Elżbieta Zmarzła To wydarzyło się w Kaliszu historia rodziny Fibigerów

Elżbieta Zmarzła

To wydarzyło się w Kaliszu – historia rodziny Fibigerów

W listopadzie 2019 roku radni miasta Kalisza przegłosowali uchwałę o ustanowieniu roku 2020 Rokiem Rodziny Fibigerów. Przez cały ten czas będą odbywać się uroczystości i imprezy okolicznościowe poświęcone działalności tego znamienitego rodu, podkreślające wkład, jaki wniósł on w rozwój przemysłu muzycznego w Polsce oraz na świecie.

W obchody włączyła się rodzina Fibigerów – Elwira oraz Ewa, córki Gustawa Arnolda Fibigera III, ostatniego właściciela Fabryki Fortepianów i Pianin „Arnold Fibiger”. Jak podkreśliły obie panie, takie święto nie powtórzysięwięcej,zrobiązatemwszystko,aby o Roku Fibigerów w Kaliszu było głośno nie tylko w miejscu narodzin rodzinnej fortuny.

Parowa Fabryka Fortepianów Arnold Fibiger w Kaliszu, rok 1914, www.muzeawielkopolski.pl

Kim byli?

Fibigerowie przybyli do Kalisza w latach 40. XIX wieku prawdopodobnie z Austrii. Głową rodziny był Carl Gottlob, stolarz o umiejętnościachbudowy instrumentów klawiszowych. Zdolności po ojcu przejął syn, Arnold Fibiger I, który urodził się w Kaliszu w1847roku.Założyłw1873rokuwaleiJózefiny (obecnie aleja Wolności) własną pracownięnaprawczą,aw1878ukończyłswójpierwszyfortepian.W1885rokuzbudowałpierwszy wielkifortepian.Przyniósłonfabryceijejwłaścicielowirozgłosorazuznanie.Chęćzagrania na instrumencie sprowadziła do Kalisza takie sławy jak m.in. Józef Wieniawski czy Alfred Reisenauer.W1898rokuArnoldFibigerprzeniósłzbytmałą,wstosunkudocorazwiększego zapotrzebowania na rynku, wytwórnię na

ul. Szewską (dzisiejsza ul. Chopina).

Arnold Fibiger (w środku) z rodziną w ogrodzie, rok 1932, www.muzeawielkopolski.pl

Kolejniczłonkowierodzinyprowadzilidalejprzedsiębiorstwo,abylito:GustawFibigerII (syn Arnolda), Gustaw Arnold Fibiger III, syn Gustawa Fibigera II, ostatni właściciel. W1954rokuzałożyłonrównieżjedynewEuropie, a także jedno z trzech na świecie, Tech-

nikum Budowy Fortepianów, które od 1989 roku nosi jego imię. Tradycje muzyczne pielęgnowaliteżbraciaAleksanderOskariKarol Otton Fibiger. W 1899 roku otworzyli w Kaliszu Fabrykę Pianin i Fortepianów „Bracia K. i A. Fibiger”, zwaną niekiedy Apollo, istniejącą do 1939 roku. Pracował w niej Jan Sylwester Fibiger (syn Aleksandra Oskara). Gustaw Arnold Fibiger III i Jan Sylwester Fibiger pracowali również w Fabryce FortepianówiPianin„Calisia”(taknazywałasięFabryka Fortepianów i Pianin „Arnold Fibiger” po upaństwowieniu w1947). Obajuczylizawodu w Technikum Budowy Fortepianów. Patrioci i bohaterowie

ChoćFibigerowiemielikorzenieaustriacko-niemieckie, na stałe wrośli w Polskę i Kalisz. Byli prawdziwymi patriotami. Gustaw Arnold Fibiger III był żołnierzem 25. Pułku Artylerii w Kaliszu. Brał udział w walkach podŁęczycą,Kutnem,Młodzieszynem.Wbitwie nad Bzurą został ranny w głowę. Po dostaniu się do niewoli przeszedł obóz jeniecki w Woldenbergu, gdzie mimo wielu prób skłonienia go do podpisania folkslisty odmówił, skazującsiętym samym naszykany. Wstyczniu 1945 roku stracił siostrę – Elwirę, bestialsko zamordowaną przez hitlerowców w Lesie Skarszewskim, w grupie 56 osób, za działalność w ruchu oporu, a cztery dni później zginęła matka – Wanda Fibiger. Gustaw Arnold Fibiger III w uznaniu zasług na polach walki otrzymał Krzyż Walecznych. Wybitni konstruktorzy

Po wojnie, mimo nacjonalizacji fabryki, ostatni właściciel przedsiębiorstwa pracował w niej do emerytury. Dzięki niemu w 1950 roku „Calisia” wyprodukowała 136 pianin, by rok później podwoić tę liczbę. Z 269 pianin wykonanych w 1951 roku 150 trafiło na eksport do Szwecji,FinlandiiiNorwegii. W1953 roku rozpoczął pracę nad konstrukcją nowego modelu wielkiego fortepianu koncertowego M-280, za który został odznaczony w 1956 rokuZłotymKrzyżemZasługiprzezMinisterstwo Kultury i Sztuki. W tym samym roku skonstruował nowy model fortepianu gabinetowego M-165, a w roku 1966 – typ „Super”M-165.PrzyudzialeGustawaFibigeraIII w „Calisii” zrealizowano 21 modeli pianin. Dziękidoskonałejjakościmateriałówużytych do wykonania instrumentów, a także sercu, które włożył on w tworzenie instrumentów, wiele z nich do dziś znajduje się w zbiorach muzealnych i prywatnych na całym świecie. Stanowiąrównieżczęśćpokaźnejkolekcjifortepianów firm polskich w Muzeum Historii Przemysłu w Opatówku. Od pokoleń elita miasta

Kaliszodegrał wżyciurodziny Fibigerów szczególną rolę. To właśnie tutaj osiedli, zbudowaliświetnieprosperująceprzedsiębiorstwo idomrodzinny.Totuspodichrąkwychodziły najpiękniejsze instrumenty muzyczne, podziwiane na całym świecie. Swoje życie poświęcili fabryce, kształceniu kolejnych generacji fortepianmistrzów, budowniczych, konstruktorów, techników, stroicieli fortepianów oraz pianin.RodzinaFibigerównależydoelityobywateli Kalisza.

Źródło: Archiwum Państwowe w Kaliszu

„KalisztoodpokoleńFibigerowie.Oninaprawdękochalitomiasto.Mieliinnemożliwo-

ści w życiu, a zostali tutaj do końca. To było miasto ich życia, nadziei, sukcesów, porażek, wspomnień” – podkreślała na spotkaniu promującym książkę Dusza zaklęta w fortepianie ElwiraFibiger.Wydanaw2015rokuopowieść obarwnejcodziennościkaliskiegodomuFibigerów będzie kontynuowana.

Legitymacja mistrzowska Gustawa Arnolda Fibigera III. Spuścizna Gustawa Arnolda Fibigera, sygn. 12, s. 2, Źródło: Archiwum Państwowe w Kaliszu

Nasze dziedzictwo

Dziś zabytkowy budynek fabryki został odrestaurowany i stał się wizytówką Kalisza dzięki Marcinowi Antczakowi, wiceprezesowi Firmy Budowlanej Antczak, właścicielowi istniejącego tu kompleksu biznesowego CalisiaOne.TradycjezaszczepioneprzezródFibigerów kontynuują kolejne pokolenia kaliszan, często wywodzących się spośród byłych pracowników fabryki „Calisia” (wcześniej „Arnold Fibiger”) lub absolwentów Technikum Budowy Fortepianów. W Kaliszu działa kilkadziesiątfirmzajmującychsięrenowacją,budową, konstruowaniem fortepianów i pianin, znanych, cenionych w świecie.

Nadal funkcjonuje również Technikum Budowy Fortepianów, obecnie w ramach Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2. To jedyna szkoła w Polsce, a zarazem jedna z trzech, jakie istnieją na świecie, przygotowująca profesjonalnych stroicieli i korektorów instrumentów klawiszowych. Uczniowie ucząsiępraktycznejnaukizawodum.in.wzakładach produkujących fortepiany, pianina na terenie Kalisza. Absolwenci uzyskują zawód technik instrumentów muzycznych o specjalności – budowa i strojenie fortepianów i pianin. Znajdują zatrudnienie w renomowanych firmach świadczących usługi w tym zakresie w kraju, a także za granicą.