SOCIOLOGICAL AND ANTHROPOLOGICAL THOUGHTS
แนวคิดสังคมวิทยาและมานุษยวิทยา รหัสวิชา 261124 ภาคเรียนที่ 1 ปี การศึกษา 2557 (สัปดาห์ที่ 2/1)
แนวคิดเกีย่ วกับสังคมและวัฒนธรรม แนวคิดเกีย่ วกับสังคม
แนวคิดเกีย่ วกับวัฒนธรรม
ความหมายของสังคม
ความหมายของวัฒนธรรม
องค์ประกอบของสังคม
ลักษณะของวัฒนธรรม
ลักษณะความอยู่รอดของสังคม
หน้าที่ของวัฒนธรรม
หน้าที่ของสังคม
ประเภทของวัฒนธรรม
ประเภทของสังคม
ความสัมพันธ์ระหว่ างสังคมและวัฒนธรรม
สรุป
่ วกับวัฒนธรรม แนวความคิดบางประการเกีย สรุป
คําถาม ... เรารูจ้ กั และเข้าใจ สังคม ดีพอแล้วหรือ ???
ศาสนา
นักปรัชญา
นักสังคมศาสตร์ สังคม ... คืออะไร
ศาสนา ... กับการอธิบายสังคมของมนุษย์
อธิบายความเป็ นอยู่ของสังคมมนุษย์ ปั ญหา และแนวทางแก้ไข เพือ่ ให้มนุษย์อยู่ในสังคมได้อย่างสงบสุข
นักปรัชญา ... กับการอธิบายสังคมของมนุษย์ อริสโตเติล... นักปรัชญาชาวกรีก ได้ ก ล่ าวว่ า มนุ ษย์ เ ป็ นสัต ว์ สัง คม ่ คือ มนุษย์โดย (Social Animal) นัน สภาพธรรมชาติจะต้องมีชีวิตอยู่ร่วมกัน กับบุคคลอืน่ ๆ ติดต่อสัมพันธ์ซึง่ กันและ กัน มีการจัดระเบียบร่วมกันภายในกลุ่ม เพราะกลุ่ ม สามารถตอบสนองความ ต้องการของมนุษย์ได้ ดังนัน้ มนุ ษย์จึงไม่ สามารถดํา รงชี วิ ต อยู่ อ ย่ า งอิ ส ระตาม ลําพังแต่ผูเ้ ดียวได้ สังคมจึงเกิดขึ้น
Aristotle
นักสังคมศาสตร์ ... กับการอธิบายสังคมของมนุษย์ ผูท้ ศี่ ีกษาและให้ความสําคัญเกี่ยวกับสังคม สังคมศาสตร์มีหลายสาขาวิชาด้วยกัน โดยนักสังคมศาสตร์แต่ละแขนง โดยเน้นถึงลักษณะเฉพาะในแต่ละด้านทีเ่ กี่ยวข้องกับสังคม อาทิเช่น ... นักสังคมวิทยา มุง่ ศึกษาสังคมในแง่ความสัมพันธ์และการกระทําระหว่างกัน* นักรัฐศาสตร์ มุง่ ศึกษาเกี่ยวกับการใช้อาํ นาจและการปกครองสังคม นักจิตวิทยา มุง่ ศึกษาเกี่ยวภาวะจิตใจของปั จเจกบุคคลในสังคม นักเศรษฐศาสตร์ มุง่ ศึกษาเกี่ยวกับการอุปโภค บริโภคของสมาชิกในสังคม
ความหมายของสังคม
นักสังคมวิทยาและมานุษยวิทยา ได้ให้ ความหมายของสังคม ไว้หลายประการ เช่น หมายถึง กลุ่มคนทีม่ ีการกระทําระหว่างกัน ทําให้เกิดความพึงพอใจ ในสังคม และมีสว่ นร่วมในวัฒนธรรมเดียวกัน ่ ยูร่ วมเป็ นเวลานานพอสมควร และมีการยึดถือ Landis (1971) สังคม หมายถึง กลุ่มคนทีอ วัฒนธรรมร่วมกัน พัทยา สายหู (ม.ป.ป.) สังคม หมายถึง ระบบความสัมพันธ์ของบุคคล ทีอ่ ยูร่ ว่ มกันเป็ นกลุ่ม โดย ระบบความสัมพันธ์ดงั กล่าวได้ยึดเหนี่ยวคนในกลุม่ ไว้ดว้ ยกัน ทําให้กลุม่ มีความมัน่ คง การประพฤติปฏิบตั ิ ต่อกันนัน้ เอง นํามาซึง่ การยอมรับและปฏิบตั ติ าม ระเบียบแบบแผนหรือกฎเกณฑ์ในการกําหนดสิทธิและ หน้าทีข่ องบุคคลทีจ่ ะปฏิบตั ติ อ่ ผูอ้ นื่ การปฏิบตั ติ อ่ กันเช่นนี้อย่างบ่อยครัง้ สมํา่ เสมอ จนสร้างความสัมพันธ์ ให้เกิดขึ้นในสังคม สมศักดิ์ ศรีสนั ติสขุ (2551) หมายถึง กลุ่มคนหรือผูค้ นทีม่ าอาศัยอยูใ่ นบริเวณพื้นทีเ่ ดียวกัน มีความสัมพันธ์ซง่ึ เกิดจากการกระทําระหว่างกัน และยอมรับแบบแผนการดําเนินชีวติ ของกลุม่ มาปฏิบตั ิ กลายเป็ นสถาบันทางสังคม Fitcher (1957) สังคม
องค์ประกอบของสังคม จากความหมายของสังคม สามารถสรุปเป็น องค์ประกอบของสังคม 8 ประการ 1. อยูร่ ว่ มกันเป็นกลุม ่ (group living) ่ ยูร่ ว่ มกัน (territory) 2. มีอาณาเขตทีอ 3. มีความรูส้ ก ึ เป็นพวกเดียวกันและไม่มีความรังเกียจเดียดฉันท์ (absence of discrimination)
4. 6.
มีปฏิสมั พันธ์หรือการกระทําระหว่างกัน (interaction) มีความสัมพันธเป็นหนึ่งเดียวกัน (relationship) มีการแบ่งหน้าทีแ่ ละร่วมมือ
7.
มีระบบความคิด ความเชือ่ ค่านิยม บรรทัดฐานร่วมกัน
5.
(division of labour and cooperation)
(idea belief value norms) 8. มีสถาบันทางสังคม (institutions)
ลักษณะความอยู่รอดของสังคม 1. 2.
ลักษณะ 4 ประการทีท่ าํ ให้สงั คมอยูร่ อด สังคมต้องสนองความจําเป็ นมูลฐาน (basic needs) หรือ ความจําเป็ น/ความต้องการด้านร่างกาย สังคมต้องมีกระบวนการสืบทอดวัฒนธรรมหรือการสืบแทน (recruitment)
3. 4.
สังคมต้องมีการควบคุมทางสังคม (social control) สังคมต้องมีการเปลี่ยนแปลงทางสังคม (social change)
หน้าที่ของสังคม
3.
การทีส่ งั คมจะอยูร่ อดได้ สังคมต้องพยายามจัดทําหน้าทีท่ จี่ าํ เป็ น ให้แก่สมาชิกในสังคม 4 ประการ หน้าทีใ่ นการสร้างสมาชิกใหม่ให้สงั คม (sexual production) หน้าทีด่ า้ นเศรษฐกิจ (economic functions) หน้าทีใ่ นการักษาความสงบเรียบร้อยให้กบั สมาชิกในสังคม
4.
หน้าทีบ่ าํ รุงขวัญและกําลังใจให้กบั สมาชิกในสังคม
1. 2.
(order functions)
(morality and psychological aspect)
ประเภทของสังคม (1) นักสังคมวิทยาและมานุษยวิทยาได้แบ่งประเภทของสังคมออกเป็น
รูปแบบต่างๆ โดยมีหลักเกณฑ์ในการแบ่งทีแ่ ตกต่างกันไป ยกตัวอย่างเช่น ทอนนีย่ ์ (Tonnies, Ferdinand) นักสังคมวิทยาชนบทชาวเยอรมัน ได้ใ ช้หลักเกณฑ์ ความสัมพันธ์ทางสังคม คือ Gemeinschaft ซึ่งเป็ น รู ป แบบสัง คมทึ ค นในสัง คมที่ มี ก ารพึ่ ง พาอาศัย ช่ ว ยเหลื อ ซึ่ ง กัน และกัน และมี ค วามผู ก พัน ด้า นจิต ใจอย่ า งมาก ส่ว นสัง คมแบบ Gesellschaft เป็ นสัง คมที่ มี ก ารพึ่ ง พาช่ ว ยเหลื อ กัน และความผู ก พัน ในด้า นของจิ ต ใจ น้อยกว่าแบบแรก Gemeinschaft vs Gesellschaft Dichotomy
ประเภทของสังคม (2) คูลลี่ย ์ (Cooley, C.H.) ได้แบ่งประเภทสังคมโดยใช้หลักเกณฑ์ ของความสัม พัน ธ์ท างสัง คม คื อ สัง คมที่ มี ค วามสัม พัน ธ์แ บบปฐมภู มิ ่ ีความผูกพันกันอย่างใกล้ชดิ (primary relationship) ซึง่ เป็ นสังคมทีม เหนียวแน่น มีความช่วยเหลือกันและกันอย่างมาก และสังคมที่มีความสัมพันธ์ แบบทุติยภูมิ (secondary relationship) เป็ นสังคมที่ความสัมพันธ์ แบบห่างเหิน ติดต่อกันในลักษณะที่เป็ นทางการ ไม่มีความสนิ ทสนมแบบ ส่วนตัวระหว่างสมาชิก
Primary vs Secondary Relationship
ประเภทของสังคม (3) เดอไคม์ (Emile, Durkheim) ได้แบ่งประเภทสังคมโดยใช้หลักเกณฑ์ ในเรื่องของ การแบ่งงานกันทํา (division of labour) โดยแบ่งสังคม ออกเป็ น 2 ประเภท คือ ความเป็ นปึ กแผ่นของสังคมกลไก (mechanical solidarity) ซึ่งเป็ นสังคมที่ไม่มีการแบ่งงานกันทําอย่างชัดเจน สมาชิกใน สังคมมีความคิดเห็นและการกระทําคล้ายคลึงกัน ส่วนของ ความเป็ นปึ กแผ่น ทางอินทรี ย ์ (organic solidarity) ซึ่งเป็ นสัง คมที่มีการแบ่ ง งาน อย่างเด่นชัด และมีความแตกต่างกันด้านอาชีพ ความคิดเห็น และการกระทํา
Mechanical vs Organic Solidarity
ประเภทของสังคม (4) นัก สัง คมวิท ยาชนบท
ได้แ บ่ ง สัง คมออกเป็ น 2 ประเภท โดยอาศัย อาชี พ เกษตรกรรม เป็ นเกณฑ์ ได้แก่ สังคมชนบท เป็ นสังคมที่ประชากรส่วนใหญ่ ประกอบอาชี พ เกษตรกรรม และมี ค วามใกล้ชิ ด สนิ ท สนมกัน ในระดับ สู ง ในขณะที่ สังคมเมือง ส่วนใหญ่ ประชากรไม่ได้ประกอบอาชีพเกษตรกรรม ความสัมพันธ์มีลกั ษณะทีเ่ ป็นทางการ ไม่ใกล้ชดิ กันเหมือนชนบท
นัก สัง คมศาสตร์บ างท่า นได้แ บ่ ง สัง คมในระดับ กว้า ง โดยใช้ห ลัก เกณฑ์ เศรษฐกิจ เป็ นตัวแบ่งความเจริญของประเทศต่างๆ เช่น สังคมกําลังพัฒนา สังคมทีพ่ ฒ ั นาแล้ว
ประเภทของสังคม (5) ส่วนนักมานุษยวิทยานัน ้
แบ่งสังคมเป็ น 3 ประเภท ซึ่งหลักเกณฑ์ในการแบ่ง
คือ เทคโนโลยี ได้แก่ สัง คมที่ มี เ ทคโนโลยี ต่ ํา มี ก ารติ ด ต่ อ ระหว่า งชุ ม ชนและสัง คมภายนอก ไม่ ม ากนั ก สมาชิ ก ในสัง คมรู ้จ ัก กั น หมด ประกอบอาชี พ แบบง่ า ยๆ เช่ น การล่าสัตว์ หาของป่ า สังคมชาวนา คือ สังคมที่มีการประกอบอาชีพเกษตรกรรมเป็ นหลัก ชีวิต ผูกพันกับธรรมชาติ ยึดมัน่ กับขนบธรรมเนียมประเพณี สังคมเมือง/สังคมสมัยใหม่ สังคมที่มีอาชีพอืน่ ที่ไม่ใช่เกษตรกร ประชากรยึด หลัก เหตุ ผ ลในการดํา เนิ น ชีวิต และความสัม พัน ธ์ใ นสัง คมเป็ นไปโดยคํา นึ ง ถึ ง ประโยชน์สว่ นตัว
ประเภทของสังคม (6) ความผูกพันแบบสังคม
เมือง
ความผูกพันแบบสังคม
ชนบท
สังคมเมือง/ สังคมทันสมัย
สังคมเทคโนโลยีตา่ ํ / สังคมชาวนา
Gesellschaft ความสัมพันธ์แบบทุตยิ ภูมิ
Organic solidarity สังคมทีป่ ระกอบอาชีพเกษตรกรรม Agricultural Society สังคม/ประเทศทีพ่ ฒ ั นาแล้ว
Gemeinschaft ความสัมพันธ์แบบปฐมภูมิ Primary relationship ความเป็ นปึ กแผ่นของสังคมกลไก Mechanical solidarity สังคมทีไ่ ม่ได้ประกอบอาชีพเกษตรกรรม Non-agricultural Society สังคม/ประเทศทีก่ าํ ลังพัฒนา
Developed Countries
Developing Countries
Secondary relationship ความเป็ นปึ กแผ่นทางอินทรีย ์
สรุป แนวคิดสังคมต่างๆ ทําให้เราได้เข้าใจสังคมมนุษย์มากยิง่ ขึ้น เนื้อหาสาระของสังคมวิทยา มีลกั ษณะทีเ่ กี่ยวข้องกับการศึกษาสังคม มนุษย์ในหลายระดับ สังคมกับมนุษย์นน ั้ แยกออกจากกันไม่ได้ ความหมายของสังคม กลุม ่ คนทีม่ าอยูใ่ นพื้นทีเ่ ดียวกันความสัมพันธ์ที่ เกิดจากการกระทําระหว่างกัน มีความรูส้ กึ เป็ นกลุม่ / พวกเดียวกัน โดยการยอมรับแบบแผนการดําเนินชีวติ ของกลุม่
** ลิงค์กิจกรรมสัปดาห์ท2ี่ (25/08/57) : ความเหลื่อมลํา้
http://www.youtube.com/watch?v=XFSHjBzFMF8
แนวคิดเกีย่ วกับสังคมและวัฒนธรรม แนวคิดเกีย่ วกับสังคม
แนวคิดเกีย่ วกับวัฒนธรรม
ความหมายของสังคม
ความหมายของวัฒนธรรม
องค์ประกอบของสังคม
ลักษณะของวัฒนธรรม
ลักษณะความอยู่รอดของสังคม
หน้าที่ของวัฒนธรรม
หน้าที่ของสังคม
ประเภทของวัฒนธรรม
ประเภทของสังคม
ความสัมพันธ์ระหว่ างสังคมและวัฒนธรรม
สรุป
่ วกับวัฒนธรรม แนวความคิดบางประการเกีย สรุป
วัฒนธรรม ชีวต ิ ความเป็ นอยูใ่ นสังคมเป็ นเรือ่ งทีเ่ กี่ยวข้องกับวัฒนธรรม
แต่ละสังคมต้องมี วัฒนธรรม อันเนื่องมาจากวัฒนธรรมเป็ นเครือ่ งชี้แนวทางสําคัญสําหรับ พฤติกรรมหรือการกระทําของมนุษย์
ความหมายของวัฒนธรรม (ภาษา) คําว่าวัฒนธรรมมาจากภาษาบาลีสนั สกฤต คําว่า “วัฒน” เป็ นภาษาสันสกฤต หมายถึ ง เป็ นภาษาบาลี แปลว่า ก้าวหน้า “ธรรม” คุณความดี เมื่อมารวมกันแล้ว “วัฒนธรรม” หมายถึง ลักษณะที่แสดงถึงความ เจริญงอกงาม วัฒนธรรม (ทัว่ ไป) บรรดาขนบธรรมเนี ยมประเพณี ต่างๆ ที่ตกทอดมาตัง้ แต่ บรรพบุ รุ ษ เช่น พิ ธี ... แห่เ ทีย นพรรษา ทํา บุ ญ สงกรานต์ ทอดกฐิ น ฯลฯ ซึ่งในบางครัง้ วัฒนธรรม หมายถึ ง พฤติกรรมที่บุคคลชัน้ สูง/ ผูท้ ี่มีการศึกษา สูป่ ฏิบตั ิกนั ทําให้มีการเปรียบเทียบระหว่างชนชัน้ สูงและคนชัน้ ตํา่ และถ้าคนชัน้ ตํา่ ทําผิดวัฒนธรรม ก็มกั จะถูกกล่าวว่าเป็ นคนทีไ่ ม่มีวฒ ั นธรรม วัฒนธรรม
ความหมายของวัฒนธรรม วัฒนธรรม
(ปกครอง) พระราชบัญญัตวิ ฒ ั นธรรมแห่งชาติ พ.ศ.2485 ได้กาํ หนด ความหมายของวัฒนธรรม คือ ลักษณะที่แสดงถึงความเจริญงอกงาม ความเป็ น ระเบี ย บเรีย บร้อย ความกลมเกลี ย วก้าวหน้า ของชาติ และศี ลธรรมอัน ดีของ ประชาชน วัฒ นธรรม (สัง คมศาสตร์ ) มี ค วามแตกต่า งจากความหมายของวัฒ นธรรม ที่ใ ช้กนั ทัว่ ไป เพราะนักสังคมศาสตร์พิจารณาถึ งวัฒนธรรม ในแง่ ของปั จจัย สํา คัญ ที่ อ ํา นวยความสะดวกต่อ การดํา รงชีวิต ของมนุ ษ ย์ใ นสัง คม โดยไม่ไ ด้ คํานึ งถึ งเรื่อง คุณธรรม จริยธรรม ความดี/เลว ความเหมาะสม/ไม่เหมาะสม ยกตัวอย่างเช่น ...
ความหมายของวัฒนธรรม (สังคมศาสตร์) ไทเลอร์
(1871) บิดาของสาขามานุ ษยวิทยาวัฒนธรรม ได้ให้ความหมายของ วัฒนธรรมว่า วัฒนธรรม คือ ผลรวมของบรรดาสิ่งต่างๆ ที่มีความสลับซับซ้อน ที่ประกอบด้วย ความเชือ่ ศิลปะ ศีลธรรม กฏหมาย ประเพณี อุปนิสยั ตลอดจน พฤติกรรมอืน่ ๆ ทีม่ นุษย์แสดงออกในฐานะทีเ่ ป็ นสมาชิกของสังคม กรี น (1972) นัก สัง คมวิท ยาชาวอเมริ ก น ั ได้ให้ค วามหมายของวัฒธรรมคือ กระบวนการถ่ายทอดทางวัฒนธรรม ให้บุค คลเกิ ดความรู ้ รูจ้ กั วิธีปฏิ บ ตั ิตน ตลอดจนมี ความเชื่อ ความเข้าใจ ผลผลิตทางศิลปะทัง้ หลาย และดํารงรักษา สิง่ เหล่านัน้ ไว้ หรือเปลี่ยนแปลงไปในเวลาทีห่ เมาะสม ลินตัน (1973) นักมานุษยวิทยาชาวอเมริกน ั ได้ให้ความหมายของวัฒธรรมไว้วา่ วัฒนธรรม เป็ นผลของความรู ้ ทัศนคติ แบบแผนพฤติกรรม ที่สมาชิกในสังคม ใช้รว่ มกัน และถ่ายทอดไปยังสมาชิกรุน่ ต่อมาในสังคมใดสังคมหนึ่ง
ความหมายของวัฒนธรรม (สังคมศาสตร์) โรเจอร์
(1976) นักสังคมวิทยาชาวอเมริกนั ได้ให้ความหมายของวัฒนธรรมว่า วัฒนธรรมคือ แบบแผนพฤติกรรมทีเ่ กิดจากการเรียนรู ้ และเป็ นที่ยอมรับปฏิบตั ิ ร่วมกันของสมาชิกในสังคม รวมทัง้ มีการถ่ายทอดไปสูส่ มาชิกรุน่ ต่อๆ มา พัทยา สายหู (2514) ได้ให้ความหมายของวัฒธรรมคือ แบบอย่างการดํารงชีวต ิ ของกลุ่ม คน ซึ่ง สมาชิก เรี ย นรู แ้ ละถ่ า ยทอดด้ว ยการสัง่ สอน ทัง้ ทางตรงและ ทางอ้อม ไพทูรย์ เครือแก้ว (2515) ได้ให้ความหมายของวัฒธรรมไว้ 2 ประการคือ ประการที่ 1 วัฒนธรรม หมายถึง มรดกทางสังคมเป็ นลักษณะพฤติกรรมของ มนุ ษ ย์ที่ ไ ด้ส งั่ สมไว้ใ นอดี ต และได้ต กทอดมาเป็ นสมบัติ ที่ ม นุ ษ ย์ใ นปั จ จุ บ ัน ทีน่ าํ เอามาใช้ในการครองชีวติ ประการที่ 2 วัฒนธรรม หมายถึง แบบแผนแห่งการครองชีวติ
สรุป ความหมายของวัฒนธรรม จากนิ ย ามวัฒ นธรรมข้า งต้น
สามารถสรุ ป ความหมายของวัฒ นธรรมได้ 2 ประเภท หนึ่ง วัฒนธรรม หมายถึง วิถีการดําเนินชีวติ ในสังคม ศิลปะ ประเพณี ศีลธรรม กฏหมาย สอง วัฒนธรรม หมายถึง ระบบความคิด ความเชื่อ ความรู ้ เพื่อนํามากําหนดรูปแบบพฤติกรรมต่างๆ ดังนัน ้ วัฒนธรรม หมายถึง วิถีแห่งการดํารงชีวติ ที่มนุษย์สร้างขึ้น รวมถึงระบบ ความคิด ความรู ้ ความเชื่อ ที่มนุ ษย์ได้อบรม ปฏิบตั ิ ถ่ายทอดไปสู่สมาชิกรุ่น ต่อมา และวัฒนธรรมเหล่านัน้ ได้มีการเปลี่ยนแปลงให้เข้ากับสภาพความเป็ นอยู่ ของมนุษย์ในแต่ละยุคสมัย
ลักษณะของวัฒนธรรม (1) 1. 2. 3. 4. 5. 6.
วัฒนธรรมในสังคมใดสังคมหนึ่ง มีลกั ษณะดังต่อไปนี้ วัฒนธรรมเป็ นสิง่ จําเป็ น (necessity) วัฒนธรรมเป็ นสิง่ ทีม่ นุษย์สร้างขึ้น (man made) วัฒนธรรมต้องมีการยอมรับร่วมกัน (is shared) วัฒนธรรมเป็ นสิง่ ทีต่ อ้ งเรียนรู ้ (is learned) วัฒนธรรมต้องมีการถ่ายทอด (is transmitted) วัฒนธรรมของแต่ละสังคมมีความแตกต่างกัน (varieties) 6.1 วัฒนธรรมสัมพัทธ์ (cultural relativism) 6.2 อคติทางชาติพนั ธุ ์ (ethnocentrism)
ลักษณะของวัฒนธรรม (2)
9.
วัฒนธรรมเป็ นสิง่ ทีเ่ ปลี่ยนแปลงได้ (is changed) วัฒนธรรมอาจจะสลายได้ (dead culture) วัฒนธรรมเป็ นผลรวมของหลายๆ สิง่ หลายๆอย่าง (subculture/
10.
วัฒนธรรมเป็ นมรดกสังคม (social heritage)
7. 8.
integrative)
ลัก ษณะชองวัฒ นธรรมเป้ นสิ่ ง ที่ ม นุ ษ ย์ ส ร้า งขึ้ น เพื่ อ ตอบสนอง ความต้องการ และเป็ นที่ยอมรับร่วมกันของสมาชิกในสังคม ทําให้มนุษย์ได้เรียนรู ้ จากการถ่ายทอดในฐานะสมาชิกของสังคม โดยวัฒนธรรมของแต่ละสังคมย่อม แตกต่างกันไปตามสภาวะแวดล้อมทางสังคม พร้อมทัง้ วัฒนธรรมเหล่านัน้ สามารถ เปลี่ ย นแปลงและสลายไปได้ เพราะวัฒ นธรรมเป็ นผลรวมของสิ่ ง ต่ า งๆ จนอาจกล่าวได้วา่ “วัฒนธรรมเป็ นมรดกทางสังคม”
หน้าที่ของวัฒนธรรม 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.
วัฒนธรรมมีหน้าทีอ่ ยูห่ ลายประการ ดังต่อไปนี้ วัฒนธรรมเป็ นตัวกําหนดรูปแบบสถาบันนทางสังคม วัฒนธรรมทําหน้าทีก่ าํ หนดพฤติกรรมของบุคคลในสังคม วัฒนธรรมเป็ นตัวกําหนดค่านิยมของบุคคลในสังคม วัฒนธรรมเป็ นแนวทางในการอบรมเลี้ยงดู และพัฒนาบุคลิกภาพแก่สมาชิก ใหม่ในสังคม วัฒนธรรมเป็ นเครือ่ งหมายหรือสัญลักษณ์ วัฒนธรรมเป็ นเครือ่ งมือในการควบคุมสังคม วัฒนธรรมเป็ นตัวกําหนดเป้ าหมายของชีวติ ของแต่ละบุคคลในสังคม
ประเภทของวัฒนธรรม (1) นักสังคมวิทยาแบ่งวัฒนธรรมเป็ น 2 ประเภทกว้างๆ กล่าวคือ 1. วัฒนธรรมด้านวัตถุ (material culture) 2. วัฒนธรรมทีไ่ ม่ใช่ดา้ นวัตถุ (non-material culture) 2.1 วัฒนธรรมความคิด (ideal culture) 2.2 วัฒนธรรมด้านบรรทัดฐาน (norms) นักสังคมวิทยาและมานุษยวิทนาบางท่านแบ่งประเภทวัฒนธรรมออกเป็ น 4 ประเภท คือ 1. วัฒนธรรมด้านวัตถุ (material culture) 2. วัฒนธรรมด้านสังคม (non-material culture) 3. วัฒนธรรมด้านกฏหมาย (legal culture) 4. วัฒนธรรมด้านจิตใจและศีลธรรม (moral culture)
ประเภทของวัฒนธรรม (2) 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.
นักสังคมวิทยาแบ่งวัฒนธรรมเป็ น 7 ประเภท ดังนี้ ภาษา (language) ศาสนาและอุดมการณ์ (religion and idealogy) ระบบเศรษฐกิจ (economic system) จริยธรรม (ethic) ค่านิยม (value) อํานาจโดยชอบธรรม (authority) ศิลปะและสุนทรียศาสตร์ (art and aesthetics)
ความสัมพันธ์ระหว่างสังคมและวัฒนธรรม (1) กล่ า วอี ก นัย หนึ่ ง คื อ มนุ ษ ย์ จําเป็ นต้องดํารงชีวิตร่วมกับผูอ้ ื่นในสังคม ไม่สามารถดํารงชีวิตอย่างโดดเดี่ยว แต่ ลํา พัง เพี ย งผู เ้ ดี ย วได้ ดัง นั้น เมื่ อ มี ค นรวมกัน มี ก ารติ ด ต่ อ สัม พัน ธ์ก ัน จึงจําเป็ นต้องมีระเบียบกฏเกณฑ์ท่ีมนุ ษย์ได้สร้างและยอมรับ เพื่อมาใช้ในการ ดํารงชีวติ ร่วมกัน ซึง่ กฏระเบียบเหล่านัน้ เรียกรวมกันว่า วัฒนธรรม
สัง คม-มนุ ษ ย์ ไ ม่ ส ามารถแยกออกจากกัน ได้
เนื่ องมาจากว่า วัฒ นธรรมเป็ นหลัก ในการดํา เนิ น ชี วิ ต จึ ง ถื อ ได้ว่า สัง คมและวัฒ นธรรม มีความหมายและความสําคัญต่อวิถีชวี ติ ของมนุษย์
สัง คมได้ส ร้างวัฒนธรรมให้ม นุ ษ ย์ไ ด้ด าํ เนิ น ชีวิตอย่างสมบู รณ์
ความสัมพันธ์ระหว่างสังคมและวัฒนธรรม (2) สังคม – กลุม่ คนทีม่ ีความสัมพันธ์ตดิ ต่อระหว่างกัน วัฒนธรรม – แบบแผนและวิธีการต่างๆ แห่งการดําเนินชีวติ สัง คมใดที่ไม่มี วฒ ั นธรรม สังคมนัน้ จะมีสภาพไม่ต่างจากสังคมของสัตว์ ไม่มี ระเบี ย บแบบแผนในการดํ า เนิ น ชี วิ ต เพราะมนุ ษ ย์ รู ้จ ัก สร้า งวัฒ นธรรม ทําให้สงั คมมนุษย์สูงกว่าการรวมกลุม่ ของสัตว์ วัฒนธรรมนัน ้ จะอยู่โดยปราศจากสัวคมไม่ได้เช่นกัน เพราะมนุ ษย์อยู่ในสังคม เพื่อทีจ่ ะสร้างวัฒนธรรมขึ้นมา ฉะนัน ้ เมื่ อสังคมมนุ ษ ย์เ กิ ด ขึ้ น ย่อมมี วฒ ั นธรรมเกิ ด ขึ้ น เช่น กัน ทัง้ สังคมและ วัฒ นธรรมต่ า งก็ เ ป็ นเครื่ อ งอํา นวยความสะดวกสบายในการดํา เนิ น ชี วิ ต ของมนุษย์
แนวความคิดบางประการเกีย่ วกับวัฒนธรรม (1) การศึ ก ษาเรื่อ งวัฒนธรรมจะทํา ให้เ ข้าใจการดํารงอยู่ของมนุ ษ ย์ใ นสัง คมต่างๆ
ได้อ ย่ า งถู ก ต้อ ง แนวความคิ ด เกี่ ย วกับ วัฒ นธรรมที่ จ ะช่ ว ยให้เ ข้า ใจสภาพ ความเป็ นอยูข่ องมนุษย์ในสังคมมากยิ่งขึ้น มีดงั ต่อไปนี้ 1. วัฒนธรรมสากล (universal culture) 2. เขตวัฒนธรรม (culture area) 3. การเลือกทางวัฒนธรรม (alternative culture) 4. วัฒนธรรมเฉพาะ (specialties culture) 5. วัฒนธรรมอุดมคติ (ideal culture) 6. วัฒนธรรมความเป็ นจริง (real culture)
แนวความคิดบางประการเกีย่ วกับวัฒนธรรม (2) 7.
วัฒนธรรมย่อย (subculture)
7.1 วัฒนธรรมย่อยทางชาติพนั ธุ ์ (ethnic subculture) 7.2 วัฒนธรรมย่อยทางภูมิภาค (regional subculture) 7.3 วัฒนธรรมย่อยทางอายุ (age subculture) 8. 9.
วัฒนธรรมต่อต้าน (counter culture) ความล้าหลังทางวัฒนธรรม (cultural lag) 9.1 อัตราการเปลี่ยนแปลงทีไ่ ม่เท่ากัน ระหว่างวัฒนธรรมทางวัตถุดว้ ยกัน 9.2 อัต ราการเปลี่ ย นแปลงที่ ไ ม่ เ ท่ า กัน ระหว่ า งวัฒ นธรรมทางวัต ถุ กับวัฒนธรรมทีไ่ ม่ใช่วตั ถุ
แนวความคิดบางประการเกีย่ วกับวัฒนธรรม (3) 10.
11. 12. 13. 14.
การช็อคทางวัฒนธรรม (cultural shock) 10.1 ขัน้ ฟักตัว (incubation stage) 10.2 ขัน้ วิกฤต (crisis stage) 10.3 ขัน้ ฟื้ นตัว (recovery stage) 10.4 ขัน้ ยอมรับ (adjustment stage) วัฒนธรรมสัมพัทธ์ (cultural relativity) อคติทางชาติพนั ธุ ์ (ethnocentrism) ความขัดแย้งทางวัฒนธรรม (cultural conflict) การผสมผสานทางวัฒนธรรม (acculturation)
สรุป
วัฒนธรรม คือ แบบแผนการดํารงชีวติ ของมนุษย์ในสังคม ลัก ษณะของวัฒ นธรรม ชี้ใ ห้เ ห็ น ถึ ง สิ่ง ที่ม นุ ษ ย์ส ร้า งขึ้ น มาเพื่ อ สนองความ ต้องการหรือความเป็ นพื้นฐานของสมาชิกในสังคม หน้าที่ของวัฒนธรรม ช่วยในการกําหนดรูปแบบสถาบัน และพฤติกรรมของ สมาชิกในสังคม ค่านิ ย มส่วนบุ คคล บุ ค ลิกภาพ สัญ ลักษณ์ และเป้ าหมาย แห่งชีวติ ประเภทของวัฒนธรรม ทัง้ ส่วนทีเ่ ป็ นวัตถุและไม่ใช่วตั ถุ ความสัมพันธ์ระหว่างสังคมและวัฒนธรรม มี ความสัมพันธ์กนั เป็ นเครื่อง อํานวยความสะดวกในการดําเนินชีวติ แนวคิดบางประการเกี่ยวกับวัฒนธรรม