2008
HISTORIA – Rzeczpospolita Obojga narodów 1. Skutki politycznych wojen XVII w. z uwzględnieniem zmian terytorialnych(ziemie utracone) i skutki wewnętrzne.i
Po podpisanym w 1619 r. rozejmie po wojnie z Rosją terytoria Rzeczypospolitej osiągnęły prawie 1 2 milion powierzchni. Jednak wskutek licznych wojen, które w następnych latach prowadziła Korona doprowadziły do znacznego zmniejszenia się obszarów pod władaniem Polski. Wojny ze Szwecją zakooczone w 1660 r. pokojem w Oliwie pozbawiły Polskę większej części Inflant, zachowując tylko ich południowo-wschodnią częśd z Dyneburgiem (Latalgię). Polska wyszła z potopu szwedzkiego osłabiona politycznie, zrujnowana gospodarczo i z olbrzymimi stratami ludności, szacowanymi na 30-35%. W wyniku porozumieo w trakcie wojen, aby uzyskad pomoc od elektora brandenburskiego Polska zrzekła się zwierzchnictwa nad Prusami Książęcymi oraz oddała mu w lenno Lębork i Bytów. Po wojnach z Rosją Polacy utracili, na mocy pokoju w Andruszowie w 1634r., ziemię smoleoską, czernihowską, siewierską, cześd województwa witebskiego oraz Ukrainę po lewej stronie Dniepru i Kijów. Bezpośrednim skutkiem długoletnich wojen toczonych na obszarze Rzeczypospolitej było ogromne spustoszenie kraju. W wyniku strat wojennych, spotęgowanych przez głód i zarazę liczba ludności zmniejszyła się o 1/3. W niektórych regionach zniszczeniu uległo ponad 50% gospodarstw oraz domów miejskich. Wiele z nich nie zostało już odbudowanych. Wszystko to odbiło się na stanie gospodarki. Dotkliwe straty poniosła również kultura, najeźdźcy wywieźli bowiem liczne dzieła sztuki, dokumenty i księgi. Wraz z kryzysem ekonomicznym nastąpił upadek międzynarodowego znaczenia Rzeczpospolitej. Brak silnej armii, pusty skarb i narastająca anarchia wewnętrzna uczyniły z paostwa polsko-litewskiego przedmiot rozgrywek sąsiednich władców, co później doprowadziło do rozbiorów. 2. Przywilejeii 1
Przywilej Koszycki – Ludwik Węgierski 2 Przywilej Czerwiński – Władysław Jagiełło Przywilej Warecki – Władysław Jagiełło (wprowadzenie taksy wojewódzkiej, czyli ustalenie przez wojewodów maksymalnych cen produktów, prawo wykupienia sołectwa od sołtysa) 3 Przywilej Krakowsko-Jedliński – Władysław Jagiełło 4 Przywilej Cerekwicko- Nieszawski – Kazimierz Jagiellooczyk 5 Przywilej Piotrkowski – Jan Obracht
1,2,3,4,5
Patrz tabela – Ważniejsze przywileje szlacheckie w Polsce
Zarokmatura.y0.pl 1|Strona
HISTORIA – Rzeczpospolita Obojga narodów
2008
3. Pojęcia iii
Rokosz – od XVII w. zjazd zbrojny (zwykle konfederacja) szlachty w obronie jej przywilejów, zagrożonych przez króla. iv
Wojewoda - w dawnej Polsce najwyższy urzędnik książęcy, który dowodził wojskiem i sprawował sądy w imieniu panującego. W XIV i XV w. urząd wojewody, obok kasztelaoskiego, należał do najwyższych urzędów ziemskich, sprawowanych dożywotnio, z nominacji króla. Wojewoda wchodził do rady królewskiej, później
Zarokmatura.y0.pl 2|Strona
HISTORIA – Rzeczpospolita Obojga narodów
2008
do senatu. Do jego obowiązków i praw należało: odprowadzanie pospolitego ruszenia na miejsce koncentracji, ustalanie taks wojewodzioskich, sprawowanie nadzoru nad prawidłowym stosowaniem miar i wag oraz wykonywanie jurysdykcji w stosunku do ludności żydowskiej. v
Kasztelan –urzędnik sprawujący administrację gospodarczą i sądownictwo w powierzonym mu okręgu. Jednym z ważniejszych jego zadao było ściąganie danin w naturze, a także świadczeo od podległej grodowi ludności służebnej. Kasztelan miał obowiązek wykrywania przestępstw, ścigania winowajców, sądzenia i karania we wszystkich sprawach nie zastrzeżonych dla sądu księcia (sądy książęce). vi
Sejmik – organ reprezentujący szlachtę danego powiatu, ziemi, województwa lub regionu (prowincji); prawo do udziału w jego obradach miała szlachta tego obszaru, sejmiki dzieliły się na: elekcyjne, relacyjne, deputackie oraz kapturowe. vii
Sejm – polski parlament, ukształtowany na przełomie XV i XVI w.; składał się z trzech stanów sejmujących: króla, senatu i izby poselskiej; bez zgody sejmu nie mogły byd uchwalane nowe prawa ani świadczenia obejmujące szlachtę; obrady zwoływał król; rodzaje sejmów: ordynaryjny, ekstraordynaryjny, konwokacyjny, elekcyjny oraz koronacyjny. viii
Izba poselska – jedna z dwóch izb sejmu, składająca się z posłów poszczególnych ziem, wydelegowanych przez sejmiki, obradom przewodniczył marszałek wybierany przez posłów ix
Sejmik ziemski - zjazd całej szlachty z terenu danej ziemi bądź województwa. Wywodził się ze zjazdu urzędników ziemi, na który zaczęła przybywad szlachta. Obradom sejmiku przewodniczył Starosta (w Wielkopolsce), Wojewoda (w Małopolsce) lub najwyższy godnością urzędnik ziemski. Sejmik uchwalał lokalne podatki i tworzył sąd sejmikowy.
4. Unie polsko – litewskiex
5. Kserówka – pytania na prawda/fałsz
Zarokmatura.y0.pl 3|Strona
2008
HISTORIA – Rzeczpospolita Obojga narodów
6.Wypisz zadania szlachty i króla Szlachta - udział w pospolitym ruszeniu - wybieranie władcy - udział w sejmach, sejmikach, trybunałach - zatwierdzanie uchwał w trakcie obrad sejmu - opieka nad folwarkami
Król - zajmował się polityką zagraniczną - dowodził armią - zwoływanie sejmu - zatwierdzanie i wypełnianie pacta conventa
i
Źródło: Podręcznik „Historia I” strona 245, „Historia – Encyklopedia Szkolna” PWN Źródło: notatki z lekcji, „Historia – Encyklopedia Szkolna” PWN iii, v, vi, vii Źródło: Podręcznik „Historia I” strona 220-221 iv Źródło: http://portalwiedzy.onet.pl/45111,,,,wojewoda,haslo.html v Źródło: http://portalwiedzy.onet.pl/72738,,,,kasztelan,haslo.html ix Źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Sejmiki_ziemskie x Źródło: „Historia – Encyklopedia Szkolna” PWN ii
Zarokmatura.y0.pl 4|Strona