Romantyzm część II Opracowanie do sprawdzianu Zarokamtura.y0.pl & R. Skorupa
Romantyzm częśd II
2009
1. Pojęcia : Powieśd poetycka- to dłuższy utwór wierszowany, łączący elementy liryczne i epickie, którego luźna, fragmentaryczna fabuła obfituje w momenty dramatyczne. Towarzyszy jej aura zagadkowości i niedomówieo oraz emocjonalna i subiektywna narracja. Twórca Walter Scott. Bajronizm- to postawa człowieka powstała na wskutek legendy biograficznej Byrona i sławy jego buntowniczych bohaterów. To taki człowiek który samotnie powstaje przeciw światu (indywidualista), którego gwałtowne namiętności mogą doprowadzid aż do zbrodni i samozagłady. Postaci przyjmujące bajroniczne pozy pojawiały się w literaturze i w życiu codziennym. Ironia romantyczna( z gr. Eironeia „udawanie głupszego”) – jest stylem wypowiedzi pozwalającym na zabawy dwuznacznością słów, lecz romantycy nadali jej wyższą rangę. Uczynili z niej postawę wobec życia. Ich ironia służy zaznaczeniu dystansu (wobec świata, ludzi, sztuki). Podkreśla zatem odrębnośd i wolnośd romantycznego „ja”. Poemat dygresyjny- to wierszowana opowieśd fabularna (najczęściej o podróży), luźno skomponowana, przerywana licznymi dygresjami. Wszechwładny narrator żartobliwie i z nonszalancką swobodą traktuje akcję, postaci i czytelnika, z którym chętnie wdaje się w dyskusję. Podstawową cechą tego gatunku jest ironia. Stworzony przez Byrona, w Polsce jego mistrzem był Słowacki. Dandyzm - wyszukana, często przesadna, elegancja w sposobie bycia i zachowaniu. Charakteryzuje się szczegółową dbałością o strój i nienaganne maniery, nonszalancją i ekstrawagancją. Jest to paląca potrzeba oryginalności, ograniczonej od zewnątrz ramami konwenansów. Cyganeria- inaczej bohema(z fr. Boheme)- to grupa artystów prowadzących swobodnie, indywidualistyczne, często ekscentryczne życie, wyrażające protest przeciw konwenansom, zakrzepłym normom czy poglądom estetycznym. W Polsce od 1840r. Mistycyzm- (z gr. Mystikos „tajemniczy”) wiąże się z jednostkowym doświadczeniem Tajemnicy, jaką jest bezpośrednie spotkanie z Bogiem. Chod doznanie to, przyjmujące postad widzenia, proroczej wizji, snu ekstazy czy olśnienia, zdaje się trudne do wyrażenia, mistycy często odczuwają wewnętrzny przymus zapisania objawionej im prawdy. Elegia (od gr. Elegeia) – utwór liryczny o treści poważnej, refleksyjny, utrzymany w tonie smutnego rozpamiętywania lub skargi, dotyczący spraw osobistych lub problemów egzystencjalnych (miłosna strata, przemijanie, śmierd). Naród- miał byd duchową wspólnotą ludzi, wywodzącą się ze zbiorowego doświadczenia pokoleo i dziedzictwa kultury. Romantycy widzieli jednak, że tak jak umiera człowiek może umrzed i naród. Dlatego patriota dba, by „ duch w narodzie nie zginął”. Wallenrodyzm- bohater ten poświęca całe swoje życie i honor walce z wrogiem ojczyzny. Ukazuje w swoich działaniach moralnie naganne metody postępowania, gdyż dopuszcza się zdrady. Miał on jednak świadomośd, że nie ma innej metody, którą można by pokonad wroga. Powoduje to konflikt wewnętrzny bohatera i jego klęskę. Rapsod- to pieśo epicka będąca częścią większego poematu lub samodzielny utwór poetycki sławiący w podniosłym stylu bohatera albo ważne wydarzenie w dziejach narodu. W starożytnej Grecji rapsodami nazywano pieśniarzy, którzy recytowali utwory epickie podczas świąt bądź uroczystości.
Zarokmatura.y0.pl 2|Strona
Romantyzm częśd II
2009
Prometeizm- Romantyzm ukształtował nowoczesny mit Prometeusza- buntownika przeciw tyranii, obdarzonego nadludzką siła ducha. W licznych dziełach ten mitologiczny bohater stał się symbolem wiary w postęp i zbawienie świata wysiłkiem samego człowieka: twórcza moc czyni go podobnym Bogu. Mickiewiczowski Konrad jest jednym z jego romantycznych wcieleo. Mesjanizm- to oczekiwanie na wielką, szczęśliwą przemianę w dziejach ludzkości. Ma ona nadejśd po okresie cierpieo i katastrof i będzie dziełem Mesjasza – jednostki lub zbiorowości(grupy wyznaniowej, narodu, klasy społecznej) wybranej w tym celu przez Boga. Romantycy polscy odkrywali analogię między cierpieniami własnego narodu i męczeostwem Chrystusa. Improwizacja(łac. Improvisus „nieprzewidziany”) – to tworzenie dzieła bez przygotowania, zazwyczaj w obecności słuchaczy. Jest aktem niepowtarzalnym i spontanicznym. Publicznośd widziała w tym dowód poetyckiego geniuszu, którego źródeł upatrywano w boskim natchnieniu. Literatura zsyłkowa- Publikowane od kooca XVIIIw. Pamiętniki, listy, utwory poetyckie polskich zesłaoców na Sybir. Oprócz dramatycznych wspomnieo relacje te zawierały również szczegółowe opisy krajoznawcze. Przedstawiały przyrodę, ludzi, obyczaje i egzotykę tamtejszego życia. Często miały wartośd dokumentalną, a nawet naukową. Bard- bardami nazywano starożytnych i średniowiecznych poetów celtyckich, opiewających przy wtórze muzyki czyny bohaterów. W Polsce w XIXw. Określano tak poetów rozbudzających uczucia patriotyczne. Poezja tyrtejska to rodzaj poezji patriotycznej, nawołującej do walki w obronie niepodległości, budzącej pragnienie obrony ojczyzny i nienawiśd do wroga. Jej nazwa wywodzi się od imienia greckiego poety Tyrteusza. Wieszcz- w dawnej polszczyźnie był to synonim „poety”. Romantycy jednak inaczej tłumaczyli tę nazwę. Odtąd mino to odnosiło się do poety łączącego wielką moc twórczą z darem widzenia przyszłości. Wybrał go Bóg, by jego słowami objawid ludziom wyższy porządek świata i sens historii. Epigonizm (od epigon, z łac. Epigonus „ potomek”) to nietwórcze, często nieświadome naśladowanie utalentowanych poprzedników. W kulturze polskiej pierwszy raz na tak wielką skalę pojawiło się w romantyczności, wraz z wybuchem „balladomanii” i „sonetomanii”, kiedy to nagminnie zaczęto powielad Mickiewiczowskie wzory. Epopeja utwór zazwyczaj wierszowany, ukazujący dzieje legendarnych lub historycznych bohaterów na tle wydarzeo przełomowych w życiu narodu. Oczywiście poeta i tu nie trzymał się zasad rygorystycznie. Jego epopeja jest romantyczna. Toteż w synkretycznym ogrodzie Pana Tadeusza znaleźd można ślady takich gatunków jak: powieśd, powieśd poetycka, sielanka, baśo, poemat opisowy, poemat heroikomiczny, komedia i gawęda. Gawęda szlachecka- jest to opowieśd ustna, luźno skomponowana, obfita w dygresje, powtórzenia i ekspresyjne zwroty do słuchaczy, swobodnie traktujące fabułę, oparta zazwyczaj na przygodach i awanturach samego gawędziarza. Tragizm- bohaterowie romantyczni nieraz stają wobec wyboru tragicznego- między dwiema równorzędnymi wartościami. Toteż podejmując decyzję, zmierzają do nieuchronnej katastrofy. O tragiczności ich sytuacji nie decyduje jednak niepojęty los, lecz wypadki dziejowe. Romantyczny tragizm ma bowiem wymiar historyczny. Synkretyzm – połączenie różnych, często rozbieżnych i sprzecznych poglądów; niekonsekwentny, nielogiczny eklektyzm, wyznawanie sprzecznych zasad lub wierzeo np. synkretyzm gatunkowy jest to połączenie kilku gatunków literackich w jednym utworze np. epiki, liryki i dramatu.
Zarokmatura.y0.pl 3|Strona
Romantyzm częśd II
2009
Prowidencjalizm- (łac. Providentia= opatrznośd)- pogląd historiozoficzny, występujący zwłaszcza w średniowieczu, a także w polskim mesjanizmie XIXw, według którego losami jednostki, społeczeostwa i świata kieruje opatrznośd. 2. Filozofia Georga Wilhelma Friedricha Hegla (dokładnie) Uważał on, że historia nie składa się z przypadkowych wydarzeo, lecz stanowi jednolity i rozumny proces rozwoju „ducha światowego”, prowadzący ku wolności. Konflikty, wojny i rewolucje są w tym procesie niezbędne, gdyż zapewniają nieprzerwany postęp. Źródłem zmian jest ścieranie się przeciwieostw: każdej tezie odpowiada antyteza, a z nich dopiero wyłania się synteza. Jest to tak zwana Triada Heglowska. Historia przypomina więc teatr, w którym jednostki i narody odgrywają przypisanie im role. Celem tego rozwoju jest dążenie do uzyskania „wiedzy absolutnej”. 3. Charakterystyka malarstwa Williama Blake’a Nawiązywał do estetyki średniowiecznych rękopisów, łącząc tekst z obrazem, technikę druku z akwarelą. Ilustrował Biblię i Boską Komedię Dantego, a także własne poematy i zbiory pieśni. Najczęściej malował anioły i demony, których świat był mu bliski dzięki snom i wizjom doświadczanym od dzieciostwa. Zapisem stanów mistycznych była również jego zmysłowa i gwałtowna poezja. Za życia nie doczekał się należnego uznania, również w Polsce został odkryty dopiero na przełomie XIX i XX w. „Bóg stwarzający wszechświat” jest to ilustracja do poematu „Europa”, w którym artysta odsłania duchowy sens dziejów od początku świata po czasy Wielkiej Rewolucji Francuskiej. Stworzenie rzeczywistości materialnej przedstawia jako gest dramatyczny- niszczący idealną, pierwotną jednośd. Blake boleśnie odczuwał rozdzielenie światła od ciemności, ziemi od nieba, mężczyzny od kobiety. Rozumiał jednak, że „bez przeciwieostw nie ma postępu. Przyciąganie i Odpychanie, Rozum i Energia, Miłośd i Nienawiśd są niezbędne dla ludzkiego istnienia”. Utraconą jednośd w akcje zbawienia przywraca światu Chrystus. 4. Relacje człowiek – Bóg w „Hymnie” Słowackiego i „Pielgrzymie” Norwida. „Hymn” Juliusz Słowacki „Hymn” Słowackiego ma charakter bardzo osobisty, intymny, a jednocześnie polemiczny – osoba wypowiadająca się, wyraźnie buntuje się przeciwko panującemu porządkowi świata, a jej wyznanie przyjmuje formę skargi, którą kieruje do Boga – adresata utworu. W swoim monologu podmiot liryczny wyraża podziw wobec piękna natury, będącej dziełem samego Boga. Piękno to zostało podkreślone poprzez użycie wyszukanych epitetów i metafor. W oczach podmiotu Bóg jest doskonałym i potężnym kreatorem, który ma moc stwarzania idealnego dzieła. Jednak im bardziej podmiot obserwuje to dzieło, tym pełniejszy jest goryczy. Swoją tęsknotą i bólem osoba wypowiadająca się w wierszu pragnie się podzielid jednak tylko z Bogiem. W tekście kilkakrotnie powtarza się również apostrofa do Boga: „Smutno mi, Boże!”, która nie tylko nadaje utworowi podniosłego charakteru, ale również likwiduje dystans między człowiekiem a Bogiem. Występuje tu również indywidualizm romantyczny, świadczą o tym Np. słowa „ Dla mnie na zachodzie Rozlałeś tęczę blasków promienistą(…)” „Pielgrzym” Cyprian Kamil Norwid Autor, jak każdy człowiek, będący tułaczem nie ma domu, jest wygnaocem cierpiącym i tęskniącym za ojczyzną. Jest ciągłym pielgrzymem, który mimo wszystko potrzebuje mied coś stałego i swojego. Natomiast on stawiając gdzieś nogę sprawia, że właśnie tam mieszka. Niebo jest dachem. Autor uważa, że nikt mu nie odbierze tego domu. Mimo że nie wygląda jak wszystkie inne, to zawsze będzie istniał, dopóki tylko on sam będzie w ciągłej wędrówce. Podmiot liryczny Słowami „stanów-stan” określa Boga. Odwołuje się również do
Zarokmatura.y0.pl 4|Strona
Romantyzm częśd II
2009
starotestamentowych obrazów wędrówki po pustyni („Dlatego że dom mój ruchomy Z wielbłądziej skóry...”), która to prowadziła ku niebu i zbliżała do Boga.
5. Charakterystyka Koła Sprawy Bożej. Zostało założone w 1841r. przez Andrzeja Towiaoskiego – rejenta sądowego z Antoszwioców koło Wilna, który przyjechał do Paryża, by wypełnid misję moralnej odnowy świata, objawioną mu, jak twierdził, podczas iluminacji. Dzięki silnej osobowości udało mu się zgromadzid liczne grono emigrantów(w tym Mickiewicza i Słowackiego); wkrótce zyskał wśród nich miano Mistrza. Koło, które z początku skupiało się na samodoskonaleniu duchowym i starało się wypracowad model nowej chrześcijaoskiej wspólnoty, z czasem przybrało charakter represyjnej sekty. Było to ostro krytykowane, zwłaszcza przez kręgi kościelne. Słowacki wystąpił z Koła po kilkunastu miesiącach, Mickiewicz w roku 1846. Obaj wiele zawdzięczali Towiaoskiemu – w Słowackim rozbudził się mistyk, Mickiewicz zaś do kooca uważał go za człowieka świętego, który naprowadził go na właściwą drogę życia. 6. Charakterystyka filozofii narodowej. Wraz z kształtowaniem się romantycznego pojęcia narodowej odrębności zaczęła także powstawad filozofia, która miała wyrażad dążenia Polaków. Zadania tego podjęli się Karol Libelt, August Cieszkowski, Bronisław Trentowski, Henryk Kamieoski i Edward Dembowski. Myśli Heglowskiej przeciwstawili aktywizm: uważali, że zadaniem filozofii(i człowieka w ogóle) jest nie tylko objaśnianie świata, ale przede wszystkim czyn – twórcze przekształcanie rzeczywistości. Wielką role w tym dziele przypisywali jednostce zaangażowanej w życie narodu. Narodowa wspólnota ważniejsza jest bowiem niż paostwo: „Bez byty politycznego nie ma paostwa, ale bez bytu politycznego jest ojczyzna i ta to ogromna jest różnica między ojczyzną i paostwem”( Karol Libelt, O miłości ojczyzny, 1844) 7. Na czym polegał tragizm Konrada Wallenroda? (wszystkie aspekty)
Zarokmatura.y0.pl 5|Strona
Romantyzm częśd II
2009
Aby zrealizowad zamierzony plan Konrad musi stanąd ponad dobrem i złem, lecz nie jak Bóg, ale jak szatan. Ale kiedy już stanie się samo destrukcją, będzie mógł za jednym zamachem zniszczyd całe zło, wtedy się zawaha. Moment ten pokazuje jak wielka jest siła etyczna bohatera. Zakorzenione w nim zło, konieczne do wypełnienia misji, nie zawładnęło nim zupełnie. Konrad odrzuci w koocu maskę, przestanie udawad i nienawiśd, i miłośd, przestanie grad – z mroku powróci dzieo, ze skrytości jawnośd, z obłudy uczciwośd, z nienawiści miłośd. Powrót do poprzedniego życia okazuje się niemożliwy. Wybrawszy destrukcję, sam musiał także jej doświadczyd. Porzucając żonę dla ojczyzny- zniszczył tę pierwszą, ocalił drugą, nie powrócił do żadnej. Pozostało mu cierpienie. 8. Rola motta w „Konradzie Wallenrodzie” (zacytowad i wyjaśnid) „Macie bowiem wiedzied, że są dwa sposoby walczenia… trzeba byd lisem i lwem” Niccolo Machiavelli traktat „książę” lis
lew
spryt
odwaga
(konspiracja)
(walka twarzą w twarz)
Walka, która wyraża się w „byciu lisem” jest działaniem niejawnym, wykorzystującym spryt i budowanym na podstępie i świetnie skonstruowanej intrydze. Należy w sposób sprytny podejśd przeciwnika, oszukad go, zyskując jego zaufanie czy uznanie, by w rezultacie go zniszczyd. W tego typu walce nie liczy się siła czy przewaga, a wyrafinowany podstęp, kłamstwo, spisek, a czasami nawet zdrada stanowią technikę takiej działania Drugi typ walki uosabiany jest przez lwa. Ten rodzaj niszczenia przeciwnika jest działaniem jawnym, otwartym, a jego podstawowymi atrybutami są odwaga, męstwo, walecznośd i siła. Osoba walcząca jak lew charakteryzuje się zażartością, nieugiętością, a w swoim działaniu nie ucieka się nigdy do takich rozwiązao jak podstęp, obłuda czy zdrada. Lektura utworu pokazuje, że potęgi Zakonu Krzyżackiego nie da się pokonad w otwartej, honorowej walce, pozostaje więc tylko jeden sposób walki – bycie lisem. Aby zwyciężyd miażdżącą przewagę wroga, bohater musi
Zarokmatura.y0.pl 6|Strona
Romantyzm częśd II
2009
się uciec do takich metod jak podstęp, zdrada i spisek, musi żyd otoczony kłamstwem i obłudą, ukrywad dla dobra obranej metody, swoje prawdziwe emocje i myśli. 9. Rola rzeki Niemen w „Konradzie Wallenrodzie” Niemen: -rzeka przyjaźni(Litwinów i Prusów) -rzeka nienawiści (Litwinów i Krzyżaków) Ludzi rozdziela nie rzeka, lecz historia. Natura jednak lekceważy historię. Historia nie jest w stanie także pokonad miłości.
Miłośd dwojga ludzi rozdzielonych rzeką śmierci(tragizm)
10. Rola pieśni (poezji) w „Konradzie Wallenrodzie” (10) 1. Uczy miłości ojczyzny 2. Budzi i utrwala w ludziach uczucie patriotyzmu 3. Rozpala w narodzie nienawiśd do wroga i pragnienie walki o ojczyznę 4. Poezja zawiera prawdę o dziejach narodu 5. Jest wzorem postępowania 6. Mobilizuje ludzi do działania na rzecz kraju, nawet do poświęcenia siebie 7. Zawiera wzorce postępowania i zachowao, które mogą przejąd młodsze pokolenia 8. Poezja przechowuje i utrwala historię narodu i przekazuje ją młodszym potomkom 9. Poezja organizuje więź, łącznośd między starszymi, a młodszymi pokoleniami narodu
Zarokmatura.y0.pl 7|Strona
Romantyzm częśd II
2009
10. Jest wielką siłą scalającą naród i stanowiącą o jego istnieniu 11. „Konrad Wallenrod” jako powieśd poetycka (8) Wyznacznik Synkretyzm rodzajowy i gatunkowy
Realizacja Elementem epickim jest przemowa, powieśd Wajdeloty, obecnośd narratora; Liryka: pieśni pustelnicy; dramat : dialog pustelnicy i Konrada.
Tytuł zazwyczaj pochodzi od imienia głównego bohatera Inwersja czasowa Historyczne podłoże zdarzeo Tajemniczośd, zagadkowośd utworu
tak „Konrad Wallenrod”
Bohater bajroniczny
Fragmentarycznośd Zerwanie z ciągiem przyczynowo skutkowym
Retrospekcja: biografia Waltera Alfa Wojna Litewsko-Krzyżacka Postad prawdziwego Konrada Wallenroda, postad pustelnicy Konrad Wallenrod: tajemniczy, samotny, nieszczęśliwy, zbuntowany przeciwko światu, rozdarty wewnętrznie, owładnięty silnymi namiętnościami. Urywkowe wycinki z życia głównego bohatera Kolejne części nie są ze sobą powiązane, mogą stanowid odrębne całości
12. Wskaż powiązania „Ballady Alpuhara” z „Konradem Wallenrodem” Walka z potężniejszym wrogiem jest bardzo trudna, dlatego też czasem, aby odnieśd zwycięstwo trzeba uciec się do podstępu. Sposób na odniesienie takiego zwycięstwa przedstawiony jest w balladzie „Alpuhara” będącej fragmentem utworu „Konrad Wallenrod” Adama Mickiewicza. W tym fragmencie opisana jest obrona miasta Maurów przed przeważającymi siłami Hiszpanów. Oprócz tego, że Arabowie zostali już prawie pokonani przez wroga to dodatkowo dziesiątkuje ich zaraza. Widząc to, że miasto zostało zdobyte – „Już z minaretów błysnęły krzyże”, wódz Maurów – Almanzor postanowił uciec i zastosowad wobec nich podstęp. Podczas, gdy wrogowie ucztowali „na świeżej zamku ruinie” do bram zapukał król muzułmanów w celu rzekomego poddania się. Zyskał on przychylnośd chrześcijan i zaczął wdrażad swój plan zemsty. Almanzor przychylnie witany uściskami zaraził obecnych na uczcie Hiszpanów dżumą przyniesioną z Grenady. Umierając król mauretaoski ujawnił swój podstęp „ja wam zarazę przyniosłem”. Ogarnęła go wielka radośd z klęski nieprzyjaciela mimo cierpieo, które musiał znosid w chwili śmierci „śmiał się – już skonał – jeszcze powieki, jeszcze się usta nie zwarły”. Balladę tą wykonał Konrad Wallenrod podczas uczty w stolicy paostwa krzyżackiego. Sprowokowała go do tego reakcja ucztujących na pieśo wajdeloty opowiadającą historię młodzieoca Waltera Alfa, który wbrew kodeksowi rycerskiemu miał pokonad wroga podstępem i zdradą. Mistrz zakonny wykonując swoją balladę chciał wytłumaczyd postępowanie Waltera (czyli zarazem swoje), usprawiedliwid okoliczności zachowania niegodnego rycerza i podświadomie wyjawił swój podstęp. Ballada jest jednocześnie proroctwem przyszłych losów Konrada. Wiedział on o tym już przed podjęciem wyzwania i mimo tego zgodził się na nie. Fragment zawierający balladę jest ściśle związany z postacią głównego bohatera. Ukazuje sposób działania przez zastosowanie podstępu podobny do tego, którym miał się posłużyd Wallenrod. Zarówno bohater ballady jak i mistrz krzyżacki zdecydowali poświecid się narażając swój honor i łamiąc zasady kodeksu rycerskiego. Zdawali sobie sprawę, że ich życie mogło byd zagrożone. Różniło ich jednak to, że w przeciwieostwie do muzułmanina, który czuł wielką satysfakcję z wykonanego fortelu - „Śmieje się – śmiechem szyderczym”, Konrad walczył ze swoim rycerskim honorem do samego kooca. 13. Wymieo przedstawicieli polskiego panteonu romantycznego i krótko omów.
Zarokmatura.y0.pl 8|Strona
Romantyzm częśd II
2009
Tadeusz Kościuszko- uczestnik wojny o niepodległośd Stanów Zjednoczonych Jan Kilioski- współorganizator insurekcji kościuszkowskiej, stanął na czele walczącej ludności Warszawy. Napoleon Bonaparte- jako pogromca paostw zaborczych stał się wielką nadzieją Polaków, powołał we Włoszech Legiony Polskie, utworzył Księstwo Warszawskie, „bohater polskiego romantyzmu” Józef Poniatowski- Sojusznik Napoleona i dowódca wojsk polskich w jego kampaniach. Zasłynął powiedzeniem: „Bóg mi powierzył honor Polaków”. Walerian Łukasioski – major wojsk Królestwa Polskiego, twórca Towarzystwa Patriotycznego. Józef Sowioski- uczestnik powstania kościuszkowskiego, w czasie powstania listopadowego dowodził artylerią Warszawy Juliusz Konstanty Ordon- uczestnik powstania listopadowego, w trakcie obrony Woli wysadził w powietrze magazyn amunicji Emilia Plater- hrabianka z Wilna, wzięła udział w powstaniu listopadowym Józef Bem- uczestnik wyprawy Napoleona na Rosję, brał udział w powstaniu listopadowym 14. Człowiek i jego idea w „Bema pamięci żałobnym rapsodzie” Utwór przedstawia pogrzeb Józefa Bema, jednak nie jest on chowany jak romantyczny bojownik lecz raczej jak średniowieczny rycerz. Wskazuje na to wiele znaków. Przy trumnie zmarłem idzie koo, a obok niego leży miecz. Procesja żałobna idzie przez wąwóz, a następnie dociera do grobu. Jednak wcale się tu nie zatrzymuje. Bohater przechodzi przez grób, a wraz z nim przechodzą wszyscy ludzie. W tym momencie przestaje to byd zwykły pogrzeb. Przekształca się on w marsz ludzi, idących za swym przywódcą walczyd o wolnośd i sprawiedliwośd. Ludzi tych podtrzymuje na duchu właśnie ich dowódca- jego wielkośd i ideały. Pochód ten wkracza do wielu miast i nawołuje do przyłączenia się mieszkaoców do walk o dobro ogółu i ojczyzny. Widzimy więc, że hasło „Prawdziwa idea nie umiera” jest prawdziwe i słuszne. Hasło to, bowiem dla wielu ludzi jest najważniejsze i najbardziej cenione ze wszystkich. Hasło to również budzi narody i zwiększa szeregi bohaterów, a to już świadczy o jego prawdziwości i wielkości. 15. Nawiązania do Biblii w „Przedmowie” do III cz. „Dziadów”. Aluzje biblijne Rzeź niewiniątek dokona przez Heroda Zmartwychwstanie Chrystusa Płacz niewiast nad cierpiącym Chrystusem Męczeostwo Chrystusa
Odniesienie do historii Polski Prześladowanie młodzieży polskiej przez Nowosilcowa Odrodzenie narodu polskiego Współczucie innych narodów europejskich okazywany Polsce Martyrologia narodu polskiego (mesjanizm)
16. Znajomośd opowieści Sobolewskiego ze sceny więziennej III cz. „Dziadów” Obrazek 10-cio letniego chłopca, który nie dał rady dźwigad swoich kajdan "Biedne chłopcy!- najmłodszy, dziesięd lat, niebożę, skarżył się, że łaocucha podźwignąd nie może" Historia Janczewskiego - skatowany żołnierz, który będąc już w kibitce wywożony na Sybir krzyknął
Zarokmatura.y0.pl 9|Strona
Romantyzm częśd II
2009
trzykrotnie "Jeszcze Polska nie zginęła" Historia Wasilewskiego - jego martwe ciało przypomina krzyż Chrystusa "Niesiony, jak słup sterczał i jak z krzyża zdjęte. Ręce miał nad barkami żołnierza rozpięte" 17. Interpretacja „Małej improwizacji” z III cz. „Dziadów” W małej improwizacji Konrad przejął postawę proroka, któremu dane było ujrzed przyszłośd(profetyzm). Wzniósł się ponad ludzkośd w postaci orła, który był symbolem siły, męstwa i poświęcenia ojczyźnie. Nagle nad orłem pojawił się olbrzymi kruk(symbol pychy, żądza władzy), który przesłonił całe niebo i nie pozwolił orłowi na dalszy spokojny lot. Czarny kruk to znak niejednoznaczny byd może symbolizuje szataoską pychę, która zawładnęła Konradem, bądź był to symbol rządów cara, które przynoszą Polsce nieszczęście. 18. Konrad jako bohater romantyczny na podstawie „Wielkiej improwizacji” (cytaty) „Samotnośd- cóż po ludziach, czym śpiewak dla ludzi? Gdzie człowiek, co z niej pieśni całą myśl słucha?” Konrad odczuwa samotnośd i wyobcowanie, z drugiej jednak strony ma poczucie własnej wyjątkowości. Cierpi na niezrozumienie- akt twórczy jest dla niego dramatem. „Język kłamie głosowi, a głos myślami kłamie” Słowa stanowią barierę dla ekspresji uczud. „Ty Boże, ty naturo! Dajcie posłuchanieGodna to was muzyka i godne śpiewanie- Ja mistrz! Ja mistrz wyciągam dłonie.” Konrad ma świadomośd własnej potęgi i geniuszu- tylko Bóg i natura są w stanie go zrozumied. „Boga, natury godne takie pienie! Pieśo to wielka, pieśo- tworzenie, Taka pieśo jest siła, dzielnośd, Taka pieśo jest nieśmiertelnośd! Ja czuję nieśmiertelnośd, nieśmiertelnośd tworzę, Cóż Ty większego mogłeś zrobid- Boże?” Konrad porównuje się do Boga. Uważa, że jego poezja zapewnia mu nieśmiertelnośd, tym samym jego dzieło dorównuje dziełu Boga. „Depce was, wszyscy poeci, Wszyscy mędrce i proroki, Których wielbił świat szeroki” Konrad gardzi innymi twórcami poezji, filozofami, prorokami. „Dziś mój zenit, moc moja dzisiaj się przesili, Dziś poznam, czym najwyższy, czylim tylko dumny; Dziś jest chwila przeznaczona, Dziś najsilniej wytężę duszy mej ramionaTo jest chwila Samsona” Konrad uważa, że nadeszła chwila decydującej rozprawy z Bogiem i czas przejęcia przez niego władzy. „O Ty! O którym mówią, że czujesz na niebie! Jam tu, jam przybył, widzisz, jaka ma potęga!
Zarokmatura.y0.pl 10 | S t r o n a
Romantyzm częśd II
2009 Aż tu moje skrzydło sięga. Lecz jestem człowiek, i tam, na ziemi me ciało; Kochałem tam, w ojczyźnie serce me zostało”
Konrad ma świadomośd własnej potęgi. Zdaje sobie jednak sprawę ze swojej ludzkiej natury, która go ogranicza. „Ja kocham cały naród- objąłem w ramiona Wszystkie przeszłe i przyszłe jego pokolenia” Konrad jednoczy się z całym narodem, wyznaję ideę prometeizmu. „Jam się twórcą urodził: Stamtąd przyszły siły moje, Skąd do Ciebie przyszły Twoje Boś i Ty po nie nie chodził” Konrad uważa się za kreatora równemu Bogu. Demiurg – Stwórca. „Chcę czuciem rządzid, które jest we mnie, Rządzid jak Ty wszystkimi zawsze i tajemnie: Co ja zechcę, niech wnet zgadną, Spełnią, tym się uszczęśliwią, A jeżeli się sprzeciwią, Niechaj cierpią i przepadną” Podstawą rządów dla Konrada ma byd uczucie. Ujawnia jednak swoje drugie oblicze- władcy tyrana. „Daj mi rząd dusz!” Żąda od Boga władzy nieograniczonej. „Ja najwyższy z czujących na ziemnym Podole, Nie spotkałem Cię dotąd- żeś Ty jest, zgaduję; Niech Cię spotkam i niechaj Twą wyższośd uczujęJa chcę władzy, daj mi ją lub wskaż do niej drogę! O prorokach, dusz władcach, że byli, słyszałem, I wierzę; lecz co oni mogli, to ja mogę, Ja chcę mied wiedzę, jaką Ty posiadasz, Ja chcę duszami włada, jak Ty nimi władasz” Bluźnierstwo Konrada- zwątpienie w istnienie Boga. Rosnąca rządza władzy. „Kłamca, kto Ciebie nazywał miłością, Ty jesteś tylko mądrością” Największe bluźnierstwo Konrada- zarzuca Bogu, że jest klasykiem. „Jeśli ja będę bluźnierca, Ja wydam Tobie krwawszą bitwę niźli szatan” Groźba wobec Boga- wyzwanie go na pojedynek. „Ja i ojczyzna to jedno, Nazywam się Milijon- bo za milijony Kocham i cierpię katusze”
Zarokmatura.y0.pl 11 | S t r o n a
Romantyzm częśd II
2009
Utożsamienie się Konrada z ojczyzną. Twierdzi, że jego, bardziej niż Boga, interesuje los Polaków. „Cierpię, szaleję- a Ty mądrze i wesoło, Zawsze rządzisz, Zawsze sądzisz, I mówią, że Ty nie błądzisz” Trzecie bluźnierstwo Konrada, zarzuca Bogu, że nie jest nieomylny. „Odezwij się- bo strzelę przeciw Twej naturze[…] Ten głos, który z pokoleo pójdzie w pokolenia: Krzyknę, żeś Ty nie ojcem świata, ale… Głos Diabła: Carem” Konrad bliski był wypowiedzenia największego bluźnierstwa, jednak w ostatniej chwili wyprzedza go diabeł i nazywa Boga carem.
19. Ocena społeczeostwa polskiego w III cz. „Dziadów” („Nasz naród jak lawa…”) „Nasz naród jak lawa, Z wierzchu zimna i twarda, sucha i plugawa, Lecz wewnętrznego ognia sto lat nie wyziębi; Plwajmy na tę skorupę i zstąpmy do głębi” Lawa” symbolizuje zniewolone społeczeostwo polskie. Na zewnątrz jest zimną, zastygłą skorupą - to ludzie, którzy postępują zgodnie z oczekiwaniami zaborcy, lecz nie mają oni nic wspólnego z autentycznym życiem narodu, które musi rozwijad się w utajeniu ze względu na politykę zaborcy. I właśnie to utajone życie jest nazwane przez Wysokiego "gorącą lawą". Oczywiście są też ludzie wyzbyci wszelkich zasad moralnych, goniący za łaską i korzyścią materialną, obojętni na sprawy narodowe, nie cofający się przed denuncjacją rodaków. Tym zdemoralizowanym środowiskom przeciwstawia poeta patriotyczną młodzież spiskową. Młodzież mówi po polsku o sprawach narodowych, przypomina kaźnie i męczarnie więzionych patriotów. Potępia arystokrację za jej służalczośd, gardzi zdrajcami. Rodzi się w niej chęd poświęcenia. W scenie więziennej Mickiewicz złożył hołd młodzieży za jej szlachetnośd, patriotyzm, solidarnośd i nieugiętośd w obliczu zaborcy.
20. Schemat działania aparatu carskiego na podstawie III cz. „Dziadów” X------Senator------Nowosilcow------ siły zła
Pycha, chciwośd, Żądza władzy
Senator
Chęd przypodobania się Carowi
strach przed popadnięciem w niełaski Cara
Zarokmatura.y0.pl 12 | S t r o n a
Romantyzm częśd II
2009
Relacje panujące pomiędzy przedstawicielami aparatu carskiego przedstawia powyższy wykres. Osoby, które występują na schemacie niżej czują strach przed osobnikami umieszczonymi nad nimi. Natomiast osoby, które są wyżej okazują pogardę w stosunku do osób o niższym statusie społecznym. Człowiek, który znajduje się na najwyższym stanowisku stara się je utrzymad, natomiast osoby niżej starają się wzbid jak najwyżej kosztem innych. Można dostrzec było dwuznaczny stosunek ludzi chociażby do senatora Nowosilcowa.”Jak śliczne, lekko taoczysz Pan”, „Patrz, jak on łasi się i liże*…+" 21. Obraz Petersburga w III cz. „Dziadów” („Ustęp”) W ustępie Petersburg Mickiewicz scharakteryzował stolicę Rosji. Było to miasto zbudowane na rozkaz cara, aby udowodnid jego wielkośd. Zostało wzniesione na glebach nienadających się do wszelkich upraw, na obszarach bagnistych. Panował tam zmienny surowy klimat, który autor porównał do zmieniających się nastrojów cara. W budowie miasta śmierd poniosło 100 tyś. Rosjan. Petersburg był zbudowany wedle wszelkich zachcianek cara. Znajdowały się tam budynki na kształt paryskich pałaców, tamy wzorowane na tych postawionych w Amsterdamie. Motywy zaczerpnięto z Wenecji, Rzymu oraz Londynu. Wszystkie ulice w Petersburgu prowadziły do rzeki, były one długie i szerokie. Domy stawiano ogromne, z marmuru, gliny, czy cegieł, o idealnie równych dachach i ścianach. Na każdym z budynków były tablice w różnych językach z opisem zasług mieszkaoca domu. Na ulicach pełen przepych – mkną nimi kocze, karety, leandry. Mieszkaoców Petersburga możemy podzielid na trzy grupy. Pierwszą z nich stanowią ludzie pełni obłudy. Mimo wielkiego mrozu przechadzają się oni ulicami stolicy: „Przechadzka modna jest o tej godzinie; zimno i wietrzno, ale którz dba oto! Wszak cesarz tędy zwykł chodzid piechoto!”. Widzimy tuta opis człowieka idącego w futrze, jednak odsłania je w ten sposób, aby widad było jego cztery krzyże. Woli zmarznąd tylko dlatego, aby każdy mógł zobaczyd jego ordery. Kolejną grupę stanowią ludzie pałający nienawiścią do tego miasta oraz cara. Patrzą oni na każdy budynek chcąc go zniszczyd, zburzyd. Po drugiej stronie ulicy stoi człowiek rozdający jałmużnę. Do każdego z biednych zwracał się po imieniu. Był on zrozpaczony, widząc, że nie może pomóc wszystkim. 22. Charakterystyka „Widzenia ks. Piotra” (Biblia, męczeostwo narodu polskiego) Sytuacje biblijne
Akcje z historii Polski
Zarokmatura.y0.pl 13 | S t r o n a
Romantyzm częśd II
2009
Prześladowania Heroda(rzeź niewiniątek) Droga krzyżowa Chrystusa Zapowiedź nadejścia Mesjasza Pojmanie Chrystusa Umycie rąk Piłata Ecce homo"oto człowiek"- mówi Piłat Krzyż Chrystusa był zbudowany z 4 rodzajów drewna Pojenie Chrystusa octem Maryja opłakująca Chrystusa Przebicie boku Chrystusa Przebaczenie przez Chrystusa łotrowi Okrzyk Chrystusa "Elli, Elli lama Sabachtani" Boże czemuś mnie opuścił Chrystus skonał "On skona" Zmartwychwstanie Chrystusa
Prześladowanie młodzieży polskiej przez cara i Nowosilcowa Drogi ciągnące na Sybir Zapowiedź nadejścia wskrzesiciela Zniewolenie narodu polskiego Francja nie okazuje pomocy Polsce "Oto naród wolny, niepodległy" mówi Francja Krzyż polski zbudowany jest z 3 zaborców(+Francja) Męczeostwo Polski Matka wolnośd opłakująca Polskę męczeostwo Polaków Litośd narodu polskiego Krzyk konające narodu polskiego "śmierd Polski" Odrodzenie Polski
23. Interpretacja wiersza „Do przyjaciół Moskali” Utwór poświęcony przyjaciołom Rosji. Autor zastanawia się, czy nadal go wspominają. Przywołuje nazwisko Rylejewa, który został powieszony. Bestużew, żołnierz i wieszcz został skazany na ciężkie roboty. Inni byd może zaprzedali swoje dusze carowi. Poeta posyła ku nim pieśo, która niesie słowa nadziei i wolności. 24. Wymieo inscenizacje „Dziadów” (rok, reżyser) szczegółowo tą z 1968r. 1901r. – Teatr miejski w Krakowie, Stanisław Wyspiaoski. Jako Konrad Andrzej Mielewski. Brak fantastyki. 1932r. – Lwów, Leon Schiller 1961r. – Jerzy Grotowski , (tylko Wielka Improwizacja) 1961r. – Mieczysław Kotlarski, (próba połączenia wszystkich części „Dziadów” poprzez osobę księdza Piotra) 1967-1968r. – Kazimierz Dejmek, Teatr Narodowy w Warszawie. W roli Gustawa wystąpił Gustaw Holoubek. Pierwszy raz Wielka Improwizacja w całości. Sztukę odebrano jako aluzję do Związku Radzieckiego i rządzącej wówczas w Polsce PZPR. Wprowadza fantastykę. Zakazano inscenizacji „Dziadów”, protesty studentów krwawo tłumiono. Gomułka nazwał tę inscenizację „nożem w plecy przyjaźni polsko-radzieckich”. 1973r.- odbyła się w Starym Teatrze w Krakowie, Konrad Swinarski 1988r. – film „lawa”, Tadeusz Konwicki, uwspółcześniona wersja „dziadów” (zdjęcia Oświęcimia, Katynia, zestawienie księdza Piotra z Janem Pawłem II). Gustaw Holoubek w roli Gustawa.
25. „Dziady” cz. III jako dramat romantyczny Wyznacznik Zasada 3 jedności: czasu, miejsca, akcji
Zasada decorum Podłoże utworu
Realizacja Złamana: czas – początek utworu: 1 XI 1823, koniec utworu- 1824, miejsca: Petersburg, Wilno, Warszawa, wątki: prześladowania cara, wywózki na Sybir, zabawy u cara Złamana: gatunek- wysoki, styl- niski, bohater- niski Historyczne: urzędowanie senatora Nowosilcowa,
Zarokmatura.y0.pl 14 | S t r o n a
Romantyzm częśd II
2009
Tytuł pochodzi od imienia głównego bohatera Główny bohater jest jednostką wybitną Budowa utworu Fantastyka Ilośd bohaterów na scenie Czynnik rządzący życiem ludzkim Finał utworu Kompozycja Ciągłośd utworu Jednolitośd stylistyczna Czystośd gatunkowa
Przeznaczenie utworu
panowanie cara, wywózki na Sybir Złamana Złamana: Konrad jest więźniem cara, nie jest jednostką wybitną Przedmowa, dedykacja, akt, sceny, ustęp Występuje: anioły, duchy, Szatan, diabły Występują sceny zbiorowe: rozmowa więźniów, bal u senatora Decyzje człowieka Nieznane losy bohatera Otwarta Zerwanie z ciągiem przyczynowo-skutkowym (Wielka Improwizacja widzenie Ewy) Przemieszanie stylów – Wielka Improwizacja, bajka żegoty Synkretyzm rodzajowy i gatunkowy: liryka – pieśo Jankowskiego, epika- bajka Żegoty, dramat- większośd utworu Ascenicznośd: problemem jest przedstawienie scen fantastycznych
26. Interpretacja tytułu „Nie-Boskiej komedii” Zygmunta Krasioskiego
„Nie-Boska komedia” (1835r.)
Nawiązanie do „Boskiej komedii” ludzka komedia Dantego Alighieri
szataoska komedia
Wędrówka Dantego po piekle = wędrówka hrabiego Henryka przez obóz rewolucjonistów (piekło na ziemi) 27. Wizerunek 3 poetów w „Nie-Boskiej komedii” (charakterystyka + cytaty) Mąż – poeta przeklęty, jest zarazem błogosławiony (całe jego życie jest poezją), jak i przeklętym (jego życie osobiste jest zaprzeczeniem idealnych wartości, czyli poezji), twórczośd jest tylko pozorem do ujawnienia prawdy, pisze, by sprawid przyjemnośd ludziom i dla sławy – „Poezjo, bądź mi przeklęta, jako ja sam będę na wieki” Żona – poetka „wymuszona”, poezja ma wywoład miłośd Męża, poezja ma pomóc w zrozumieniu Męża- „„ Panie Boże” – mówiłam i biłam się w piersi, i gromnicę przystawiałam do piersi, i pokutowałam – „spuśd na mnie ducha poezji”, i trzeciego dnia z rana stałam się poetą” Orcio – poeta prawdziwy, mistyk (kontakty z zaświatami), profeta, niewidomy (posługuje się wzrokiem wewnętrznym -> oczy duszy), zdolnośd improwizacji, natchnienie „Błogosławię cię Orciu, błogosławię dziecię moje. Bądź poetą, aby cię ojciec kochał nie odrzucił kiedyś”
Zarokmatura.y0.pl 15 | S t r o n a
Romantyzm częśd II
2009
W wizji Krasioskiego poezja jest dramatem dwuznacznym. Bywa natchnieniem, ale i wędzidłem, prawdą i fałszem. Obdarza mocą i geniuszem, ale bywa też źródłem szaleostwa i nieszczęścia. Stanowi siłę destrukcyjną, doprowadza do obłędu Żonę, oraz do ślepoty i śmierci syna. Wartości estetyczne podporządkowuje pisarz wartościom etycznym, a na romantyczny indywidualizm nakłada ograniczenia obowiązku społecznego i rodzinnego, dlatego hrabia Henryk ginie z okrzykiem na ustach: „Poezjo, bądź mi przeklęta, jako ja sam będę na wieki”
28. Charakterystyka obozu arystokratów w „Nie-Boskiej komedii” Przedstawiciele: Hrabia Henryk przywódca obozu arystokratów Jakub osobisty służący Henryka, bohaterski obrooca twierdzy Arcybiskup kapłan, który wzorem prymasów dawnej Polski koronujących władców, błogosławi hrabiego Henryka i wręcza mu insygnia władzy nad obozem arystokratów Szlachta Baronowie Hrabiowie Książęta Burżuazja Bankierzy Orcio Program:
Obrona starego, feudalnego porządku Dbanie o kulturę Dbanie o rozwój duchowy społeczeostwa Obrona granic paostwa Obrona wiary chrześcijaoskiej Obrona przodków Obrona zabytków Odpieranie ataków rewolucjonistów Głoszą hasła honoru, obrony własności rodów i wiary chrześcijaoskiej Uważali się za odwiecznych obrooców i nauczycieli prostego ludu Uważali się za budowniczych tradycji i historii wielu pokoleo
Cytaty: „Oni wam wśród głodu rozdawali zboże, wśród zarazy stawiali szpitale – a kiedyście z trzody zwierząt wyrośli na niemowlęta, oni wam postawili świątynie i szkoły – podczas wojny tylko zostawiali doma, bo wiedzieli, żeście nie do pola bitwy” „Sami ułożymy z tym zacnym obywatelem warunki poddania zamku” „Do błędów nagromadzonych przez przodków dodali to czego nie znali ich przodkowie- wahanie się i bojaźo;- i stało się zatem, że zniknęli z powierzchni ziemi, i wielkie milczenie jest po nich.” „On jeden spośród was dotrzymał słowa.- Za to chwała jemu, gilotyna wam!”
Zarokmatura.y0.pl 16 | S t r o n a
Romantyzm częśd II
2009
„Teraz przysięgnijcie wszyscy, że chcecie bronid wiary i czci przodków waszych- że głód i pragnienie umorzy was do śmierci, ale nie do haoby, nie do poddania się – nie do ustąpienia chodby jednego z praw Boga waszego lub waszych” 29. Charakterystyka obozu rewolucjonistów w „Nie-Boskiej komedii” Przedstawiciele:
Pankracy Leonard Bianchetti Filozof Niższe warstwy społeczne – rzeźnicy, rzemieślnicy, chłopi, biedacy Herman
Rewolucjoniści to zdemoralizowany motłoch, głoszący apoteozę zbrodni, bluźnierstwa, grabieży. W skład obozu wchodzą członkowie niższych klas, którzy pragną oderwad się od starego porządku i odrzucid wszystko, co mogłoby przypominad dawne czasy, nawet religię i moralnośd. Byli oni ciemiężeni i gnębieni na każdym kroku przez panów, dlatego przeklinają ich i żądają krwawego odwetu. Do buntu przeciw panom pchnął rewolucjonistów odwieczny głód, ucisk i nędza, przy jednoczesnym przepychu, niemoralności i zbrodniach arystokracji. Program:
Pragnienie wolności Chęd odrodzenia ludzkości Walka jako pierwszorzędny przywilej Nowa wiara Zniszczenie arystokracji Zniszczenie wiary Chęd zniszczenia wszystkiego, co przypominało dawne czasy Stworzenie nowego świata Rewolucja skierowana przeciw „Bogom, królom i panom” Walka przeciw nędzy i poniżeniu
Cytaty: „Chleba nam, chleba, chleba! – śmierd panom, śmierd kupcom – chleba, chleba.” „Panom, tyranom śmierd – nam biednym, nam głodnym, nam studzonym, jeśd, spad i pid.” „My dziś Bogu, królom i panom, za służbę podziękujemy.” „Zgrzybiali, robaczywi, pełni napoju i jadła, ustąpcie młodszym, zgłodniałym i silnym” „Obuch i nóż to broo nasza – szlachtuz to życie nasze – nam jedno, czy bydło, czy panów rznąd” 30. Charakterystyka triady Heglowskiej. Teza (stary porządek świata)
Antyteza (idea nowego porządku świata)
Zarokmatura.y0.pl 17 | S t r o n a
Romantyzm częśd II
2009 Synteza (nowy porządek świata) -wypadkowa tezy i antytezy
Według Hegla " z przeciwieostw wytwarza się synteza, która z kolei staje się tezą, a wtedy do niej przyłącza się antyteza - i tak trójrytmem rozwija się świat". Przeciwieostwa, będące czymś naturalnym, przyciągają się, a w wyniku ich połączenia następował postęp.
31. Triada Heglowska w „Nie-Boskiej komedii” (schemat + opis)
Oryginalna triada Heglowska składa się z dwóch przeciwnych obozów (tezy i antytezy) walczących odpowiednio o zachowanie starego i wprowadzenie idei nowego porządku świata. W ich wyniku następuje synteza obu poglądów, tworząc nowy porządek świata powstały z połączenia tezy i antytezy (dochodzi do zmian, jednak pozostają rzeczy niezmienione, pozostałe po starym porządku). W triadzie Krasioskiego widzimy dwa walczące ze sobą obozy – arystokracje i rewolucjonistów. Rewolucjoniści jednak chcą całkowicie wyeliminowad zasady starego porządku, chcą zniszczyd wszystko co się z nim łączy. Dlatego też nie zachodzi tutaj typowa synteza, oba obozy doznają porażki, oba z nich mają jedynie cząstkowe racje, dlatego nie mogą zwyciężyd. Ostatecznie wygrywa dobro – Bóg. Racje obu ścierających się stron są dialektycznie splecione, a zarazem znoszą się wzajemnie; są to racje cząstkowe, jednostronne. Dlatego obaj ich przedstawiciele muszą zginąd, racje cząstkowe muszą zostad zniesione przez jedyną wyższą rację całościową, reprezentowaną przez Boga (Henryk ginie skacząc w mroczną przepaśd Boga, zaś Pankracy porażony boskim światłem). Ten ostateczny triumf Boga jest jednak przedstawiony w aurze finalnej katastrofy, Apokalipsy: Bóg-mściciel karze za bunt i pychę, lecz nie można mied pewności, czy przynosi zbawienie ludzkości, czy jej ostateczną zagładę. 32. Interpretacja zakooczenia „Nie-Boskiej komedii” Prowidencjonalizm to pogląd historiozoficzny, którego fundamentem jest przeświadczenie, że losami świata, społeczeostwa i jednostki kieruje w każdej fazie ich istnienia opatrznośd. W prowidencjonalizmie chrześcijaoskim tą opatrznością jest Bóg – Stwórca świata i wszelkiego istnienia. Tak dzieje się w „Nie-Boskiej komedii”- gdy zwrócone przeciw tradycyjnemu światu i religii czyny przedstawicieli obozu rewolucji znacznie wykraczają poza wyznaczone przez Boga granice, następuje interwencja sił nadprzyrodzonych w celu przywrócenia chrześcijaoskiego porządku. Przywódca rewolucjonistów zginie, rażony światłem Boga karzącego. Słowa, które wypowiada Pankracy przed śmiercią „Galilaee vicisti!” – „Galilejczyku zwyciężyłeś!” –są uznaniem własnej klęski i zwycięstwa Boga, chrześcijaostwa.
Zarokmatura.y0.pl 18 | S t r o n a
Romantyzm częśd II
2009
33. Trzy typy emigracji według Cypriana Kamila Norwida Emigracja przymusowa, zsyłka w głąb Azji (Sybir) – katorżnicy, osiedleocy, „sołdaty” (karnie wcieleni do wojska) Emigracja na Zachód (Francja, Anglia) – Mickiewicz, Słowacki, Krasioski, Norwid Emigracja bez opuszczania granic Polski, pielgrzymstwo, tułactwo każdego patrioty – Pol, Fredro, Ehrenberg, Kraszewski, Libelt, Berwioski, Trentowski, Syrokomla, Lenartowicz, Żmichowska
34. „Nie-Boska komedia” jako dramat romantyczny Wyznacznik Zasada 3 jedności: czasu, miejsca, akcji
Zasada decorum Podłoże utworu Tytuł pochodzi od imienia głównego bohatera Główny bohater jest jednostką wybitną Budowa utworu Fantastyka Ilośd bohaterów na scenie Czynnik rządzący życiem ludzkim Finał utworu Kompozycja Ciągłośd utworu Jednolitośd stylistyczna Czystośd gatunkowa
Przeznaczenie utworu Występowanie chóru
Realizacja Złamana: czas –akcja utworu rozpoczyna się wraz ze ślubem Męża i Żony, poprzez narodziny Orcia, aż do śmierci Henryka – brak konkretyzacji czasu, miejsca: kościół, dom Męża, góry, zakład dla obłąkanych, kościół Trójcy Świętej, wątki: akcja wielowątkowa (wątek miłosny, wątek religijny, wątek historyczny) Złamana: gatunek- wysoki, styl- niski, bohater- niski Historyczne: nawiązanie do rewolucji francuskiej, powstania listopadowego Złamana Jedynie w 2 części – Henryk jako hrabia 4 części: 1,2 – dramat rodzinny, 3,4 – dramat społeczny Występuje: duchy, Szatan, widmo Dziewicy Występują sceny zbiorowe: hrabia Henryk w obozie rewolucjonistów Decyzje człowieka Samobójstwo głównego bohatera Zamknięta (znamy losy głównych bohaterów), ale nie wiemy co będzie dalej Zerwanie z ciągiem przyczynowo-skutkowym (przejście Mąż hrabia Henryk) Przemieszanie stylów Synkretyzm rodzajowy i gatunkowy: liryka – natchnione wypowiedzi Orcia, epika-wizyta Henryka w obozie rewolucjonistów, dramat- dialogi i monologi Ascenicznośd: problemem jest przedstawienie scen fantastycznych Brak chóru
35. Obraz ojczyzny w „*** (Gdy tu mój trup)” Mickiewicza i „Mojej piosnce (II)” Norwida „*** (Gdy tu mój trup)” A. Mickiewicz
Zarokmatura.y0.pl 19 | S t r o n a
Romantyzm częśd II
2009
Rozdzielone ciało i duch podmiotu lirycznego stają się w wierszu trupem i błąkającą się duszą. Ciało Mickiewicza jest w Szwajcarii tam, gdzie wtedy mieszkał. Jego dusza zaś błąka się daleko, daleko i marzy o tym, aby byd w swoim ojczystym kraju. „Tam widzę ją, jak z ganku biała stąpa, Jak ku nam w las śród łąk zielonych leci, I wpośród zbóż jak w toni wód się kąpa, I ku nam z gór jako jutrzenka świeci” Słowa te możemy traktowad jako upersonifikowaną ojczyznę, do której tęsknotę w utworze wyraził Mickiewicz. Mickiewicz nazywa Litwę „ojczyzną myśli mojej”, Szwajcarię zaś, w której obecnie przebywa określa mianem „kraj, co w oczach stoi”.
„Moja piosnka (II)” Cyprian Kamil Norwid Utwór ten autor podzielił na 6 strof, z której każda określa tęsknotę za innymi elementami ojczyzny.
I – szacunek, pobożnośd II – szacunek do natury – symbolu polskości III – religijnośd IV – niewinnośd V- bez-tęsknota, bez-myślenie VI – bliskośd drugiej osoby
36. Obraz Polski w „Grobie Agamemnona” J. Słowackiego W drugiej części wiersza autor dokonuje zestawienia starożytnej Grecji i współczesnej sobie Polski. Z ostrej krytyki skierowanej do pokolenia okresu powstania listopadowego i do dawnej Polski poeta wysnuwa wizję przyszłego obrazu ojczyzny, której symbolem jest "posąg z jednej bryły". W wierszu "dusza anielska" jest symbolem ludu polskiego, natomiast "czerep rubaszny"- to szlachta. "Posąg z jednej bryły" jest więc symbolem przezwyciężenia rozbicia i osiągnięcia pełnej jedności narodu. Koocowe apostrofy do Polski wyrażają pogardę dla małości i niewolnictwa. Autor obwinia rodaków o lekkomyślnośd i próbuje pobudzid ambicje narodu, który utracił wolnośd. Utwór wyraża gorycz poety, który nie chce uznad i
Zarokmatura.y0.pl 20 | S t r o n a
Romantyzm częśd II
2009
usprawiedliwid klęski narodowej. Słowacki dokonuje tu również gorzkiego obrachunku z rodakami i z sobą samym, dopatrując się przyczyny utraty wolności w podziałach istniejących w wewnątrz społeczeostwa. Osądzając surowo swój naród za przeszłośd i współczesnośd nie oszczędza poeta i siebie. W słowach: "mówię bom smutny i sam pełen winy" wyraża prawdopodobnie żal, iż nie wziął bezpośredniego udziału w powstaniu listopadowym. Poeta przytacza mit o Prometeuszu i odnosi go do losu Polski, stwierdzając, że sęp wyjada jej mózg, co sugeruje, że Polakom brak mądrości do zmiany własnego losu. Dokonując tak surowej krytyki wydarzeo w Polsce w ostatnich dziesiątkach lat autor ma świadomośd, że nie zyska tym uznania, a nawet zrazi do siebie odbiorców tekstu. Czyni to jednak powodowany troską o losy ojczyzny bez 1 względu na konsekwencje. 37. Kanon polskich pieśni patriotycznych i krótka charakterystyka
„Jeszcze Polska nie zginęła…” „Boże! coś Polskę…” – pierwszą wersję tej pieśni, Hymn na rocznicę ogłoszenia Królestwa Polskiego, napisał w roku 1816 klasycystyczny poeta Alojzy Felioski. Była Ona prośbą o przychylnośd Bożą dla panującego w Polsce cara rosyjskiego Aleksandra I. Lojalistyczny charakter utraciła w okresie powstania listopadowego – po licznych przeróbkach hymn ku czci wrogiego monarchy zmienił się w nieoficjalny hymn niepodległej Polski. „Oto dziś dzieo krwi i chwały…”
38. Koncepcja artysty i sztuki w „Fortepianie Szopena” C. K. Norwida 39. Aluzje autobiograficzne w „Inwokacji” do „Pana Tadeusza” A. Mickiewicza „Litwo ojczyzno moja”- Adam Mickiewicz urodził się na Litwie „co gród zamkowy Nowogródzki ochroniarz z jego wiernym ludem” Mickiewicz urodził się między Zaosiem a Nowogródkiem „jak mnie dziecko do zdrowia powróciłaś cudem” cudowne ozdrowienie na wpół umierającego Adama Mickiewicza, dzięki wstawiennictwu Matki Boskiej Ostrobramskiej „Bo tęsknie po Tobie” – tęsknota za Litwą „Do tych pagórków leśnych, do tych łąk zielonych, Szeroko nad błękitnym Niemnem rozciągnionych” – obraz utraconej ojczyzny
40. Interpretacja pełnego tytuły epopei. „Pan Tadeusz, czyli Ostatni Zajazd na Litwie Historia szlachecka z roku 1811 i 1812 we Dwunastu księgach wierszem”
Pan Tadeusz – główny bohater – Tadeusz Soplica (imię nadane na cześd Tadeusza Kościuszki) Ostatni Zajazd – zbrojna napaśd jednego rodu szlacheckiego na drugi (Dobrzyoscy na Sopliców) Na Litwie – określenie miejsca akcji Historia szlachecka – fakty z życia konkretnej grupy społecznej Z roku 1811 i 1812 – określenie czasu akcji We dwunastu księgach – budowa utworu Wierszem – trzynastozgłoskowiec
41. Gatunki literackie występujące w „Panu Tadeuszu”
1
Wyjaśnienie pobrane z serwisu sciaga.pl – tego wiersza na razie nie omawialiśmy na lekcjach
Zarokmatura.y0.pl 21 | S t r o n a
Romantyzm częśd II
2009
Mickiewicz nawiązuje do najdostojniejszego wzoru epickiego, czyli eposu. Poeta jednak nie trzymał się jego zasad rygorystycznie. „Pan Tadeusz” to epopeja romantyczna, jest więc gatunkiem synkretycznym. Odnajdziemy w nim ślady takich gatunków jak: powieśd, powieśd poetycka, sielanka, baśo, poemat opisowy, poemat heroikomiczny, komedia, a przede wszystkim gawęda szlachecka – (oryginalny wytwór polskiej kultury szlacheckiej: jest to opowieśd ustna, luźno skomponowana, obfita w dygresje, powtórzenia i ekspresyjne zwroty do słuchaczy, swobodnie traktująca fabułę, oparta zazwyczaj na przygodach i awanturach samego gawędziarza). 42. Charakterystyka narratora w „Panu Tadeuszu” Narrator w „Panu Tadeuszu” zmienia się: jest liryczny i rozmarzony, innym razem- wesoły, potem znów rzeczowy, bo tak wypada realiście. Jakby nad całością dzieła czuwał troskliwy gospodarz, który dyskretnie, ale stanowczo zarządza tą wielością głosów, tonów i nastrojów. 43. Charakterystyka symboli w „Panu Tadeuszu”. W „Panu Tadeuszu” poznajemy wiele przedmiotów związanych z historią kraju. Dwór w Spolicowie obwieszony jest Obrazami polskich bohaterów narodowych: Jasioskiego, Korsaka, Kościuszki, Rejtana. Znajduje się tam również zegar z kurantem wygrywającym Mazurka Dąbrowskiego. Ksiądz Robak posiada tabakierę z wizerunkiem Napoleona, z której sam generał Dąbrowski zażywał tabaki. Widzimy również zastawę z przedstawioną na niej historią sejmików szlacheckich. 44. Historia w „Panu Tadeuszu”
Przeszłośd Powstanie Księstwa Warszawskiego (1807r.)
Teraźniejszośd Przygotowanie powstania na Litwie przez ks. Robaka
Konstytucja Trzeciego Maja (1791)
Przemarsz wojsk Napoleona przez Litwę
Konfederacja Targowicka (1792)
Przybycie polskich generałów do Soplicowa: Dąbrowski, Giedrojd, Małachowski, Kniaziewicz, Grabowski
Przyszłośd Wojna Rosji z Francją Nadzieja na niepodległośd Polski
Rzeź Pragi (1794) Powstanie Legionów Polskich we Włoszech Insurekcja kościuszkowska (1794)
45. Koncepcja czasu w „Panu Tadeuszu” W Soplicowie czas nie płynie według zegarowych godzin- odmierzają go wschody i zachody słooca. Rytm natury jest też rytmem życia ludzi, zgodnego z następstwem pór roku (ciekawostką jest to, że nie ma zimy). Do przyrodniczych cyklów dostraja się nawet historia: kampania 1812 r. jest zapowiedzią nadchodzącej wiosny, a przemarszowi wojsk Napoleona towarzyszy przelot ptaków. Nic dziwnego, że polscy legioniści dotrą do Soplicowa na czas wiosennego apogeum, w dzieo Najświętszej Panny Kwietnej – święta istniejącego jedynie w Mickiewiczowskim kalendarzu. 46. Jacek Soplica jako bohater romantyczny metamorfoza Jacek Soplica Szlachcic
ksiądz Robak bernardyn
Zarokmatura.y0.pl 22 | S t r o n a
Romantyzm częśd II
2009
Dumny Nieszczęśliwie zakochany Paliwoda Awanturnik
pokora cichy organizator powstania na Litwie emisariusz polityczny
47. „Pan Tadeusz” jako epopeja Wyznacznik Utwór o rozbudowanej fabule Utwór pisany wierszem Utwór rozpoczyna się od inwokacji ( ta z kolei zaczyna się apostrofą) Utwór wielowątkowy Podniosły styl wypowiedzi (patos) Akcja rozgrywa się na tle wydarzeo ważnych dla danej społeczności Narrator wszechwiedzący trzecio osobowy Bardzo duża ilośd opisów powodujących retardację zdarzeo Bogactwo środków stylistycznych Bohater zbiorowy Porównania homeryckie
Bohaterowie urastają do rangi herosów Realizm szczegółów
Realizacja Ok. 10 tyś wersów Trzynastozgłoskowiec Uroczysty zwrot do Litwy i Matki Boskiej Ostrobramskiej Dzieje Jacka Soplicy, spór o zamek, zajazd Dobrzyoskich na Soplicowo, wątki miłosne, spór o psy Występuje Kompania Napoleooska Zachowuje dystans wobec opisywanych zdarzeo Opis grzybów leśnych, puszczy, dwóch stawów, zamku Epitety, porównania, metafory, wyliczenia, anafory, epifory Szlachta polska „I Klucznik był podobny rysiowi rannemu, który z drzewa ma skoczyd w oczy myśliwemu, wydyma się kłębuszkiem, mruczy, krwawe ślepie wyiskrza, wąsy rusza i ogonem trzepie” Bohaterami są zwyczajni ludzie, Jacek Soplica jednak wyrasta ponad przeciętnośd Np. opis serwisu
48. Charakterystyka Epilogu w „Panu Tadeuszu” 49. Interpretacja „Testamentu mojego” J. Słowackiego 50. Kult wybitnych jednostek w poezji Norwida („Coś ty Atenom zrobił, Sokratesie”)
Zarokmatura.y0.pl 23 | S t r o n a