Barok – synteza wiadomości by Sylwia M.

Barok – synteza wiadomości 1. POJĘCIA: KONTRREFORMACJA – powstały w wyniku reakcji Kościoła na ruchy reformatorskie podczas soboru w Trydencie, wielki ruch zmierzający do odnowy Kościoła, zarazem skierowany przeciwko różnowiercom. JEZUICI – główni szermierze kontrreformacji, zakon założony przez Ignacego Loyolę, głosili ideę absolutnego posłuszeostwa i wyrzeczenia się wolności – jako lek na wszystkie wątpliwości dręczące ludzi tej epoki, przywiązywali dużą wagę do edukacji młodzieży, zakładali kolegia – sied szkół. HAMLETYZM – postawa człowieka charakteryzująca się niezdecydowaniem, ustawicznym wahaniem, rozterkami, niezdolnością do podejmowania decyzji i wprowadzania ich w czyn. VANITAS – motyw vanitas, określamy nim różne literackie i artystyczne prezentacje kruchości ludzkiego istnienia; nazwa wywodzi się od słynnego fragmentu biblijnej Księgi Eklezjastesa: Vanitas vanitatum et omnia vanitas (łac. „Marnośd nad marnościami i wszystko to marnośd”). SYLWA – (z łac. Silva rerum „las rzeczy”) rękopisy o różnorakiej tematyce, np.: w księgach domowych spisywano ważne wydarzenia w życiu prywatnym i publicznym, zapisy różnych potrzebnych informacji, ciekawostki, wiersze. MARINIZM – jeden z najważniejszych nurtów poezji europejskiej XVII w. , nazwa pochodzi od nazwiska włoskiego poety Marina, jego naśladowcy posługując się niezwykłymi pomysłami, osiągali prawdziwą wirtuozerię formy poetyckiej. Zwykle pisali utwory erotyczne, ale jej wpływ można również znaleźd w twórczości religijnej baroku. RACJONALIZM – (od łac. Ratio „rozum”) pogląd filozoficzny polegający na uznaniu absolutnego pryzmatu rozumu w procesie poznawania świata. SUMACJA – rodzaj puenty polegający na zebraniu najważniejszych w wierszu słów, motywów lub pojęd, po to by przedstawid je w nowy, zaskakujący sposób. (przykład: Daniel Naborowski „Na oczy królewny angielskiej”, Jan Andrzej Morsztyn „Do tejże”) KOMPOZYCJA ŁAOCUCHOWA – sposób rozwijania wypowiedzi za pomocą powtórzenia i dopełnienia jakiegoś elementu członu poprzedniego. (przykład: Daniel Naborowski „Na oczy królewny angielskiej”, Jan Andrzej Morsztyn „Do tejże”). KONCEPT – niezwykły pomysł, przy pomocy którego poeta barokowy starał się odtworzyd dziwną, niepojętą naturę świata, dążył do nieustannego zadziwiania czytelnika. Koncept mógł byd realizowany na płaszczyźnie treści (porównanie rzeczy z pozoru całkiem niepodobnych – Jan Andrzej Morsztyn „Do trupa” – porównanie zakochanego do nieboszczyka), jak i formy (oparcie całego utworu na jednym środku stylistycznym – Daniel Naborowski „Na oczy królewny angielskiej” – występowanie następujących po sobie porównao). Zakooczeniem konceptu była niespodziewana i zadziwiająca puenta. PUENTA - Puenta liryczna (francuskie pointe = szpic, dowcip), punkt kulminacyjny myśli, istotna cecha liryki klasycystycznej, w której jest obecna wyrazistośd zamknięcia wypowiedzi podmiot, np. np. udanym konceptem (w barokowej poezji J.A. Morsztyna) [http://portalwiedzy.onet.pl/93345,,,,puenta_liryczna,haslo.html] SARMATYZM – ideologia i kultura szlachty polskiej dominująca między koocem XVI a schyłkiem XVIII w oparta na legendzie o pochodzeniu Polaków. Historycy renesansowi, opierając się na relacjach starożytnych dziejopisarzów i geografów, utożsamili Polskę z Sarmacją, zamieszkujący ją zaś naród – z bitnymi sarmatami. Sarmata był to waleczny wojownik, nade wszystko ceniący wolnośd. W XVII w. ideologia ta

Barok – synteza wiadomości © Smal (znalezione błędy zgłaszad na gg do mnie)

Strona 1 Wersja poprawiona

Barok – synteza wiadomości uległa znaczącym przeobrażeniom. Obrona wolności przekształciła się w obronę przywilejów stanowych, co doprowadziło do nadużywania praw i niechęci do reform paostwa. MESJANIZM – pogląd, iż Polska jest „przedmurzem chrześcijaostwa. Polacy mieli byd nowym narodem wybranym, którego dziejową misją jest obrona Europy krzyża przed azjatyckim półksiężycem. (Polska jako najbardziej wysunięte na wschód katolickie paostwo miało bronid zachodnią częśd Europy przed falą innowierców napływającą ze wschodu). KSENOFOBIA – niechęd do cudzoziemszczyzny i lęk wobec obcych, wytworzyła się w Polsce sarmackiej z powodu przekonania o wyższości polskiego ustroju, prawa, obyczaju, ubioru, języka i kultury. MAKARONIZOWANIE – wplatanie w tekst rodzimy wyrazów i zwrotów obcych, najczęściej z łaciny. TURPIZM – zjawisko włączania do literatury – szczególnie poezji – współczesnej motywów brzydoty, nędzy, kalectwa i choroby. POEZJA LINGWISTYCZNA – nurt w poezji polskiej ukształtowany na przełomie lat 50/60, żywy do dziś. Charakterystyczne dla niego jest badanie możliwości języka, prowadzenie gry z jego schematami, twórcze wykorzystanie mechanizmów błędów językowych, przedrzeźniania i obnażanie pustki różnych języków oficjalnych.

2. CECHY STYLU BAROKOWEGO. NIEPOKÓJ

sztuka barokowa wywołuje u odbiorcy wrażenie niepokoju. Jeśli sztuka renesansu jest statyczna, to w baroku, jak napisał jeden z badaczy, „wszystko leci, płynie, zmienia się” W miejsce klasycznego porządku pojawia się wrażenie chaosu. Barok lubi formy trudne, skomplikowane. Skomplikowana barokowa kompozycja wymaga wysiłku od odbiorcy, zmusza go do namysłu nad sensem dzieła. Klasyczne dążenie do wartości ogólnych i pewnych zastępują prawdy indywidualne Artyści barokowi dążą do ujawnienia nowego porządku świata, który polega na harmonii przeciwieostw. Sztuka baroku działa przede wszystkim na zmysły odbiorcy, chce olśnid bogactwem form i ozdób.

RUCH

NIEŁAD SKOMPLIKOWANIE NIEJASNOŚĆ

INDYWIDUALIZM DYSHARMONIA

ZMYSŁOWOŚĆ

3. CHRONOLOGIA EPOKI BAROKU. PODZIAŁ NA OKRESY POLSKIEGO BAROKU 1. Wczesny barok (lata 80’ XVI w. do lat 20’ XVII w.) To czas poszukiwao swobodnego rozwoju myśli, zróżnicowania kierunków poezji. Twórcy: Mikołaj Sęp – Szarzyoski

Barok – synteza wiadomości © Smal (znalezione błędy zgłaszad na gg do mnie)

Strona 2 Wersja poprawiona

Barok – synteza wiadomości Sebastian Grabowiecki Hieronim Morsztyn Szymon Zimorowic Kacper Twardowski 2. Pełny barok (lata 20’ XVII w. , kooczy się lata 70’ XVII w.) Dominuje ruch kontrreformacyjny, ograniczenie tolerancji religijnej, likwidacja ariaoskiej akademii w Rakowie. Maciej Kazimierz Sarbiewski Daniel Naborowski Jan Andrzej Morsztyn Zbigniew Morsztyn 3. Późny barok (lata 70’ XVII – lata 30’ XVIII w.) W późnobarokowej publicystyce kształtowała się myśl reformatorska, programy naprawy paostwa. Z tego nurtu zrodziły się początki ruchu oświeceniowego w latach 30’ XVIII w. Wacław Potocki Wespazjan Kochowski Herakliusz Lubomirski Ks. Józef Baka 4. BAROKOWA WIZJA ŚWIATA W UTWORACH SĘPA- SZARZYOSKIEGO Majestatyczny porządek renesansowego kosmosu przeradza się w chaos gwałtownych obrotów rozpędzonego nieba. Świat Sępa pogrążony jest w chorobliwym ,gorączkowym ruchu. Jedynym stałym punktem we wszechświecie jest Bóg, paradoksalny nieruchomy poruszyciel wszystkiego. Wiersze z Rytmów przenika niepokój. „W świecie zła, niepokoju i fałszywych wartości człowiek musi poprzez duchowy, heroiczny czyn walczyd o własne ocalenie i zbawienie. W cyklu sonetów poeta przedstawia niezwykle dramatyczny wizerunek ludzkiego życia. Sonety te zawierają przekonanie, iż człowiek nie może zaznad za życia pełni szczęścia, z resztą zdąża on ku śmierci, a dobra doczesne są zawodne i przemijające.” [http://www.sciaga.pl/tekst/20546-21-barokowa_wizja_swiata] „1.Barokowa wizja świata * Sonet II W sonecie II poeta dowodzi, że człowiek rodzi się z niewiasty, rodzi się w bólu, żyje krótko, jego życie jest nędzne, bojaźliwe. Zycie człowieka toczy się wśród różnych odmian losu, raz jest dobre, a raz złe. Zycie to kooczy się śmiercią, w proch zamienia się nawet jego ciało. Druga zwrotka ma charakter pytania retorycznego. Poeta zastanawia się jak Bóg wszechmocny, nieskooczony może żądad miłości, chwały od tego człowieka. Poeta stwierdza, że miłosierdzie boskie jest dla człowieka czymś niezrozumiałym. Dziwią się nawet Cherubini, będący uosobieniem Bożej mądrości, dziwią się także Serafini będący uosobieniem Bożej miłości. Bóg żąda od człowieka chwały i miłości, jednak człowiek może zadośduczynid Jego żądaniom tylko wtedy, gdy otrzyma te dary właśnie od Boga. * Sonet IIII Pokój zapewnia szczęście, ale życie człowieka na ziemi to nieustanna walka, bojowanie (nawiązanie do księgi Koheleta z Biblii). Człowiek w swoim ziemskim życiu musi walczyd z szatanem oraz złymi pragnieniami, żądzami,

Barok – synteza wiadomości © Smal (znalezione błędy zgłaszad na gg do mnie)

Strona 3 Wersja poprawiona

Barok – synteza wiadomości które starają się o jego zgubę. Człowiek musi także walczyd z przemijającymi rozkoszami, których siedliskiem jest dom i ciało. Ciało zazdrości zwierzchności duchowej. Dowodzi to, że w człowieku toczy się nieustannie walka między ciałem a duszą, człowiek musi wybierad między wartościami materialnymi a duchowymi. Człowiek jest wewnętrznie rozdarty. Trzecia zwrotka zawiera pytanie retoryczne. Poeta zastanawia się jak w tej walce poradzi sobie słaby, nieostrożny, rozdarty człowiek. Jedyną nadzieją dla człowieka może byd Bóg, w nim jest prawdziwy pokój. Poeta prosi Boga, aby otoczył go opieką, gdyż tylko opieka Boga może mu zapewnid bezpieczeostwo i ostateczne zwycięstwo w walce. W sonetach Mikołaja Sępa-Szarzyoskiego człowiek jawi się jako istota słaba, rozdarta. Zycie człowieka jest krótkie i towarzyszy mu strach przed śmiercią. Człowiek żyje w poczuciu marności swojego życia i ciała. Jedyną ostoją dla człowieka może byd opieka Boga. Mikołaj SępSzarzyoski odchodzi od renesansowej radości, ładu, harmonii. 2. Sonet I Upływ czasu fascynował ludzi epoki baroku. W poezji tego okresu występował motyw przemijania ludzkiego życia. Kresem tego życia staje się śmierd. W utworach baroku występuje topos marności - vanitas. Nazwa toposu wywodzi sie z Księgi Koheleta, w których występują słowa: "Vanitas vanitatum et omnia vanitas" Sonet I M. Sępa-Szarzyoskiego to jeden z wielu barokowych utworów podejmujących motyw przemijania człowieka. Sępa nie interesuje jednak sama natura czasu. Świadomośd upływu chwil jest dla niego punktem wyjścia do refleksji nad ludzkim losem. Wiersz otwiera obraz nieba, które jest przecież wieli zegarem natury. Upływ dni, miesięcy oraz pór roku wyznaczany jest przez ruch sfer niebieskich i wędrówkę słooca po nieboskłonie. Początkowe wersy zawierają aluzję do słynnej horacjaoskiej ody poświęconej nieuchronności ludzkiego losu. Niebo obraca sie nad naszymi głowami, przypominając nam o nieuniknionym koocu wszystkich rzeczy. Sęp jest zafascynowany ruchem świata. Ruch nieba jest w sonecie gwałtowny, szaleoczy. Pod tym szaleoczo wirującym kosmicznym zegarem odbywa się dramat ludzkiego żywota. Poeta przedstawia rozpaczliwą ucieczkę człowieka przed śmiercią, która może w jednej chwili zamienid rozkosze żywota w nędzne konania. Paradoksem jednak jest, że uciekając przed śmiercią zbliżamy sie do niej zarazem. Sęp nie wierzy w możliwości człowieka. Dlatego nie przeraża go sama wizja nieuchronnego kooca, ile lęka się śmierci w grzechu i wiecznego potępienia. Człowiek pozbawiony pomocy Boga musi grzeszyd. Im dłużej wiec istnieje, tym więcej popełnia błędów. Ludzkie grzechy są wynikiem niewłaściwego wyboru. Staramy się bowiem o "moc", "rozkosz" i "skarby", zapominając, że prawdziwe szczęście może nam zapewnid jedynie Bóg. Wedle Sępa nie można kochad zarazem Stwórcy i stworzenia. Trzeba wybierad: albo Bóg, albo świat. Starania o dobra materialne odwodzą nas od jedynej prawdziwej wartości- Boga. Dlatego wszystko co cielesne jest złe. Świat oferuje człowiekowi tylko wartości pozorne, które są zaledwie "cieniami' prawdziwych. Sonet kooczy sie zdaniem wykrzyknikowym, w którym zawiera sie zarówno życzenie jak i lęk. Życzenie, by należed do tych, którzy wybrali właściwie, lęk, że łatwo można ulec pokusom. 3.Sonet V. "O nietrwałej miłości rzeczy świata tego" M. Sęp-Szarzyoski stwierdza, że ciężko i źle jest kochad, ale ciężko też nie kochad. Człowiek zabiega w swoim życiu o rzeczy materialne, przemijające, nietrwałe. Człowiek szuka pociechy zabiegając o sławę, pieniądze, rozkosze, urodę. wartości te przemijają i nie chronią człowieka przed śmiercią. Poeta podkreśla, że miłośd jest nieodłączną częścią naszego życia. Bóg stworzył człowieka jako istotę kochającą. Miłośd jednak do rzeczy przemijających, materialnych zaspokaja pragnienie ciała, ale zawodzi duszę. Duszy ta miłośd nie wystarcza. Pragnienie miłości człowieka nie może zaspokajad tylko prawdziwa miłośd do Boga. Miłośd do Boga jest miłością wieczną, dobrą, chroni przed strachem dotyczącym śmierci. Człowiek jawi się jako istota rozdarta wewnętrznie między miłością do rzeczy materialnych, a miłością do Boga.” Kopiowane ze sciaga.pl – nie było mnie wtedy w szkole – nie mam pojęcia jak własnymi słowami to opisad 

Barok – synteza wiadomości © Smal (znalezione błędy zgłaszad na gg do mnie)

Strona 4 Wersja poprawiona

Barok – synteza wiadomości Szatan Ciało < człowiek samotny, walczy z przeważającymi siłami, toczy bój z pozycji przegranej Świat  Ciało -> zło Człowiek

 dusza -> Bóg 5. „HAMLET”/”MAKBET” JAKO DRAMAT SZEKSPIROWSKI. WYZNACZNIK „MAKBET” ZASADA TRZECH JEDNOŚCI

złamana – kilkuletnia przerwa w wydarzeniach, miejsca: Szkocja, Anglia, akcja wielowątkowa

ZASADA DECORUM

komizm pomieszany z tragizmem (scena rozmowy Makdufa ze służącym o alkoholu) wiedźmy, duchy, zjawy przeznaczenie i chore ambicje

„HAMLET”

LICZBA BOHATERÓW

sceny zbiorowe: bitwy, wojny, uczty

TYTUŁ POCHODZI OD IMIENIA

„Makbet”

Złamana – kilkumiesięczna przerwa w wydarzeniach, miejsca: komnaty, cmentarz, liczne epizody (przemarsz wojsk norweskich), akcja wielowątkowa komizm pomieszany z tragizmem (Hamlet o Fortunie „to nie leda dziewka”) duch ojca Hamleta własne decyzje, racjonalne myślenie sceny zbiorowe: pojedynek Hamleta z Laertesem oglądany przez króla, królową, Horacego, Ozyryka „Hamlet”

Akty i sceny król Makbet

Akty i sceny Hamlet – książę Danii

śmierd Makbeta i Lady Makbet

śmierd Hamleta, Laertesa, króla i królowej

FANTASTYKA CZYNNIK RZĄDZĄCY LOSEM CZŁOWIEKA

GŁÓWNEGO BOHATERA BUDOWA GŁÓWNY BOHATER JEST JEDNOSTKĄ WYBITNĄ TRAGICZNY FINAŁ UTWORU

6. KONCEPCJA ŻYCIA LUDZKIEGO W MONOLOGU HAMLETA/MAKBETA. „Makbet” „ŻYCIE JEST OPOWIEŚCIĄ IDIOTY, PEŁNĄ WRZASKU I WŚCIEKŁOŚCI, A NIE ZNACZĄCA NIC”

Jest to metafora o życiu człowieka, który przez krótki czas żyje na Ziemi, borykając się z różnymi problemami, kłopotami. Zmienia maski jak aktor, w zależności od czasu i sytuacji. Porównywany jest od idioty, gdyż w ciągu całego życia popełnia wiele błędów. Życie człowieka przypomina ciągłą walkę o sławę, rzeczy materialne i niematerialne, która jest pełna wrzasku i wściekłości. Ta bitwa jednocześnie nic nie znaczy, gdyż każdy z nas, nie zważając na to jak będzie walczył – poniesie klęskę umierając. „Hamlet” „Byd albo nie byd to wielkie pytanie. Czy jest w istocie szlachetniejszą rzeczą

Barok – synteza wiadomości © Smal (znalezione błędy zgłaszad na gg do mnie)

Strona 5 Wersja poprawiona

Barok – synteza wiadomości Znosid pociski zawistnego losu, Czy też stawiwszy czoło morzu nędzy, Przez opór wybrnąd z niego? – Umrzed – Zasnąd – I na tym koniec.” Hamlet zastanawia się, czy śmierd przyniesie kres wszelkich problemów i rozterek człowieka. Uważa, że śmierd jest ucieczką od ciężkiego, pełnego boleści życia pośród żywych. Twierdzi jednak, że rozum czyni nas tchórzami. Strach przed nieznanym – śmiercią – blokuje ludziom ucieczkę od problemów do świata umarłych.

7. FILOZOFIA EPOKI BAROKU. GIORDANO BRUNO włoski myśliciel, zwolennik nauki Kopernika, głoszący ideę nieskooczoności wszechświata „O niezmierzonym wszechświecie”

GALILEUSZ Włoski uczony, odkrywszy nowe gwiazdy zrozumiał, że wszechświat jest zupełnie innym niż się to wydaje naszym zmysłom. Lękowi przed chaosem towarzyszy w dziele Galileusza próba oparcia ludzkiej wiedzy na matematyce.

BLAISE PASCAL Matematyk, fizyk i filozof francuzki, „Człowiek to tylko trzcina ale trzcina myśląca”, „Cały ten świat widzialny jest jeno niedostrzegalną drobiną na rozległym łonie natury”. – „Myśli”. Pascal jest również autorem zakładu Pascala. (rysunek pod spodem)

KARTEZJUSZ Odrzucił całą wiedzę opartą na zmysłach, poszukiwał nowego fundamentu poznania. Uznał, że z faktu myślenia wynika niezbicie istnienie człowieka – Cogito ergo sum – ‘Myślę, więc jestem’ . W miejsce dawnego podziału na rzeczy żywe i martwe wprowadził nowy – na podmiot (myślenie) i przedmioty (rozciągłośd). Był racjonalistą, uważał, że całą naukę należy oprzed na rozumie. Dzieło – „Medytacje o pierwszej filozofii”

Barok – synteza wiadomości © Smal (znalezione błędy zgłaszad na gg do mnie)

BARUCH SPINOZA Twierdził, że piękno to nie tyle jakośd oglądanego przedmiotu, ile efekt, który powstaje u oglądającego go człowieka. Zarabiał na życie szlifując szkła optyczne.

Strona 6 Wersja poprawiona

Barok – synteza wiadomości BÓG

NIE WIERZĘ

WIERZĘ Bóg jest Bóg jest

Boga nie ma

Nic nie tracę

Zyskuję życie wieczne

Tracę życie wieczne

Nic nie tracę

8. PORÓWNAJ WIZJĘ SARMATYZMU POTOCKIEGO I PASKA. Wizję sarmatyzmu u Wacława Potockiego możemy podzielid na dwa etapy. Apoteozę sarmatyzmu możemy dostrzec w „Transakcji wojny chocimskiej” gdzie autor przedstawia polską szlachtę jako „Naród, który z szkoły marsowej pierwsze przodki, stare dziady liczy, który wprzód w szabli niźli w zagonach dziedziczy.” Jednak w takich dziełach jak: „Nierządem Polska stoi”, „Pospolite ruszenie”, czy „Zbytki Polskie” widzimy krytykę obyczajów szlacheckich, ich wszystkich cech. Pasek sam nazywa się potomkiem sarmatów. W słynnych „Pamiętnikach” przedstawia pozytywny wizerunek szlachty – jako przedstawiciel tego stanu raczej nie mógłby go krytykowad. Prezentuje obraz wyidealizowany, mało obiektywny, wywyższa sarmatów. 9. „TRANSAKCJA WOJNY CHOCIMSKIEJ” JAKO EPOS. INWOKACJA

NARRATOR ZWRACA SIĘ DO BOGA O NATCHNIENIE

PORÓWNANIA HOMERYCKIE

WYSTĘPUJĄ

UTWÓR PATETYCZNY

PODNIOSŁY SPOSÓB MÓWIENIA

TŁO WAŻNYCH WYDARZEO HISTORYCZNYCH

BITWA POD CHOCIMIEM

REALIZM SZCZEGÓŁÓW

DRASTYCZNY OPIS BITWY

BOGACTWO ŚRODKÓW STYLISTYCZNYCH

EPITETY, PORÓWNANIA, METAFORY, SYNONIMY

BOHATERAMI SĄ WYBITNE JEDNOSTKI UTWÓR NIEZWYKLE ROZBUDOWANY

JAN KAROL CHODKIEWICZ 10 CZĘŚCI

DUŻA ILOŚD OPISÓW

DOKŁADNY OPIS POLA BITWY

PISANY WIERSZEM

10. WPŁYW MARINIZMU NA TWÓRCZOŚD JANA ANDRZEJA MORSZTYNA. Niewątpliwie ogromny wpływ na twórczośd Jana Andrzeja Morsztyna miał Giambattista Marino, z którym współzawodniczył w poezji. W swoich dziełach Morsztyn starał się przedstawiad wyszukane koncepty, posługiwał się niezwykłymi pomysłami, próbując osiągnąd prawdziwą wirtuozerię formy poetyckiej, umiał zadziwiad, a nawet szokowad niezwykłymi pomysłami. 11. SCHARAKTERYZUJ „PAMIĘTNIKI” JANA CHRYZOSTOMA PASKA. „Pamiętniki” Paska obejmują ponad 30 lat z życia autora (1656 – 1688):  Częśd pierwsza – obejmuje wiele przygód z życia wojskowego, np. walki ze Szwedami w Polsce i Danii  Częśd druga – dotyczy życia na wsi, wzorca ziemiaoskiego gospodarza

Strona 7 Wersja poprawiona

Barok – synteza wiadomości „Pamiętniki” są dokumentem mentalności XVII wiecznego szlachcica – sarmaty, prezentują obyczajowośd w wojsku i na wsi. Są też źródłem historycznym. Wspominają między innymi o walkach z Tatarami, odsieczy wiedeoskiej. HTTP://PAMIETNIKI-PASKA.KLP.PL/A-7546.HTML

12. WARTOŚCI ARTYSTYCZNE „PAMIĘTNIKÓW” PASKA.  Barwny, potoczny, czasem dosadny styl epizodów fabularnych  Wyraźny talent gawędziarski  Sprawne, barwne, żywe opisy batalistyczne  Typ narracji zbliżony do powieściowego  Humor i ironia 13. TŁO HISTORYCZNE I KULTUROWE EPOKI BAROKU. klp.pl wymiata  //warto to przeczytad naprawdę nieźle napisane http://barok.klp.pl/ser-422.html W drugiej połowie XVI wieku panowały w Europie dwie sprzeczne koncepcje: tolerancja religijna i model monarchy absolutnego z jednej strony, oraz przywrócenie ideałów chrześcijaoskich i model paostwa poddanego Rzymowi – z drugiej. Pierwszy pogląd był dziełem francuskiego prawnika Jeana Bodina, drugi reprezentowali jezuici z Roberto Bellarmino na czele. Drugiej koncepcji patronowały hasła: un Dieu, une foi, une loi, un roi (franc. jeden Bóg, jedna wiara, jedno prawo, jeden król) oraz cuius regio, eius religio (łac. czyja władza, tego religia). Sobór trydencki, zakooczony w 1563 r., uzdrowił organizm Kościoła, jednak sam proces kontrreformacji był niejednolity i skomplikowany. Kościół podczas narodzin Baroku Rzeczywistośd potrydencka nie była prosta. Sobór stawiał Kościołowi nowe zadania – wzmocnid pozycję papieża, ograniczad reformację, szerzyd żywą wiarę wśród wiernych. Sporządzono również uchwałę o sztuce sakralnej, zatytułowaną O świętych wizerunkach, ogłoszono pierwsze spisy ksiąg zakazanych, rozwijała się literatura religijna i kalendarze. Ustanowiono specjalne jednostki do kontroli wprowadzania w życie parafii i diecezji uchwał trydenckich. Z kontrreformacją silnie związany był również zakon jezuitów (czyli Towarzystwo Jezusowe). Zakon założony został w 1534 roku przez Ignacego Loyolę do walki z reformacją. Najwybitniejszym polskim jezuitą był Piotr Skarga. Działania Kościoła przyniosły owoce odnowy duchowości człowieka Baroku, jego świadomości religijnej. Z drugiej strony wiele pozytywnych reform nie przyniosło skutku, gdyż zarówno wyznania protestanckie, jak i sam katolicyzm dzieliły się na mniejsze grupy religijne, walczące ze sobą o idee i wpływy (np. w Anglii). Jednośd Kościoła stała się niemożliwa do przywrócenia, zwłaszcza że po epoce indywidualistów renesansowych wielu ludzi miało swoje własne sądy o świecie. Konsekwencją było powstawanie nowych systemów moralnych, a tradycji chrześcijaoskiej przeciwstawiano równoprawne tradycje innych kultur. Upadek haseł jedności Nowa epoka, Barok, narodziła się z rozdźwięku pomiędzy ideałami Renesansu a zastaną rzeczywistością. Ideały pokoju, które tak chwalono w pismach poprzedniej epoki, w działach Erazma z Rotterdamu czy Andrzeja Frycza Modrzewskiego, okazały się nieadekwatne wobec realiów życia. Europa, mimo pięknych haseł pokoju i jedności, pogrążała się w wojnach. Idea renesansowego irenizmu upadła w konfrontacji z sytuacją społecznopolityczną. Toczyły się wojny religijne, których podłożem była reformacja. Spadek wartości życia ludzkiego

Strona 8 Wersja poprawiona

Barok – synteza wiadomości Skutkiem licznych wojen był spadek liczby ludności w miastach i na wsiach. W Europie nadal zdarzały się epidemie – trądu i dżumy. Na skutek takich wydarzeo powszechnym uczuciem w społeczeostwie był niepokój, lęk o przyszłośd, niepewnośd swojego losu. TŁO KULTUROWE Inspiracje barokowe formowały się we Włoszech, skąd rozchodziły się na podzieloną Europę u schyłku XVI w. W literaturze szczególną rolę spełniała twórczośd dwóch poetów tłumaczonych i naśladowanych:  Giambattista Marino  Troquato Tasso W operze natomiast Claudio Monteveredi. Drugim ośrodkiem kultury po Włoszech była Hiszpania: Teresa z Avila, Jan od Krzyża => mistycy; Lope de Vega, Calderon de la Barca => dramaturdzy. Trzecim ośrodkiem była Francja: Pierre Corneille, Molier, Jean de La Fontaine, Nicolas Boileau. 14. UZASADNIJ HASŁO: PRZEROST FORMY NAD TREŚCIĄ. Przerost formy nad treścią – przedstawianie za pomocą wyszukanych środków stylistycznych, bogactwa językowego, niezwykłego pomysłu rzeczy błahych, przyziemnych. Przerost formy nad treścią <= marinizm (np. Jan Andrzej Morsztyn „Do tejże”) Forma – kunszt poetycki, wirtuozeria Treśd – błaha (miłostki dworskie, romanse) 15. ZNAJOMOŚD WSZYSTKICH TEKSTÓW LITERACKICH Z EPOKI. DLA LENIWYCH: http://makbet.klp.pl/ - „Makbet” http://hamlet.klp.pl/ - “Hamlet” http://naborowski.klp.pl/ser-281.html - Daniel Naborowski “Na oczy królewny angielskiej” http://sep-szarzynski.klp.pl/ser-417.html - Mikołaj Sęp-Szarzyoski „Sonet II” http://sep-szarzynski.klp.pl/ser-418.html - Mikołaj Sęp-Szarzyoski „Sonet IIII” http://morsztyn.klp.pl/ser-327.html - Jan Andrzej Morsztyn „Do trupa” http://morsztyn.klp.pl/ser-330.html - Jan Andrzej Morsztyn „Niestatek” http://potocki.klp.pl/ser-242.html - Wacław Potocki - „Transakcja wojny chocimskiej” http://barok.klp.pl/a-7543.html Jan Chryzostom Pasek „Pamiętniki” 

Strona 9 Wersja poprawiona