6ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΒΟΛΟΥ
Αξίες μέσα από μία φιλολογική οπτική
Σχ. έτος 2014-2015
Εισαγωγή Το σχολείο αποτελεί τον κύριο θεσμό στον οποίο οι σύγχρονες κοινωνίες αναθέτουν τη δευτερογενή κοινωνικοποίηση της νέας γενιάς με τα προγράμματα σπουδών ως ένα από τα βασικότερα εργαλεία αυτής της διαδικασίας. Τα μέσα διδασκαλίας και τα σχολικά εγχειρίδια ως κοινωνικά προϊόντα δεν είναι ουδέτερα από άποψη στόχων και περιεχομένων, είναι φορείς ιδεολογίας, κοινωνικών αντιλήψεων, αξιών, διαθέσεων, προτύπων μέσα από τα οποία επιδιώκεται η μεταβίβαση και οικοδόμηση της γνώσης στους/ις μαθητές/ριες επηρεάζοντάς τους/ες στη διαμόρφωση των δικών τους στάσεων και συμπεριφορών. Με αφόρμηση τα παραπάνω μαθητές/ριες του σχολείου μας κατά το διδακτικό έτος 2014-2015 παράλληλα με την επεξεργασία των κειμένων και ενοτήτων στα μαθήματα των Αρχαίων Ελληνικών από μετάφραση, της Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας θέλησαν να διερευνήσουν με ένα δικό τους τρόπο ιδέες, αξίες, στάσεις και συμπεριφορές που παρουσιάζονται στα συγκεκριμένα μαθήματα. Στο πλαίσιο αυτό μετά την ολοκλήρωση συγκεκριμένων ενοτήτων οι μαθητές/ριες ατομικά και ομαδικά έκαναν τις δικές τους αξιόλογες δημιουργίες καθώς είναι αυθόρμητες και γνήσιες. Επινόησαν διάφορα είδη κειμένων όπως: ποιήματα με ομοιοκαταληξία και ελεύθερο στίχο, μαντινάδες, αυτοβιογραφίες, συνέχεια διηγήματος, γραφή ενός διηγήματος από διαφορετική οπτική γωνία, ακροστιχίδες, διαλογικά κείμενα, μονολόγους κ.ά. Θέματα με τα οποία ασχολήθηκαν και τους ευαισθητοποίησαν ήταν: η φιλοξενία, η ξενοφοβία, ο σεβασμός, σεβασμός στην ετερότητα, διαφορετικότητα, αδελφική αγάπη, αρετή-πλούτος-γνώση-εξουσία, διαφθορά, ο καλός ή αδιάφορος μαθητής, ο δάσκαλος στο σχολείο, προσωπική προσπάθεια, ελπίδα, φιλία, αγάπη, στάσεις ζωής.
1
Συνταγή φιλοξενίας γνωστή και ως αντίδοτο της ξενοφοβίας Υλικά 4 κουταλιές της σούπας αγάπη 1 πρέζα σεβασμός 1 κούπα εμπιστοσύνη 2 χούφτες προσφορές 250γρ. εξυπηρέτηση 2 φακελάκια δώρα
3 κιλά ξεκούραση
2 σφηνοπότηρα ξεκούραση 1/2 κιλού φιλία 3 γρ. διαφωνίες αλατοπίπερο μαγείας
Εκτέλεση Αρχικά, ψιλοκόβουμε με το μαχαίρι της αλήθειας τις 2 χούφτες προσφορές και τα 250γρ εξυπηρέτησης. Μετά ρίχνουμε με προσοχή τα υπόλοιπα υλικά - και αυτά που ψιλοκόψαμε - στο μίξερ των μπερδεμένων γεύσεων και τα ανακατεύουμε. Αργότερα τοποθετούμε το μείγμα στην κατσαρόλα της καρδιάς μας και με τη φλόγα της ψυχής μας το θερμαίνουμε ανακατεύοντας απαλά για 45’. Τέλος χύνουμε τα 3/4 του μεθυστικού ποτού μας στις γνώσεις της ηθικής μας ενώ το 1/4 που κρατήσαμε, το χύνουμε στις παγερές γωνίες της ψυχής μας για να ξαναζωντανέψει η φλόγα τους. ΠΡΟΣΟΧΗ! Ιδιαίτερες, προσωρινές παρενέργειες που μπορεί να υπάρξουν: Υπερκινητικότητα Έντονα συναισθήματα 2
Φιλοξενία Φροντίδα και αγάπη ο κόσμος πρέπει να δίνει, ένα ζεστό σπιτικό, ένα μικρό πιάτο για τον συνάνθρωπο. Όχι τίποτα σπουδαίο αλλά ούτε και κάτι δύσκολο, μια βοήθεια, ένα χέρι να σηκωθεί. Κάθε άνθρωπος ότι και να έχει πρέπει να ανοίγει τις πόρτες του στον Άλλο, σε έναν φτωχό, σε έναν άστεγο, σε έναν Συνάνθρωπό του. Πράγμα δύσκολο στις μέρες μας αλλά όχι και ακατόρθωτο.
Συνταγή Φιλοξενίας Υλικά 3
2 κιλά φιλία 2 κούπες εμπιστοσύνη 2 ξένοι 2 καλοί άνθρωποι 0 ξενοφοβία 1 κιλό καλή καρδιά 2 κουταλάκια του γλυκού αλληλεγγύη 1 κιλό αγάπης προς τον συνάνθρωπο 5 κιλά καλές ψυχές Εκτέλεση Ανοίγουμε την ψυχή μας και βάζουμε μέσα 1 κιλό καλή καρδία, 1 κιλό αγάπης προς το συνάνθρωπο και προσθέτουμε 2 κιλά φιλία και τα αφήνουμε να γίνει ένα καλό μίγμα. Βάζουμε 2 ξένους οι οποίοι θα επισκεφτούν τους 2 φιλόξενους - καλούς ανθρώπους, και μαζί με 5 κιλά καλές ψυχές τα σιγοβράζουμε για 10 λεπτά. Τοποθετούμε ακόμη 2 κουταλάκια του γλυκού αλληλεγγύη μαζί με 2 κούπες εμπιστοσύνη. Τέλος, εάν η συνταγή έχει πετύχει τότε θα δημιουργηθούν 2 καλοί και φιλόξενοι άνθρωποι, χωρίς ξενοφοβία.
Ξένους δεν βάζουνε στο σπίτι τους Επιφυλακτικοί είναι και όχι φιλόξενοι Νοοτροπία τέτοια έχουν Όρια βάζουν και πιστεύουν πως αυτό είναι καλό Φασίστες και ρατσιστές Ομοφοβικοί είναι και εγωιστές Βίαιοι με τους συνανθρώπους τους δείχνουν Ιμπεριαλιστές και αντιπαθείς Αντικοινωνικοί είναι όπως σωστά τους χαρακτηρίζουν 4
Φίλους θα ’θελα να έχω πολλούς Ιδανικούς και καλούς Λόγια να ανταλλάσσουμε Όλο αγάπη, μα και τον Ξένο κόσμο θα ’θελα να γνωρίσω Επειδή δεν θέλω Να νιώθω ούτε Ίχνος μοναξιάς Αλλά να έχω πάντα συντροφιά
Φαίνεται να ’ναι αγαθό Ίσως το πιο μεγάλο Λόγια δεν είναι Όμορφα, μ’ αλήθεια δίχως άλλο Ξένος στο σπίτι σου να μπει Έχοντας ανοιχτόκαρδα προσκληθεί Να φάει, να πιει, να κοιμηθεί Ιδιαίτερη είναι Αρετή
[Φιλοξενία] Από τα παλιά τα χρόνια Πριν απ’ το Χριστό ακόμα 5
Οι πρόγονοί μας για αξία Είχαν τη φιλοξενία. Ξένος σπίτι τους να ’ρθει Μήτε να τον περιποιηθεί Ήταν αγένεια μεγάλη Και κακία δίχως άλλη. Να φάει, να πιει, να κοιμηθεί Και ύστερα να γυρίσει. Μα δίχως δώρα και γιορτές Δεν γίνονταν να φύγει.
[Φιλοξενία] Φιλοξενία, μεγάλη αρετή Ίσως η πιο σημαντική Θα μπορούσες και εσύ Το σπίτι σου σε ξένο να ανοίξεις, Να τον περιποιηθείς Να τον φροντίσεις Το όνομά του να μην ρωτήσεις Μα δώρο να του προσφέρεις πλούσιο, Χωρίς καν να τον γνωρίζεις Τις σκέψεις σου να μοιραστείς Την καρδιά σου να χαρίσεις Και όλα αυτά Χωρίς αντίτιμο Πράγματι φαντάζει αυτό Στις μέρες μας ανήκουστο Μα Ίσως αξίζει να προσπαθήσεις. 6
[Ξένος] Ξένος χτυπά την πόρτα σου Φοβάσαι να ανοίξεις Τι θα κρύβει μέσα του Διστάζεις να ανακαλύψεις Άγνωστο άκουσμα κυλά στη φλέβα της καρδιάς Αναρωτιέσαι τι θα κάνεις Μα αιχμάλωτος είσαι της ώρας Γρήγορα πρέπει να σκεφτείς στο τέλος τι θα κάνεις
Τις αμφιβολίες κρύψε μέσα στο κενό Τον ξένο για να μην στεναχωρήσεις Το χείλος δέσε το φαρμακερό Τρύπες στην καρδιά να μην του ανοίξεις Την ψυχή σου την ψυχρή Θέρμανέ την με καλοκαρδία Τον διστακτικό ξένο να υποδεχτεί Με αγάπη και ευτυχία Προσφορές και δώρα απλόχερα Δώσε στον διστακτικό ξένο που ήρθε ως εδώ Σαν οι δρόμοι σας χωρίσουν, έτσι απρόσμενα Αυτός στη μνήμη του θα σ’ έχει που του ’δωσες για λίγες μέρες σπιτικό. 7
Ξένος Έρχεται, φοβάμαι, ποιος Να είναι; Όμορφος δεν μου Φαίνεται Οξύθυμος και Βίαιος... Ιδιαίτερος μπορεί να είναι. Πώς να μάθεις πράγματι τι Άνθρωπος είναι;
8
[Η αδελφή] Η αδελφή μου είναι καλή και όμορφη πολύ. Τα μαλλιά της είναι ωραία Της το λέει και η παρέα. Μου αρέσει τα πράγματά της να πειράζω Παρόλο που ξέρω ότι τη νευριάζω. Με βοηθάει στα μαθηματικά Κ’ αυτό με ενοχλεί πραγματικά, Μπορώ και μόνη μου να λύσω Αλλά δεν προλαβαίνω καν να ξεκινήσω.
[Η αδελφή και ο αδελφός] Η αδελφή και ο αδελφός Είναι το στήριγμά σου Και ό,τι κακό και αν σου συμβεί Θα έρθουνε κοντά σου. Μα κι αν δεν έρθουν σύντομα Σε έχουν στο μυαλό τους Στην προσευχή, στη σκέψη τους Εσύ είσαι μοναδικός τους Παιχνίδια, γέλια και χαρές Κάνουμε σαν γεννηθούμε 9
Και από της μάνας την αγκαλιά Εύκολα δεν ξεκολλούμε Μαζί παντού, εδώ κι εκεί Περνάμε τον καιρό μας Αχώριστοι φίλοι είμαστε Μέχρι το θάνατό μας.
Σε μέρες δύσκολες που σήμερα περνάμε Τσ’ αξίες του Ερωτόκριτου να μην τις λησμονάμε Τα πλούτη και η εξουσία φθείρονται στα χρόνια Όμως οι γνώσεις και οι αρετές μένουνε αιώνια
[Πλούτος εξουσία γνώση και αρετή] Μια φορά κι έναν καιρό ήταν ο πλούτος με τις τρεις υποψήφιες αρραβωνιαστικιές του, την εξουσία, τη Γνώση και την Αρετή. Προσπαθούσε να αποφασίσει ποια θα γίνει γυναίκα του. Κάποια στιγμή έτσι όπως σκεφτόταν, αποφάσισε να τις υποβάλλει σε μια δοκιμασία. Ποια θα γινόταν πιο λατρευτή στους υπηκόους του; Η εξουσία έταξε βασιλεία και χρηματική αποκατάσταση, η Γνώση θα δίδασκε την τέχνη του λόγου, όμως η Αρετή δεν έταξε τίποτα, γιατί γνώριζε ότι τα λεγόμενα της εξουσίας και της Γνώσης δε θα πραγματοποιούνταν. Έτσι ο πλούτος παντρεύτηκε την Αρετή καθώς τη θεώρησε καταλληλότερη και πιο ηθική απ’ τις υπόλοιπες. Στην περίοδο της τουρκοκρατίας υπήρχαν διαφορετικοί άνθρωποι. Αυτοί που ενδιαφερόντουσαν για την εξουσία και τον πλούτο και αυτοί που τους ένοιαζε ο 10
πνευματικός πλούτος και όχι τα υλικά αγαθά. Υπήρχαν πολλά παραδείγματα από εκείνη την εποχή. Χαρακτηριστικός ο διάλογος δύο κοριτσιών που συζητούσαν για το πως θα ήθελαν να είναι ο μέλλων σύζυγός τους. Αθηνά: Για πες μου, ποιο είδος άντρα σου αρέσει; Αρετή: Δε με νοιάζει - το μόνο που θέλω είναι να με αγαπάει. Αθηνά: Μμμ, τι μου λες τώρα; εγώ το μόνο που θέλω είναι να είναι πλούσιος. Χάρη στον πλούτο οι άνθρωποι ικανοποιούν όλες τις ανάγκες τους. Είναι το πιο σημαντικό για τους ανθρώπους και όλοι τον χρειάζονται. Αρ: Μα πώς θα ’ναι πλούσιος; Η Ελλάδα βρίσκεται υπό την κατοχή των τούρκων. Αθ: Δε με νοιάζει. Στην ανάγκη παντρεύομαι και Τούρκο, αρκεί να έχει λεφτά και μεγάλη εξουσία. Χάρη στην εξουσία δημιουργούνται οι κοινωνικές τάξεις και όσοι την έχουν μπορούν να εξουσιάζουν τους άλλους. Αρ: Θα προδώσεις την πατρίδα σου; Αθ: Δεν την προδίδω. Απλά κοιτάω το συμφέρον μου. Αρ: Στην κατάσταση που βρίσκεται η Ελλάδα πρέπει να κοιτάμε το εμείς και όχι το εγώ. Αθ: Και σαν τι θες να κάνω; Να κάτσω να πεθάνω από την πείνα; Αρ: Θα αντέξεις να δεις την οικογένειά σου και τους φίλους σου να πεθαίνουν από την πείνα; Αθ: Θα προσπαθήσω Αρ: Κανονικά θα έπρεπε να τους βοηθάς με όποιον τρόπο μπορείς. Πρέπει να ενισχύσεις τον αγώνα για να απελευθερωθεί επιτέλους η Ελλάδα από τον τουρκικό ζυγό. Αθ: Καλά, θα δούμε για πες μου εσύ τι θα ήθελες; Αρ: Αυτός που θα ήθελα να παντρευτώ δεν με νοιάζει αν θα είναι πλούσιος, αρκεί να είναι πνευματικά μορφωμένος και η ψυχή του να ξεχειλίζει αρετή. Η γνώση έχει μεγάλη σημασία για τους ανθρώπους, καθώς έχει διαχρονική αξία, ενώ τα πλούτη και η εξουσία φθείρονται. Η αρετή επίσης προσφέρει ευγενικό ήθος και δεν καταλύεται στο χρόνο. Τέλος θα προσπαθήσω να βοηθήσω στον αγώνα με όλες μου τις δυνάμεις. Αθ: Αφού θα βοηθάς εσύ στον αγώνα εμένα δεν θα με χρειάζονται. Αρ: Από όλους η βοήθεια είναι αποδεκτή και χρήσιμη. Αθ: Εντάξει. Πρέπει να φύγω τώρα - γεια σου 11
Αρ: Σκέψου αυτά που σου είπα Μετά από λίγα χρόνια η Αθηνά παντρεύτηκε τον διοικητή της περιοχής. Ενώ η Αρετή παντρεύτηκε αυτόν που αγαπούσε. Παρόλο που παλιότερα η Αθηνά σκεφτόταν μόνο τον εαυτό της τώρα ενισχύει την επανάσταση όσο πιο πολύ μπορεί, γιατί σκέφτηκε τα λόγια που της είχε πει η Αρετή. Η Αρετή βοηθούσε στον αγώνα όπως είχε πει στην Αθηνά με κάθε τρόπο και κόστος.
[Διαφθορά] Δεν ξέρω κάποιον που να μην έχει κάνει κάποια παρατυπία Ίσως κάποτε η διαφθορά και οι παρατυπίες για προσωπικό όφελος να εξαφανισθούν Αλλά θα γίνει αυτό ποτέ; Φανερή είναι η αρχή των διεφθαρμένων Θεωρείται ότι το εύκολο και γρήγορο χρήμα είναι αυτή Όμως δεν νοιάζονται για τις συνέπειες που έχει η ζωή αυτή προς την κοινωνία Ρόλος τους, ένας συνδετικός κρίκος στην αλυσίδα της διαπλοκής Αν ο εγωισμός και η απληστία δεν υπήρχαν μάλλον ούτε η διαφθορά θα υπήρχε τώρα.
[Αδιάφορος μαθητής] Ένας αδιάφορος μαθητής μπορεί να είναι: Α) αυτός που κοιμάται και ροχαλίζει στην τάξη Β) αυτός που δεν διαβάζει ποτέ Γ) αυτός που κάνει μπάλα τους βαθμούς του και καλάθι τον κάδο Δ) αυτός που η τσάντα του είναι άδεια Ε) αυτός που του μιλάνε οι καθηγητές και αδιαφορεί, δεν τον νοιάζουν τα λεγόμενα τους και του “βγαίνουν απ’ το αυτί” 12
Όμως ποια είναι η αλήθεια που κρύβεται στο πρόσωπο αυτουνού του μαθητή;
[Το σχολείο] Είσαι η ζωή μου, η μικρή ψυχή μου, τα πρωινά με ξυπνάς αλλά τις Κυριακές με ξεχνάς. Δεν μπορείς να με νικήσεις αλλά ούτε να με κατακτήσεις. Μπορείς να γίνεις η χαρά μου, μα πάντοτε να ξέρεις ότι η καρδούλα μου για σένα βρε χτυπά. Ακόμη κι όταν με ταλαιπωρείς με εργασίες και βαρετές ασχολίες, νιώθω πως σ’ αγαπώ. Με φέρνεις σε επαφή με καινούριους ανθρώπους και μου δίνεις την ευκαιρία για ένα καινούριο αύριο. Το καλοκαίρι δεν μου λείπεις, σε ξεχνώ και μόνος σε αναπολώ, μα πάντοτε θα σ’ αγαπώ. Μπορώ να σε μισήσω και να σε χτυπήσω μα θα το ξανασκεφτώ και θα σου πω ευχαριστώ. Μπορείς να γίνεις πολύ κακό και να με αποτελειώσεις μα δεν μπορώ να μην σου πω το μεγάλο Σ’ΑΓΑΠΩ. Όταν θα με πας εκδρομή θα ’ναι σαν ανταμοιβή. Κάποια στιγμή θα τελειώσεις κι όλα μου τα όνειρα θα τα ισοπεδώσεις. Ας σε χαρώ, λοιπόν, δίχως να δυσανασχετώ. Είσαι απλά το Σχολείο μου!
[Οι αναμνήσεις της καρδιάς] Πέρασαν τα χρόνια γρήγορα Έξι ολόκληρα χρόνια Σαν τώρα θυμάμαι την πρώτη μέρα Που τα παιδιά της πρώτης ήμασταν φοβισμένα, Μπροστά στο καινούργιο και το άγνωστο. Όμως αυτόν τον φόβο ήρθε και μας τον πήρε Η μεγάλη αγκαλιά της κυρίας Κατερίνας. Μας χώρεσε όλους Φοβισμένους και μη. Το χαμόγελό της, η ζεστή αγκαλιά της, 13
Τα γλυκά της λόγια Όλα ήταν υπέροχα Αυτή ήταν η αρχή μιας πορείας Στο Δημοτικό σχολείο.
14
15
16
[Ο δρόμος για τον παράδεισο είναι εύκολος ή Ο παράδεισος μπορεί να είναι πιο κοντά μας] Αγαπημένη μου φίλη Ελένη, Έλαβα το γράμμα σου και χάρηκα πολύ, γιατί φοβόμουνα πως με την αλλαγή της διεύθυνσης σου μπορούσε και να χαθεί. Ευτυχώς ο ταχυδρόμος είναι ο ίδιος - το διαμέρισμα που νοικιάσαμε είναι στην ίδια γειτονιά με το παλιό μας σπίτι - κι έτσι απ’ την πλευρά αυτή δεν υπάρχει πρόβλημα. Ευτυχώς στην καινούργια μου γειτονιά δεν αντιμετωπίζω κανένα πρόβλημα. Όταν οι ένοικοι του σπιτιού έμαθαν ότι ήρθαμε στην πολυκατοικία τους μας καλωσόρισαν και ήταν ιδιαίτερα φιλόξενοι με μας. Δεν το περίμενα να σου πω, πίστευα ότι θα με αντιμετώπιζαν διαφορετικά, λόγω της εθνικότητας μου, αλλά απ' ότι φαίνεται οι Έλληνες είναι πολύ φιλόξενοι. Προ ημερών η μαμά μου συνάντησε στο ασανσέρ την κυρία που μένει ακριβώς από κάτω από το δικό μας διαμέρισμα. Την καλημέρισε και μας προσκάλεσε στο σπίτι της για να δειπνήσουμε μαζί το βράδυ. Μας κάλεσε στο σπίτι της γιατί ήθελε να μάθει για τη ζωή μας στην Αλβανία και για την ιστορία της. Πίστευε ότι η Αλβανία είχε και αυτή πολύ ωραία ιστορία και ήθελε να τη γνωρίσει. Χθες μας προσκάλεσε και άλλος ένας ένοικος που συνάντησε τον πατέρα μου έξω από την πολυκατοικία, καθώς πήγαινε στη δουλειά και μας προσκάλεσε στο σπίτι για να συζητήσουμε για κάποια θέματα. Μας είπε ότι θέλει η Ελλάδα να γίνει μια πολυπολιτισμική χώρα και ότι είναι πολύ ωραίο να υπάρχουν άνθρωποι από άλλες χώρες αφού έτσι η ζωή γίνεται πιο ενδιαφέρουσα. Οι άνθρωποι έχουν διαφορετικές απόψεις, διαφορετικά γούστα, διαφορετικές συνήθειες και πολλά άλλα διαφορετικά από σένα που δε θα σε κάνουν ποτέ να βαρεθείς. Η ζωή μας έχει γίνει καλύτερη από όταν φύγαμε από την Αλβανία και ήρθαμε στην Ελλάδα. Οι άνθρωποι εδώ μας κάνουν να νιώθουμε άνετα και μπορούμε να έχουμε ελπίδες για ένα καλύτερο μέλλον. Η ζωή στην Ελλάδα είναι πολύ καλή Ελένη. Εσύ τι νέα; Πώς πάει; Στείλε μου κανένα γράμμα με τα νέα σου. Δεν μπορώ να συνεχίσω το γράμμα γιατί θα αργήσω στο τραπέζι που μάς έχουν οι γείτονες. Σε φιλώ 17
Αγαπημένη μου Βερόνικα, Πολύ χάρηκα με όσα ευχάριστα σου συμβαίνουν στη ζωή σου. Οι άνθρωποι που μένουν στην πολυκατοικία σου είναι καλοδεχούμενοι και φιλόξενοι. Ιδιαίτερα συμφωνώ με αυτό που γράφεις: πως ο περισσότερος κόσμος δέχεται πιο εύκολα το διαφορετικό. Ενδιαφέρεται για τον ανάπηρο, τον μελαψό και τον ξένο. Το χειρότερο όμως είναι ότι δεν σου έχω πει ένα μεγάλο μυστικό - Λίγο καιρό μετά από τη συνάντησή μας είχα ένα αυτοκινητιστικό ατύχημα και δυστυχώς έμεινα ανάπηρη. Δε σου γράφω περισσότερα γιατί αύριο είναι μεγάλη μέρα, θα δώσουμε τον τρίτο αγώνα στο μπάσκετ. Πρέπει να κοιμηθώ για να είμαι σε φόρμα. Χίλια γλυκά φιλάκια Ελένη
Σεβασμός -Μπαμπά τι σημαίνει να σέβεσαι; -Σέβομαι σημαίνει ότι θεωρώ πως αξίζει να εκτιμώ κάποιον και επίσης να μην παρεμβαίνω σε κάποιες καταστάσεις. Για παράδειγμα σέβομαι την ανάγκη κάποιου για απομόνωση ή ησυχία. Απ’ αυτό θα πρέπει να γίνεται σαφές πως η ανάγκη για αυτοσεβασμό και η ανάγκη να σέβεσαι τους άλλους είναι θεμελιακή για τον άνθρωπο γιατί αν δεν σέβεσαι τον εαυτό σου, αυτόματα τον θεωρείς ανάξιο εκτίμησης και στην ουσία ζητάς ευτελή μεταχείριση από τους άλλους. Και τι σημαίνει αυτοσεβασμός; Αυτοσεβασμός κόρη μου σημαίνει σέβομαι τον εαυτό μου. Δηλαδή εκτιμώ τον εαυτό μου επειδή θεωρώ ότι αξίζω πραγματικά. Αυτός ο τρόπος σκέψης οδηγεί στην ψυχική υγεία και αποτελεί τη βάση της αυτοπειθαρχίας. Πώς χάνεται ο σεβασμός; Ο σεβασμός φθείρεται από τη στιγμή που παύει ο συνάνθρωπός σου να σε σέβεται, δηλαδή να σου μιλάει άσχημα, να μη σε υπολογίζει και να σε κοροϊδεύει. Όταν λοιπόν 18
δεν υπάρχει σεβασμός τότε δεν υπάρχει και ανταπόδοση. Επίσης, ο σεβασμός κόρη μου χάνεται όταν τον επιβάλλεις αναγκαστικά. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μην αντιλαμβάνεται ο άλλος τον σεβασμό. Αυτά συμβαίνουν σε όλες τις ανθρώπινες σχέσεις. Πώς κερδίζεται ο σεβασμός; Ο σεβασμός είναι αποτέλεσμα της δικής μας συμπεριφοράς. Περιμένουμε να μας σέβονται όπως σεβόμαστε κι εμείς τους άλλους. Ο σεβασμός είναι μια ανεκτίμητη ηθική αξία που δεν πληρώνεις για αυτόν ούτε μπορεί κάποιος να μας τον χαρίσει, μόνο τον κερδίζουμε. Μπορεί όμως να χαθεί πολύ εύκολα γι’ αυτό θα πρέπει να μένουμε σταθεροί στις αξίες μας, να μην γινόμαστε αδιάκριτοι, να δεχόμαστε τις αδυναμίες μας ακόμα και να ντυνόμαστε προσεγμένα. Έτσι να είσαι σίγουρή κόρη μου πως θα κερδίσεις τον σεβασμό.
Η γνώση και η αρετή έχουν διαχρονική αξία, ενώ τα πλούτη και η δύναμη φθείρονται στο πέρασμα του χρόνου Η γνώση και αρετή είναι αξίες που περνούν από γενιά σε γενιά και γι’ αυτό τον λόγο έχουν διαχρονικότητα. Αντίθετα τα πλούτη και η δύναμη φθείρονται στο πέρασμα του χρόνου. Η γνώση και η αρετή είναι δύο εξίσου σημαντικές αξίες που βοηθούν τον άνθρωπο να διευρύνει τους πνευματικούς του ορίζοντες και να αποκτήσει βούληση και σωστή κρίση. Με τις αξίες αυτές μπορεί να προοδεύσει και να επιτύχει τους στόχους του, οι οποίοι στις σημερινές εποχές δεν είναι άλλοι από τον πλούτο και τη δύναμη. Στις μέρες μας όμως οι αξίες και τα ιδανικά φθείρονται, γιατί ο άνθρωπος έχει γίνει φιλόδοξος και χρηματοθηρικός. Θυσιάζει κάθε αρετή προκειμένου να αποκτήσει όσο το δυνατόν περισσότερα χρήματα με οποιοδήποτε τρόπο και κόστος. Έτσι όμως φτάσαμε σε μια εποχή που η δύναμη και τα πλούτη έχουν γίνει κινητήριος δύναμη, που εξουσιάζουν τον άνθρωπο αντί να τα εξουσιάζει αυτός και θεωρούμε πραγματικά ευτυχισμένο αυτόν που έχει το περισσότερο χρήμα. Άρα αν στην πραγματικότητα ο άνθρωπος εκτιμούσε και καταλάβαινε την ουσιαστική σημασία των αξιών δεν θα επέτρεπε να τον εξουσιάζει το χρήμα, γιατί τα ιδανικά είναι 19
αυτά που αντέχουν στο πέρασμα του χρόνου, ενώ το χρήμα είναι αυτό που έρχεται και παρέρχεται.
Σεβασμός -Πες μου μητέρα, τι είναι σεβασμός; -Ο σεβασμός είναι μια αναγκαία προϋπόθεση που εξασφαλίζει την αξιοκρατία και διασφαλίζει τα δικαιώματα των ατόμων που ζουν σε μια κοινωνία -Ναι, αλλά στις μέρες μας νομίζω ότι οι άνθρωποι δε σέβονται τους άλλους, γιατί δεν έχουν ηθικές αξίες. -Γιατί το πιστεύεις αυτό; -Γιατί ο άνθρωπος όχι μόνο δεν εμπιστεύεται κάποιον που είναι διαφορετικός από αυτόν, αλλά συνηθίζει και να τον υποτιμά καταπατώντας τα δικαιώματά του και την ελευθερία του -Και τι πρέπει να κάνει κάποιος για να κερδίσει το σεβασμό των άλλων; -Να τους φέρεται όπως θα ήθελε να φέρονται σε αυτόν. Εννοώ να είναι ευγενικός, φιλικός με τους άλλους, να υπερασπίζεται το δίκαιο και να συμπονά αυτούς που έχουν την ανάγκη του. -Ναι, αλλά για να γίνει αυτό πρέπει να μάθουμε στους ανθρώπους ότι η ισότητα δεν είναι μόνο θεωρητική αλλά πρέπει να εφαρμόζεται και στην πράξη. Όταν οι άνθρωποι έχουν στερεότυπα, δεν έχουν σωστή παιδεία και υγιή πρότυπα, δε θα μάθουν ποτέ την αξία του σεβασμού.
Ο καλός μαθητής Το πρωί όταν ξυπνάει Άγχος τον διαπερνάει Μήπως ξέχασε να μάθει Όσα το πρόγραμμά του γράφει Στο σχολείο καθώς πάει Το βιβλίο του κρατάει 20
Κάθε λίγο το κοιτάει Και απ’ έξω μουρμουράει Στα διαλείμματα μέσα μένει Και το κουδούνι περιμένει Να ’ρθει η ώρα κι η στιγμή Το μάθημα να πει Το μεσημέρι σπίτι όταν γυρνάει Στο τραπέζι κάθεται να φάει Έχοντας στα δεξιά την ιστορία Και στ’ αριστερά τη γεωμετρία
Ο δωδεκάλογος του «υπερμαθητή» Δεν αφήνει άσκηση για άσκηση Είναι παιδί που διψά για μάθηση Από το σπίτι του δε βγαίνει Το φως του ήλιου δεν τον βλέπει Παίρνει δεκαεννιά και κλαίει Όλη την ώρα μας το λέει Φίλους εξωσχολικούς δεν έχει Στο σπίτι πάντα κλεισμένος μένει Από βιβλία έχει πολλά Γι’ αυτόν η μόνη συντροφιά 21
Στο μάθημα εκατόν πενήντα ερωτήσεις κάνει Μήπως κάτι και δε μάθει Το τεμπέλιασμα δεν ξέρει τι σημαίνει Ολημερίς κι ολονυχτίς συνέχεια δουλεύει Παπαγάλος μεγάλος Σαν κι’ αυτόν κανένας άλλος Η θέση του πάντα σταθερή Πρώτο θρανίο πίστα είναι αυτή Ντοστογιέφσκι, Βερν, Τολστόι Όλους για πρωινό τους τρώει Γλώσσες πολλές μιλάει μα καμία δε λαλάει Συνέχεια τον χλευάζουν Αυτοί που από γράμματα δε σκαμπάζουν
Το 24ωρο ενός καλού μαθητή Το πρωί όταν ξυπνάω το βιβλίο μου κοιτάω ετοιμάζομαι και πάω στο σχολείο που αγαπάω με τα νούμερα αρχίζω με τη γλώσσα τερματίζω παίζω τρέχω και γελώ και ποτέ δε σταματώ 22
στο σπιτάκι όταν φτάνω τα μαθήματά μου κάνω το φαί στην άκρη μένει και η μητέρα επιμένει και το βράδυ μόλις έρθει το μυαλό για ύπνο πέφτει.
Μαντινάδες Στόχος δεν είναι τα λεφτά αλλά τα ’σθήματα τ’ αγνά Να μάθεις ν’ αγαπάς κι όχι συνέχεια να ζητάς Στόχος αληθινός είν’ η αρετή που δύσκολα αποχτιέται στη ζωή θέλει θυσίες και ιδανικά για να πιάσεις την καλή ψαριά.
Χρηματισμός – Ηθική -Γιατί είσαι τόσο απαραίτητος; -Επειδή όλα σήμερα κινούνται γύρω από τα νήματά μας -Και νομίζεις ότι έτσι προοδεύει η κοινωνία; -Ναι, γιατί τώρα οι περισσότεροι άνθρωποι δίνουν έμφαση στα υλικά αγαθά και δεν ενδιαφέρονται για τις πνευματικές αξίες όπως εσύ; -Όμως έτσι ο πολιτισμός δεν προχωράει μπροστά, αλλά μένει πίσω. -Η ουσία είναι στο χρήμα. -Το χρήμα όμως δε φέρνει την ευτυχία, ενώ με τη βοήθειά μου οι άνθρωποι ενώνονται 23
και καταφέρνουν τα αδύνατα. -Αυτά γίνονται μόνο σε όνειρα. -Δεν μπορώ να σε πείσω, ωστόσο θα σου υπενθυμίσω ότι στον κόσμο αυτό υπάρχουν δύο δυνάμεις, το καλό και το κακό. Εγώ ανήκω στο καλό και εσύ στο κακό. Μάντεψε ποιος θα κερδίσει στο τέλος.
Μια αναπόφευκτη σύγκρουση Η Διαφθορά βγήκε στο μπαλκόνι της να απλώσει τα ρούχα και από εκεί είδε τη νέα της γειτόνισσα αλλά και παλιά της εχθρό από το σχολείο, την Τιμιότητα. Τότε άρχισαν να συνομιλούν για τα κατορθώματά τους αλλά και για τα παιδιά τους. -Διαφθορά: Είμαι μια γυναίκα όμορφη, με ιδιαίτερη πέραση στους πολιτικούς. -Τιμιότητα: Μπορεί να μην έχω πέραση στους άνδρες αλλά με διαλέγουν μόνο οι ηθικοί, όπως ο Ηρακλής. -Διαφθορά: Έχω πολλά παιδιά, μερικά από αυτά είναι: η Διαπλοκή, συνήθως της αρέσει να ανακατεύεται στον τύπο, η Απληστία η μικρότερη κόρη που μου έμοιασε περισσότερο δελεάζοντας τους πάντες και τα πάντα. Η Αδιαφάνεια δίδυμη της Απληστίας, επιβάλλει τον εαυτό της σε μικρούς και μεγάλους χωρίς καν να το καταλάβουν. -Τιμιότητα: Από παιδιά έχω λίγα και καλά προσφέροντας πολλά. Την Αυταπάρνηση που ποτέ δεν την ένοιαζε το προσωπικό της συμφέρον. Την Αντικειμενικότητα που δεν κάνει διακρίσεις σε κανέναν για κανέναν λόγο. Τη Δικαιοσύνη, πάντα έκρινε τους άλλους ποτέ όμως χωρίς τη μικρότερη αδελφή της την Αντικειμενικότητα καθώς η Δικαιοσύνη είναι τυφλή. -Διαφθορά: Αααα... εδώ θα τα χαλάσουμε! -Τιμιότητα: Για ποιο λόγο; -Διαφθορά: Για το λόγο ότι η σημασία των ονομάτων των παιδιών σου είναι ακριβώς αντίθετη με αυτή των δικών μου παιδιών. -Τιμιότητα: Λυπάμαι άλλα είναι εντελώς τυχαίο αλλά και λογικό αυτό το γεγονός καθώς διαφωνούμε και διαφέρουμε απ’ όλες τις απόψεις. -Διαφθορά: Ας συμφωνήσουμε ότι διαφωνούμε και συνεχίζουμε τον διαπληκτισμό μας άλλη φορά γιατί με φωνάζει η Απληστία. Αντίο. -Τιμιότητα: Αντίο. 24
Άτομα με ειδικές ικανότητες Ένα παιδί ανήμπορο και όχι τόσο δυναμικό ψάχνει στο τούνελ του ρατσισμού τη βοήθειά μας, η διαφορετικότητά του όμως τον εμποδίζει Ψάχνει-ψάχνει αυτό το άτομο με την ιδιαιτερότητά του να βρει απεγνωσμένα την ισότητα και την αποδοχή του διαφορετικού. Η δημιουργικότητα του ατόμου αυτού τον αναδεικνύει όμως η κοροϊδία των ανθρώπων δεν τον στηρίζει η ψυχραιμία του όμως του δίνει την ευκαιρία για μια καινούρια αρχή Αυτό το ξεχωριστό παιδί προσπαθεί να δραστηριοποιηθεί όμως η εκπαίδευση δεν τον ευνοεί αφού δεν θέλει να του συμπαρασταθεί Λίγοι είναι οι άνθρωποι που βρίσκουν την αγάπη στην καρδιά του γι’ αυτό και η συντροφιά και η φροντίδα του ατόμου αυτού είναι το μέλημά τους.
25
Για ένα παιδί που κοιμάται […] Σαν το φτύσιμο στο βλέμμα του πελάτη, Καμία φορά πιο εγκάρδια Σαν τούτο δω το βουητό της σκάρας Που όλο ανεβάζει το θερμό ατμό Και με το θόρυβο τον πολύ που κάνει Δεν αφήνει το παιδί να κοιμηθεί ήσυχα Από την άλλη όμως το ζεσταίνει ο θερμός ατμός Και προσπαθεί να κοιμηθεί αφήνοντας πίσω του τον ήχο Να διαχέεται ενώ το παιδί κοιμάται ήρεμο Τα πρωινά είναι για το παιδί δύσκολα Γιατί κάποιες φορές οι άνθρωποι δεν δίνουν τίποτα Άλλες πάλι που είναι στα κέφια τους του δίνουν και κάτι παραπάνω Και έτσι το παιδί γίνεται και αυτό χαρούμενο Γιατί έτσι μπορεί να πληρώνει τον φύλακα αλλά μετά Του μένει και κάτι για τον εαυτό του
Ανθρώπινες σχέσεις Αυτό το κείμενο μας λέει ότι οι άνθρωποι οι περισσότεροι τουλάχιστον έχουν ξεχάσει τη λέξη «ανθρωπιά» και τους ενδιαφέρει μόνο ο εαυτός τους. Κάποτε οι άνθρωποι ήταν πιο «καλοί», με ευαισθησίες, καλοσύνη και ενδιαφέρον για το συνάνθρωπό τους. Σήμερα οι άνθρωποι έχουν αλλάξει κοιτάζει ο καθένας τον εαυτό του και δεν νοιάζεται για τους άλλους. Σε αυτό ρόλο έχουν παίξει και τα Media που αντί να πουν ειδήσεις για να μάθει ο κόσμος αυτό που πραγματικά τον ενδιαφέρει προβάλλουν πρότυπα ζωής που ευνοούν τον καταναλωτισμό, τον ατομισμό και δεν ευνοούν το ενδιαφέρον προς το συνάνθρωπο. Το άτομο συνηθίζει να περιστρέφει κάθε του δραστηριότητα και ενδιαφέρον γύρω από 26
τον εαυτό του και το στενό του κοινωνικό περίγυρο. Το ιδανικό που προβάλλεται είναι τα υλικά αγαθά κυρίως κι όχι η καλλιέργεια του πνεύματος, της ψυχής και των ανθρώπινων σχέσεων.
ΑΓΑΠΗ – ΦΙΛΙΑ Αναρωτιέμαι και απορώ Γιατί στον κόσμο τον ανθρώπινο αυτό Ανωτερότητα δεν υπάρχει πια Παρά αδικία , εγωισμός και απονιά Η αγάπη γύρω ψυχορραγεί… Φιλία και καλοσύνη αιμορραγεί Ιδέες σκονισμένες έμειναν σε ράφι πια Λάθη ανθρώπινα , δολοφονικά Ίσως αν άκουγαν την καρδιά Άνθρωποι θα ξαναγίνονταν με ιδανικά.
Για ένα παιδί που κοιμάται (συνέχεια του ποιήματος) …Την επόμενη μέρα το παιδί ξαναπήγε στα φανάρια να δουλέψει για να βγάλει χρήματα και να πληρώσει τον φύλακα του εργοστασίου. Μόλις επέστρεψε στο εργοστάσιο κατάλαβε ότι ο φύλακας είχε αλλάξει και στη θέση του ήταν ένας άλλος. Έτσι εκείνη την νύχτα κοιμήθηκε σε ένα παγκάκι μέσα στο κρύο. Για μερικές μέρες το παιδί κοιμότανε μόνο του μέσα στο σκοτάδι. Έτσι όταν μάζεψε αρκετά χρήματα, αποφάσισε να γυρίσει στην μητέρα του. Το ταξίδι ήταν πολύ μακρινό για ένα παιδί μόνο του. Στην διάρκεια του ταξιδιού του, κατάλαβε πολλά καινούρια πράγματα για τη ζωή. Δουλεύοντας στα φανάρια μιας πόλης γνώρισε έναν άλλον κύριο, που τελικά αποδείχτηκε ότι ήταν 27
γνωστός της μητέρας του. Εκείνος τον οδήγησε σε αυτήν και από τότε έζησαν μαζί, δουλεύοντας σκληρά για να τα βγάλουν πέρα.
Για ένα παιδί που κοιμάται ...Και το άλλο πρωί το παιδί ήταν αναγκασμένο να πάει στα φανάρια ξανά, και θα συνέχιζε να πηγαίνει για πάντα. Πόσο ακόμα θα άντεχε; Αλλά το είχε πάρει απόφαση πως αυτή θα ήταν η ζωή του από εδώ και πέρα. Όμως στη θύμηση και μόνο της πατρίδας ονειρευόταν
να τα αφήσει όλα και να φύγει , όχι πως είχε και πολλά , ούτε τα
απαραίτητα δεν είχε. Του έλειπε τόσο πολύ η πατρίδα... Και μια μέρα δεν πήγε στα φανάρια. Αποφάσισε να βρει άλλο μέρος για να μείνει χωρίς να χρειάζεται να πληρώνει. Πήρε λοιπόν το παλτό του αδερφού του και έφυγε , ψάχνοντας για κάτι άλλο. Και πράγματι βρήκε ένα εγκαταλελειμμένο σπίτι σε ένα χωράφι κοντά στον κεντρικό δρόμο. Φοβόταν λίγο αλλά το είχε αποφασίσει. Την ημέρα δούλευε στα φανάρια και το βράδυ κοιμόταν στο σπίτι του χωραφιού. Και τα χρήματα που αλλιώς θα έδινε στον νυχτοφύλακα τώρα τα μάζευε για να γυρίσει πίσω. Πέρασε ο καιρός και αφού μάζεψε αρκετά χρήματα γύρισε πίσω με το ΚΤΕΛ. Πέρασε τα σύνορα και έπειτα συνέχισε πεζός για το σπίτι του. Πέρασαν οι μέρες και δεν κρατιόταν. Και όντως έφτασε κάποτε. Και όταν αντίκρισε το σπίτι του ήταν τόσο μα τόσο χαρούμενος και σιγά σιγά πήγε προς την πόρτα και τη χτύπησε. Αυτό ήταν! Τα είχε καταφέρει!!!
Φιλία Φιλία ονομάζεται η σχέση μεταξύ δύο ή περισσότερων ανθρώπων, με κύριο χαρακτηριστικό την αμοιβαία πλατωνική, αγάπη, αφοσίωση και κατανόηση, χωρίς κατ’ ανάγκη να υπάρχει συμφέρον κίνητρο ή ανώτερος στόχος. Είναι να εμπιστεύεται ο ένας τον άλλον και να είναι ειλικρινείς μεταξύ τους. Είναι γνωστό ότι η φιλία δεν είναι μια εύκολη ή απλή υπόθεση. Για πολλούς ανθρώπους το να κάνουν ή να διατηρούν φίλους 28
είναι δύσκολο. Το να έχει κάποιος φίλους, είναι μεγάλη υπόθεση. Είναι πολύ δύσκολο ειδικότερα στις μέρες μας να βρεις αληθινούς φίλους. Πότε όμως είναι μια φιλία αληθινή, προορισμένη να αντέξει στις τρικυμίες του χρόνου, και πότε είναι απλά και μόνο μια "παρέα", που σήμερα είναι και αύριο δε θα είναι; Το βασικό που πρέπει κάποιος να κοιτάξει για να διαχωρίσει αυτές τις δύο καταστάσεις, είναι τα κίνητρα. Σε μια αληθινή φιλία, βρίσκομαι μαζί με τον άλλο άνθρωπο για να μοιραστούμε την ίδια τη ζωή, τις χαρές και τις λύπες της. Σε μια γνήσια φιλία υπάρχει ο αμοιβαίος σεβασμός, ώστε να υπάρχει χώρος και χρόνος για να εκφραστούν όλοι. Ο φίλος όμως παράλληλα είναι
έτοιμος να σεβαστεί τις επιλογές μας, έστω και αν
διαφωνεί, χωρίς να φύγει από το πλευρό μας. Καθένας είναι ελεύθερος να επιλέξει το φίλο του και αυτό να το κάνει με πολλή προσοχή γιατί σήμερα σπανίζουν οι αληθινοί φίλοι. Γενικά οι φίλοι είναι πολύ σημαντικοί στη ζωή μας όσο δύσκολο και αν είναι να τους βρεις.
Οι φίλοι μου και εγώ Μία φιλία για να είναι αληθινή και να κρατήσει πρέπει ο καθένας να είναι ο εαυτός του. Δεν πρέπει να αλλάζουμε για κανέναν , αλλά να είμαστε πάντοτε ο εαυτός μας. Να ψάχνουμε να βρούμε ανθρώπους που μας αγαπάνε για αυτό που πραγματικά είμαστε. Γιατί αλλιώς δεν θα έχουμε καταφέρει τίποτα , και στο τέλος δεν θα αναγνωρίζουμε ούτε εμείς οι ίδιοι τον εαυτό μας. Πρέπει να σκεφτόμαστε πως μόνο οι άνθρωποι που μας αγαπούν όπως είμαστε αξίζουν να είναι κοντά μας. Ακόμα στη ζωή μας πρέπει να αγαπάμε και να ρισκάρουμε όταν χρειάζεται. Γιατί οι άνθρωποι πλέον έχουν ξεχάσει να αγαπούν και να ρισκάρουν στη ζωή τους. Να αγαπάμε γιατί μπορούμε και να ρισκάρουμε γιατί πρέπει. Αλλιώς τι είμαστε;
29
Ε
Λ Ε
Ι
Δ
Ρ
Α Δ Ι
Η Γ
Ε
Υ Θ Ε
Τ
Ε
Ρ Ι
Α
Ν Ε Ρ Γ
Ε Ι Α
Η Σ
Ν Η Θ Ο Σ
30
31
ΣΚΕΨΕΙΣ Το όνειρό μου είναι να γίνω μηχανικός αυτοκινήτων, όσο δύσκολο και αν είναι αυτό. Αυτό που με δυσκολεύει περισσότερο είναι ότι είμαι ένα παιδί που έχω μεγαλώσει με διαφορετική κουλτούρα που δεν υποστηρίζει την ανώτερη εκπαίδευση. Αν και είναι αρκετά δύσκολα θα παρακάμψω όλα τα εμπόδια και θα τα καταφέρω. Σήμερα στην Ελλάδα οι άνθρωποι βιώνουν καθημερινά δύσκολες καταστάσεις ενώ βρίσκονται και σε πολλά αδιέξοδα. Έτσι πολλοί άνθρωποι έχουν αρχίσει να ονειρεύονται και να ελπίζουν για ένα καλύτερο αύριο. Εγώ σήμερα θα ζητούσα δικαιοσύνη ώστε να αποκατασταθεί η ηθική και να τιμωρηθούν οι άνθρωποι που καταχράστηκαν τη δύναμή τους εις βάρος του δημόσιου συμφέροντος. Ακόμη θα ζητούσα να εξαλειφθεί κάθε ίχνος ρατσιστικής συμπεριφοράς στο πρόσωπο των προσφύγων και των άλλων ανθρώπων που ήρθαν στη χώρα μας αναζητώντας απεγνωσμένα ελπίδα. 32
Οι μαθητές και μαθήτριες που συμμετείχαν: ΖΑΚΙ ΡΑΦΑΗΛ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΖΑΜΠΕΤΟΓΛΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΣ - ΒΑΪΟΣ ΖΑΧΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ - ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΖΑΧΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΗΛΙΑΚΗΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΘΕΟΔΩΡΟΥ ΡΑΦΑΗΛΙΑ ΙΣΜΕΡΗ ΝΕΦΕΛΗ ΙΩΑΝΝΟΥ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΚΑΠΑΝΙΑΡΗ ΤΕΡΨΙΘΕΑ ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΑΡΑΝΙΚΟΛΟΥ ΑΝΝΑ-ΑΓΟΡΙΤΣΑ ΚΑΡΑΡΡΗΓΑΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΑΣΟΥΜΗ ΓΕΩΡΓΙΑ - ΘΕΟΔΩΡΑ ΚΑΤΣΟΥΔΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΟΤΟΓΛΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΚΟΤΤΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΟΥΡΕΛΑ ΜΑΡΙΑ ΚΟΥΤΑΝΤΕΛΙΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΚΡΙΤΣΑΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ - ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΛΑΜΠΙΤΣΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ - ΖΗΣΗΣ ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΣΚΥΡΙΑΝΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΣΟΛΔΑΤΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ - ΦΙΛΙΠΠΟΣ ΣΤΑΦΥΛΑΡΑΚΗ ΕΛΠΙΔΑ - ΜΑΡΙΝΑ ΣΤΑΧΤΟΥ ΑΦΡΟΔΙΤΗ-ΜΑΡΙΑ ΣΥΡΓΙΑΝΝΗ ΕΙΡΗΝΗ ΤΑΚΟ ΦΡΑΝΤΣΕΣΚ ΦΑΝΟΥΡΙΟΣ ΤΗΛΙΟΠΟΥΛΟΥ ΜΑΡΙΑ 33
ΤΣΑΛΑΠΑΤΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΤΣΑΡΔΑΚΑ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΤΣΑΡΔΙΝΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΤΣΙΟΚΑΝΑΚΗ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΧΑΛΑΤΣΟΠΟΥΛΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΧΑΤΖΗΚΟΥΜΠΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΧΑΤΖΗΜΙΤΟΥΛΑΣ ΣΤΑΜΑΤΙΟΣ ΧΕΙΜΩΝΙΔΗ ΧΡΥΣΑΝΘΗ ΒΟΓΙΑΤΖΑΚΗ ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΒΟΥΛΚΟΥΔΗ ΟΛΓΑ ΑΝΝΑ ΓΕΡΓΟΥ ΑΘΗΝΑ ΓΙΑΟΥΠΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΔΕΛΕΝΤΖΕ ΕΛΕΝΗ ΔΕΡΒΕΝΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΔΗΜΟΠΟΥΛΟΣ ΠΕΤΡΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΔΙΑΜΑΝΤΟΠΟΥΛΟΣ ΑΡΓΥΡΗΣ ΖΑΜΠΕΤΟΓΛΟΥ ΖΩΗ ΚΑΛΟΥΤΣΑ ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΛΟΥΤΣΑΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΚΑΠΑΝΙΑΡΗ ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ ΚΑΡΑΡΡΗΓΑ ΚΕΡΑΣΙΑ ΚΙΤΣΑΣ ΑΓΓΕΛΟΣ ΚΟΚΚΑ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΚΟΥΝΑΤΙΔΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΚΟΥΤΣΟΥΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΦΩΤΕΙΝΗ ΜΑΡΙΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΩΣΤΟΠΟΥΛΟΥ ΑΡΓΥΡΩ ΠΟΛΙΤΗ ΡΑΦΑΕΛΑ 34
ΡΟΖΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΜΙΧΑΗΛ ΡΟΖΟΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΣΕΝΙΑ ΕΡΓΚΙ ΣΚΑΜΠΑΡΙΝΑΣ ΠΕΤΡΟΣ ΣΟΛΔΑΤΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΣΩΤΗΡΙΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΒΛΑΣΙΟΣ ΤΑΚΟ ΚΡΙΣΤΙΑΝΑ ΚΑΣΣΙΑΝΗ ΤΑΚΟ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ ΤΡΑΓΟΥΔΑΡΑ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΤΣΑΟΥΣΗ ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΜΑΡΙΑ ΤΣΙΝΤΑΡΑΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΣΟΥΡΝΑΒΑΣ ΧΡΥΣΟΒΑΛΑΝΤΗΣ ΦΑΡΑΝΤΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΦΕΖΟ ΕΡΓΚΙ ΦΟΒΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΧΑΣΙΩΤΗΣ ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΧΑΤΖΗΜΙΤΟΥΛΑΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΧΟΝΔΡΟΝΙΚΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΛΑΝΔΑΡΙΔΗ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΚΛΑΔΗ ΣΤΑΜΑΤΙΑ ΚΟΤΡΩΤΣΙΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΑ ΚΟΤΣΙΑΡΙΔΗ ΑΣΠΑΣΙΑ ΕΙΡΗΝΗ ΚΡΟΜΜΥΔΑ ΕΛΠΙΔΑ ΛΟΥΠΑΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΕΣ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΕΣ Μωραΐτου Καλλιόπη Χατζηνικολάου Αικατερίνη Συμμετείχε και η Υποδιευθύντρια κ. Φράγγου Σοφία 35