Sociological and Anthropological Thoughts
แนวคิด สัง คมวิท ยาและมานุษ ยวิท ยา รหัส วิช า 262112 ภาคเรีย นที่ 1 ปีก ารศึก ษา 2556 (สัป ดาห์ท ี่ 16)
มานุษ ยวิท ยาและเทคโนโลยีส มัย ใหม่ (1) เมื่อการศึกษาทางชาติพันธุ์วรรณนาถูกนำาไปใช้ศึกษาเทคโนโลยีการ
สื่อสารสมัยใหม่
ตั้งแต่ต้นทศวรรษที่
1990 นักมานุษยวิทยาต้นพบกับเรือ ่ งราวที่ต้องเอ่ยถึง เทคโนโลยีส ื่อ สารสมัย ใหม่ ในฐานะเป็น หัว ข้อ สำา หรับ การศึก ษา
ฮาคเก้น (1993)
กล่าวว่ามานุษยวิทยามีวิธีศึกษาแบบองค์รวมเพื่อที่จะ ทำาความเข้าใจการเปลี่ยนแปลงในระดับใหญ่ มานุษ ยวิท ยาจึง ถูก ใช้ ศึก ษาเทคโนโลยีส มัย ใหม่ใ นเชิง วัฒ นธรรม
เอสโคบาร์(1994)
อธิบายว่ามานุษยวิทยาเหมาะสมที่จะใช้ศึกษาในงาน วิจัยทางชาติพันธุ์วรรณาเพื่ออธิบายลักษณะของการเยีย วยาทาง วัฒ นธรรม ชี้ให้เห็นว่ามีพ ฤติก รรมอะไรเกิด ขึ้น และการ เปลี่ย นแปลงทีเ่ กี่ย วข้อ งกับ การพัฒ นาเทคโนโลยี
มานุษ ยวิท ยาและเทคโนโลยีส มัย ใหม่ (2)
วิล สัน และปีเ ตอร์ส ัน
(2002) กล่าวว่า มานุษยวิทยาเป็นวิชาที่ใช้ศ ึก ษาการ สื่อ สารแบบออนไลน์ซึ่งเกิดขึ้นอย่างรวดเร็ว
คุ้ก
(2004) กล่าวว่าการตรวจสอบเทคโนโลยีส มัย ใหม่ภ ายใต้บ ริบ ท การเมือ ง สัง คม และเศรษฐกิจ ซึ่ง มีข ้อ มูล ข่า วสารและภาพลัก ษณ์ ต่างๆ เกิด ขึ้น ถูก ใช้ ถูก ส่ง ผ่า น และให้ค วามหมาย การศึกษาเรื่องนี้แสดงให้ เห็นว่ามานุษยวิทยาเหมาะจะใช้ศึกษามิติสังคมของเทคโนโลยีสมัยใหม่
มานุษ ยวิท ยากำาลังสนใจเรื่องราวที่กว้า งขึ้น กว่า เดิม
“มีอ ะไรเกิด ขึ้น ” ในวัฒ นธรรมที่ส ัม พัน ธ์ก ับ การเปลี่ย นแปลง ที่ เกิดจากวัต ถุท างวัฒ นธรรม ทำาให้การศึกษาทางมานุษ ยวิท ยามีพ ลัง มากขึ้น >> พื้น ที่ช าติพ ัน ธุ์ว รรณนา
ยืนยันว่า
มานุษ ยวิท ยากับ การสือ ่ สารสมัย ใหม่ การสื่อสารก็เป็นเรื่องจำาเป็นพื้นฐาน
ในทาง
กลับกันกระบวนการสร้า ง อัต ลัก ษณ์ท ี่ใ ช้เ พื่อ การสื่อ สาร ได้เปลี่ยน ไปสู่การแสดงถึงความเป็นมนุษยชาติ หรือ อาจเป็นเรื่องอารมณ์ของบุคคลที่ถก ู มองว่า เป็นสิ่งสากล เป็นเรื่องมวลชน เป็น จินตนาการ การสื่อสารอาจถูกมองว่าเป็นสิ่ง ที่อ ยูร่ วมกับ สภาพเชิง รูป ธรรมและ นามธรรมของความคิด แบบเสรีข อง การเป็น พลเมือ ง
การสือ ่ สารในฐานะเป็น เครื่อ งหมาย เร้น ลับ ของสภาวะสมัย ใหม่ (1) การสื่อ สารซึ่งเปรียบเสมือนเป็นวิธ ีก ารแลกเปลี่ย นความหมาย
และสร้า งความเป็น มนุษ ย์ให้เป็นสิ่งมีชีวิตที่พด ู ได้ และเป็นจุด กำา เนิด และตัว แสดงของการสื่อ สาร
นอร์เ บิร ์ต
วีเ นอร์ (1948) ไซเบอร์เ นติก ส์เ ป็น เครื่อ งมือ สร้า ง สัง คมที่ม ศ ี ีล ธรรม ซึ่งถูกควบคุมโดยกระบวนการทางสังคม หมายถึง กลุ่ม คนที่ม ารวมตัว กัน และแลกเปลี่ย นการกระทำา ซึ่ง กัน และกัน ในความคิดของวีเนอร์ ระบบสัง คมแบบนีค ้ ือ องค์ก รที่ม ีล ัก ษณะ เป็น ปัจ เจกมีก ารรวมตัว กัน โดยอาศัย การสื่อ สาร มีก ระบวนการต่อ เนื่อ งของการแลก เปลี่ย นและตอบสนอง จากแนวคิด นีท ้ ำา ให้ป ระชาธิป ไตย สามารถเกิดขึ้นได้และเป็น แรงกระตุน ้ ให้เ กิด การสื่อ สาร
วีเนอร์เชื่อว่าการสื่อ สารเป็น ความจริง พืน ้ ฐาน ที่มอ ี ยู่ในสมอง
เป็น แก่น แท้ข องมนุษ ย์
และ
การสือ ่ สารในฐานะเป็น เครือ ่ งหมายเร้น ลับ ของสภาวะสมัย ใหม่ (2) วีเนอร์กล่าวว่า
ปัจเจกบุคคลจำาเป็นต้องเรียนรู้ที่จะใช้ภาษา ในฐานะเป็นเครื่อ งมือ ทีจ ่ ะ สือ ่ สารกับ คนอื่น ในระดับการเมืองมหภาค ไซเบอร์เนติกส์ (ระบบสังคมจำาลองในโลก ไซเบอร์) จะสร้างมโนภาพของประชาธิป ไตย ทัง้ ส่วนทีเ่ ป็นสังคมและคำาสอน การสื่อ สาร มิไ ด้เ ป็น เพีย งเครื่อ งมือ สำา หรับ การติด ต่อ กับ คนอืน ่ ๆ แต่ย ัง เป็น เครื่อ งมือ ของปัจ เจก ทีใ ่ ช้ค วบคุม คนอืน ่ และแบบแผนทางสัง คม ซึ่งมีการต่อสู้กับสิ่งที่ไร้ระเบียบแบบแผน การ สือ ่ สารมิไ ด้เ ป็น เพีย งแก่น แท้ข องมนุษ ย์เ ท่า นั้น แต่ย ัง สิ่ง จำา เป็น ทีถ ่ ูก กำา หนดไว้แ ล้ว สำา หรับ การจัด ระเบีย บชีว ิต บุค คล และสัง คม สำา หรับ ไซเบอร์เ นติก ส์
การสะท้อนภาพของการต่อสู้ของปัจเจกเพือ ่ ที่จะยืนยัน
จัดระเบียบ และแผ่ขยายประชาธิปไตย เป็นสิง่ ทีเ่ กิดขึ้น ความคิดของวีเนอร์เกีย ่ วกับไซเบอร์เ นติก ส์ใ นฐานะเป็น ยุท ธวิธ ีท างการ เมือ ง ซึ่ง ความรู้น ี้จ ะถูก ใช้เ พื่อ เผชิญ หน้า กับ ความไร้ร ะเบีย บ และเผด็จ การ โดยการพัฒ นาเทคโนโลยีข องและประชาธิป ไตย
การสือ ่ สารในฐานะเป็น เครื่อ งหมายเร้น ลับ ของสภาวะสมัย ใหม่ (3) มวลชนอาจรับรู้หรือตรวจสอบเครื่อ งพิส ูจ น์ความชัว ่ ที่แข่งขันกับหายนะของอำานาจ การสื่อสารอาจกล่าวได้ว่าส่ว นเติม เต็ม ให้ก บ ั แนวคิด ข้อ โต้แ ย้ง ที่ห ลากหลายทำา ให้ข ้อ มูล ข่า วสารเป็น แก่น แท้ข องการสื่อ สาร มีการค้น หา
กระทำาที่เกิดขึ้นจริงจากการสื่อสาร มากกว่าการลอกเลียนแบบ
หรือเป็นกระบวนการ “สะท้อ นกลับ ” ของ การปรับ ปรุง แก้ไ ข ซึ่งตัวมนุษย์จะเป็นผูแ ้ ปลความหมายของสิ่งที่อยู่ในใจไปเป็นสิ่ง ที่เคลื่อนไหว และทำา ให้ส ิ่ง ที่ต ้อ งการสือ ่ /ตัว ตน แพร่ไ ปสู่ม นุษ ย์ค นอืน ่ และทำา หน้า ที่เ ป็น ตัว ขยายสำา นึก ของความเป็น มนุษ ย์ /พลเมือ ง
การสื่อ สารคือ การสะท้อ นตัว ตน
การสือ ่ สารในฐานะเป็น เครือ ่ งหมายเร้น ลับ ของสภาวะสมัย ใหม่ (4) มนุษย์ก็ไม่เคยประสบผลสำาเร็จที่จะเข้าใจคนอื่นได้
โดยตรงและทั่วถึง ดังนั้นการเปิดเผยของไซเบอร์ และการพยายามก่อให้เกิดการสื่อสารแบบเสมอภาค
การแสดงให้เห็นความสัมพันธ์ระหว่างความคิดกับ
ข้อมูล/ สิ่งภายนอก ทำาให้เห็นว่าการสื่อสารมิใช่ เรื่องความรู้สึกที่ต้องการส่งข่าวสารหรือติดต่อกับคน อื่น เป็นแนวทางของการอ้างตัวตน
ท้ายที่สุดการสื่อสารก็จะกลายเป็นการชี้ให้เห็นความ
ต่างระหว่างสิ่งที่ถูกส่งออกไปกับสิ่งที่ถูกรับกลับมา และความต่างระหว่างผู้ส่งและผู้รับ
การสือ ่ สารในฐานะเป็น เครือ ่ งหมายเร้น ลับ ของสภาวะสมัย ใหม่ (5) สมมุติฐานเกีย ่ วกับความปรารถนาของมนุษย์ที่เป็น
แก่นแท้เพื่อที่จะสือ ่ สารและมโนทัศน์ของการสือ ่ สาร แบบประชาธิปไตยในฐานะเป็นความสัมพันธ์ของการ แลกเปลี่ยนตัวตน ทำาให้ไซเบอร์เนิตกส์ตอบสนองต่อ ความคิดเรือ ่ งเสรีภาพสมัยใหม่ ซึ่งเป็นสิง่ สำาคัญทีส ่ ุด ต่อการสร้างจินตนาการเกีย ่ วกับการทำาลายล้าง ร่างกายเพื่อให้มก ี ารสร้างนามธรรมของการสือ ่ สารที่ บริสท ุ ธิ์ กล่าวง่ายๆคือ ไซเบอร์เนติกส์ทำาให้ความคิด เกีย ่ วกับรูปแบบการเป็นพลเมืองสมัยใหม่กลายเป็น เรื่องราวขึ้นมาอีกครั้งหนึง่
วัฒ นธรรมและการสือ ่ สารในไซเบอร์ (1) อัล เฟณ้ด
สมิธ ในเรือ ่ ง Communication and Culture (1966) สมิธกล่าว ว่าสิง่ มีชีวต ิ มิได้มีแต่การสือ ่ สาร แต่สงิ่ มีชีวต ิ ยังมีสงั คมและจรรโลง วัฒนธรรมของตัวเองซึง่ ต้องถูกส่งต่อไป ในปีเดียวกัน เกียร์ตนิยาม “มนุษย์” ตามความหมายของมโนทัศน์ของสิ่งเติมเต็มแบบไซเบอร์เนติ กส์ กล่าวคือมนุษย์เป็นสัตว์ที่ต้องพึ่งสิง่ ภายนอกเพื่อที่จะจัดระเบียบ พฤติกรรมของตัวเอง เกียร์ตโต้แย้งว่าวัฒนธรรมเปรียบเสมือนกลไก อย่างหนึ่งทีใ ่ ช้ควบคุมพฤติกรรม
อธิบายว่าการสือ ่ สารเป็นกระบวนการของการแลกเปลี่ยนตาม
ธรรมชาติระหว่างบุคคลสองคน การสือ ่ สารคือ ความจำา เป็น เริ่ม แรกสำา หรับ การมีต ัว ตนของมนุษ ย์ การสื่อสารเป็นวิธีการสร้าง แบบแผน ที่อ้างอิง และ สภาพชั่วคราวของตัวตน
วัฒ นธรรมและการสือ ่ สารในไซเบอร์ (2) การสื่อ สารคือ โอกาสที่จ ะปลดปล่อ ยตัว ตน ออกไป
รูปแบบทีม ่ ีการ แลกเปลี่ยนในการสื่อสารซึ่งเกิดขึ้นเป็นผลผลิตที่เกิดขึ้นจากการสื่อสาร ในทางกลับกัน ตัวตนจะถูกสร้างขึน ้ ในปัจจุบันโดยสิ่งที่อยูภ ่ ายนอก ซึ่งจะรวมเป็นหนึ่งเดียวกับตัวตนและจะปรากฏเป็นส่วนเติมเต็มของตัว ตน
“ความปรารถนาของคนอื่น ”
ตัว ตนที่ถูกแสดงออกมาเป็นรูปแบบที่ ปกปิด หรือซ่อนอยูล ่ าคองอธิบายว่า การละทิ้งดังกล่าวนี้คือการไม่พด ู การไม่อ้างอิงสถานที่ที่ตว ั ตนดำารงอยู่ เป็น การสะท้อ นภาพลัก ษณ์ ตัว ตนซึง่ จะกลายเป็น คนอื่น
“ตัวตนของสิ่งไม่มีตว ั ตน”
คือการที่ “ฉัน” ถูกทำาให้มีตว ั ตนจริง ตัวตน ที่ถูกผลิตก็จะมีอยู่ในเนื้อความทีถ ่ ูกถ่ายทอดออกมา
การสื่อสารจะช่วยให้ปัจเจกบุคคลเข้าถึงคนอื่นๆ
วัฒ นธรรมและการสือ ่ สารในไซเบอร์ (3) การทำาความเข้าใจโลก
ยุคสมัย
ผันแปรไปตามอำานาจทางสังคมในแต่ละ
เรื่องท้าทายและเรื่องที่เป็นไปได้สำาหรับมานุษยวิทยาในคริสต์
ศตวรรษที่ 21
เทคโนโลยีสอ ื่ สารไม่ว่าจะเก่าหรือใหม่ล้วนดำารงอยู่ในระบบการ
สือ ่ สารที่ถูกควบคุมด้วยจริย ธรรม
การสือ ่ สาร/ความคิดเชิงภาษาซึง่ ถูกสร้างขึ้นเพื่อเป็นตัวแทนของ
ความจริงซึง่ ความจริงแบบนี้ตอ ้ งการที่จะอ้า งและแสดงตัว ตน
การบริโภคสินค้าเกี่ยวกับข้อมูลข่าวสารและความหมาย
กล่าวคือ เป็นการยำ้าให้เห็นความไม่แน่นอนที่เกิดขึ้นภายใต้วาทกรรม