIGRAINE KUN JE AAN! Migraine therapie

VOOR HET HELE BIJSCHOLINGSPROGRAMMA KIJK OP WWW.BIVT.NL

VERBORGEN BEHOEFTES Als het proces stokt

BEVERWIJK - DEN BOSCH - ZWOLLE - ARNHEM SOEST - ZALTBOMMEL - LEIDSCHENDAM - LEENDE - APELDOORN Koningstraat 75a • 1941 BB Beverwijk • 0251 - 22 22 10

COLUMN

Verbinding Je zit tegenover mij, met je pijn, je verdriet, je lijden, je zorgen en je onzekerheid. Je wil graag dat het anders wordt: beter, prettiger, steviger. Je wil graag dat de pijn weggaat, dat je lijf beter wordt, het verdriet oplost, de spanning loslaat. Ik begrijp het. Ik voel je verlangen, je hunkering naar rust en heelheid. Maar is het mijn taak jou te veranderen? Iets bij je weg te halen, of toe te voegen? Is het mijn taak jou te verbeteren, beter te maken?

Lang dacht ik dat dat zo was, want zo werd het mij geleerd tijdens mijn opleiding.

Als ik de juiste diagnose stel, weet ik wat jou mankeert, wat er mis met je is. Als ik dan de goede behandeling geef, word jij beter. Je voelt je prettiger, gelukkiger en kan weer doen wat je te doen staat. Je bent dan niet meer ziek. Als ik dat voor elkaar krijg met mijn naaldjes, mijn kruiden, mijn handen of mijn woorden, heb ik het goed gedaan. Ik mag tevreden zijn over mijn kennis en kunde en trots zijn op mijn vak. Ik weet hoe het zit. Een ‘knappe dokter’ ben ik; een goede therapeut.

Maar het werken vanuit die gedachte maakt me moe.

Steeds meer besef ik dat deze ontmoeting met jou, mijn belangrijkste opdracht is. Ik kan je alleen echt ontmoeten als ik mezelf laat kennen. Ik klim van mijn voetstuk af. Net als jij heb ik butsen, kreukels en deuken en net als jij vind ik het eng om ze te laten zien. Het maakt me kwetsbaar. We zijn breekbare organismes die in een zee van voortdurende verandering naar evenwicht en veiligheid zoeken.

Zoekend naar houvast, klampen we ons vaak vast. Omdat ik je wil ontmoeten, kies ik ervoor te vertrouwen en los te laten, me te openen. Ik waag de sprong en nodig je daarmee uit dat ook te doen.

Vertel je verhaal. Vertel me wat je raakt en beweegt, wat belangrijk voor je is.

Vertel me waar je naar verlangt en wat je nodig hebt. Ik luister naar je omdat ik je de moeite waard vind, niet om te bepalen wat je hebt. Ik ontvang de pijn die je met me deelt, als een kostbaar geschenk.

Willem Pinksterboer heeft een praktijk voor oosterse geneeswijzen en is als docent verbonden aan acupunctuuropleiding TCMA. Hij schrijft artikelen en geeft lezingen over filosofie, zingeving, gezondheid en de positie

Als we elkaar werkelijk ontmoeten, is er verbinding. Er ontstaat beweging, stroming. Ik hoef je niet te veranderen. We laten de verandering toe, vertrouwen ons eraan toe. We ontdekken samen de plaats waar de wind blaast, waar het water stroomt, waar het hart spreekt en waar de hand heelt. De kennis en de kunde die ik meeneem in onze ontmoeting, vindt daar als vanzelf haar doel. De hand wordt dankbaar geleid door het hart.

van de alternatieve geneeswijzen in de gezondheidszorg. www.willempinksterboer.com

TCC Magazine | 29

Echt scheiding Het voelt dichtbij omdat we allemaal mens zijn en ervaren dat we verbinding met anderen nodig hebben.”

Drs. Ruth Willems heeft klinische psychologie gestudeerd en heeft zich hierna gespecialiseerd tot kinderen jeugdpsycholoog.

Zij heeft een eigen praktijk voor kinderen en hun ouders en houdt zich intensief bezig met adoptie.

30 | TCC Magazine

In mijn werk als psycholoog komt (echt)scheiding veel voor, maar mijn interesse in scheiding komt voort vanuit mijn persoonlijke situatie. Ik ben namelijk ook gescheiden. Niet van mijn man, maar van mijn ouders.

Ik ben geboren in Zuid-Korea. Toen ik 1,5 jaar oud was, ben ik in een kindertehuis terechtgekomen en vanuit daar in Nederland geadopteerd. Door mijn adoptie heb ik mij in mijn werk verdiept in adoptiegerelateerde onderwerpen zoals verlies, hechting, rouw en loyaliteit.

Gevoelens van verlies zijn van invloed op hoe we over onszelf denken. Het kan leiden tot existentiële vragen en angsten. Ik merkte dat veel dezelfde vragen spelen bij adoptie en (echt)scheiding. Mag ik er zijn, ben ik goed genoeg? Waar ga ik wonen, met wie durf ik wat aan te gaan? Wat blijft er van mij over na dit verlies?

Is dit een nieuwe kans of ben ik voor altijd verslagen?

Ik zag zoveel overeenkomsten dat mijn adoptiewerk zich op een natuurlijke manier uitbreidde naar (echt) scheiding.

Het werken met mensen in scheiding viel me zwaar.

Mede daarom begon ik mijn werk als psycholoog en mediator af te wisselen met het geven van trainingen.

Tijdens de trainingen bleken veel andere professionals zoals pedagogen, maatschappelijk werkers ook te worstelen met scheidingszaken. Sommige professionals probeerden zelfs echtscheidingszaken te vermijden, zo gefrustreerd raakten ze ervan.

Dit is begrijpelijk want werken met mensen in echtscheiding is vaak complex; er spelen vaak heftige emoties, vooral als er kinderen in het spel zijn.

Scheiden is niet alleen afscheid nemen van elkaar maar ook van een toekomstbeeld. Daarnaast heeft de aanloop naar de scheiding toe ook vaak zijn sporen achtergelaten. Bij de meeste paren gaan er jaren van

strijd, frustratie en tevergeefs hard werken aan vooraf.

Hoewel een scheiding voor sommige mensen een positieve stap in hun leven is en misschien het beste wat ze hadden kunnen doen, geldt dat zelden voor het gehele systeem. Er wordt iets afgesloten en nooit is iedereen het er evenveel mee eens. Al deze gevoelens nemen mensen mee naar de spreekkamer. Daar zitten dan mensen die boos, verdrietig en uitgeput zijn.

Desondanks moeten er beslissingen en afspraken worden gemaakt over zaken waarbij de belangen zeer groot en soms tegenstrijdig zijn.

Naast de emoties van de scheidende partners, hun eigen ouders en indien aanwezig, hun kinderen, kan het hulpverleningsproces ook worden beïnvloed door de emoties van de hulpverlener zelf. Een echtscheiding kan heel dichtbij komen. Wellicht omdat de hulpverlener zelf van dichtbij een scheiding heeft meegemaakt, maar dat hoeft niet eens. Het voelt dichtbij omdat we allemaal mens zijn en ervaren dat we verbinding met anderen nodig hebben. Een echtscheiding kan een intens gevoel van eenzaamheid of verlating oproepen, een gevoel dat wij allemaal in enige mate zullen herkennen. Daarnaast zijn we allemaal kind geweest.

Als er geen kinderen in het spel zijn en scheidende partners komen er niet uit, dan is dat pijnlijk. Als kinderen echter de dupe lijken te worden van de ruzie tussen hun ouders kan dat rampzalig voelen. Het is dan vanzelfsprekend om het voor ze op te willen nemen.

Hoe begrijpelijk ook, het is zorgelijk dat hulpverleners terugdeinzen voor echtscheidingszaken. Want er zijn per jaar zo’n 70.000 kinderen die te maken hebben met een scheiding. Veel ouders kunnen een extra steuntje goed gebruiken en kinderen hebben hun ouders echt nodig.

ECHTSCHEIDING

Ik besloot een boek te schrijven voor mijn collega hulpverleners. Dit boek komt tegemoet aan de meest voorkomende vragen van mijn cursisten. Deze zijn: •

Hoe blijf ik uit de strijd?

Ik wil graag onpartijdig blijven en niet worden meegezogen.

•

Hoe blijf ik het kind centraal stellen? We praten allemaal over het belang van het kind maar hoe verwoord ik dit zonder belerend over te komen?

•

Hoe ga ik in deze situaties met mijn eigen emoties om? Geef mij handvatten voor wat ik kan doen als ik geïrriteerd raak of als een zaak mij erg aangrijpt.

Dit boek geeft handvatten over hoe je de juiste omstandigheden creëert waarin je je werk als hulpverlener of bemiddelaar zo goed mogelijk kunt uitvoeren. Aan de hand van voorbeeldgesprekken wordt duidelijk gemaakt hoe de theorie kan worden toegepast in een gesprek met cliënten.

TCC Magazine | 31

Een geschenk van de natuur

Bloesem Remedies Nederland is al ruim 30 jaar het vertrouwde adres voor bloesemremedies (Bach remedies van bio kwaliteit uit de hele wereld en de eigen Nederlandse remedies), celzouten volgens Dr. Schüssler, en natuurzuivere biologische essentiële oliën van Primavera. Tevens geven we therapeutenopleidingen en cursussen op het gebied van natuurlijke geneeswijzen.

Zie onze website of bezoek onze winkel met o.a. ook boeken en edelstenen.

Breng uw emoties in evenwicht met bloesemremedies Wij distribueren 17 verschillende merken bloesemremedies waaronder Australian Bush Flowers, Alaskan Essences, Californische FES Essences, Healing Herbs, Deva Bach remedies en de remedies van Bloesem Remedies Nederland. Ontdek de nieuwe combinaties voor de ziel, een serie die zich speciaal richt op de groei en het bewustzijn van de ziel.

Dr. Schüssler celzouten van Adler bezitten kracht en kwaliteit. Zijn de cellen gezond, dan is ook het lichaam gezond. De mineralen zijn verwreven en niet geschud, en bevatten geen magnesiumstearaat.

De Schüssler celzouten in poedervorm, met de hand verwreven en gemengd door Sonnenmineral. Celzouten 1 t/m 27 en 11 verschillende mengsels (bijv. energiemengsel).

Essentiële oliën ondersteunen het zelfgenezend vermogen van het lichaam en de psyche op een holistische manier. Essentiële oliën van Primavera in biologische en demeter kwaliteit voor aromatherapie, gezichts- en lichaamsverzorging en wellness voor thuis.

www.bloesemremedies.com Bezoekadres: Bloesem Remedies Nederland Winkel De 3Vrouwen Postbus 6139, 5960 AC Horst St. Jansstraat 5 Tel. 077-2300011 5964 AA Horst-Meterik info@bloesemremedies.com Tel. 077-2300015 www.bloesemremedies.com www.primaveralife.nl Openingstijden zie www.de3vrouwen.nl bloesemremedies primavera.nl

Instituut voor E.E.N.

®

(Eclectische Energetische Natuurgeneeskunde) Leslocaties in Zaltbommel en Panheel:

Cursussen bij- en nascholingen

• Opleidingen (HBO niveau)

• Klassieke homeopathie, Introductie

• Registeropleiding E.E.N.® Therapeut

psychosociale thematherapie,

(240 ECTS), Registeropleiding

Jin Shin Jyutsu, Ankhtherapie,

Medische Basiskennis (Plato)

Dolfijnenergie, EHBO Rode Kruis,

• Registeropleiding Psychosociale basiskennis (Plato)

Enneagram.

• Bij- en nascholingen Medische en Psychosociale Basiskennis.

Geaccrediteerd door: CPION, SNRO, KTNO, VIV, CAT VVET, VBAG, LVNG, NFG, BATC, VNT, MBOG, NVST Secretariaat: Instituut voor E.E.N.® Pater Jac. Schreursweg 2B | 6097 NH Panheel | Telefoon 0475-475178

COLUMN

Kind van de rekening Dat ieder willekeurig wezen op deze aarde een kind mag krijgen en opvoeden is een raar gegeven. Zónder dat we hiervoor geleerd hebben of over een bewijs van vermogen beschikken, mogen we zomaar een kind werpen en ermee doen wat wij willen.

Zoals het ons goeddunkt.

Wanneer ik mensen die hun zaakjes minder goed op orde hebben met kinderen zie lopen, wordt dat een ander verhaal. Een keer kon ik wel janken toen ik een duidelijk beschonken vader met zijn zoontje op de arm over straat zag zwalken. Een potentiële cliënt in de dop.

verloren. Voor de rest dompelde ik dit geweldige geschenk in een bad van grenzeloze en onvoorwaardelijke liefde.

Daar ligt natuurlijk de basis.

Op ettelijke plaatsen waar je moeders tegenkomt, keek ik stomverbaasd naar de infantiele omgangsvormen die zij dachten te moeten hanteren. ‘Kijk, een broembroem.’ Of een langgerekt ‘Dat doet au, hè!’ Au? Wat was dat voor een woord? Elk zelfstandig naamwoord moest plastische chirurgie ondergaan omdat het te groot was.

Kastje. Boekje. Bedje. Potloodje. Balletje.

Dat doet mij pijn.

Toen ik met mijn pasgeboren baby in de lift stond, bogen mensen zich vertederd over deze nieuwe wereldbewoner. Ik voelde me een echte moeder. Totdat ik de huisdeur achter me sloot en geen enkel idee had hoe te handelen.

Als moeder. Toen de kleine begon te huilen, vermoedde ik dat hij wilde drinken. Aangezien er nog weinig te halen viel bij zijn kersverse moeder moest ik mijn toevlucht nemen tot Het Flesje. Had iemand mij verteld hoe dat werkte?

Nee dus. In paniek een vriend gebeld die daar meer verstand van had. De toenmalige vaderhelft wist nog minder dan ik. De eerste luier wikkelde ik op goed geluk om zijn billen.

Het principe had iets van met vleugeltjes, wat ik al wél kende.

Wilma de Haas is eigenaar van Haas & Konijn®, een bureau voor persoonlijke en professionele ontwikkeling en auteur van

K-Therapie. www.haasenkonijn.nl

Boven de wieg hangend, kijkend naar deze volwassene-in-spe, had ik altijd een duidelijke boodschap. Vol liefde en vertedering keek ik hem diep in zijn bruine oogjes en zei zachtjes: ‘Er is er maar één de baas en dat ben ik.’ Dat was een van de weinige dingen die ik wel wist. Dat ik allereerst de leiding had over dit project. Hij daarna kon volgen.

De tweede boodschap die hij regelmatig van mij meekreeg, was: ‘Het leven is hard, je krijgt niet altijd wat je wilt.’ Niet dat ik bewust koos voor een meedogenloze benadering. Wel wist ik dat mijn taak als ouder erin ligt mijn kind te leren omgaan met tegenslagen en frustraties omdat die, hoe dan ook, in het leven besloten liggen. Kun je daar niet mee omgaan, dan ben je

Vind je het raar dat die kinderen op school problemen met de Nederlandse taal krijgen?

Tot slot vraag ik me nog steeds af wat het nut is van drie octaven hoger tegen een kind te praten.

En waarom zijn of haar identiteit een knauw moet krijgen door consequent in de wij-vorm te praten. ‘Dat doen wij niet, hè.’

Hoezo, wij. Híj deed het toch. Of zij. Wil je dat kind nu echt in de war brengen?

Daar zag ik ouders heel goed in zijn. In de war brengen. ‘Nee schatje. Nee lieverd. Kom van die plank af.’ Alleen de herinnering hieraan brengt alweer irritatie bij mij teweeg. Ouder zegt ‘nee’ met gezicht afgewend. Kinderen gaan door en ouders kijken elkaar lachend verontschuldigend aan.

Het apengedrag van hun kroost bevestigend.

Vanaf deze plaats wil ik al deze ouders hartelijk bedanken omdat zij mij een broodwinning hebben gegeven. Door inconsequent te zijn.

Hun kinderen een te rooskleurig en irreëel beeld te hebben gegeven van wat het leven van hen vraagt. Hun apen de boodschap te hebben meegegeven dat infantiel gedrag lonend is, klein maken de norm is en hij of zij nergens voor verantwoordelijk is.

Dank u wel. Dat ik dit samen met uw kind weer recht mag breien. Alleen jammer dat de rekening uiteindelijk voor hem of haar is.

Niet voor u.

TCC Magazine | 33

Klaar voor een stevige basis?

Volg bij ons de Medische en/of Psychosociale basiskennis en verbreed je holistische kennis Ongeacht waar je werkt in de complementaire zorg, vroeg of laat krijg je te maken met het reguliere zorgveld. Bij Con Amore geloven we dat er door een samenwerking tussen deze twee werelden een betere zorg ontstaat.

Met onze opleidingen Medische en Psychosociale basiskennis bieden we je een stevige basis. Tijdens de opleiding kom je alles te weten over de wonderlijke werking van het menselijk lichaam. In onze lessen ontdek je op een interactieve manier hoe het lichaam werkt en hoe je ziektebeelden kunt herkennen. Zo kom je precies te weten wanneer het beter is om iemand door te verwijzen naar de eerstelijnszorg en in noodzakelijke gevallen spoedeisende hulp! Omdat je tijdens onze opleidingen de ‘taal van de artsen’ leert, wordt samenwerken makkelijker.

We hebben een modulair lesconcept waarbij je ieder moment kunt instromen. Je kunt na inschrijving direct starten in onze online leeromgeving.

Hier hebben we de theorie opgedeeld in uniek gesorteerde studievragen, waardoor het heel duidelijk wordt welke kennis er toe doet. Vervolgens pas je dit in de 12 klassikale lessen op een speelse manier toe in de vorm van oefeningen en patiënt casussen. Hierdoor blijft de stof je extra goed bij. Met uiteindelijk het resultaat dat jij sterker in je schoenen komt te staan als zorgprofessional en ook nog eens de juiste papieren op zakt hebt. De Medische en/of Psychosociale basiskennis zijn namelijk een onderdeel van je benodigde portfolio voor vergoeding door de zorgverzekeraars.

Indien je al een MPsBK diploma op zak hebt, kun je bij ons ook terecht voor een holistische uitbreiding. Je volgt dan een tweede opleiding medische of psychosociale basiskennis met vrijstelling en korting!

Waarom al meer dan 3000 zorgprofessionals voor Con Amore gekozen hebben: • Docenten met ervaring in het complementaire veld • Aantrekkelijk lesconcept met interactieve lesdagen • Hoog slagingspercentage • 40 ECTs en volledig CPION/SNRO geaccrediteerd • Spreiden van studiedruk door vroege start • Studeren in eigen tempo, vooruitwerken is mogelijk • Unieke online leeromgeving • Switchen tussen locaties en lesdagen (maatwerk) is mogelijk!

• Betrokken serviceafdeling • Gespreid betalen zonder extra kosten Voor meer informatie over de opleidingen, nascholingen, infodagen, prijzen, locaties, lesmateriaal én een online proefles, verwijzen we je graag naar: www.conamore.com Vragen? Bel ons gerust op 085 401 9368 (ma t/m vr 09.00 - 15.00)

Wat zeggen onze studenten:

“De opleiding wordt op zo’n manier gegeven dat het niet alleen een waardevolle aanvulling op je kennis van de mens en het lichaam geeft maar ook laat zien waar je als therapeut een prachtige aanvulling kunt zijn op de reguliere geneeskunst.”

“Con Amore heeft een heel fijn en professioneel lessysteem.

Fijne IT erachter maakt het modern, makkelijk en leuk. Ik denk nog steeds regelmatig terug aan een enorm leerzame en fijne tijd. Als de tijd rijp is, ben ik zeker weer in voor een bijscholingsdag.”

Onze leslocaties: • Amsterdam • Apeldoorn • Eindhoven • Groningen • Heinkenszand • Rotterdam • Utrecht • Zaltbommel • Zwolle

PARKINSON

EEN O N T S P O O RD E IWITV E RH A A L Beven (tremor), spierstijfheid (hypertonie) en bewegingstraagheid (bradykinesie) zijn motorische symptomen die kenmerkend zijn voor de ziekte van Parkinson. In een later stadium kunnen klachten zoals starre gelaatsuitdrukking, spraakproblemen en

DOOR: ANGELIQUE DE BEULE

speeksel­overvloed zich voordoen.

Volgens de schaal van Hoehn en Yahr (1967) onderscheidt men vijf stadia: • Verschijnselen aan één kant van het lichaam.

• Verschijnselen aan beide kanten van het lichaam; er zijn geen evenwichtsstoornissen.

• Verschijnselen aan beide kanten van het lichaam, met evenwichtsstoornissen; de patiënt kan nog zelfstandig functioneren.

• Verschijnselen aan beide kanten van het lichaam, met evenwichtsstoornissen; de patiënt heeft dagelijks hulp nodig.

• Ernstig geïnvalideerde toestand; patiënt is aan tafel en bed gebonden en heeft verpleegkundige zorg nodig.

De ziekte van Parkinson is een neurodegeneratieve bewegingsziekte die 1 tot 2 % van de bevolking treft, meestal ouder dan vijftig jaar. In België schat men dit aantal tussen dertig à vijfendertig duizend.

Het is een aandoening ten gevolge van het afsterven van dopaminerge neuronen ter hoogte van de substantia nigra, gelegen in de middenhersenen.

Samen met het corpus stratium, de globus pallidus en de nucleus subthalamicus maakt de substantia nigra deel uit van de basale ganglia, die instaat voor het maken van vlotte en soepele bewegingen alsook bepalend is voor ritmegevoel en timing.

Wanneer er dopaminereductie optreedt, zoals bij de ziekte van Parkinson, beïnvloedt dit sterk het basale ganglia circuit, wat zich uit in hypo-en hyperkinetische eigenschappen. Daarnaast speelt dopamine een belangrijke rol bij libido, emotionele stuwkracht en het beloningssysteem. Dit verklaart waarom personen met de ziekte van Parkinson ook gevoelig zijn voor depressie en verslaving.

Epigenetische actoren en gevolgen Slechts 5 à 10 % van deze neurodegeneratieve aandoening is van genetische oorsprong.

Meer en meer epidemiologische studies tonen aan dat neuronen vernietigd worden door omgevingsfactoren zoals pesticiden en zware metalen.

Methylkwik staat op nummer één in het lijstje. Het is een zwaar metaal, voornamelijk afkomstig uit almagaanvullingen, drinkwater, vis en schelpdieren. Kwik wordt in relatie gebracht met enerzijds de reductie van dopaminereceptoren, axonen en tubiline (dopaminerge neuronen zijn rijk aan tubiline). Anderzijds zorgt het voor de toename van glutamaat excitotoxiciteit, β-amyloïde plaquevorming en Tau-hyperfosforylatie. Wat vervolgens leidt tot eiwitaggregatie en mitochondriale dysfunctie in de substantia nigra.

TCC Magazine | 35

WIil jij anderen helpen met een gezonde leefstijl?

Volg dan een opleiding of training bij het OPFG! Het OPFG inspireert iedereen die geĂŻnteresseerd is in de nieuwste wetenschappelijke inzichten op het gebied van leefstijlgeneeskunde door middel van specifieke opleidingen, trainingen, masterclasses en workshops. We gaan de diepte in! Veel waardevolle kennis ĂŠn alle ruimte voor je persoonlijke groeiproces.

Nieuw: Opleiding tot Integraal hersteltrainer Zieken en herstellenden hebben behoefte aan maatwerk in het herstelproces. Ook wat betreft bewegingsadviezen. Daarom is er nu een nieuwe opleiding tot integraal hersteltrainer.

Een integraal hersteltrainer is opgeleid om je te helpen om tijdens het herstel van een periode van onbalans weer mentaal en fysiek terug in balans te komen. Hij ondersteunt je o.a. bij voedingsaanpassingen, stressregulatie, slaapregulatie, suppletie en het opsporen van eventuele onderliggende lichamelijke verstoringen.

Na de opleiding in combinatie met Medische Basiskennis zullen vele ziektekostenverzekeringen de begeleiding (gedeeltelijk) vergoeden.

Praktisch aan de slag

Wetenschappelijk onderbouwd

www.integraalhersteltrainer.nl

36 | TCC Magazine

Echt aandacht voor jou

PARKINSON

“Eiwitten die verkeerd gevouwen zijn, kunnen hun functie niet vervullen.”

Daarnaast waarschuwt het Noors Council for Nutritional and Enviromental Medicine (2018) ook voor verhoogde Parkinson-incidentie ten gevolge van chronische mangaanblootstelling.

De correlatie wordt opgemerkt bij personen die herhaaldelijk in contact komen met het mangaan bevattende fungicide Maneb (Mancozeb). Deze fungicide werd in teelten zoals appels, peren, uien, aardappelen, tarwe en bieten toegepast. De Europese Unie heeft het gebruik ervan niet meer verlengd; sinds 2016 echter wordt hier en daar een tijdelijk gebruik toegelaten om bijv. suiker-, voederen rode bietgewassen te beschermen tegen bepaalde bladvlekkenziektes.

Ook bij intraveneuze drugsgebruikers waarbij permanganaat ingezet wordt voor het synthetisch omzetten van pseudo-efedrine naar efedrine, ziet men een verhoogde incidentie van de ziekte van Parkinson.

Daarnaast is er bij parkinsonpatiënten sprake van synergetische toxiciteit, waarbij metalen de toxiciteit van andere metalen en pesticiden versterkt en vervolgens tot snellere neurodegeneratie leidt. Dergelijke negatieve synergetische effecten werden vastgesteld bij de blootstelling aan ijzerkoper, lood-koper en lood-ijzer combinaties. Kwik heeft een versterkend effect wanneer het zich in de buurt bevindt van metalen zoals lood, aluminium, mangaan, cadmium en zink.

Op deze manier kan kwik reeds in kleine (niet-toxische) hoeveelheden voor de nodige hersenschade zorgen.

Eén van de eerst gerapporteerde biochemische effecten als reactie op de chronische aanwezigheid van zware metalen in het brein, is de reductie van glutathion. Naarmate de ziekte vordert, loopt het glutathionverlies ter hoogte van de substantia nigra op van 40 tot zelfs 90%. Hierdoor zijn de neuronen vatbaarder voor lipidperoxidatie en mitochondriale uitval.

Bovendien hebben de subtantia dopaminerge neuronen lange axonen (neurieten) opgebouwd uit microtubili. Het uitgebreid netwerk aan microtubili dient enerzijds voor de stevigheid van de zenuwcel (=cytoskelet) en anderzijds voor het transport van neurotransmitters en celorganellen.

Het is opgebouwd uit tubulineketens. Tubuline is een eiwit dat minstens veertien sulfhydrylgroepen (SH) bevat. Door

de sterke achteruitgang van glutathion neemt de affiniteit van kwik t.o.v. deze zwavel bevattende groepen toe, wat leidt tot tubulinedegradatie en waardoor de zenuwcellen langzamerhand hun stevigheid en structuur verliezen.

Ontspoorde eiwitten De ziekte van Parkinson, Huntington alsook Alzheimer hebben een gemeenschappelijke link: de drie neurodegeneratieve ziekten worden namelijk gekenmerkt door plakkerige eiwitophopingen die gezonde hersencellen aanvallen. Hun cellulaire invasie reikt tot in het cytoplasma waar ze zorgen voor dysfunctie en het uiteindelijk afsterven van neuronen.

De eiwitclusters die onderzocht worden: • Parkinson: alfa-synucleïne • Huntington: huntingtin • Alzheimer: β-amyloïde, ApoE4, Tau Wetenschappers zijn de laatste jaren op zoek gegaan naar medicatie om dergelijke clusters op te ruimen. Men stelde echter vast dat door het opruimen van de β-amyloïde plaques er geen verbetering optrad en bij sommige patiënten de toestand nog erger werd.

“Dergelijke eiwitaggregaten zijn niet de primaire oorzaak”, vertelt dr. Dale Bredesen in een interview met dr. Mercola.

Dokter Bredesen beschouwt de β-amyloïde eiwitten als antimicrobiële peptiden, die deel uitmaken van het initieel immuunsysteem en het brein onder meer beschermen tegen infecties en inflammatie.

Bovendien bindt het ook metaalionen zoals ijzer en kwik.

Dus alvorens dergelijke eiwitaggregaten te verwijderen is het belangrijk om de oorzaak, zoals zware metalen en infecties, eerst aan te pakken.

Daarnaast onderstreept Bredesen dat neurodegeneratieve ziekten bevorderd worden door verkeerd gevouwen eiwitten en een mank-lopend autofagiesysteem.

Eiwitten die verkeerd gevouwen zijn, kunnen hun functie niet vervullen. Met behulp van chaperonne-eiwitten, nl. de “small heat shock proteins”, kunnen ze opnieuw gevouwen worden tot de juiste quaternaire (actieve) structuur.

Echter, is de verkeerd gevouwen structuur niet meer te herstellen, dan helpen deze eiwitten met het opruimen (autofagie) ervan.

TCC Magazine | 37

Naarmate we ouder worden, ontstaan er meer inactieve eiwitstructuren, die samenklonteren en door minder goed functionerende chaperonne-eiwitten zich cellulair opstapelen.

Als reactie hierop worden inflammasomen geïnduceerd die in overdrive gaan en aanleiding geven tot inflammaging: chronisch laaggradige ontstekingen die leiden tot sneller functieverlies en het vroegtijdig afsterven van lichaams- en breincellen.

Mitochondriale dysfunctie Huidige inzichten tonen aan dat mitochondriale dysfuncties meer en meer aan de basis liggen van aandoeningen zoals ziekte van Parkinson, Alzheimer (dementie), multiple sclerose, fibromyalgie en (versnelde) ouderdom.

Mitochondriën zijn vernuftige celorganellen, die uit glucose, vetten en bij voldoende aanvoer van zuurstof, via de Krebscyclus adenosine trifosfaat (ATP) of energie aanmaken.

Een optimale mitochondriale functie behouden is cruciaal, daar het brein alleen al voor 20% van deze dagelijkse cellulaire energieaanmaak gebruik maakt.

De mitochondriale levenscyclus bestaat uit: het vormen van nieuwe mitochondriën (biogenese), samensmelten met andere mitochondria (fusion), afsplitsen (fission) en het verwijderen (mitofagie) van beschadigde mitochondria. Verminderde mitochondriale fusie werd gerapporteerd als een mogelijke oorzaak van mitochondriale DNA-puntmutaties en verwijderingen. En dat resulteert onoverkomelijk in dysfunctionele mitochondria.

Wetenschappers zijn ervan overtuigd dat de fusiestap van belang is bij het uitwisselen van intramitochondriale componenten, die noodzakelijk zijn bij het herstel en onderhoud van de mitochondriën. Zijn de mitochondriën onherstelbaar, dan dienen ze zo vlug mogelijk afgesplitst te

fosforyleringscomplex-I is uitgeschakeld. Complex-I wordt ook het NADH ubiquinon-oxidoreductase genoemd en is de belangrijkste toegangspoort tot de oxidatieve fosforylering (OXFOS). In deze stap worden de energierijke elektronen van NADH (vitamine B3) overgebracht naar co-enzym Q10 en hierbij wordt ubiquinol gevormd. Wordt deze stap verhinderd, dan kunnen er noch energierijke elektronen getransporteerd worden, kan er noch ATP aangemaakt worden en kampen neuronen langzamerhand met energietekorten waardoor o.a. dopamine-aanmaak in de substantia nigra stilvalt.

Cyclisch ketogeendieet In preventie naar mitochondriale dysfunctie, is de kwantiteit en kwaliteit van de macromoleculaire bouwstoffen van belang.

Hierbij houden verschillende dokters, waaronder ook dokter Bredesen een sterk pleidooi voor een wekelijks (mild) ketogeen dieet: een koolhydraatarm voedingsdieet, waarbij de beperkte aanvoer van glucose, de mitochondriën aanzet om cis-vetzuren te gebruiken als energiebrandstof.

Hun vetzuuroxidatie (β-oxidatie) in de lever levert ketonlichamen op, die vervolgens gemakkelijk de bloed-hersenbarrière passeren en zo onder meer de hersenen heel vlug kunnen voorzien van energie.

Bredesens protocol spreekt over het Ketoflex 12/3-dieet: 12 uren vasten en minstens 3 uur voor het slapen gaan niet meer eten. Hierdoor hef je onder andere insulineresistentie op en wordt het autofagieproces alsook het mitochondriaal complex-I gereactiveerd.

Belangrijk is om deze vastenprocedure cyclisch door te voeren daar je lichaam naast cellulaire opruiming ook nieuwe celstructuren dient op te bouwen.

Het ketogeen dieet induceert niet enkel epigenetische veranderingen op het vlak van mitochondriale ener-

“Een optimale mitochondriale functie behouden is cruciaal, daar het brein alleen al voor 20% van deze dagelijkse cellullaire energieaanmaak gebruik maakt.” worden en via mitofagie verwijderd te worden. Gebeurt dit niet, dan leiden de beschadigde mitochondriën tot verhoogd oxidatieve stress en inductie van intracellulaire inflammasomen die aanleiding geven tot het bovengenoemde proces inflammaging.

Naast verhoogde vrijeradicalenschade is ondertussen ook bekend dat de ziekte van Parkinson zich op mitochondriaal niveau ontwikkelt, wanneer het oxidatief

38 | TCC Magazine

gie-output, maar reduceert tevens de oxidatieve stress door de verhoogde productie van de rustgevende neuro­ transmitter GABA en het mitochondriaal NADH, welke deel uit maakt van het DNA-herstellingsteam. Tot slot spreken recente studies van hun anti-ontstekingseffect en de verbeteringen die ze teweegbrengen op het vlak van pijnbestrijding.

Voor parkinsonpatiënten is het bovendien belangrijk om

PARKINSON

de eiwithoeveelheid te beperken tot 0,8 gram per kilogram “streef”lichaamsgewicht. Eiwitten en het parkinsonmedicijn Levodopa gebruiken namelijk hetzelfde transportmechanisme om opgenomen te kunnen worden in de dunne darm.

Om het proteïne-effect te beperken en de interactie met het medicijn zo klein mogelijk te houden, hierbij drie tips: 1. Levodopa-medicijn dient voornamelijk overdag ingenomen te worden. Dus is het aan te raden om vooral dierlijke eiwitbronnen zoals rundvlees, kip, vis en eieren tijdens het avondmaal te eten, weg van het uur dat het medicijn het meest actief is.

2. Een gezond voedingsdieet houdt een hoeveelheid van 0.8 gram eiwit per kg (streef) lichaamsgewicht in. Bv. een man van 70 kg, mag dagelijks 56 gram eiwitten eten, belangrijk om dus per hoofdmaaltijd de eiwithoeveelheid te houden op 15 – 20 gram. Sommige parkinsonpatiënten ervaren een betere Levodopa-opname wanneer de eiwithoeveelheid beperkt wordt tot 0.5 gram per kg (streef) lichaamsgewicht.

3. Een goede eiwitvertering en –opname vergt voldoende maagzuur (pH=2) alsook de nodige pancreasenzymen zoals pepsine.

Mitochondriale ORTHO-therapie Complementair aan een evenwichtig voedingspatroon zijn er orthoceuticals die ingezet kunnen worden ter ondersteuning en bescherming van de mitochondriën en hun levensnoodzakelijke energieproductie.

(R)Alfa-liponzuur, co-enzym Q10 en acetyl-L-carnitine treden niet alleen op als antioxidant, maar dragen ook elk hun steentje bij tot het draaiende houden van de Krebscyclus en OXFOS. Orthomoleculair gezien is het essentieel om de drie samen onder te brengen in één ORTHO-therapie.

Bijvoorbeeld, (R)alfa-liponzuur maakt het mogelijk om bij parkinsonpatiënten de Q10-cycle tussen complex- I en III te reactiveren en op die manier ATP-productie te genereren.

Ook zijn ze samen werkzaam bij veel lagere hoeveelheden dan wanneer ze individueel toegediend worden.

TCC Magazine | 39

PARKINSON

OVERZICHT: PRIMAIRE BREIN NUTRIENTEN NUTRIËNT

FUNCTIE

DOSIS*

(R)Alfa-liponzuur

• •

300 – 2400 mg

Acetyl-L-carnitine

• • •

Antioxidant Bouwsteen voor acetyl-CoA (samen met Vitamine B1, B2, B3, B5, biotine en L-Lysine) Glutathion en Q10 regeneratie Lactaatopstapeling ▼ Insulineresistentie ▼

Mitochondriale vetzureninjectie Cellulaire ATP-aanmaak▲ Antioxidant

Co-enzym Q10

• • •

Lipidperoxidatie ▼ Cellulaire ATP-aanmaak▲ Vitamine E en C-regeneratie

360 – 2400 mg

DHA + EPA

• • •

Omega-3-vetzuren Fluïditeit en integriteit van celmembraan Voorkomen van neuro-inflammatie

800 – 3000 mg

Glycerofosfocholine

• •

Fosfolipide bindt met DHA Integratie van vetzuren in de neuronale celmembraan

600 – 1200 mg

Fosphatidylserine

•

Fosfolipide bouwsteen voor de mitochondriale celmembraan

100 – 500 mg

NADH (Vitamine B3)

• • •

Aanmaak acetyl-CoA Krebscyclus OXFOS Complex-I

5 – 15 mg

• • •

* Afhankelijk van de biochemische en epigenetische individualiteit – In samenspraak met arts.

Een lijst met referenties is op te vragen bij de redactie.

MEER INFORMATIE: Meer informatie over fytonutriënten, Mucuna puriens en het stimuleren van neurogenese ter preventie van ziekte van Parkinson: BIOK- publicatie 10 Ziekte van Parkinson – Een biochemische interventie op mitochondriaal niveau.

Auteur: Angélique De Beule Jaartal: 2019 Uitgeverij BIOK vzw Achterheide 30 3980 Tessenderlo

40 | TCC Magazine

1-3 gram

Relatietherapie Vijfdaagse training Start 04 maart

Motiverende gespreksvoering Driedaagse training Start 02 april

Erkende PsBK bijscholing

Erkende PsBK bijscholing

Acceptance and Commitment Therapy (ACT) Vijfdaagse training Start 12 mei

Verlies en rouw: de essentie Driedaagse training Start 13 mei

Erkende PsBK bijscholing

Erkende PsBK bijscholing

“Briljant en grappig – én scherp en diepgravend – laat De vrije wil zien dat Sam Harris in 15.000 woorden meer kan zeggen dan de meeste mensen in 100.000.”

De vrije wil – OLIVER SACKS

“Het gevoel een vrije wil te hebben motiveert

mensen kennelijk om minder egoïstisch en agressief te reageren.

De vrije wil is dus niet alleen een illusie, het is ook plezierige illusie, en niet slechts voor onszelf, maar het komt ook anderen ten goede.”

PROF. DR. DICK F. SWAAB: UIT HET VOORWOORD VAN DE VRIJE WIL

42 | TCC Magazine

Het vraagstuk van de vrije wil raakt aan bijna alles wat we belangrijk vinden.

Waarden en normen, wetgeving, politiek, religie, openbare orde, intieme relaties, schuldgevoelens en persoonlijke prestaties.

De meeste, typisch menselijke kanten van ons bestaan lijken onlosmakelijk verbonden met ons idee dat wij autonome personen zijn, in staat om in vrijheid keuzes te maken. Als de wetenschappelijke wereld zou verklaren dat de vrije wil een illusie is, zal er een fellere maatschappelijke strijd ontbranden dan die rond de evolutieleer.

Zonder vrije wil zijn zondaars en criminelen slechts een niet goed gekalibreerd uurwerk. Ieder denkbeeld over gerechtigheid gericht op straffen (in plaats van afschrikken, rehabiliteren of alleen in hechtenis nemen) lijkt dan volkomen misplaatst. En de successen van diegenen onder ons die hard werken en zich aan de regels houden, zijn dan ten diepste niet onze eigen ‘verdiensten’. Het is niet toevallig dat de meeste mensen dit afschrikwekkende gedachten vinden. De inzet is hoog.

In de vroege ochtend van 23 juli 2007 staan beroepscriminelen Steven Hayes en Joshua Komisarjevsky in het huis van dr. William en Jennifer Petit in Cheshire, een rustig dorpje in de Amerikaanse staat Connecticut.

Ze treffen dr. Petit slapend op de bank in de serre aan. Volgens Komisarjevsky’s opgenomen bekentenis stond hij enkele minuten twijfelend over de slapende man gebogen, voor hij hem met een honkbalknuppel op het hoofd sloeg. Hij verklaarde dat het geschreeuw van zijn slachtoffer iets in hem triggerde, waardoor hij Petit met volle kracht bleef slaan totdat hij onbeweeglijk bleef liggen.

Vervolgens bonden de twee mannen Petits handen en voeten vast en gingen naar boven om de rest van het huis te doorzoeken. Daar troffen ze Jennifer Petit en haar twee dochters, Hayley (17) en Michaela (11), slapend aan. De mannen wekten ze alle drie en bonden ze meteen vast aan hun bedden. Om 7.00 uur ging Hayes naar een benzinestation en kocht 15 liter benzine. Om 9.30 uur reed hij Jennifer Petit naar haar bank waar zij 15.000 dollar van haar rekening afhaalde. Het gesprek tussen Jennifer en de bankmedewerker doet vermoeden dat zij niet op de hoogte was van de verwondingen van haar man en dat ze ervan overtuigd was dat de indringers haar gezin ongeschonden zouden laten gaan. Terwijl Hayes met de moeder van de meisjes weg was, amuseerde Komisarjevsky zich door met zijn mobieltje naaktfoto’s van Michaela te maken en over haar heen te masturberen.

VRIJE WIL

BOEKFRAGMENT UIT DE VRIJE WIL SAM HARRIS SAMSARABOOKS.COM

Toen Hayes met Jennifer terugkwam, verdeelden de twee mannen het geld en overlegden kort wat ze gingen doen. Ze besloten dat Hayes Jennifer mee zou nemen naar de woonkamer om haar te verkrachten, wat hij ook deed. Tot grote verrassing van zijn partner wurgde hij haar vervolgens.

Op dat moment zagen de twee mannen dat William Petit zich had weten los te maken en was ontsnapt. Ze raakten in paniek, sprenkelden overal benzine over en staken het huis in brand. Toen de politie Komisarjevsky vroeg waarom hij de twee meisjes niet van hun bedden had losgemaakt voordat hij de boel in brand stak, zei hij: ‘Dat kwam niet in me op.’ De meisjes stierven aan rookvergiftiging. William Petit was de enige die de inbraak overleefde.

Bij dit soort misdaadverhalen vinden de meesten van ons het heel vanzelfsprekend dat mannen als Hayes en Komisarjevsky principieel ter verantwoording worden geroepen voor hun daden. Menigeen die de Petits goed heeft gekend, zou deze monsters met een gerust hart met zijn eigen beide handen kunnen vermoorden. Maakt het ons iets uit dat Hayes sindsdien berouw heeft getoond en geprobeerd heeft om zelfmoord te plegen? Niet echt. En kunnen we iets met het feit dat Komisarjevsky als kind regelmatig is verkracht? Volgens zijn dagboeken beseft hij al zolang als hij zich kan herinneren dat hij ‘anders’ is dan andere mensen, psychisch beschadigd, en dat hij heel kil en gevoelloos kan zijn. Hij zegt ook dat hij ontdaan is over zijn gedrag in

het huis van de Petits. Hij was een beroepsinbreker, maar geen moordenaar en hij was helemaal niet bewust van plan geweest om iemand te vermoorden. Zulke details brengen onze gemoederen misschien een klein beetje tot rust.

Zoals we zullen zien, is of we er al dan niet op kunnen vertrouwen of criminelen als Hayes en Komisarjevsky eerlijk zijn over hun gevoelens en intenties, hier niet waar het om draait. Wat hun bewuste motieven ook zijn geweest, deze mannen kunnen onmogelijk weten waarom ze zijn zoals ze zijn. Evenmin kunnen wij weten waarom we niet zijn zoals zij. Hoezeer ik ook walg van hun gedrag, ik moet toegeven dat als ik met een van hen – atoom voor atoom – zou ruilen, ik hem helemaal zou zijn. Er is dan niet nog een extra deel van mij dat kan besluiten om anders naar de wereld te kijken, of dat weerstand zou kunnen bieden aan de drang om andere mensen iets aan te doen. Zelfs de overtuiging dat iedereen een onsterfelijke ziel heeft, neemt het probleem van de eigen verantwoordelijkheid niet weg: het is niet mijn verdienste dat ik niet de ziel van een psychopaat heb. Als ik op 23 juli 2007 daadwerkelijk in de schoenen van Komisarjevsky had gestaan – als ik zijn genen had, zijn levenservaringen en identieke hersenen (of ziel) in een identieke toestand – dan had ik precies hetzelfde gedaan als hij. Er is eenvoudigweg geen verantwoord intellectueel standpunt van waaruit je dit kunt ontkennen. De rol van het toeval lijkt daarom doorslaggevend.

Sam Harris is een Amerikaanse filosoof, neurowetenschapper en bestsellerauteur. Hij werd bekend met Van God Los (Arbeiderspers) en publiceerde verder o.a. Het huidige moment: spiritualiteit zonder religie (Uitgeverij Nieuwezijds) en Waarom je nóóit moet liegen (Atlas|Contact). Hij heeft een goed beluisterde podcast: Making sense podcast.

TCC Magazine | 43

Stichting OrthoKennis, uw leverancier van orthomoleculaire kennis Een professional in de (complementaire) gezondheidszorg wil natuurlijk graag op de hoogte blijven van de laatste stand van zaken binnen het vakgebied. Inzichten over nutriĂŤnten die gebruikt worden in de praktijk veranderen in de loop der tijd, bijvoorbeeld doordat wetenschappelijk onderzoek nieuwe toepassingen onderbouwt. Stichting OrthoKennis volgt de ontwikkelingen op de voet en is een betrouwbare leverancier van orthomoleculaire kennis. Via haar clinics en cursussen, artikelen, vademecum, website en e-mailnieuwsbrief voorziet OrthoKennis gezondheidsprofessionals van uitgebreide informatie.

OrthoKennis organiseert jaarlijks meerdere clinics en cursussen waarbij uiteenlopende orthomoleculaire onderwerpen aan de orde komen. Hierbij is rekening gehouden met verschillende kennisniveaus. De lesdagen worden gegeven door gekwalificeerde professionals en accreditatie wordt door de meeste beroepsverenigingen verleend.

Clinic/cursus

Datum

Locatie

Neurotransmitters: theorie en praktijk

6 maart 2020

Breukelen

Basisprincipes orthomoleculaire geneeskunde en ondersteuning darm en lever

17 april 2020

Breukelen

Te moe: oorzaken en behandeling van langdurige vermoeidheid

5 juni 2020

Breukelen

Alzheimer, dichterbij dan u denkt

26 juni 2020

Breukelen

Ziekte van Lyme: diagnostiek en integrale behandeling

11 september 2020

Breukelen

ADHD, ADD en autisme: diagnostiek en integrale ondersteuning

30 oktober 2020

Breukelen

Verdiepingscursus Vrouwelijke en Mannelijke Hormonen in 2 dagen

13 en 27 november 2020

Breukelen

GeĂŻnteresseerd in een clinic of cursus van OrthoKennis? Op www.orthokennis.nl vindt u meer informatie en kunt u zich eenvoudig aanmelden. Heeft u vragen? Neem gerust contact op via info@orthokennis.nl of bel 075-6408180.

Gesponsord door: Uw leverancier van orthomoleculaire kennis

ADHD ADHD

De epigenetica van

DEEL 1

ADHD & Glutamaat Lucas Flamend begon zijn carrière als bachelor ziekenhuisverpleegkundige. Twintig jaar geleden startte hij een eigen praktijk als psychotherapeut na een vierjarige opleiding transpersoonlijke psychotherapie.

Als ADHD-ervaringsdeskundige specialiseerde hij zich gaandeweg in de ADHD-problematiek. Hij merkte dat de psychische klachten van ADHD gepaard gaan met lichamelijke klachten. Na een aantal opleidingen – onder meer voor EEG-analist in Amerika en orthomoleculaire geneeskunde in Nederland – is hij zich meer gaan richten op de fysieke oorzaken van ADHD. Zo kwam hij uit bij de epigenetica, een tak van de geneeskunde die vijftien jaar geleden nog in de kinderschoenen stond.

De epigenetica bestudeert de invloed van omgevingsfactoren zoals voeding en stress op de werking van de genen.

Eind 2019 kwam zijn tweede boek uit De epigenatica van ADHD & glutamaat. In de komende edities van TCC Magazine zal hij iedere keer een onderwerp uit zijn boek uitlichten.

TCC Magazine | 45

ADHD

ADHD kun je op meerdere manieren omschrijven.

Volgens de reguliere zorg is het een psychische stoornis: mensen met ADHD hebben een afwijking die andere mensen in onze maatschappij niet hebben. De psychiatrie spreekt over ADHD in termen van psychopathologische kenmerken. Dat geeft de indruk dat deze symptomen niet in harmonie zijn met de maatschappij waarin we leven. Klinkt helder en overzichtelijk. Maar daarom is het nog niet waar! Ik kijk op een andere manier naar ADHD en dat verklaart deels het succes van mijn aanpak – later meer daarover. Laat ik eerst dieper ingaan op mijn visie op ADHD. Als ik iemand met ADHD zie – iemand zoals ik –, dan zie ik een individu dat in een maatschappij met verregaande kenmerken van ADHD leeft. Onze maatschappij is hectisch, chaotisch, gericht op onmiddellijke bevrediging en genot en kent een cultuur waarin het ego en de individualiteit voorrang hebben op de maatschappelijke behoeften. Deze samenleving heeft een consumptiemodel gecreëerd waarin geluk gelijkstaat aan het scoren van zo veel mogelijk ‘dopaminepunten’. Typisch ADHD. In dit consumptiemodel is het nooit genoeg. Er zijn dan ook nooit genoeg dopaminepunten te scoren, net zoals bij ADHD. Ook daar staan de dopaminepunten voor een tijdelijke of vluchtige vorm van geluk.

Je zou kunnen zeggen dat mensen met ADHD leven in een wereld die in harmonie is met hun ‘stoornis’. Ze weerspiegelen deze samenleving. Sterker nog, ze belichamen de vleesgeworden symptomen van het consumptiemodel. Met hun gedrag beelden ze als het ware de blinde vlek uit van de moderne samenleving. Het is zelden prettig als blinde vlekken zichtbaar worden gemaakt en dat merk je ook in de reacties op ADHD’ers: het gedrag van deze mensen wordt vaak als hinderlijk ervaren. Dat zie je bijvoorbeeld in onderwijsinstellingen die kinderen met ADHD hun integriteit ontnemen door ouders te adviseren dat hun ADHD-kind medicatie moet nemen. Uit zorg voor hun kind doen ouders dit dan ook vaak, in de hoop of de veronderstelling dat daardoor de slaagkansen op school en een latere carrière toenemen.

Zelf heb ik ADD, de rustige variant van ADHD. Daarbovenop komt bij mij nog iets, en dat wordt hoog-functionerend autisme genoemd. Zelf ervaar ik dat als een voordeel. Het heeft me in staat gesteld om me de laatste twintig jaar intensief bezig te houden met het lezen en analyseren van wetenschappelijk onderzoek. Zonder deze eigenschap zou het me waarschijnlijk niet zijn gelukt meer dan 20.000 studies te lezen, te verwerken en te catalogiseren, zonder een moment van verveling.

Omdat elk nadeel zijn voordeel heeft, kunnen ADD en ADHD ook voordelen hebben. De voordelen wegen volgens mij echter niet op tegen de nadelen. Dus ondanks dat ik ADHD niet zie als een stoornis, wil ik het tegelijkertijd ook niet romantiseren of idealiseren.

Regie in eigen handen In de twintig jaar dat ik me heb verdiept in ADHD, heb ik een lange weg afgelegd. Voordat ik aan die weg begon, dacht ik dat ADHD werd veroorzaakt door genetische afwijkingen.

Het makkelijke aan die overtuiging was, dat ik geen actieve rol hoefde te spelen in de film van mijn leven. Ik liet de film gewoon afspelen in de veronderstelling dat alles op voorhand was geregisseerd. Het is een soort machteloosheid die ik nu nog wel eens zie bij mensen die zijn gediagnosticeerd met een psychische stoornis. De aandoening is hun overkomen en ze voelen zich niet bij machte of het komt zelfs niet bij hen op, er iets aan te veranderen. Het is een bekend fenomeen waarvoor zelfs een uitdrukking is bedacht: ‘aangeleerde hulpeloosheid’. Gevolg is dat mensen de regie van hun leven in handen leggen van anderen, artsen bijvoorbeeld, hun baas of hun partner. Iemand die de regie uit handen geeft, verliest niet alleen de controle, maar evolueert ook niet in het proces van bewustwording en legt de verantwoordelijkheid bij anderen.

Wat ik met mijn boek hoop te bereiken, is handvatten te geven waarmee mensen de regie weer in eigen hand kunnen nemen. Dat wordt een heel stuk makkelijker wanneer mensen hun eigen handleiding beter leren kennen

Transformatie De grootste schilders, schrijvers, psychologen, uitvinders, koks en ondernemers kwamen meestal niet uit harmonieuze gezinnen en hadden al helemaal geen evenwichtige

TCC Magazine | 47

persoonlijkheid. Deze mensen, die hun bijdrage hebben geleverd aan een betere wereld, hadden zogenoemde ‘persoonlijkheidsstoornissen’, zoals een dwangstoornis (ook wel obsessieve compulsieve stoornis, OCD genoemd) autisme of ADHD. Zij wisten dit etiket, samen met hun andere ‘stoornissen’, trauma’s en hun intellect, met succes om te vormen. Steve Jobs, de oprichter van computerproducent Apple, was zo iemand. Jobs en anderen wisten hun ‘stoornis’ te transformeren tot een ‘functionele eigenschap’ van waaruit creatie kon ontstaan. Creatie is de essentie van ons menszijn; het tilt onszelf en onze omgeving naar een hoger niveau.

“Bij ADHD speelt het stofje glutamaat een essentiële rol.”

Alles is één. Zodra je deze verbanden beter begrijpt, merk je vanzelf dat ADHD bestaat uit verschillende fragmenten die ontstaan vanuit dezelfde bron.

ADHD laat zich kort samenvatten in de formule: DOPAMINE + GENOT = GLUTAMAAT = ELLENDE Dit klinkt nu misschien nog wat abstract, maar straks zal het je duidelijk worden en zul je er veel aan hebben in je eigen leven. Deze formule beschrijft naar mijn gevoel de essentie van ADHD. Zodra je de dynamiek erachter begrijpt en doorvoelt – en daar gaat dit boek je bij helpen – wordt duidelijk wat de valkuilen en de mogelijkheden zijn. Dan zie je wat je kunt doen om de regie weer in eigen hand te nemen.

Mensen met ADHD hebben geen stoornis. Wel hebben ze een net iets andere handleiding. Zodra je deze gebruiksaanwijzing beter leert kennen, zul je merken dat het leven een heel stuk prettiger wordt. Geleidelijk zul je ook merken dat routine en evenwicht niet saai hoeven te zijn. Zodra je leeft vanuit jouw handleiding en jouw essentie, hoef je geen energie meer te verspillen aan zaken die je geen stap vooruithelpen.

DE NEUROBIOLOGIE VAN ADHD EN GLUTAMAAT Het streven naar evenwicht

Er zijn heel wat mensen met ADHD die hun passie hebben gevonden en succesvol zijn in wat ze doen. Anderen lukt dat niet en zij blijven hangen in verslavingen, depressie, chaos en beschadigen zichzelf en anderen. Dat laatste is niet zo vreemd, want ADHD is best pittig. Ik vergelijk het met een raket met veel stuwkracht, waarbij de motoren uitvallen en dan opeens weer aangaan. Dat is een patroon en patronen kun je veranderen, als je maar begrijpt wat de onderliggende dynamiek is. Ik heb me verdiept in de neurobiologische dynamiek van ADHD en dat bracht me op de onderwerpen voeding, gewoonten, trauma’s, omgeving en erfelijkheid.

En dat bracht me weer op de onderwerpen stress, ontspanning, beloning en antibeloning. En vervolgens de stofjes en genen die deze processen reguleren, zoals glutamaat, GABA en dopamine. Al deze processen en stofjes zijn met elkaar verbonden, net zoals mensen met hun omgeving zijn verbonden.

48 | TCC Magazine

Bij ADHD speelt het stofje glutamaat een essentiële rol.

Laat ik beginnen uit te leggen waarom dit zo is en wat glutamaat met je doet.

Mensen met ADHD zijn, net zoals iedereen, op zoek naar innerlijk evenwicht. Vaak meer nog dan anderen, omdat hun leven allesbehalve harmonieus is. Zij zoeken een contragewicht om hun excessen te compenseren. Heftige verliefdheid wordt afgewisseld met de sterke behoefte aan alleen zijn. Obsessief werken om daarna stil te vallen. Geweldige uitdagingen en initiatieven aangaan die vervolgens op niets uitdraaien. De middenweg is vaak zoek. Terwijl anderen genoeg hebben aan een biertje, leidt het biertje bij iemand met ADHD tot een joint, en de volgende keer misschien tot een lijntje coke. Vanzelfsprekend geldt dit niet voor iedereen met ADHD. Een leven met excessen lijkt op het eerste gezicht spannend, maar in werkelijkheid komt er veel drama en ellende bij kijken. De energie die je steeds opnieuw moet besteden aan het orde op zaken stellen, is in verhouding groot. En de vraag is dan of je energie wilt blijven verspillen aan dingen die je niet verder helpen.

ADHD

Dopaminepunten scoren

Evenwicht en glutamaat

Mensen met ADHD hebben een aantal gemeenschappelijke kenmerken, zoals: motivatieproblemen, neiging tot verslaving, gemoedswisselingen en bij een deel ook hyperactiviteit. Iedereen houdt van leuke dingen, maar waarom is de jacht op het scoren van zo veel mogelijk dopaminepunten bij ADHD zo uitgesproken?

‘Dopaminepunten’ is mijn benaming voor het scoren van beloning. Het kan zich uiten in middelen of gedragingen die extra dopamine opleveren, waardoor we ons eventjes goed voelen. Het antwoord op de vraag: ‘waarom zijn mensen met ADHD geobsedeerd op het scoren van dopaminepunten’ is dat hun beloningssysteem dusdanig uit evenwicht is dat een normale beloning niet volstaat: normaal is saai. En omdat ze steeds hoger op de ladder klimmen om dopaminepunten te scoren, vallen ze ook steeds dieper.

Dat dieptepunt wordt in gang gezet door glutamaat, het stofje dat antibeloning activeert. Denk aan de formule die ik eerder al noemde: DOPAMINE + GENOT = GLUTAMAAT = ELLENDE?

Een van de belangrijkste grondbeginselen van het universum is het streven naar evenwicht. We zien dat ook terug in de hersenen en de rest van het lichaam. Stress wordt in evenwicht gehouden door ontspanning. Het is de reden dat alcohol zo lekker is na een drukke dag op het werk. Beloning wordt in evenwicht gehouden door antibeloning. Deze evenwichtsdynamiek is nodig om te voorkomen dat de cellen in ons lichaam in overdrive gaan. ADHD’ers streven ook naar evenwicht, alleen is het proces om die balans te vinden wat heftiger. De reden is dat grote hoogten (beloning) in evenwicht worden gebracht door diepe dalen (antibeloning). Dat heeft ook een praktisch nut, want als de dopaminemachine niet wordt afgeremd, kan iemand manisch of psychotisch worden. Er moet dus een rem zijn.

Die rem wordt bediend door glutamaat.

De grote hoogten waarvan vaak sprake is bij ADHD, zijn minder extreem bij de meeste mensen zonder ADHD. Zij willen ook wel plezier in het leven, maar weten beter waar hun grenzen liggen. Vliegen is leuk, maar je moet natuurlijk ook nog veilig kunnen landen.

Dopamine als manager van de beloningsclub Veel mensen kennen dopamine als het stofje dat het beloningssysteem activeert. Maar wat niet iedereen beseft, is dat dopamine deel uitmaakt van een exclusief beloningsclubje. En dat het feest pas kan doorgaan als de andere leden van de club ook present zijn. Het activeren van dopamine gebeurt door andere stofjes, dopamine-activators genoemd. Er zijn acht verschillende dopamine-activators, waaronder endorfine, insuline en oxytocine. Al deze stofjes activeren dopamine vanuit een eigen route. Het plezier dat je ervaart bij sociale contacten komt bijvoorbeeld tot stand door de samenwerking tussen oxytocine en dopamine.

En het genieten van roomijs ervaar je door endorfine en insuline die dopamine activeren. Houd je van kicks, dan zorgt het stresshormoon CRH voor de activatie van dopamine. Mensen die aan zelfverwonding of SM doen, scoren dopamine via pijn. Ervaar je een spirituele connectie met iemand, dan zorgt anandamide voor de dopaminepunten.

Dopamine heeft dus steeds een andere stof nodig om geactiveerd te worden. Dopamine zelf heeft maar een werkingsduur van minder dan één seconde. Er is dus voortdurend input nodig van andere stofjes om de dopaminetoevoer op gang te houden. De gebruikelijke uitspraak is dat mensen met ADHD een dopaminetekort hebben. Toch is er geen tekort aan bouwstenen om dopamine aan te maken. Hoe is dat mogelijk? De essentie van het probleem is dat er iets schort aan de aansturing van dopamine. Daarnaast ervaren mensen met ADHD meer antibeloning dan beloning. Met andere woorden, hun beloningssysteem wordt constant geboycot door glutamaat, het stofje dat antibeloning en stress aanstuurt.

Evenwicht en epigenetica Het streven naar evenwicht, de basisdynamiek van het universum, zie je terug tot in het kleinste detail. Onze genen zijn daarvan een mooi voorbeeld. Genen geven niet alleen erfelijkheid door, maar zorgen er ook voor dat andere stofjes, zoals neurotransmitters, hormonen en eiwitten worden aangemaakt.

Verplaats je even in de rol van een gen. Jij bent het gen en je opdracht is dopamine aanmaken. Er is echter een probleem, want je zit verstopt in de kern van een hersencel. Hoe kom je nu te weten dat er dopamine moet worden aangemaakt?

Het antwoord op die vraag is dat je daarvoor informatie nodig hebt, die wordt aangeleverd door een leger aan informanten die constant in en uit de cel gaan. Dit proces noemen we epigenetica. Het is de ‘software van de genen’, zoals epigenetica ook wel omschreven wordt. Al onze genen zijn gekoppeld aan een softwarepakket dat hen in staat stelt te communiceren met hun omgeving.

Het softwareprogramma van onze genen heeft zich gedurende duizenden jaren ontwikkeld en heeft het beste met ons voor. Het heeft een aantal prioriteiten: overleving, evenwicht en voortplanting. Het probleem is nu dat we onze omgeving de laatste honderd jaar drastisch veranderd hebben. De software heeft dat tempo niet kunnen bijhouden en ons programma is nog niet aangepast.

TCC Magazine | 49

U zoekt orthomoleculaire voedingssupplementen...

Op onze website www.derooderoos.nl kunt u kiezen uit ons brede assortiment van alle gerenommeerde merken. Wij leveren orthomoleculaire voedingssupplementen op uw verzoek als gezondheidsprofessional direct aan uw cliënten.

Wij werken vanuit een modern ingericht gebouw, gericht op snel en professioneel werken.

Wij verwerken al 25 jaar uw voorschrift!

Onze kernbegrippen zijn: • onafhankelijk • geen advies • vraaggestuurd • korting voor uw cliënten • kwaliteit • betrouwbaar • klantgericht • conform wetgeving

www.derooderoos.nl | 070-3010701

50 | TCC Magazine

ADHD

De veranderingen gingen te snel en waren te drastisch.

Daarnaast hebben onze genen sommige omgevingsfactoren, zoals chemische stoffen en geneesmiddelen, nog nooit eerder meegemaakt. Het lijkt voor onze genen alsof ze op een andere planeet zijn beland – wat deels ook zo is. Voor de genen is dit geen evolutie, maar revolutie. Het gevolg is een forse ontregeling van de software, waardoor onze genen zich abnormaal gedragen. Hoe zou jij je voelen als je ineens wakker werd op Mercurius?

Niet alleen onze chemische omgeving is veranderd. Ook onze eetgewoonten en de kwaliteit van het voedsel zijn enorm veranderd, of beter gezegd: achteruitgegaan. De moderne mens wil alleen maar genieten. Niet dat er in vroegere tijden geen interesse was voor genotsmiddelen.

Die waren er ook wel, maar ze waren minder makkelijk voorhanden dan nu. De manier waarop we omgaan met ons verlangen naar genot, wordt ook beïnvloed door de cultuur waarin we leven.

Neem bijvoorbeeld de Aziatische beschaving. Daar gaat men op een relatief gedisciplineerde manier om met genot, grotendeels door de invloed van levensbeschouwelijke en religieuze stromingen. De oude Romeinen deden dat al heel anders, tenminste, de elite, die zich een leven vol excessen kon veroorloven. Tegenwoordig kan bijna iedereen zo leven in geïndustrialiseerde samenlevingen en dat doen veel mensen dan ook massaal. Er valt bijna niet aan te ontsnappen.

Ons leven is heel anders dan dat van onze voorouders, maar onze software stamt nog wel uit de oude doos. Uit de tijd dat er nog geen internet was, kinderen niet voortdurend aan het gamen waren, porno niet een muisklik van ons verwijderd was, er nog geen bewerkt voedsel was en McDonalds de naam was van een Schotse boer die net ontdekt had dat een rond wiel goed draaide.

Het probleem is dat onze software niet is aangepast aan onze sterk veranderde omgeving. En hoe staat het met de software van mensen met ADHD? Zij leven in dezelfde prikkelrijke omgeving, met dit verschil dat hun software nog heftiger reageert. Je zou kunnen zeggen dat de ADHDsoftware in de grot van Aladin is terechtgekomen. Zo veel genot, extreme prikkels en mogelijkheden tot nieuwe

verslavingen – het moet wel verkeerd gaan in een dergelijke omgeving, wat dan ook gebeurt. Niet alleen bij mensen met ADHD, maar bij een groot deel van de mensen.

Mensen met ADHD vinden een prikkelarme omgeving maar saai. Denk bijvoorbeeld aan gestructureerde omgevingen zoals het onderwijssysteem of een administratieve baan bij de gemeente of de bank. Dergelijke omgevingen leveren kortsluiting op in het circuit van iemand met ADHD: waar in ’s hemelsnaam zit de beloning en de uitdaging? Daarom doen zij er alles aan om uit deze oncomfortabele situatie te ontsnappen en dat vervelende gevoel te compenseren.

“Het lijkt voor onze genen alsof ze op een andere planeet zijn beland – wat deels ook zo is.”

De epigenetica van ADHD & glutamaat Uitgever BrainQ Publishing ISBN 9789082922110

TCC Magazine | 51

De systeemspecialist, relevant in diverse werkgebieden

De afgelopen tijd spreken wij steeds meer over onze systeemspecialisten die vaste grond weten te vinden in diverse werkgebieden. Omdat het NKS nog relatief kort bestaat, is het voor hen vaak knokken om een plek te verwerven omdat de gevestigde orde in systeemtherapieland nog zo dominant is. Toch vervult het ons met grote trots als wij zien hoe het systeemspecialisme zich steeds verder verspreidt en een bijdrage levert aan het welzijn van een steeds grotere groep mensen. Wij vroegen vier systeem­ specialisten naar hun ervaringen en hoe hun opleiding bij heeft gedragen aan hun ontwikkeling als mens en als hulpverlener.

Merel Dijkhuizen werkt als systeemspecialist en maatschappelijk werker op de afdeling psychiatrie van het CWZ-ziekenhuis in Nijmegen. Na eerst de 10-daagse vooropleiding te hebben gevolgd, besloot zij de hele opleiding tot systeemspecialist te gaan doen, gegrepen door het systemische denken. Dijkhuizen zag al snel het belang van het erbij betrekken van de partner wanneer ze iemand met psychische klachten in haar spreekkamer had. Een psychische stoornis heb je nooit alleen en dieheeft een enorme invloed op de relaties, zowel op de partnerrelatie als op de ouder-kind relatie. Door volhardend werk van Dijkhuizen heeft de relationele component een meer prominente plaats gekregen binnen de behandeling van mensen op de afdeling psychiatrie. Iets waar zij heel trots op mag zijn.

Inmiddels heeft het ziekenhuis een protocol dat bij intake door de arts al wordt ingezet en waarmee de relationele situatie al bij start in kaart wordt gebracht. Dit maakt dat al bij start van de behandeling waar nodig hulp ingezet kan worden voor partners en kinderen. Dijkhuizen ziet dat de gesprekken in de praktijk eigenlijk nauwelijks gaan over de psychiatrische problematiek. Vaak gaat het over het gevoel elkaar te zijn kwijtgeraakt, over het verlies van verbinding.

Juist verbinding is bij herstel van essentieel belang, want wie zijn wij als mens zonder verbindingen met anderen?

Wanneer de omgeving wordt meegenomen en relaties weer kunnen gaan stromen, kunnen psychische problemen duurzaam worden opgelost.

Olaf Albinus werkte ten tijde van zijn opleiding bij defensie als bedrijfsmaatschappelijk werker. In zijn spreekkamer zag hij veel militairen met relatie- en gezinsproblematiek, waarbij uitzendingen en lange oefeningen vaak een rol speelden. Gaandeweg zijn loopbaan begon

52 | TCC Magazine

hij te voelen dat hij een stuk kennis miste, en in zijn zoektocht naar aanvullende kennis kwam ook hij - na het lopen van de 10-daagse - terecht in de tweejarige opleiding tot systeemspecialist. Albinus begon te zien dat veel van de uitzend-gerelateerde problemen een grote impact hadden op de relaties binnen de gezinnen van de uitgezonden militairen. Juist deze relationele impact maakte dat psychische klachten vergrootten en Albinus begon meer en meer zicht te krijgen op het krachtenveld dat bestaat tussen onder de jongens zijn aan het front en thuis partner zijn en vaak ook vader. In zijn eindthesis “van krijger tot minnaar” heeft Albinus prachtig onderzocht waar de opvattingen uit de beide contexten botsen en waar ze elkaar ook aan kunnen vullen.

Albinus heeft met zijn gedrevenheid een beweging binnen defensie in gang gezet waardoor steeds meer maatschappelijk werkers systemisch geschoold worden. Hierdoor kunnen de twee werelden die op veel gebieden ver uit elkaar liggen, toch samenkomen, waardoor de strijder weer ingebed kan zijn als partner en als vader. Albinus ziet dat dit vaak enorm bijdraagt aan het duurzaam herstel van psychische klachten. Ook in de gesprekskamer zag Albinus een grote verandering. Van praten naar doen, ervaringsgericht maar met stevige theoretische onderbouwing.

Voelen in plaats van denken en van daaruit weer verbinden.

Momenteel werkt Albinus als zorgcoördinator bij het veteranenloket. Zorgcoördinatoren begeleiden en coördineren het hele traject van zorg voor veteranen, de relaties en militaire oorlogs- en dienstslachtoffers. Ook in dit werkgebied kan hij het systeemspecialistisch denken niet meer loslaten. Hij ervaart het als een must om het gehele systeem te betrekken bij de hulpverlening en het helpt hem om de veteranen goed te verstaan in hun hulpvragen.

NKS

Marinke Woortman volgt momenteel de opleiding en heeft het eerste half jaar er ruimschoots op zitten. Zij werkt als PMT’er en gezinscoach bij Familysupporters, een GGZ-organisatie die vraaggerichte zorg en maatwerk biedt aan mensen tussen de 0 en 100 op alle levensgebieden. Als PMT’er wist zij al lange tijd dat zij haar kennis uiteindelijk uit wilde breiden met iets in de richting systeemtherapie.

“Psychomotorisch systeemtherapeut” worden was iets wat haar enorm aansprak en doordat er in de opleiding tot systeemspecialist veel gebruik wordt gemaakt van ervaringsgerichte werkvormen, sloot dit voor haar als vanzelfsprekend aan bij haar huidige vak. Woortman merkt nu al, terwijl zij nog een tijd te gaan heeft in de opleiding, dat zij andere ontmoetingen heeft met haar klanten en dat wat er in de zaal gebeurt veel meer relationeel kan duiden. Ook merkt zij dat ze op beleidsniveau anders begint te kijken en veel beter mee kan denken. Ze benadrukt dat ze pas aan het begin van haar ontwikkeling staat, maar ziet veel mogelijkheden binnen haar huidige organisatie en zeker als aanvulling op haar prachtige vak als PMT’er.

Dianne Maarleveld werkt al lang bij stichting Reinaerde, een instelling voor gehandicaptenzorg in de provincie Utrecht. Toen zij begon als begeleider op de groep, kreeg zij vaak te horen dat begeleiders er zijn als begeleiding voor de cliënten, niet zozeer voor de families.

Dit heeft haar altijd gepuzzeld; zijn wij dan een soort ouders en zijn de biologische ouders er dan alleen om af en toe een uitje te doen of iets leuks? Deze contextverwarring zat haar niet lekker en gaandeweg kwam zij als MDFTtherapeut in aanraking met het systemische denken.

Ook zij deed de 10-daagse vooropleiding gevolgd door de tweejarige opleiding, en door haar harde werken en vasthoudendheid is de systeemspecialist binnen Reinaerde een meer en meer vaste waarde aan het worden. Er is inmiddels zelfs een team van 5 systeemspecialisten! Vroeger kregen ouders vaak te horen dat hun kind een beperking had en wat dit daadwerkelijk betekende in het functioneren van hun kind werd vaak ook nog uitgelegd. Wat veelal bleef liggen was de vraag: wat betekent die beperking nou voor ons als gezin? Juist door de beperking heeft iemand blijvend steun van zijn omgeving nodig om zo optimaal mogelijk te kunnen functioneren. In iedere levensfase ziet die ondersteuning er weer anders uit en vaak hebben de faseovergangen aandacht nodig om opnieuw tot elkaar te kunnen verhouden. “Hoe kunnen we toch een gezin zijn terwijl we niet onder één dak leven?” is een van de vragen waar Maarleveld zich veel mee bezighoudt. Ook maakt zij zich al jaren sterk voor het meenemen van ouders in het diagnostische proces. Thema’s als rouw en verlies voor de omgeving hebben binnen Reinaerde hierdoor een steeds meer prominente plek verworven. Ook wordt er in ieder diagnostisch proces gezinsdiagnostiek gedaan, waar aandacht is voor de verhalen van ouders en hun kijk op hun kind. Het gevolg hiervan is, is dat de omgeving meer en meer meegenomen wordt in het proces waardoor

de diagnose een plek kan krijgen binnen het systeem en men ruimte ervaart om te mogen rouwen. Dit maakt het begeleiden van een kind voor ouders vaak beter draaglijk en dit komt de relaties, die voor juist deze groep mensen van zo’n essentieel belang zijn, enorm ten goede. Als je elkaar kunt verstaan door te snappen wat de invloed van de beperking is in de communicatie en het gedrag, kan de liefde stromen en kan iedereen ondanks de beperking zo volledig mogelijk leven.

“Verbinding is bij herstel van essentieel belang, want wie zijn wij als mens zonder verbindingen met anderen?”

Voor mensen met een beperking is het vaak lastig de ervaringen uit de therapie mee te nemen naar hun leefomgeving. Maarleveld heeft gemerkt dat gezins-PMT hierin een grote toevoeging kan bieden. Juist door de mensen die dit generaliseren wél kunnen mee te nemen in de ervaringsgerichte sessies, ontstaat thuis vaak een “weet je nog” waardoor de interacties makkelijker worden en er meer wederzijds begrip ontstaat. Ook leren de gezinsleden samenwerken en gebruik maken van elkaars kwaliteiten waardoor men op een speelse manier dichter bij elkaar komt.

Op de vraag wat het systemische denken gebracht heeft als mens antwoorden alle bevraagden eigenlijk hetzelfde. Het heeft ze meer in contact gebracht met henzelf van waaruit ze de relaties met hun omgeving hebben kunnen uitdiepen.

Ook geven allen aan minder te oordelen en met meer mildheid naar de wereld te kijken. Daar wordt de wereld toch een beetje mooier van?

Voor meer informatie over het Nederlands Kwaliteitsregister voor Systeemspecialisten (NKS): www.systeemspecialist.com

TCC Magazine | 53

NEM ACADEMY

www.nemacademy.nl 076-5219573 NFG erkende Bijscholingen: EMDR Emotioneel Lichaamswerk Haptonomie Individueel Systemisch werk Creatieve Interventies

54 | TCC Magazine

SNRO erkende opleidingen: Psychosociale Basiskennis Opleiding Transformatie Therapeut Opleiding Transformatie Coach

NEM Academy Michiel de Ruyterstraat 2, 4819 AD Breda www.nemacademy.nl info@newenergymovers.nl

ROSEGARDEN

in de psychosociale praktijk Niet-aangeboren hersenletsel kom je als psychosociaal therapeut in de praktijk regelmatig tegen. Je kunt met cliënten te maken hebben die zelf een NAH hebben of die hiermee te maken hebben in hun directie omgeving.

De meest gebruikte definitie van NAH is: hersenletsel ten gevolge van welke oorzaak dan ook, anders dan rond of vanwege de geboorte ontstaan welke leidt tot een onomkeerbare breuk in de levenslijn. Onder te verdelen in: • Traumatisch letsel • CVA (beroerte, herseninfarct, hersenbloeding) • Tumor • Zuurstoftekort • Ontstekingen Vaak zijn NAH en de gevolgen ervan erg duidelijk. Toch blijkt in de praktijk dat er vaak klachten zijn die te maken hebben met NAH maar niet aantoonbaar zijn in de hersenen. Bijvoorbeeld vermoeidheid, overprikkeling, onzekerheid of gedragsverandering. Sommige mensen worden makkelijker in omgang en de ander juist niet.

Gevolgen van NAH Deze zijn afhankelijk van de locatie in de hersenen, de tijd dat NAH is ontstaan en de mate van herstel door revalidatie, de omvang van de schade, lokaal of diffuus, stationair of progressief. Zichtbare en onzichtbare gevolgen zijn: • Lichamelijke gevolgen • Problemen met denken (cognitie) • Problemen met betrekking tot gedrag en emotie • Psychopathologie Ook kunnen de sociale gevolgen van een niet-aangeboren hersenletsel jaren later pas zichtbaar naar boven komen.

Klassiek beeld: als jongeman een ernstig ongeluk gehad, in coma gelegen en na revalidatie zichtbaar hersteld en 20 jaar later ernstige problemen in het functioneren in relaties en/of de maatschappij. Het is van belang bij de intake, de anamnese, altijd rekening te houden met een evt. NAH. Het komt regelmatig voor dat de diagnose NAH niet is gesteld maar dat er toch onduidelijke klachten zijn die ermee te

maken hebben. De verwachting is dat er veel meer mensen klachten hebben die aan NAH gerelateerd zijn. Als iemand ooit in zijn leven een flinke val of klap op zijn hoofd heeft gehad, is er altijd een risico dat er schade in de hersenen is ontstaan.

In de praktijk komt het bij relatietherapie regelmatig voor dat relaties onhoudbaar zijn geworden door de gevolgen van een niet-aangeboren hersenletsel. Een van beiden heeft dan bijvoorbeeld een TIA (hier is sprake van als een herseninfarct weer snel hersteld is) gehad, maar uit onderzoek is geen aanwijsbare schade gevonden. Toch is er dan sprake van gedragsverandering.

De psychosociaal therapeut heeft een belangrijke functie Als de psychosociaal therapeut merkt dat er mogelijk sprake kan zijn van NAH zonder dat diagnostiek heeft plaatsgevonden, is het verstandig de cliënt door te verwijzen. Indien dit al heeft plaatsgevonden, kan de psychosociaal therapeut de cliënt of zijn omgeving helpen om te leren omgaan met de gevolgen.

Bij een NAH is het nodig om te rouwen over wat was en er niet meer is. De gangbare begeleiding is hierin bij mensen met NAH niet anders.

Als er sprake is van ongepast of ontremd gedrag, is NAH geen excuus. Het vraagt van de persoon zelf om mee te werken aan een situatie waarbij de omgeving hier zo min mogelijk hinder van heeft.

Bij cognitieve klachten zijn de volgende adviezen van belang: zorg voor voldoende rust en tijd, zorg ervoor dat je ontspannen bent, zorg voor orde en regenmaat, bouw de moeilijkheidsgraad op, vertel mensen in je omgeving over je situatie zodat ze hun verwachtingen bijstellen, werk met een planning en agenda.

Iemand met een NAH is niet alleen een persoon met een NAH maar gewoon een mens die ook om al die andere redenen bij een psychosociaal therapeut kan komen.

Voorkom kokerkijken, er is meer dan NAH. Nieuwsgierig geworden, ga je op internet verdiepen in de gevolgen van NAH.

Ruud van Hal Psychosociaal therapeut en bestuurslid Stichting Rosegaarden www.rosegarden.net

TCC Magazine | 55

Liposomale poedervorm in NL! Hoge biologische beschikbaarheid •

Natuurlijke productiemethode •

Neutrale smaak •

Lang houdbaar •

Hoeft niet gekoeld bewaard

Liposomale Vitamine C 95% opneembaar!

Epigenar heeft de primeur om als eerste in Nederland een liposomale product in poedervorm op de markt te brengen. Dit liposomale supplement wordt tot 20x beter opgenomen dan reguliere supplementen. Vitamine C is georoduceerd met LipoCellTechTM. Er is gebruik gemaakt van een gepatenteerd natuurlijk oroductieproces zonder chemicaliën, hoge druk of hitte. Dit resulteert in een puur liposomaal poeder dat vervolgens gecapsuleerd wordt in vegicapsules.

Neem voor een gratis testbuisje, productinformatie en wetenschappelijke informatie contact met ons op.

TS Health Products, Harderwijk, NL | Info: 0341 - 46 21 21 | info@tshealthproducts.nl

56 | TCC Magazine

VOEDING

Mensen raken steeds verder bij hun gevoel vandaan als het om eten gaat om. Dit komt door het slanke ideaalbeeld, nieuwe diëten en de overvloedige beschikbaarheid van bewerkt voedsel. Het gevolg hiervan is dat er een toename is aan eetstoornissen (Van Elburg, 20181) en overgewicht (bron RIVM2). Het blijkt dat intuïtief eten een manier is die effectief is bij het behandelen van eetstoornissen en overgewicht. Door het positieve effect is intuïtief eten door eatingwell.com uitgeroepen tot de food en health trend van 2020. Uit onderzoek van de universiteit van Florida3 blijkt dat het wordt geassocieerd met een betere mentale gezondheid, een betere stofwisseling en een lager risico op eetstoornissen. Maar wat is dat intuïtief eten?

Intuïtief eten is eten op basis van wat je lichaam je vertelt wat het nodig heeft om zich fit en gezond te voelen. Als holistisch psycholoog ben ik in mijn behandelingen gericht op de relatie met lichaam en geest - en niet alleen op denken - om je goed te voelen. Ik werd me bewust dat eten vaak als coping wordt ingezet, met schuld- en schaamtegevoelens. Sinds 2017 ben ik bevriend met coauteur Sharon Numan. Zij werkt al langere tijd met het concept intuïtief eten via haar platform Voedzo.nl. Deze benadering helpt me om cliënten te helpen hun relatie met voedsel te herstellen. Mijn holistische werkwijze en haar concept zijn een mooie aanvulling op elkaar. Ze wilde graag de psychologie achter intuïtief eten toegankelijk maken, zodat deze beschikbaar zou komen voor iedereen, dus daagde Sharon mij uit om een boek te schrijven.

De focus van intuïtief eten ben jijzelf Bij intuïtief eten is de belangrijkste focus het herstel van het contact met jezelf. Het bewustzijn van wat je nodig hebt om je goed te voelen, helpt om keuzes te maken. Dit bewustzijn is van belang, omdat ieder lichaam anders functioneert. Recent onderzoek van Mariëtte Boon en Liesbeth van Rossum4 naar hoe het menselijk lichaam reageert op vetten laat zien dat er tientallen factoren zijn die van invloed zijn op hoe eten verteerd wordt. Het gevolg is dat een standaard set met adviezen niet voor iedereen helpend is en zelfs averechts kan uitpakken.

Dit boek is bedoeld om je te helpen om te leren luisteren naar jezelf als het gaat om voedsel.

Dat je de hongersignalen en dorstsignalen van je lichaam leert kennen, om vervolgens passend op deze signalen te reageren. Als je dat weet, kun je jezelf afvragen waarom je eigenlijk eet wat je nu eet. En of datgene wat je nu eet, wel bij je past en je helpt om je goed te voelen. In het boek staan oefeningen en inzichten die je helpen om te ontdekken waar je behoefte aan hebt, zowel lichamelijk als geestelijk.

De kernboodschap is dat je eet vanuit liefde voor jezelf. Het proces van intuïtief eten is opgedeeld in 8 ingrediënten. Ze zijn erop gericht dat je naar jezelf leert luisteren, jezelf leert kennen en weet wat je nodig hebt. Vanuit het contact met jezelf en de focus wat belangrijk is voor je, ga je keuzes maken die je waarden ondersteunen. Als een ontspannen lichaam belangrijk voor je is, zul je minder koffie drinken, wanneer je ervaart dat je er onrustig van wordt.

TCC Magazine | 57

58 | TCC Magazine

VOEDING Eten, een bron van stress Door alle ontwikkelingen is eten voor veel mensen een bedreiging van hun ideaalbeeld, hun zelfbeheersing of emoties. Elk nieuw dieet waarin je je verdiept of dat je volgt, heeft zijn eigen richtlijnen en regels. Wanneer je met een dieet stopt, heb je je vaak wel de regels eigen gemaakt.

Zoals: • Van gluten eten word je ziek.

• Als je na 19.00 eet, word je dik.

• Koolhydraten zijn slecht.

Het gevolg is dat eten beladen raakt en een bron van stress wordt, waardoor je niet meer voelt wat het lichaam nodig heeft om zich gezond te voelen, terwijl eten essentieel is voor het herstel van je lichaam. Helaas zorgt stress ervoor dat je je onrustig en bang voelt en dat je lichaam minder goed herstelt. Om te werken aan je gezondheid kun je lichaam en geest niet los van elkaar zien.

Eten als coping Een snoepje voor de pijn is iets wat op jonge leeftijd al aangeleerd wordt. De reden van dit snoepje aanbieden aan kinderen, is om ze af te leiden van hun pijn. En de regel: jong geleerd oud gedaan, is ook zeker hier van toepassing.

Bij veel negatieve emoties leid je jezelf af, onder andere door eten, in de hoop dat ze vanzelf weggaan. Wanneer je je gespannen voelt en gaat eten, kauw je minder goed en is het moeilijker om je verzadiging waar te nemen. Eten is vaak niet de oplossing voor stress, het levert wel schuld- en schaamtegevoelens op. Dit is vaak weer een aanleiding om te gaan eten, waardoor er een negatieve cirkel ontstaat. Je copingstrategieën uitbreiden en het bewustzijn van je bron van stress zijn manieren om dit te doorbreken.

Een praktische toepassing van intuïtief eten in emotiegeladen situatie is: Begin met een bodyscan voor het eten om te ontdekken hoe je je voelt, bijvoorbeeld hongerig of gespannen.

Emotie-eten herken je bijvoorbeeld aan: • Plots en dringend verlangen om te eten • Een sterk verlangen naar specifiek eten • Eten op de automatische piloot • Dooreten nadat je verzadigd bent • Je schuldig voelen of schamen na het eten.

STOP Ben je onrustig of gespannen, dan kun je je beter eerst ontspannen door te wandelen, mediteren of sporten om vervolgens aandachtig je maaltijd te kunnen nuttigen.

Eten kun je doen volgens de STOP-methode: • Selecteer – Kies bewust wat je wilt eten en schep het op je vork.

• Taste – Neem de tijd om de smaak, temperatuur, textuur te proeven.

• Observeer – Proef bewust, kauw aandachtig, neem je smaken bewust waar, terwijl je kauwt.

• Pauze – Neem een pauze voordat je de volgende hap neemt en stop zodra je je verzadigt voelt.

Bronnen: 1.

2.

3.

4.

G. Noordenbos en Van Elburg, Handboek eetstoornissen, Tijdstroom, 2018 RIVM: https://www.volksgezondheidenzorg.info/onderwerp/overgewicht/cijfers-context/trends#node-trend-overgewicht-volwassenen Saunders JF, Nichols-Lopez KA, Frazier LD (2018). Psychometric properties of the intuitive eating scale-2 (IES-2) in a culturally diverse Hispanic American sample. Eat Behav. Jan; 28:1-7. doi: 10.1016/j.eatbeh.2017.11.003.

Mariëtte Boon en Liesbeth van Rossum, Vet belangrijk, Ambo/Anthos 2019

Henrike Weerstand heeft een (online)praktijk voor holistische psychologie, www.coach-psycholoog.nl. Samen met Sharon Numan schreef ze het boek Intuïtief Eten. Geniet van eten en voel je goed! Het boek wordt ondersteund met onlinetrainingen op WWW.INTUITIEFLEVENACADEMIE.NL.

TCC Magazine | 59

Vier seminars in 2020 met Gabriël Devriendt en andere sprekers

Gabriël Devriendt heeft ruim 20 jaar voor diverse medische specialismen gewerkt. De laatste 10 jaar als universitair productspecialist in de oncologie. Hij heeft zich in deze tijd vergaand op het terrein van de farmacologie en biochemie kunnen ontwikkelen.

Zaterdag 28 maart 2020

Zaterdag 20 juni 2020

Wetenschappelijk onderzoek wijst uit dat de vaginale flora zich voorbereidt op de bevalling. Iets onverwachter lijkt het dat ook het darmmicrobioom belangrijke wijzigingen ondergaat tijdens de zwangerschap en dit de ontwikkeling van het immuunsysteem van het kind kan beïnvloeden.

Door intensief onderzoek in de 21e eeuw zijn twee misvattingen in het ontstaan van tumoren naar de achtergrond verdwenen: (1) de aanname dat kanker een zuiver cel-intrinsieke oorsprong kent als gevolg van genetische mutaties en (2) de opvatting dat maligne cellen hun energie vooral uit aerobe glycolyse halen.

Dit seminar zal focussen op de verschillende microbiomen bij de zwangere vrouw en het belang van de initiële kolonisatie bij de pasgeborene. Naast de invloed van de bevallingswijze komen ook andere factoren aan bod die de immuniteit van het kind mede zullen bepalen en dit zowel op korte als op langere termijn.

In dit seminar zullen verschillende mitochondriale aspecten in het ontstaan van tumoren worden besproken. Daarnaast zal ook verduidelijkt worden welke rol de oestrogenen kunnen spelen op het mitochondriaal metabolisme en hoe het lichaam hiermee omgaat bij het behandelen van tumoren.

Zaterdag 3 oktober 2020

Zaterdag 28 november 2020

De oorzaken en mogelijke behandelingen van reumatoïde artritis en osteoartritis (artrose) lopen sterk uiteen.

De één is namelijk het gevolg van een falend immuunsysteem, terwijl de ander zich vooral manifesteert door veroudering, slijtage of chronische laaggradige inflammatie.

Chronobiologie is de wetenschap binnen de biologie die zich toelegt op het bestuderen van het bioritme van het lichaam, oftewel de variaties in onze biologische activiteiten binnen zekere cycli van tijdsverloop.

De biologische activiteiten wisselen af en herhalen zich waardoor we kunnen spreken van bioritmen.

In dit seminar zullen de meest voorkomende aandoeningen van het bewegingsapparaat worden besproken, met naast reumatoïde artritis en artrose ook aandacht voor osteoporose. Hierbij wordt een overzicht gegeven van de etiologie van deze ziekten en hun impact op gewrichten, kraakbeen en botten, alsook van de klassieke behandelingen en de mogelijkheden van natuurlijke stoffen.

Nog nooit waren er zoveel verstorende invloeden in het menselijke bestaan als vandaag de dag. De chronobiologie levert waardevolle kennis waarmee u als zorgverlener op het vlak van leefstijlgeneeskunde, oog heeft voor de juiste aandachtspunten om patiënten te helpen sturen naar een betere gezondheid en welbevinden.

Darmgezondheid bij de zwangere vrouw: gevolgen voor het pasgeboren kind?

Gewrichtsklachten bij jong en oud: immuniteit versus slijtage

Genetische, epigenetische en mitochondriale aspecten in het ontstaan van (borst)tumoren

Chronobiologie

Aanmelden en meer informatie: www.rethinkfoundation.nl Locatie: Houten (Utrecht) 9:00 tot 16:00 uur Toegang € 99,incl. syllabi en lunch

Seminar met accreditatie De seminars van ReThink worden door de meeste beroepsorganisaties geaccrediteerd.

Gesponsord door:

Boekrecensie

In iedere editie bespreken we vakgerelateerde boeken; van net uitgekomen boeken tot klassiekers die in iedere boekenkast horen te staan.

Zelfsturing en identiteitsontwikkeling Jezelf zijn betekent ook, anders zijn dan de mensen om je heen Zelfsturing en identiteitsontwikkeling Jezelf zijn betekent ook, anders zijn dan de mensen om je heen Prof. dr. Joachim Bauer Uitgeverij Mens ISBN 9789463160346 Recensie door: Anja van de Weerd

Zelfsturing en identiteitsontwikkeling: het is de titel van het boek dat prof. dr. Joachim Bauer heeft geschreven.

Ach ja, kennen we niet allemaal die allereerste keer dat je voelt regie te hebben over de inhoud van je leven? Welke opleiding kies ik? Hoe richt ik mijn huis in? Wat kies ik zelf om te eten? Met welke mensen wil ik omgaan? We hebben het dan over zelfsturing. Maar ja, als ons leven eenmaal lekker op stoom komt, wil het nog weleens gaan tegenvallen met de verworven en soms zwaarbevochten zelfbeschikking.

Uiteindelijk slaan veel mensen ergens de weg in naar een coach of therapeut, omdat ze gaandeweg tot het inzicht komen dat hun dagelijkse gedrag niet meer in overeenstemming is met wat hun identiteit eigenlijk zou willen uitdrukken. Er is innerlijke frictie ontstaan. Want wat willen we eigenlijk diep van binnen doen, of welke mening hebben we eigenlijk ergens van?

Het geheim van vinden van de weg die leidt naar onszelf, naar je identiteit, ligt volgens de auteur in zelfsturing. Het hoe en waarom wordt in Zelfsturing en identiteitsontwikkeling uitgelegd.

Ik moet zeggen dat ik het verfrissend vind dat Joachim Bauer tegen het nu heersende geluid in gaat, dat de vrije wil een illusie zou zijn. Hij onderbouwt dit met veel wetenschappelijke onderzoeken uit de neurobiologie.

En dat is niet alles. Hij gaat diep in op de onderwerpen zelfsturing, zelfbeschikking, zelfbeheersing en identiteitsontwikkeling. En dat ben ik nog niet zo vaak tegengekomen in boeken. Al met al, boeiende materie voor een hulpverlener!

Zelfsturing kan veel betekenen m.b.t. stress, gezondheid, innerlijke leegte en zinloosheid. En dan worden de professor en ik echt vrienden. Want, Zelfsturing en identiteitsontwikkeling leest niet altijd gemakkelijk weg, vind ik. Het ‘haperde’ zo nu en dan wat bij mij. Ik vermoed dat dat komt door de lange zinnen die de auteur soms maakt. Het is daarentegen zeker de moeite van het lezen waard!

Joachim Bauer is naast auteur van Zelfsturing en identiteitsontwikkeling ook neurobioloog, arts en psychotherapeut.

TCC Magazine | 61

Ontspannen en meditatief bewegen met de Trager Approach Hoe zou het zijn weer te bewegen als een kind: spontaan, energiek, nieuwsgierig en te genieten van alles wat je doet?

beweging in jezelf subtiel, waardoor je bijvoorbeeld beter je authentieke wezen gaat begrijpen. De bewegingen kunnen ook speels en vrolijk zijn, waardoor je meer van je speelsheid en vreugde begint te voelen en te uiten.

Door Mentastics te doen, herontdek je kwaliteiten zoals zachtheid, vrijheid, ruimtelijkheid, zachtmoedigheid, compassie. Dit alles gaat over het ervaren van jezelf, je bron.

De Amerikaanse arts Milton Trager (1908-1997) ontwikkelde een speelse bewegingsleer voor body-mind integratie. Het bevrijdt oude patronen, zowel lichamelijk als geestelijk, en bevordert diepe ontspanning, balans en fysieke mobiliteit.

De Trager Approach gaat ervan uit dat het lichaam van nature een sierlijk en vitaal systeem is. Door ongunstige ervaringen als stress, trauma, repetitieve handelingen, verkeerde lichaamshouding, ziekte en tegenslagen, wordt het lichaam stijver en beperkter.

Het contact met onze stilte die we bijvoorbeeld in zitmeditatie ervaren, verliezen we in het dagelijks leven vaak weer snel. Het voordeel van Mentastics is dat je het gevoel van verbinding, vrijheid en ontspanning in het dagelijks leven gemakkelijk kunt oefenen en onderhouden. Dit heeft ook een positieve uitstraling in en op je omgeving; het werkt als tegenwicht tegen een te grote gerichtheid op materiële zaken en prestaties.

DOOR: ED BODEWES

Stress en vastgehouden patronen overschrijven met nieuwe ervaringen.

De souplesse en het gemak van bewegen roep je op of leer je opnieuw door aanraking, zachte bewegingen, compressie en strekkingen – met een innerlijke houding van stilte en verwondering. Het onderbewuste, dat onze bewegingen aanstuurt, pikt het gevoel van meer vrijheid, verbinding, zachtheid of gemak snel op.

De nieuwe gevoelservaringen overschrijven de oude beperkende patronen.

Het waarnemen van je levendigheid brengt je weer in je persoonlijke kracht en verbinding. Beweging is leven.

Technieken in het werken met cliënten •

•

Mentastics® Mentastics (‘Mental Gymnastics’) vormt de essentie van de Trager-benadering en de basis bij het werken met een groep of met een cliënt. Deze bewegingseducatie gaat over het verkennen van beweging, het bewegen ervaren, jezelf meer voelen. Het opent je bewustzijn dusdanig dat jouw leven hierdoor drastisch kan veranderen. En dit heeft weer effect op de mensen om je heen.

Naarmate je de Trager-principes meer toe-eigent, verdiept de wijsheid van de verbinding tussen je lichaam en geest. We werken met Mentastics om deze innerlijke werkelijkheid te ontwikkelen en te verrijken. Hierdoor zul je situaties met een dieper, helderder begrip en met meer compassie benaderen.

Al bewegend en in pauzes leer je hoe je dieper contact met jezelf en anderen kunt vinden en ontwikkelen. Soms is de

62 | TCC Magazine

•

Mentastics Je leert het bewust ervaren van beweging, het voelen van het effect van de zwaartekracht en de uitwerking van rust tussen bewegingen in.

Tafelwerk In het verlengde van de Mentastics wordt de Trager-benadering ook toegepast op een massagetafel.

Ritmische bewegingen, strekkingen, kompressies en zachte aanrakingen maken dat je lichaam zich diep ontspant. De invoelende benadering nodigt je uit om spanningen los te laten. Zo ervaar je hoe het lichter, vrijer en makkelijker kan.

Reflex response Reflex Response is een onderdeel van de Trager Approach dat heel effectief is bij cliënten die hun vermogen om moeiteloos te bewegen in ernstige mate zijn kwijtgeraakt. Het betrekt hen actief bij het bewust worden van bewegingspatronen. Door vraag en antwoord helpt de practitioner de cliënt om de neuromusculaire verbindingen terug te vinden en te integreren.

Reflex Response kan complementair aan medische behandelingen worden ingezet. Er zijn onder meer goede resultaten bij aandoeningen als MS, Parkinson en spasticiteit. Het kan gebruikt worden bij revalidatie na een beroerte.

Sporters die willen werken aan de verfijning van hun coördinatie of efficiënter willen leren bewegen, kunnen gebruik maken van Reflex Response.

TPNET Voor wie is Milton Trager’s bewegingseducatie?

Over Ed Bodewes

Voor iedereen die meer wil ontspannen en zich gemakkelijker en vrijer wil bewegen en meer wil gronden in leven en werk, sport en beweging. Ik heb zelf ervaren dat ik, door me meer bewust te worden van de ervaringen in mijn eigen lichaam met de Trager-benadering, diepe angsten ging loslaten.

Hiernaast kan het voor therapeuten en professionals in de zorg een complementaire methode zijn, die kan worden ingezet naast reguliere methoden.

Ed heeft een praktijk voor lichaamswerk, massage, beweging en bewustwording in Groningen. Van hieruit geeft hij individuele sessies, cursussen en workshops in Nederland, Frankrijk en Duitsland. Hij richt zich in zijn werk op de integratie van lichaam en geest. Zijn activiteiten zijn gegrond in kennis van en ervaring met Rebalancing lichaamswerk, bewegingsscholing w.o. de Trager Approach, massage, focussen en persoonlijk bewustzijn.

Ed is aangesloten bij het Platform Rebalancing® Nederland en de Vereniging Trager® Approach Nederland/ Trager® International.

“In mijn workshops en cursussen word ik onder meer geïnspireerd door Mentastics®: licht, gemakkelijk bewegen brengt je in een ontspannen lichaam en in een positief en helder bewustzijn.

Mijn passie is het bieden van een veilig veld waarin mensen zich bewust en ontspannen kunnen ontwikkelen en zichzelf en de ander echt ontmoeten.”

Voor meer informatie: www.bodymindrebalancing.info

Graag deel ik wat ervaringen van deelnemers aan een van mijn Trager-workshops: •

•

• •

• •

•

“Ik voel nog steeds de echo van het vloeiend vanuit mezelf bewegen, het onbevangen bewegen als een kind; als musicus gebruik ik het in mijn pianospel.”

“Ik ben geraakt door de eenvoud van deze methode, door het verleggen van mijn aandacht naar verwondering, valt veel zwaarte en moeite gewoon weg, waardoor ik me veel gemakkelijker voortbeweeg.”

“Door heel fysiek te voelen welke beweging prettig voelt, lossen mijn mentale blokkades op.”

“Ik ervaar Trager als een methode om mijn lichaam te ontspannen en weer in een natuurlijk ritme te komen. Door te luisteren naar het ritme van mijn lichaam kom ik er veel meer mee in contact.”

“Wat ik vooral ervaren heb, is dat ik méér kan bereiken door minder te doen.”

“Ik zit meer in mijn lichaam, er is meer balans tussen denken en lichaam. Wat mij aanspreekt is het uitgaan van mogelijkheden, het ‘verfrissen’ van bewegingen, het simpel ‘om patronen heen wandelen’, de fijne, kinderlijke speelsheid, het volkomen natuurlijke, de mildheid; de uitnodigende, ‘luisterende’ houding naar de ander; het niets moeten veranderen; zowel gever als ontvanger komen in balans, moeiteloos.”

“De vragen in Mentastics zijn onuitputtelijk en zetten me op een ander spoor. Bijvoorbeeld als mijn nek vastzit kan ik mezelf vragen: “Wat is soepeler… of zachter of…?” In mijn werk heb ik al meermalen mezelf kunnen resetten tot meer luchtigheid en vrolijkheid. Fijn!”

Transpersoonlijk.net, netwerk voor zorgprofessionals Transpersoonlijk.net (TPnet) is hét netwerk voor de coach, counselor & therapeut • 21 maart - Workshop Weer bewegen als een kind – een dag over vrijheid in schouders, nek, onderrug en bekken Tijd: 10-17 uur; Stokmeesterslaan 3, 8014 GM Zwolle Zuid.

• 9 mei - Omgaan met dementie - een dag over: Hoe begeleid je mensen rond de patiënt?

Tijd: 10 – 17 uur in Zwolle Opgave en informatie: www.transpersoonlijk.net

Lid worden Word lid en je ontvangt een webpagina.

Filmpjes • • • •

De taal van aanraking in Trager: https://youtu.be/sKLFRSeeaaE Ontdek Trager in 5 minuten: https://youtu.be/62h1ux0H2PE Trager in het dagelijks leven: https://youtu.be/ZkK9l13WnpA This Feeling: https://youtu.be/X0GBH9h6F3w

TCC Magazine | 63

Collageen Peptides Peptan® Type I en IIm Collageen is een eiwit dat zorgt voor de cohesie, elasticiteit en regeneratie (herstel) van al onze bindweefsels, waaronder huid, pezen, gewrichtsbanden, kraakbeen en botten. Collageen is sterk en flexibel. Collageen wordt tot het 25e levensjaar aangemaakt in ons lichaam, daarna neemt dit geleidelijk aan af.

universalhealthstyle Kenmerken Collageen-Serie

Type Collageen

• Collageen Type I bevindt zich in: huid, botten, kraakbeen, bindweefsel, gewrichtsbanden, pezen, bloedvaten, haar, nagels.

• Collageen Type II bevindt zich in: gewrichten, tussenwervelschijven, strottenhoofd, luchtpijp, ribben, neus.

Collageen Type II (Peptan IIm) is speciaal ontwikkeld voor het bevorderen van gezonde gewrichten.

Het kan de demping en smering bevorderen, het kraakbeen beschermen en collageen kan ontstekingsremmend werken. Naast Collageen Type IIm hebben wij aan deze capsules Calcium Citraat, MSM, Magnesium citraat, Vitamine C en Hyaluronzuur toegevoegd.

De concentratie van de aminozuren proline en glycine in deze Collageen serie is 10 tot 20 keer hoger dan in andere eiwitten. Daardoor biedt deze Collageen serie nutri-functionele eigenschappen die niet kunnen worden gevonden in andere eiwitbronnen.

64 | TCC Magazine

mattisson.eu

Collageen Type I en Type II Poeder (Type I) Capsules (Type I en Type IIm) Hoog aminozuur profiel Hoge concentratie van proline en glycine Uniek aminozuur hydroxyproline Gluten vrij Hoge zuiverheid Zeer hoge biobeschikbaarheid Poeder is makkelijk oplosbaar Wordt snel opgenomen Makkelijk verteerbaar Vrij van conserveringsmiddelen

DE ADVISEUR LEGT UIT

De btw-vrijstelling voor geneeskundige prestaties Wij nemen u even mee terug naar 1 januari 2013. De btw-vrijstelling voor medische prestaties werd door de wetgever gekoppeld aan een BIG-registratie. Alleen de therapeuten die voor hun beroep waren ingeschreven in het register Beroepen Individuele Gezondheidszorg, konden de btw-vrijstelling nog genieten.

Nadat de HR in maart 2015 een hofuitspraak casseerde van een huisarts, die naast zijn huisartsenpraktijk ook een praktijk natuurgeneeskunde erop nahield, moest de wetgever de uitleg van de wet aanpassen. Daarmee was de weg van de btw-vrijstelling geplaveid voor alle andere paramedische beroepen zónder BIG-registratie.

Pas op 29 maart 2016 verscheen de btw-resolutie* waarin de btw-vrijstelling ook van toepassing werd verklaard op medische prestaties van niet BIG-beroepen. Vanzelfsprekend werden in deze resolutie bepalingen opgenomen van de vereiste deskundigheid en kwaliteit van de therapeut. Het moet gaan: • om gezondheidskundige verzorging of preventie, • aan een individuele patiënt, • op een voldoende deskundig niveau, • met een gelijkwaardige kwaliteit aan dat van een BIG-beroep.

Er is sprake van een gelijkwaardig kwaliteitsniveau als de medische beroepsbeoefenaar aantoont dat hij/zij beschikt over: 1. een afgeronde op zijn beroepsuitoefening gerichte gezondheidskundige hbo-bachelor- opleiding, of 2. een afgeronde gezondheidskundige beroepsopleiding gecombineerd met een andere op zijn beroepsuitoefening gerichte aanvullende gezondheidskundige opleiding. Deze combinatie van opleidingen dient eenzelfde kwaliteitsniveau te hebben als de opleiding bedoeld onder 1.

3. een afgeronde gezondheidskundige beroepsopleiding gecombineerd met relevante kennis en ervaring op het gebied van zijn beroepsuitoefening. Deze combinatie van opleiding, kennis en ervaring dient eenzelfde kwaliteitsniveau te hebben als de opleiding bedoeld onder 1.

Willem van der Kolk is adviseur bij Van der Kolk Belastingadviseurs. www.vdkb.nl

En: in alle gevallen dient de medische beroepsbeoefenaar óók te beschikken over medische basiskennis (MBK) óf psychosociale basiskennis (PSBK).

Leden van de NFG zijn geïnformeerd over deze btw-vrijstelling en kunnen in de meeste gevallen er ook rechtstreeks gebruik van maken. NFG heeft de fiscale toets reeds doorstaan.

Indien u voldoet aan de voorwaarden, kunt u als therapeut met een beroep op de resolutie van 29 maart 2016 gebruik maken van de btw-vrijstelling, voor zover u vrijgestelde geneeskundige prestaties verricht. Indien u daarnaast nog andere ( belaste) prestaties verricht, zoals bijvoorbeeld het leveren van voedingspreparaten, blijven die uiteraard buiten deze vrijstelling.Maakt u nog geen gebruik van de btw-vrijstelling? Dan moet u wellicht in bezwaar komen. Bovendien kunt u uw btw-nummer voor zover mogelijk laten intrekken.

Regel is dat u binnen 6 weken na dagtekening beschikking van het btw-tijdvak bezwaar aan moet tekenen tegen uw ingediende btw-aangifte. U kunt dat zelf doen, of laten verzorgen door een intermediair. *) Besluit BLKB2016/433M van 29 maart 2016.

TCC Magazine | 65

Internal Family Systemstherapie Internal Family Systemstherapie (innerlijkefamiliesysteemtherapie, of IFS) is een effectieve behandeling gebleken voor een breed scala aan psychische problemen, waaronder trauma, dissociatie, depressie, angst, eetstoornissen, PTSS en verslaving.

De therapie biedt een niet-pathologiserende aanpak op een neurowetenschappelijke basis, waarbij een beroep wordt gedaan op innerlijke hulpbronnen en zelfcompassie om tot de kern van emotionele wonden te komen en deze te genezen.

66 | TCC Magazine

In gesprek met onze delen Richard C. Schwartz, die een doctoraat heeft in relatieen gezinstherapie en een van de auteurs is van dit boek, ontwikkelde Internal Family Systems-therapie (inmiddels een evidence based behandeling) in de jaren tachtig toen hij adolescenten met eetstoornissen behandelde die hem regelmatig vertelden over innerlijke dialogen met wat zij ‘verschillende delen’ noemden. Hij nam de spreektaal van hen over en noemde deze subpersoonlijkheden van zijn cliënten eveneens ‘delen’. Zoekend naar manieren om zijn cliënten te helpen en hen aan te moedigen om in gesprek te gaan met hun eetdelen, zoals familieleden ook met elkaar praten, ontdekte Schwartz dat het mogelijk was om samen met de cliënt een extreem eetstoornisdeel over te halen om de cliënt enige afstand te gunnen tot het verwrongen perspectief van het deel. Het gevolg daarvan was dat de cliënt vanzelf een nieuwsgierige en niet-oordelende – mindful – houding aannam ten opzichte van het deel.

Een dergelijke welwillende (en uiteindelijk ook compassievolle) relationele houding van de cliënt tegenover zijn of haar delen bleek essentieel te zijn voor genezing en werd zo de kern van IFS-therapie. We hebben allemaal weleens momenten gehad waarop het onophoudelijke gebabbel in ons hoofd even verstomt en we ons helder en evenwichtig voelen. Er komt dan een gevoel van kalmte en ruimte over ons heen, alsof onze geest, ons hart en onze ziel opeens groter en lichter worden. Ook kent iedereen wel het gevoel dat alle irritatie, wantrouwen en verveling in een oogwenk worden weggespoeld door een golf van vreugde en verbondenheid.

Het Zelf Internal Family Systems-therapie maakt gebruik van een meervoudig model van de psyche. Iedereen heeft een innerlijk systeem van talloze delen die zowel met elkaar als met de mensen om ons heen interageren. Daarnaast hebben we ook allemaal een helpende kern (die geen deel is) die wordt gekenmerkt door evenwichtigheid, nieuwsgierigheid en compassie. Schwartz noemt deze onbeschadigde essentie ‘het Zelf’. In dit innerlijke systeem zijn sommige van die delen getraumatiseerd en nemen andere de rol van beschermer op zich in reactie op chronisch relationeel trauma in de kindertijd dat niet kon worden vermeden, maar allemaal hebben ze het beste met ons voor en zijn ze van grote waarde voor het innerlijke systeem als geheel. IFS richt zich zowel op de beschermende delen als op de getraumatiseerde delen van dat systeem.

Getraumatiseerde delen kunnen genezen door alle delen met elkaar in contact te brengen en met het ‘Zelf’ – de kern – van de cliënt.

THERAPIE

“IFS gaat ervan uit dat de psychische delen een gedreven en doelgericht innerlijk collectief vormen dat geen regulatie van buitenaf behoeft.”

Het Zelf belichamen Het doel van Internal Family Systems-therapie is om het Zelf te belichamen en de gekwetste delen van onszelf te genezen, zodat we ons in het leven kunnen laten leiden door vertrouwen, nieuwsgierigheid en compassie. Er vindt een spontane verandering plaats in de innerlijke dialoog van cliënten zodra ze hun Zelf gaan belichamen en naar hun delen luisteren in plaats van te proberen deze aspecten van zichzelf te laten verdwijnen.

De extreemste stemmen komen tot bedaren, (beschermende) delen gaan minder storend gedrag vertonen zodra er aandacht wordt besteed aan hun zorgen en bedenkingen en de cliënt begint goede gevoelens te ervaren. Hij of zij voelt zich veiliger, lichter, vrijer, opener en speelser.

Cliënten die weinig inzicht leken te hebben in hun eigen problematiek, zijn plotseling in staat om op heldere wijze het verloop van hun eigen gevoelens en emotionele geschiedenissen te volgen en te duiden. Zelfs zeer ontregelde cliënten, van wie nauwelijks verwacht kan worden dat ze een dergelijke omslag kunnen maken na jarenlang misbruikt en verwaarloosd te zijn geweest in hun kindertijd, rapporteren meer inzicht, zelfacceptatie, stabiliteit en persoonlijke groei nadat het ze is gelukt om contact te maken met het Zelf in hun diepste kern.

Traumabewuste therapie In tegenstelling tot de meeste traumabewuste therapievormen kent IFS geen fasen die gericht zijn op affectregulatie en interpersoonlijke vaardigheden, voordat er wordt gewerkt met traumatische herinneringen en de integratie daarvan. In plaats daarvan gaat IFS ervan uit dat de psychische delen een gedreven en doelgericht innerlijk collectief vormen dat geen regulatie van buitenaf behoeft. In ruil voor onze interesse in het collectief en onze nieuwsgierigheid naar hun ervaringen leggen de delen uit waarom zij geloven dat hun gedrag, dat voor een buitenstaander zo irrationeel en destructief kan lijken, de cliënt uiteindelijk ten goede komt.

Desalniettemin maakt IFS wel gebruik van vaste methodologieën en zijn er specifieke doelen die we willen bereiken: de beschermers helpen, de ballingen (verdrongen delen die de pijn uit de kindertijd bewaren) helpen en alle delen onderdeel laten worden van een harmonieus innerlijk systeem dat gestuurd wordt door het Zelf. Als we naar ballingen en beschermers kijken alsof ze in een soort mentale bijenkorf leven, zijn de beschermers – met hun enorme bereidheid tot zelfopoffering ter bevordering van de veiligheid, het welzijn en geluk – de werkbijen van de psyche. De balling is in die bijenkorf zowel hun gevangene als hun koningin. In iedere cliënt zijn er meerdere van zulke bijenkorven, en IFS helpt ze een voor een om de weg te vinden naar harmonie en Zelfleiderschap, waarbij het creëren van een band met de werkbijen de eerste stap is.

Internal Family Systemstherapie (IFS) Een traumabewuste behandeling voor angst, depressie, PTSS en verslavingsproblemen Oefeningen – Werkbladen – Technieken – Meditaties Frank G. Anderson, Martha Sweezy en Richard C. Schwartz www.uitgeverijmens.nl

In dit boek wordt uitgelegd hoe cliënten hun ‘Zelf’ kunnen leren kennen en hoe ze hun persoonlijkheid en hun symptomen van elkaar kunnen gaan onderscheiden. Stapsgewijs worden zo de pijnlijke en beperkende gevolgen van traumatiserende gebeurtenissen in het verleden weggenomen. Hierbij wordt gebruikgemaakt van stap-voor-staptechnieken, geannoteerde casuïstiek, oefeningen en meditaties, neurowetenschappelijke achtergrondinformatie en downloadbare werkbladen.

TCC Magazine | 67

ADVERTORIAL

Ashwagandha een veelzijdig kruid

uit de Ayurveda

Ashwagandha is het vlaggenschip van de Ayurveda, wat letterlijk vertaald de wetenschap van lang leven betekent. In deze traditionele hindoeïstische geneeskunde wordt de lichtbruine wortel al eeuwen gebruikt tegen allerlei kwalen en ongemakken. Maar kunnen we deze aan religie verwante geneeskunde onderbouwen met wetenschap?

We linken stress aan een verhoogd cortisol. Ashwagandha is een adaptogeen, wat betekent dat het kruid een verstoorde hormoonbalans terug in evenwicht brengt. Dit zou kunnen betekenen dat een extract van de wortel het niveau van het hormoon cortisol bij gestreste individuen naar beneden drijft.

Chandrasekhar, Kapoor en Anishetty (2012) zochten in een gerandomiseerde, placebo gecontroleerde studie uit in hoeverre ashwagandha het stressniveau kan verlagen. Het onderzoek besloeg 64 gezonde volwassenen die twee keer daags, gedurende acht weken een ashwagandha extract van 300 mg (KSM-66) toegediend kregen.

Effectiviteit werd gemeten aan de hand van een Perceived Stress Scale (PSS) score, cortisolniveaus en een General Questionnaire-28 (GHQ28) score.

Naast het onderzoek over gemoedstoestand hebben we ook onderzoeken die betrekking hebben op cognitie en geheugen, kracht en herstel, uithoudingsvermogen en de seksuele functie van zowel man, als vrouw geanalyseerd. Bent u benieuwd wat onze bevindingen waren? Bezoek dan SOHF.nl/ashwagandha Referenties: Chandrasekhar, K., Kapoor, J., & Anishetty, S. (2012). A prospective, randomized double-blind, placebo-controlled study of safety and efficacy of a high-concentration full-spectrum extract of ashwagandha root in reducing stress and anxiety in adults. Indian journal of psychological medicine, 34(3), 255.

Wilt u meer informatie over ashwagandha?

Bezoek SOHF.nl/ashwagandha

TCC Magazine | 69

Educatie gebaseerd op gezondheidswetenschappen en orthomoleculaire geneeskunde Bijscholingen

Praktijkdagen

- Van labonderzoek naar therapieplan

- Nutrigenomics 'advanced'

- Biochemie & spiritualiteit

PNEI - Basis Themadagen

Masterclasses

- Basics van gezondheidswetenschap

- Neurotransmitters

- De Gut-Brain-Immune AS

- Nutrigenomics

- Methylatie en Genexpressie

- CasuĂŻstiek & persoonlijke

- De hormoonassen

ontwikkeling

- Adaptatieleer en prestatieverbetering

Advanced Masterclasses )

- Hersen Gerelateerde Aandoeningen (HGA

Moleculaire psychiatrie en advanced neurotransmitters Ontwikkelingsstoornissen Traumatic Brain Injury en functionele neurologie Neurodegeneratie en neurotoxiciteit

Kijk voor de actuele planning op cellcareacademy.nl

Midden Engweg 43, 3882 TS Putten - 0341 743993 info@cellcareacademy.nl -www.cellcareacademy.nl

PERSOONLIJK

Je kunt maar het beste vrienden worden met

Het vuur laait op, hoe kan het wel?!

DOOR: FRAUKE VAN HULTEN

Tessa (42) is in de bloei van haar leven als ze 15 jaar geleden ineens vreemde tintelingen voelt in haar lichaam. Tessa: “Het was op mijn laatste werkdag bij de radio, ik had een baan aangeboden gekregen bij het tv-programma ‘Man bijt hond’. Voor de laatste gezamenlijke lunch met mijn collega’s nam ik de trap naar beneden, maar opeens voelde ik tintelingen en weigerden mijn benen. Het werd de laatste werkdag van mijn journalistieke loopbaan. Mijn carrière was voorbij, nog voor ze écht was begonnen.”

Ze gaat naar de huisarts, die tot haar verbazing onmiddellijk een afspraak maakt bij de neuroloog. Daar wordt na een MRI-scan de diagnose MS gesteld, de variant relapsing remitting (RRMS, zie kader). Daarna ging het snel bergafwaarts met Tessa en werd ze in het ziekenhuis behandeld met een prednisonkuur die de aanval moest afremmen.

Tessa: “Ik heb gedurende mijn MS-carrière meerdere prednisonkuren gehad. Het enige wat gedaan kan worden om een aanval de kop in te drukken. Maar MS is ontzettend grillig; een kuur werkt niet altijd, een terugval kan een dag, een week of maanden duren en ook dat is van tevoren niet aan te geven. Zelfs het verloop van de ziekte kunnen ze niet voorspellen. Dat maakt het ongelooflijk moeilijk, je weet nooit waar je aan toe bent.”

Tessa: “Direct na de diagnose voelde ik niet veel. Ik wist niets over MS. Ik had geen idee wat chronisch ziek zijn inhoudt. Ik kon totaal niet overzien wat er allemaal zou veranderen. Ik schrok pas toen ik bij mijn ouders pijn en angst in hun ogen zag. Maar echt besef, nee, geen paniek, geen angst, ik bevatte het gewoonweg niet.”

Tessa gaat naar een revalidatiecentrum waar ze werkt aan acceptatie en lichamelijk herstel, voor zover mogelijk. Ze moet haar lichaam met MS opnieuw ontdekken.

Tessa: “De multidisciplinaire aanpak die ze in het revalidatiecentrum hanteerden, was toen vooruitstrevend. Ik onderzocht met de ergotherapeut kleine aanpassingen die het dagelijks leven kunnen vergemakkelijken.

Bij de sportinstructeur leerde ik ontdekken hoeveel energie alles kost en hoe ik mijn grenzen daarin beter kon aangeven. De fysiotherapie behandelde mijn veranderende aftakelende lijf. Bij de maatschappelijk werker leerde ik bij welke instantie ik moest aankloppen om dingen te regelen. En ik bezocht een psycholoog van wie ik me opmerkelijk genoeg niet veel meer herinner behalve de cognitieve test, hoe moederlijk ze rook en hoe veilig ik me bij haar voelde. Het was wellicht het enige dat ik van haar nodig had in die eerste fase.

Het heeft tijd nodig om je te realiseren wat het inhoudt dat niets meer vanzelfsprekend is. Ik moest gaan leren MS te accepteren als deel van mijn leven. Vrienden worden met MS. Maar accepteren is volgens mij geen solide vastgegoten beleving. Ik moet er iedere dag aan werken, roeiend met de riemen die ik dan heb. Me dagelijks aanpassen aan nieuwe klachten maar ook aan nieuwe winsten. Het heeft geen zin me te verzetten.

Ik kan mijn ziekte beter omarmen, erbij betrekken en ernaar luisteren. Iets wat je stelselmatig ontkent of onder het tapijt schuift, ettert alleen maar door tot uiteindelijk een vulkanische uitbarsting.

TCC Magazine | 71

“Het belangrijkste wat ik de afgelopen jaren heb geleerd, is bepalen wat energie geeft en wat energie kost. Die afweging maak ik bij alles.”

Om tot meer acceptatie te komen heb ik wel hulp gehad van coaches en therapeuten. Na het revalidatiecentrum kwam ik bij een dwaas terecht die zich hardop afvroeg hoe ik met MS voor zijn deur kon stáán. Dan weet je dus niet wat MS inhoudt. Vervolgens stelde hij na een kort vraaggesprek de diagnose borderline persoonlijkheidsstoornis. Die exercitie duurde dus één sessie; ik heb hem meteen afgeschreven.

Daarna volgde een geweldige psycholoog in het ziekenhuis. Een kordate vrouw met veel humor en relativeringsvermogen. Dat zij in het ziekenhuis werkte, was voor mij ook goed, omdat die omgeving me met de neus op de feiten bleef drukken: ‘je bent ziek, Tessa’. Na vijf jaar moest ik daar stoppen Ze gaf aan dat het goed voor mij zou zijn verder te werken met iemand die met ‘nieuwe’ ogen met mij mee zou kijken. Vervolgens ben ik via de huisarts een mindfulness training gaan doen.

Een opdracht daar was een toekomstschets maken, dus tekende ik een wereldbol met mij en mijn fiets. Die droom werd meteen de kop ingedrukt; de trainer zei: ‘Jij kunt de wereld niet over fietsen, want jij hebt MS.’ Ik moest leren realistische doelen te stellen. Een fietstocht rond de wereld hoorde daar niet bij.

Op zo’n moment laait het vuur in mij op. Ik kruip dan niet in mijn schulp, ik denk dan niet: oh, ik kan dat dus niet. Ik denk: hoe kan ik het wel?”

wrang maar ‘gelukkig’ ben ik dan zelfs te moe om me daar druk over te maken. De volgende dag kan het zijn dat ik weer loop, of dus niet. Kortom, ik ben overgeleverd aan de grillen van de ziekte en ik word gedwongen in het hier en nu te leven, met het gegeven dat energie mijn meest kostbare bezit is. Dus kies ik voor activiteiten die me energie geven zoals buiten zijn door te fietsen of desnoods alleen op een bankje te zitten, te reizen en natuurlijk samen te zijn met vrienden, familie en mijn geliefde.

Mijn moeder zegt altijd: ‘Het leven bestaat niet alleen uit leuke dingen.’ Maar waarom niet? Toen ik een tijdje terug een enorme terugval had en weer naar het ziekenhuis moest voor een kuur, heb ik een ticket geboekt naar Thailand om daar te gaan fietsen. Zo zit ik in elkaar. Je kan het naïef noemen - en dat is het ook wel - maar ik wil blijven ontdekken en vooral blijven LEVEN, met hoofdletters! Ik heb door Frankrijk gefietst en de Mont Ventoux beklommen, ik ben naar Zuid-Afrika geweest, naar Bali, Thailand en Laos, Fuerteventura, Luxemburg en aangezien al het moois ook vlakbij is te vinden, fiets ik graag door Nederland.

Ook op mentaal gebied maak ik keuzes. Ik wil zelf de regisseur zijn van wat ik binnenlaat. Zo lees ik bij voorkeur kinderboeken en sla ik het nieuws maar over. Ik kleur het leven liever in met pasteltinten.”

Tessa vervolgt: “Het belangrijkste wat ik de afgelopen jaren heb geleerd, is bepalen wat energie geeft en wat energie kost. Die afweging maak ik bij alles.

Bijvoorbeeld op fysiek gebied. Er zijn periodes dat ik slecht loop, dat mijn armen zwaar zijn en tintelen.

Boodschappen doen is dan al te veel. Zelfs ademen kost energie. Die dagen lig ik op mijn blauwe bank. Dat klinkt nogal suf, dus zeg ik dat ik lekker lig te chillen op mijn oceaan. Mijn wereld is dan heel klein. Het klinkt

Mijn sociale cognitie gaat achteruit

72 | TCC Magazine

“Op dit moment merk ik dat mijn hersenen achteruitgaan. Dat is een ontzettend nare gewaarwording, waar ik me zorgen over maak. Ik geef lezingen over MS aan geïnteresseerden en professionals om mensen meer bewust te maken van wat MS met je doet en van je afneemt. Tijdens zo’n lezing wist ik ineens niet goed meer waar ik was. Ik haperde in mijn verhaal, kon geen feeling voelen met de zaal, grapjes begreep ik niet, ik

PERSOONLIJK INHOUD

MS is een ziekte van het centrale zenuwstelsel en de hersenen. Het is een chronische invaliderende ziekte. Het verloop van MS verschilt per persoon. Er bestaan vier vormen van MS: clinically isolated syndrome (CIS), relapsing remitting MS (RRMS), secundair progressieve MS (SPMS) en primair progressieve MS (PPMS). Naast de verschillende klachten die mensen met MS kunnen ervaren, bestaan er dus ook meerdere vormen, met ieder een eigen ziektebeeld. In Nederland hebben 17.000 mensen MS.

nam alles letterlijk en ik wist me niet te verhouden tot het publiek. Ik kreeg maar met moeite mijn verhaal verteld.

Hanneke Hulst is hersenwetenschapper en zat ook in het publiek.

Ik heb haar na die meeting gebeld voor feedback en ze maakte tijd om met me te gaan wandelen. Ze stelde talloze vragen en ik vertelde hoe het in mijn hoofd voelt. Hanneke herkende veel dingen uit de (beperkte) literatuur die hierover beschikbaar is. Haar conclusie was dat mijn sociale cognitie achteruitgaat. Maar daar gaan we weer, ik kan het laten onderzoeken maar het verandert niets, want er is niets tegen te doen. Ik kan alleen leren ermee om te gaan. Op dit moment ben ik hierdoor erg down, snel geĂŻrriteerd en ongeduldig. Mijn tranen zitten hoog.

Ik probeer met mildheid en compassie naar mezelf te kijken, maar ik vind het lastig. En toch probeer ik terug te vallen op mijn stelregel dat je het leven mag grijpen als het heet is. Iedere dag benutten, voor het te laat is.

Ik realiseer me ook dat ik geluk heb. Het gaat mij best goed. Ik kan nog heel veel zelfstandig. Ik ben zeker in de beginfase heel slecht geweest en ook toen was ik tamelijk gelukkig op de vierkante centimeter. Dat stelt me gerust. Als ik weer zo slecht word, kan ik uit datzelfde vaatje tappen omdat het kennelijk in mij zit. Voor die tijd wil ik iedere dag het maximale eruit halen.

Tessa is ambassadeur van MS Research, geeft lezingen en schrijft voor de website: www.toekomstmetms.nl www.msresearch.nl

Opdat we leren van elkaar en elkaar kunnen inspireren.

Dit is het eerste artikel in een serie van 6 waarin we mensen ontmoeten die ondanks teleurstellingen, tegenslagen of nare spelingen van het lot toch de moed en de kracht hebben om door te gaan, positief te blijven, te leren en te genieten.

TCC Magazine | 73

Gezond afvallen met de CoGap MetaCheck!

• • • • •

Uniek in Nederland Persoonlijk sport– en voedingsplan Innovatieve service Makkelijk af te nemen via een swab Afvalconcept gebaseerd op een enkele genetische test

Voor meer informatie, kijk op: Prohealth.nl/Metacheck

Pro Health Medical Pannenweg 313 6031 RK Nederweert T: +31 495 545 000 www.prohealth.nl info@prohealth.nl

1.

2.

3.

10.

4.

9. die je in kunt zetten tijdens gesprekken met jong en oud

8.

7.

5.

6.

1. Sleutelkaarten 100 kaarten om meer uit je gesprekken te halen.- Klaas Jan Terpstra | 2. ADHD-coachingskaarten Creëer rust en overzicht en doe wat je echt wilt! - Ina Wuite | 3. Coachingskaarten voor jongeren over competenties Spel voor de coaching en training van jongeren van 14-22 jaar. - Ageeth Jorna & H.M. van der Steen| 4. Hooggevoeligheid Speel- en coachingskaarten voor kinderen. - Gerarda van der Veen | 5. Belbin & Ofman teamrol talentkaart Belbin teamrol kaarten (duurzaam matlaminaat kaarten) - Marijn Dane 6. EigenWijsjes special edition Trek je eigen kaartje en leer positief denken - Dubbelzes | 7. De snelste route naar je beste ik Coach spel + handboek Ongelofelijk veel inzicht in een hele korte tijd! - TweeKracht | 8. Coach Mindsetpakket Joep en Vera Leer positiever denken “omdenken” met de stappentrap van Joep en Vera. - De Stulp | 9. Omdenken - Opvoedspel Maak van lastig gedrag een nieuwe mogelijkheid. - Omdenken | 10. Liefdesbang - kaartenbox 52 inspiratiekaarten om verlatingsangst en bindingsangst te overwinnen Hannah Cuppen.

TCC Magazine | 75

5

KENMERKEN

van een effectief Q10-preparaat

Wetenschappelijk gedocumenteerd effect Een goedkoop Q10-preparaat kan toch duur blijken te zijn als het geen effect heeft. Dan hebt u uw geld verspild. Als de effectiviteit ervan echter gedocumenteerd is met onderzoek dat in een gerenommeerd wetenschappelijk tijdschrift werd gepubliceerd, dan weet u zeker dat u een veilig en effectief product hebt.

Metingen van de opname na innemen van het product

De actieve stof van een Q10-product moet na inname door het lichaam worden opgenomen om werkzaam te zijn. Er moet daarom documentatie aanwezig zijn die de concentratie Q10 in het bloed voor en na inname van het product laat zien.

Opneembaarheid (%) vergeleken met die van Bio-Quinon Q10

100%

(mg/liter) × uren (%)

66%

1 Bio-Quinon Q10

2

60%

58%

3

4

3 andere Q10 producten

Het zelf Q10 aanmaken, maar onderzoek Q10lichaam is eenkan natuurlijke energiebron die laat zien dat de lichaamseigen productie al afneemt door iedereen kan worden gebruikt. na het 20e levensjaar.

Studies laten echter zien dat ouderen, intensieve sporters en hartpatiënten baat kunnen hebben bij een hogere dosis van de voedingsstof dan gemiddeld.

Vrij van onwerkzame Q10-kristallen

Veel Q10-preparaten bevatten onoplosbare en niet opneembare Q10-kristallen in olie. Zulke kristallen kunnen alleen oplossen wanneer ze blootgesteld worden aan temperaturen ver boven onze lichaamstemperatuur. Pharma Nord heeft een patent op een methode die de kristallen in “sneeuwvlokken” verandert die snel bij lichaamstemperatuur in de maag oplossen. Dat garandeert een effectieve opname in het lichaam.

Dezelfde kwaliteit als medicijnen Voedingssupplementen worden gefabriceerd volgens de richtlijnen voor voedsel. Anders dan medicijnen, hoeven supplementen hun effectiviteit niet aan te tonen. Maar als een Q10-preparaat wordt vervaardigd naar farmaceutische maatstaven, dan worden de grondstoffen en het productieproces streng gecontroleerd. Alles moet gedocumenteerd worden, net als bij medicijnen.

Q10 grondstof van medische kwaliteit

Om Q10-preparaten naar de eisen van medicijnproductie te kunnen maken, is een Q10-grondstof van medische kwaliteit vereist. Dat garandeert dat de verwerkte stof van hoge en gelijkblijvende kwaliteit is en geen onzuiverheden bevat.

Bio-Quinon Q10 Gold van Pharma Nord is een verantwoorde keuze. Het preparaat is in meer dan 100 wetenschappelijke studies gebruikt, waarvan 25 dubbelblind en placebo-gecontroleerd werden uitgevoerd.

Abonneer u op onze nieuwsbrief en bekijk al onze producten op www.pharmanord.nl.

Meer weten? Bel ons op 035-5430991 of email naar info@pharmanord.nl

www.pharmanord.nl

NL_Q10_Ad_TCC_210x297_0120

Het bevat gepatenteerde Q10 “sneeuwvlokken”, die het lichaam snel opneemt. De hele productie vindt plaats in Pharma Nords farmaceutische fabriek en wordt gecontroleerd door de Deense voedsel- en geneesmiddel-autoriteiten.

NIEUWS

Circadiaanse ritmes en aandoeningen in de darm De productie van afweerstoffen door darmimmuuncellen loopt synchroon met de activiteit van klokgenen in deze immuuncellen, hebben onderzoekers ontdekt. Maar wat gebeurt er eigenlijk met onze microbiota wanneer het bioritme ontregeld is?

Het wordt steeds duidelijker dat verstoring van onze biologische klok schadelijk is voor onze gezondheid. Denk aan werken in ploegendienst, jetlag of chronische slaapgebrek.

Ook onze spijsvertering volgt een bioritme, van overdag voeding verteren en nutriënten opnemen tot het herbevoorraden van de cellen tijdens onze slaap. Verstoring van dit ritme in de darm wordt in verband gebracht met een groter risico op een verhoogd doorlaatbare darm (leaky gut), prikkelbare darm, colitis ulcerosa en de ziekte van Crohn.

Dit blijkt uit onderzoek naar het verzetten van de klok naar zomer- of wintertijd.

Het is echter nog niet duidelijk hoe dit komt, geven onderzoekers van Washington University of Medicine aan. Uit hun studie blijkt nu dat de circadiaanse ritmes direct de functie van bepaalde immuuncellen in de darm beïnvloeden, namelijk de zogenaamde ILC3-cellen. Dit zijn cellen die afweerstoffen produceren. Voor een gezonde darmwerking is het belangrijk dat de activiteit van klokgenen in ILC3-cellen in de pas lopen met de activiteit van de immuuncellen zelf.

Anticiperen op voeding en pathogenen ILC3-cellen zorgen voor evenwicht in de darm door de darmbarrière te versterken. Deze barrière voorkomt contact tussen de triljoenen bacteriën die normaal in de

darm leven en het dunne laag epitheel waaruit de darm zelf bestaat. Ze produceren afweerstoffen die het darmimmuunsysteem helpen gepast te reageren op onschuldige microben en voedseldeeltjes, en tegelijkertijd ziekmakende pathogenen bevechten.

De onderzoekers zagen dat klokgenen heel actief zijn in ILC3, en vroegen zich af of deze immuuncellen hiermee het bioritme in de darm linken aan het immuunsysteem in de darm.

Geen effectieve verdediging bij verstoring bioritme De onderzoekers bestudeerden elke 6 uur ILC3-cellen van muizen uit de darm en merkten allereerst op dat de activiteit van de klokgenen van deze immuuncellen inderdaad varieerde in een voorspelbaar 24-uurspatroon. Toen ze sommige muizen op het schema van een ploegendienstwerker zetten, bleken ILC3-cellen minder immuunstoffen te produceren wanneer zij werden blootgesteld aan een infectie.

Vervolgens werd een aantal muizen genetisch gemodificeerd. Hierdoor bleek het lastig voor deze muizen om een bacteriële infectie met Clostridium difficile onder de duim te houden. Ze konden geen effectieve verdediging opbouwen, omdat ze minder ILC3-cellen produceerden. Bovendien produceerden deze cellen meer beschadigende moleculen en minder beschermende afweerstoffen. Hierdoor verspreidden de bacteriën zich meer in hun lichaam dan in het lichaam van muizen in een controlegroep.

Cruciale rol voor klokgenen De onderzoekers concluderen uit hun studie dat de productie van immuunstoffen door ILC3-cellen een circadiaans ritme volgt en dat de klokgenen in deze cellen hierbij een cruciale rol spelen. Dit onderzoek geeft hiermee antwoord op de vraag waarom verstoring van ons bioritme tot allerlei maagdarmproblemen kan leiden.

Wat kun je met deze kennis in de praktijk?

De uitkomsten van dit onderzoeken onderstrepen het belang van het volgen van ons bioritme. Wanneer je een cliënt met darmproblematiek in je praktijkziet, kan mogelijk ook een verstoord bioritme een rol spelen. Indien nodig kan het slaappatroon positief worden beïnvloed door aanpassingen in leefstijl en voeding. Denk aan voedingsfrequentie, tijdstip van eten en interessante voedingsstoffen zoals tryptofaan, de bouwstof van melatonine.

Referenties kunnen opgevraagd worden bij de redactie.

Dit artikel wordt mogelijk gemaakt door Natura Foundation: www.naturafoundation.nl

TCC Magazine | 77

ONDERZOEK

Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie lijden wereldwijd zo’n 300 miljoen mensen aan een depressie, wat gelijkstaat aan 4,4% van de wereldbevolking. Serotonineheropnameremmers (SSRI’s) zijn al jarenlang de belangrijkste behandelingsmethode tegen depressie, maar deze werken lang niet bij alle personen: bij slechts een op drie slaat het middel aan.

Onderzoekers zijn daarom dieper gaan graven naar de mogelijke oorzaken van depressie. Een interessante uitkomst is dat ontstekingen in de darm bijdragen aan het ontstaan van depressie. Dat heeft de weg geopend naar een geheel nieuwe aanpak: darmsanering in combinatie met de suppletie van probiotica. De resultaten zijn indrukwekkend.

In dit artikel gaan we in op dit nieuwe paradigma over depressie, op de vraag hoe de hersenen en de darmen met elkaar communiceren en wat onderzoek ons laat zien over het gebruik van probiotica tegen depressie.

De veranderende paradigma’s van depressie Gedurende lange tijd ging men ervan uit dat een depressie veroorzaakt werd door een tekort aan neurotransmitters als serotonine, ook bekend als het ‘geluksstofje’.

Dit ‘serotoninemodel’ van depressie heeft geleid tot het wijdverspreide gebruik van selectieve serotonineheropnameremmers (SSRI’s), die in essentie de serotonineniveaus in de hersenen verhogen. Hoe deze verstoring in het evenwicht van de neurotransmitters ontstond, begreep men echter niet volledig en vaak nam men aan dat dit genetisch bepaald was. De laatste jaren zijn echter ook allerlei andere factoren in verband gebracht met depressie, waaronder omgeving, voedingspatroon en levensstijl. Interessant is dat de grote gemene deler van die verschillende factoren vaak een chronische ontsteking was.

Diverse studies linkten cytokinen – de chemische boodschappers die vrijkomen tijdens het ontstekingsproces – aan het ziektebeeld van depressie. In een reeks meta-analyses, transversale onderzoeken en longitudinale studies zijn de concentraties van pro- en anti-inflammatoire cytokinen in het bloed van patiënten die leden aan depressie, vergeleken met een grote controlegroep. In al deze studies waren de perifere niveaus van IL-6, IL-10, IL-12, IL-13 en TNF-α over het algemeen verhoogd, terwijl de niveaus van IFN-γ vaak lager bleken bij patiënten die leden aan een depressie.Ontstekingsmarkers zoals CRP en IL-6 bleken hoger bij tot 50% van de patiënten die leden aan klinische depressie. In een studie onder meer dan 1.000 vrouwen lokte een stijging van CRP een depressie uit,8 terwijl andere studies aantoonden dat de symptomen van depressie verdwenen als de ontstekingswaarden daalden naar normaal. Interessant was dat zelfs bij gezonde individuen tekenen van depressie vaak samengingen met verhoogde ontstekingsniveaus.

Deze cytokinen lijken een middel van verschillende mechanismen symptomen van depressie op te wekken. Wanneer het ontstekingsniveau hoog is, wordt het indoleamine 2,3-dioxygenase (IDO) enzym gestimuleerd, dat tryptofaan omzet in kynurenine.

TCC Magazine | 79

Dit zorgt voor twee dingen: Het verlaagt de niveaus van tryptofaan die beschikbaar zijn om serotonine aan te maken, waardoor de serotonineniveaus afnemen.

1. Er komen metabolieten van het kynurenine-pathway vrij zoals 3-hydroxy-kynurenine (3-OH-KYN) en chinolinezuur (QUIN), die giftige effecten hebben op de hersenfunctie.

2. Het eerst punt is duidelijk: minder serotonine wordt al gelinkt met depressie. Maar 3-OH-KYN kan oxidatieve stress veroorzaken door de productie van reactieve oxidesoorten (ROS) te verhogen, terwijl QUIN de hippocampale N-methyl-D-aspartaat (NMDA) receptoren kan overstimuleren, wat leidt tot apoptose en hippocampale atrofie. Beide worden geassocieerd met depressie.

Als gevolg van ontstekingen wordt overigens ook de productie van neopterine gestimuleerd ten koste van tetrahydrobiopterine (BH4). Dit kan een impact hebben op de aanmaak van neurotransmitters, zoals serotonine en dopamine, aangezien BH4 een cruciale rol speelt in hun synthese. Vanaf dit moment kunnen verschillende symptomen, zoals een gebrek aan plezier in het geval van serotonine en een gebrek aan motivatie in het geval van dopamine, tot uiting komen.

Zoals we zien heeft een ontsteking zeer specifieke effecten op de hersenen. De oorzaken van ontstekingen zijn divers, variërend van fysieke en psychische stress tot vervuiling, infectie, alcohol en slechte voedingsgewoonten.

Darmstoornissen blijken echter ook een sleutelfactor te zijn.

Systemische ontsteking verandert het darmmicrobioom radicaal – en dat heeft weer z’n weerslag op de hersenen: onderzoekers hebben sterke correlaties ontdekt tussen het darmflora-microbioom en de gezondheid van de hersenen.

In feite zijn er verschillen vastgesteld in specifieke groepen darmbacteriën die aanwezig zijn bij mensen met depressie, angst en verminderde hersenfunctie.

het darmstelsel het grootste deel van onze afweercellen – het GALT: darmgeassocieerd lymfoïd weefsel – die het mogelijk maken om deze interacties met vreemde stoffen aan te kunnen.

Een andere centrale karakteristiek van de darmen is het microbioom. Het darmmicrobioom bestaat uit miljarden bacteriën, virussen, schimmels en andere microscopische levende organismen, waarnaar we collectief verwijzen als ‘microben’.

Het evenwicht tussen deze microben is van groot belang voor het ecosysteem van ons lichaam. Wanneer dit evenwicht verstoord wordt, kan dit een systemisch effect hebben op het algemene functioneren van het lichaam. Het heeft impact op de spijsvertering, de immuniteit en zelfs op de gezondheid van de hersenen. Wanneer de ontstekingsniveaus in de darmen toenemen, kunnen inflammatoire agenten, zoals cytokinen, zich namelijk naar de hersenen verplaatsen, vooral via de nervus vagus.

‘Dysbiose’ kan de integriteit van de darmwand verder beschadigen en leiden tot verhoogde darmdoorlaatbaarheid of een ‘lekkende darm’. Wanneer dit gebeurt, kunnen LPS (lipopolysacchariden – endotoxines die aangetroffen worden in het buitenste membraan van gram-negatieve bacteriën zoals E. coli) de bloedstroom binnendringen, de bloed-hersenbarrière doorbreken en nog meer ontstekingen in de hersenen veroorzaken.

De rol van probiotica

Hoe de darmen en de hersenen communiceren De nervus vagus verbindt de hersenen met verschillende delen van de darmen, waaronder de maag, de pancreas en het darmstelsel. Deze ‘link’ zorgt er ook voor dat de darmen veel invloed hebben op de hersenen. Dit ingewikkelde bidirectionele netwerk is een centraal communicatiemiddel tussen lichaam en geest. Dit werkt als een pad voor zaken als eetlustregulatie en ‘darminstincten’, maar als het misgaat, kan het fungeren als een kanaal voor gevoelens van depressie en angst.

In tegenstelling tot de hersenen zijn de darmen bedoeld om in contact te staan met indringers uit de buitenwereld. Via de darmwand worden de meeste voedingsstoffen, water en lipiden opgenomen in de bloedstroom. Microben, grote voedseldeeltjes en andere antigenen kunnen deze barrière echter niet voorbij – niet als het darmstelstel gezond is tenminste. Het behoud van de integriteit van het darmstelsel is dan ook van groot belang om te zorgen dat alleen wat als veilig beschouwd wordt, doordringt tot de interne lichaamssystemen. Om die reden herbergt

Omdat een ontregeling van het microbioom en daaropvolgende ontsteking een factor zijn voor symptomen van depressie, hebben onderzoekers de rol onderzocht die probiotica spelen in het beheersen van deze symptomen.

In een gerandomiseerd gecontroleerd onderzoek van acht weken kregen patiënten met een zware depressie een combinatie toegediend van Lactobacillus acidophilus, Lactobacillus casei en Bifidobacterium bifidum, of een placebo. Na afloop van het onderzoek merkte men significante verschillen in de stemming (geëvalueerd met behulp van de vragenlijst Beck Depression Inventory), maar ook werd onder de ‘probioticagroep’ een significante afname vastgesteld van serum insuline, insulineresistentie en serum C-reactief proteïne. Verder was er sprake van een stijging van het glutathion (GSH)-niveau in de interventiegroep vergeleken met de placebogroep.

Een ander onderzoek toonde aan dat orale probiotica, met name van de Lactobacilli-genera, depressieve en angstige gedragsmatige symptomen afzwakten. Deze specifieke proef was nog onder muizen, maar uit een recente meta-analyse en een systematische review van human controlled clinical trials bleek dat het gebruik van probiotica inderdaad een significant effect heeft op depressiesymptomen, met een verhoogd effect wanneer de resultaten beperkt waren tot alleen psychiatrische steekproeven.

Hoewel verder onderzoek nodig is om de specifieke impact van doses en stammen op de chemie van de hersenen te doorgronden, is één ding op dit ogenblik al duidelijk: het risico van het therapeutische gebruik van probiotica is laag dankzij het multimodale effect ervan.

Referenties kunnen opgevraagd worden bij de redactie.

Dit artikel is mogelijk gemaakt door SanoPharm Nederland bv

80 | TCC Magazine

ONDERZOEK

BELANGRIJKE PUNTEN •

Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie lijden meer dan een geschatte 300 miljoen mensen aan depressie, wat overeenkomt met 4,4% van de wereldbevolking.

•

Net zoals bij obesitas, hartziekten en diabetes zijn de oorzaken bij depressie eerder inflammatoir dan neurologisch. Verhoogde ontstekingswaarden kunnen van invloed zijn op het vermogen van het lichaam om belangrijke neurotransmitters als serotonine en dopamine aan te maken.

•

De nervus vagus verbindt de hersenen en de darmen. Dit maakt twee­ richtingscommunicatie en beïnvloeding mogelijk.

•

In tegenstelling tot de hersenen zijn de darmen bedoeld om in contact te staan met indringers uit de buitenwereld. Wanneer het ontstekingsniveau in de darmen echter toeneemt, kan dit leiden tot een verhoogd ontstekings­ niveau in de hersenen.

•

Deze inflammatoire kettingreactie kan in gang gezet worden door een aantal zaken. De consumptie van verwerkt voedsel met een lage voedingswaarde, het ervaren van reële of gepercipieerde stress, infecties en vervuiling kunnen het darmmicrobioom allemaal radicaal wijzigen en zo een inflammatoire respons uitlokken.

•

Diverse studies tonen aan dat een gezond darmmicrobioom essentieel is om de hersenen gezond te houden; bij patiënten met depressie zijn de ont­stekingsmarkers meestal verhoogd.

TCC Magazine | 81

Colofon Hoofdredactie Sacha van den Ende E-mail: sacha@inspiredcommunications.nl Bladmanagement en redactionele bewerking Maartje Albert en Ria Teeuw E-mail: maartje@inspiredcommunications.nl Eindredactie Marianne Smits en Charlotte Simons

NFG zorgt voor werk

Redactieadres Waterviolier 40 2498 ES Den Haag Telefoon: 070 - 89 14 914 E-mail: redactie@inspiredcommunications.nl Uitgever Inspired Publishing Contactpersoon: Sacha van den Ende Waterviolier 40 2498 ES Den Haag Telefoon: 070 - 89 14 914 E-mail: info@inspiredcommunications.nl Vormgeving Eefje Kleijweg | Grafisch Ontwerp | www.eefjekleijweg.nl Druk Damen Drukkers Lezersservice TCC Magazine verschijnt zes keer per jaar. Het wordt toegezonden aan alle register- en aspirantleden van de beroepsorganisatie NFG, ALIP, de leden van TPnet, NKS en Rosegarden en aan studenten van diverse toonaangevende opleiders.

Abonnementen Jaarabonnementen per zes nummers: € 39,95.

De abonnementsprijs dient bij vooruitbetaling te worden voldaan.

U ontvangt hiervoor een factuur. Nieuwe abonnementen kunnen op elk moment van het jaar ingaan.

Opzegging dient schriftelijk, ten minste 2 maanden voor afloop van de abonnementsperiode te worden ingediend bij de uitgever.

Adreswijzigingen Adreswijzigingen graag zo spoedig mogelijk schriftelijk indienen bij de uitgever per post of per e-mail: abonnement@inspiredcommunications.nl Disclaimer De informatie in dit blad is uitermate zorgvuldig opgesteld en gecontroleerd. De uitgever is evenwel niet aansprakelijk voor de inhoud van ingestuurde c.q. aangeboden artikelen, product-in- formatie en voor eventuele schade als gevolg van vermeende (medische) adviezen, onverhoopte onjuistheden en/of onvolledigheden. De uitgever draagt geen verantwoordelijkheid voor de inhoud van advertenties. Informatie over gebruikte bronnen kan opgevraagd worden bij de redactie.

Ben je coach, psycholoog of therapeut en wil je een contract voor de Wmo of Jeugdwet met de gemeente aanvragen?

Ga dan naar de speciaal voor NFG-hulverleners opgerichte website: www.zorg-tender.nl.

©Copyright Niets uit deze uitgave mag worden over- genomen zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Inspired Publishing.

Alle rechten voorbehouden.

82 | TCC Magazine

Het aanvragen van een zorgcontract werkt heel gemakkelijk. Meld je aan en ontvang advies op maat.

Kortere dagen, minder zon en meer binnen leven, het maakt dat we afhankelijk worden van andere vitamine D bronnen. Vitamine D ondersteunt onder andere de afweer van het lichaam.

Bonusan Vitamine D3 Bevat uitsluitend vitamine D3 en puur natuurlijke olijfolie. Een bewuste keuze voor een puur en kwalitatief product zonder verdere toevoegingen zoals omega 6. Ideaal voor een goede opname van vitamine D3 in het lichaam.

Softgels of druppels Geliefd vanwege het kleine formaat en leverbaar in 15, 25 en 75 mcg softgels of 7,5 mcg druppels, voor een orthomoleculaire behandeling op maat. bonusan.com/vitamine-d3

VITAMINE D3

DE NATUURLIJKE AANVULLING VOOR DONKERE DAGEN

NIEUW!

BERBERINE 500 MG Zuiver extract uit Berberis aristata extract uit de wortels van Berberis aristata, ook wel Indische berberis of boomkurkuma genoemd sterke wetenschappelijke onderbouwing wordt goed opgenomen in doelweefsels Berberine is een belangrijke bioactieve stof onder

voedingssupplement gebruikt. De afgelopen twintig

andere in de wortels, stam, bast en bessen van het

jaar is de wetenschappelijke belangstelling enorm

plantengeslacht Berberis. Vitals maakt gebruik van

gegroeid en inmiddels komen er jaarlijks zo’n 200 ge-

een zeer zuiver extract uit de wortels van de soort

publiceerde artikelen over berberine bij. Berberine on-

Berberis aristata. Deze soort wordt ook wel Indische

dersteunt het behoud van een normaal cholesterol- en

berberis of boomkurkuma genoemd. De planten waar

triglyceridengehalte en is goed voor hart en bloedva-

berberine in zit worden al duizenden jaren gebruikt in

ten. Daarnaast helpt het bij de bloedsuikerregulatie en

India, China, Japan en veel meer landen. Sinds de jaren

is het goed voor de lever*. Lees meer over Berberine

vijftig wordt berberine ook als stof geĂŻsoleerd en als

500 mg op Vitals.nl of bel 075-6476050.

*Gezondheidsclaims in afwachting van goedkeuring door de Europese Commissie. Kijk voor meer informatie op Vitals.nl.

ELKE DAG BETER

WWW.VITALS.NL