2019 Softtech Teknoloji Raporu

2019

TEKNOLOJÄ° RAPORU

Softtech’in yazılı izni olmaksızın alıntı yapılması hariç raporun tamamı veya bir kısmı çoğaltılamaz yayınlanamaz.

2019

TEKNOLOJÄ° RAPORU

2

TEKNOLOJİ RAPORU

ÖNSÖZ

T

eknoloji Raporu, Softtech tarafından yıl sonlarında hazırlanır ve gelecek yıllarda yükselişe geçmesi beklenen teknoloji trendlerini inceler.

Raporun hazırlanması için araştırma yaparken; > Dünyaca önemli araştırma firmalarının ilgili raporları taranır, > İnternet literatürü incelenir, > İlgili akademik makaleler okunur, > Dünyadaki ve Türkiye’deki gelişmeler takip edilir, > Çeşitli web sitelerindeki veriler kullanılarak analizler yapılır ve bu araştırma sonuçlarına göre rapora dahil edilecek teknoloji trendleri başlıklarına karar verilir.

Raporun temel amacı; teknoloji trendlerinin, bankacılık, finans ve finans teknolojileri sektörüne etkisini ortaya koymak ve kullanım alanlarını değerlendirmektir. Bunu yaparken çok yönlü bir bakış açısı ile teknolojilerin avantajları ve dezavantajları, yasal kısıtlar vb. konular da göz önünde bulundurulur.

Ayrıca geleceğin teknoloji trendlerinin, önümüzdeki yıllarda ne zaman “radar”a gireceğine ve etkilerinin ne büyüklükte olacağına dair tahminler, değerlendirmeler ve öneriler de raporda yer almaktadır.

Diyor ki...

“Eğer gelecek hakkında düşünmezseniz, asla bir geleceğiniz olmaz.”

Henry Ford

TEKNOLOJİ RAPORU

İÇİNDEKİLER

İçindekiler 5

RADAR

198

EKLER

6

GİRİŞ

199

EKOSİSTEM RAPORU

13

2018 YILINDA GERÇEKLEŞEN ÖNEMLİ OLAYLAR

215

GELECEĞİN TÜRKİYE’Sİ İÇİN ÖNERİLER

19

YAPAY ZEKA

227

GELECEĞİN ORTAK ÇALIŞMA MODELLERİ

33

SESLİ ASİSTANLAR

240

GELECEĞİN İŞGÜCÜ MODELLERİ

39

GÖRÜNTÜ İŞLEME

258

KAYNAKLAR

45

OTONOM ARAÇLAR

59

ROBOTLAR

67

BULUT

77

NESNELERİN İNTERNETİ

90

ARTTIRILMIŞ VE SANAL GERÇEKLİK

101

XAAS

109

BLOK ZİNCİR

128

AÇIK BANKACILIK

141

VERİ GÜVENLİĞİ

149

SİBER GÜVENLİK

155

DİĞER BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ

163

FİNANSAL TEKNOLOJİLER

187

OTOMASYON TEKNOLOJİLERİ

4

TEKNOLOJİ RAPORU

RADAR

Y PA YA

 ZEK

ARTIR

IŞ G

ER

ÇE

KL

Dijital Gerçeklik

İnsansı Yapay Zekâ

İK

Kuantum Yapay Zeka

Yeni

EL

LA Ş TI R

SN

MA

NE

ILM

ER

I SI Z

A RAC

Blok Zincir

Uç Yapay Zeka

5G

Akıllı Evler

İ

Sesli Asistan

R NET

Yeni

NTE

Otonom Araçlar

İN İ

Gelişmiş Sesli Asistanlar

API

2048

2028

DİJİTAL GERÇEKLİK DÖNEMİ

2023 GEÇİŞ DÖNEMİ

2021

2018 MOBİL CİHAZ DÖNEMİ

5

2021

2023 GEÇİŞ DÖNEMİ

2028

2048

DİJİTAL GERÇEKLİK DÖNEMİ

TEKNOLOJİ RAPORU

GİRİŞ

Yalın Müşteri Deneyimleri ve Tasarım Odaklı Düşünme ön planda olmaya devam edecek

E-ticaret ile birlikte mevcut modelini e-ticarete aktaran firmalardan çok, tüm süreçlerini dijitalleştiren ve e-ticarete göre değiştiren firmalar ön plana çıktılar. Müşterinin deneyimini ön plana alan, pazarlamasından siparişine, depo yönetiminden teslimatına kadar tüm sürecini, altyapısını buna göre planlayan ve tasarlayan kurumların daha başarılı olduğunu gözlemlemekteyiz. Bankacılıkta da regülasyonların esnemesiyle dünyada benzer bir dönüşüm ön plana çıkmakta. Müşteri deneyimini ön plana alan kurumlar maliyet, hız ve müşteri memnuniyeti açısından ön plana çıkmaktadırlar.

Gelişen teknolojiyle birlikte bankalar, mevcut sistemlerini yeni kanallara uyarlayarak teknolojiye adapte olmaya çalışmaktalar. Yeni oluşan sektörlerlere girmek yerine, bu yeni kanallarda mevcut hizmetleriyle yer edinmeye başladılar. Örneğin; internetten sonra bankacılık sektörü, e-ticaret sektöründe hakim ürünler veya şirketler kurmak yerine internet bankacılığına yöneldi.

Günümüzde mobil cihaz kullanım oranları dünya genelinde ciddi artış göstermekte. Dolayısıyla içinde bulunduğumuz dönem, “mobil internet çağı” olarak adlandırılmakta. Bankalar bu dönemde de kullanıcıların hayatına dokunan mobil uygulamalar yerine, mobil bankacılık uygulamaları yapmayı tercih etmekte.

Önümüzdeki dönemde teknolojideki gelişmelerle bankacılık git gide insan yaşamının içine pürüzsüz bir şekilde entegre olacak. Örneğin bugün insanlar ev alırken kredi kullanmak için hala bankaya gidip karmaşık ve yorucu bir süreçten geçmek durumundalar. İleride ise müşteriler satın alma tercihlerinde ödeme koşullarını da ön planda tuttukları bütünleşik bir sürece doğru ilerleyecekler.

Artık mevcut bankacılık kurallarının müşteri deneyiminin gerektirdiği sadelik ve verimlilikte yeniden yazıldığı, bu yaklaşımın da regülasyonlarla desteklendiği bir döneme doğru ilerliyoruz.

Özellikle arttırılmış gerçeklik ürünleri, görüntü işleme ve sesli yapay zeka teknolojilerinin olgunlaşmasıyla, önümüzdeki 5-10 yıllık süreçte “dijital gerçeklik” dönemine doğru geçeceğimizi tahmin etmekteyiz. Bu geçişle birlikte insanlara erişim kanalları da çeşitlenecek, akıllı gözlükler bile alternatif erişim kanalı haline gelecek.

Bu yeni dönemde insanların hayatına entegre olmayan ürünleri git gide daha az kullanacağını düşünmekteyiz. Bu aşamada bankaların müşterilerine ulaşabilmek için önceki yaklaşımlarını değiştirmelerinin ve müşteri deneyimi öncelikli ürünler ortaya koymalarının daha da önemli hale geleceğini düşünmekteyiz.

Artırılmış gerçeklik geç ama güçlü şekilde gelecek 2018 yılında büyük beklentiyle çıkan artırılmış gerçeklik gözlüğü Magic Leap, yapılan yatırımlara rağmen son kullanıcıların rahatlıkla kullanabildiği bir cihaz olmaktan son derece uzak. Benzer şekilde büyük beklentilerin olduğu Vuzix Blade gözlükleri ise teslim edilememekte ve şirket, dolandırıcılık iddiası dahil birçok suçlama ile borsaya kote olmaktan çıkarılmaya varan davalarla boğuşmak-

Dijital işyeri tanımı, işlerin mobil veya farklı dijital kanallar yoluyla yürütmekten çok daha farklı bir kavramı içermektedir. Örneğin,

6

TEKNOLOJİ RAPORU

GİRİŞ

bu konulardaki çalışmalarına hızla devam ettirdiklerini biliyoruz.

Yapay zeka ana trend olmaya devam edecek, insansı yapay zeka ise hala uzak bir ihtimal Dünya yapay zekanın önderliğinde büyük bir değişim içerisinde.

Günümüzde neredeyse tüm teknolojik gelişmeler yapay zeka etrafında toplanırken, bu trendin önümüzdeki 30-40 yıl daha devam etmesi bekleniyor. Ancak önümüzdeki 10-15 yılda yapay zeka, teknolojik kısıtlar nedeniyle, ancak belirli alanlarda özelleştirilmek üzere eğitilebilecektir. Fakat bu durum yapay zekanın birçok alanda kullanılmasına yine de engel olmayacaktır.

Benzer şekilde robot teknolojileri de sadece belirli alanlarda uzmanlaşmakta. Geçtiğimiz senelerde Boston Dynamics’in robotları hareket ve denge üzerine uzmanlaşırken, Pepper gibi robotlar insanlarla empati kurarak, belirli, basit iletişimler kurma üzerine geliştirilmiştir. Boston Dynamics robotları, 2018 yılında, bu yetkinliklerine, kapı açma ve koordinasyonlu bir şekilde kapıdan geçme gibi ilave yetenekler ekleyerek mevcut sınırlı yeteneklerini geliştirmeye devam etmektedir. Gerçek hayat senaryolarına uyarlandığında, bu robotlar, örneğin banka şubelerindeki sıra alma ve bekleme sürecini sıkıcı olmaktan çıkarıp müşteriye yardımcı olarak işlemlerini gerçekleştirmeleri gibi konularda kullanılmaya başlanmıştır.

ta. Bu trendle ilgili beklentilerimizi korumakla birlikte, özellikle donanım teknolojilerinin yavaş geliştiğini düşündüğümüzde, artırılmış gerçeklik cihazlarının ancak 5-10 yıl içerisinde ciddi anlamda gelişeceğini öngörmekteyiz.

Birçok kurumun özellikle içerik oluşturma kısmına odaklandığını, gelir modeli zayıf olan, cep telefonu üzerinden artırılmış gerçeklik uygulamaları ile içerik yönetimini deneyimlediklerini gözlemlemlemekteyiz. 2018 yılında piyasaya çıkan tüm üst model telefonlarda artırılmış gerçeklik için kritik olan derinlik algılamasının geliştirilmeye çalışıldığını görmekteyiz. Apple ve Google gibi kurumların

Aynı şekilde sesli asistanlar da şu anda sadece belirli konularda eğitilebiliyor. Örneğin; günümüzde insanlar sesli olarak temel bankacılık işlemlerini gerçekleştirebilmekte. Geçtiğimiz yıllarda

7

TEKNOLOJİ RAPORU

GİRİŞ

kullanılmaya başlanan sesli asistanların desteklediği akıllı ev asistanları, 2018 yılında, Amerika’da tahminlerin çok ötesinde satış rakamlarına ulaşarak sesli asistanlarla ilgili beklentilerimizi doğruladı. Ancak Türkçe dil desteği sıkıntısı sebebiyle bu cihazlar Türkiye’de henüz başlangıç seviyesinde bile değiller. Amazon, Türkiye pazarına giriş yapmasına rağmen, yine bu nedenle akıllı ev sistemlerini Türkiye’de kullanıma açmadı.

cep telefonu markası son modellerinde yapay zeka işlemcilerine yer vermeye başladı. Yapay zekanın insan gibi birçok konuda uzmanlaşmasının ise daha uzun vadede gerçekleşmesi beklentimizi aynen korumaktayız. Robot sektörü ve diğer donanım desteği isteyen sektörlerin de beklentilerimizden biraz daha yavaş ilerlediğini gözlemlemekteyiz.

Otonom araçlar güvenlik algısı sınavını verdi

Önümüzdeki 5-10 yıllık vadede, otonom araçların ve akıllı ev asistanlarının tüm dünyada yaygınlaşmasıyla sesli asistanların kullanımının daha da artacağı tahmin ediliyor. Zira cep telefonları da ilk başta otomobillerde kullanım alanı bulmuştu. Bu sebeple 10 yıllık vadede bu teknolojinin yükselişi ve mobil kullanımın düşüşe geçmesiyle, artırılmış gerçeklik ve sesli asistanların hakim olduğu bir çağa doğru geçiş başlayacaktır. Yapay zekadaki gelişmeler de bu trendi destekleyecektir. Şu anda bitki, yüz ve nesne tanıma ile sınırlı olan teknolojiler, daha da başarılı hale gelerek artırılmış gerçeklik cihazlarıyla günlük hayatımıza daha çok dahil olacaktır.

2018 yılında otonom araçlar konusundaki çalışmalar oldukça başarılı sonuçlar verdi. Amerika, Çin, Almanya ve İsrail’in başını çektiği çalışmalar beklentilerden de hızlı ilerlemekte. Elektrikli araçlar konusunda Çin önemli bir dönüşüm sağlayarak otonom araçlara geçiş trendini hızlandırmakta. Tesla’nın araç teslim hızındaki artış

Siber güvenlik ulusal bir güvenlik konusu olmaya devam ediyor 2018 yılında özellikle Siber Güvenlik alanında, Çin ve İsrail’in öncülüğünde yüz tanıma, duygu tanıma ve eşgal belirleme ile ilgili sistemler hayata geçirildi. Vatandaşların toplum içindeki davranışlarına göre puanını etkileyen sosyal skor sistemi, 2018 yılında Çin’de hayata geçirildi ve geleceğin o kadar da gelecekte olmayabileceğini bize bir kez daha hatırlatmış oldu. Bu yapıda uç sistemlerin kapasite artışları da önemli etken olarak ortaya çıktı. Birçok

8

TEKNOLOJİ RAPORU

GİRİŞ

gözle görülür hale gelmekte. Ayrıca yıllardır yatırım yapılan SpaceX’in de meyveleri alınmakta. Bu yatırımların başarısız olması ihtimalinde dahi, fonlanan Ar-Ge çalışmalarının meyvelerinin alınacağını düşünmekteyiz. Otonom araç hatası nedeniyle gerçekleşen ilk ölümlü kazanın toplum üzerindeki etkisi çok hızlı yok oldu.

Dolayısıyla otonom araçlar, sosyal etkiler bakımından bu önemli sınavı başarıyla geçti. Otonom araçlarla ilgili beklentimizi bu bilgiler ışığında bir miktar daha öne çekmemiz gerektiğini düşünmekteyiz.

yapmakta. Yeryüzünde başka hiçbir ülkenin 100 milyon vatandaşı, önümüzdeki yirmi yıl içinde bu kadar ekonomik statü ve güç kazanma potansiyeline sahip değil ve daha önce bu ölçekte sosyoekonomik hareketlilik görmemiştik. Çin geleceğe doğru güçlü ve hızlı adımlarla ilerlemekte. Ürünlerin sadece regulasyonlarla korunmadığını, Çinli girişimlerin kültürel farkları da iyi anlayarak piyasada hızlı tutunma sağladığını gözlemlemekteyiz. Çin ve Singapur’un öncülüğünde inovatif ödeme sistemlerinin hızla hayata geçtiği gözlemlenmektedir.

Yapay zeka ana akım haline geldikçe ayağı yere basan senaryolar ön plana çıkacak

Fintech’ler globalleşerek, güçlü ve istikrarlı bir şekilde büyümeye devam edecek

Yapay zakanın 2018 yılında bir miktar köpük oluşturduğunu söyleyebiliriz. Bu köpük nedeniyle birçok firmanın yapay zeka teknolojisi adı altında denemeler yaptığını gözlemlemekteyiz. Köpüğün azalmasıyla birlikte yapay zeka, tüm çözümlerde bulunması gereken bir özellik olarak ön plana çıkacaktır. Bu da gelir modeli ve faydası oturmuş, net ve olgun çözümlerin ön plana çıkmasını sağlayacaktır. Köpüğün arkasının boş olmadığını ve yapay zekanın bu doğru senaryolarla ana trend olarak devam edeceğini düşünmekteyiz.

Özellikle 2008 yılından itibaren dünyada baş gösteren finansal kriz ortamı ile birlikte kurumsal firmalara olan güven sarsılmaya başladı. Ayrıca genç nesillerin, değişen teknolojiler sebebiyle firmalardan daha iyi müşteri deneyimi için farklı beklentileri oluştu.

Finansal teknolojiler alanında çalışan girişimler de bu beklentilere karşılık verebilmek için ortaya çıktılar ve düzenli bir büyüme yakalamayı başardılar. 2018 yılında Fintech’ler yatırım almaya kuvvetli bir şekilde devam ederek trendi doğrulamaktalar. Yatırım rakamlarına ve piyasaya bakıldığında Fintech’lerin büyümeye devam edeceğini düşünmekteyiz.

Çin önderliğinde Uzak Doğu hem teknolojik hem de finansal girişimlerde beklenenin de üzerinde performans sergiliyor

Açık Bankacılık trendi regülasyonların desteğiyle olgunlaşmaya devam ediyor

Çin’in hızlı ilerleme yetenekleri yüksek hacimli yatırımlarla desteklenince Çin beklentilerin de üzerinde performans göstermektedir. Çin hükümeti yapay zekaya yüz milyonlarca dolarlık yatırım

Kurumsal firmalar hizmetlerini iyileştirebilmek ve müşterilerini kaybetmemek adına yeni girişimlerle iş birliği yapmaya başladı.

9

TEKNOLOJİ RAPORU

GİRİŞ

Girişimlerin büyük firmalarla etkileşimde olabilmesinin en etkin yöntemi ise finansal kurumların servis arayüzlerini (API’lerini) açması ile mümkün. Bunu teşvik etmek için devletler de kurumları desteklemeye başlamış durumda. İngiltere, Avrupa Birliği ve Avustralya hükümetleri çıkardıkları kanunlarla finansal kuruluşları API’ler açmaya zorunlu tutmaya başladı. Bu sebeplerle Açık Bankacılık, ileride finans sektörünü doğrudan etkileyen teknolojilerin başında gelecektir.

(RPA) ile verimli hale getirilmesi mümkün olmaktadır.

Kriptopara köpüğünün geçmesiyle blok zincir teknolojilerinde ayağı daha çok yere basan olgun çözümler ortaya çıkacak Ekosistem etkileşiminde açık bankacılığın yanı sıra, “aracısızlaştırma” da ön planda. Bunu en çok destekleyen gelişme ise Blok Zincir (Blockchain) teknolojisi. Blok zincir ile merkezi olmayan fakat güvenilir iş modelleri kurmak mümkün. Bitcoin blok zincirin, dijital para sistemi olarak kullanımına en etkili örneklerden biri.

2018 yılında Açık Bankacılık uygulamalarının ilk örnekleri HSBC gibi kurumlarda gerçekleştirilmeye başlandı. Bu trendin 2019 yılı son çeyreğine kadar belirlenecek güvenlik standartları ve bazı kurumlar için verilen son tarih nedeniyle 2020’ye doğru hızlanmasını beklemekteyiz. Özellikle Amerika, Çin, İngiltere ve Singapur’’un buradaki regulasyon ve yenilik dengesini iyi kavrayarak regülasyon teknolojileri ve finansal teknolojiler konusunda öne çıkmaya devam edeceğini değerlendirmekteyiz.

Oluşan Bitcoin rüzgarı nedeniyle blok zincir teknolojisi pek ön plana çıkmasa da 2018 yılından başlayarak kripto para dışında da blok zincir denemelerinin artarak devam ettiğini gözlemledik. Bitcoin’in fiyatındaki ciddi düşüş sonrasında buradaki rüzgarın, kripto paralardan dağıtık defter teknolojisine doğru kayarak,

Finansal teknolojilerle birlikte bir diğer ana konu da kara paranın aklanması ve dolandırıcılığın önlenmesi odağında gerçekleşmete.

Günümüzdeki teknolojilerle kara para aklama ve dolandırıcılığın önlenmesi konusunda harcanan tutarlar ile yakalanan vakaların arasında kabul edilmesi güç farklar var. Yapay zeka ve blok zincir teknolojileriyle destekli regulasyon kum havuzlarının ve regülasyon teknolojilerinin, girişimciler tarafından denendiği ortamlarda İngiltere ve Singapur öncü konumundalar. Özellikle büyük kurumların hızlı API açma, süreç verimliliğini arttırma ve süreç sadeleştirme çalışmaları “robotik süreç otomasyonu”

10

TEKNOLOJİ RAPORU

GİRİŞ

ayağı daha çok yere basan, konsorsiyum bazlı çalışmalarla çok daha olgun ilerleyeceğini değerlendirmekteyiz. Bu denemelerin önümüzdeki 3-5 yıl içinde yeni iş modelleri oluşturabileceğini düşünmekteyiz. Başta Singapur olmak üzere Uzakdoğu’da ve İsviçre gibi global finans sistemi ülkelerinde kripto para denemelerinin de devam edeceğini değerlendirmekteyiz. Özellikle dijital kimlik, her türlü emtia ve varlığın takibi ve sahipliği, kurumlar ve kişiler arası sözleşmelerin yönetimi, uluslararası ticaret ve para transferi gibi konularda blok zincir teknolojileri aktif olarak kullanılmaya aday.

GDPR ve KVKK gibi kanunların hakkıyla uygulanabilmesi ve verinin gizliliğinin kişinin inisiyatifine bırakılabilmesi gibi konularda da blok zincir öne çıkmakta. İş birliği modelleri ve insan gücünün yönetiminde daha dinamik yapılara geçiş hızlanacak

Kurumların tüm bu süreç içerisinde organizasyonel ve bürokratik anlamda da bazı değişimlere gitmesi kaçınılmaz. Yeteneklere ulaşmanın git gide zorlaştığı, girişimlerle farklı iş birlikleri yapmanın öneminin arttığı, tüm bunlara ek olarak verimliliğin önem kazanmaya devam ettiği bir döneme doğru ilerlemekteyiz.

Fintech girişimleri ile hızlı işbirlikleri yapan ve merkezi olmayan sistemlere yatırım yapan kurumların ön plana çıkacağı bir dönemin başlangıcındayız. 2018 yılında yeni nesil bankacılık girişimlerine başka ülkelerdeki kurumlarca yatırım yapıldığı veya elde ettikleri yatırımlarla faaliyetlerini başka ülkelere de kaydırdıklarını gözlemlemekteyiz. Ülkelerin Fintech’ler aracılığıyla hem satın alma ve yatırımla hem de ortaklıklarla diğer ülkelerdeki ödeme sistemlerinde etkili olmaya çalıştıkları gözlemlenmektedir. Girişimlere yatırım yapmak, diğer ülke piyasalarına giriş yapmak isteyenler için önemli bir fırsat. Günümüzde birçok girişim ve fonun yatırımdan çıkış stratejisi, ülkede belli bir pazara hakim bir şirket oluşturmak ve sonrasında bu şirketi eşleğini olan global bir firmaya satmak oluyor.

Kurumlar karlılık ve verimliliklerini arttırabilmek için iç yetkinliklerini tekrar dışarıya açmaya başlayacak Birçok şirket onlarca yıldır yeni pazarlara girmeye çalıştı. Bunun için kullanılan bir yöntem, büyük bir yetkinliğe sahip olan ve bu yetenekten bir ürün oluşturan bir şirketten, bir süreç veya veri almak olmuştur. Ancak bu yöntem pekçoğu için tarihsel olarak başarısızlıkla sonuçlanmıştır. Bulut bilişim çağında, şirketler bunu tekrar deneyecekler. Bunun altında yatan sebep ise bulut bilişimin sağ-

11

TEKNOLOJİ RAPORU

GİRİŞ

ladığı yeni pazarlara girişteki ve bulut hizmetlerinin büyük kitlelere dağıtılabilmesindeki kolaylıktır. Dahili kapasiteyi, gelir getiren ve global ölçekte teslim edilebilen harici dijital ürünlere dönüştürmek, yatırımın dijital bir iş haline gelmesini haklı çıkarmaktadır.

Veri güvenliği devletler tarafından uluslararası stratejik bir konu olarak ön plana çıkacak Dünya çapında ilerleyen GDPR, KVKK gibi kişisel verilerin korunmasına ilişkin kanunların ışığında veri gizliliği ve etkilerini 2019 yılında da gözlemlemeye devam edeceğiz. Bu kanunların yürürlüğe girişleri ve cezalarının da aktif hale geleceğini tahmin ediyoruz. Fakat veri güvenliği ve gizliliğinin git gide öneminin artacağı yönündeki görüşümüz, bu sene gerçekleşen Facebook veri skandalıyla farklı bir boyut kazandı. Son veriler, vatandaşların bu skandallardan etkilendiğini, güvenlik ayarlarını güncellediğini fakat sosyal medya ortamlarını da terk etmediğini göstermekte. İnsanların belli bir fayda karşılığında verilerinin kullanılmasına düşünüldüğünden daha az önem verdiği, hassasiyetin daha çok bu verilerin hükümet veya siyasi kuruluşların eline geçmesi ve kullanılmasına karşı oluştuğunu gözlemlemekteyiz.

Bir tarafta verinin güvenliği konusunda hassasiyet gösteren kanunlar çıkaran kamu kurumları ve hükümetler veri güvenliği nedeniyle özel kurumlara ceza yazarlarken, Apple gibi kurumlar da hükümetlerin veri isteklerinin müşterinin haklarını gözeterek reddetme yoluna gidiyorlar. Sosyal medya skandalları, veri açığı konularının yaygınlaşarak normalleşeceği ve gündemdeki yerinin git gide azalacağını düşünmekteyiz.

12

TEKNOLOJİ TRENDİ

TEKNOLOJİ RAPORU

2018 YILINDA GERÇEKLEŞEN ÖNEMLİ OL AYL AR

13

TEKNOLOJİ RAPORU

2018 YILINDA GERÇEKLEŞEN ÖNEMLİ OLAYLAR

N26 Mobil Bankacılık Uygulaması Avrupa’dan ABD’ye Geçti

Bitcoin’de Çok Sert Düşüş Yaşanıyor Tüm dünyanın yakından takip ettiği kripto para piyasasındaki düşüş devam ediyor. Sene başında Bitcoin’in 20 bin dolar seviyelerine kadar çıkmasından bu yanan kripto para borsalarındaki toplam kayıp 700 milyar doları buldu. Bitcoin Ekim 2017’den bu yana ilk kez 5 bin dolar seviyesinin altına indi. Coinmarketcap verilerine baktığımızda ilk 100 kripto paranın da Bitcoin ile birlikte ciddi bir düşüş yaşadığını söylemek mümkün.

Bu düşüşteki en büyük etkenlerden birisi olarak Bitcoin Cash’teki çatallanma ve mining savaşları gösteriliyor. Kripto paraların geleceğini zaman gösterecektir; ancak şimdilik sebeplerin teknikten ziyade politik olduğu düşünülmekte.

Berlin merkezli N26, Allianz Group ve Tencent Holdings Inc.’in ortaklaşa yürüttüğü 160 milyon dolarlık fon ile Avrupa’dan ABD’ye gidiyor. Şirket, şu anda bir milyondan fazla müşteriye sahip olduğunu ve son dokuz ayda müşteri tabanını iki katına çıkardığını söyledi.

Çin’de mobil ödeme ve otomasyonun yükselişi Çin’de çalışansız işletme yarışı geçtiğimiz yıl hararetlenmeye başladı. Maliyetleri düşürmek isteyen mağaza sahipleri otomatik sistemler ve mobil ödeme yöntemleri kullanmaya başladı. Çin’de Alibaba gibi şirketler, her yerde bulunabilen mobil ödeme sistemleri ile perakende satış alanında bir devrime öncülük ediyor. İnsansız sistemler, işletmelerin işçi maliyetlerini azaltmaya yardımcı oluyor.

Brexit ve İrlanda sınır sorunu Avrupa Birliği (AB) ile İngiltere arasında yürütülen Brexit müzakerelerinde sona yaklaşıldı. AB’nin Brexit müzakerecisi Michel Barnier anlaşmanın yüzde 90 oranında hazır olduğunu söyledi. Ancak uzlaşı sağlanamayan konuların başında Kuzey İrlanda-İrlanda sınırı geliyor. Anlaşmayı savunmaya devam eden May “Ya benim yaptığım anlaşma, ya anlaşmasız ayrılık ya da Brexit’in tamamen iptali’ diyerek kendisini ve anlaşmasını eleştirenlere restini yineledi ve “Açık şekilde Parlamento içinde bazıları ülkeyi Brexit kararından yıldırmaya uğraşıyor” dedi. Son gelişmeler anlaşmanın bu haliyle parlamentodan geçmeyeceğine işaret ediyor.

Google, 72 qubit gücündeki yeni işlemcisi Bristlecone’u duyurdu Google Quantum AI laboratuvarının amacı, gerçek dünyadaki sorunları çözmek için kullanılabilecek bir kuantum bilgisayar inşa etmektir. Bu “gate-based” süperiletken sisteminin amacı, kuantum simülasyonu, optimizasyon ve makine öğrenimindeki uygulamaların yanı sıra, sistem hata oranlarını ve qubit teknolojisinin ölçeklenebilirliğini araştırmak için bir test ortamı sağlamaktır.

14

TEKNOLOJİ RAPORU

2018 YILINDA GERÇEKLEŞEN ÖNEMLİ OLAYLAR

Facebook veri skandalı, küresel gizlilik uygulamasında yeni bir çağ açtı

Japonya’nın en büyük enerji firması Ethereum blok zincir girişimine yatırım yaptı

50 milyon Facebook profili seçim kampanyasında kullanılmak üzere ele geçirildi. “Cambridge Analytica” adlı veri analiz şirketinin 50 milyon Facebook profil bilgisini ele geçirip, bu veriyi oy verenlerin seçimlerini tahmin edip onları etkileyebilecek bir algoritmada kullandığı ortaya çıktı.

Tokyo Electric Power Company (TEPCO), 456 milyar doları aşan geliri ile en büyük enerji devlerinden biri. Japonya’da verdiği enerji hizmetleri yanında 8 farklı ülkede de yan kuruluşları bulunuyor. TEPCO; Londra merkezli ve enerji alanında Ethereum blok zincir üzerinde çalışan bir girişim olan Electron şirketine yatırım yaptığını açıkladı. Electron şirketi ile başlatılan ortaklıkları; enerji dağıtımı alanında merkezcil sistemden, blok zincir tabanlı anti merkezcil sisteme geçiş için yeni yollar geliştirmeyi hedefliyor.

Huawei’in veliahtı Kanada’da tutuklandı Hem Çin’in hem de dünyanın önde gelen teknoloji şirketlerinden olan Huawei CFO‘su ve aynı zamanda Huawei’in kurucusu ve CEO’su Ren Zhengfei’nin kızı da olan Meng Wanzhou, 1 Aralık 2018 Cumartesi günü Kanada’da tutuklandı. Paylaşılan bilgilere göre Huawei CFO’su Meng Wanzhou, ABD’nin İran‘a yönelik olarak uyguladığı yaptırımları delmesi nedeniyle tutuklandı.

2020 yılının dijital dünyası EMC, bu yıl yedincisini gerçekleştirdiği EMC Dijital Dünya Araştırması’nın sonuçlarını duyurdu. Bun göre Dijital dünya, 2020 yılına kadar 10 kat büyüyecek. EMC Dijital Dünya Araştırması, her yıl üretilen veri miktarını ölçen ve tahminlerde bulunan tek araştırma olma özelliğini taşıyor. “Fırsatların Dijital Dünyası: Zengin Veri ve Nesnelerin İnterneti’nin Artan Değeri” başlıklı bu seneki çalışma IDC tarafından gerçekleştirilen araştırma ve analizleri içeriyor. Araştırma kablosuz teknolojilerin, akıllı ürünlerin ve yazılım tanımlı işletmelerin ortaya çıkmasının, dünyadaki veri miktarının aşırı artmasındaki önemli rolünü ortaya koyuyor. Dijital dünya biraz da Nesnelerin Interneti’ne bağlı olarak her iki senede bir, iki kat büyüyor.

2013-2020 yılları arasında dijital dünyanın 4.4 trilyon gigabayttan 44 trilyon gigabayta çıkarak 10 kat büyümesi bekleniyor.

İngiltere temassız ödemelere geçtikçe yüzlerce ATM kapanıyor İngiltere genelinde, ATM’ler her ay 300 adet civarında kapanıyor. Link ağındaki yaklaşık 1.500 makinenin Kasım 2017 ile Nisan 2018 arasında kapanması, temassız ödemelerde yaşanan artış sebebiyle daha az nakit paraya ihtiyaç duyulmasından kaynaklanıyor.

15

TEKNOLOJİ RAPORU

2018 YILINDA GERÇEKLEŞEN ÖNEMLİ OLAYLAR

Amazon Outpost, bulut teknolojisini geleneksel veri merkezlerine getiriyor

Dev fabrikada sadece robot işçiler çalışıyor Çin’in Amazon’u diyebileceğimiz e-ticaret şirketi JD.com’un Şanghay’daki deposunda normalde 400-500 kişinin çalışması gerekirken sadece 5 kişi çalışıyor. Geri kalan tüm iş robotlara emanet. Paketleme, istifleme, etiket basma, ürünleri kargoya yükleme derken bir depoda yapılması gereken tüm işleri robot işçiler yapıyor.

Amazon Web Servisleri mevcut bulut hizmetleriyle çalışacak AWS markalı sunucular sunacak. AWS, şirket içi servisi ile geleneksel donanım satıcılarının yerini alıyor. Bu gelişmeyle AWS de hibrit bulut pazarına giriş yapmış oldu. Kendi donanımıyla Amazon, müşterilerinin tesislerine Outpost’ları teslim edecek ve kuracak, ardından bakım sağlayacak, donanımı tamir edecek ve yazılımı otomatik olarak güncelleyecek.

Yüz tanıma girişimi 600 milyon dolar yatırım aldı Elon Musk: Mars’a Taşınma İhtimalim %70

Çin merkezli bir yapay zeka startupı olan SenseTime, Alibaba’dan 600 milyon dolarlık fon desteği aldı. Çinli şirket, yüz ve görüntü tanıma, otonom sürüş, tıbbi görüntüleme ve derin öğrenme donanım optimizasyonu dahil olmak üzere yapay zeka ile ilgili çeşitli alanlarda uzman.

Elon Musk, SpaceX ile önemli çalışmalarına ek olarak kendisinin de Mars’ta yaşayabileceğini dile getirdi. HBO’da yayınlanan Axios programına konuk olan Musk, bu yolculuğun önümüzdeki 7 yıl içerisinde gerçekleşebileceğini belirterek kızıl gezegene taşınmayı umduğunu dile getirdi. SpaceX CEO’su, Mars’a gitmenin ‘sadece’ birkaç yüz bin dolar’a mâl olabileceğini ancak Mars’a gidenlerin zamanlarının çoğunu hayatta kalmaya çalışarak geçireceğini ve geri dönüşün de garanti edilemeyeceğini hatırlattı.

Kendi ağırlığının 40 katını çekebilen dron Stanford ve EPFL üniversitelerinden robot bilimcilerinin bir araya gelerek geliştirdiği dron FlyCroTug, hem uçabiliyor (fly) hem de ufacık (micro) boyuna rağmen kendi ağırlığının 40 katını çekebiliyor (tug). Araştırma ekibinin FlyCroTug çalışması Science Robotics dergisinde de yayınlandı. Ekip, makalede mini dron’un sürüngen bir hayvan olan gekodan esinlenerek geliştirdiklerini anlattı. FlyCroTug, gövdesinin alt bölümündeki tırnak benzeri uzuvlar ve yapıştırıcılar sayesinde pürüzsüz bir yüzeye bile sorunsuz bir şekilde tutunabiliyor. Dron aynı zamanda kanca atarak vücut ağırlığının 40 katına kadar nesneleri çekebiliyor.

Tesla teslimatları yükselişte Şirket, üçüncü çeyrekte 83.500 araç teslim etti ve önceki üç aydaki toplam tutarı ikiye katladı. Fabrikanın yılda yaklaşık 500 bin araç üretme kapasitesine ulaşmasının iki veya üç yıl süreceği tahmin ediliyor.

16

TEKNOLOJİ RAPORU

2018 YILINDA GERÇEKLEŞEN ÖNEMLİ OLAYLAR

Dünyanın ilk yapay zeka haber spikeri

Çin’in yapay Güneş’i

Dünyanın ilk yapay zeka haber spikeri Çin’in resmi haber ajansı Xinhua’da göreve başladı. Hem Çince hem İngilizce haber sunabilen yapay zeka ile böylece hayatımızın büyük bir bölümü daha dijitalleşmiş oldu. Dijital spikerin sesi ve görüntüsü, Xinhua haber ajansının “gerçek” sunucularından Zhang Zhao üzerine inşa edildi ve görüntülerin gerçek bir insandan çok da farklı olduğu söylenemez.

Nükleer füzyondan gelen temiz ve sınırsız enerjiye, Çin’in Deneysel Gelişmiş Süperiletken Tokamak‘ı (EAST) sayesinde bir adım daha yaklaştık.

Dört aylık bir deney sırasında, ‘Çin yapay güneşi’ 100 milyon santigrat derecenin üzerinde (Güneş’in iç kısmından altı kat daha sıcak) bir çekirdek plazma sıcaklığına ve 10 MW’lık bir ısıtma gücüne ulaştı. Diğer birçok füzyon deneyi gibi, burada da nihai amaç pratik bir nükleer füzyon güç reaktörü üretmek.

Nubank, Tencent’in 180 milyon dolarlık yatırımından sonra 4 milyar dolarlık değere ulaştı

NASA’nın uzay aracı InSight Mars’a indi NASA’nın InSight adlı uzay aracı Mars’ın yüzeyine sorunsuz şekilde indi.

Bu araç sadece Mars’ın yüzeyindeki kayalarla değil aynı zamanda Kızıl Gezegen’in iç yüzeyinde olan bitenle de ilgileniyor. Arizona State Üniversitesi NewSpace Girişimi Araştırma Müdürü Tanya Harrison “InSight, Mars’ın iç yüzeyini incelemek için yapılan ilk görev. İç kısımla ilgili çok fazla cevaplanmamış soru var çünkü geçmişte burayı inceleme fırsatı bulamamıştık.” diyor.

Brezilya finans hizmetleri şirketi Nubank, Çinli internet devi Tencent’ten 180 milyon dolar topladı. Bu yatırım, 4 milyar dolarlık değerleme ile Nubank’ı, Latin Amerika’daki en değerli şirketlerden biri haline getirdi. Bankacılık sektörüne yönelik engellerin çok daha yüksek olması nedeniyle, finansal hizmet girişimlerinin ciddi ölçeklere ulaşma şansının Brezilya gibi gelişmekte olan pazarlarda gelişmiş piyasalara göre çok daha yüksek olduğu görülmektedir.

Şoförsüz taksiler geliyor

Çin Büyük Dünya Veri Projesini başlattı Çin, bulut hizmet platformu projesi ile büyük dünya verileri için açık bir uluslararası merkez kurmayı amaçlamaktadır. Proje, dünya sistem bilimleri, yaşam bilimleri ve ilgili disiplinlerde çığır açmaya çalışmaktadır. Büyük Dünya verileri, daha doğru, daha bilimsel ve daha zamanında olma avantajlarına sahiptir. Bilimdeki etkin verilerin ve büyük veri paylaşımının artırılması hedeflenmiştir.

Bloomberg’in haberine göre sürücüsüz otomobil şirketi Waymo, ilk şoförsüz taksileriyle Aralık 2018’den itibaren hizmet vermeye başlayacak.

Habere göre ilk ticari sürüşler ABD’nin Arizona eyaletinde gerçekleştirilecek. Waymo uzun süredir Chrysler Pacifica modeli üzerine geliştirdiği sürücüsüz otomobil teknolojisini Silikon Vadisi ve Arizona yollarında test ediyordu.

17

TEKNOLOJİ RAPORU

2018 YILINDA GERÇEKLEŞEN ÖNEMLİ OLAYLAR

Bağımsız sanal gerçeklik başlığı Oculus Quest resmen duyuruldu

İngiliz polisi yapay zekayla suçluları suç işlemeden yakalayacak

Facebook’un sanal gerçeklik platformu Oculus, 399 Dolar’a satılacak yeni sanal gerçeklik gözlüğü Oculus Quest’i duyurdu. Zuckerberg, Oculus Quest’in ideal sanal gerçeklik sisteminin özelliklerini bir arada bulundurduğunu belirtti. Bu özelliklerin kablosuz tasarım, sanal el kontrol kumandaları ve tam pozisyon takibi olduğunu söyleyen Zuckerberg, “Eğer bu üç özelliği tek bir cihazda bir araya getirebilirsek bunun sanal gerçeklik için yeni bir neslin başlangıcı olacağını düşünüyoruz.” dedi.

İngiltere’de Ulusal Veri Analiz Çözümü (National Data Analytics Solution – NDAS) isimli bir program başlattı. Bu sistemle yapay zeka tabanlı yazılımlar ve akıllı kameralar ile suça meyilli kişilerin tespit edilmesi hedefleniyor. Sistem geçmişteki suçların veri ve istatistiklerini toplayarak bunları tanımlıyor ve makine öğrenimi algoritmalarıyla verileri bir araya getiriyor.

Akıllı kameraları da tarayıp suçları algılamaya çalışıyor. Suçlular risk puanına göre sıralanıyor.

Avrupa Fintech’leri milyar dolarlık şirket olmaya gidiyor ve ABD pazarına ulaşıyor

IBM RedHat’i satın aldı Bilişim devi IBM, açık kaynaklı işletim sistemi denince akla gelen ilk isim olan Linux ve açık kaynaklı yazılım dağıtım şirketi olan Red Hat`ı satın aldığını duyurdu. Her iki şirket tarafından düzenlenen ortak bir açıklamaya göre; IBM, Red Hat’in her bir hissesi için 190 $ ödeyecek.

Finans sektörü, küresel çapta büyük bir hacme ulaştı. Fintech girişimleri Amerika ve Avrupa’da hızla artıyor. Dünya çapında 237’den fazla milyar dolarlık girişim var ve bu özel grubun yüzde 11’ini fintech’ler oluşturuyor.

Fintech’ler, risk sermayesi, hızlandırıcılar ve konsorsiyumlar tarafından desteklenen sektördeki büyüme ile, geçen yıl 31 milyar dolarlık yatırım aldı.

Çin vatandaşlık puan sistemini devreye soktu

Sürücüsüz aracın ilk ölümlü kazası

Çin’in 2020’de yürürlüğe koyacağını açıkladığı vatandaşlık puan sistemi şimdiden işlemeye başladı. Gelen haberlere göre şimdiye kadar “olumsuz sosyal krediye sahip” milyonlarca insan yaptırımla karşılaştı. Bu sistemde her vatandaşın kendine özel bir kredi puanı bulunuyor. Tıpkı kredi notu gibi, bu puanlar kişinin toplum içindeki davranışlarına göre azalıp artabiliyor.

ABD’nin Arizona eyaletinde, sürücüsüz bir otomobil ilk kez bir yayanın ölümüne yol açtı. Uber’e ait aracın karıştığı kazada, şirketin aracı sokakta karşıdan karşıya geçen bir kadına çarptı. Olayın ardından Uber, halka açık yollarda yapılan tüm sürücüsüz araç testlerini durdurduğunu açıkladı.

18

TEKNOLOJİ TRENDİ

YA PAY Z E KA

Makinelerin algılama, anlama, hareket etme ve öğrenmelerini sağlayan gelişmiş teknolojilerin bir bütünüdür.

“Dünya çapındaki Yapay Zeka geliri, 2016 yılında bulunduğu seviye olan 643,7 milyon dolardan 2025 yılına kadar 36,8 milyar dolara çıkacak.”

Tractica

TEKNOLOJİ RAPORU

YAPAY ZEKA

Yapay Zeka, yalnızca belirli bir araç, yazılım veya konuşan bir arayüz değildir. Yapay Zeka, çizelge (çok erken bilgisayarlar) ve programlanabilir sistemler döneminden bir sonraki bilgisayar dönemini temsil eder.

Basitçe söylemek gerekirse; Yapay Zeka, normalde insan zekası gerektiren şeyleri yapmaya programlanmış olan bir bilgisayar bilimleri dalıdır. Buna öğrenme, akıl yürütme, problem çözme, dili anlama ve bir durum ya da ortamı algılama da dahildir. Bu sebeple Yapay Zeka, kendi bilgisayar dillerini ve hatta insan beyninden modellenen özel bilgisayar ağlarını kullanan son derece geniş bir alandır.

Geçmişte bu tür bir icraat, kural tabanlı veri analizi programları, istatistiksel regresyonlar ve erken “uzman sistemler” tarafından gerçekleştirildi. Fakat güçlü derin sinir ağlarının gelişmesi, Yapay Zeka’ya bir programın sahip olmadığı özelliği veriyor: Beklenmedik bir şeyi yapma yeteneği. İşletmeler için bu, Yapay Zeka’ya bakış açılarını değiştirmeleri gerektiğini söylüyor; programlanan sistemler yerine öğrenen sistemler. Eğitim, birisine bir iş yapmayı öğretmekle ilgili değil, problemlere nasıl yaklaşılacağını ve çözüleceğini öğrenmekle ilgilidir.

Carnegie Mellon Üniversitesi’ndeki araştırmacılar, bir hava dronunun belirli bir aracı tanıması ve takip etmesini sağlayan eğitim yöntemi geliştirmiştir. Bununla birlikte, aynı yöntem, fiziksel veya dijital bir kanalda müşteri davranışlarını anlamak gibi diğer görevlere de uygulanabilir.

Diyor ki...

“Bir bebek sırayla emeklemeyi, yürümeyi ve koşmayı öğrenir. Yapay zeka uygulaması söz konusu olduğunda, henüz emekleme aşamasındayız.”

Dave Waters

TEKNOLOJİ RAPORU

YAPAY ZEKA

01

02

Görüntü İşleme

Sesli Asistanlar

Görüntüden Teşhis (bitkilerde ve insanlarda hastalık teş-

Doğal Dil Anlama

hisi)

Ses Anlama

Duygu Analizi

Doğal Dil İşleme

Davranış Gözlemleme

Doğal Dil Oluşturma

Nesne Anlama

Kişisel Asistanlar

Tehdit Algılama

03

04

Veri Bazlı Tahminleme Sistemleri

Fiziksel Sistemler

Trend Tahminleme (rota hesaplama, iş yükü tahminleme,

Otonom Araçlar

müşteri sayısı tahminleme)

Robotlar

Risk Tahminleme Sistemleri (fraud, kredi skoru, terör bağlantısı) Öneri Sistemleri (ürün önerisi, partner önerisi, finansal danışman)

22

TEKNOLOJİ RAPORU

YAPAY ZEKA

01

04

Karar Mekanizmasının Şeffaflığı

Ön Yargılı Yapay Zeka

02 Veriye Güven

Yapay Zeka’nın Aşması Gereken

03 Hukuki Sorumluluk

Temel Problemler

23

Yapısal Olmayan Verilerin Anlaşılması

Eğitim Verisinin Sağlanması

05

06

TEKNOLOJİ RAPORU

YAPAY ZEKA

Ön Yargılı Yapay Zeka

nılması halinde, mevcut istatistiksel bağlantılarla cinsiyet, köken, meslek gibi konularda ayrım yapabilir. Bu da istatistiksel olarak doğru olsa bile ayrımcılık açısından sorunlar yaratabilir. Benzer şekilde insan gözlemiyle eğitilen sistemler, insanların aklındaki bazı hatalı kalıpları karar mekanizmalarına yansıtabilir. Örneğin; bazı ticari yazılımlar, bir kişinin fotoğrafından cinsiyetini söyleyebilir.

Fotoğraftaki kişi beyaz bir adamsa, yazılım yüzde 99 doğru sonuca ulaşacaktır; fakat koyu tenli insanlarda, daha yüksek oranda hata ortaya çıkmaktadır (teknolojinin farklı ırklardan ve cinsiyetlerden kişi örneklerinde nasıl çalıştığını ölçen yeni bir araştırmaya göre, daha koyu tenli kadınların görüntüleri için başarı yüzdesi neredeyse yüzde 35’e kadar düşmektedir).Bir başka örnek araştırmada, bilim adamları, makine öğrenimi algoritmalarının, dil kullanımı kalıpları içinde gizlenmiş, derinden kökleşmiş ırk ve cinsiyet önyargılarını topladığını belirtmektedir. MIT Media Lab’de araştırmacı olan Joy Buolamwini tarafından hesaplanan bu farklı sonuçlar, gerçek dünyadaki önyargıların bazılarının, yüz tanıması yapan bilgisayar sistemlerine nasıl sızabildiğini göstermektedir.

Maryland Üniversitesi, Columbia Üniversitesi, Carnegie Mellon, MIT, Princeton, California-Berkeley Üniversitesi, Uluslararası Bilgisayar Bilimleri Enstitüsü gibi üniversitelerin birçok araştırmacısı, algoritmalarda aslında planlanmamış olan önyargılar keşfetmeye

“Geçtiğimiz birkaç yıl boyunca Yapay Zeka ile ilgili gelişmelere baktığımızda, bunların çoğu göstermiştir ki; veriler sadece içinde yaşadığımız gerçeklikten kaynaklananları yansıtır.”

Susan Etlinger başladılar. Bu problemin bir kısmı yapay zeka ile ilgilidir; çünkü bilgisayarlar başlangıç veri seti kullanılarak eğitilirler ve eğitim programları insanlar tarafından oluşturulur. Çoğu zaman, eğitim setleri içimizde gizli olan, onaylanmamış önyargıyı ortaya çıkarmaktadır.

Bilgisayar sistemlerimiz karar almada başarılı oldukça, kendimizi algoritmalar tarafından, bize açık bir anlam ifade etmeyen ancak çok büyük tepki uyandırabilecek gruplara göre sınıflandırılmış olarak bulmaya başladık.

Veriye Güven Bir veri setinin kasıtlı veya tesadüfi olarak değiştirilip değiştirilmediğini anlayamayacağımız bir noktaya yakında ulaşacağız. Yapay Zeka sistemleri bizim güvenimize dayanır. Sonuca güvenmiyorsak, onlarca yıllık araştırma ve teknolojik ilerleme boşa gidecektir.

Sektör liderleri - hükümet, iş, kâr amacı gütmeyen kuruluşlar ve benzeri - kullanılan veri ve algoritmalara güvenmek durumundadır. Ancak güven ve hesap verebilirlik de yapılan işin sonuçlarına bağlıdır.

Siz ya da tanıdığınız bir kişi, algoritmanın yanlış gruplamasına girebilir ve şeffaf olmayan veya kolay anlaşılmayan nedenlerden dolayı, bir krediye ya da belirli bir ilaca veya bir daire kiralamaya uygun olmadığınızı keşfedebilirsiniz. Yapay Zeka veri ile beslendiğinden; şüpheli belirleme, kredi skorlama vb. durumlarda kulla-

24

TEKNOLOJİ RAPORU

YAPAY ZEKA

Hukuki Sorumluluk

Karar Mekanizmasının Şeffaflığı

Yapay Zeka ve robotlar geçmişten bu yana birçok yönüyle tartışılırken, yapay zekanın makine öğrenmesi ile birlikte hukuksal boyutunun irdelenmesi çok daha önem kazanmıştır.

Yapay Zeka’nın bir “kara kutu” haline geldiğinin iddia edildiğini biliyoruz. (Hatta bu alanda çalışan fakat en yeni sistemlerin nasıl çalıştığını anlamayan araştırmacılar tarafından bu şekilde nitelendirilmektedir). Aslında bu tam olarak doğru değil; ancak yine de bilgisayar ve bilişsel bilim insanlarının, araştırmacı gazetecilerin ve hukukçuların, Yapay Zeka sistemlerinin bu kadar gizli olmaması gerektiğini savunan artan bir endişeleri var.

Yapay Zeka ve robotların, tanımlanmış veriler olmaksızın, kendi kendine keşfettiği, hatta daha iyi veri ve değişkenlere ulaşabildiği sistemlerden bahsedilmeye başlanmıştır. Bu yönüyle Yapay Zeka ve robotlar; hukuki boyutuyla, bilhassa irade, bilinç, hak ve fiil ehliyeti ve sorumluluk kavramlarıyla irdelenir hale gelmişlerdir. Daha dar kapsamlı Yapay Zeka çözümlerinde dahi ciddi hukuksal ve etik konular gündeme gelmektedir. Kanserli hasta teşhisi, bir terör mensubun tanınması veya otonom araçlarda yapay zeka kullanımı, insan hayatını doğrudan etkileyecektir.

Ayrıca, sistemler kararlarını açıklayabilmeli, daha fazla şeffaflık sunabilmeli ve verileri kullananlar için hesap verebilir olmalıdır.

Ancak sorun, böyle bir şeffaflığın sunulmasının, ticari ürünlerin yüksek kazanç sağlanan gizliliklerini ortaya çıkarmasıdır. Bir başka zorluk ise; sistemlerin karar verme süreçlerini eşzamanlı olarak açıklamasını istemek, çıktı hızını ve kalitesini düşürebilir. Size doğru cevaplar veren deha bir matematikçinin yanında oturduğunuzu hayal edin ve daha sonra tekrar tekrar işini durdurmasını ve size göstermesini isteyin.

Uber aracının bir yayayı ezmesi ile otonom araçların karıştığı ilk ölümlü kaza bu yıl meydana gelmiştir. Söz konusu olay çok hızlı bir şekilde gündemden düşerek, 2018 yılındaki beklentimizi doğrular bir şekilde sonuçlanmıştır. İnsanların hataları sonucunda da çok sayıda ölüm gerçekleşebileceğinden, yapay zekanın kullanımının hatayı azaltıcı yönde etki ederek toplumda kabul görmeye devam etmesini beklemekteyiz.

Yapısal Olmayan Verilerin Anlaşılması Yapay Zeka’nın en önemli dezavantajı, insanın sahip olduğu gibi düşünme yeteneğine ve entegre göz, kulak gibi sensörlere sahip olmamasıdır. Bu nedenle video, fotoğraf veya basılı dokümanları anlarken çok farklı teknolojiler kullanılmaktadır ve bunların başarı oranı insana yaklaşmaktan çok uzaktır.

Terör şüphesinin belirlenmesi gibi, sonuçlarının doğruluğunun ölçülmesi ve dolayısıyla yapay zekanın eğitilmesinin daha zor olduğu konularda ise tartışmanın devam etmesini beklemekteyiz.

25

TEKNOLOJİ RAPORU

YAPAY ZEKA

Eğitim Verisinin Sağlanması

hükümet müşterilerinin listesi ile övünmekteler.

Yapay Zeka, eğitiminde kullanılan veri kadar başarılı olabilir. İnsanlar, en azından hukuki anlamda, sorumlu kararlar verebilmek için 16 yıl boyunca çok boyutlu bir şekilde öğrenim görmektedir. Öğretim verisi sorunlu olduğunda insanlar da hatalı kararlar verebilmektedir. Yapay Zeka söz konusu olduğunda ise beslenebilecek verinin büyüklüğünün ve çeşitliliğinin sınırları bulunmaktadır.

Yetersiz veri kadar eksik boyutlar da hatalı kararlara yol açabilmektedir. Özellikle eğitim verisinin doğruluğunun net olmadığı konularda Yapay Zeka ciddi yanılsamalar yaratabilir. Yapay Zeka kararlarını etkilemek üzere siber saldırılarla hatalı veri oluşturma yöntemlerinin uygulanması ihtimali de göz ardı edilmemelidir.

Savunmanın Geleceği Yapay Zeka

Yapay Zeka Yarışı

Soğuk Savaş döneminde, hükümetler, nükleer savaş başlıkları açısından “füze yarışları” ya da rakipleriyle ilgili dezavantajları hakkında konuşuyorlardı. Şimdi ise; hükümetler farklarını, giderek artan bir düzeyde siber yetenekleri açısından değerlendirmekteler. Sonuç olarak, siber güvenlik ve geleneksel savunma dünyaları kaçınılmaz bir şekilde birleşmektedir.

Savaş alanları, veri merkezlerine taşınmakta. 2014’te Amazon, CIA için hassas veriye yönelik uyum ve düzenleme gerekliliklerini karşılayan özel bir bulut bilişim hizmeti oluşturdu. 2017’nin son çeyreğinde ise, bu araçları CIA dışındaki diğer devlet müşterilerine açtı.

Amazon ayrıca, bulutta hassas verileri korumak için iki Yapay Zeka siber güvenlik şirketi satın almıştır (Harvest.ai ve Sqrrl şirketleri).

Amazon ya da devlet müşterilerine hizmet veren yeni girişimler bir yana, Yapay Zeka, hükümet destekli siber güvenlik çabalarının bel kemiği olmayı vadediyor.

Altısı Amerikan, üçü Çinli olmak üzere Yapay Zeka’nın geleceğinden sorumlu olan dokuz büyük teknoloji şirketi mevcut. Geçtiğimiz yıl, Yapay Zeka ekosisteminin kurumsal liderleri, Yapay Zeka bulut paylaşımını ele geçirmek ve uzak sunucularda Yapay Zeka’nın güvenilir sağlayıcısı olmak için yarışıyorlardı. Amazon Web Servisleri, Microsoft Azure, IBM ve Alphabet, geliştiricilere yönelik yeni teklifler ve paketler sunarak, Yapay Zeka girişimlerinin geniş bir alana yayılarak fikirlerini piyasaya sürebilmelerini kolaylaştırmaktalar. Bu sadece servis sağlama ile ilgili değil, her firma artık Yapay Zeka yazılımı sunuyor diyebiliriz.

Yapay Zeka’nın gelişimi, silahlanma yarışının modern versiyonudur diyebiliriz. Şu anda Çin, dünyanın Yapay Zeka lideri haline gelmek için zemin hazırlamaktadır. ABD’de, Trump Yönetimi, temel araştırmalar için sağlanan fon artışlarına bütçe ayırmadığı gibi, yetenekli Yapay Zeka araştırmacılarının fikirlerini, incelemelerini, eğitmelerini ve geliştirmelerini zorlaştırmaktadır.

Yapay Zeka Siber Güvenlik piyasası da giderek kalabalıklaşmaktadır. Bazı girişimler, hacker’ların bir adım önünde olmak isteyen

Çin hükümeti ise, devlet varlık fonundan Yapay Zeka’ya yapılacak

26

YAPAY ZEKA

Diyor ki...

“Ben (ABD’nin) öncülüğünün (yapay zekada) önümüzdeki beş yıl boyunca devam edeceğini ve Çin’in çok hızlı bir şekilde yetişeceğini düşünüyorum. Beş yıl içinde, muhtemelen aynı seviyede olacağız. Gelişme oranı çok etkileyici olsa da, Çin’in bu dönem içinde bizi nasıl geçeceğini görmek çok zor.”

Eric Schmidt, Chairman, US Defence Innovation Advisory Board, Keynote Address at Artificial Intelligence & Global Security Summit, 11/13/17.

TEKNOLOJİ RAPORU

devasa yatırımları detaylandıran üç yıllık bir plan yayınladı. Ayrıca ulusal bir Yapay Zeka araştırma merkezi kuruluşu, askeri uygulamalarda yenilikler aramakta ve önde gelen şirketlerle ve araştırma kurumlarıyla mevcut ortaklıklarını resmileştirip Yapay Zeka eğitimlerini ikiye katlamış durumda. Ayrıca Çin, 2030 yılına kadar 150 milyar dolarlık bir Yapay Zeka endüstrisi yaratmayı planlamakta. AI-Baidu, Alibaba ve Tencent gibi, gelecek üzerinde çalışan en önemli ve büyük sermayeli şirketler Çin’de yerleşiktir. Çin, aynı zamanda çok sayıda Yapay Zeka patentine sahiptir. Akademisyenleri de tüm AB ülkelerinden gelenden daha fazla araştırma yayınlamıştır. Çin aynı zamanda, ABD ve Avrupa Yapay Zeka girişimlerinin birincil yatırımcısıdır. Çin merkezli Yapay Zeka girişimleri, tüm dünyada bu konudaki yatırımların %48’ini oluşturmaktadır.

Veri, yeni petrol ise; Çin’in 730 milyonluk nüfusu, onu doğal kaynakların en büyük sahibi haline getirmektedir. Bu da deney ve ArGe için kullanılacak olan sadece en büyük hammadde arzına değil, aynı zamanda diğer ülkelerdeki ilerlemeyi engelleyebilecek gizlilik ve güvenlik kısıtlamalarına da sahip oluyor demektir. Buna en iyi örnek; Çin’in Amazon versiyonu olan Alibaba’nın, önümüzdeki üç yıl boyunca dünya genelinde yedi şehirde araştırma merkezlerine 15 milyar dolar yatırım yapacağını açıklamasıdır. Çin sessizce Yapay Zeka silahını kullanıyor. Çin Halk Kurtuluş Ordusu, askeri uygulamalar söz konusu olduğunda ABD’yi yakalıyor. Örneğin; dronlardaki gizli görüntüleri tespit etmek gibi durumlar için Yapay Zeka kullanılıyor. Çin ordusu, düzinelerce silahlı insansız hava aracını otomatikleştirebilen “sürünme zekası” testi de dahil olmak üzere olağanüstü Yapay Zeka başarılarına imza atıyor.

TEKNOLOJİ RAPORU

YAPAY ZEKA

Değerlendirme Sınır ötesi Yapay Zeka yatırımları artıyor Yapay Zeka sadece bir trend değildir. Yapay Zeka düşünülünce, dünyada birçok örgüt ve lider yanlış bir iyimserlik veya korku duygusu geliştirdiler (ve bazen her ikisini de). Bu, insanlığın geleceği ile ilgili bir sorun olabilir; ancak uzun bir süre için değil. Makine öğrenmesi balonu sönecektir. Makine öğrenmesi yakında yeni normal olacaktır. Makine öğrenmesinin normalleştirilmesi, yatırımcıların finanse ettikleri Yapay Zeka şirketleri konusunda seçici davranmasını sağlayacaktır. Ve 2016’dan sonra ortaya çıkan 1100’den fazla yeni Yapay Zeka girişimi, hayatta kalmak için sağlam iş modellerine ihtiyaç duyacaktır.

Yatırım anlaşmaları, 2013 – 2017

31

19

20

14

5

6 3 0

2013

4

2014

2015

2016

01

Spesifik Yapay Zeka

02

Yardımcı Yapay Zeka

03

Genel Yapay Zeka

04

Süper (İnsan Üstü) Yapay Zeka

05

İnsan Ötesi Yapay Zeka

2017

Çin destekli ABD girişimleri yatırımları ABD destekli Çin girişimleri yatırımları

Ayrıca ordu, helikopterleri ve jet motorları Yapay Zeka ile donatıyor. Öte yandan hükümet çok gizli bir askeri laboratuvar oluşturdu ve milyar dolarlık Yapay Zeka ulusal laboratuvarları inşa ediyor.

Başka hiçbir ülke, Çin kadar yoğunlaşmış bir şekilde ve hız ile geleceğe doğru ilerlemiyor diyebiliriz. Ülkenin Yapay Zeka’daki olağanüstü yatırımları, önümüzdeki yıllarda jeopolitik güç dengesinde büyük değişimlere işaret edebilir.

28

TEKNOLOJİ RAPORU

YAPAY ZEKA

Yapay Zeka’nın 5 olası aşaması vardır Spesifik Yapay Zeka, Yardımcı Yapay Zeka, Genel Yapay Zeka, Süper (İnsan Üstü) Yapay Zeka, İnsan Ötesi Yapay Zeka. Ancak yine de, tüm bu aşamalardan geçeceğimize dair bir garanti verilemez.

01

Spesifik Yapay Zeka

Kapsam

Etkiler

Etkili Olduğu Grup

Belirli görevleri yerine getirebilme, bunları öğretilen boyutların dışına taşıramaz, kendi kendine yeni fonksiyonalite geliştiremez.

Kendini tekrarlayan ve insan desteği olmadan ölçeklenemeyen işlerin verimliliğini arttırır.

Mavi Yakalılar

02

Zamanlama

Bugün ve bugüne kadar

Yardımcı Yapay Zeka

Kapsam

Etkiler

Etkili Olduğu Grup

İş ve gündelik hayatlarında insanların çalışmalarını destekleyen, hızlandıran yapay zeka.

İnsanların iş hayatındaki etkinliklerini arttırarak birbirleri ile ve ileride gelebilecek genel yapay zeka ile rekabeti arttıran yapay zeka.

Tüm insanlar

29

Zamanlama

Bugün ve önümüzdeki 20 yıl

03

Genel Yapay Zeka

Kapsam

Etkiler

Etkili Olduğu Grup

Daha genel fonksiyonları yerine getirme, farklı boyutlarda öğrenerek kendini geliştirebilme.

Sanat, Hukuk, Matematik, Bilim gibi dallarda insanlara yakın performans gösterme, insanlarla beyaz yakalı işlerde insanlardan destek almadan rekabet edebilme.

Beyaz Yakalılar

04

Zamanlama

2045 ve sonrası (Bilgisayarlar bir insan beyninin işleme gücüne en erken 2023 yılında erişebilecek, sonrasındaki 20 yılda Genel Yapay Zeka oluşabilir.)

Süper (İnsan Üstü) Yapay Zeka

Kapsam

Etkiler

Etkili Olduğu Grup

Hız veya çıktılar anlamında insanların algılama sınırlarının dışında gelişim kaydedebilen, öğrenebilen ve aldıkları kararları uygulayabilen yapay zeka.

Teknik konular dışında iş hayatı ve iletişimde söz sahibi olan, kendi aralarında iletişime geçerek insanları ve yapay zeka kullanmayan firmaları gerektiğinde devre dışı bırakabilen yapay zeka.

Yöneticiler

05

Zamanlama

Öngörülemeyen gelecek

İnsan Ötesi Yapay Zeka

Kapsam

Etkiler

Etkili Olduğu Grup

Sermaye sahipliği edinebilen veya sermaye sahipliğinin hakimiyetini ortadan kaldırabilen yapılar oluşturabilen yapay zeka.

İş hayatından uluslararası politikaya kadar tüm yaşantıyı değiştirebilen yapay zeka.

Tüm insanlar

30

Zamanlama

Öngörülemeyen gelecek

TEKNOLOJİ RAPORU

YAPAY ZEKA

raporlayacak ve ödemelerinizi yönetecek. Dolayısıyla genel yapay zeka belli konuda uzmanlaşsa da çoklu fonksiyonu az miktarda destekle yürütebilecek, görsel veya sesli iletişim kurabilecek, gerektiğinde inisiyatif alabilecek veya size danışabilecek bir yapıda olacaktır.

Yapay Zeka’nın sınırlarına dair en iyi örneklerden biri; Dünya Şampiyonu tahmininde başarısız olmasıdır diyebiliriz. Belki 100 dünya kupası oynansa tahminlerinde haklı çıkacaktı fakat 1 dünya kupası oynanan yerde insandan öte bir tahmin yeteneği olmadığını görmekteyiz. Çıkarsaması dahiyane olmaktan çok sıradan görülebilir. Dolayısıyla esas fayda verimliliktir diyebiliriz. Örneğin; telefon dinlemesini bir insan yaptığında bunu sınırlı sayıda kişiyle yapabilirsiniz. Oysa ki Yapay Zeka ile tüm insanları dinleyebilecek bir kapasiteye ulaşabilirsiniz.

İnsan Üstü Yapay Zeka ise; insanın desteği olmaksızın karar alabilen ve uygulayabilen, çalıştığı şirketin stratejisi, iş ortaklıkları ve anlaşmalarını yürütebilen ve bunu insan ötesi bir başarıyla gerçekleştirebilen bir yapıda olacaktır. Sermaye sahipliği, yapay zeka sahipliği ve hükümet politikaları, insanların yaşamını belirleyecektir. İnsanların çok daha az çalışarak veya hiç çalışmayarak, büyük bir rahatlık ve bolluk içinde yaşaması kadar, gelir elde edebilmek için yoğun efor harcaması ve buna rağmen sonuç elde edememesi de muhtemel.Son olarak İnsan Ötesi Yapay Zeka, hükümetlerin ve sermayedarların rekabet içerisinde insanlıkla ilgili öncelikleri tamamen kaybetmesi ve yapay zekanın sınırlarını belirleyememesi ve kontrol edememesi durumunda oluşabilecek tam bir distopyayı içermektedir. Dünya üzerindeki üstün tür olma durumumuzu bugünkü evcil hayvanlarımız olan bilgisayarlara kaptırmamızı içeriyor diyebiliriz.

Yapay Zeka sınırlı olduğundan, işi yapandan çok destekleyici bir yapıdadır. Örneğin; insanların niyetini direkt anlamasına güvenmek yerine, şüphelileri uzman kişilerin inisiyatifine yönlendirmesini tercih edebiliriz. Yardımcı Yapay Zeka, Spesifik Yapay Zeka’nın biraz daha gelişerek insanlara yardımcı olmaya başlamasını içerir.

Hala sınırlı kullanımı olmakla birlikte özellikle bazı işleri insanlardan devralma konusunda yapay zekanın başarısı arttıkça bunun toplumda farklı etkileri olmaya başlayacak. Örnek vermek gerekirse; Google’ın tanıttığı yeni sesli asistan, sizin yerinize telefonla arama yaparak size kuaförden randevu alabiliyor. Benzer şekilde telefonlarınızı cevaplayarak, randevu ayarlama, not alma gibi daha etkileşimli fonksiyonları da yerine getiriyor.

Öneriler

Genel Yapay Zeka ise size birkaç soru sorup yatırım önerisi yapmaktan öte tüm finansal işlerinizi yürütebilecek, size uygun enstrümanları alıp satıp yatırım yapabilecek, sektördeki değişiklikleri takip edip sizin adınıza farklı banka ve kurumlara yönlendirebilecek ve gerektikçe size danışabilecek veya sizin yerinize muhasebenizi tutabilecek yapay zeka ile iletişim kurabilecek, vergilerinizi

İki farklı noktada önceliklerin artırılması gerektiğini düşünmekteyiz > İş Hayatında Verimlilik Odaklı Dar Yapay Zeka Teknolojileri: Dar Yapay Zeka ve Yardımcı Yapay Zeka çalışmalarının ön plana çıkacağı bir döneme girmekteyiz. Bu nedenle verimliliği arttırmaya yö-

31

YAPAY ZEKA

İngiltere, Yapay Zeka Kanunu kabul eden ilk hükümettir 01

Yapay Zeka, insanlığın ortak yararı ve menfaati için geliştirilmelidir.

02

Yapay Zeka, anlaşılabilirlik ve adalet ilkeleri üzerinde çalışmalıdır.

03

Yapay zeka bireylerin, ailelerin veya toplulukların veri haklarını veya mahremiyetini kısıtlamak için kullanılmamalıdır.

04

Bütün vatandaşlar, yapay zekanın yanında zihinsel, duygusal ve ekonomik olarak gelişmelerini sağlamak için eğitilme hakkına sahiptir.

05

İnsanları incitmek, yok etmek veya aldatmak için kullanılacak bir güç asla yapay zekaya sahip olmamalıdır.

Referans: https://publications.parliament.uk/pa/ld201719/ ldselect/ldai/100/10013.htm#_idTextAnchor152

TEKNOLOJİ RAPORU

nelik, operasyonun ağır noktalarında yapay zeka kullanımını değerlendirmek gerekmektedir. Fiziksel efor gerektirmeyen her türlü servis ve operasyon sektörü bu kapsamda düşünülebilir. Çağrı Merkezi, Olay Kaydı ve Problem Yönetimi, emlak, turizm, finansal ürünler gibi satışa aracılık işlemleri, randevu işlemleri gibi özellikle sesli ve yazılı iletişime dayanan birçok alan bu kapsamda düşünülebilir. Ayrıca operasyon merkezindeki her türlü doküman tanıma, tasnif, yönlendirme ve planlama gibi, yazı tanıma teknolojilerinin önemini koruyacağına inanmaktayız. > Dijitalleşme kapsamında yaşamın içinde çözümler üretmek için Yardımcı Yapay Zeka’ya odaklanarak insanın konuşma, işitme, görme duyusuna yönelik teknolojilere ağırlık verilmesinin önemli olduğunu düşünmekteyiz. Yüz tanıma, görüntüden davranış anlama, niyet ve duygu analizi yapma, obje ve nesne tanıma gibi teknolojilerin bu kapsamda öne çıkacağı aşikârdır.

Görüntü işleme, konuşma ve yazılı iletişim konularında, özellikle genel bulut ortamlarında, oldukça başarılı çözümler bulunmakta.

Bu kapsamda büyük firmaların yüksek miktarda yatırım yaptığı gözlemlenmektedir. Buna rağmen, güvenlik regülasyonları nedeniyle yurt dışındaki genel bulut yerine, yurt içindeki özel bulut kullanımı konusunda hükümetlerin yönlendirmeleri bulunduğundan burada hala yatırım yapılabileceğine inanmaktayız. Özellikle sesli ve yazılı iletişimde yerel dil kullanımının önemi devam etmektedir.

Bu noktada hala yerel çözümler üretmek mümkün görünmektedir.

Görüntü işleme teknolojileri, sesli iletişim kadar olmasa da yerel verilerden etkilenmektedir. Mimikler, güvenlik kayıgısı yaratan durumların algılanması ve yüz tanıma teknolojileri dahi yerel veriye ihtiyaç duymaktadır.

TEKNOLOJİ TRENDİ

S E SL İ ASİ STANL AR

Kullanıcıya yönelik senaryolarda Yapay Zeka, kullanıcı veya müşteriye dönük görevlerin otomasyonuna işaret eder. Nihai hedef iki yönlüdür: kullanıcı memnuniyetini artırmak ve insan desteği servis sağlayıcılarının yükünü azaltmak.

“İnsanların ve makinelerin birlikte çalışması için, daha doğal bir şekilde etkileşime girebilmeleri gerekir ve konuşma, bilgi alışverişi için kullanılacak yoldur.”

Murray Campbell, IBM Distinguished Reseacher and architech of DeepBlue

TEKNOLOJİ RAPORU

SESLİ ASİSTANLAR

Sohbete Dayalı Yapay Zeka Kullanıcıya yönelik senaryolarda Yapay Zeka, kullanıcı veya müşteriye dönük görevlerin otomasyonuna işaret eder. Nihai hedef iki yönlüdür: Birincisi kullanıcı memnuniyetini artırmak; ikincisi ise insan desteği servis sağlayıcılarının yükünü azaltmak. İnsanlar ve makineler arasındaki iletişim engelleri gün geçtikçe azalmaktadır. Kurumlar, bu yeni bağlantıyı, temel müşteri hizmetleri görevlerini otomatikleştirmek ve müşteriler ve kullanıcılar için deneyimleri geliştirmek için kullanabilir. Bu gelişmeler eski kullanıcı arayüzlerini basitleştirerek, bunları tamamen ortadan kaldırmanın da ötesine geçmektedir. Akıllı makineler, ekosistemimizde yaşamayı öğrenmekte ve dilimizi tam anlamıyla konuşmaktadır.

Sohbete Dayalı Yapay Zeka Türleri 01

Doğal Dil Anlama

02

Ses Anlama

03

Doğal Dil İşleme

04

Doğal Dil Oluşturma

05

Kişisel Asistanlar

Diyor ki...

“Yapay Zeka kullanan kuruluşların %75’i, müşteri memnuniyetini %10’dan fazla artırıyor.”

Capgemini Digital Transformation Institute, “Turning AI into concrete value: the successful implementers’ toolkit

TEKNOLOJİ RAPORU

SESLİ ASİSTANLAR

Gerçek dünyada yapılandırılmamış metinlerle çevriliyiz; sosyal medya yayınlarımızda, blog girişlerimizde, şirket web sitelerinde, devlet dijital kayıtlarında ve başka birçok yerde. NLU, araştırmacıların kavramları ayıklayarak, ilişkileri haritalandırarak ve duyguları analiz ederek bu metinlerin tamamını ölçerek öğrenmelerini sağlar. NLU, bilim ve tıp, hukuk ve politika, altyapı, tarım, ulaştırma, eğitim ve diğer pek çok alanda çalışan profesyonel araştırmacıların çalışmalarını her zamankinden daha derin anlamlara kavuşturacak şekilde genişletecektir.

Aşağıdaki faydalar açısından yüzde 10’dan fazla artış sağlayan Yapay Zeka kuruluşları % 74

% 72

% 70

% 68

Ses Anlama

% 66

% 64

MIT CSAIL’deki araştırmacılar, bilgisayarları, otomatik konuşma tanıma konusunda eğitmek için çocukların yeni kelimeleri nasıl öğrendiklerini inceliyorlar. İnsan olarak, yeni bir kavramı sadece bir veya iki örnekten öğrenebiliriz; ancak makineler için dil söz konusu olduğunda bu daha zor bir görev haline geliyor. Ayrıca, araştırmacılar videoları izlemek ve fiziksel dünyamızda ilgili sesleri tahmin etmek için de bilgisayarları eğitiyorlar.

% 62

Azalan müşteri kaybı

Azalan müşteri şikayetleri

Artan müşteri memnuniyeti

Kaynak: Capgemini Digital Transformation Institute, “Turning AI into concrete value: the successful implementers’ toolkit”

Doğal Dil Anlama (Natural Language Understanding / NLU)

Doğal Dil İşleme (Natural Language Processing / NLP)

Doğal dil anlama veya doğal dil yorumu, yapay zekadaki doğal dil işlemenin, okuduğunu anlama ile ilgilenen bir alt koludur. Doğal dil anlama, yapay zekada zor bir problem olarak kabul edilir. Yanıtlama, haber toplama, metin kategorizasyonu, ses aktivasyonu, arşivleme ve geniş ölçekli içerik analizini sorgulama nedeniyle bu alana önemli ölçüde ticari ilgi de vardır.

Doğal dil işleme (NLP), bilgisayar bilimi, bilgi mühendisliği ve bilgisayarlar ile insan doğal dilleri arasındaki etkileşimle ilgilenen yapay zekanın (özellikle de bilgisayarları büyük miktarlarda doğal dil verilerini işlemek ve analiz etmek için kullanılan programlamanın) bir alt alanıdır.

36

TEKNOLOJİ RAPORU

SESLİ ASİSTANLAR

Doğal dil işlemedeki zorluklar genellikle konuşma tanıma, doğal dil anlama ve doğal dil oluşturmayı içerir. Dolayısıyla NLP diğer sohbet tabanlı sistemleri kapsayan genel bir yapıyı adresler.

ABD’de Satılan Amazon Echo Sayısı $8B

Doğal Dil Oluşturma (NLG)

$6B

Doğal Dil Oluşturma (NLG), medya şirketleri ve pazarlama firmaları tarafından büyük veri setlerine dayalı içerik oluşturmak için kullanılmaktadır. NLG oldukça güçlü bir alandır; çünkü anahtar kelimeleri entegre edebilir, arama motoru optimizasyonu (SEO) geliştirebilir ve kişiselleştirilebilir.

$4B

$2B

0 Q2

Q3

Q4

Q1

2015

Kişisel Asistanlar

Q2

Q3

Q4

2016

Q1

Q2

Q3 2017

Kaynak: KLEINER PERKINS 2018 INTERNET TRENDS

Akıllı ev hoparlörü pazarına hakim iki önemli firma Amazon Echo ve Google Home’dur. İngilizce konuşulmayan pazarlar ise, yakın zamanda desteklenmeye başlanacaktır.

Amazon Echo Yeteneklerinin Sayısı 30K

Amazon Echo evimize giren sesli asistan çözümüyle iyi bir yaygınlaşma yakaladı. Henüz tüm ülkelerde aktif olmayan ürün, aktif olduğu ülkelerde yoğun kullanılmaktadır. Ülkemizde servisleri henüz olmadığından, inovatif kullanıcılar sadece deneysel amaçlı olarak az sayıda ürüne ulaşabiliyorlar.

20K

10K

Ürünün dünya çapında yayılması için ikinci bir engel de dil desteği konusu. Yerel uygulamaların olması ile cihazlar İngilizce bilen kullanıcılar arasında rahatlıkla yayılabilir; fakat bir çok gelişmekte olan ülkede kendi ana dillerinin kullanımı daha yaygındır.

2915

2016

Kaynak: KLEINER PERKINS 2018 INTERNET TRENDS

37

2017

2018

Q4

TEKNOLOJİ RAPORU

SESLİ ASİSTANLAR

Dünya çapındaki dijital asistanların tahmini kullanıcı sayısı (Milyon)

Diksiyon ve telaffuz sorunları da İngilizce kullanımını pürüzsüz bir deneyim olmaktan çıkarmaktadır.

Buna rağmen belli sesli ev asistanlarının önümüzdeki dönemde yayılmaya devam etmesi beklenmektedir.

2000

1800

Duygusal akıllı yardımcılar Akıllı telefon kullanıcıları küresel anketi

1600

1400

1200

Size nasıl yardımcı olabilirim?

1000

800

600

%69 Teknoloji onlara geri dönebilirse çok daha kolay olurdu diyenler

%73

400

Sesli asistanların onları 200

doğru anlayabilmesini ve insanın yapabildiği gibi

0

yanıtlayabilmesini isteyenler 2015

2016

2017

2018

2019

2 0 20

2021 Kaynak: mindshare futures

Kaynak: Statista, “Digital Assistants – Always at Your Service”

TEKNOLOJİ TRENDİ

G Ö R Ü NTÜ İ ŞL EME Bir makine veya bilgisayara, insanlarınkine benzer bir görme yeteneği vermeyi amaçlayan bilimdir.

“Otonom bir arabaya hayatınız için güveniyorsanız, mutemelen her konuda yapay zekaya güveneceksiniz demektir”

Dave Waters, Department of Earth Sciences, University of Oxford Associate Professor

TEKNOLOJİ RAPORU

GÖRÜNTÜ İŞLEME

Görüntü İşleme (Computer Vision)

Biyometrik ve Yüz Tanıma Duygu Analizi

Görüntü İşleme, bir makine veya bilgisayara, insanlarınkine benzer bir yetenek vermeyi amaçlayan bilimdir. Görüntü işleme, tek bir görüntüden veya bir dizi görüntüden otomatik olarak elde edilen bilgilerin analiz edilmesi ve anlaşılması ile ilgilidir. Son beş yılda, Yapay Zeka tekniklerinin (özellikle makine öğrenimi ve derin öğrenme teknikleri) artan popülaritesi, dünya çapında çok sayıda kuruluşta yapılan projelerin çoğalmasını kolaylaştırmıştır. Özellikle Çin, genel bulut çözümlerini kullanmak yerine, Görüntü İşleme girişimlerine yoğun yatırım yaparak teknolojiyi kendi ülkesinin koşulları ve güvenliği ekseninde çözmeyi hedeflemekte ve yüklü miktarda yatırım yapmaktadır.

Biyometrik ve Yüz Tanıma Görüntüden Teşhis

(bitkilerde ve insanlarda hastalık teşhisi)

Davranış Gözlemleme Nesne Anlama

Güvenlik ve Görüntülü Takip

Biyometrik teknolojiler ve yüz tanıma, görüntü işleme dışında kızılötesi sensör gibi teknolojilerin de desteği ile çalışmaktadır. Özellikle müşteri deneyiminin pürüzsüzlüğünün kritik olduğu ödemeler gibi uygulamalarda, etkin bir yüz tanımanın sektörde önemli bir avantaj yaratabileceğini düşünüyoruz.

Duygu Analizi Duygu analizi, özellikle güvenlik senaryolarında, ortamdaki normalin dışında endişe, korku gibi yoğunlaşmaları ölçme konusunda kullanılabilir. Ayrıca müşteri deneyimini ölçümlemek, memnuniyet anketini otomatikleştirmek gibi konularda da yer bulmaktadır. Çin’de bir okulda öğrencilerin derse olan ilgisini ölçmek için duygu analizi çözümü kullanılmaya başlanmıştır.

TEKNOLOJİ RAPORU

GÖRÜNTÜ İŞLEME

Çin görüntü işleme girişimlerine büyük yatırımlar yapıyor

2,37 Milyar $

Yatırım sayısı

Miktar ($)

74

2009’dan beri yapılan toplam yatırım

2009’dan beri yapılan anlaşmalar

71,8 Milyon $

20 Milyon $

2009’dan beri yapılan yatırımların ortalama

2009’dan beri yapılan yatırımların medyan

büyüklüğü

büyüklüğü

CBInsights

2009

2010

2011

2012

2013

2014

Davranış Gözlemleme Davranış gözlemleme, özellikle güvenlik takibi için geliştirilen bir teknoloji olmakla birlikte; nesne tanıma özelliği sayesinde, Amazon’un deneyimlediği alışveriş yap ve çık modelinden, mağaza ve şubelerde kullanıcıların davranışlarını ölçümlemeye kadar çeşitli alanlarda kullanılabilir.

Henüz AR-GE seviyesindeki çalışmaların başarı oranları belli senaryolarda yüksek olmakla birlikte, kendi kendine çıkarım yapabilecek seviyeden uzak görünmektedir.

42

2015

2016

2017

2018

TEKNOLOJİ RAPORU

GÖRÜNTÜ İŞLEME

Nesne Anlama Nesne anlama teknolojileri, diğer görüntü işleme teknolojileri ile birleştirildiğinde anlam kazanmaktadır. Bitkinin cinsinin öğrenilmesi gibi daha dar kullanımlı senaryolar da bulunmaktadır.

Görüntüden Teşhis ABD otoriteleri, klinik ortamlarda kullanım için Yapay Zeka’yı onaylamayı düşünüyor. Hastalıkların teşhisinde yapay zekanın vaadi, erken tespit ve artırılmış doğruluktur. Makine öğrenimi algoritmaları, bir medikal görüntüyü milyonlarca başka hastanınkiyle karşılaştırabilir, insan gözünün kaçıracağı nüansları ortaya çıkarabilir.

Bir insanın tamamlamasının saatler alacağı incelemeyi, bir saniye içinde yapabilir. Şüpheli cilt lezyonlarını izlemek için görüntü işleme teknolojisini kullanan SkinVision gibi tüketici odaklı yapay zeka izleme araçları halihazırda kullanımdadır. Sağlık hizmeti yapay zeka uygulamaları, hastanelerde ve kliniklerde makine öğrenmesi yeteneklerini kurumsallaştıracaktır.

“2023 yılına kadar, yapay zeka ile yüz tanıma sayesinde, 2018 ile karşılaştırıldığında kayıp insanlarda %80 azalma olacak.”

Gartner Strategy

Güvenlik ve Görüntülü Takip İleride Görüntü İşleme ile daha uç senaryoların çözümlenmesi de mümkün olabilecektir. MIT bilim insanları, görüntü işlemeyi, “kaza kameraları” olarak adlandırdıkları verileri izlemek için nasıl kullanacaklarını keşfettiler. Işık, gölge ve titreşimlerdeki ince değişiklikleri izlemek için pencereler, aynalar, köşeler, ev bitkileri ve diğer yaygın nesneler, Yapay Zeka ile birlikte kullanılabilir. Ayrıca bu teknoloji, araştırmacı çalışma için gazetecilerin yararına da kullanılabilir. Sonuç? Yakında hepimiz röntgen görüşüne sahip olabiliriz.

Bu çözümler genel olarak, kameradan şüpheli davranışlar, yüz ve duygu tanımanın birlikte kullanımı ile şüpheli kişilerin tespiti ve takibi için güvenlik amaçlı kullanılırken, kayıp insanların bulunması veya müşteri davranışlarının anlaşılarak müşteri deneyiminin iyileştirilmesi için de kullanılabilir. Güvenlik dışı kullanımlar için kişisel veri güvenliği kapsamında, verinin kişiden bağımsız ve isimsiz olarak kaydedilerek izlenmesi gerekmektedir.

43

TEKNOLOJİ RAPORU

GÖRÜNTÜ İŞLEME

SenseTime

Diyor ki...

SenseTime, yenilikçi görüntü işleme ve derin öğrenme teknolojilerine odaklanan yapay zeka şirketidir. Dünyanın en değerli yapay zeka şirketi olan SenseTime, görüntü işleme ve derin öğrenmeye odaklanmıştır.

“MIT’de çalışmaktan gerçekten keyif aldığım şeyi öğrenmem birkaç yıl aldı. Daha sonra bu alanda 20 yıldan fazla süren yoğun bir çalışma sürdü, böylece bazı gerçek endüstriyel uygulamaları ve etkileri görmeye başladık. Hiçbir şey bir gecede olmaz.”

Xiao’ou Tang co-founder Sensetime

Bir Bakışta Slogan Geleceği Güçlendirecek Yapay Zeka İnovasyonu Yeri Çin Kuruluş Yılı 2014 Aldığı Yatırım 2,6 milyar dolar

Web sayfası www.sensetime.com Kategori Yapay Zeka, Görüntü İşleme

TEKNOLOJİ TRENDİ

OTO N OM ARAÇL AR Akıllı araçlar, online olarak, sürücüye ihtiyaç duymadan hareket edebilen araçlardır.

Havada, suda ve karada gidebilen versiyonları bulunmaktadır.

“Teknolojik ve yasal sorunlar çözüldükten sonra, 2030’da satılan yeni otomobillerin yüzde 15 kadarı tam otonom olabilir. “

McKinsey

TEKNOLOJİ RAPORU

OTONOM ARAÇLAR

Şimdiye kadar piyasada rekabet gücünü korumak için, otomotiv üreticileri, değişen tüketici tercihlerine cevap vermek adına ekipmana, kaynaklara ve emeğe yatırım yapmaktaydı. Otomotiv endüstrisini yeniden tanımlayan teknolojik trendlerin farkında olmak, iyi bir ilk adımdır; ancak nihayetinde şirketlerin sadece buna değil, değişime öncülük etmesini sağlamak için stratejik yatırımlara ihtiyaçları vardır.

den sadece birkaçıdır. Tedarikçiler ve orijinal ekipman üreticileri (OEM'ler), bu teknolojilerin müşterilere ulaştırılmasında kritik bir rol oynayacaktır; bu nedenle, otomotiv endüstrisinin tüm üyeleri bunu yapmak için çalışmak zorunda kalmaktadır.

2018 sonunda insansız araçların hala “şişirilmiş beklentilerin tepe noktasında” olduğu görülmektedir. Bu noktada akıllı ve yarı-otonom araçların çalışmaları ve üretimleri devam etmektedir. Ayrıca 5G teknolojisinin, otonom araçların daha az hatayla ve daha uyumlu bir şekilde hareket edebilmesi için kritik bir teknoloji olduğu değerlendirilmektedir.

Artık elektrikli araçlar (EV'ler), otonom sürüş, internete bağlı araç yazılımları ve paylaşımlı araçlar, önde gelen otomotiv firmaları tarafından önemli sermaye yatırımları gerektiren başlıca trendler-

Otomasyon Seviyeleri

01

02

03

04

05

06

Otomasyon Yok

Sürücü Yardımı

Kısmi Otomasyon

Koşullu Otomasyon

Yüksek Otomasyon

Tam Otomasyon

Sıfır özerklik; sürücü tüm sü-

Araç sürücü tarafından kont-

Araç, hızlanma ve direksiyon

Sürücü bir zorunluluktur,

Araç belirli koşullar altında

Araç tüm koşullar altında

rüş görevlerini yerine getirir.

rol edilir, ancak bazı sürüş

gibi otomatik fonksiyonla-

ancak çevreyi izlemek için

tüm sürüş fonksiyonlarını

tüm sürüş fonksiyonlarını

destek özellikleri araç tasa-

rı birleştirir, ancak sürücü

gerekli değildir. Şoför, her

yerine getirebilir. Sürücü,

yerine getirebilir. Sürücü,

rımına dahil edilebilir.

her zaman sürüş görevini

zaman bildirimde bulunarak

aracı kontrol etme seçeneği-

aracı kontrol etme seçeneği-

sürdürmeli ve çevreyi izle-

aracın kontrolünü almaya

ne sahip olabilir.

ne sahip olabilir.

melidir.

hazır olmalıdır.

47

TEKNOLOJİ RAPORU

OTONOM ARAÇLAR

2040’a kadar kaç yeni araba tamamen otonom olabilecek? İki farklı senaryo Otonom araçların yeni araç pazar payı (%) 100 90 80 70

Koşullu otonom¹

Toplu Pazar Yeni teknoloji oyuncuları ve premium ekipman

liderleri

Tam otonom ²

tarafından ticari tanıtım

üreticileri tarafından

Popüler tüketici

ticari tanıtım

modellerinde Teknik oyuncular tarafından

60 50 40

Kritik olayları takiben düşük

kullanılabilirlik

üretim kapasitesinin

Ticari

kademeli olarak

tanıtımları

arttırılması

geciktiren

tüketici algısına neden olan değer veya olumsuz tanıtım

Koşullu otonom¹

teknik/yasal 30

engeller

20 Tam otonom ² 10 0 2020

2025

2030

2035

2040

Yıkım senaryolarını etkileyen faktörler

Yüksek Yıkım Senaryosu

Düşük Yıkım Senaryosu

Yasal zorluklar Güvenli ve güvenilir teknik çözümler Tüketici kabulü, ödeme istekliliği

Hızlı Kapsamlı Hevesli

Kademeli Tamamlanmamış Sınırlı

¹ Koşullu otonom araçlar: Sürücü duruma bağlı olarak kontrol edebilir. ² Tam otonom araçlar: Araç tam kontrolde.

Kaynak: https://www.mckinsey.com/industries/automotive-and-assembly/our-insights/disruptive-trends-that-will-transform-the-auto-industry

48

Kaynak: McKinsey

TEKNOLOJİ RAPORU

OTONOM ARAÇLAR

Tesla’nın Serbest Nakit Akışı

Kaynak: arstechnica

4. çeyrek 2010 – 3. Çeyrek 2018

1200$ 800$ 400$ 0$ 400$ 800$ İlk Model S

1200$

İlk Model X

teslimatları

İlk Model 3

teslimatları

teslimatları

1600$ Ç2

Ç4 2010

Ç2

Ç4 2011

Ç2

Ç4 2012

Ç2

Ç4

Ç2

2013

Ç4 2014

Tam otonom araçlar 2020’den önce ticari olarak var olamayacakladır. Bununla birlikte, gelişmiş sürücü destek sistemleri (ADAS), düzenleyici otoriteleri, tüketicileri ve şirketleri, sürücülerin kontrolünü ele geçiren araçların orta vadeli gerçekliği için hazırlamada çok önemli bir rol oynayacaktır.

Ç2

Ç4 2015

Ç2

Ç4 2016

Ç2

Ç4 2017

Ç2

Ç4 2018

ler ve eninde sonunda sürücülerin, kontrolü elinde bulundurması gerekir; tam otonom araçların ise sürücü kontrollerinden tamamen bağımsız olması beklenir. Gelişmiş sürücü destek sistemlerine sahip araçlar, değişen derecelerde karmaşıklığa sahip olabilir; ancak tam otonomi başlatmak çok zor olacaktır ve 10-15 yıl kadar zaman alacaktır.

Tam otonom araç teknolojileri, gelişmiş sürüş sistemlerinden daha fazlasını barındırmak zorundadır. İnternete bağlı araç teknolojilerini entegre etmeli, kazaları ve diğer potansiyel sorunları ortaya çıkmadan önce gören yeni tahmin analizi yazılımları kullanmalıdırlar. Gelişmiş sürücü destek sistemleri, sınırlı destek sağlayabilir-

Otonom araçlar konusunda etik meseleler hala gündemde olsa da tüm araçların otonom olması durumunda kazaların çok büyük oranda azalacağı öngörüsü benimsenmektedir.

49

TEKNOLOJİ RAPORU

OTONOM ARAÇLAR

Mevcut çalışmalar ve büyük kurumların harcadığı paralar göz önüne alındığında insansız araç kavramının eninde sonunda hayatımızın bir parçası olacağını değerlendirmekteyiz. Teknolojinin yaygınlaşıp yaygınlaşmayacağından çok, zamanlamanın tartışıldığı bir aşamaya gelmiş bulunmaktayız. Bunun en önemli nedeni otomotiv sektörünün Ar-Ge çalışmalarına ayırdığı paydır diyebiliriz.

Bir milyon elektrikli araç satmak giderek daha kısa sürüyor Küresel kümülatif elektrikli araç satışları (Mlyon) 6 Ay 6 Ay 10 Ay

Tesla yaklaşık sekiz yıldır negatif nakit akışına rağmen şirkete radikal pazarlama yöntemleriyle (uzaya araç gönderme, alev makinesi satma vb.) nakit sağlayarak 2018 yılında şirketi ilk defa pozitif nakde geçirmiştir. Suudi Arabistan’dan büyük bir yatırım aldığı söylentileri olan şirketin, özellikle Musk ekseninde gerçekleşen hisse fiyatı spekülasyonları da bulunmaktadır. Mevcut rakamların hatalı çıkması ve Tesla’nın batması durumunda dahi, bu AR-GE çalışmalarının çıktılarının artık sonuca çok yaklaştığını düşünmekteyiz.

5.1

4.0

3.1

17 Ay 2.2

60 Ay 1.1

0.01

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

2019

Kaynak: Bloomberg NEF

Tesla özellikle satışlar ve teslimatlar konusunda eleştirilirken, son rakamlarda logaritmik bir artış sağlayarak iPhone’un zamanında Nokia tarafından eleştirildiği günleri hatırlatan bir performans sergilemeye başlamıştır.

mektedir. Araçların birçok kişi tarafından çok daha verimli kullanılabilmesi sayesinde, genel üretilen araç miktarında artışın yavaşlaması, daha uygun fiyatlı imkanlar sayesinde de servis bazlı kullanımda artış olması beklenmektedir.

Otonom araçların artmasıyla birlikte insanların araç sahipliğinden, ulaşım servisi sahipliğine geçiş yapacakları tahmin edilmektedir. Şu anda Uber gibi sürücülü taksi hizmetlerinin yerini, sürücü maliyetlerinin ortadan kalkmasıyla, 7/24 çağırılıp kullanılabilen, kısa ve uzun mesafede, yoğun ve yoğun olmayan saatlerde farklı fiyatlama modelleri içeren, abonelik tarzı satışlarla indirim sağlanabilen, çok daha ekonomik bir modelin alması beklenmektedir.

Araçların çoğu günün çok önemli bir kısmını park halinde geçir-

Paylaşımlı araçlara doğru bir kayma olmasına rağmen, taşıt birim satışları büyümeye devam edecek; ancak muhtemelen yılda yaklaşık yüzde 2 daha düşük bir oranda olacak.

Dünyada otomobil satışları büyümeye devam edecektir; ancak yıllık büyüme oranının son beş yıldaki yüzde 3,6’dan 2030’a kadar yüzde 2’ye düşmesi beklenmektedir. Bu düşüş büyük ölçüde makroekonomik faktörler ile araba paylaşımı ve çağırma gibi yeni

50

TEKNOLOJİ RAPORU

OTONOM ARAÇLAR

mobilite hizmetlerinin yükselişinden kaynaklanacaktır. İnsanlar günlük hayatlarına rehberlik etmek için internete giderek daha fazla bağımlı hale geldikçe, araba kullanırken de bağlı olmak önemli bir özellik olacaktır. İnternete bağlı araçlar, sürücülerin eğlenmesine, gün boyunca daha üretken olmasına ve güvende kalmasına yardımcı olacaktır ve bu sebeple de bu trend bu kadar çok dikkat çekmektedir.

Otomotiv gelir havuzu, isteğe bağlı mobilite hizmetlerini ve veri odaklı hizmetleri önemli ölçüde artıracak ve çeşitlendirecektir.

Yüksek yıkım senaryosu - Milyar $ Yeni hizmetlerden gelen sürekli gelirler

-6700

Yöneticilerin % 85’i, dijital ekosistemin otomobillerin donanımından daha yüksek gelirler üreteceğini kesinlikle veya kısmen kabul ediyor.

Kesinlikle katılıyorum

%3 %1

Paylaşımlı araçlar – araba paylaşma,

çağırma vb. (geleneksel taksiler ve araç kiralama hariç)

>

Veri bağlantısı hizmetleri – mobil

uygulamalar, uzaktan erişim servisleri,

%36

Kısmen katılıyorum Çekimser

1500

>

1200 %49 30

%11

Kısmen katılmıyorum Kesinlikle katılmıyorum

yazılım güncellemeleri vb.

-3500 720

4000

Satış sonrası

>

Artan araç satışlarından elde edilen

büyüme

2750 Kaynak: mentor-works-automotive-tech-trends

Bir defalık araç satışı

Bununla birlikte, otomotiv üreticileri için internete bağlı araçlar, yeni gelir kaynakları ve faydalı sürüş platformları geliştirme fırsatları sunmaktadır. Otomotiv şirketleri, sürüş deneyimini geliştirmek ve müşterileriyle yüksek marka sadakati oluşturmak için araçlarına uygun yazılım ürünlerini ekleyebilirler. Bunlar, mobil uygula-

>

Gelişmekte olan piyasalarda

makroekonomik büyüme tarafından yönlendirilen yıllık % 2'lik artış

2015

2030 Kaynak: McKinsey&Company

TEKNOLOJİ RAPORU

OTONOM ARAÇLAR

malar ve uzaktan servisler gibi özellikler olacaktır.

Tüketicilerin %60’ı otonom araç alırken, araba seyir halinde olduğunda zamanlarını değerlendirmek için neyle ilgileneceklerini düşündüklerini belirtiyor.

Paylaşımlı araçlar, internet bağlantı hizmetleri ve özellik yükseltmeleri ile harekete geçen yeni iş modelleri, otomobil gelir havuzlarını yaklaşık yüzde 30 oranında artırarak 1,5 trilyon dolara kadar ulaştırabilir.

Kesinlikle katılıyorum

Kısmen katılıyorum

Bu nedenlerle otonom araçlarda Tesla dışında bir çok firma yüklü yatırımlar yapmaktadır. Otomobil firmaları dışında Silikon Vadisi firmaları da otonom araçlara büyük yatırımlar ayırıyorlar. Otonom araç pazarı, pazar payı için mücadele eden geleneksel ve geleneksel olmayan şirketlerle dolacaktır. Google, Uber ve Apple gibi Silikon Vadisi şirketleri, kusursuz güvenlik kayıtlarıyla tam otonom araçlar geliştirmek için çalışmaktalar; Bu da orijinal ekipman üreti-

Çekimser

%7

Çekimser

%5 %1

Kısmen katılmıyorum

Kesinlikle katılmıyorum Kaynak: mentor-works-automotive-tech-trends

cilerinin teknolojilerini rakip firmalar için geliştirmesine ya da teknolojileri satın almasına ve bunları yeni araç modellerine entegre etmesine neden olacaktır.

California Motorlu Taşıtlar Dairesi (DMV) 30 Ekim 2018 Salı günü, sürücü koltuğunda bir insan olmadan kendi kendine giden araçları kamu yollarında test etme konusuna ilk kez izin verdi.

%37

Kısmen katılıyorum

%42

%18

%15

Yöneticilerin %82’si, bir Silikon Vadisi şirketinin önümüzdeki dört yıl içinde bir araba üreteceğini kesinlikle veya kısmen kabul ediyor.

Kesinlikle katılıyorum

%18

%45

%12

Alphabet’in otonom sürüş iştiraki, otonom araçlarını 2014 yılından beri güvenlik sürücüleri ile test etme iznine sahipti; ancak şimdi, filosundaki üç düzine test aracını test etmek için insanlarla anlaşma yapabilmektedir.

Kısmen katılmıyorum

Kesinlikle katılmıyorum Kaynak: mentor-works-automotive-tech-trends

Çin, Baidu, Tencent ve Didi Chuxing dahil olmak üzere ülkedeki çok

52

TEKNOLOJİ RAPORU

OTONOM ARAÇLAR

ABD: 33 eyalet, kamu yollarında otonom araçları barındırıyor. İsveç: Geçtiğimiz Aralık ayında Volvo, bir çok insana otonom araçlar sunan Drive Me projesini başlattı. İngiltere: Hükümet, otonom araçlarla ilgili sorumluluk ve sigorta politikalarını hazırlamak için bir yasa tasarısını onayladı. Çin: Şangay ilk otonom araç sürüş ehliyetlerini 2018’de yayınladı.

Singapur, motorlu araçların insan sürücü gerektirmediğini kabul eden bir yasayı geçirdi.

Arizona: Vali Ducey, sürücüsüz araçların 2018’de halka açık yollarda çalışması için yeşil ışık yaktı.

Güney Kore: K-City otonom araba denemesi için inşa edilen en büyük şehirdir.

Yeni Zelanda: Ülkenin araçlarda sürücülerin olması için özel yasal gereklilikleri yoktur.

Hollanda: Bakanlar Kurulu, 2015 yılında ilk defa sürücüsüz araç yol testini onayladı.

Kaliforniya: 2018’de, DMV, halka açık yollarda çalışacak sürücüsüz, tam otonom araçlara izin verdi.

Almanya: Parlamento geçen Mayıs ayında şirketlerin otonom arabalarını kamu yollarında test etmelerine izin veren bir yasa çıkardı.

Grafik: Tony Peng - Synced

53

TEKNOLOJİ RAPORU

OTONOM ARAÇLAR

sayıda teknoloji firması ile hızla büyüyen otonom araç sektörüne ev sahipliği yapıyor. Çin hükümeti, 2015 yılında Şangay’da otonom araçlar için ülkenin ilk test bölgesini belirledi. Söylenenlere göre, ürünleri için dünyanın en gelişmiş test alanı olduğundan, otomobil üreticileri ve BT şirketleri, 60 yerli ve yabancı şirket, Jiading’e akın etti.

yaklaşık 57 trilyon yen(500 milyar dolar) değerinde bir seviyeye ulaşacağını ve Çin’in teknoloji için küresel pazarda liderlik yapmasının yüksek bir olasılık olduğunu tahmin ediyor.

Elektrikli Araçlar Toplam araç satışlarının bir oranı olarak akülü elektrikli araçların (BEV’ler) ve tak-çıkar hibridlerin (PHEV) küresel payı, yıldan yıla artmaktadır. Çin, bu trendde hem sayı hem de büyüme oranıyla lider konumdadır.

Bu arada, çeşitli Avrupalı otomotiv firmaları bu alanda kendi adımlarını atmaktalar. Alman otomobil devi Daimler, Pekin’deki sürücü olmayan araçların test edilmesine izin verilen ilk uluslararası otomobil üreticisiydi. Volvo Cars ve Çinli internet devi Baidu, Çin’de otonom elektrikli otomobilleri geliştirmek ve kitlesel olarak üretmek için bir araya geldi.

Çin hakim olmaya devam ediyor (EV & PHEV) Yılık % değişim %72

%34

%33

%33

%108

%75

700

“Şangay akıllı ve internete bağlı araçların test, uygulama, araştırma ve geliştirme süre-

600

cini daha da hızlandıracak.”

500

%2,3

%1,4

Ulusal pazarın payı %1,1

400 %1,4

Huang Ou, Vice-chairman of the Shanghai

%1,7

300

Municipal Commission of Economy and

%1,3

200

Informatisation

%1,1

%0,9

100

%1,0

%0,5

%0,9

%0,5

0

2009’da Çin, Amerika Birleşik Devletleri’ni dünyanın en büyük otomobil pazarı olarak yendi ve şu anda ABD’deki yeni otomobil satışlarını 1.7 katına çıkarmış bulunuyor. ABD’li danışmanlık firması McKinsey & Company, 2030 yılında Çin’in otonom araç pazarının

Çin

Diğer

Avrupa

Kaynak: Macquarie Bank Araştırması, Ocak 2018

54

ABD

Japonya

Kanada

TEKNOLOJİ RAPORU

OTONOM ARAÇLAR

Diyor ki...

“Analizimiz, Tesla’nın yakıt ile çalışan arabalara elektrikli araçları tercih eden kitlenin dışına çıkana kadar rekabetçi bir tepkiye yol açmayacağı sonucuna varıyor - ancak daha fazla çeşitlilik (SUV’ler) ve daha uygun fiyatlı araçlar üreterek hedef pazarını genişletebilirse, otomotiv pazarına etkisi şiddetli olabilir.”

Geçtiğimiz birkaç yılın eğilimi göz önüne alındığında, yatırımcıların artık kendilerine sorduğu soru, EV’lerin satışlarının daha da büyük bir piyasa gücü haline gelip gelmeyeceği.

Analiz ve teknik başarılar, özellikle Çin’deki ivmenin devam edeceğini göstermektedir.

Elektrikli Otomobillerin Yükselişi BNEF, 2030 yılına kadar 20 milyondan fazla satış ön görüyor.

2040 yılına kadar EV penetrasyonu, yeni araçların %35-47’si olacak.

25

Tom Bartman Research Fellow HBS guided by Clay Christensen

20

15

10

5

0 2016

2018

Dünyanın geri kalanı

2020

2022

Japonya

Kaynak: Bloomberg New Energy Finance

2024

Çin

2026

ABD

2028

Avrupa

2030

TEKNOLOJİ RAPORU

OTONOM YAPAY ZEKA ARAÇLAR

Sigorta Sektörüne Etkileri

Yakın geçmişte, UAV’ler çoğunlukla orduyla ilişkiliydi; ilk olarak uçaksavar hedef uygulaması, istihbarat toplama ve daha tartışmalı olarak silah platformları olarak kullanıldılar. Dronlar artık arama ve kurtarma, gözetleme, trafik izleme, hava durumu izleme, yangınla mücadele ve dron tabanlı fotoğrafçılığın yanı sıra videografi, tarım ve hatta dağıtım hizmetlerinden oluşan geniş bir yelpazede sivil rollerde kullanılmaktadır. 2016 sonuna doğru ticari dron teslimatları da başlamıştır.

> Otomobil sigorta sektörü 2040’a kadar mevcut büyüklüğünün %40’ına kadar küçülebilir. > Otonom arabalar, ABD’deki tüm araba kazalarının %90’ını önleyebilir. > Tesla hali hazırda sigorta şirketlerine baskı yapıyor.

Kaynak: KPMG; McKinsey & Co

UPS, Amazon ve DHL, kendi dronlarını test ettiler. Mevzuat yakında teknolojiyi yakalayacaktır. Havacılık makamlarının 2019-2020 yılları arasında harekete geçmeye başlayacağını öngörmekteyiz; bu noktada ticari uçak siparişleri ciddi bir şekilde alınacaktır. Bu, özellikle de muhabirlerin iş lojistiği için bir çok yeni öykü anlamına geliyor. - Ve bu potansiyel olarak insanlar tarafından sonsuza dek gazete tesliminin sona ermesi anlamına gelebilir.

Dron teslimat hizmetleri yerden havalandığında, büyük ölçüde mevzuat ve kurumsal gelişim üzerine sorgulamalar olacaktır. Dron ile ilgili teknolojiler için 2017 yılında Amazon’a verilen patent sayısı bir göstergeyse, perakendeciler hükümetin onayını bekliyor diyebiliriz. Amazon, acil bir durumda kendi kendini imha eden bir dron için patent alırken, Walmart, alışveriş yaparken ürünlerini mağaza raflarından mahrum bırakan bir dron için patent aldı.

Dronlar Bir dron, teknik açıdan insansız bir uçaktır. Dronlar resmi olarak insansız hava araçları (UAV) veya insansız uçak sistemleri (UASes) olarak bilinir. Esasen, bir dron, sistem kontrollü yazılımlarla uzaktan kumandalı veya sistematik olarak kontrol edilebilen bir uçan robottur.

Yönetmelikler Ticari ve kişisel uçaklardaki büyüme, güvenlik endişelerini, yani havada çarpışmaları ve dron kontrolünün kaybını da yaratmıştır.

Ticari uçaklara çok yakın uçan dronlar hakkında özel kaygılar dü-

56

TEKNOLOJİ RAPORU

OTONOM ARAÇLAR

ramların sonuçları 2020 ve sonrasında dron teslimlerini belirleyecektir.

zenlemeyi gerektirmiştir.

Birçok ülke UAV yönetmeliklerini oluştursa da bir çoğunda da bunlar yoktur. Dron kullanımının popülaritesi arttıkça, yasalar sürekli olarak değişmektedir. Ticari veya şahsi bir dron kullanmadan önce, kullanıldıkları ülkenin yasalarını kontrol etmek çok önemlidir. Örneğin Çin’de, 400 metreden fazla uçan herhangi bir dron, Sivil Havacılık İdaresi’nden (CAAC) lisans gerektirmektedir. Ağırlığı 6,8 Kg’dan fazla olan dronlar da lisans gerektirir ve uçuşa yasak bölgelere uyulmalıdır.

Öte yandan hava trafiği tıkanıklığına sahip olmak üzereyiz. - Yani yakında görünmez dron şeritlerinin olmasını bekleyebilirsiniz.

Amatör dron pilotları ticari ve özel havayolu pilotları için sorun yaratmaya devam ediyor. Halihazırda, FAA hava alanlarına yakın dron indirilmesine izin vermemektedir.

Singapur’da araştırmacılar, trafiği yönetmek için “hava yolları”, “hava blokları” ve “hava engelleri” gibi farklı seçeneklerin sürdürebilirliğini araştırmaktadır. NASA ve FAA, sırasıyla, dron trafiğini yönetmek için ulus çapında çözümler sunabilecek, 2019 ve 2025 yıllarında bitmesi planlanan girişimler üzerinde çalışmaktadır.

Gökyüzü altyapısı tasarlandığında ve geliştirildikçe, altyapı yönetimi ve yapay zeka tabanlı dost canlısı gökyüzünün izlenmesi için potansiyel bir pazar arayışına girilecektir.

Birleşik Krallık’ta, Sivil Havacılık Otoritesi (CAA), dronları 500 fit’in üzerine uçmakla sınırlandırmaktadır. Ek olarak, yarım kilodan daha ağır olan herhangi bir dron CAA’ya kaydedilmelidir. Kuruluş ayrıca bir “dron yasası” da yayınlamıştır: > Havaalanlarına veya hava sahalarına yakın uçmayın. > Binalardan ve insanlardan 400 fit uzakta ve en fazla 150 metre yüksekliğın altında kalmayı unutmayın. > Dronunuzu her zaman gözlemleyin. > Hiçbir zaman uçağın yakınında uçmayın. > Sorumlu olun.

Mini-Dron’lar ve Dron Sürüleri Endüstriler, tehlikeli ve ulaşılması zor alanlara erişmek için daha küçük, engebeli, yapay zırhlı dronları kullanmaya başladılar. Dronlar yeraltı madenleri, tankların balastları ve nükleer tesislerin iç kısımlarını incelemek için kullanılmaktadır. Ev ve bina müfettişleri de binaların çatılarını ve yanlarını incelemek için dronları kullanmaya başladılar. Dronun bu amaçlarla benimsenmesi, insan ölümleri riskini azaltabilir ve kısalmış aksama süreleriyle ilişkili olarak maliyet tasarrufu sağlayabilir. AT&T’nin Porto Riko’daki hücresel sinyal dronunun başarılı kullanımı, dronu internete ulaştırmasıyla ilgili Facebook lansmanı, dronların temel altyapı biçimlerine sa-

Trump yönetimi 2017’nin sonlarında, “inovasyon bölgelerinde” farklı koşullar altında dron trafiğini test etmek için üç pilot programa yetki verdiğini duyurdu. Yayın tarihi itibarıyla üye ülkelerden izin almaya hala devam eden düzenlemelere geçici olarak karar vermiştir. Kanada, Birleşik Krallık ve Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü aktif olarak yeni düzenlemeler yazmaktadır. Bu pilot prog-

57

TEKNOLOJİ RAPORU

OTONOM ARAÇLAR

hip olmayan bölgelere veya hizmetlere temel hizmet sağlamada kullanışlı ve yaygın bir araç haline gelebileceğine dair ek sinyaller vermektedir.

Yüzlerce mikro-dron bir anda konuşlandırılabilmekte ve şimdi gökyüzündeki tek, teknolojik bir organizma olarak hareket edebilmektedir. Çok hızlı olduklarından kameralar gerçek zamanlı olarak onları yakalamakta zorlanmaktadır. Ordu tarafından geliştirilen teknoloji, Disney Parkları’nda ve Super Bowl yarışı gösterisi sırasında göz kamaştırıcı ışık gösterileri için kullanıldı. Elbette, dron sürüleri her zaman hayırlı değildir. 2018 yılının başlarında, Suriye isyancıları tarafından kontrol edilen patlayıcı taşıyan bir sürü, iki Rus askeri üssüne saldırdı.

Dronlar için sırada ne var?

Dronlar diğer teknolojilerle ve diğer dronlarla birlikte çalışmaya başladıkça daha fazla fırsat gelişecektir. Örneğin; dronlar ve 3D modelleme yazılımı kullanmak, tasarım aşamasında yol ve demiryolu operatörlerine yardımcı olabilir. Bu teknolojiler birlikte çalışarak, planların yeniden ayarlanması, tasarım ve nihai olarak da maliyetleri düşürme ihtiyacını sınırlandırarak hassas coğrafi veriler sağlayabilir.

Dron teknolojisindeki trendler Dronlar, şirketlerin tüm sektörlerde iş yapma şeklini değiştiriyor. Şirketinizin stratejisini etkileyebileceğini belirlediğimiz dört trend.

Dronlar daha otomatik hale geliyor. Dronlar uzaktan kumanda olmadan kendi başlarına uçmaya başlıyor, hatta bazıları tırmanabiliyor, sürünebiliyor ve yakalayabiliyor. Bu yetenekler, dronlar ve dron

01

servisleri için yeni uygulamalar geliştirilmesine sebep olacaktır.

Dronlar veri toplama endüstrilerini dönüştürecek. Tarım ve altyapı endüstrileri, insansız hava araçları tarafından toplanan verilere dayanarak karar verme yeteneğine sahip işlere dönüşebilir. Dronlar,

02

yüksek kaliteli verileri toplamak için, daha önce mevcut olmayan bir şekilde daha düşük maliyetli bir yol sunuyor.

Dron ile çalışan çözümler belirli hizmetlerin ve iş gücünün yerini alacak. Belli bir süre olmasa da eninde sounda, dronlar muayene, teslimat ve tehlikeli bakım ihtiyacını azaltabilir veya ortadan kaldırabilir.

03

Dron teknolojisi, diğer teknolojiler ile birlikte kullanılacak. Dronlar yeni yapay zeka özellikleri kazandıkça (veri işleme ve analiz etme, sensörler ve drondan drona ağ bağlantısı yetenekleri gibi), robotlar,

04

3D baskı ve diğer teknolojiler ile birlikte çalışabilecekler.

Kaynak: PWC

TEKNOLOJİ TRENDİ

R OB OTL AR

Robotik; robotların tasarımı, üretimi ve çalıştırılmasını içeren bir mühendislik dalıdır.

Bu alan elektronik, bilgisayar bilimi, yapay zeka, mekatronik, nanoteknoloji ve biyomühendislik ile kesişir.

“Geleceğin dünyası, içinde yatıp robot kölelerimizi bekleyeceğimiz bir hamak değil, zekamızın limitlerini daha da zorlayacağımız bir yer olacak.”

NORBERT WIENER, The Human Use of Human Beings: Cybernetics and Society

TEKNOLOJİ RAPORU

ROBOTLAR YAPAY ZEKA

Modern robotlar ilk kez fabrikalarda endüstriyel robotlar olarak boy gösterdi. İnsan yardımına daha az ihtiyaç duyarak üretim yapabilecek basit, sabit makinelerdi. Yapay zeka kullanan dijital kontrollü robotlar ise 2000’li yıllardan beri geliştirilmeye devam ediyor.

Robotik, iki teknoloji dalının yakınsaması ve gelişimidir: otonom makineler ve otomatik biliş. Özerk makineler, insanların istenmeyen faaliyetlerde bulunmalarını durdurabilecekleri başka bir sanayi devrimini temsil eder. Tekrarlayan ve aşırı fiziksel efor gerektiren monoton aktiviteler robotlar tarafından yapılabilir. Otomatik biliş ve Robotik Süreç Otomasyonu (RPA), insan zihninin bir uzantısına hitap etmektedir. Her geçen gün artan veri setleri, belirli hesaplama işlemlerine daha iyi yanıt verebilecek makineler için dış kaynak kullanımı gerektirmektedir.

Amaç, insanları, tekrar eden, kural tabanlı veya tehlikeli görevlerden azat etmektir. Bu görevler, çalışanların işe alınması veya ödeme hesaplarının işlenmesi veya ağır yüklerin kaldırılması, envanter yönetimi ve tehlikeli ortamlara girme gibi fiziksel görevleri ve iş süreçlerini ifade edebilir. Amaç, insan gücünün görev seviyesinde yerini alması olmasına rağmen; iş seviyesindeki hedef, insanın performansını artırmaktır.

Yoğunlukla fabrikalarda ve ticari hayatta kullanılacağını düşündüğümüz robotlar, bugün özellikle çocukların eğitiminde büyük bir rol oynayacak noktaya geldi. Başta Finlandiya, Güney Kore ve Amerika gibi ülkelerin, eğitimde kodlamaya yapacağı yatırımları arka arkaya açıkladığı günümüzde, bu konuya verilen önem ve ya-

Diyor ki... “Şu anda geçerli olan teknolojilerin, insanların yerine getirmesi için ödeme yapılan faaliyetlerin yüzde 45’ini ve tüm mesleklerin yaklaşık yüzde 60’ının faaliyetlerinin yüzde 30’unu veya daha fazlasını otomatikleştirebileceğini gösterdik.”

McKinsey & Company, “Where machines could replace humans and where they can’t (yet)”

ABD’deki otomasyon için teknik potansiyel

Teknik fizibilite

Endüstri sektörlerindeki birçok faaliyet türü, otomatikleştirilmesi gereken teknik potansiyele sahiptir, ancak bu potansiyel, faaliyetler arasında önemli ölçüde farklılık göstermektedir.

Şu anda gösterilen teknolojiyi adapte ederek otomatikleştirilebilen faaliyetler için harcanan sürenin %’si

0

9

GENEL ORTALAMA

%

%

UZMANLIK

Konaklama ve yemek servisi

2

5

İmalat

5

13

Tarım

3

5

Ulaşım ve depolama

4

8

Perakende satış

3

6 11

SEKTÖRLER

PAYDAŞ ETKİLEŞİMİ

8

7

12

5

10

Araçlar

7

14

Toptancılık

5

12

Finans ve sigorta

6

19

17

7

12

21

İdari

6

13

14

Sağlık ve sosyal yardım

8

Bilgi

5

25

Profosyonel

7

27

22

24

11

17

16

29

12 12

11

14

17

8

13

10

13 16

21

20

6

16

2

19

23

5

16

3

17

24

5

10

DAHA AZ OTOMATİK AKTİVİTELER

20 7

10

3

21

11

25

19

13

23

20

11

34

15

14

25

13

16

19

17

8

13

10

7

DAHA ÇOK OTOMATİK ENDÜSTRİLER

13

17

23

<1

13 24

15

11

10

9

12

15

19

23

33

14

41

24

48

28 21

13

13

ÖNGÖRÜLEBİLİR FİZİKSEL ÇALIŞMA

11

22

78

%

2

VERİ İŞLEME

10

15

24

8

69

%

11

5

Emlak

10

VERİ TOPLAMA

22

14

8

14

2

51

14

İnşaat

64

%

8

8

26

7

Eğitim

TAHMİN EDİLEMEZ FİZİKSEL ÇALIŞMA 5

7

Madencilik

Yönetim

25

%

22

Diğer Servisler

Sanat, eğlence ve dinlenme

1

20

%

100

DAHA AZ OTOMATİK ENDÜSTRİLER

DİĞERLERİNİ YÖNETME

3

18

50

DAHA ÇOK OTOMATİK AKTİVİTELER

Uygulamada, otomasyon sadece teknik fizibiliteden daha fazlasına bağlı olacaktır. Beş faktör vardır: teknik fizibilite; otomatikleştirme maliyetleri; aktiviteyi gerçekleştirebilecek işçilerin göreceli kıtlığı, becerileri ve maliyeti; emek-maliyet ikamesinin ötesinde otomasyonun faydaları (örn. üstün performans); ve düzenleyici, sosyal-kabul konuları.

1

Karar verme, planlama ve yaratıcı görevlerde uzmanlık kazandırma.

2

Tahmin edilemez fiziksel çalışma (fiziksel aktiviteler ve makinelerin çalışması) öngörülemeyen ortamlarda gerçekleştirilirken, öngörülebilir fiziksel çalışmalarda ortamlar tahmin edilebilir.

3

Tarım ormancılık, balıkçılık ve avcılığı içerir; diğer hizmetler federal, eyalet ve yerel yönetim hizmetlerini kapsamaz; gayrimenkul ve kiralamaları içerir; idari hükümet yönetimini içerir; sağlık ve sosyal yardım özel, devlet-hükümet ve yerel hükümet hastanelerini içerir; profesyonel bilimsel ve teknik hizmetleri içerir; eğitim hizmetleri özel, devlet-hükümet ve yerel yönetim okullarını içerir.

Kaynak: McKinsey AutomationPoster

TEKNOLOJİ RAPORU

ROBOTLAR

tırılan para da sürekli artmaktadır.

V-Go isimli robot, sınıf eğitimine katılım sağlayamayan hasta, engelli veya uzaktan eğitilmesi gereken öğrenciler için özel olarak tasarlanmış bir sistemdir. Benzer bir robot da otizmli çocukların eğitiminde kullanılmaktadır.

“İngiltere’de yapay zekaya dayalı robot sistemlerinin 2030 yılına kadar toplam istihdamın yüzde 30’unu oluşturabileceği düşünülüyor.”

Özellikle ‘kendi robotunu kendin yap’ konseptinin gelişmesi ile birlikte Lego’nun geliştirdiği robotik kitleri çocukların hayal gücünü geliştirecek ürünler arasında en çok aranılanlardan biri olmuş durumda.

PWC Amaç, işin bir kısmını otomatikleştirerek çalışanları daha verimli, daha güvenli ve daha meşgul yapmaktır. Bunun bir örneği, tıpkı Watson gibi bir makine öğrenmesi sisteminin, radyolojik görüntüleri okuyarak, karmaşık vakaları manuel olarak inceleyen ve nihai teşhisi belirleyen bir insan radyoloğa önerilerde bulunmasıdır.

2018’deki robotlar artık alışılmış hareket gibi yapılandırılmış görevleri veya hesaplamaları gerçekleştiren makineler değil, dinamik ortamlarda performans gerçekleştirmek için gelişmektedir. Robotlar, insanlarla çalışmak için yalıtılmış bir şekilde çalışmaya devam etmektedir. Robotlar programlanmış ve öğrenilmiş davranışlardan yapay zekaya (AI) ve makine öğrenimine (ML) doğru evrilmektedir.

Gelişmiş robotlar, mekanizasyona ve dijitalleşmeye elverişli işlerin sayısını ve türlerini hızla genişletecektir. Bu, bir bankayı işletmek için gereken personel sayısını büyük ölçüde azaltabilir. Yeni nesil bir duygusal akıllı robot, bilişsel bilgi işlem teknolojisine sahip ulusal çapta bir telekomünikasyon perakendecisinin şube personelinin yerini alabilir. İnsansı robotlar hem müşteri deneyimlerini iyileştirmek hem de maliyetleri düşürmek için çok dilli yetenekler ve hızlı onay işlemleri gibi genişletilmiş özellikler sunan şube içi hizmetler sunacaktır.

Robotların çalışanların işlerini ellerinden alması konusunun regülasyonlardan etkilenmesi yüksek bir olasılık olarak görülebilir. Öyle ki bazı ülkeler robot işçilerden vergi alınmasını tartışır duruma geldi.

Artan robotik karmaşıklık, makinelerin insanlarla çalışmasını sağlıyor; ancak insanların yerini almıyor. İnsan performansını artırmaya yönelik yeni fırsatlar, işletmelerin insan sermayelerinden en iyi şekilde yararlanmak için teknolojiyi kullanabileceği anlamına geliyor.

Kısacası, robotlar son cepheye, oturma odalarımıza ve işyerlerimize girdiler. Robotlarla çalışmak, etkileşim kurmak ve yaşamak bir kaçınılmazlık haline gelmiştir.

63

TEKNOLOJİ TRENDİ

B U LU T

Günümüzde bilgi ve veriler, Amazon AWS ürünleri gibi bulut bilişim sağlayıcıları tarafından işletilen ve kontrol edilen, fiziksel veya sanal sunucular üzerinde saklanabilmektedir. Kişisel veya kurumsal bir bilgi işlemci olarak, internet bağlantınız üzerinden depolanan bilgilerinize ‘bulut’ üzerinden erişebilirsiniz.

“Her yerde iş liderleri, buluttan uygulamalar (aynı zamanda hizmet veya SaaS olarak da bilinir) almak ve bir dergi aboneliği gibi ödemeleri yapmak için BT departmanlarını ekarte ediyor. Çünkü böylece hizmet artık gerekli olmadığında, köşede kullanılmayan hiçbir ekipman kalmadan aboneliği iptal edebiliyorlar.”

Daryl Plummer, Managing Vice President and Distinguished Analyst at Gartner

TEKNOLOJİ RAPORU

BULUT

Şirket İçi

Bulut Bilişim

%9

%68

Yazılım Lisansları

Abonelik Ücreti

Özelleştirme ve Uygulama

Uygulama, özelleştirme ve eğitim

Donanım BT Personeli Bakım Eğitim

Mevcut Maliyetler

Mevcut Maliyetler

> Düzeltmeler, yamalar, yükseltmeler > Kesinti > Performans ayarlama > Özelleştirmeler > Entegrasyonlar > Bağımlı uygulamaları yükseltme > BT üzerinde devam eden yük > Donanım bakımı/yükseltmeleri > Ağ bakımı/yükseltmeleri > Güvenlik bakımı/yükseltmeleri > Veritabanı bakımı/yükseltmeleri

> Abonelik Ücretleri

66

TEKNOLOJİ RAPORU

BULUT

Bulut bilişimin 6 avantajı ve yararları

Bulut Bilişim, uygulamaları işletmek için yerel sunuculara veya kişisel cihazlara sahip olmak yerine, paylaşılan bilgi işlem kaynaklarına dayanan bir bilişim türüdür. En basit açıklamasıyla, bulut bilişim hizmetleri (“cloud services”), bu ihtiyaçları bir kuruluşun güvenlik duvarının dışına taşır.

Değişken gider için ticari sermaye ayırın Veri merkezlerine ve sunuculara yoğun bir şekilde yatırım yapmak yerine, yalnızca harcadığınızda ve ne kadar tükettiğinize göre ödeme yapabilirsiniz.

Büyük ölçek ekonomilerinden yararlanın Bulut bilişimi kullanarak, kendi başınıza karşılayabileceğinizden daha düşük bir değişken maliyete ulaşabilirsiniz. Yüz binlerce müşterinin kullanımı bulutta toplandığından, Amazon Web Servisleri gibi sağlayıcılar, fiyatları gittikçe daha düşük ücrete dönüşen daha yüksek ölçek ekonomileri elde edebilirler.

Bulut Gelirleri Yeniden Artıyor Bulut Hizmetleri Gelirleri Amazon + Microsoft + Google

Tahmin kapasitesine son

$10B

$8B

%75

$6B %50 $4B

Büyüme

Küresel Gelir

Altyapı kapasitesi ihtiyaçlarınızda tahmin yapmayı ortadan kaldırın. Bir uygulamayı yaygınlaştımadan önce bir kapasite kararı verdiğinizde, çoğu zaman ya pahalı atıl kaynaklarla ya da sınırlı kapasiteyle uğraşmaya devam edersiniz. Bulut bilişimle bu sorunlar ortadan kalkıyor. İhtiyacınız olan kadar veya çok az bilgiye erişebilir ve yalnızca birkaç dakika içinde bildirimde bulunarak yukarı ve aşağı ölçekleyebilirsiniz.

%100

Hız ve çevikliği artırın

%25

Bulut bilişim ortamında, yeni BT kaynakları sadece bir tık uzakta olduğundan, kaynakları geliştiricileriniz için kullanılabilir hale getirmek adına gereken süreyi haftalardan dakikalar seviyesine düşürür. Bu, organizasyon için çeviklikte çarpıcı bir artışa neden olur, çünkü deney yapmak ve geliştirmek için gereken zaman ve maliyet önemli ölçüde daha düşüktür.

$2B

%0

0 Ç1

Ç2

Ç3

Ç4

2015

Amazon

Microsoft Azure

Ç1

Ç2

Ç3

Ç4

2016

Ç1

Ç2

Ç3 2017

Ç4

Ç1 2018

Veri merkezlerini çalıştırma ve sürdürme konusunda para harcamaya son verin

Google Cloud

Kaynak: Kleiner Perkins 2018 Internet Trends

Altyapınızı değil, işinizi farklılaştıran projelere odaklanın. Bulut bilişim, depolama ve güçlendirme sunucuları yerine kendi müşterilerinize odaklanmanızı sağlar.

Bulutta geliştirme yapmak, kullanıcıların kendi uygulamalarını hızla pazara sunmalarını sağlar. Donanım hataları ve ağ bağlantılı yedeklemeler nedeniyle veri kaybına neden olmaz. Bulut bilişim uç kaynakları da kullanır ve organizasyonların sunucu ve diğer ekipman maliyetini azaltır.

Dakikalar içinde global olun Uygulamanızı, yalnızca birkaç tıklamayla, dünyanın çeşitli bölgelerinde kolayca dağıtın. Bu, müşterileriniz için basit ve minimum maliyetle daha düşük gecikme süresi ve daha iyi bir deneyim sağlayabileceğiniz anlamına gelir.

Kaynak: Amazon

67

TEKNOLOJİ RAPORU

BULUT

Doğru genel bulut sağlayıcısını seçmek, gittikçe artan bir tartışmaya dönüşmektedir. Hepimiz büyük bulut oyuncularını biliyoruz AWS, Google Cloud Platform, IBM Cloud ve Microsoft Azure - ancak bunları kullanma şekli, kuruluşunuzun ihtiyaçlarına bağlıdır.

Bulut Sağlayıcıların Rekabetçi Konumlandırması (IaaS, PaaS, Barındırılan Özel Bulut – 2018 2. çeyrek)

%100

Pazar payını kazanmak; ama gidilecek uzun bir yol...

Yıllık Büyüme Oranı

Alibaba

Google

Bulut hizmetlerinin benimsenmesi Şirketlerin %94’ü belli bir oranda bulut hizmetleri kullanıyor.

Sadece özel bulut Avantajları

Dezavantajları

En çok kullanılan

Daha fazla kontrol / özelleştirilebilir Daha fazla esneklik ve güvenilirlik Geliştirilmiş güvenlik Yüksek ölçeklenebilirlik

Daha yüksek başlangıç yatırımı BT uzmanlığı gerektirmesi

Gizli, kritik iş operasyonları

Microsoft Amazon

IBM

Yalnızca genel bulut

Genel Pazar Büyüme Oranı

Rackspace Salesforce Oracle

Güçlü niş oyuncular

%0 %0

%5

Dünya çapında pazar payı

%35

% 22

Avantajları

Dezavantajları

En çok kullanılan

Düşük maliyet / ön yatırım yok Kullanım başına ödeme modeli Bakım yok Sınırsız ölçeklenebilirlik

Varsayılan güvenlik endişeleri Sürpriz maliyetler Güvenilirlik

Hassas olmayan, herkese açık operasyonlar ve öngörülemeyen trafik

Kaynak: Synerov Research Group

Tüm bulutlar aynı değildir ve aynı tür bulut bilişim herkes için doğru seçim olmayabilir. İhtiyaçlarınıza doğru çözümü sunmaya yardımcı olmak için çeşitli modeller, tipler (herkese açık, özel ve hibrit gibi) ve hizmetler geliştirilmiştir.

Hibrit

% 67

Avantajları

Dezavantajları

En çok kullanılan

Kontrol Esneklik Maliyet etkinliği Kolay kullanım

Altyapı yönetimi daha karmaşık hale geliyor Sadece genel bulut kullanmaktan daha pahalı olabilir

Her birinin karışımı

Kaynak: RightScale

TEKNOLOJİ RAPORU

BULUT

Özel Bulut

5G

Özel bulut, yalnızca tek bir işletme veya kuruluş tarafından kullanılan bulut bilişim kaynaklarını ifade eder. Özel bulut, şirket bünyesindeki veri merkezinde fiziksel olarak bulunabilir. Bazı şirketler ayrıca özel bulutlarını barındırmak için üçüncü taraf hizmet sağlayıcılarına ödeme yapmaktadır. Özel bulut, hizmetlerin ve altyapının özel bir ağda sürdürüldüğü bir yapıdır.

Kablosuz ağların hızını, kapsama alanını ve yanıt verme yeteneğini büyük ölçüde geliştirmeyi vadeden bir sonraki (beşinci) hücresel teknoloji nesli 5G’dir. Ne kadar hızdan bahsediyoruz? Tipik hücresel bağlantınızdan 10 ila 100 kat daha hızlı bir ağ düşünün ve bunun evinize giden fiziksel fiber optik kablo ile elde edebileceğinizden daha hızlı olduğunu hayal edin. (Yüksek çözünürlüklü bir filmi saniyeler mertebesinde indirebilmekten bahsediyoruz.)

GDPR (General Data Protection Regulation) Mayıs 2018’de yürürlüğe girdiğinde, dünya çapında yüzlerce meşru haber sitesi engellendi. İnternet aramaları, az sayıdaki Amerikan şirketi tarafından kontrol edilmektedir. Öte yandan, interneti kullanan herkes tarafından tanınan standartlar, normlar ve yönetmelikler oluşturma gücüne sahip Birleşmiş Milletler’den başka uluslararası bir kuruluş yoktur. Özellikle finans, sağlık ve askeri sektörlerde stratejik yaklaşımlardan dolayı bulut kullanımı, devletler tarafından çeşitli regülasyonlar ile düzenlenmektedir. Bu nedenlerle özel bulut kullanımı özellikle bu sektörlerde öne çıkmaktadır.

Gelişmiş Mobil Geniş Bant Kapasite Genişlemesi

Saniyede gigabaytlar 3D Video – 4K ekranlar

Akıllı şehir kameraları

Bulutta çalışma ve oyun Arttırılmış gerçeklik

Ses Sensor NW

“Hibrit bulut yaklaşımının, 2019 yılında, bulut çözümünün verimliliğini ve etkinliğini an-

Büyük IoT Devasa bağlantı

layan daha fazla şirket ile büyümesi bekleni-

Endüstriyel ve araç otomasyonu Görev kritik geniş bant Otonom Araç Düşük gecikme süresi Altra yüksek güvenilirlik ve düşük gecikme süresi

yor.”

Kaynak: Forbes

Buluttaki en önemli avantajlarından biri düşük gecikme süreleridir. Gecikme, bir bağlantıyı tıkladığınızda veya bir videoyu telefonunuzda başlattığınızda, bu isteği ağa gönderirken, ağdan yanıt

69

TEKNOLOJİ RAPORU

BULUT

gelmesi ve Web sayfasıinin açılması veya videonuzun oynatmaya başlatılması arasında geçen süredir. Bu gecikme süresi mevcut ağlarla 20 milisaniyeye kadar çıkabilir. 5G ile bu gecikme 1 milisaniyeye kadar düşer. Bu duyarlılık, bir sanal gerçeklik video oyunu oynama veya bir doktorun uzaktan bir ameliyat yürüten robotik cihazları kontrol etmesi gibi operasyonlar için kritik öneme sahiptir. Ancak gecikme yine de bağlantının nihai aralığından (range) etkilenecektir.

Önemli 5G Özellikleri Yüksek verim Azaltılmış gecikme VoIP, video akışı ve gecikme süresi düşük toleranslı uygulamalar için zamana bağlı trafiği işleme yeteneği.

Daha yüksek bireysel kullanıcı sayısı tepe noktası, ancak daha da önemlisi, kullanıcıların, cihazların ve sonuçta ortaya çıkan trafik taleplerinin büyümesi için genel sistem kapasitesini arttırdı.

Gelişmiş yönetim ve OSS

Yüksek Hareketlilik Kullanıcıları hızla hareket eden ulaşım modlarında destekleme becerisi

Finansal Kullanım Senaryoları

Operatörler ve aracılar için azaltılmış işletme gideri

Çok Katmanlı Biyometrik Kimlik Doğrulaması ve Ödeme Sistemleri Biyometri bir bireyin fiziksel ya da davranışlarına ilişkin tekil özellikleri ölçen ve bireyleri birbirinden ayrıştırmamıza imkan sağlayan özelliklerinin toplamına verilen genel adlandırmadır.

Geliştirilmiş güvenlik Her zaman bir gereklilik

Yeni Sprektrum Milimetre dalga bantlarının kullanımı, radyo taşıyıcı agregasyonu

Günümüzde, çeşitli alanlarda biyometri uygulamaları başlamıştır. T.C. Kimlik Kartı, hastanelerde kullanılan kimlik doğrulama sistemleri gibi halihazırda kullandığımız biyometrik uygulamalar mevcuttur.

Olanaklar sağlayan teknolojiler

Evrensel uygulamalar desteği Düşük veri oranı / yüksek gecikmeden, zorlu, gerçek zamanlı grafik uygulamalara kadar her uygulama için destek

Masif MIMO, küçük hücreler, SDN ve NFV uygulamaları, geliştirilmiş güç verimliliği

5G ile birlikte IoT destekli cihazların yaygınlaşması ve altyapının çok sayıda cihaza gerçek zamanlı erişimi desteklemesiyle birlikte, bu cihazların kişilerin davranışsal verilerini toplaması mümkün olacak ve üretilen biyometri bilgisinin doğrulama sistemlerinde kullanılması ve ödeme sistemleri ile entegrasyonu sağlanabilecektir. Örneğin, Amazon Alexa günümüzde bilgi edinme, satın alma, kredi sorgulama gibi hizmetleri sesli komut

Sanayi büyümesi Müşterileri çekmek ve gelirleri artırmak için yeni teşvikler sağlar.

Kaynak: Farpoint Group

70

TEKNOLOJİ RAPORU

BULUT

sistemleri ile sağlamaktadır.

Kişiselleştirilmiş Sigorta Sistemleri

Gerçek Zamanlı ve Yüksek Hızlı Ticaret 4G ile 50 milisaniyeler civarında olan gecikme sürelerinin 5G ile 1 milisaniye ve en sonunda gerçek zamanlı hale gelmesiyle borsa işlemlerinde büyük bir devrim yaşanması beklenmektedir.

Bugün, sağlık sensörleri fazla yaygın olmasa da giyilebilir teknolojilerin gelişmeye başlaması ve 5G‘nin yaygınlaşmasıyla birlikte bunun değişmesi beklenmektedir. Örneğin; sigara içildiğini fark eden cihazlar sigortalıyı uyarırken sigortacıyı da bilgilendirecek ve bu da sigorta poliçe maliyetlerini etkileyecektir.

Günümüzde, broker şirketleri alım ve satım işlemlerini uygulamalar aracılığıyla otomatik olarak gerçekleştirmektedir. 5G’nin sunmayı hedeflediği düşük gecikme süreleri ile bu işlemler neredeyse gerçek zamanlı olarak işlenebilecek ve sadece saniyelerin bile milyonlarca liralık farklar yarattığı hisse senedi alım satımı işlemleri çok daha hızlı gerçekleşebilecektir.

Sigorta firmaları, örneğin hayat sigortası yapacağı bir müşterisini, doktor muayenesi için fiziksel olarak ziyaret etmek zorunda kalmadan, kan tahlillerini mobil cihazlarla uzaktan tamamlayarak sigorta sürecini mobil cihazlar vasıtasıyla hızlandırabilecek. Bu da hem sigortalanan hem de sigortacı için süreçleri kolaylaştıracaktır.

Kişisel Asistan Hizmeti

Uygulama Bağlamında Gerçek Zamanlı Ses / Video İletişimi (Finansal Danışman ve Müşteri Hizmetleri)

Günümüzde, Web ve Mobil gibi kanallardan internete erişirken, kullanıcıların kişisel verileri uygulamalar ile toplanmakta ve kullanıcı deneyimi, hedefli pazarlama gibi amaçlarla hizmet sağlayıcı firmalar tarafından kullanılmaktadır.

Mobil cihazlarımızdan ödemelerimizi yapmak, hesaplarımızı kontrol etmek, ATM‘lerden para çekmek ve yatırmak günümüzde standart hizmetlerdir. Artık banka şubelerini ziyaret etmek için çok az nedenimiz kaldı. Araştırmalar da gösteriyor ki, yapılan her banka şubesi ziyareti sonrası mutsuz/kızgın bir müşteri hikâyesiyle karşılaşma oranı artmakta. Ayrıca mobil uygulamalardan işlem yapanların bankasını değiştirme oranı %40 daha az.

Mobilin, finans dünyası için bir kanaldan çıkıp merkezi hub pozisyonuna doğru evirildiği dönem, 5G teknolojisinin getirecekleriyle tamamlanacaktır.

5G’nin güvenilir altyapısı ve yüksek işleme gücü ile birlikte uygulama datası (dosya, resim, doküman gibi), kullanıcının coğrafi konumu, ödeme sistemlerinden gelen bilgiler gibi kullanım bilgisi ile kişisel bilgilerinin harmanlanarak yeni finansal ürünlerin geliştirilmesi mümkün olacaktır. Örneğin; Finansal Kuruluşlar bu tip bilgileri kullanarak kullanıcıların günlük harcama limitlerini belirleyebilecek, daha etkin portfolyo yönetimi ve yatırım araçlarının daha etkin kullanımı mümkün olacaktır.

5G’nin getireceği efektif hızlar, müşteri yetkilileri ve kişisel finansal

71

TEKNOLOJİ RAPORU

BULUT

danışmanlarıyla görüntülü görüşme yapmayı, finansal tavsiyeleri eş zamanlı uygulamayı mümkün kılacaktır.

olarak bilgisayar işlem gücünün her noktada artacağı bir döneme gireceğiz.

Değerlendirme

Uç bilişim, bilgi işlemenin ve içerik toplama ve dağıtımının bu bilgilerin kaynaklarına ve depolarına daha yakın yerleştirildiği bir bilişim topolojisine karşılık gelir. Uç bilişim, ağlar ve dağıtılmış işlem kavramlarından yararlanır. Trafik ve gecikmeyi azaltmak hedefi ile trafiği ve lokal işlemeyi korumaya çalışır.

Önümüzdeki dönemde, özel, hibrit ve genel bulut teknolojilerinin kullanımının yoğun bir şekilde artmaya devam edeceğini, IOT, mobil ve diğer uç sistemlerin kapasite artışları ile birlikte, bütünleşik

Bulut ve Uç Bilişim

İnternet

Tamamlayıcı Teknolojiler IIoT

BULUT

Büyük Veri İşleme İş mantığı Veri depolama

LAN/WAN

UÇ

Gerçek Zamanlı Veri İşleme Kaynakta / tesiste veri görselleştirmesi Temel analiz Veri ön bellekleme, ara belleğe alma Veri filtreleme, optimizasyon M2tM comms

72

TEKNOLOJİ RAPORU

BULUT

Uç, Bulutu Yendiğinde 01

Düşük gecikme süresi: Gecikmeyi ve bağlantı sorunlarını neredeyse ortadan kaldırmak için verileri aygıta yakın tutun.

02

Esneklik / ölçeklenebilirlik: IoT platformlarının ve cihazlarının çeşitliliğinden tam olarak yararlanın (SBC, NUC).

03

Gerçek zamanlı karar verme / veri erişimi: Karar verilebilir verilerle kararlar alın.

Uzun yıllardır ana bilgisayar veya merkezi bulut hizmeti gibi ve daha merkezi olmayan yaklaşımlar (PC’ler ve mobil cihazlar) için uç içeriği sunma fikri mevcuttu. Bağlantı ve gecikme zorlukları, bant genişliği kısıtlamaları ve uçta gömülü daha büyük işlevler, dağıtılmış dağıtım modellerini desteklemektedir. İşletim gücünün ve hiper ölçekte düşük işletme maliyetlerinin avantajları, coğrafi olarak ayrılan binlerce uç noktanın yönetilmesi ve koordine edilmesinin karmaşıklığı ile birleştiğinde, merkezi modeli desteklemektedir.

Mevcut uç (edge) bilişimin çoğu, IoT sistemlerinin üretim veya perakende gibi belirli endüstrilerde zorunluluk olması ve IoT dünyasına bağlantısız veya dağıtılmış yetenekler sunma ihtiyacından kaynaklanmaktadır. 5G’nin gelişi bu sistemleri birbirine yakınlaştırarak, bu trendi besleyen ana yakıt olacaktır.

“Bulut ve uç bilişim tamamlayıcı

04

Süreklilik: IoT sisteminizin TCO’sunu düşürürken verileri yeni yollarla denetleyin, kurtarın ve yönetin.

05

Güvenlik: Sadece gereken verileri iletin ve tüm verileri güvenli bir şekilde uçta saklayın.

06

Kullanılabilirlik: Yerel verilerin cihazda saklanması %100 kullanılabilirliği garanti eder.

kavramlardır.”

Gartner

Birçok kişi, bulut ve uç bilişimi rakip yaklaşımlar olarak görüyor.

Genel bulut dağıtımlarını, hiper-ölçek ekonomilerinin, veri merkezlerinin, uçtan uca aktarılacak işlemlerin dengelenmesinin ayrılmaz parçası olarak düşünmektedirler. Bunun sebebi, bu iki kavramın bir şekilde yanlış anlaşılmasıdır. Bulut bilişim, elastiki olarak ölçeklendirilebilir teknoloji yeteneklerinin, internet teknolojilerini kullanan bir hizmet olarak sunulduğu bilişim tarzıdır. Bulut bilişim, merkezileşmeyi zorunlu kılmaz. Uç bilişim ise, dağıtık bilişim tarzını bulut stiline taşır. Bulut ve uç bilişimi iki rakip kavramdan ziyade birbirinin tamamlayıcısı olarak düşünmeliyiz.

TEKNOLOJİ RAPORU

BULUT

Uç bilişimdeki yapay zeka, yanıt sürelerini azaltıyor.

Gelişmekte olan Yapay Zeka uygulamaları için birkaç örnek

Microsoft Office 365 hizmetleri, firmaların kendi içinde kurduğu yerel bulutlarda çalışabilmektedir. Azure Stack, Microsoft’un bulut veri merkezlerinin dışındaki dağıtılmış bulut sunucularına Azure hizmetlerinin bir alt kümesini yükleyebilmektedir. Temmuz 2018’de Google, Google Kubernetes Engine hizmetlerinin şirket içi uygulamalarının erken versiyonlarına dikkat çekmişti. Amazon, AWS Greengrass ile hizmetlerini IoT pazarına genişletmekte. Bu yaklaşımın, bulut satıcılarını IoT pazarına daha fazla itmesi nedeniyle daha sık benimsenmesini beklemekteyiz. IoT çözümü satıcıları da çözümlerini daha etkili bir şekilde yönetmek için bulutu tercih etmektedirler.

Evdeki akıllı kameralar, bir kişinin bir alana girdiğinin farkına varabilir. Örnek: Nest IQ kameraları, AWS DeepLens

Kullanıcı verilerinin cihazdan ayrılmadığı yüz tanıma ve nesne tanıma. Örnek: Apple neural engine, Huawei AI processor

Araç içi Yapay Zeka anlık sürüş kararları veriyor.

Uç cihazlarının birbirleriyle ve arka uç servislerle bağlanması, IoT ve dijital ikizlerin temel bir özelliğidir. Milyonlarca uç noktasının çoğalması ve büyük miktardaki verilerin çevreden taşınmasına yönelik potansiyel ihtiyaç, 5G’yi uç bilişim için önemli bir iletişim teknolojisi haline getirmektedir.

Örnek:Tesla autopilot

İnternet bağlantısı olmayan durumlara yanıt verebilen bebek monitörleri, dronlar, robotlar ve diğer cihazlar.

2028’e kadar, uç cihazlarda sensör, depolama, hesaplama ve gelişmiş yapay zeka yeteneklerinin yerleştirilmesinde düzenli bir artış beklemekteyiz. Bununla birlikte, uç bilişim heterojen bir kavramdır diyebiliriz. Uç bilişim, basit algılayıcılardan, cep telefonları ve otonom araçlar gibi son derece gelişmiş çevre aygıtlarına kadar uzanır. Farklı senaryolarda kullanılan farklı tipte çevre aygıtları, bir yıldan 40 yıla kadar değişen çok farklı yaşam aralıklarına sahip olabilir. Bu faktörler, tedarikçi firmaların çevre aygıtlarına daha fazla işlevsellik kazandırma çabasıyla birleştiğinde karmaşık ve sürekli bir yönetim ve entegrasyon sorunu yaratır.

Örnek: Intel, Myriad X

Bulut büyük veri kümelerini depolar, algoritmaları eğitir, çevre verilerini toplar, Yapay Zeka model güncellemelerini zorunlu kılar.

Gün geçtikçe uç cihazların yetenekleri ve kapasiteleri artmaktadır. Örneğin; endüstriyel cihazlar, hoparlörler, ekranlar, akıllı telefonlar, PC’ler, otomobiller ve güç jeneratörleri gibi cihazlar, doğrudan hiper ölçekli arka uç hizmetler ile bağlanabilecektir.

74

TEKNOLOJİ RAPORU

BULUT

Geleneksel Bulut tabanlı AI sistemleri Bulutta çalışır

Pahalı donanım gerektirir

Gizlilik ve gecikme sorunları yaratır

Karmaşık: AI modellerini kurmak ve eğitmek için AI uzmanlığı gerektirir

Edge AI Vizyonu Edge cihazlarında bağımsız olarak çalışır

Her cihazda ve her yerde çalışır

Veriler hiçbir zaman edge’i terk etmez, böylece gizlilik korunur

Herkes için tasarlanmış, dağıtımı ve eğitimi basit

Diyor ki...

“Bulutun Yapay Zeka’yı ölçeklendirmenin bir yolu olduğunu söylemeyi seviyoruz; ama benim için bulut, Yapay Zeka için bir yol engeli.

Bu kadar veriyi sindirebilen bir bulut yok.”

Ali Farhadi, Xnor.ai chief and co-founder

TEKNOLOJİ RAPORU

BULUT BULUT

iguaz-io

Diyor ki...

iguazio Sürekli Analitik Veri Platformu, büyük veri, IoT ve bulut tabanlı uygulamalarda performansı artırmak için veri yığınını yeniden tasarladı.

“Iguazio, bulut deneyimini uca genişletiyor...

Pazar, teknolojinin, eğitim ve veri bilimi için gücünü kullanmaya başlarken, diğer yandan da gerçek zamanlı kararları ön planda tutuyor.”

Asaf Somekh CEO Iguazio

Bir Bakışta Slogan Veri Biliminden Üretime Sunucusuz Bir Platform Yeri İsrail Kuruluş Yılı 2014 Aldığı Yatırım 48 milyon dolar

Web sayfası www.iguazio.com Kategori Analytics, AI, Big Data, Cloud Data Services, IoT

TEKNOLOJİ TRENDİ

N E SN E L E Rİ N İ N TE RN E Tİ

Günlük hayatımızda kullandığımız cihazların internet üzerinden birbirleriyle iletişim kurmasına, nesnelerin interneti denmektedir.

“İnternet ortadan kalkacak. Pek çok IP adresi, pek çok cihaz, sensör, giydiğiniz şey, hatta etkileşim kurduğunuz şey olacak. Bunlar her zaman varlığınızın bir parçası olacak. Bir odaya girdiğinizi ve odanın dinamik olduğunu hayal edin, sizin izninizle odada olan şeylerle etkileşiyorsunuz.”

Eric Schmidt, Google chairman, on a panel at the World Economic Forum

TEKNOLOJİ RAPORU

NESNELERİN İNTERNETİ

Veri Toplama

+

Paylaşım

+

Optimizasyon (2006 -->)

=

Sensör Yaygınlığı ile Etkinleştirme

Sensörler + Veri = Daha Fazla Yerde

MEMS (Mikro Elektrik-Mekanik Sistemler) / İşletici Gönderileri

Küresel Gönderiler

15M

Görsel Gezinme (Google Maps)

Paylaşımcı Ulaşım (Mobike)

Ev Sıcaklığı (Nest)

Bakım Tahminleme (Samsana)

Fitness İzleme (Motiv)

Hassas Pişirme (Joule)

10M

5M

0

2012

2013

2014

2015

2016

2017

Nesnelerin interneti ile birçok endüstride cihazların birbirlerine bağlanması sağlanmaktadır. İnternete bağlanan nesnelerin önü-

müzdeki yıllarda sayısının artarak devam etmesi beklenmektedir.

Dünya çapında kurulu Nesnelerin İnterneti (IoT) cihazları, 2015 – 2025

Kaynak: IHS and pwc

(milyar $)

75.4

15.4

17.7

20.4

2015

2016

2017

23.1 2018

26.7 2019

30.7

2020

79

35.8

2021

42.6

2022

51.1

2023

62.1

2024

2025

TEKNOLOJİ RAPORU

NESNELERİN İNTERNETİ

Bu iletişim ağı ile doğru orantılı olarak sensör pazarı da gelişmektedir. Önümüzdeki 10 sene içerisinde her sene yaklaşık 1 trilyon

sensörün ağa katılacağı ve 20 yıl içerisinde yaklaşık 45 trilyon sensörün ağa bağlı olacağı öngörülmektedir.

Nesnelerin İnternetinde Büyüme

2020

50.1M

2020’de Bağlı Cihazların Sayısı 50 milyar olacak 2019

42.1M Cihazlar (Milyar)

2018

50

34.8M

2017

28.4M 2016

22.9M 40

2015

18.2M 2014

14.2M

30

2013

11.2M

2012

20

8.7M 2003

1992

0.5M

0.1M

10

2009

1M

Nesnelerin İnterneti Başlangıcı

1988

1992

1996

2000

2004

80

2008

2012

2016

2020

TEKNOLOJİ RAPORU

NESNELERİN İNTERNETİ

Nesnelerin Interneti’nin Faydaları IoT avantajları genellikle dağıtımın 12. ayı içinde başlar.

Fiziksel Ödeme Yöntemleri

Uzaktan Kumandalar

Çoğu kuruluş, dağıtımdan sonraki 12 ay içinde IoT projelerinden ölçülebilir iş avantajları gördüğünü bildiriyor.

Ankete katılan işletmelerin en az 1/3’ü, aşağıdaki alanların bir kısmı veya tamamı için KPI’larda ölçülebilir iyileşme bildirmiştir:

Etkinlik veya verimlilik kazanımı

Daha fazla varlık / performans analizi

Fiziksel Eğlence

IoT sayesinde yakın zamanda ortadan kalkacak 10 konu

Klavyeler Anahtarlar Harici Depolama Cihazları Servis Çalışanları Kişisel Arabalar

Tasarruf

Geliştirilmiş müşteri memnuniyeti

Kağıt Belgeler

Tarım Araçları

TEKNOLOJİ RAPORU

NESNELERİN İNTERNETİ

Akıllı Şehirler

Akıllı şehirler 2020’de 1.5 trilyon dolarlık piyasa değeriyle büyük iş fırsatları yaratıyor.

Akıllı şehir pazarı, segmentlere göre, 2020

Akıllı şehirler, yalıtılmış sistemlerden akıllı ortamlara geçişin en kapsamlı örneğini temsil eder. Akıllı şehirlerin ardındaki vizyon, kent yaşam kalitesine şeffaflık sağlamak, vatandaş katılımını ve kendini geliştirmeyi teşvik etmektir. Akıllı şehir, bir dizi teknoloji veya iş stratejisi değil, iş birliği yapmak için bir çerçevedir. Kentsel bir ortamda, kullanıcılar için bağlamsallaştırılmış hizmetlerin gelişimini çevreleyen iş birliği ve ekosistemi tanımlar. İyi tasarlanmış akıllı şehirler, bütünsel hedeflere ulaşmayı ve akıllı kentsel ekosistemlere odaklanmayı amaçlamaktadır.

% 10,21 % 20,93 % 15,26

% 14,11

Kentsel canlandırma bölgelerinde, endüstri bölgelerinde ve kahverengi sahalarda akıllı ekosistemler de geliştirilmektedir. Bu örneklerde, işletme veya kullanıcı/kullanım durumu, gayrimenkul geliştirme veya karma toplum ve sosyal ağ amaçları için yeni yaşam deneyimleri hedeflemektir. Gelişmekte olan ekonomilerde iş, konut ve sanayi toplumlarını birleştiren endüstri parkları, akıllı kentsel ekosistem çerçeveleri kullanılarak, teknoloji ve tecrübe gelişimine öncülük eden kamu-özel ortaklıkları inşa edilmektedir.

% 9,09

4

Akıllı Altyapı

Akıllı Yönetişim ve Akıllı Eğitim

1

Tüm sektörler, IT ve veri alışverişi ile sosyal ve topluluk iş birliği platformlarına bağlanır. Yeşil alanlı akıllı şehirler ve mahalleler, dijital ve akıllı şehir projeleri oluşturmak isteyen şehir ve gayrimenkul geliştiricileri ortaklıkları giderek daha fazla ilgi görmektedir.

Bu yeşil alanlı akıllı şehirler, akıllı bir alan ekosistemi sunmak için şehir vizyonunu, bir tasarım ve uygulama yol haritasına dahil edecektir.

5

Akıllı Ulaşım

Akıllı Güvenlik

2

6

Akıllı Sağlık

Akıllı Enerji

3

7

Akıllı Bina

% 13,75

% 16,65

Kaynak: Frost & Sullivan analysis.

82

TEKNOLOJİ RAPORU

NESNELERİN İNTERNETİ

Akıllı Kameralar

“Bir dijital ikiz, bir iş sonucunu yönlendiren canlı bir modeldir ve bu model gerçek za-

Kameralar kendilerini daha akıllı hale getirmekteler ve artık yapay zeka yeteneklerine sahipler. Etrafta neler olduğunu dinleyebilir ve izleyebilir, ardından bu bilgilere dayanarak kararlar verebilirler.

Bu, bir kapıyı kilitlemeyi, konuşmayı kaydetmeyi veya caddede koşarken bir soyguncuyu takip etmeyi içerebilir.

manlı operasyonel ve çevresel verileri alır ve sürekli olarak kendini günceller.”

Colin J. Parris, VP of GE Software Research, GE Global Research

2017’nin sonlarında Amazon Web Servisleri, görüntü ve nesne tanımanın yanı sıra optik karakter tanıma özelliğini de içeren DeepLens adlı 250 dolarlık yapay zeka destekli bir kamera duyurdu. Akıllı bir kamera, şirketlerin depo stoklarını uzaktan kontrol etmesini ve izlemesini sağlar. Konferans organizatörlerinin ve Hollywood film stüdyolarının performanslar sırasında coşku düzeyini ölçmelerine de izin verebilirler. (Daha fazla odak grubu ya da konferans sonrası anketleri tamamlamak için katılımcılara yalvarmak zorunda kalmazlar!) Google, Rasberry Pi ile çalışan bir akıllı kamera kiti olan AIY Vision Kit’i piyasaya sürdü. Şirket, kendin yap meraklılarının ve geliştiricilerinin, akıllı kamera uygulamaları geliştirmeye başlayacağını umut etmektedir.

ları ne zaman kilitleyeceklerini, köprü erişimini kapatıp kapatmayacaklarını, ve hangi oda arkadaşının son turta dilimini alacağını belirleyebilecekler.

Giyilebilir Teknolojiler “2019’un sonunda dünya çapında 360 milyon giyilebilir cihaz satılacak. Yarısından fazlası fitness veya biyometriye adanmıştır. Diğerleri ise oyun, iş ve tıbbi izleme için tasarlanmıştır. Küresel satışlarla önümüzdeki yıl 39 milyar dolarlık bir gelir elde edilebilir.”

The Future Today Institute

August akıllı kilidi tasarlayan Yves Béhar, Hive View adlı yeni bir ev güvenlik kamerası yarattı. Hive View, olağan dışı bir hareket veya ses algıladığında otomatik olarak akıllı telefon bildirimleri gönderir. Akıllı kamera teknolojisindeki ilerlemeler, yapay zeka ekosistemimizin geleceği için kritik öneme sahiptir. Bu kemaralar yakında karanlıkta da görebilecekler. Tanıma algoritmaları, insanları ve evcil hayvanları belirlemekten daha fazlasını yapacaklar; diğer IoT cihazlarıyla bağlantı kuracaklar, otonom kararlar alacaklar - kapı-

Giyilebilir teknoloji, bir aksesuar olarak veya giysilerde kullanılan malzemenin bir parçası olarak, vücuda takılabilen elektronikler için kullanılan bir terimdir. Çok sayıda giyilebilir teknoloji vardır, ancak en popüler cihazların başında aktivite izleyicileri ve akıllı saatler gelir.Giyilebilir teknolojiler özellikle tıbbi veya sağlıklı yaşam amaçlı olarak kullanılmaktalar. Bu durum giyilebilir teknolojilerin belirli kitleler tarafından kullanılmasına ve yaygın halk kitlelerine ulaşamamalarına neden olmaktadır.

83

TEKNOLOJİ RAPORU

NESNELERİN NESNELERİN İNTERNETİ İNTERNETİ

Giyilebilir Sağlık Teknolojileri

En popüler sağlık uygulamaları

Sanal doktorlar

Fobi tedavisi Stres gideren kafa bandı

%59

Fitness

%52

Diyet / beslenme

%36

Semptom navigatörü

%28

Hasta portalı uygulaması

%25

Sağlık / koordinasyon izleyici

%12

İlaç izleyici / hatırlatma yöneticisi

%10

Kronik durum / hastalık yöneticisi

Arter tıkanıklığı Akıllı kontak lensler

Giyilebilir EKG Akıllı termometre

Akıllı insülin plasterleri Kan basıncı monitörü Düzensiz kalp atışı kontrolü

UV sensörü Vücuda yerleştirilebilir giyilebilir cihazlar

Akıllı dövmeler

Kaynak: Raconteur

%62

%58

%60

Giyilebilir cihazların kişilerin kendi sağlıklarını kontrol altına alacağına katılıyor.

Geri bildirim ve uyarılar ile giyilebilir kıyafetlerin kişiselleştirilmiş bakım sağlayacağına katılıyor.

Giyilebilir cihazların daha sağlıklı yaşam tarzlarına yol açacağına katılıyor.

%90 Giyilebilir bir cihazdan veya uygulamadan elde edilen kişisel verileri bir doktorla paylaşmaya istekli.

84

63%

0.9 Milyar $ 17.8 Milyar $

Sağlık sigortası sağlayıcısı ile veri paylaşmaya istekli.

2017 yılında küresel giyilebilir cihaz sağlık pazarı

2021 yılında tahmini giyilebilir cihaz endüstrisi büyüklüğü.

TEKNOLOJİ RAPORU

NESNELERİN İNTERNETİ

Vücuda Yerleştirilebilir Cihazlar (Embedables) Giyilebilir teknolojinin en uç noktasında yer alan ve bazen “grinders” olarak da adlandırılan teknolojiyi, biyoteknoloji ve vücut değiştirme meraklıları, bu cıhazları doğrudan bedenlerine yerleştirmeye çalışmaktalar. İmplantlar, dekoratif LED ışıklarından Bluetooth özellikli biyometrik cihazlara kadar geniş bir alanı kapsar.

Elin altına yerleştirilen RFID çipleri, elektronik kapıların kilidini açmak için tuş kartlarının yerine kullanılabilir. İmplant teknolojisinin insan vücudu açısından sağlık riskleri içermesi, embedable’ların yakın gelecekte ana akımlara girmesini pek de mümkün kılmamaktadır.

Giyilebilir teknolojiler hem yeni pazarlar hem de veri toplama açısından işletmeler için önemli fırsatlar sunmaktadır. Perakendeciler, bir tüketicinin, bir mağazanın hangi bölümlerini ziyaret ettiğini belirlemek için giyilebilir cihazlardan faydalanabilir, reklam verenler tüketicileri, konum ve cihazla ilişkili uygulamanın niteliğine göre hedefleyebilir ve cihaza ait bir Web sayfasıine yüklenen bilgiler pazarlamacılara belirli bilgileri sağlayabilir. Şirketlerin giyilebilir teknolojilerden aldığı verileri kullanma şekillerindeki gelişme, düzenleyiciler ve bireylerin internet çağında mahremiyetle başa çıkmasıyla devam edecektir. Bununla birlikte, bu teknolojiyi kullanacak pek çok kişinin istekli olması, bu elektronik türlerinin popüler olduğunu ve böyle olmaya devam edeceğini göstermektedir.

Düşünce Gücü Cihazları (Thinkables) Artık bilim kurguların bir parçası değil, Thinkables beyin ve teknoloji arasında bir arayüz oluşturan, kullanıcıların yalnızca kendi düşüncelerini kullanarak belirlenmiş cihazları kontrol etmelerine olanak tanıyan giyilebilir kategorilerdir. Boston’dan bir girişim olan Neurable, düşünebilir arayüzle kontrol edilen bir VR oyunu oluşturdu. Bu da onlara yakın zamanda araştırmalara devam etmek için A serisi bir fon sağlamaya yardımcı oldu. 4DForce ise beyin dalgalarını, oyun, sağlık ve eğlence gibi amaçlara yönelik bir uygulama olan kulaklığa aktarabilmektedir.Elon Musk tarafından kurulan ve insan beynine “aşınmış” bir biyo-uyarlamalı nöral ağ geliştiren bir nöroteknoloji şirketi olan Neuralink’in beyni doğrudan internete bağlayarak nörolojik hastalıkların tedavi edilmesine yardımcı olacağı tahmin edilmektedir. Facebook da Thinkables alanında aktif olarak çalışmakta, beyin dalgalarını okuyarak hangi kelimeyi düşündüğüne dair bir araç geliştirmeye çalışmaktadır.

Duyabilen Cihazlar / Kulak Cihazları (Hearables / Earables) “Earables” olarak bilinen kulak bilgisayarları, giyilebilir cihazlar sektörünün yeni filizlenen alanıdır. Ses komutları, biyometrik izleme, seçici gürültü önleme, müzik ve veri depolama ve yazılım entegrasyonu gibi özellikleri entegre eden bu cihazlar temel olarak çok daha gelişmiş işlevsellik düzeylerine sahip kulaklıklardır.

Apple’ın popüler kablosuz EarPod’larının gelecekteki sürümleri, egzersiz veya spor sırasında sıcaklık, terleme ve kalp atış hızını izleyebilecek ve bu kulaklıklar, telefonlarımız gibi cihazları kontrol etmek için kullanılacaktır. Bragi Dash, kişisel bir asistan olarak sese tepki vermekte ve KUAI’nin çoklu destekli, su geçirmez kulaklıkları yüzme sırasında kullanılabilmektedir. Hatta haber kuruluşları, earable arayüzler için oluşturulmuş ses uygulamalarıyla denemelere başlamalıdır.

85

TEKNOLOJİ RAPORU

NESNELERİN İNTERNETİ

Giyilebilir Teknolojilerin Faydaları

IoT’de Başı Çekenler

IoT Hedefleri Ülkeye Göre Değişkendir Ülkelere göre kurumsal IoT dağıtımının 1. hedefi Maliyetleri düşürmek

Maliyetlerin azaltılması ve iş süreçlerinin iyileştirilmesi başlıca IoT alanlarıdır, ancak katılımcıların 1/3’ü, aynı zamanda, rekabet gücünü veya müşteri deneyimini iyileştirmek için IoT’yi kullanmaya büyük önem vermiştir.

IoT’den yeni gelir akışları oluşturmak da önemlidir.

%44

Genel maliyetleri azaltın İş süreçlerini geliştirin

%37

Çalışan verimliliğini artırın

%33

Rekabet gücünü arttırın

%33

Müşteri veya vatandaş deneyimini iyileştirin

%30

Mevcut ürünlerden / müşterilerden sağlanan gelirleri artırın

%30

%19 %18

ABD İNGİLTERE

%16

FRANSA

%15

AVUSTRALYA

Rekabeti arttırmak %23 %20 %19 %17

ÇİN İTALYA GÜNEY KORE MEKSİKA

İş süreçlerini geliştirmek %21 %20

ÇİN İTALYA

%18

GÜNEY KORE

%18

MEKSİKA

Daha fazla istenen hedefler

%17

İTALYA

> > > >

%16

GÜNEY KORE

Yeni gelir akışları geliştirin Gelecekteki kullanım için kaldıraç etkisi ile sürekli veri toplayın Hizmet olarak veya kullanıma dayalı iş modeline geçin Çevresel veya enerji kaynaklarının daha iyi kullanın

(sürdürülebilirlik)

%15

MEKSİKA

Müşteri veya vatandaş deneyimini iyileştirmek %18

İSPANYA

TEKNOLOJİ RAPORU

NESNELERİN İNTERNETİ

Değerlendirme Nesnelerin İnterneti Konusundaki Zorluklar

IoT çözümlerinin önümüzdeki yıllarda gitgide daha bütünleşik deneyimler ortaya koyarak yaşamımızın her alanında, akıllı yaşam deneyimleri yaratacağını değerlendirmekteyiz.

En önemli IoT zorlukları İşletmelerin IoT konuşlandırması, güvenlik, maliyetler ve entegrasyon konularında zorluklar doğurmaktadır.

% 44

% 25

Veri veya ağ güvenliği

İş süreçleriyle entegrasyon

% 28

% 24

Beklenen devam eden maliyetler

Ön sermaye yatırımı ihtiyacı

Akıllı alan, insanların ve teknoloji özellikli sistemlerin giderek daha açık, bağlantılı, koordineli ve akıllı ekosistemlerle etkileşimde bulunduğu fiziksel veya dijital bir ortamdır. Kişiler, süreçler, hizmetler ve nesneler dahil olmak üzere birden çok öğe, bir dizi kişisel hedef veya endüstri senaryosu için daha sürükleyici, etkileşimli ve otomatik bir deneyim oluşturmak için akıllı bir alanda bir araya gelmektedir.

Bu trend, akıllı şehirler, dijital işyerleri, akıllı evler ve bağlı fabrikalar gibi unsurların etrafında bir süre için bir araya geldi. İster çalışanlar, müşteriler, tüketiciler, ister topluluk üyeleri veya vatandaşlar olsun, teknolojinin sağlam akıllı alanların hızlandırılmış bir teslimine girdiğine, günlük hayatımızın ayrılmaz bir parçası haline geldiğine inanmaktayız. Yapay Zeka ile ilgili eğilimler, IoT bağlantılı uç cihazların genişletilmesi, nesnelerin ve organizasyonların dijital ikizlerinin geliştirilmesi ve blok zincirinin olgunlaşması, hedef ortamlarda daha bağlantılı, koordine ve akıllı çözümler üretme fırsatlarını artırmaktadır.

% 26

Akıllı alanlar uzun vadede çoklu varlıkların dijital ekosistemlerdeki faaliyetlerini koordine ettiği ve kullanım durumlarını yönlendirdiği veya belirli hizmet deneyimlerini bağlamsallaştırdığı akıllı ortamlar sunacak şekilde gelişecektir. Sonuçta, bir kentte; insan, süreç

Mevcut ICT altyapısıyla bütünleşmek

87

TEKNOLOJİ RAPORU

NESNELERİN İNTERNETİ

ve nesnelerin zengin dijital ikiz modelleri olacak. Olay güdümlü yapılar önceden tanımlanmış sabit kodlanmış entegrasyon noktalarının yerini alacak. Sanal asistanlar ve bağımsız temsilciler, organizasyon içindeki veya devlet kurumlarında ve birden fazla kuruluş arasında birden fazla sistemdeki faaliyetleri izleyecek ve koordine edeceklerdir. Açık veri alışverişi ve blok zincir kullanımı, ekosistemdeki ve kullandıkları sistemlerdeki farklı oyuncular arasındaki sürtünmeyi azaltacaktır.

IoT 2025’te yılda 4 trilyon dolar ile 11 trilyon dolar arası potansiyel ekonomik etki yaratıyor.

Değer arttıracak dokuz düzenleme

2025’teki büyüklük Trilyon $ 1.2 - 3.7

Fabrikalar Şehirler

0.9 - 1.7

İnsan

0.2 - 1.6 0.4 - 1.2

Perakende Dış Dünya

0.6 - 0.9

İş Yerleri

0.2 - 0.9 0.2 - 0.7

Araçlar Evler

0.2 - 0.3

Ofisler

0.1 - 0.2

Düşük Tahmin

Bu arada, akıllı alan ekosistemlerinde çalışan bireyler, sürekli genişleyen IoT cihazlarını ve daha etkileyici deneyimleri kullanacaklar. Teknoloji, çevrelerindeki arka plana dönüşecek. Bilgisayarları kullanmak yerine, etraflarındaki tüm dünya onların bilgisayarı olacak. Bu uzun vadeli akıllı alan, akıllı ortam modeli, en erken 2028 yılına kadar var olmayacaktır. Bununla birlikte, kuruluşlar, daha dar tanımlanmış endüstri senaryolarında, hedeflenen bir dizi kişi ve süreçle bunu çok daha çabuk başarabilirler. Bireysel unsurlar bu yeni akıllı alanların ortaya çıkmasıyla 2023 boyunca hızla evrimleşecektir diyebiliriz.

Yüksek Tahmin

Akıllı alanlar, yalıtılmış, bağımsız sistemlerden akıllı, kapsamlı ortamlara doğru doğal bir evrimdir. Hedeflenen kişiler veya endüstri senaryoları için bir deneyim yaratmak birçok teknoloji ve eğilimi bir araya getirmektedir. Akıllı şehirler, dijital işyerleri, akıllı fabrikalar, akıllı tarım ve akıllı hastaneler, ufuktaki konseptlerin bir tezahürüdür. Akıllı alanlar, göz ardı edilemeyecek eğilimlerin sonucudur. Bağlantılı, etkileşimli ve akıllı ortamlar geliştirerek, daha geniş bir alana yayılabilen akıllı alanlara hazırlanmak gerekmektedir.

Kaynak: McKinsey Global Institute analysis

88

TEKNOLOJİ RAPORU

NESNELERİN İNTERNETİ

Sense

Diyor ki...

Sense, ev sahiplerinin, her bir cihazın gerçek zamanda ne kadar enerji kullandığını bilmesini sağlayan bir ev enerji monitörüdür.

Sense, evinizin elektrik panosuna yüklenir ve iOS, Android ve web uygulamaları aracılığıyla enerji kullanımı ve ev aktiviteniz hakkında bilgi sağlar.

“Her elektronik cihazın kendine özgü bir imzası, kendi sesi vardır.”

Bir Bakışta Slogan Güç bilgidir.

Web sayfası https://sense.com

Yeri ABD

Kategori Tüketici Elektroniği, IoT

Kuruluş Yılı 2013 Aldığı Yatırım 38 milyon dolar

Sense

TEKNOLOJİ TRENDİ

A RT T I R I L M I Ş V E SA N AL GE RÇE K LİK VR (Virtual Reality) ve AR (Augmented Reality) farklı ama ilgili teknolojilerdir. MR (Mixed Reality) ise, fiziksel dünyayı sanal gerçekliğe daha iyi bir şekilde dahil etmek için her iki yaklaşımı da genişletir.

“AR biraz zaman alacaktır, çünkü orada gerçekten teknoloji zorlukları var. Ama olacak, büyük bir etki ile gerçekleşecek ve onsuz ne zaman, nasıl yaşadığımızı merak edeceğiz. Bugün telefonumuz olmadan nasıl yaşadığımızı merak ettiğimiz gibi.”

Tim Cook

TEKNOLOJİ RAPORU

ARTTIRILMIŞ VE SANAL GERÇEKLİK

besleme) ve ses (mekansal ses) gibi diğer duyusal modelleri de içerir. Bu, özellikle kullanıcının fiziksel dünyada varlığını korurken dijital ve gerçek dünyadaki nesnelerle dijital olarak etkileşime girebileceği MR’ler yaratır. Karma gerçeklik; sanal gerçeklik, artırılmış sanallık ve diğer karışık konfigürasyonları kapsayabilir. Muhtemelen MR için en popüler donanım Microsoft’un Hololens’idir. Fiziksel ve dijital dünyaları bir araya getiren “ilk bağımsız, holografik bilgisayar” olarak da tanımlanan, kullanıcıların dijital içerikle ve hologramlarla karma gerçeklikte etkileşime girmelerine olanak tanıyan bir sistemdir.

Artırılmış gerçeklik (AR), dijital bilgilerin kullanıcının ortamı ile gerçek zamanlı olarak bütünleşmesidir. Tamamen yapay bir ortam oluşturan sanal gerçeklikten farklı olarak, artırılmış gerçeklik mevcut ortamı kullanır ve bunun üstüne yeni bilgileri yerleştirir.

Sanal gerçeklik (VR), kullanıcıların gerçekte var olmayan bir dünyayı deneyimlemelerine olanak tanır. Sanal dünya, kullanıcıların özel bir kulaklık veya akıllı gözlük takarak ve bazı girdi izleme biçimleriyle gerçek olmayan bir 3D dünyayı deneyimlemelerine ve etkileşim kurmalarına olanak veren cihazlarla oluşturulur. Ekran tipik olarak gözler arasında bölünerek stereo ses ile stereoskopik bir 3D efekti yaratır ve girdi izleme ile birlikte kullanıcıların cihaz tarafından yaratılan sanal dünyayı keşfetmelerine olanak tanıyan etkileyici ve inandırıcı bir deneyim sunar.

VR, kullanıcıyı çevreleyen ve bireyin eylemlerini doğal bir şekilde yanıtlayan, bilgisayar tarafından oluşturulan bir 3D ortamı sağlar.

Bu genellikle kullanıcının tüm görüş alanını engelleyen etkileyici bir “başa takılı ekran” (HMD) ile yapılır. Hareket algılama veya el denetleyicileri, el ve vücut takibi sağlar ve dokunmaya duyarlı geri besleme içerebilir. Konumsal izleme, bir veya daha fazla katılımcının bir odaya girmesini sağlar. Daha derin bir dahil olma duygusu sağlayan oda tabanlı sistemler, çoklu katılımcılar için 3D bir deneyim ya da bir kişinin bir odaya erişmesini canlandırır. AR, gerçek

ALGILAMA

Melez Gerçeklik olarak da bilinen Karma Gerçeklik (MR), hem sanal gerçekliğin hem de arttırılmış gerçekliğin en iyi yönlerini birleştirmeyi amaçlar. Aynı zamanda, sanal gerçeklik ile asıl gerçeklik arasındaki sürekliliği kapsayan tüm durumların yelpazesini ifade eder.

Deneyimin görsel yönü önemlidir, ancak dokunma (dokunsal geri

Dokunsal Jest Uzaysal Hareket Ses Görsel

EMLAK GEZME

MOBİLYA GÖRÜNTÜLEME

HAYALET AVI

(Sothebys)

(IKEA)

(The Void)

Sanal

Arttırılmış

Karma

92

TEKNOLOJİ RAPORU

ARTTIRILMIŞ VE SANAL GERÇEKLİK

dünyadaki nesnelerle bütünleşmiş metin, grafik, video ve diğer sanal geliştirmeler biçimindeki bilginin gerçek zamanlı kullanımıdır. Bir HMD veya mobil cihaz kullanılarak sunulur. Sanal dünya öğelerinin gerçek dünyadaki arka plan üzerine yerleştirilmesi, AR’ı VR’dan ayırır.

AR, kullanıcıları fiziksel ortamdan ayırmak yerine, onların fiziksel ortamla etkileşimlerini geliştirmeyi amaçlar. Bu tanım MR için de geçerlidir. Genel olarak MR, insanların sanal nesnelerle etkileşime girmesine izin verir.

AR’nin olası kullanım durumları şunlardır; İletişim Eğitim Eğlence Perakende Askeriye

Sürükleyici Deneyim: Dijital Dünyanın Kullanıcı Tarafından Algılanması

01

Oyun Oyna

02

Projeni Planla

03

Personelini Eğit

2020’ye gelindiğinde, HDM cihazları pazarı, 35 milyon cihaz sayısını aşacak ve gelirleri 75 milyar dolara çıkacak.

04

Bir Hedefi Keşfet

05

Uzmanlığını Projelendir

06

Eller-Serbest Bilgiye Ulaş

ARTTIRILMIŞ VE SANAL GERÇEKLİK

Değerlendirme Sanal gerçeklik uygulamalarına ilgi ve heyecan oldukça yoğundur ve bu ilgi, çoklu VR uygulamaları ile desteklenmektedir. Tüketici odaklı uygulamalar, video oyunları ve 360 derece küresel videolar gibi gelişmiş eğlence olanakları sunmaktadır. İşletmeler için bu, pazarın saha hizmetleri / uzaktan çalışanlar, üretim / depolama, eğitim ve tasarım görselleştirme ve eller serbest bilgi sağlama gibi

TEKNOLOJİ RAPORU

temel kullanım durumları ile ortaya çıktığı anlamına gelir. Yeni nesil kablosuz kulaklıklar, şekilleri algılayabilir ve kullanıcının bulunduğu ortamdaki konumunu izleyebilir ve daha pratik ve gerçekçi uygulamalara olanak tanır. Sadece gerçek hayat senaryolarını inceleyerek ve kullanarak, bu teknolojilerle somut iş avantajları sağlayabilirsiniz.

AR’ın İş Verimliliği Uygulamaları ise verimliliği artırır ve eğitim maliyetlerini düşürür. Şirketler genel olarak AR sistemlerini benimsemiş olan ve çabaları destekleyen önemli kaynaklar ve ortak hedeflerle, teknolojiyi en etkin ve verimli şekilde uygularlar. Altyapı, operasyon, eğitim ve senaryo simülasyonunu geliştirirler. Kolektif ürün tasarımından işyeri acil durum tatbikatlarına kadar her şey daha az maliyetli ve daha etkili hale gelir ve genel üretkenlik artar.

Akıllı Gözlük AR / MR uyarlamada önemli bir faktördür. Magic, 7 yıl boyunca hiçbir nakit akışı olmaksızın 2,3 milyar dolar finanse edildi ve ilk gözlüklerini 2018’de üretebildi. Bu gözlük, günlük yaşamda kullanılmaktan çok uzaktır. Sadece eğlence için kısa süreli kullanım sağlar.

Vuzix Blade ise başka bir AR gözlük üreticisidir. Oluşturdukları prototipler, kitlelerin benimsemesine hazır gibi görünmesine rağmen iki yıldır hiç sevkiyat yapamamışlardır. Firma hakkında kamuoyunu aldatmaya yönelik haber yapmaktan dolayı Amerika’da dava açılmıştır.

Google Glass ise çok daha öncesinde piyasaya girmiş ve beklentileri karşılamadığından dolayı pazardan çekilmiştir. Fakat hala

TEKNOLOJİ RAPORU

ARTTIRILMIŞ VE SANAL GERÇEKLİK

gözlük araştırmalarını fonladıklarına dair piyasada duyumlar bulunmaktadır.

Akıllı gözlük teknolojisini eninde sonunda elde edecek kurumların müşteriye ulaşan en yakın iletişim kanalına sahip olacağını ve bunun, dolaylı olarak milyar dolarlık getirilerin çok ötesinde değeri olduğunu düşünmekteyiz. Pratik bir gözlüğün mobil çağı bitirip yeni bir dönem başlatacağını değerlendirmekteyiz.

Gelinen aşamada her üç üründe de beklentileri karşılamaktan uzak sonuçlar elde edildiğini gözlemlemekteyiz. Yukarıdaki üç firma örneğine rağmen, yapılan bu AR-GE’de firmalar başarısız olsa dahi bu alanın gerek o firmalarca gerekse başka firmalarca sahiplenilip fonlanarak devam edeceğini düşünmekteyiz. Donanım ürünlerinin geliştirilme hızı da değerlendirildiğinde, yaygınlaşma beklentimizin 10 yıl ve sonrası olması muhtemel görünmekle birlikte, önümüzdeki 10 yıllık dönemde parça parça bu etkilerin görülmeye başlayacağını söyleyebiliriz.

sında iletişim kurma yeteneği, nüanslı bilgi sunmak için daha zengin bir ortam sağlayacaktır.

Teknoloji olgunlaştıkça, MR en çok tercih edilen kullanıcı deneyimi haline gelecektir. MR, insanların dünyalarını görüntülemelerini ve etkileşim kurmasını sağlayan etkileyici bir teknoloji sunar. Müşterilerin bu teknolojileri benimseme hızını etkileyecek faktörler ise bir sonraki sayfada üç madde olarak verilmiştir.

2028’e doğru, kullanıcı deneyimi, kullanıcıların dijital dünyayı nasıl algıladıkları ve bununla nasıl etkileştikleri konusunda kayda değer bir değişim yaşanacaktır. Sohbete dayalı platformlar, insanların dijital dünya ile iletişim kurma biçimlerini değiştirmektedir. Sanal gerçeklik (VR), artırılmış gerçeklik (AR) ve karma gerçeklik (MR), insanların dijital dünyayı nasıl algıladığını artık farklı şekillendirmektedir. Hem algı hem de etkileşim modellerindeki bu değişim, gelecekteki sürükleyici kullanıcı deneyimini beraberinde getirecektir.

Model, teknoloji okuryazarı olan insanlardan, insanın okur-yazar teknolojisine doğru evrilecektir. Cihazlarla birçok insani duyu ara-

VR, AR ve MR’ın potansiyeli etkileyici olsa da birçok zorluk ve barikatlar olacaktır. VR pazarı, yaygın kabul görmeye yetecek kadar olgun değildir ve VR içerik üretiminde, tüm ortamların oluşturulmasını gerektirdiği için uygun maliyet fırsatları sınırlıdır. Bir HMD giyilirken simüle edilmiş hareket sonucu oluşan bulantı hissi göz ardı edilemez. Bu konu daha önceki HMD kullanıcıları tarafından ispatlandı ve kulaklık üreticileri bu etkiyi önlemeye yönelik önlemler aldılar diyebiliriz.

95

TEKNOLOJİ RAPORU

ARTTIRILMIŞ VE SANAL GERÇEKLİK

01

02

03

5G, internet hızını ve yarım metreye kadar düşen bir konum doğruluğunu artıracak. Bu, tam olarak konumlandırılmış AR ve MR deneyimlerinin sunulmasına yardımcı olacaktır.

AR / MR gözlükleri hem pahalı hem de ağırdır. Ayrıca gün içinde kullanımları imkansızdır. Daha iyi bir donanım ortaya çıktıkça, cep telefonlarının yerini alacak büyük bir yaygınlaşma yaşanabilir.

Gözlük olarak bir kameraya sahip olmak bazen sinir bozucu ve diğerlerine karşı sosyal olarak rahatsız edici hissettirebilir. Kameralı gözlükler gizliliği de tehlikeye atmaktadır.

VR konusunda eğlence ve oyun uygulamalarındaki ilerlemeler, diğer endüstriler tarafından da bunların gelecekteki benimsenmelerinin yolunu açabilir. Anahtar hedef kişileri tanımlamak ve hedeflenen senaryoları keşfetmek gerekir. Örneğin; evde, arabada, işte, müşteri veya seyahat gibi farklı ortamlardaki bir hedef kullanıcı için ihtiyaçları ve iş değerini araştırmak önemlidir. 2022’ye gelindiğinde, işletmelerin %70’i tüketici ve kurumsal kullanım için sürükleyici teknolojilerle deney yapacak ve %25’i bunları üretecektir.

dönüştüreceğiz. Bu eğilim şu anda akıllı telefonlardan daha yavaş bir şekilde benimseniyor, ancak muhtemelen bir maliyet düşüşü yaşanacak ve bu da önemli ölçüde geliştirme hızını artıracaktır.

Donanım üreticileri, uygulama performansını hızlandırmakta ve satıcılar kurumsal düzeyde iş birliği araçları ve artırılmış gerçeklik işletim ortamları geliştirmektedir. Şimdilik, mevcut cihazların sakıncalı hareketliliği azaltıldı ve içeriğin benimsenmesi için gereken maliyetler yavaş yavaş düşmekte. Ayrıca siber güvenlik ve kullanım güvenliği sorun olmaya devam etmektedir.

Yakın gelecekte, yukarıda bahsedilen sorunların çoğunun çözüleceğini düşünmekteyiz. Kullanım durumlarının, genç nesillerin bu teknolojiye adapte olacağı kadar güçlü olacağına inanmaktayız. Öte yandan, günümüzde açık bir kazanç olmadan bu teknolojiye yatırım yapmak, gelecekteki para kazanma olasılığını öldürebileceğinden dikkatli olunmalıdır.

VR ve AR’ın birden fazla mobil, giyilebilir, IoT ve sensör açısından zengin ortamlar ve sohbete dayalı platformlar ile bütünleştirilmesi, sürükleyici uygulamaları tek kişilik deneyimlerin ötesinde genişletecektir. Odalar ve mekânlar interaktif hale gelecek ve ağ üzerinden bağlantıları, sürükleyici sanal dünyalarla bağlantılı olarak ortaya çıkacak ve birlikte çalışacaktır. Sadece çalışanların varlığını tanımakla kalmayıp, aynı zamanda ekipmanlarının durumunu

Zamanla, tek tek kullanılan cihazlar ve parçalanmış UI (kullanıcı arayüzü) teknolojilerini, çok kanallı ve çok modlu bir deneyime

96

TEKNOLOJİ RAPORU

ARTTIRILMIŞ VE SANAL GERÇEKLİK

Etrafınızdaki Ortam Bilgisayar

01

02

03

Sanal, Arttırılmış ve

Sohbete Dayalı

Sürükleyici, Çevreleyen

Karma Gerçeklik

Platform

Kullanıcı Deneyimi

Hizmetlerle algı ve etkileşim

Erişim ve kontrol hizmetleri

Bağlamsal algı ve etkileşim

Görsel ve dokunsal ile başlar

Dil ile başlar

Çoklu duyusal kanallar ve cihaz modları

İçerik odaklı

Eylem odaklı

Servisler ve ortamlar arası süreklilik İnsan ve makine iş birliğini kolaylaştırır Çevreleyen, görünmez ve doğal

2019

2024

2029

Hedefli Çözümler - Bir Özellik Olarak İzole UX

Birbirine Geçmiş Çözümler - Sistemler Genelinde Akışkan UX

97

TEKNOLOJİ RAPORU

ARTTIRILMIŞ VE SANAL GERÇEKLİK

AR ve VR Pazarı Tahminleri Öngörülen AR / VR artışı, 2016 - 2025

Yaratıcı Endüstrilerin Analizi

Yaratıcı Ekonomi + Diğer Sektörler

Milyar $, 2025 itibariyle

100

100 48

90 80 32

Gelirler (Milyon $)

60

70

50 40 30

9

20

6

10 1 2

2 5

2016

2017

0

%

68

68

%

Yaratıcı Ekonomi

$9

50

19 13

Canlı Etkinlikler

60

24

$27

Video Oyunları

80

39

70

90

40

42

47

35

31

Video Eğlenceleri

40 30

24

20

17

Perakende

10

12

$8

$4

0 2018 66

%

2019 %

64

2020 64

%

Diğer Sektörler

2021 63

%

2022 %

59

2023 55

%

2024 52

%

2025 50

%

Yaratıcı Ekonomi

Kaynak: World Economic Forum, Data courtesy Goldman Sachs

Kaynak: World Economic Forum, Data courtesy Goldman Sachs

anlamalarına yardımcı olabilecek ve görsel olarak değiştirilmesi gereken parçaları belirtebilecek bir depo düşünün, bu mümkün olabilecektir.

tüketici cihazlarını içerir. Çok kanallı deneyim, bu zengin çoklu model cihazların evrenine uygun olarak, tüm insan ve gelişmiş bilgisayar duyularını (ısı, nem ve radar gibi) kullanacaktır. Bu çoklu deneyim ortamı, bizi çevreleyen alanların bireysel cihazları yerine, “bilgisayarı” tanımladığı bir ortam deneyimi yaratacaktır.

Çok modlu deneyim, dijital dünyadaki insanları, onları çevreleyen yüzlerce uç (edge) aygıtında birleştirir. Bunlar geleneksel bilgi işlem cihazları, giyilebilir cihazlar, otomobiller, çevre sensörleri ve

98

TEKNOLOJİ RAPORU

ARTTIRILMIŞ VE SANAL GERÇEKLİK

Wayray

Diyor ki...

WayRay geleceğin araçları için holografik AR teknolojileri geliştirir. Gerçek AR’ı, aracın etrafında, rotayla sürekli senkronize olarak değişen sanal bir dünyadır. Gerçek AR’da görüntülenen bilgiler, sürücünün yola odaklanmasına ve daha güvenli sürüş yapmasına olanak tanıyarak gerçek dünyaya sorunsuz bir şekilde entegre edilmiştir.

“Önümüzdeki yedi yıl içinde, artırılmış gerçeklik, muhtemelen otomotiv endüstrisi dışında herhangi bir yerde ana akım haline gelmeyecektir. Gerçek AR’ın kitle pazarına girmesi için, sektörü ele geçirebilecek, zengin bir uygulama ve içerik ekosistemi ve aygıtı / aygıtları gerekir. Otomobiller zaten ön camdaki AR için bir donanım platformu haline gelme konusunda yeterince şeffaf bir yüzeye sahipler ve şoförsüz arabaların yükselişi bu talebi yaratacaktır.”

Bir Bakışta Slogan Gerçek artırılmış gerçekliği yaşayın.

Yeri İsviçre Kuruluş Yılı 2012 Aldığı Yatırım 108 milyon dolar

Web sayfası https://wayray.com Kategori AR, Otomotiv, Tüketici Elektroniği

Vitaly Ponomarev CEO of Wayray

TEKNOLOJİ RAPORU

ARTTIRILMIŞ VE SANAL GERÇEKLİK

Improbable

Diyor ki...

Improbable, devasa sanal ve simüle edilmiş dünyalar inşa etmek adına üçüncü taraflar için platform geliştiren bir yazılım şirketidir.

Improbable, yeni, sanal dünyaların insan deneyimini zenginleştireceği ve fiziksel dünya kadar anlamlı, kalıcı ve zengin olacağı bir geleceğe inanır. Yeni dünyalar inşa etmek kaçmaktan ibaret değildir; yeni deneyimler, meslekler, ekonomiler ve toplumlar aracılığıyla fırsat yaratma ve yerine getirme hakkındadır. Oyunlar, bu yeni dünyalara olanak tanıyarak insanlara inanılmaz anlar yaşatacak ve insanları yeni topluluklara bağlayan kritik bir rol oynayacaktır.

“Görmek üzere olduğumuz şey, sadece oynamakla uğraştığımız video oyunlarından, değerin yaratılabildiği dünyalara, belki de yaşanabilecek işlere ve deneyimlere varabilecek olan oyunlara doğru bir dönüşüm. Bu, sadece pasif bir şekilde tüketmekle anlamlı deneyimlere sahip olma arasındaki sınırları bulanıklaştırabilir.”

Bir Bakışta Slogan Önceden imkansız olan oyunlar oluşturun.

Yeri İngiltere Kuruluş Yılı 2012 Aldığı Yatırım 604 milyon dolar

Herman Narula, CEO of Improbable Worlds

Web sayfası https://improbable.io Kategori Yapay Zeka, VR, Oyun

TEKNOLOJİ TRENDİ

X AAS

Hizmet Olarak Her Şey (XaaS), kullanıcılara, kurum içi teknolojilerden yararlanılmasının aksine, internet üzerinden talep üzerine erişebilmeleri için ortaya çıkan çok çeşitli hizmet ve uygulamaların bulut bilgisayar sistemidir.

“Hizmet Olarak Her Şeyin organizasyonlar için cazip olmasının sebebi, öngörülebilir işletme giderleri ve talebe bağlı veya ‘pay-asyou-go’ teknolojisine erişim sağlamasıdır.

Yönetilen servis sağlayıcıların uzmanlığına büyük ihtiyaç duyulmaktadır.”

Robert Faletra CEO, The Channel Company

TEKNOLOJİ RAPORU

XaaS

Hizmet olarak her şey; hizmet olarak yazılım (SaaS) olarak kurulmuş ve hizmet olarak altyapı, hizmet olarak platform, hizmet olarak depolama gibi hizmetleri kapsayacak şekilde genişletilmiştir.

Hizmet olarak masaüstü, hizmet olarak felaket kurtarma, hizmet olarak siber güvenlik ve hizmet olarak pazarlama ve hizmet olarak sağlık gibi yeni ortaya çıkan operasyonlar da mevcuttur.

Aşağıdaki teknolojilerden hangileri kuruluşunuz üzerinde ticari bir etkiye sahip?

52%

SaaS

42%

Yapay Zeka Müşterilerin sahip olma, hizmet ve erişim beklentileri hızla gelişmektedir. Bazılarının “Uberized ekonomi” olarak adlandırdığı kavramla, bireysel tüketiciler ve şirketler, arzu ve ihtiyaçların karşılanması arasında çok az veya hiç sürtünme bulunmayan yeni bir tüketim modelini benimsemekte. Örneğin, Uber ve Lyft gibi hizmetler, hizmet olarak hizmet sunarken, bireylerin A noktasından B noktasına hızlı, verimli ve belki de en önemlisi, ilgili operasyonel masraflar olmadan araba ile ulaşmasını sağlamaktadır. Yolculuk paylaşımı ile, ikincil ve tamamlayıcı faaliyetler başka birine devredilmekte. Şimdi aynı modeli kurumsal BT’ye uygulayın. Bir hedefe kolayca ulaşmak, uygun bir şekilde ve bir araba almak zorunda kalmadan, çalışanlar, iş ortakları, satıcılar ve hatta müşterileri, bir başkasının desteklediği ve bakımını yaptığı kritik hizmetlere sürtünmesiz erişim sağlamak isteyen herkes gibi.

BT için, bu, bulut hizmetleri satıcılarından bazı özelliklerin tedarik edilmesi anlamına gelebilir. Özellikle, BT hizmetlerinin bölgesel operasyonlara veya yeni edinilen varlıklara ya da müşterilerin, iş ortaklarının ve hatta rakiplerin kullanımına yönelik kurumsal sınırların ötesine genişletilmesi anlamına da gelebilir.

SaaS ile hizmet tüketicileri verilerini kontrol eder, ancak BT sto-

41%

Nesnelerin Interneti

19%

Robotik Blok Zincir

17%

Ses teknolojileri (Alexa / Siri / Home gibi)

17% 13%

Giyilebilir teknolojiler

13% 12%

Sanal gerçeklik

10% Dronlar 7%

7% 0%

20%

40%

55%

Kaynak: Heavy Nash Technology Survey

TEKNOLOJİ RAPORU

XaaS

ğundaki diğer her şey servis sağlayıcı tarafından yönetilir. PaaS ile uygulama katmanı devreye girmekte, IaaS tüketicileri ise OS katmanından yukarı doğru her şeyi kontrol etmektedir.

Genel bulutun, geleneksel şirket içi (veya özel) buluttan farkı çok açıktır: fiziksel ve sanal sunucular, ağ oluşturma ve depolama ile ilgili veri merkezlerinin donatılması ve bakımı ile ilgili sermaye maliyetleri, başkalarının sorunudur ve bunlar Amazon gibi büyük servis sağlayıcılarıdır. Microsoft ve Google bu sorunu ortalama iş birimlerinden çok daha kolay bir şekilde çözebilir. Bir müşteri

olarak, sadece kullandığınız kadar ödersiniz. Zaten XaaS kullanım durumlarını ve başarı öykülerini çeşitli sektörlerde görmekteyiz. Örneğin, perakende devi Amazon, e-ticaret işlemlerinde kullandığı iç hizmetleri alıp kendi işletmelerinde kullanılmak üzere Amazon organizasyonu dışındaki müşterilere genişletti. Müşteri hizmetleri, finansal hizmetler, gerçekleştirme, depo sistemleri; şirket, müşterileri, rakipleri veya diğer üçüncü taraflar için bir ücret karşılığında kullanılabilir hale getirerek, yaygın olarak kullanılan ticari hizmetlerden para kazanmıştır. UPS, FedEx ve ABD Posta Servisi ile rekabet edebilecek kendi nakliye işi için zemin hazırlamaktadır.

Bulut Bilişim Servis Kategorileri

SaaS Bir üçüncü taraf hizmet sağlayıcının uygulamaları barındırdığı ve bunları internet üzerinden müşterilere ulaştırdığı bir yazılım dağıtım modeli.

Örnekler Salesforce, NetSuite, Concur

PaaS

IaaS

(hizmet olarak platform)

(hizmet olarak platform)

Bir üçüncü taraf hizmet sağlayıcının kendi altyapısı üzerinde, uygulama geliştirme platformlarına ve araçlarına ev sahipliği yaptığı ve bunları internet üzerinden müşterilere sunabileceği bir model. Örnekler Outsystems, AppDirect, ServiceNow

Bir üçüncü taraf hizmet sağlayıcının sunucuları, depoları ve diğer sanallaştırılmış bilgi işlem kaynaklarını barındırdığı ve bunları müşterilere internet üzerinden kullandırdığı bir model.

104

Örnekler Datapipe, QingCloud, Faction

TEKNOLOJİ RAPORU

XaaS

Pek çok kuruluş iş yeteneklerini yeniden yönlendirmekte ve ürünlerinin, tekliflerinin ve süreçlerinin hem kurum içi hem de organizasyonel sınırların dışında kullanılabilecek bir hizmet grubu olarak ele alınmasını sağlamaktadır. Ancak bunu yapmak, BT’nin en son ERP platformlarına geçerek veya eskiyen özel kodları yeniden kodlayarak eski çekirdek varlıklarını yeniden canlandırması gerekebilir anlamına gelir. Bazen göz korkutucu girişimler olsa da bu ve diğer eski iyileştirme çabaları, daha geniş stratejik vardiyalar için temel oluştururken, kısa vadeli verimlilik kazanımları ve maliyet tasarruflarının sağlanmasına yardımcı olabilir.

Gelecek “Yığın + Koza” . XaaS

Servis Danışmanlığı Destek Uygulama Geliştirme ERP EuC Güvenlik Veri Merkezi

Project Management

Consuming

Datacenter

ERP

Support

Security

Günümüzün pazar liderlerinden bazıları ve pazar liderliğini hedefleyen diğerleri, agresif bir şekilde dijitale dönüşmektedir. İş zorunlulukları ve hızla gelişen teknoloji ortamı, birçok CIO’yu eski çekirdek sistemlerini canlandırmaya yöneltmiştir. Bazıları genellikle bulut SaaS olarak sunulan, yeni gelir elde etmek için yeni analiz ve optimizasyon uygulama çözümleri sunmaktadır.

Mevcut “Kuleler” X

EUC

Geleneksel organizasyonlar dijital ticarete geçmektedir. Gartner için, bir “dijital iş”, bir kuruluşun veya bir organizasyonun içindeki bir birimdir. Ürün seti ve iş modeli sadece bilgi ve dijital teknolojinin kullanımıyla mümkün kılınmıştır. Bu, geleneksel organizasyonların yeni bir değer yaratmak için dijital bilgi ve teknolojiden yararlanan iş modellerini ve değer önermelerini eklemesi / genişletmesi gerektiği anlamına gelir.

BT hizmetleri yığını nihayetinde çökecek ve “sonuç odaklı” çeviklik yığınlarına / kapsüllerine yeniden hizalanacaktır.

App Dev

Bu iş sadece Amazon’un kutularını sunmakla kalmaz, diğer perakendecilerin de kullanabileceği bir B2B modelini kullanılabilir hale getirilebilir.

TEKNOLOJİ RAPORU

XaaS

Bulut ekonomisi (opex vs capex), araçların ve ölçeğin esnekliği (dinamik kapasite), iç süreçleri ve verileri gelir getirici, dış pazara dönük ürünlere dönüştürmeyi olanaklı kılar. Geleneksel olarak, ticari kullanıma hazır (COTS) uygulamalar, satın alınmış ve amortismana tabi donanım varlıkları üzerinde şirket içi faaliyetlerde geçerlidir. Uygulamayı satmak, harici müşterilerin, çözümü kendi donanımlarında çalıştırmak zorunda kalacakları anlamına gelir.

Bu alıcılar için ekonomik olarak bir yük oldu. Ayrıca, müşteriler arasında çok çeşitli bilgi işlem konfigürasyonlarını desteklemek, uygulama sağlayıcıları üzerinde büyük bir yüktür.

Son kullanıcı iç BT departmanları, genellikle ilave destek ve ek donanım test ortamları gerektirdiği için bu destek yükünü almaya hazır değildir. Sonuç olarak, ROI’ye dayalı bir işin haklı göste-

Bulutta ne yaptığınızı tanımlayın Ortak Konum

IaaS

PaaS

SaaS

Veri

Veri

Veri

Veri

Veri

Veri

Uygulama

Uygulama

Uygulama

Uygulama

Uygulama

Uygulama

Operasyonel Sistem

Operasyonel Sistem

Operasyonel Sistem

Operasyonel Sistem

Operasyonel Sistem

Operasyonel Sistem

Fiziksel Sunucular

Fiziksel Sunucular

Fiziksel Sunucular

Fiziksel Sunucular

Fiziksel Sunucular

Fiziksel Sunucular

Veri Merkezi

Veri Merkezi

Veri Merkezi

Veri Merkezi

Veri Merkezi

Veri Merkezi

Kendi kendini yöneten

106

TEKNOLOJİ RAPORU

XaaS

rilmesi zordur. Ekonomisi genellikle mantıklı değildir. Uluslararası BT departmanları genellikle harici bir yazılımı desteklemek için pazarlama, satış, fiyatlandırma, dağıtım veya müşteri hizmetleri becerilerine sahip değildir. BT’nin iş ortakları bu gibi yetkinliklere sahip olsalar da uygulama çözümlerinin teknik özellikleri, sorum-

lulukları işletmeye devretmeyi oldukça zorlaştırmaktadır.

Bulut altyapısı ve bulut servis sağlayıcıları bu dinamiklerin tümünü değiştirdi. Uygulama çözümünün ölçeğini destekleme kapasitesi, bulut sağlayıcısının sorumluluğundadır. Pazar-dominant uy-

Şirketler SaaS'a çevikliği ve hızı artırma yolu olarak bakıyor “Firmanızın SaaS kullanma kararında aşağıdaki avantajlar ne kadar önemli?”

%72

%69

%68

Uygulama hızı ve dağıtımı

Geliştirilmiş iş çevikliği

Kaynakları daha önemli projelere odaklamamızı sağlar

%55

Daha düşük genel maliyetler

%57

%64 Yeni yeteneklerle iş inovasyonunu destekler

SaaS sağlayıcılarından yeni özelliklerin ve fonksiyonların daha hızlı dağıtımı

Düzenli aylık ödeme ile peşinat masraflarını ikame etme imkanı

%41

Kaynak: Forrsights Software Survey, 2012 4.çeyrek

107

TEKNOLOJİ RAPORU

XaaS

gulama mağazaları, dağıtım ve pazarlama yönlerini ele alır. Daha kolay, erişilebilir bulut araçları, uygulamaların KOBI’ler için daha kolay bir şekilde destek ve geliştirilmesini sağlar. Ve bulut ayrıca, iç mali tablolar üzerindeki etkiyi çizginin aşağısındaki alanlara kaydırmaktadır.

Bununla birlikte, birçok şirket için bir XaaS modeline geçiş süreci büyük olasılıkla organizasyonel tarafta başlayacak ve önümüzdeki yıllarda aşamalı olarak ilerleyecektir. Bu daha ihtiyatlı yaklaşımda, karmaşık eski sistemlerin üstündeki katmanlama uygulama programlama arabirimleri (API), şirketlerin XaaS fırsatlarını keşfettikçe ana varlıklarını ve verilerini yeniden kullanmasına, paylaşmasına ve bunlardan para kazanmasına olanak sağlayacaktır.

Daha agresif şirketler, iç süreçleri ve verileri pazarlanabilir çözümlere dönüştürdükçe ve dijital gelir kazanımlarını bildirmeye başladıkça, diğer kuruluşlar da aynı şekilde davranacaktır.

Ek ve yinelenen bir gelir akışının ötesinde, bu tür yazılım teklifleri, birçok sektör için mevsimsellik ve diğer gelir dalgalanmalarının nedenlerini dengeleyebilir. Bu teklifler, işletmenin ayrı sektörlere fiziksel ürün ve profesyonel hizmet pazarlarından katılmasını sağlayabilir.

Diyor ki...

“2023’e doğru, bugünün özel örneklerinin birçoğu, artan gelir elde ettikçe genelleşerek yaygınlaşacak.”

Gartner

TEKNOLOJİ TRENDİ

B LO K Z İ N Cİ R

Blok Zincir, kimliklerin ve işlemlerin kriptografik olarak korunduğu, “dağıtılmış defterdeki” (distributed ledger) bilgileri paylaşma ve saklama yöntemidir.

“Blok zincirin, finansal uygulamaları büyük miktarda değiştireceğini ve önümüzdeki 40 yıla damgasını vuracağını düşünüyorum.

Blok zinciri ve onu takip eden her şey, bu hikayeyi, Bitcoin’den daha belirgin bir şekilde şekillendirecektir.”

Larry Summers, US Former Treasury Secretary (quoted in Guarda)

TEKNOLOJİ RAPORU

BLOK ZİNCİR

Özünde, blok zinciri birçok tarafın birbirlerine güvenmek zorunda kalmadan tek bir kaynak üzerinde anlaşmasını sağlar. Anlaşmayı kolaylaştırır ve mutabakat algoritmalarını kullanarak işlemleri düzenler. Teoride, blok zinciri, aracıları (bankalar gibi) ve işlemlerin koordine edilme veya doğrulanma ihtiyacını azaltır. Blok zinciri, tek bir merkezi ana kayda dayanan ve kısıtlı kullanıcı izinlerini kullanarak koruyan geleneksel yaklaşımlardan bu yönüyle ayrılır.

Kripto para biriminin ötesinde, altında yatan teknoloji (blockchain) önemlidir. Blok zincirin değeri evrenselliğindedir. Güvenli kayıt tutmayı gerektiren her duruma uygulanabilir.

neredeyse imkansız hale gelir. Blok zincir teknolojisi günümüzde gelişmiş durumdadır ve uzmanlar yeteneklerini artırmak için ek uygulamalar denemektedirler.

Akıllı sözleşmeler ve bahis kanıtı, blok zincirindeki işlemleri doğrulamak için yeni yöntemlerdir ve heyecan verici iki gelişmedir.

Örnekler; gönderi takibi, varlık sahipliği kayıtları ve yasal sözleşmeleri içerir. Sadece tek bir blok zinciri yoktur. Özel, kamu, federe gibi farklı türleri mevcuttur. Blok zincirleri, bireyler, şirketler veya konsorsiyumlar başlatabilir ve aynı anda birden fazla makinede yaşarlar. Dolayısıyla blok zincirin barındırıldığı tekil bir yer yoktur diyebiliriz.

Faydaları

Artan şeffaflık ve izlenebilirlik

Aracıların ortadan kaldırılması

Yıllar geçtikçe, dağıtılmış defter teknolojileri (Distributed Ledger Technologies - DLT’ler) akla gelebilecek hemen hemen her endüstride sayısız permütasyon ve uygulamaya dönüşmüştür. Önceleri, blok zincirin odak noktası, dağıtılmış doğrulama sağlama yeteneğiydi. Blok zinciri, dağınık konsensüs inşasını güçlendiren dağıtılmış bir deftere karşılık gelir. Mutabakat, bir işlemin gerçekleştiğini doğrulamak için algoritmaları bağımsız olarak çalıştıran dağıtılmış bir bilgisayar ağı ile paylaşılarak oluşturulur. Bir işlem ağı tarafından onaylandıktan sonra, zincire “blok” bir veri eklenir. İlave bloklar eklendikten sonra, bunu değiştirmek veya kaldırmak

111

Daha hızlı işlemler

Düşük maliyetler

TEKNOLOJİ RAPORU

BLOK ZİNCİR

01

Gerekli güven aracıları

Değişmez

Şifreli

02

İşlemlerle üretilen dijital ayak izi

03

Verilerin bütünlüğünü korumadaki verimsizlikler

Şeffaf

Blockchain

Ölçülemeyen bilgiler blok zinciri bir aracısızlaştırma aracı yapar.

06

Sadece ilgili bilgiler paylaşılır, geri kalanı şifrelenmiş ve erişilemez kalır.

07

Hatalar (kasıtlı veya başka şekilde) kolayca doğrulanabilir.

08

Kriptografi kullanılarak bilgi güvence altına alınmıştır.

09

Veriler demokratik bir ağ üzerinden saklanır.

10

Kaynak : pwc

04

Bilgi güvenliği tehditleri Dağıtılmış

05

Veriler üzerinde hegemonik tekel

Programlanabilir

Fikir Birliği

112

TEKNOLOJİ RAPORU

BLOK ZİNCİR

Blok zinciri iş anlaşmazlıklarını ortadan kaldırarak işe değer katar.

Bunu, muhasebeyi insana bağlı uygulamalardan ve katılımcılardan bağımsız kılarak yapar. Belirli izinlere sahip olan herkes aynı bilgiyi aynı anda görür. Entegrasyon, tek bir paylaşılan blok zinciri modeline sahip olmak suretiyle basitleştirilmiştir. Blok zinciri ayrıca, güvenilmeyen tarafların ticari işlemleri gerçekleştirmesine ve çeşitli varlıkları kullanarak değer yaratmasına ve değiştirmesine izin veren dağıtılmış bir güven mimarisi sağlar.

Tüm blok zincirlerin bir parçası olan konsensüs algoritmaları temelde gerçek zamanlı denetleyicilerdir. Madenciler, beklemede olan işlemleri defterlere eklemeden önce doğrulamak için gerçek zamanlı olarak çalışırlar. Gelecek yıllarda, blok zincir uygulamalarını, işlemleri daha iyi bir şekilde doğrulamak ya da geçersiz kılmak için kullanacağız. Halka açık bir blok zincir kullanmak, kayıt işlemlerinde ve ihtilaf tahkimlerinde güvenilen, merkezi bir yetkiliye olan ihtiyacı ortadan kaldırabilir. Bunun nedeni, güvenin dağıtılmış bir defterdeki değişmez kayıtlar yoluyla modele yerleştirilmesidir. Bu teknolojinin ekonomik etkileşimleri, radikal bir şekilde dönüştürme potansiyeli, toplum, hükümetler ve işletmeler için kritik soruları gündeme getirmektedir ancak henüz bu sorulara açık bir cevap yoktur.

Blok zinciri, en azından 2022’ye kadar, sağlam, ölçeklenebilir çözümlerin dağıtımına engel, diğer önemli zorluklarla karşı karşıyadır. Blok zincir teknolojileri ve kavramları, kritik öneme sahip, büyük ölçekli iş operasyonlarında olgunlaşmamış, yeterince anlaşılmamış ve kanıtlanmamıştır. Bu, özellikle karmaşık senaryoları destekleyen daha da karmaşık öğelere sahip olmasıyla ilgilidir.

113

Blok zincir, aşağıdaki özelliklere sahip olmasından dolayı dijital işler için kullanılabilecek güçlü bir araçtır

01

İş ve teknoloji anlaşmazlıklarını ortadan

02

Yerel varlık oluşturma ve dağıtımını

03

Yönetilebilen bir güven modeli

kaldırması

etkinleştirme

sağlama

Ayrıca daha dinamik davranış ve iş modelleri şunları sağlayabilir Blok zincir çevresinde akıllı sözleşmelerin yer alması Defterin belirli unsurlarına erişim ve kontrol Farklı güven modelleri oluşması

TEKNOLOJİ RAPORU

BLOK ZİNCİR

Dağıtılmış Muhasebe Teknolojilerinin Çeşitli Özelliklerinden Sağlanan Faydalar 01

Müşterini Tanı Dijital Kimlik

Ön Yargılı Yapay Zeka

Dijital Hükümet Sınır Ötesi Ödemeler Havale ve Ödemeler

03

Ticaret Finansmanı Ticaret Emtia Finansmanı

02

P2P Havale Transferleri

Kripto Para Birimleri

Faktoring / Sendikasyon Bankalar Arası Ödemeler ve Mutabakat

Gerçek Zamanlı Toptan Mutakabat Bankalar Arası Ödemeler

05

Kapalı Döngü Açık Döngü

P2P Cüzdan Çözümleri Kaynak: Capgemini Financial Services Analysis, 2018

114

04

TEKNOLOJİ RAPORU

BLOK ZİNCİR

01

02

03

04

Stok yönetimi ve onarımları hakkında karar vermeyi geliştirmek için tedarik zinciri ve yaşam döngüsü boyunca mal ve parçaların takibi.

Otomatik, gerçek zamanlı, üç yollu eşleştirme ve faturalandırma ve sınır ötesi ödemelerde uzlaşma sürelerinin hızlandırılması ve anlaşmazlıkların ve mutabakatın en aza indirilmesi.

Müşteri verilerinin güvenini artırırken, sözleşme şartlarını otomatikleştirme ve düzene koyma, daha hızlı telif ücreti ödemeleri ve abonelik geliri mutabakatlarını etkinleştirme.

Müşteri verilerinin güvenini artırırken, önceden belirlenmiş sözleşme şartlarını otomatikleştirme ve daha hızlı lisans ödemeleri ve abonelik gelir mutabakatlarını etkinleştirme.

05

06

07

08

Kimlik bilgilerini ve sadakat için bir blok zincir üzerindeki kimliği doğrulamak ve program yönetimini sağlamak.

Sınır ötesi, merkezi olmayan bir para birimiyle ve aracısız olarak işlemlerin yapılmasına olanak tanımak.

Sözleşmelerin belirlenen ko- Gerçek zamanlı işlem seviyesinşullara göre yürütülmesini sağ- de güvence ve paydaşlara ek lamak ve tüketicilerin veri giz- şeffaflık sağlamak. liliğini korurken çoklu varlıklar arasında kayıtları paylaşmalarını sağlamak.

Varlık izlenebilirliği

Kimlik yönetimi

Finans

Vergi ve gümrük

Dijital para birimleri

Sözleşme yönetimi ve kayıtlar

Ödemeler, lisanslama ve müşteri sadakati

Denetim ve uyum

Kaynak: Pwc Blockchain Survey

115

TEKNOLOJİ RAPORU

BLOK ZİNCİR

Dağıtılmış Muhasebe Teknolojilerinin Benimsenmesini Sınırlayan Faktörler (%) 2018

%85,9

%83,1

%77,8

%69,0

%66,2

%64,8

Standartlarda birlikte çalışamazlık

Düzenlemelerde netlik eksikliği

Ölçeklenebilirlik

İşleme bir blok eklemek için gereken süre yüksek

Güvenlik

Uygulama maliyeti

Kaynak: Capgemini Financial Services Analysis, 2018, Capgemini and BNP Paribas WPR Executive Survey 2018; Toplam 101 yanıt alınmıştır.

Pek çok Dağıtılmış Muhasebe Teknolojileri (DLT), büyük ölçüde araştırma laboratuvarları veya birlikte çalışabilirlik, güvenlik, ölçeklenebilirlik, maliyet etkinliği ve düzenleyici konulardan dolayı konsept kanıtı (PoC) aşaması ile sınırlandırılmıştır. DLT sistemleri ve mevcut bankacılık sistemleri arasında birlikte çalışamama eksikliği, ölçeklenebilir çözümlerin uygulanmasını engeller. Çoklu DLT sistemleri, çözümler arasında sınırlı bağlantıya sahip, parçalanmış bir pazar oluşturur, bu da verimsizliklere ve sınırlı benimsenmeye yol açar. Blok zincirleri, kripto para birimlerine (Bitcoin gibi) yapılan saldırılarla kanıtlandığı gibi, esnek ancak siber saldırılara karşı bağışık değildir. Blok zinciri uygulamalarının giderek artan boyutta, özellikle de kamuya ait blok zincir ile işletilmesi zorlaşmaktadır. DLT sistemlerinde kullanılan konsensüs algorit-

maları, kriptografik doğrulama ile birlikte, sistemde gecikmeye yol açar ve böylece operasyon sistemlerinin sayısını sınırlayabilir. Blok zinciri büyüdükçe daha fazla güç tüketme eğilimi gösterir. Kasım 2017’de tüm Bitcoin ağı tarafından tüketilen gücün, İrlanda Cumhuriyeti’nden daha yüksek olduğu tahmin edilmiştir.

Blok zinciri ve ICO’lar için düzenleyici yasal ortam halen belirsizdir.

Belirsiz bir düzenleme ortamı ve çoğu ülkede resmi yasal çerçevelerin bulunmayışı, DLT teknolojisi için bir risk oluşturur. ABD’de, ABD Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu, Mali Suçları Koruma Ağı, ABD Emtia Vadeli İşlemleri Ticareti Komisyonu ve eyalet hükümetlerinin hepsi farklı görüştedir ve zaman zaman blok zinciri ve kriptolar ile ilgili çelişen politikaları vardır.

116

TEKNOLOJİ RAPORU

BLOK ZİNCİR

G20 ekonomileri arasında bu düzenlemeden sorumlu olan Finansal İstikrar Kurulu, kripto varlıklarından kaynaklanan risklerin finansal sistemin diğer alanlarına nasıl yayılabileceğini kapsayacak bir çerçeve önermektedir. Böyle bir müdahale olmadan yeni ödeme ekosistemlerine doğru ilerleme yavaş olacaktır.

Hollanda merkez bankası De Nederlandsche Bank (DNB), kısa bir süre önce DLT ile üç yıllık deney sonuçlarını açıkladı ve mevcut durumda finansal piyasa altyapısının çok yüksek taleplerini karşılayamadığı sonucuna vardı. DLT ile yapılan önemli deneylere rağmen, DNB, teknolojinin mevcut piyasa altyapısının yerini alabileceği alanlara odaklanmak için acil bir zorunluluk olduğunu ortaya koydu. Örneğin; sektör, bankalar arası mutabakat ve çapraz para işlemleri gibi hedefleri belirlemelidir ve böylece DLT’nin tüm potansiyelinden yararlanılabilecektir ve faydalar, katlanılan maliyetlerden daha fazla olacaktır.

Blok zinciri hala gelişmekte olan bir teknolojidir ve kitlesel olarak benimsenmeden önce ele alınması gereken birçok zorluk vardır.

Blok zincirin başlıca zorlukları hız, ölçek ve regülasyonlar ile ilgilidir. Merkezi olmayan sistemler, merkezi sistemlerden doğal olarak daha az verimlidir ve güvenlik ile ölçek arasında bir denge olmalıdır. Bitcoin ve Ethereum saniyede üç ila altı arasında işlem gerçekleştirebilirken, Visa saniyede binlerce işlemi işleyebilir.

Değerlendirme Menkul Kıymetler, Varlık Yönetimi ve Ticaret Finansmanı gibi alanlar bankaların içinde ve dışında çok sayıda tarafın katılımına da-

yanmaktadır. Örneğin; Menkul Kıymetler piyasasında işlemler, müşteriler, bankacılar, brokerler, takas evleri ve çeşitli merkezi menkul kıymet depoları tarafından alım satımları içerir.

Benzer şekilde; ticaret finansmanı, ilgili tedarik zincirleri de dahil olmak üzere, pek çok oyuncuya (alıcılar ve satıcılar, bankacılar, lojistik şirketleri, üreticiler, sertifikalar vb.), birden fazla mülkiyete ve varlık aktarımına ve en az 17 belge değişimine sahip faaliyetlerdir.

Yerel ve uluslararası ödemelerle ilgili birçok farklı kullanım senaryosu mevcuttur. Ödemeler, ticaret ve menkul kıymet işlemleri doğası gereği hemen gerçekleşir ve bunların tümü kolayca denetlenebilir bir şekilde kaydedilmelidir. Bu örnekler için, DLT’nin ilgili tarafların her birine, şu anda ve tarihsel olarak yüksek düzeyde güvenli ve denetlenebilir “tek bir bakış açısı” sunma yeteneği çok önemli bir avantajdır. Bu, her bir tarafın kendi kayıtlarını tutması ihtiyacını ortadan kaldırır, tüm tarafların kendi muhasebe kayıtları için mutabakatı yapar ve herhangi bir olası tutarsızlığı ortadan kaldırır.

Blok zinciri tabanlı bir platform olan Singapur merkezli GeTS Açık Ticaret Blok Zincir Platformu, ASEAN ülkeleri ve Çin arasındaki sınır ötesi ticarete odaklanmıştır. Benzer şekilde, menkul kıymetler sektöründeki gelişmelerden bazıları şunlardır: > İsviçre Borsası tarafından DLT tabanlı SIX Dijital Değişim (SDX) lansmanı > Avustralya Menkul Kıymetler Borsası (ASX) tarafından post trade işlemleri için uygulanan blok zinciri tabanlı bazlı çözümler > Türkiye’nin ulusal borsalarından Borsa İstanbul’un yeni platformu.

117

TEKNOLOJİ RAPORU

BLOK ZİNCİR

“Büyük Amerikan şirketlerinde CEO’ların %28’i blok zinciri teknolojisine 5 milyon dolar ya da daha fazla harcadı. Büyük Amerikan şirketlerinde CEO’ların %25’lik kısmı, önümüzdeki takvim yılında blok zincir teknolojisine 5 milyon dolar ya da daha fazla harcama yapmayı hedefliyor.”

DeloitteUS, “Blockchainsurvey2017” Blok zinciri çevreleyen terminolojinin değişken olduğunu unutmamalıyız. Bu belirsizlik, kullanım durumlarını karşılamak için bu teknolojik çözümlerin potansiyel uygunluğunu maskelemektedir.

Sonuç olarak, kötü tanımlanmış / var olmayan blok zincir teklifleri veren satıcılarla etkileşim kurarken çok dikkatli olunmalıdır. “Blockchain” teriminin hem dahili hem de hizmet sağlayıcılar tarafından nasıl kullanıldığını tam olarak tanımlamanız önemlidir.

Birçok teknoloji sağlayıcı ve konsorsiyum girişimi, blok zincirin tüm özelliklerini uygulamayan çözümler sunmakta ve geliştirmektedir.

Bu “blok zincirden ilham alan” teklifler genellikle daha geleneksel, blok zincir olmayan teknolojilere dayanır ve büyük ölçüde mevcut işlem mesajlaşma altyapılarını veya dağıtık veri tabanlarını merkezi olmayan bir tasarım prensibi olarak çoğaltmaksızın kopya eder.

Blok zincirden ilham alan çözümlere odaklanan kuruluşlar, sahtekarlık azaltma, mutabakat yükünü azaltma ve daha etkili (güvenli) veri paylaşımı, çoğaltma ve dağıtım gibi mevcut eski çözümlerin ele alamayacağı teknoloji ve iş sorunlarını ele alabilir. Bununla birlikte, bu tür yaklaşımlar gerçek blok zincirin yıkım değerini yaratamaz. Bu seçeneği tercih eden kuruluşlar, kısıtları anlamalı ve zamanla tam blok zinciri çözümlerine geçmeye hazır olmalıdır.

“2022’ye gelindiğinde, halka açık blok zincirlerin %75’i “gizlilik zehirlenmesi”nden muzdarip olacak; çünkü gizlilik yasalarına uymayan kişisel veriler blok zincire eklenmiş

Konsensüs mekanizması geliştirme, yan zincirler ve blok zincir gibi, ilgili girişimler dahil olmak üzere, dağıtılmış defterler arası gelişmeleri izlemek gerekmektedir. Dağıtılmış defterleri konsept kanıtı (PoC) olarak düşünmek yerinde olacaktır. Ancak, dağıtılmış bir muhasebe projesine başlamadan önce, ekibinizin neyin mümkün olup olmadığını anlamak için gerekli becerilere sahip olduğundan emin olmalısınız. Gerekli yatırımları belirlemek ve platformun evrimini ve olgunlaşmasını izlemek için mevcut alt yapılarla entegrasyon noktalarını tanımlamak da önem arz eder.

olacak.”

Bart Willemsen, Martin Reynolds, Fabio Chesini Yürürlükte ve geliştirilmekte olan çeşitli gizlilik düzenlemeleri, “veri sonu yaşam döngüsü” gereksinimleri ve silme hakkı gibi bireysel gizlilik hakları da dahil olmak üzere kişisel verilerin kullanımı ve

118

TEKNOLOJİ RAPORU

BLOK ZİNCİR

depolanması konusunda kısıtlamalar içermektedir. Kişisel bilgiler, blok zinciri metin alanlarına, kazayla veya kötü niyetle girilebilir. Ve blok zinciri var olduğu sürece, bu kayıtlar hiçbir zaman silinemez, kalıcı olarak gösterilebilir. Bu düzenlemelerin ortalama yaşam beklentisi ve dünya genelinde benzer gerekliliklerin benimsenmesiyle gözlenen gelgit dalgası göz önünde bulundurulduğunda, bu gizlilik kısıtlamalarının önümüzdeki 10 yıl içinde sona ermesini beklemiyoruz. KVKK (Kişisel Verilerin Korunması Kanunu) nedeniyle oluşabilecek sorunları baştan düşünerek blok zinciri tasarımları yapmanın kritik olduğuna inanıyoruz.

birlikte bu balon sönmeye başladı. Balonun sönmesi ile birlikte girişimler, blok zincir teknolojisinden ziyade doğru iş modellerine ve senaryolara odaklanmaya çalışacaklardır.

Aşağıdakilere ne oranda katılıyorsunuz?

Güvenlik

%32

Menkul Kıymetler

%22

Yurtiçi Ödemeler

Blok zinciri teknolojileri geçen sene en yoğun yükseliş dönemini yaşadı. Bitcoin ve diğer kripto paralarda yaşanan düşüş ve birçok ICO’nun kripto para kazancı dışında gelirler oluşturamaması ile

%33

%14

Uluslararası Ödemeler

%43 %22

%27

%25

%24

%27 %0

%10

%20

%25

%21

%26

Ticaret Finansmanı

%23

%40

%50

%60

%8 %16

%18 %8

%45 %30

%8

%17 %8

%70

%80

%90

%100

Blok Zincir aramalarının son 1 yıldaki değişimi Google Trends

Tamamen katılıyorum

Katılıyorum

Nötr

Katılmıyorum

Tamamen katılmıyorum

99

Eksiksiz blok zinciri çözümleri, en azından 2023’e kadar, güçlü, ölçeklenebilir çözümlerin üretilmesini zayıflatacak olan önemli zorluklarla karşı karşıyadır. Blok zinciri teknolojileri ve kavramları, kritik öneme sahip, büyük ölçekli iş operasyonlarında olgunlaşmamış, yeterince anlaşılmamış ve kanıtlanmamıştır.

51 53

Kas 17

36

Şub 18

Haz 18

Eki 18

Odaklanma ile birlikte ve konsorsiyumlardaki çalışmaların daha düşük beklentilerle fakat daha emin adımlarla ilerlenmesi ile blok zincirinde, bundan sonraki dönemde, beklentilerden daha yavaş

119

TEKNOLOJİ RAPORU

BLOK ZİNCİR

olmakla birlikte, sonuçlar alınmaya başlayacağını değerlendirmekteyiz. Bu nedenle oluşan toz bulutunun dağılmasıyla ortaya çıkacak daha net resimde yer almak için diğer kurumlarla ve konsorsiyumlarla doğru senaryoları bulmak üzere çalışma ve denemelere daha fazla ağırlık verilmesi gerektiğini düşünmekteyiz.

Blok zinciri ve Dağıtılmış Defter (Distributed Ledger) terminolojisi ve teknolojisine odaklanmanın yanı sıra, önemli olanın aracısızlaştırma olduğunu değerlendirerek, olası tüm yeni aracısızlaştırma teknolojilerinin ve modellerinin yakından incelenmesi gerektiğini düşünmekteyiz.

Çeşitli ülkelerde Kripto Para düzenlemeleri

Düzenleme var Düzenleme orta düzeyde Düzenleme yok

120

TEKNOLOJİ RAPORU

BLOK ZİNCİR

Avustralya

ABD

Kripto para birimi düzenlemelerini AML / CTF yönergelerine uydurmak suretiyle ilk tanıtan ülkelerden biri olmuştur.

ABD’de menkul kıymetler olarak ele alındığında, ICO’ların devlet bazında “Mavi Gökyüzü Kanunları”nı aşması gerekmektedir.

Rusya

Avustralya Hindistan

Rus federal yasası, dijital finansal varlıkların yaratılması, ihraç edilmesi, depolanması ve dolaşımının yanı sıra akıllı sözleşmeleri de düzenlemektedir.

Başlangıçta kriptolara sıcak yaklaşıyordu, ancak daha sonra, kullanımlarını kısıtlayarak 2018’in başlarındaki duruşunu değiştirdi.

Kripto para dostu Avustralya

Kripto para düşmanları

Kanada, Danimarka, Estonya, İran, İtalya, Japonya, Meksika, İsviçre, İsveç, Güney Afrika ve Suudi Arabistan gibi diğer ülkeler kripto-para-dostu olarak ortaya çıkmaktadır.

Venezuella

Diğer APAC ülkeleri, Çin ve Vietnam dahil, kripto para düşmanı ülkeler arasındadır.

Avustralya

Yasaklılar Nijerya’nın merkez bankası Bitcoin ve benzerlerini tamamen yasaklarken, Brezilya da kriptoları genel olarak yasaklamıştır.

Venezuella, petrol destekli bir “Petro” kripto parası yayınlamayı düşünüyor ve kripto para birimi madenciliğini düzenlemeye çalışıyor.

121

TEKNOLOJİ RAPORU

BLOK ZİNCİR

Güney Afrika

Düzenlemesi olmayanlar

Güney Afrika’nın kripto dostu olmasının yanı sıra, Gana ve Kenya gibi diğer Afrika ülkeleri de istişare aşamasındadır.

İngiltere, Fransa ve Almanya’nın kripto dostu olmak için şu anda herhangi bir somut düzenlemesi bulunmuyor.

Malezya, BAE

Avustralya

Benzer şekilde, Malezya ve BAE de düzenlemeler açıklamıştır.

Tanıtım yapanlar Singapur ve Filipinler de dahil olmak üzere APAC ülkeleri kripto yönetmeliklerinin tanıtımını yapıyor.

Tayland Yakın zamanda, altı kripto parayı yasallaştıran kripto düzenlemelerini açıkladı.

Kripto para düzenlemelerinin yanı sıra, asıl sorun yasağın etkinliği olabilir. Örneğin; Venezuela kripto paraları yasakladı çünkü borçlarını ödemek için resmi paralarının arzını arttırmaları gerekiyordu.

Bu aşırı para arzı, fiyatların yükselmesi anlamına gelmekte ve bu sebeple, vatandaşlarının birçoğu, başka bir değişim ortamını kullanmayı tercih etmektedir. Bu, devlet parasına olan talebi daha da düşürerek değerini iyice aşağıya çekmektedir. Bununla mücadele etmek için hükümet, başka para birimi kullanmayı yasadışı ilan etti. İlginç bir yan etki olarak, birçok vatandaş, Bitcoin’i bir değişim aracı olarak kullanmaya veya Bitcoin’i doğrudan madenciliğe çevirmeye yönelmektedir. Venezuella’nın hiper enflasyonundan kurtulmak ve temel ihtiyaçların karşılanması için birçok vatandaş Bitcoin madenciliğine başvurdu. Ayrıca, ülkenin yoğun olarak sübvanse edilen elektrik piyasasında maliyetlerin düşük olması nedeniyle, madencilik de uygun hale geldi. Venezuella’da Bitcoin madencileri ayda 500 dolar kazanabilirler, bu da ithal bebek bezi ve insülin gibi şeyleri almak için yeterlidir. Birçok vatandaşı için, Bitcoin bir yatırım varlığı ve yerel paralarının devalüasyonundan tasarruf etmenin bir yoludur. Gelişmekte olan birçok ülkede, paranın devalüasyonu, cari açığı daha da kötüleştiren yabancı borsalar, kripto para birimleri için yeni bir talep yaratmaktadır.

122

TEKNOLOJİ RAPORU

BLOK ZİNCİR

Başka bir sorun, kripto paralar, uluslararası yasadışı bir para transferi piyasası olabilir. Abartılı bir örnek vermek gerekirse; 3. Dünya Savaşı gerçekleşirse ve bir savaş şifresi ya da belirli bir kripto para birimi savaş makineleri ve diğer gerekli unsurları satmak için daha çok kullanılacaksa, o kripto paranın fiyatı etkilenecektir ve dolayısıyla diğer ülkeler bu kripto parayı yasaklayacaktır.

Kâğıt paradan farklı olarak, kripto para birimlerinin oluşturulması kolay ama düzenlenmesi çok zordur. Doğal olarak arz anlamında sınırsızdırlar ve hiçbir fiziksel transfer gerektirmez. Merkez bankaları parasal sistemi dengelemek için döviz rezervlerine sahiptir, ancak kripto paralar kullanılacaksa, merkez bankalarının parasal sistemin likiditesini nasıl kontrol edeceği açık değildir. Bir kripto para biriminin yasaklanması, aynı zamanda o kripto para biriminin uluslararası fiili standart olması durumunda, kripto-para birimini likidite saldırılarına karşı da savunmasız hale getirecektir. Bu nedenle, kripto para birimi, aslında ülkeler arasında mali bir silahtır.

Kripto paraları kucaklamak ya da düzenlemek (bazılarını yasaklamak bile) teknolojik bir meseleden ziyade uluslararası, ekonomik ve politik bir karardır. Ve bu karar iki faktöre bağlıdır;

killenecektir, bu yüzden her ülke, hem ekonomik hem de politik açıdan kendi konumlarını stratejik olarak değerlendirerek kendi kararını vermelidir. Özellikle uluslararası para transferleri için kripto para birimi konsorsiyumlarına katılmamız veya bunları izlememiz gerektiğini düşünmekteyiz. Anonimlik sağlayan çözümler dışında, düzenleyici kurumlar tarafından kolayca izlenebilen çözümlere odaklanmalıyız. ICO’lar, saydamlık ve düzenleme eksikliğinden dolayı, tohum seviyesindeki yeni girişimler için bir fonlama mekanizması olarak hareket etmesine rağmen, ticaretin ötesinde kumar oynamak için kolaylıkla bir araç olabilir. Talep o kadar yüksek ki; bazı ICO’lar neredeyse hiçbir düzenleme olmadan IPO’lar kadar büyük olabilmektedir.

Mevcut duruma göre, herhangi bir düzenleyici denetime bağlı olmayan ICO’lar ve diğer kripto-para birimi ticaret platformlarına katılmaktan kaçınmalıyız ya da en azından onları Forex ticaret platformları olarak değerlendirebilir ve müşterilerimizi yüksek risk ve komplikasyonlar hakkında bilgilendirebiliriz.

> İstenen anonimlik ve uluslararası para transferleri, AML ve sahtekarlık faaliyetleri üzerindeki kontrol gücü ·> Özel kripto para biriminin arkasındaki ana oyuncu, kullanımı ve dış ticaret açığı ve parasal sistem üzerindeki etkileri Kripto paranın geleceği ile ilgili son karar, küresel aktörler tarafından ve belirli kripto para birimleri üzerindeki etkileri açısından şe-

123

“İnternetin, hükümetin rolünü azaltmak için büyük güçlerden biri olacağını düşünüyorum. Eksik olan ama yakında geliştirilecek olan tek şey güvenilir bir elektronik para.”

M. Friedman 1976 Nobel Eko. İktisat Ödülü

TEKNOLOJİ RAPORU

BLOK ZİNCİR

Yüksek

Blok Zincir Teknolojisi Gelişen Eğilimler Bitcoin madenciliği

Geçici

Gerekli

Fiat-kripto borsaları İlk para teklifleri

Endüstrinin Kabulü

Akıllı sözleşme platformları

Gözaltı

Tedarik zincirinde DLT Consortia

Tasfiye ve mutabakatta DLT IoT’de DLT

İstikrarlı paralar Kimlik yönetimi

Bitcoin

Değiştirilemez belirteçler Merkezi olmayan para çevrimleri

Gizlilik paraları Güvenlik belirteçleri

Düşük

Veri marketleri DAOs

Deneysel

Düşük Bitcoin ve kripto paralar

Tehdit

Piyasa Gücü Kurumsal dağıtılmış defter (DLT) kullanım durumları

Yüksek Merkezi olmayan uygulamalar Kaynak: CBInsights

124

TEKNOLOJİ RAPORU

BLOK ZİNCİR

Merkezi Olmayan Otonom Organizasyonlar (DAOS) Sahipleri olmayan şirketler, blok zincir teknolojisi ile mümkün olabilir.

“Blok zincir şirketleri, bir topluluk kurmak için sadece bir internet bağlantısına ve iyi bir düzenleyici ortama ihtiyaç duyuyorlar ... Açık kriptolara sahip olan ve hatta geleneksel, karasal banka hesaplarına sahip olmayan açık kaynak grupları mevcuttur.”

sunacağı, dijital yargı alanlarını oluşturmayı amaçlıyor. Başka yerlerde, blok zincir tabanlı ağlar, merkezi olmayan bilgi işlem ve depolama hizmetleri oluşturuyor. Örneğin, Filecoin ve Golem, kullanıcılara çeşitli görevlere boştaki donanımı ödünç vermek için ödeme yapan eşler arası ağlar sunar.

KİMLİK YÖNETİMİ Blok zincir teknolojisiyle, kullanıcılar - internet devleri değil - kendi dijital kimliklerini kontrol edebilirler. Merkezi internet devlerinin “dijital kimlik komisyoncuları” rolü yeniden gündemdedir. Reklam tabanlı internet devleri, öncelikle reklam verenler adına kullanıcı verilerini toplayarak, satarak ve analiz ederek para kazanır. Bu şirketler veri topladıkça kötüye kullanım olasılığı da artar.

Coinbase Executive Balaji Srinivasan Veri ve ödemeler gibi alanları dönüştürmenin yanı sıra, blok zincir teknolojisi geleneksel kurumsal yapıları sarsabilir.

Blok zincir sayesinde “sahipsiz” şirketler hisse senedi olmadan para toplayabilir, geleneksel bankacılık veya finansal altyapısı olmadan faaliyet gösterebilir ya da isimlerini bile bilmeden çalışanlara ödeme yapabilir.

Blok zincir projeleri dijital ortaklık kavramı üzerinde çalışıyor. Şirketler, bir topluluğun anlaşmazlıkların çözümü için çevrimiçi bir mahkeme sistemi gibi hareket edeceği ve sınırsız bir yasal sistem

125

İdeal kimlik yönetimi neye benziyor?

01

Kişisel Kullanıcıya özgü

02

Kalıcı kullanıcının tüm hayatı boyunca

03

Taşınabilir kullanıcının olduğu her yerde erişilebilir

04

Gizli yalnızca kullanıcı verileri kullanma veya görüntüleme izni verebilir

Kaynak: CBInsights

TEKNOLOJİ RAPORU

BLOK ZİNCİR

Web’in karşısında, Facebook’un “Tekli Oturum Açma” özelliği, Facebook Connect’in kullanıcıların önceden var olan Facebook giriş bilgileriyle diğer sitelerde oturum açmasını kolaylaştırıyor. Bu kesintisiz kullanıcı deneyimi, şirkete, hedefli reklamcılık için daha fazla kullanıcı verisi sağlıyor.

Blok zincir teknolojisi, çevrimiçi kimlik oluşturmanın daha iyi bir yolunu sunabilir. Kimlik, herkes tarafından kontrol edilen ve herkes tarafından güvenilen, açık ve küresel bir blok zincirde doğrulanabilir. Kullanıcılar kendi kimliklerini kontrol edebilir, gücü ve kontrolü şirketten alabilirler. Öte yandan blockchain tabanlı bir kimlik sistemi için zorluklar da vardır. En başta, birçok hükümet ve kuruluş bunu istemiyor. Sosyal güvenlik numaraları gibi kimlik sistemleri, hükümetlerin yönettikleri vatandaşlar hakkında bilgiler tutmasına yardımcı olur. Hükümetler fiili kimlik oluşturucular olarak rollerini bırakma konusunda isteksiz olabilirler.

TAKAS VE MUTABAKATTA DLT Yıllar süren deneyimlerden sonra, bankalar hala dağıtılmış defterler ile takas ve ödeme yetersizliklerini azaltmak istiyorlar. Şirket yöneticileri arasında yinelenen bir mantra, “blok zincir teknolojisi, Bitcoin değil” olmuştur. Burada ifade edilen, altta yatan dağıtılmış defter teknolojisinin, kripto para biriminin kendisinden daha değerli olduğu fikridir.

İkinci sorun, ağ etkileri nedeniyle, merkezi platformların blok zincir teknolojisi muadillerinden daha uygun olduğu ve kullanıcıların geçiş maliyetlerini aşmak için gizlilik konusuna yeterince fazla ilgi göstermedikleridir. Gizlilik ve denetim ideal olsa da, kullanıcılar sınırlı ağ etkilerine sahip engellemelere geçmek istemeyebilirler.

Bununla birlikte arkasına önemli hükümet kurumlarının desteğini alan bir dijital kimlik blok zincir çözümünün, biyometrik çevre sistemlerle desteklenmesi durumunda, insanların yaşamını ve verimliliği çok geniş anlamda etkileyecektir. E-Devlet olmanın en temel bileşeni dijital kimlik olarak değerlendirilmektedir.

126

Muhabir Bankacılık Modeli A Ülkesi Borçlu

Ödeme Sistemi

B Ülkesi Borçlunun bankası (işlem ücreti)

Muhabir banka A (muhabir bankacılık ücreti)

Alacaklı

Ödeme Sistemi

SWIFT Mesajlaşma altyapısı Kaynak: Aite Group

Alacaklının bankası (işlem ücreti)

Muhabir banka B (muhabir bankacılık ücreti ve döviz çevrim komisyonu)

TEKNOLOJİ RAPORU

BLOK ZİNCİR

Finansal kurumlar, dağıtılmış defter teknolojisi ile deneme yapmak için ilk sırada yer alıyorlar. Bankaların dağıtılmış defterlere başvurmak için baktıkları bir alan, zaman alıcı takas ve mutabakat sürecini iyileştirmektedir. Eğer bankalar aynı veri tabanlarına bakıyorsa, aralarındaki işlemlerin takas ve çözümlenmesi neredeyse anında gerçekleşebilir.

Bu süreçteki zorluğu göstermek için verilebilecek örnek; bugün, bir hesaptan diğerine basit bir banka havalesinin, muhabir bankalar dahil, hedefine ulaşmadan önce karmaşık bir aracılar sisteminden geçmesidir.

Dağıtılmış defterler tüm bu işlemleri basitleştirebilir. Bir gözetim hizmetleri ve muhabir bankalar ağına güvenmek yerine, işlemler doğrudan açık ve şeffaf dağıtılmış defterlere işlenebilir.

Tedarik Zincirinde DLT Tedarik zincirleri karmaşık ve verimsizdir. Şirketler hareket eden ürünlerin zaman ve maliyetlerini azaltmak adına DLT’yi kullanabilirler. Sağlık hizmetleri, emlak, bankacılık ve diğer endüstrilerdeki uygulamaların ötesinde, dağıtık defterlerin tedarik zinciri üzerinde geniş bir etkisi olabilir. Günümüzün küresel tedarik zinciri ise iyice karmaşıktır ve çiftçileri, depoları, nakliye şirketlerini, dağıtıcıları ve perakendecileri bir araya getirmektedir. Pek çok farklı partiye dahil olmak, sağlam veritabanlarından e-posta zincirlerine ve kağıt çıktılarına kadar birçok farklı türde kayıt tutma yöntemini de kapsamaktadır. Ürünler bir tedarik zincirinden veya üreticiden satışa geçtikçe, dağıtılmış defter teknolojisi (DLT) açık, dağıtılmış ve gerçek zamanlı bir veritabanındaki işlemleri belgelemek için kullanılabilir. Böyle bir sistem gecikmeleri azaltabilir, şeffaflığı artırabilir ve insan hatalarını en aza indirebilir.

Karmaşık küresel gıda tedarik zinciri Tarlalar

Depolama

Gıda İşleyici

Perakendeci

Distribütör

Gıda Üreticisi

Mutfak

127

TEKNOLOJİ TRENDİ

AÇ I K BAN KACI LIK

PSD2 (ikinci AB Ödeme Hizmetleri Direktifi) / Açık Bankacılık, banka müşterilerinin finansallarını yönetmek için üçüncü taraf hizmet sağlayıcılarını kullanmalarına imkan verir.

“Bankalar olarak, Amazon Prime’den daha değerli bir şey sunamıyorsak, muhtemelen yanlış işi yapıyoruz.”

Bradley Leimer, Head of innovation Santander

TEKNOLOJİ RAPORU

AÇIK BANKACILIK

Açık Bankacılık

Kapalı Bankacılık

Regülasyonlar, Birleşik Krallık perakende bankacılık - açık bankacılığına bir devrim getireceğine inandığımız konuları aynı anda yürürlüğe sokuyor. Bu sayede, düzenleyiciler, üçüncü taraflara müşteri verilerini açarak artan rekabeti ve yeniliği teşvik etmeyi amaçlıyor.

Banka

Uygulama Programlama Arayüzleri - API (Application Programming Interface)

Müşteriler

Açık Bankacılık

Açık Bankacılık ve PSD2

Müşteriler

PSD2 (ikinci AB Ödeme Hizmetleri Direktifi) / Açık Bankacılık, banka müşterilerinin finansallarını yönetmek için üçüncü taraf hizmet sağlayıcılarını kullanmalarına imkan verir. Müşterinin talebi üzerine, bankaları, seçilen üçüncü tarafın API’ları aracılığıyla müşterinin verilerine erişme olanağı sağlar.

3. taraf sağlayıcılar

Banka

PSD2 / Açık Bankacılık, İngiltere’deki Finansal İdare Kurumu, Rekabet Piyasa Kurumu (CMA) ve AB bölgesinde Avrupa Bankacılık Otoritesinin (EBA) bir girişimi olarak başlamıştır.

Bu verilerin sahipliği uzun vadede fiyatlandırma ve risk puanlaması açısından rekabet avantajı sağlamıştır. Hem AB hem de Birleşik Krallık düzeyinde bir düzenleme hedefi, piyasayı yeni girenler için cazip kılmaktadır. Bu durum, banka tarafından tutulan müşteri verilerini üçüncü taraflara (TPP-Üçüncü Taraf Sağlayıcılar) açacak

130

Kaynak Deloitte analizleri

Fiyat karşılaştırma siteleri

TEKNOLOJİ RAPORU

AÇIK BANKACILIK

olan iki önemli yönetmeliğe (AISP / PISP) yol açmıştır. Bu veriler ayrıca, tüketicilere yenilikçi, katma değerli bankacılık hizmetleri sunmak için de potansiyel olarak kullanılabilir.

TPP’nin (Üçüncü Taraf Tedarikçisi) 2 temel yönetmeliği: > Hesap Bilgileri Hizmet Sağlayıcı (AISP): AISP’ler, tüketicilerin

ve şirketlerin mali açıdan 360 derecelik bir görünüm elde etmek için kullanabilecekleri yöntemlerdir (Tüm finansal hesaplar için bir PFM Uygulaması). PSD2, bu kuruluşların müşteri işlem geçmişine ve hesap detaylarına nasıl erişebilecekleri konusunda bir çerçeve sunacaktır. > Ödeme Başlatma Hizmet Sağlayıcısı (PISP): PISP, şirketlere, perakendecilere ve tüccarlara elektronik ödemeleri kabul etmek

Ödeme başlatma hizmeti sağlayıcısı (PISP) dahil olmak üzere güncellenmiş bir ödeme modeli Müşteri

Hesap bilgisi servis sağlayıcısı (AISP) içeren güncellenmiş bir etkileşim modeli

Tüccar

Müşteri

AISP

PISP

I

AP

Kart Ağı Alan Banka/İşlemci Mevcut Akış

Gönderen Banka

Müşterinin Bankası A

Gelecekteki Akış

Mevcut Akış

131

Müşterinin Bankası B Gelecekteki Akış

Müşterinin Bankası C

TEKNOLOJİ RAPORU

AÇIK YAPAY BANKACILIK ZEKA

için çevrimiçi bir çözüm sunan kuruluştur. Bu genellikle satıcı veya satıcının Web sayfasını, ödeme yapan kişinin bankasının çevrimiçi bankacılık platformuna bağlayan bir hizmet olarak yazılım (SaaS) modelini kullanır, böylece bir para transferi gerçekleştirilebilir.

yapmaya başlamıştır. API’lar olsa da, endüstri paydaşları arasında güvenli veri paylaşımı için, çoklu güvenlik standartları ortaya çıkmıştır. Bu girişimler arasında Berlin Grubu, STET Fransa, CAPS, PRETA ve NACHA bulunmaktadır.

İnsiyatif Takvimi

Şu anda standartlar endüstri düzeyinde geliştirilmektedir. Ancak zaman içinde standartların kademeli olarak bölgesel düzeyde konsolide olması muhtemeldir. Son olarak, en yüksek erişime ve en güçlü ağ özelliklerine sahip standart, küresel bir standart olarak ortaya çıkabilir. API’nin standardizasyon ve güvenlik özellikleri ele alındığında, bağlantı için API’lere dayanan RTP ve DLT gibi diğer yönlendiricilerin gerçek potansiyeli ortaya çıkacaktır.

PSD2 Ağustos 2016’da açıklandı. Ocak 2018’den beri yürürlükte.

Bankalar için pilot başlangıç tarihi Mart 2019, üretime geçiş için son tarih ise Eylül 2019’dur. Brexit tarihi (29 Mart 2019) bu takvime denk gelmesine rağmen, her iki taraf da PSD2 / Açık Bankacılık son tarihlerini rekabetçi bir şekilde uygulamaktadır.

Türkiye’de, PSD2 çalışmalarına katılma konusunda herhangi bir düzenleme ya da hükümet eğilimi bulunmamaktadır. Ancak önceki deneyimler, bu düzenlemelerin Avrupa’daki muadillerini takip eden 5-6 yıl içinde Türkiye’de de geçerli olabileceğini göstermektedir.

Güvenlik cephesinde ise, bankaların üçüncü taraflarla güvenli bir şekilde veri paylaşmak için kullandıkları birkaç API standardı ortaya çıkmaktadır.

Düzenleme kaçınılmaz olduğundan, bankalar özellikle farklı API’lar açarak diğer bankalara kıyasla rekabet avantajı elde etmek için PSD2’yi benimsemeye başladılar denilebilir.

kacılık teklifinin çok ötesine geçen kesintisiz

Brexit ve Açık Bankacılığa Etkileri

“Finansal kurumlar, minyatür bir online banbir dijital platformda gezinmek için kolay bir yol sunabilmelidir.”

Jim Marous, co-publisher of The Financial

API İle İlgili Zorluklar Bazı üçüncü taraflar, API’lar aracılığıyla güvenli veri paylaşımı sağlamak için standartlar uygularken, ülke seviyesindeki bazı endüstri paydaşları da standartlaştırılmış API’ler oluşturmak için işbirliği

132

Brand and the publisher of the Digital Banking Report.

2007

PSD Duyuruldu

2011

EBA Kuruldu

2013

FCA Kuruldu

Ödeme hizmetlerinin

Finansal risk yönetimi

İngiltere merkezli

düzenlenmesi

Basel lll uygulamasında etkili

Finansal regülasyon sağlıyor

AB bölgesinde geçerli

Londra merkezli

Denetleme yetkisi var

Rekabet artırma amaçlı

Paris’e taşınıyor

Ödeme sistemlerini regüle ediyor

2016

PSD2 Zorunlu

2015

PSD2 Duyuruldu

2014

CMA Kuruldu

9 Büyük bankaya zorunlu

Ödemelerin düzenlenmesi

Rekabet kurumu

Ocak 2018’e kadar süre

2 yıl ülkesel kanuni süre

İngiltere merkezli

tanındı

Hesap bilgi servisleri

Özerk kurum

Finansal aracılara avantaj

Parasal işlem servisleri

2018

PSD2 Yürürlükte

2019

Test ve Pilot

2019

Açık Bankacılık

5 banka ek süre istedi

3 ay test

CMA9 açık bankacılık servisleri aktif

Güvenlik kısmı netleşiyor

3 ay gerçek müşterilerle pilot

Son tarih fakat uzayabilir

18 ay geçiş süresi

OBIE denetiminde

Erken adaptasyon ihtimali mevcut

GPDR ile uyumlu

133

TEKNOLOJİ RAPORU

AÇIK BANKACILIK

Açık Bankacılık Avrupa Birliği Açıklıkta Ustalar

Zengin API kapsamı

İşlevsellikte Yenilikçiler

API standardizasyon girişimi

Fonksiyonel kapsam

STET France

Sınırlı API kapsamı

AISP, PIIS ve PIS için PSD2 sunucu girişimi. REST, OAuth2, JSON ve HTTP kullanır. TPP’ler ve ASPSP’ler arasında veri alışverişi yapılabilmesi için ISO 20022.

PRETA Açılımda Başlangıçlar Temel deneyim

Geliştirici deneyimi

EBA CLEARING’in tamamına sahip olduğu iştiraki. XS2A hizmet binası blokları arasında dizin, test ve sertifika, yardım masası ve uyuşmazlık çözümü bulunur.

Deneyimli Liderler Kapsamlı deneyim

Kaynak: Innopay Open Banking Monitor (OBM) 2.0 Developer Portal benchmark (update Sept 2018)

Değerlendirme Mevcut bankacılık işletim modelleri büyük ölçüde kapalı olup, bankalar ürünlerini sundukları müşteri arayüzüne sahiptir. Bu arayüzler, cari hesaplardan tasarruf hesaplarına, borçlanma ve koruma ürünlerine kadar uzanan hizmetler ile yüksek oranda bütünleşmiştir. İngiltere’de “Open Banking”, Avrupa’da ise “PSD2 standartları” en geç 2019 Ekim ayına kadar hayata geçirilecek. Bu da İngiltere’de dokuz, Avrupa’da birçok banka ve finans kurumunun verilerini üçüncü kişi veya kurumlara açacağı anlamına gelmektedir. Bu

Berlin Grubu API’ler PSD2 AIS, PIIS ve PIS’yi destekler. RESTful, JSON ve ISO 20022 standartlarına dayanmaktadır.

Veri süreçleri, arayüzler ve altyapı için açık ve telifsiz.

Ödeme Hizmetlerine Kontrollü Erişim (CAPS) Kurucular, Equens Worldline, NETS ve diğer tedarik yan kuruluşlarıdır. ASPSP’ler ve TPP’ler için PSD2 / RTS uyumluluğu, API toplama ve premium hizmetler.

NACHA ABD Finansal Hizmetler sektöründeki API’ler için API Standardization Industry Group’a liderlik eder.

Hesap doğrulama ve banka iletişim bilgilerine erişim için standartlar geliştirilmesi.

süre içerisinde bu standartlarla ilgili bilgi birikimi elde edilmesi ve bizim açtığımız API’lerin iyileştirilmesi önem taşımaktadır.

PSD2, yeni gelir akışları geliştirmek, müşteri sahipliğini yakalamak ve ‘Gündelik Banka’ merkezli bir ekosisteme doğru ilerlemek için önemli fırsatlar sunmaktadır. Ancak, ganimetlerin en büyük payı, bu fırsatlardan yararlanmak için ilk hamleyi yapan bankalara gidecektir.

134

TEKNOLOJİ RAPORU

AÇIK BANKACILIK

Regülasyonların Ötesinde Açık Bankacılık 01

Klasik Banka

Banka tüm kanallara ve backend teknolojilerine hakim.

Teknik altyapı ve ürünlerin sahipliği bankada Teknoloji firmaları temel araçları sağlamakta

02

İş Birliği Yapan Banka

Girişimlerin bankacılık hizmetlerinin bir kısmını verdiği.

Girişimlerle bankalar arasında anlaşmalarla yönlendirme ve hizmetler sağlanıyor Veri sahipliği bankada Girişimler ve bankalar arasında sınırlı anlaşma kapsamında veri alışverişi

135

TEKNOLOJİ RAPORU

AÇIK YAPAY BANKACILIK ZEKA

03

PSD2 (Şu anda sadece Avrupa’da)

Regülatif zorunluluğa göre ilerleniyor Hesap bilgileri ve hesap transferi girişimlere açılıyor Anlaşma olmaksızın dileyen girişimler bu işlemleri kullanıyor Hesap bakiyeleri, hareketleri ve ödeme bilgileri girişimlerle paylaşılmış oluyor

04

Regülasyon Ötesinde Açık Bankacılık

Regülasyonla sınırlı olmayan API’ler sağlanıyor.

Dileyen girişimler hızlıca API üzerinden entegre olabiliyor.

Girişimlerle ortaklaşa çalışıp bazı servisleri uygun, etkin ve verimli şekilde vermeyen bankalar müşteri kaybına uğruyor.

Veri sahipliği banka ve girişimci arasında paylaşılıyor.

Banka API’ler ile hizmet ve verilerden gelir elde ediyor.

API sağlamayan veya pratik API’ler oluşturmayan bankalar pazarda pay kaybetmeye başlıyor.

Banka, kullanıcı deneyimi alanı uygulamaları gerçekleştirmediği veya avantajlı/hızlı servisler sağlayamadığı durumlarda sadece bankacılık altyapısı sağlamış oluyor, gelir kaybına uğramaya başlıyor.

136

TEKNOLOJİ RAPORU

AÇIK BANKACILIK

05

Deneyim/Pazaryeri Bankacılığı

Müşterilerinin faydasını da düşünen, finansal hizmetler dışında da hizmetlerin sağlandığı, finansal danışmanlık gibi uzman servislerin müşteri deneyiminde kesintisiz sağlandığı, müşteri deneyimi ürünleri ortaya koyan banka ve girişimler pazarın hakimi oluyor.

Müşteri deneyimi uygulamalarında ödemelerden krediye kadar birçok finansal hizmet, işin akışı içerisinden doğal olarak sağlanıyor.

Hızlı iş birlikleri ile uçtan uca etkin çözümler ve uzman deneyim sunan girişim ve bankalar müşteri gelirlerini birlikte paylaşıyorlar.

Hızlı anlaşmalar yapamayarak, basit ve etkili deneyim sunamayan bankalar, müşteri kanallarını deneyim uygulamalarına kaybediyorlar.

Dileyen girişimler hızlıca API üzerinden entegre olabiliyor.

Müşteri verisi, deneyimi sağlayan uygulamalarda yer alıyor.

Banka API’ler ile hizmet ve verilerden gelir elde ediyor.

Deneyim uygulamaları; bankacılık ürünlerine yönlendirmeyi, müşterinin avantajlarına ve API maliyetlerine göre gerçekleştiriliyor.

API sağlamayan veya uygun koşullarda sağlayamayan bankalar sadece müşteri kanalları değil, gelir modellerini de kaybediyorlar.

Banka API’ler ile hizmet ve verilerden gelir elde ediyor.

137

TEKNOLOJİ RAPORU

AÇIK BANKACILIK

PSD2 regülasyonları, Avrupa’nın Paypal veya ApplePay gibi ödeme hizmetlerine karşı rekabet edebilecek çözümler üretme üzerine geliştirdiği bir yöntemdir. Bankaların yeterince hızlı rekabet edemediğini gören regülatif kurumlar, bankaları iş birliğine zorlayan PSD2 regülasyonlarını getirmişler ve regülatif kum havuzu gibi girişimleri destekleyen programlar başlatmışlardır. Avrupa, finansal hizmet rekabetinde açıkçası bankalardan çok bu girişimlere inanmaktadır. Bankaların hakimiyetini kırarak, rekabet ortamıyla finansal dünyadaki hakimiyetini kaybetmeyi engellemeyi istemektedir.

müşterilere daha hızlı ve ucuz bir şekilde sunmaktadır. Dolayısıyla FinTech’ler ülkemizde bankalara rakip olabilecek ürünler çıkarmakta zorlanmaktalar. Örneğin yurt dışında bir FinTech, banka API’sini kullanarak ve kullanıcı hesapları arasında para transferi veya fatura ödemesi hizmetlerini sağlayarak gelir elde edebiliyorken, Türkiye’de bu hizmetler ve daha fazlası (vergi ödemeleri, otomatik para transferi, e-devlet girişi vb.) bankalar tarafından ücretsiz sunulmaktadır. Dolayısıyla Türkiye’deki bu deneyimler, yurt dışında kurulacak bir FinTech girişimi ile API’ler kullanılarak gelir elde etme fırsatları olarak kullanılabilir.

Türkiye’de Bankacılık sektörü yoğun regülasyonlar ile korunmaktadır. Bu regülasyonların ileride Avrupa’daki rüzgardan etkilenerek yumuşatılması kısa vadede mümkün olmamakla birlikte orta ve uzun vadede dikkate alınmaya değer görülmektedir.

Servis sağlayan, başka bir deyişle API hizmetini veren kurum olmak, uzun vadede neredeyse bir zorunluluk haline gelecek denebilir. Yeni neslin alışkanlıkları göz önünde bulundurulduğunda burada yer almıyor olmak bile verilen diğer bütün hizmetlerin kalitesinden bağımsız olarak müşteri kaybına sebep olabilir.

Orta vadede hem hizmeti veren bankalar tarafında hızlı yol alınması hem de bu hizmetten faydalanan girişimler kurulması veya onlarla iş birliği yapılması, tahmin yürütmenin zor olduğu bu ortamda riski azaltacaktır.

Bankaların özellikle mevcutta hakim oldukları verileri paraya dönüştürme modellerine odaklanmaya başlaması ve bu verileri sağladıkları ortamları arttırmaya ağırlık vermesi gerektiğini düşünmekteyiz. Mevcut regülasyonlarla iş birliklerini ücretsiz ve zorunlu vermek yerine, gelir odaklı, dinamik ve esnek hale getirmek ön plana çıkmaktadır.

Mevcut bankacılık işletim modelleri büyük ölçüde kapalı sistemler olup, bankalar kendi ürünlerini müşterilerine bu ara yüzler ile sunmaktadırlar. Bunlar, cari hesaplardan tasarruf hesaplarına, borçlanma ve koruma ürünlerine kadar uzanan hizmetlerdir.

FinTech’ler ve “challenger bank” girişimleri, bu modeli uçtan (kapalı sistemlerden) ayırmaya başladılar ve yeni oyuncular bu niş alana girdiler (TransferWise, Revolut gibi). Bununla birlikte, pazar modeline yönelik potansiyel bir değişim, daha kapsamlı olmakla birlikte, müşteri ihtiyaçlarını bankacılığın merkezine yerleştirmektedir.

Türkiye’deki bankalar yurt dışındaki bankalara göre birçok hizmeti

138

TEKNOLOJİ RAPORU

AÇIK BANKACILIK

Veriden Para Kazanma için 6 Model

Gelir Odaklı Arayüzler

Veri Büyütme

API’ler

Banka, diğer kuruluşlara, veri ve analiz kaynakları olarak bakmakta ve bankanın müşteri verilerine daha zengin bir içerik oluşturmak için ne yapması gerektiğini tamamlamaktadır.

Veri Üreticisi Olarak Banka Banka, üçüncü taraflarca tüketilecek bir veri üreticisi olarak hareket etmektedir. Verileri doğrudan satma veya lisanslama süreci hızla ek gelirler oluşturur.

Ürün Üreticisi Olarak Banka Bankanın “kolaylaştırma” için üçüncü bir tarafa ödeme yapmak zorunda kalabileceği hibrit bir modeldir. Örneğin, müşteriden gelir elde etmesine yardımcı olan ürün / hizmetlerin satışını veya tanıtımını yapmak için üçüncü tarafa bir ücret öder.

Banka

r eli tG ek er r i d er isl t-İn erv rül S ek gö Dir rün/ iş/İç Ü Gir ete k r Ma

Ge Ür li rke ün/S r erv te Gir i iş/ sler İçg örü ler

Ma

3.Parti/ Fintech

Ücret/Gelir Payı

Ma

Çözümler/Tavsiyeler

rke te G Ür ün iriş/İ çg /Se örü Se rv rvi s Ü isler ler Platformlar cre ti

iş Gir te e k r p Ma Tale reti c sÜ i rv Se

İçgörü Dağıtıcısı Banka sadece bir üretici değil, aynı zamanda “içgörüler”in işlenmiş analiz edilen verilere atıf yaptığı içgörünün bir dağıtıcısıdır.

Bir Servis Olarak İçgörü Dağıtıcısı Banka, Müşteri Bilgilendirme servislerini tanımak gibi üçüncü tarafların ekosistemine bir kolaylaştırıcı veya hizmet sağlayıcı olarak hizmet veren bir platform oluşturur. Bu platform aracılığıyla, bankalar, tüketilen hizmetler için doğrudan üçüncü şahıslara ödeme yapar.

Platform-Yapı Banka, tüketicinin hayatıyla daha fazla bütünleşen bankacılık ürünlerini / hizmetlerini yenilemek ve birlikte oluşturmak için üçüncü taraflarla işbirliği yapacak bir platform yaratır.

Bankaların iş modeli olarak ister istemez iki modelden birine kayması gerekecektir. Bir modelde müşteri kanalını kaybeden, efektif, düşük maliyetli ve hızlı bir şekilde, sadece bankacılık altyapı servislerini sağlayan bir altyapı/servis sağlayıcı olmak; diğer tarafta ise yaşam döngüsü uygulamaları gerçekleştirerek finansal olmayan ürünler sunmaya başlamak ve pazaryeri bankacılığı modeline geçmek vardır. Bu modelde banka sadece kendi servislerini değil, müşteriye en uygun olan servisleri ön plana çıkaran bir yaklaşım sergileyebilir.

TEKNOLOJİ RAPORU

AÇIK YAPAY BANKACILIK ZEKA

Diyor ki... “Çok az veriyle, güvendiğiniz sonuçlara ulaşamayacaksınız. Bir sürü veri ile gerçek olmayan ilişkiler bulacaksınız… Büyük veri bitlerle ilgili değil, yetenekle ilgilidir.”

Douglas Merrill

Pazaryeri bankacılığı, birçok finansal hizmet sağlayıcısının sürekli olarak müşterileri için uygun fiyatlı ürünler için rekabet ettiği, veri yoğun, platform tabanlı bir pazara dönüşmektedir. Sonuç olarak, geleneksel banka hizmetleri, bir tedarikçi ekosistemi aracılığıyla artırılmaktadır. Banka bu modelde bazı konularda servis sağlayıcı, bazı konularda aracı, bazı konularda da finans dışı müşteri deneyimi uygulamaları olarak karşımıza çıkabilir. Bu modelin şimdiden hedefe alınması gerektiğini değerlendirmekteyiz.

TEKNOLOJİ TRENDİ

VER İ G ÜVE N LİĞİ

Kişisel veriler, kişinin kimlik yapısını ortaya koyan ve kişiye özel bilgiler olarak tanımlanabilir.

Bu yüzden kişisel veriler ve kişisel verilerin güvenliği ve gizliliği uzun zamandır önem arz eden bir konu olarak gündeme gelmiştir.

“İdealist ve iyimser bir şirketiz. İlk on yıl boyunca, insanları bir araya getiren tüm iyiliğe odaklandık. Ancak şimdi bunu yeterince yapmadığımızı anladık. İnsanların bu araçları da zarar vermek için nasıl kullanabilecekleri konusunda kötüye kullanımı engellemeye yeterince odaklanmadık.”

Mark Zuckerberg, Facebook CEO, 4/18

TEKNOLOJİ RAPORU

VERİ GÜVENLİĞİ

Facebook-Cambridge Analytica veri skandalı, 2018’in başlarında ortaya çıktı. Milyonlarca insanın Facebook profillerinin kişisel verileri, rızası olmadan toplanıp siyasi amaçlar için kullanıldı. Bu, kişisel verilerin kamuya açıklanmasında bir dönüm noktası olarak tanımlanmış, Facebook’un hisse senedi fiyatlarında büyük bir düşüşe neden olmuş ve teknoloji şirketlerini veri kullanımını daha sıkı bir şekilde düzenlemeye çağırmıştır.

Çoğu çevrimiçi tüketici, faydalar net olmadığında verileri korur.

Tüketiciler veri gizliliği sorunlarını ele almak için harekete geçiyor.

Silinen / Önemsiz Uygulamalar

% 64

Düzeltilmiş Mobil Gizlilik Ayarları

% 47

Devre Dışı Çerezler

% 28

Belirli Siteleri Ziyaret Etmedi / Kapamadı

% 27

Gizlilik Anlaşmalarını Okuma

%9 %0

%25

% 50

Son 12 Ay İçinde Veriler Nedeniyle Harekete Geçirilen Katılımcıların Yüzdesi Kaynak: Kleiner Perkins 2018 Internet Trends

Özel sektör, gizlilik mevzuatına giderek daha fazla bağlı kalırken, kolluk kuvvetleri ve güvenlik hizmetleri daha az kontrol sahibidir.

Polis servisleri, ilgilenilen kişileri gerçek zamanlı olarak tanımlamak için yüz tanıma özelliğini kullanıyorlar. İlgilenilen araçları izlemek için otomatik plaka tanıma (ANPR) kullanılıyor. Ayrıca, bir suç anında insanların konumunu ve kalp atış hızını belirlemek için fitnes takipçilerinin verilerini kullanıyorlar. Soruşturma sırasında bir şüphelinin telefonunu açmak için Face ID’yi bile kullandılar. Bilgi toplayan milyarlarca yasa uygulayıcısı, kim olduğunuzu, nerede olduğunuzu, ne yaptığınızı ve hatta düşündüklerinizi bile tanımlayabilir.

Batılı ülkelerde çoğu kişi kredi puanının ne olduğunu anlayabilir.

Bu, varlıklarına, gelirlerine ve kredi geçmişine göre verilen bir puandır. Örneğin, bir bankanın size borç verilip verilmeyeceğine karar verirken, ne kadar güvenilir olduğunuzu ve ne tür bir risk oluşturduğunuzu gösteren bir özet çıkarılır.

% 26

Belirli Bir Ürün Almamış

Dijital etik ve mahremiyet, bireyler, kuruluşlar ve hükümetler için artan endişelerdir. Tüketiciler, kişisel bilgilerinin değerli olduğunu ve kontrol edilmesini istediklerini giderek daha fazla fark ediyorlar. Organizasyonlar, kişisel verilerin güvenliğini sağlama ve yönetme riskinin arttığını kabul ediyorlar ve hükümetler yaptıklarından emin olmak için sıkı bir mevzuat uyguluyorlar.

% 75

Çin’de hükümet, kredi puanlarını yepyeni bir düzeye çıkarmaya karar verdi ve her şeyi, yaptığınız her şeyi izleyerek onları bir hayat puanı haline getirdi. Ve 2020’ye kadar, bu puan her Çin vatandaşının hayatının zorunlu bir parçası olacak.

143

TEKNOLOJİ RAPORU

VERİ GÜVENLİĞİ

le, Facebook, Skype ve Apple’ın da dahil olduğu teknoloji devlerinin, hükümete kullanıcılarını bildirmeden çok sayıda özel kullanıcı verisi ürettiği bildirildi. Kişiler, kişisel bilgilerinin hem kamu hem de özel sektördeki kuruluşlar tarafından nasıl kullanıldığına dair giderek daha fazla endişe duymakta ve geri dönüş, yalnızca bu kaygıları proaktif olarak ele almayan örgütlenmeler için artacaktır.

Gizliliğe ilişkin her türlü tartışma, dijital etiğin daha geniş bir konusuna ve müşterilerinizin, bileşenlerinin ve çalışanlarınızın güvenine dayanmalıdır.

Evlerimize hoş geldin dediğimiz cihazlarla ilgili ihanet masalları duyuyoruz - akıllı telefonlar bizi takip ediyor, oyun konsolları hareketlerimizi takip ediyor, laptop kameraları özel hayatımızı gözlüyor. Bu mikrofonları, kameraları ve izleyicileri vücudumuza yerleştirdiğimiz, bize sağladıkları faydalarla karşı karşıya kaldığımız, ancak son derece invazif gözetim düzeylerine maruz kaldığımızın farkında olmadığımız giyilebilir cihazlar için bir gelecek hayal edin.

Bu önermeye, nörolojik ve bedensel sistemlerimizle doğrudan iletişim halinde olan biyometrik cihazların olasılığını ekleyelim.

Böylece tüm popülasyonlar, kontrollerinin ötesindeki kuvvetler tarafından, manipülasyona karşı şok edici bir şekilde savunmasız olabilecek duruma gelebilirler.

Genel Veri Koruma Yönetmeliği (GDPR) olarak adlandırılan veri gizliliği yönetmeliklerindeki değişiklikler, bu yıl Avrupa Birliği’nde etkili olacaktır. ABD, sanal kişisel ağları çökertirken, AB, ISP’lerin abone verilerini, sayaç erişimini ve gaz bağlantı hızlarını toplamasına ve satmasına izin verilip verilmeyeceğini tartışıyor. Tüm bunlar, özel ve eşler arası ağları kullanarak geleneksel ISP’leri atlatmanın yeni bir yolunu işaret ediyor. Bağlantılı evlerimiz, arabalarımız ve giyilebilir cihazlarımız çevrimiçi olduğunda, bu durumun nelere yol açabileceği halen net değildir.

Örneğin, Amerika Birleşik Devletleri’ni ele alın. ABD Ulusal Güvenlik Ajansı’nın PRISM programını çevreleyen skandalı, Microsoft, Goog-

144

Gizlilik Paradoksu 01 02 03

İnternet Şirketleri Düşük fiyatlı hizmetlerin kısmen kullanıcı verilerinden daha iyi yapılması.

İnternet Kullanıcıları İnternet hizmetlerinde algılanan değere göre zaman artışı.

Düzenleyiciler Kullanıcı verilerinin 'uygunsuz' kullanılmadığından emin olmak isterler.

VERİ GÜVENLİĞİ

TEKNOLOJİ RAPORU

Ülke Politikaları

bağlı olduğu için, GDPR, güven oluşturmak için müşterinin veri gizliliği konusundaki güvenini oluşturmaya çalışmaktadır. Diğer

Merkezden yönetememe 2018 için kilit bir tema olarak ortaya çıkmıştır. Güvenlik kaygılarını ve fikri mülkiyet ihlallerini öne sürerek, dünyanın dört bir yanındaki bazı demokratik hükümetler internet erişimini kısıtlamakta ve belirli içerikleri yasaklamakta, etkili bir şekilde onlarca “splinternets” yaratmaktadır.

Düzenleme aynı zamanda PSD2 ve açık bankacılığı da kapsamaktadır. Bu doğrultuda, düzenleyiciler, üçüncü taraflara müşteri bankacılığı verilerini açarak artan rekabet ve yeniliklere yönelmeyi amaçlıyorlar. Bankalar bunu daha da ileri götürmelidir; başarılı bir platform olmak için, daha açık olmaları gerektiğinden, pazardaki güçlü yanlarını birleştirmek için işbirliği yapmak ve fintech’lerle ve diğer start-up’larla işbirliğine girmek zorundalar. Açık Bankacılık / PSD2 (ikinci AB Ödeme Hizmetleri Direktifi), banka müşterilerinin finansallarını yönetmek için üçüncü taraf hizmet sağlayıcılarını kullanmalarını sağlar. Müşterinin talebi üzerine, bankaları seçilen üçüncü tarafa, API’ler aracılığıyla müşterinin verilerine erişme olanağı tanımaktadır.

AB / Asya / Amerika = Veri toplama + paylaşımı konusunda artan düzenleyici odak ABD

AB

1974 Gizlilik Yasası 31/12/74 tarihinde yürürlüğe girdi.

Genel veri koruma yönetmeliği 25/5/18 tarihinde yürürlüğe girdi.

JAPONYA Kişisel Bilgilerin Korunması Hakkında Kanun 30/5/17 tarihinde yürürlüğe girdi.

GÜNEY KORE Kişisel Bilgilerin Korunması Yasası 30/09/11 tarihinde kabul edildi.

Veri Gizliliği Kanunları Geçtiğimiz 10 Yıl İçinde Çıkan

Türkiye’de KVKK (Kişisel Verilerin Korunması Kanunu)’na benzer Genel Veri Koruma Yönetmeliği (GDPR), 28 AB ülkesinde veri koruma yasasını standart hale getirmekte ve kişisel olarak tanımlanabilir bilgileri kontrol etmek ve işlemek için katı yeni kurallar uygulamaktadır.

Her ne kadar bu iki düzenleme ilk bakışta çatışsa da, PSD2 müşterinin verileri paylaşma konusundaki istekliliğine büyük ölçüde

Geliştirilen (2018)

birçok ülke, gizlilik mevzuatını geliştirme veya uygulama sürecindedir ve bu, dünya çapındaki gizlilik yasalarının evrimleşmesi, kuruluşları, müşterileri, vatandaşları ve çalışanları ile etkileşimde bulunmalarına itiraz etmeye devam edecektir.

Mevzuat ayrıca Çin, Rusya, Almanya ve Güney Kore dahil olmak

145

TEKNOLOJİ RAPORU

VERİ GÜVENLİĞİ

üzere yargı dairelerinde bilgi edinme konularını da yönlendirmektedir. Kuruluşlar, veri ikamet stratejisini belirlemek için faaliyet gösterdikleri ülkelerin veri ikamet koşullarını değerlendirmelidir. Yerel veri merkezleri bir seçenektir, ancak genellikle pahalıdır ve çoğu durumda kişisel verilerin güvenli sınır ötesi transferlerinin mümkün olabileceği yasal ve mantıksal kontroller mevcuttur. Bulut servis sağlayıcıları, veri merkezlerinin mevzuat veya müşteri tercihleri tarafından yönlendirildiği ülkelerde veri merkezlerini kurmaktadır.

Değerlendirme

Kuruluşların on yıl boyunca etkili bir şekilde kaldıraç kullanmaları için harcadıkları çok değerli kişisel bilgiler ortadan kalkıyor. Gizliliği kişiselleştirme stratejisini benimsememek, müşteri kaybı, sadakat eksikliği, güvensizlik ve marka itibari zararları gibi istenmeyen sonuçlar doğurabilir. Bazı durumlarda, müşteriler mahremiyetlerini tehdit altında hissederlerse düzenleyici müdahale oluşabilir.

İnternet Şirketleri = Tüketici Gizlilik Araçlarını Daha Erişilebilir Yapıyorlar (2018)

Gizlilik ve güvenlik arasındaki gerilim artacaktır. Sonuç olarak, çok kısıtlayıcı olan ya da bilim ve teknolojinin sürekli hareket halinde olduğunu kabul etmeyen düzenlemeleri, kuralları ve mevzuatları göreceğiz. Bu teknoloji devleri ve yeni başlayanlar için büyük problemler anlamına gelebilir. İnsanlar kişisel verilerinin kullanımı konusunda haklı olarak endişelidirler.

“2020 itibariyle, dijital olarak güvenilir olan şirketlerin, olmayanlara kıyasla %20 daha fazla çevrimiçi kâr elde etmesini bekliyoruz.”

Gartner Veri taşınabilirliği hakkı, müşterilere kişisel verilerini ve işlerini başka yerlere daha kolay bir şekilde almalarını sağlar. Şirketlerin talep üzerine bireyler hakkındaki verileri kaldırmasını gerektirir.

Kişisel verileri kötüye kullanan şirketler, müşterilerinin güvenini kaybedecek. Güvenilirlik, gelir ve kârlılık sağlamada önemli bir faktördür. Bir organizasyonda müşteri güvenini oluşturmak zordur, ancak kaybetmek çok kolaydır. Ancak, müşterilerinin güvenini kazanıp koruyan kuruluşlar gelişecektir.

Hem firmaların uyum için ayırabildikleri bütçelerin hem de hükümetlerin oluşturduğu regülasyonların kapsamının ve olası mali-

146

TEKNOLOJİ RAPORU

VERİ GÜVENLİĞİ

yetlerinin gerçeklik sınırlarının dışında olduğunu düşünüyoruz.

Tüm dünyayı etkileyen bu trendin etkisinin yerelleşmeyi daha arttıracağını değerlendiriyoruz. Önümüzdeki yıllarda kişisel verilerin korunmasının ekonomik bir şekilde sağlanmasının firmalar için bir gereklilik haline geleceğini düşünüyoruz.

Çin İnternet Kullanıcıları (GfK başına) Faydalar ve Diğer Ülkeler için Verileri Paylaşmaya Daha Fazla İstekli Faydaları (örneğin daha düşük maliyet, kişiselleştirme, vb.) için verileri (mali, sürücülük kayıtları vb.) paylaşır mısınız? %38

Çin

Web sayfalarında gezinirken oluşan çerezlerin kullanımı ile ilgili gelen regülasyonların dahi pazarlama sektöründe daralmaya neden olacağı düşünülmektedir. GDPR, ne reklam gelirinin düşmanıdır, ne de müdahaleci ve hedefli reklamlardan bireysel koruma içindir. GDPR, kişisel verileri neyin oluşturduğu ve bireysel profillemeye nasıl yaklaşılacağı konusunda rıza için bir aşama oluşturdu.

GDPR, Avrupalıların gizliliğini koruma amaçlıydı. GDPR, internet çerezini doğrudan ve açıkça ele alır. Bu, GDPR uyumlu sitenin özel verileri kullanmasına ve muhtemelen yeniden satmasına izin vermeden önce bireyin bilgilendirilmiş rıza vermesini etkili bir şekilde gerektirir.

%30

Meksika

%29

Rusya

%28

İtalya

%27

Global

%26

Brezilya ABD

%25

Güney Kore

%20

Avustralya

%17 %16

İngiltere

%16

İspanya Fransa

%15

Kanada

%14

Almanya

%12 %12

Hollanda %8

Japonya

0

Mevcut veya gelecekteki mevzuat, kişiselleştirilmiş reklamlar için %100’lük bir yasaklama getirmeyecektir. Bununla birlikte, mevzuat mevcut internet reklamcılığı altyapısını ve içindeki oyuncuları sakatlamaktadır.

“2019 yıl sonu itibariyle, beş büyük ticaret pazarlama teknolojisi şirketi için reklam geliri %10 düşecek.”

Gartner

%10

%20

%30

%40

Kaynak: Kleiner Perkins 2018 Internet Trends

Bireysel kullanıcılar, özellikle kişisel verilerinin, hükümetler veya regülatif kurumlar tarafından kendi aleyhlerine kullanılması konusunda hassaslar. Temel şikayet noktaları daha çok bu noktada yoğunlaşsa da verilerini firmalar ücretsiz kullandırmama konusunda da oldukça istekliler. Buna karşın finansal bir fayda sağladıklarında kullanıcıların verilerinin kullanılmasıyla ilgili esnek bir bakışı olduğunu gözlemliyoruz. Tüketiciler artık ücretsiz olarak kişisel bilgilerini ve etkinliklerini sunmayacaklardır.

147

TEKNOLOJİ RAPORU

VERİ GÜVENLİĞİ

İnsanların sosyal medya kullanmaya devam etmelerine rağmen, paylaşımlarının içeriğini değiştirmeye başladığı gözlemlenmektedir. Bu tarz etkiler daha uzun vadeye yayılan sonuçlar doğurabilir.

Sosyal medya ortamları içeriklerinin özgünlüğünü kaybederek, zaman içinde kullanıcı kaybına uğrayabilirler.

ABD Tüketicileri

% 79

Kişisel verileri ‘açık kişisel fayda’ için paylaşmaya istekli

“İnsanların yüzde 78,8’i, sosyal medyada-

> % 66

ki bilgilerinin gizliliği konusunda “çok” veya

Çevrimiçi verileri arkadaşları ve aileleriyle paylaşmaya istekli

“biraz” endişe duyduklarını ve yüzde 82,2’si

Kaynak: Deloitte (To share or not to share)

Önümüzdeki yıllarda, sosyal medya skandalları ve güvenlik ihlallerinin devam edeceğini değerlendiriyoruz. Buna rağmen ve kullanıcıların ücretsiz veri vermeme konusundaki istekliliklerine rağmen, mevcut sosyal medya deneyimlerine olan talebin geçici azalışlar gösterse de devam edeceğini söyleyebiliriz. Olayların sayısı arttıkça konunun haber niteliğinin azalacağı ve olayların toplum üzerindeki etkisinin gitgide daha az etkili olacağını düşünüyoruz.

Zamana Göre Değişim %100 %75 %50 %25 0

Kasım 2017

Şubat 2018

Haziran 2018

Ekim 2018

Kaynak: Google trends Privacy

148

sosyal medyada kendi kendini sansürlediklerini söyledi.”

The Atlantic 2018 Facebook Research

TEKNOLOJİ TRENDİ

Sİ BE R GÜVE NLİK

Bilgisayar ağlarını, bilgisayarları, programları ve veriyi, saldırılardan, meydana gelebilecek zararlardan ve izinsiz erişimlerden koruyan teknolojiler bütünüdür.

“Sadece iki tür şirket var: saldırıya uğramış olanlar ve saldırıya uğrayacak olanlar.”

Robert Mueller FBI Director, 2012

TEKNOLOJİ RAPORU

SİBER GÜVENLİK

2018-2023 Yılları Arasında Veri İhlalleri ile Çalınan Toplam Kayıtlar 146 milyar $

Siber güvenlik, bilgi güvenliğinden operasyon güvenliğine ve bilgisayar sistemlerinin güvenliğine kadar birçok farklı kavramı kapsar.

Bireyler açısından bu kavram güvenli hissetmek, kişisel verileri ve gizliliği korumak demektir. Kurumlar açısından siber güvenlik, işle ilgili kritik öneme sahip işlevlerin kullanılabilir olmasını, operasyon ve bilgi güvenliği sayesinde gizli verilerin korunmasını sağlamak demektir. Hükümetler açısından ise vatandaşların, kurumların, kritik altyapının ve devlete ait bilgisayar sistemlerinin saldırılara ya da verilerin çalınmasına karşı korunması anlamına gelir.

Kuzey Amerika Latin Amerika Orta ve Doğu Avrupa Uzak Doğu ve Çin Hint Bölgesi Asya Pasifik Afrika ve Orta Doğu

Güvenlik ve Entegrasyon Endişeleri “Firmanız neden hizmet olarak yazılımla ilgilenmiyor (SaaS)?” i

%51

Güvenlik endişeleri

%40

Diğer uygulamalarla entegrasyon zorlukları

%34

Özelleştirme eksikliği Toplam maliyet endişeleri (toplam sahip olma maliyeti)

%33 %29

Zorluk, göç veya yükleme riski

%27

Uygulama performansı (kesinti, hız)

%21

Karmaşık fiyatlandırma modelleri

33 milyar

2023 yılında siber suçla çalınan kayıtlar

%18

Mevcut satıcımızla finansal olarak kilitlendik

Bilmiyorum

Tüm Veri İhlallerinin %55’i ABD’yi 2023’te hedef alacak

%19

İhtiyacımız olan uygulamayı bulamıyoruz

Diğer

%15 %7

(211 Kuzey Amerika ve Avrupa kurumsal yazılım karar vericileri katılmıştır.)

Kaynak: Enterprise And SMB Software Survey, North America And Europe, 2009 4.çeyrek

Kaynak: Juniper Research

TEKNOLOJİ RAPORU

SİBER GÜVENLİK

Dijital bir iş olay merkezlidir, yani sürekli olarak algılaması ve adapte olması anlamına gelir. Aynısı, potansiyel davetsiz misafirleri aldatmaya ve güvenlik olaylarını tahmin etmeye odaklı, bunu destekleyen güvenlik ve risk altyapısı için de geçerlidir.

da son dönemde sıkça gündeme gelen bir konu. Özellikle son yıllarda sosyal medya kullanımının giderek yaygınlaşması, interneti vatandaşların siyasi kanaatlerinin ve tepkilerinin şekillenmesinde önemli bir mecra haline getirmektedir. Son dönemde bazı Avrupa ülkeleri ve ABD ile Rusya arasında yaşanan tartışmalar buna örnek gösterilebilir. Siber savaşlar özellikle siyasi propagandalar üzerinde etkili olduğundan dolayı, saldırıların duyurulması veya iddia edilmesi de siber saldırılar kadar gündemi etkilemektedir.

Uluslararası Siber Rekabet Siber saldırıların propaganda ve manipülasyon için kullanılması

Önemli Siber Olaylar Grafikteki bilgiler, siber suçlar hariç, siber casusluk ve siber savaş hakkında kamuya açık bilgilere dayanmaktadır. Uzun süredir devam eden casusluk kampanyaları, toplamlar için tek bir olay olarak ele alındı. Bazı devletler olayları gizlediğinden, diğerleri ise tespit edemediğinden, bazı rakamlar kısmidir. ÇİN İRAN KUZEY KORE RUSYA İNGİLTERE AMERİKA ALMANYA HİNDİSTAN AVUSTRALYA JAPONYA GÜNEY KORE UKRAYNA İSRAİL FRANSA DÜNYANIN GERİ KALANI 175

150

125

100

75

50

25

0

0 Suçlu

152

Kurban

25

50

75

100

125

150

175

Kaynak: CSIS (A USA Based Research Center)2018 report

TEKNOLOJİ RAPORU

SİBER GÜVENLİK

Rus ajanların, sosyal medyada açtıkları sahte hesaplarla, Amerikalı sosyal medya kullanıcılarını, kendi kurdukları sahte haber sitelerine yönlendirerek, eski Başkan Barack Obama ve başkan adayı Clinton hakkında uydurma haberler yaydıklarına işaret edildi. Öte yandan Rusya’nın Avrupa Birliği’nden ayrılma (Brexit) referandumu sırasında İngiltere’de ve seçimlerde Fransa ve Almanya’da benzer girişimlerde bulunduğu ileri sürüldü.

Değerlendirme Hem bulut kullanımı hem de IoT cihazlarının artışı güvenliğin her geçen gün daha da artmasını gerekli kılmaktadır.

Artık dijital asistanlar (DA) - Alexa, Siri, Cortana, Google – kenardan ana akıma geçtiler, artık hedeflenmiş saldırıları görmeyi bekleyebiliriz. Asistanları veya donanımlarını (Amazon Echo, Apple HomePod, Google Home) hedefleyip hedeflemedikleri, bilgisayar korsanlığındaki bir sonraki sınırın DA’lar olduğu ve bunun özellikle medya şirketleriyle ilgili olması gerektiği açık.

Pek çok insan interneti, genellikle arama motorları tarafından indekslenmeyen gizli web sitelerini, çoğu zaman yasadışı faaliyetler için anonimlik vadeden, boşluklar olan karanlık ağlarla karıştırır. İnsanlar, uyuşturucu, silah, mühimmat, güvenlik patlamaları (kötü amaçlı yazılım, fidye yazılımı) ve saldırıya uğramış verilerinizi (şifreler, kredi kartı numaraları ve daha fazlası) satmak ve satın almak için oraya giderler. Kripto para birimleri, şifreli olduklarından ve takip işlemlerini neredeyse imkansız hale getirdiklerinden, inter-

Siber Güvenliğe 10 Adım Risk Yönetimi Rejiminizi Kurun Siber riskinizi yönetim kurulu için bir öncelik haline getirin Risk iştahınızı belirleyin Destekleyici risk yönetimi politikaları üretin

Ağ güvenliği Kullanıcı eğitimi ve farkındalığı

Kullanıcı ayrıcalıklarını yönetme

Kötü amaçlı yazılım önleme

Olay yönetimi

Kaldırılabilir medya denetimleri

İzleme

Güvenli yapılandırma

Evden ve mobil çalışma

Kaynak: National Cyber Security Centre

TEKNOLOJİ RAPORU

SİBER GÜVENLİK

netin karanlık köşelerinde faaliyete geçmiştir.

Gizli suç pazarlarına erişmek için, Tor veya Freenet gibi özel bir yazılıma ihtiyacınız vardır, nereye gittiğinizi bilmeniz ve biraz teknik bilgiye ihtiyacınız olacaktır. Kripto para birimleri popülerlik kazandığından karanlık alanlarda daha fazla etkinlik görmekteyiz. Meşru kaygıları olan aktivistler, yeni koruma katmanlarını savunurken, kanun uygulayıcılar kara ağda nasıl gezineceğiyle ilgili eğitim alacaklardır. Hükümet ve yasaların uygulanması için eğitimin zorluğu, statik olmasıdır. Karanlık alanlara erişenler, tipik olarak onları inşa edenlerdir.

Yakın zamanda WannaCry, Petya ve NotPetya gibi fidye yazılımlarının yayıldığını gördük. İngiltere’de, WannaCry, 80 tıp merkezindeki bilgisayarları kapattı, bu da hastanelerin ambulansları ve 20.000 iptal randevuyu yönlendirmesi ile sonuçlandı. Hacker’lar, bir ücret ödenene kadar verileri, sistemleri ve cihazları etkili bir şekilde kilitlemek için kötü amaçlı araçlar kullanırlar. Bazen ödeme yapana kadar sadece sizin rehin tutmaktan ziyade, herkesin görmesi için hepsini internette yayınlamakla tehdit ederler.

Nakit ve online banka havalelerinin takibi kolay olduğundan, tercih edilen para birimi artık şifrelenmiş bir sistemde hareket eden ve izlenemeyen bitcoin oldu. Blok zincir ve kripto paraların ortaya çıkması bu işi karlı hale getirmiştir. Hükümetlere, şirketlere ve bankalara karşı DDoS saldırıları başlattılar.

Darktrace Siber güvenlik için geliştirmeler yapan bir yapay zeka şirketidir. İnsan bağışıklık sistemini model alarak kurulmuş olan Darktrace’in teknolojisi, dünya çapında 7.000’den fazla konuşlandırmayla dünyanın lider kurumsal yapay zeka sistemidir. Kurumsal ağları, bulutları ve sanal ortamları, IoT ve endüstriyel kontrol sistemlerini koruyan Darktrace, kurum genelinde ortaya çıkan siber tehditleri özerk bir şekilde algılar ve bunlarla savaşır.

Bir Bakışta Slogan Siber Yapay Zekada Dünya Lideri

Web sayfası https://www.darktrace. com/en/

Yeri İngiltere

Kategori Yapay Zeka, Görüntü İşleme

Kuruluş Yılı 2013 Aldığı Yatırım 2,6 milyar dolar

154

TEKNOLOJİ TRENDİ

Dİ Ğ E R B İ L İ ŞİM T EKNO LOJİ L ERİ

“Gelecekte yapacağımız her iş, teknolojiye dayanacaktır ve bizi çevreleyen teknolojinin güçlü kullanıcıları olursanız bundan faydalanabilirsiniz.”

Justin Trudeau , Kanada Başbakanı

TEKNOLOJİ RAPORU

DİĞER BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ

Bilgisayarların işleme gücündeki artışın devam ederek dünyada yeni bir dönüşüme zemin hazırlayacağı değerlendirilmektedir.

Ana akımdan +10 yıl uzakta olsa da, kuantum hesaplama, nöromorfik donanım ve biyobilgisayar, enerji verimliliği sınırlarını aşma ve henüz tahmin edilemeyen değişikliklerle eşsiz bilgi işlem gücü üretmeyi vadediyor.

“Bilgisayarlar geleceğimizin büyük bir parçası olacaklar ... ve bu geleceği sizler şekillendireceksiniz.”

Barack Obama

Teknoloji Yıkımı Öncüleri = Yükselen ve Ucuz Hesaplama Gücü + Depolama Kapasitesi 1.000 $ Bilgisayar Donanımı

Depolama Fiyatı ve Sabit Sürücü Kapasitesi 10.000.000 $

1.E+10

10000 GB

1.E+09 Pentium II PC

1.E+08

1.000.000 $

1000 GB

1.E+06

100.000 $

Sun 1

100 GB

1.E+05

GB başına fiyat

Saniyedeki Hesaplama Gücü

1.E+07

1.E+04 1.E+03

BINAC

1.E+02

IBM 1130

1.E+01 1.E-00 1.E-01

10.000 $ 10 GB

1.000 $

1 GB

100 $ 10 $

0.1 GB

1.E-02 1.E-03

1$

IBM Tabulator

1.E-04 1.E-05

0.01 GB

Analytical Engine

0.1 $

1.E-06 1.E-07

1925

1950

1975

2000

0.01 $

2025

0.001 GB 1956

1987 GB başına fiyat

157

2017 Saniyedeki Hesaplama Gücü

TEKNOLOJİ RAPORU

DİĞER BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ

Yapay Zeka Çip Setleri Masaüstü ve dizüstü bilgisayarlarımızda, tabletlerimizde ve cep telefonlarımızda bulunan standart CPU’lar daha güçlü bir hale geldi; ancak bu cihazların makine öğreniminin taleplerini karşılamak için tasarlandıkları pek söylenemez. Huawei, Apple, Alphabet, IBM, NVIDIA, Intel ve Qualcomm gibi markaların hepsi yeni sistemlerdir. Çipler, Yapay Zeka projelerinde çalışmaya hazırdır ancak yine de daha iyi hızlar ve daha güvenli veriler vadetmeleri gerekiyor. Google Tensor İşleme Birimi (veya TPU) özellikle Yapay Zeka’nın derin öğrenme dalı için oluşturulmuştur.

Bilişsel Bilişim (Cognitive Computing) Genel olarak bilişsel bilişim teknolojisine sahip platformlar, entellektüel aydınlar arası süreçlerin bilimsel disiplinlerine dayanmaktadır. Bu platformlar, diğer teknolojilerin yanı sıra, öğrenme, muhakeme, doğal dil işleme, konuşma-tanıma ve görme (nesne tanıma), insan-bilgisayar etkileşimi, diyalog ve anlatı üretimi gibi konuları da kapsamaktadır.Özet olarak Bilişsel Bilişim sistemleri, yapmak istediğimizi anlamak için doğal dil işleme ve yapay zeka kullanır. Ufukta, bilgi işçileri, hukuk firmaları, hastaneler, bankalar ve diğer düşünce görevleri adına yardımcı olmak için inşa edilmiş bilişsel sistemler vardır diyebiliriz.

Doğal Kullanıcı Arayüzleri Bilgi işlem cihazlarında çoklu sensörlerin, mikrofonların, ivme ölçerlerin ve yüksek çözünürlüklü kameraların daha fazla kulla-

nılması, onlarla iletişim kurmanın tamamen farklı bir yolunu açmaktadır. Bu etkileşim, klavye ve fareyi; dokunma, hareketler ve doğal kullanıcı arayüzlerinin (NUI’ler) ortaya çıkmasına yol açan konuşmalarla değiştirir veya tamamlar. Mobil cihazlardan arabalara, hatta oturma odalarına kadar değişen ortamlarda konuşlandırılan bu sistemler, NUI üreticilerine etkileşimlerle ilgili zengin veriler sunarak, gerçek zamanlı ağ bağlantılı olarak giderek daha fazla kullanılmaktadır. NUI’leri benimseyen yazılımlar için zorluk, giderek daha akıllı ve şeffaf bir şekilde yanıt vermektir.

Teknolojinin karmaşıklığı göz önünde bulundurulduğunda, bu yetenek her uygulama için ayrı ayrı olmak yerine sistem düzeyinde sağlanmalıdır. Spesifik olarak, böyle bir yazılım, birden fazla sensörden gelen bilgileri entegre etmeli, kullanıcı girdisini tahmin etmeli, bağlama göre ayarlanmalı, yapılmak isteneni anlamalı, diyalog yoluyla belirsizlikleri çözmeli ve kullanıcıların gerçeklik algısını artırmalıdır.

Kuantum Bilişim (Quantum Computing) Kuantum Bilişim, transistörü kullanan mevcut dijital bilgisayarlardan farklı olarak yeni bir bilişim şeklidir. Kuantum bilgisayarlar ikili sistem dışındaki kuantum hanelerini kullanırlar ve farklı donanım ve algoritmalara ihtiyaç duyarlar. Popüler bir konu olmasına rağmen; “Kuantum Üstünlüğü” henüz doğrulanmış değildir. Kuantum üstünlüğü, kuantum bir bilgisayarın belli bir alanda klasik bir bilgisayarın üzerinde sahip olacağı, hipotetik hız avantajına karşılık gelir. Hem Google Alphabet (72 qubit) hem de IBM (50 qubit), kuantum üstünlüğüne ulaşmaya yakın olduklarını açıkladı. Mic-

158

TEKNOLOJİ RAPORU

DİĞER BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ

Zapata Computing

Diyor ki...

Kuantum yazılımı ve hizmetleri şirketi. Endüstri açısından kritik problemleri çözmek için kuantum bilgisayar yazılımı ve algoritmaları geliştirir.

“Kuantum bilgisayar kullanarak yapay zeka teknolojilerini geliştirmek için çalışıyoruz. Kuantum Yapay Zeka, makine öğrenimi uygulamalarında, bizi klasik olarak yakalanamayan olasılık dağılımlarından örnekleme yapmamıza izin verecektir.”

Christopher Savoie Founder and CEO at Zapata Computing, Inc.

Bir Bakışta Slogan Kuantum hesaplama algoritmaları Yeri ABD Kuruluş Yılı 2017 Aldığı Yatırım 5,4 Milyon Dolar

Web sayfası zapatacomputing.com Kategori Kuantum Bilişim

TEKNOLOJİ RAPORU

DİĞER BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ

rosoft, farklı bir parçacık teknolojisini kullanarak henüz bir qubit oluşturmayı başaramadı, ancak bunu yaptıklarında, kuantum bilgisayarlarının şu anda Alphabet, IBM ve sınırlı-uygulama kuantum bilgisayarlarını satan ilk şirket olan D-Wave Systems Inc tarafından üretilen her şeyden, 10.000 kat daha doğru olacağına inanıyorlar.

Bu gelişmelere rağmen, kullanımda olan kuantum tasarımları ile güçlerini tam olarak kullanmak için gerekli olan algoritmalar arasında büyük bir boşluk vardır. Kuantum Bilgisayarlar ilk yıllarında sadece sınırlı senaryolara hizmet edebilecektir. Bu problemler çözüldükten sonra, kuantum makineleri, yapay zekayı, bilgisayar güvenliğini, kimyayı (kimyasal reaksiyonları simüle ederek) ve diğer alanları, günümüzün bilgisayarlarının kapsamını çok daha fazla geliştirecek karmaşık hesaplamaları gerçekleştirebilecektir.

Geleneksel bilgisayarlarda yüksek hesaplama gücü, Yapay Zeka çözümlerinde hala en büyük zorluktur ve süper bilgisayarların kapasitesi hala insanın işleme kapasitesiyle rekabet edemez. Kuantum üstünlüğü elde edildikten sonra, Yapay Zeka dramatik olarak gelişebilir.

Kuantum hesaplamanın inanılmaz gücü büyük veriler üzerinde büyük bir etkiye sahip olacak, video ve görüntü analizini hızlı ve nispeten ucuz hale getirecektir. Ayrıca, şifreleme teknolojilerini gereksiz hale getirecek ve bankaların bu tehdide karşı mücadele edecek yeni yazılım güvenlik önlemleri almasını gerektirecektir.

Bütün bu büyük etkiye rağmen, teknolojinin araştırma safhasından hayata geçirme safhasına gelmesine kadar en az 10 yıllık bir süre olduğunu tahmin ediyoruz.

Biyo Bilgisayar (Biocomputing) Mevcut minyatürizasyonun sınırlarını çözmenin bir yolu, bilgisayar için biyolojik moleküller kullanmaktır. Biyolojik olarak türetilmiş moleküller (örneğin, DNA ve proteinler gibi) bilişimsel hesaplamaları gerçekleştirmek, depolamak, geri almak ve işlemek için kullanılabilecek biyo bilgisayar sistemleridir. Biyobilgisayarların geliştirilmesi, yeni nanobiyoteknoloji bilimi tarafından mümkün hale getirilmiştir.

Biyolojik bilişim, çok küçük, hızlı ve potansiyel olarak paralel hesaplama işlemine izin verir, büyük bir doğruluk ve eşsiz enerji verimliliği sağlar. İlk DNA tabanlı bilgisayar 2002 yılında piyasaya sürüldü, ancak teknoloji hala çok erken bir prototip aşamasında. MIT bu konudaki en üretken araştırma enstitülerinden biri. IBM, Intel, Samsung, HP ve Google gibi şirketler, biyolojiden ilham alan enerji verimli ağlar oluşturmak için nöromorfik konsept kullanıyorlar.

Kuantum bilişim ile rekabet halindeler ve her iki durumda da karmaşıklıklar potansiyel bir tehdit. Mevcut engeller, düşük doğruluk, yeni metodolojilere duyulan ihtiyaç ve diğer bilişim sistemleriyle birlikte işlerlik sorunları ile henüz baş edilebilmiş değildir.

3D/4D Baskı 3D baskı (ya da daha geniş anlamda katkı üretimi) önümüzdeki yıllarda hızla büyümeye devam edecektir. Düşük maliyetli 3D yazıcılar, küçük ölçekli üreticilerin dağıtılmış ağı için temel oluşturuyor.

Araştırmacılar aynı zamanda ısı, ışık, mekanik kuvvet veya elektriksel sinyallere tepki olarak şekil değiştirebilen nesneler yaratmak

160

TEKNOLOJİ RAPORU

DİĞER BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ

için ilave üretim teknikleri ‘içeren “4D baskı”yı da kullanıyor. 3D baskı ayrıca tıbbi alanda çok büyük bir potansiyele sahiptir. 3D baskılı protezler, geleneksel protezlere erişimi olmayan milyonlarca engelliye umutlar sunan daha geniş bir yelpazeye yayılıyor.

Daha düşük maliyete ek olarak, 3D baskılı protezler, uyum ve işlevin çok daha fazla kişiselleştirilmesini sağlıyor. 3D baskının biyomedikal uygulamalarındaki bir sonraki büyük ilerlemenin, basılı organlar ve diğer biyolojik dokular şeklinde gelmesi muhtemeldir.

20-30 yıl içerisinde, 3D yazıcıların entegre elektronik devreler, piller ve diğer karmaşık bileşenlerle var olma olasılığı yüksektir. İnsanlar, isteklerine ve ihtiyaçlarına göre kişiselleştirilmiş araçlar, elektronik parçalar, yedek parçalar, tıbbi cihazlar ve diğer ürünleri basabilecektir. Ekipman ve sarf malzemeleri, doğrudan kullanım noktalarında basılacağından, askeri lojistiğin aerodinamik hale gelmesi muhtemeldir.

Gün geçtikçe nesneler bilgi halini alıyor ve bu nedenle dijital korsanlık da hırsızlığın yerini alabilir. Düşük maliyetli 3D baskı teknolojisinin çoğalması da potansiyel tehditler oluşturur. Teröristlerin ve suç örgütlerinin açık pazarda takip etmesi zor olan hammaddeleri kullanarak silah, sensör ve diğer ekipmanları 3D yazıcılar ile basmaları olasılık dahilindedir.

İnsan - Makine Yakınsaması Transhümanizm, insan yükseltme, cyborging, hacktivizm veya sibernetik olarak da bilinen insan ve makinelerin yakınsaması, birçok bilim kurgu öyküsünde önemli bir temadır. Sonunda ger-

çekliğin, bilim kurguya daha çok benzemeye başladığı bir noktaya ulaşıyoruz. İnsanlık ve performansın çoklu, yakınsak, yenilik çizgileriyle radikal bir şekilde dönüştürülmesi artık büyük olasılıktır.

Yapay zeka ile desteklenen sağlık analizleri, hekimlere hasta sağlığının bütünsel bir görüntüsünü geliştirmek için güçlü yeni araçlar sağlayacaktır. Giyilebilir ve ortam sensörleri, mobil cihazlarla bütünleşecek, hastaları ve doktorları, sağlığı izlemek ve hastalıkları ortaya çıkmadan önce yakalayabilecek müdahaleleri tespit etmek için benzeri görülmemiş kapasiteler sağlayacaktır. Genetik bilimi, bireysel fizyolojiye göre uyarlanmış, daha az yan etki üretirken, tedavi sonuçlarını iyileştiren etkiler sunan kişiselleştirilmiş ilaçların gelişimini destekleyecektir.

Gelecek yıllarda, makinelerle iş birliği yapmanın yeni yollarını araştıracağız. Günümüzde çoğu zaman hala radikal olduğu düşünülen bir yol, insan-makine yakınsamasına doğru ilerleyen beyin-bilgisayar arayüzleri olacaktır.

Biyonik el ve uzuvlar, suni deri ve yapay retinalar gibi vücudumuzda teknolojiyi kullanıyoruz, ama fikirler, insan bedeninin ayrılmaz bir parçası olan entelektüel ve fiziksel gelişmeleri kullanarak, onun ötesine uzanıyor. Bunun arkasındaki fikir, normal insani sınırları aşan, hastalık ve eksiklikleri gidermek ve zihinsel ve bedensel güçleri iyileştirmek için teknolojiyi kalıcı veya geçici olarak birleştirmektir. Örnekler, dış iskeletlerle fiziksel güce, algılayıcılarla daha iyi algılamaya, dahili ve akıllı teknolojilere, beyin-bilgisayar arayüzlerine, yapay / robotik vücut parçalarına, cilt manipülasyonlarına ve yeni ilaçlar ve genetik güncellemelere doğru uzanmaktadır.

161

TEKNOLOJİ RAPORU

DİĞER BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ

Arttırma (augmentation) teknolojileri, ileride zihinsel performansı da arttırabilir, ancak bu cephedeki ilerlemeler, daha temel nörobilişsel araştırmalara bağlı olarak fiziksel alana göre daha az belirgindir.

“Her ülkenin bir Gelecek Bakanı’na ihtiyacı

Giyilebilir teknolojinin minyatürleştiği ve daha güçlü ve eller serbest uygulamalara erişilebileceği için, bu teknolojinin non-invasif sürümlerinin VR kulaklık tasarımlarına dahil edilmesi muhtemeldir. Beyin-bilgisayar arayüzü tasarımları büyük ilerleme göstermiştir ve insan-makine iletişimi açısından son derece etkili olabilirler.

Executive Officer, Salesforce

Şu anda kullanılan üç yaklaşım vardır, ancak her durumda kapsamlı eğitim gereklidir > Elektrotların direkt olarak beyne bağlandığı > Kafatasının içine girilen, ancak beyne müdahalenin olmadığı kafa bantları İnsan beyni, muhtemelen evrendeki en karmaşık organdır, bu nedenle beyin cerrahisi ve hatta non-invasif nöropenler, psikoloji ve nöroloji üzerinde bilinmeyen etkilere sahip olabilir.

Biyoçipler, hastalığın semptomları geliştirmesinden önce, hastalıkları, kanserden çiçek hastalığına kadar yakalama olasılığına sahiptir. Bu çipler çip yüzeyindeki biyolojik elementleri ve kimyasalları analiz edebilen bir dizi moleküler sensörden yapılmıştır. Laboratuvar geliştirmesinde olmasına rağmen, bu teknoloji sonunda cilde ve dokuya robotun dış yüzeyinde büyüyerek dokunmaya duyarlı hale getirilebiliyor.

var.”

Marc R. Benioff, Chairman and Chief

Eksoskeletonlar, orduda araç gereç kullanımını, araç bakımını ve ağır malzemeleri içeren diğer görevleri önemli ölçüde iyileştirebilir. Piyade birimleri ve diğer cephe kuvvetlerinin performansını arttırmak için kullanılabilirler.

Genom mühendisliğinin muazzam terapötik potansiyeli, CRISPR gibi gen düzenleme tekniklerinin katlanarak azalan maliyeti ile birleştiğinde, genetik mühendisliğinde hızlı teknolojik ilerleme için verimli bir zemin yaratmıştır. Çin bu araştırmaların çoğunun öncülüğünü yapmaktadır. Bir başka olasılık, insan genomlarının anlaşılmasındaki ilerlemenin, arzu edilen zihinsel ve fiziksel özellikler için tasarlanan “tasarlanmış bebeklere” imkan vermesidir. İnsan-makine yakınsaması, askeri, acil servisler ve spor gibi aşırı fiziksel veya zihinsel performans gerektiren işlerin ve faaliyetlerin ve insanların sanat, yaratıcılık ve derin düşünme gibi zihinsel odaklanmaya ihtiyaç duyduğu tüm alanlarda başlayacaktır.

Bu yakınlaşma etik soruları da ortaya çıkaracaktır ve gelecekte hangi gelişmelere izin verileceğine karar vermek gerekmektedir.

Robotların daha az sayıda etik ve yasal sorun içermesi durumunda, gelecekteki senaryo, sınırlı dönüşümlere izin vermek olabilir.

162

TEKNOLOJİ TRENDİ

FİNANSAL TEKNOLOJİLER

Finansal teknolojinin kısaltması olan Fintech, finansal hizmetlerin ve ürünlerin tasarım ve sunumunda teknolojinin yenilikçi kullanımına atıfta bulunan geniş bir kategoridir. Fintech, finansal hizmetlerde yeniliği destekleyen teknolojiler için şemsiye bir terimdir diyebiliriz.

“Bankacılık ihtiyacınız olduğunda ve ihtiyaç duyulan her yerde çalışmak zorundadır. Finansal hizmetlerdeki en iyi tavsiye ve en iyi hizmet, gerçek zamanlı olarak gerçekleşir ve Büyük Veri, hareketlilik ve oyunlaştırma ilkelerini kullanan müşteri davranışlarına dayanır.”

Brett King

TEKNOLOJİ RAPORU

FİNANSAL TEKNOLOJİLER

FinTech’ler ve piyasaya yeni giren diğer girişimler, Çin gibi belirli pazarlarda önemli pazar payı yakalamak için farklı deneyimler kullanmışlardır. Bu firmaların ürünleri, temel olarak, geleneksel bankaların sunduklarına benzer. Ancak müşterilere sunma biçimleri, Apple, Amazon ve diğer dijital platformların sunduğu deneyimlere daha yakındır.

FinTech girişimleri birkaç küresel teknoloji ve finans merkezinde başladı

LendingClub Kuruluş 2006

ZOPA Kuruluş 2005

Müşteriler bankalarından memnun değil ABD’li tüketicilerin bankalarına güven duyma yüzdesi %25 %20 %15

Fintech’ler, küresel finans dünyasının hemen her köşesini rahatsız ettiler. Geleneksel bankacılar, fintech girişimleri işlerini yeniden icat etmeyi vadettikleri zaman buna karşı çıktılar. Daha sonra, PayPal Holdings Inc.’in sahibi olduğu, kişiden-kişiye para transferi uygulaması olan Venmo gibi hizmetler, mevcut bankacılık ürünlerini yerinden etmeye başladı. Böylece büyük bankalar bu devrime katılmak zorunda kaldılar. Birçoğu Venmo benzeri bir uygulama olan Zelle’i sunmak için bir araya geldi. Goldman Sachs Group Inc., şu

%10 %5

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

Kaynak: Gallup

Finansal hizmetler, küresel finans krizinin büyük bankalar ve para yöneticilerinin tüketicilerini kaybetmesine yol açtığı Silicon Vadisini, 2008 yılına kadar büyük ölçüde dikkate almamayı başardı. Öte yandan, fintech girişimcileri Y Kuşağı tarafından büyük kabul gördü. Kaliforniya, New York, Şangay, Londra ve Berlin başta olmak üzere, fintech girişimleri kısa sürede her yere yayıldı.

165

Son aldığı yatırım miktarı

14B$ Yatırım

Tarihi

Haziran 2018

Ant Financial, bireylerin ve işletmelerin ödemelerini çevrimiçi olarak güvenli bir şekilde yürütmelerini sağlayan çevrimiçi bir ödeme hizmetleri sağlayıcısıdır.

TEKNOLOJİ RAPORU

FİNANSAL TEKNOLOJİLER

anda 1,5 milyon müşteriye sahip, bir mobil bankacılık uygulaması olan MUCUS’u kullanıma sundu.

Fintech’lerin büyümesi esas olarak dört faktör tarafından sağlanmıştır

> Teknolojik evrim: Teknolojik gelişmelerin hızlı temposu, teknoloji maliyetinde azalma ile birleşti. > Gelişen müşteri beklentileri: Müşteriler artık diğer sektörlere benzer dijital hizmetler ve deneyimler talep ediyor. > Finansman ve sermayenin mevcudiyeti: Fintech’lere sağlanan finansman, son birkaç yılda önemli ölçüde artmıştır. > Hükümetler ve düzenleyicilerden destek: Hem hükümetler hem de düzenleyiciler fintech’leri finansal hizmetlerin evrimi olarak kabul etti ve onları proaktif olarak desteklediler.

Fintech Yatırımlarının Yıllık Karşılaştırması fintechstartups.co 1929

2093

2127

1304

48

60

1091

1230

9

139

179

95

62

64

4.3M $ 17.3M $

5.0M $

20.6M $

62 26.9M $

5.2M $ 6.9M $

22.2M $

13.7M $

11.3M $ 3.8M $

2013 Angel & VC

2014 PE

2015 ICO

2016

# Angel & VC Rounds

2017 # PE Rounds

2018-YTD # ICO Rounds

Fintech’lerin nasıl düzenlendiği ve düzenlenmesi gerektiği konusu şu anda çok tartışmalıdır. Fintech girişimleri, genellikle tam bir banka veya sigorta şirketi gibi faaliyet göstermediklerinden, finansal sistemde daha geleneksel oyuncuları yöneten aynı düzenlemelere tabi olmaları beklenmemelidir.

ABD, İngiltere ve Singapur’daki endüstri dostu düzenleyiciler, fintech firmalarının daha hafif bir gözetim ile yeni teklifler geliştirmelerine yardımcı olmak için bazı çağrılar ve programlar tasarlamış veya önermişlerdir.

En basit anlamda, perakende bankalar üç önemli işlev sağlar > Mevduat toplar ve müşterilere önemli düzenlemelerle desteklenen nakit depolamak ve faiz elde etmek için güvenli bir yer sağlar. > Nakit, kartlar ve transferler de dahil olmak üzere bir dizi sistemle ödemeleri kolaylaştırır. > Para ödünç verir (kredi). Öte yandan finansal hizmetler, teknoloji odaklı “challenger” bankaların yaratılmasıyla da sunulabilir. Perakende bankacılık açısından düşünülünce para, ön ödemeli kartlara, PayPal hesaplarına, bitcoinlere veya P2P borç veren siteler aracılığıyla yatırım yapılan bankalara yatırılabilir. Kredi ise challenger bankalardan veya alternatif borç verenlerden alınabilir.

Müşteriler PayPal, e-cüzdanlar ve telefon tabanlı sistemler dahil olmak üzere giderek artan ödeme seçeneklerine sahip. Bu seçeneklerin birçoğu hala bankacılık sisteminin altyapısını kullanıyor

166

TEKNOLOJİ RAPORU

FİNANSAL TEKNOLOJİLER

Kaynak: CBInsights Ödemeler & Ödeme Sistemleri

Temel bankacılık ve altyapı

Kişisel finans ve tasarruf

Sigorta

Varlık Yönetimi

Mobil Cüzdan & Para Transferleri İpotekli Konut Kredileri Mevzuat ve Uyum Kredi puanı ve analiz

Perakende yatırım ve ikincil piyasalar

Genel borç verme ve pazar yerleri Dijital Bankacılık

İşletme Kredisi ve finansman

Satış noktası ve kişisel borç verme Gayrimenkul yatırımı

Personel ve Hakları Sermaye piyasaları ve kurumsal ticaret

Muhasebe ve Finans

Finansal Hizmetler & Otomasyon

167

TEKNOLOJİ RAPORU

FİNANSAL TEKNOLOJİLER

olsa da orta vadede yerleşik bankacılık sistemlerini tamamen aşan, ödeme ve kambiyo mekanizmaları görebiliriz.

Sektörel Ayrım

Ödemeler ve Para Transferleri

Borçlanma ve Kredi

Varlık Yönetimi ve Komisyonculuk

Yeni-Banka

Çoklu

Regtech ve Veri Analizi

Uzun yıllardır finansal hizmetlerden yararlanan büyük teknoloji grupları, sektördeki faaliyetlerini artık her zamankinden daha fazla derinleştiriyor. Amazon, platformunda tüccarlara ödeme hizmeti ve kredi sağlıyorken, son zamanlarda İrlanda da elektronik para lisansı aldı. Alibaba, Baidu ve Tencent, Çin’in 5,5 trilyon dolarlık ödemeler sektöründe dominant operatörler haline geldiler.

Fintech listesinin zirvesine, Çin fintech’leri hakim olmaya devam etmekte. “Leading 50” listesinde ilk beş içinden üçü Çin’e ait; Ant Financial birinci, JD Finance ikinci ve Baidu dördüncü. Bu firmanın kullanıcı sayıları şaşırtıcı bir oranda büyümeye devam ettikçe, ürünlerini de buna uyarlamaktalar. Bu yılın başlarında Ant Financial, şirketin tüketici havuzunu büyütmek için Yu’e Bao platformuna fon ekledi. Ayrıca Tencent Holdings geçtiğimiz günlerde Brezilyalı fintech Nubank’a 180 milyon dolar yatırım yaptı.

Sigorta

Challenger Bankalar olarak bilinen daha geniş bir kategorideki Neo-Bankalar, yakın zamanda verilmeye başlanan bir bankacılık lisansına sahip dijital platformlardır. Müşterilerle etkileşim kurmaları için tek ya da baskın kanal olarak dijital ortama sahiptirler ve geleneksel bankaların ve diğer finansal hizmet kuruluşlarının ürünlerini, kullanıcı deneyimlerini ya da iş modellerini sorgulamaktadırlar.

Brezilya Bankaları - Nubank Karşılaştırması Düşük maliyetli dijital yapısı ve gelişmiş kredi modellemesi ve kararları ile hareket eden

Çoklu’lar dijital finans firmalarıdır ve son derece sadık müşterileri için kusursuz ürün ve hizmet yelpazesi sunarlar.

Nubank, mevcut banka kartlarından daha düşük bir faiz oranı sunabilir ve tüketicilere maliyet tasarrufu sağlayabilir.

Kaynak: Fintech 100 2018 Report, KPMG-H2 Ventures

Amazon, Apple, Facebook, Alibaba ve diğerleri, bugün deneyim ve fayda sağlayan çeşitli teknoloji katmanlarına sahipler. Bankalar ekosistemin bir parçası olmak için uygulama mağazası kurallarına uymak zorunda. Bir Uber sürücüsü veya bir Amazon küçük işletmesine, bir tür bankacılık aracı sağlamak için anlaşma yapan bir banka iseniz, erişim ve ölçek avantajına sahip olursunuz, ancak artık “müşteriye” sahip değilsinizdir.

168

APR: 400 + %

APR: 145 + %

TEKNOLOJİ RAPORU

FİNANSAL TEKNOLOJİLER

Ant Financial

Diyor ki...

Ant Finansal Hizmetler Grubu, dünyaya eşit fırsatlar sunmak için kendini teknolojiyi kullanmaya adamıştır. Blockchain, yapay zeka, güvenlik, nesnelerin interneti ve bilgisayar kullanımı gibi teknolojiler, banka dışı müşterilere düşük bütçeli hizmet sunmalarına yardımcı oldu.

“Eric (CEO), idealizm, iyimserlik ve profesyonellikten oluşan eşsiz bir kombinasyon ortaya koydu. Onun büyük hayalleri var, ama yine de yeryüzünde. Her günü değerlendirirken, gözünü de gelecekte tutuyor.”

Jack Ma

Bir Bakışta Slogan Dünyaya küçük ve güzel değişiklikler getirin.

Yeri Çin Kuruluş Yılı 2004 Aldığı Yatırım 18,5 milyon dolar

Web sayfası antgroup.com Kategori Bankacılık, Fintech

“2018 Fintech100, küresel fintech pazarının artan çeşitliliğini ve ölçeğini sergiliyor. Ödemeler ve borç verme hâkim sektörler olmaya devam etmekle birlikte, varlık yönetimi başlıyor. Listede 14 şirket var ve 12 şirket ile insurtech güçlü bir konumda. Bu yıl dikkat çeken, yeni bankaların ortaya çıkmasıyla listede 10 yeni banka var. Bu, dijital bankacılık modellerinin dünya çapında büyümesini hızlandıracağı inancımızın gerçekleşmeye başladığının göstergesidir.”

Ian Pollari, Global Co-Lead of KPMG Fintech

TEKNOLOJİ RAPORU

FİNANSAL TEKNOLOJİLER

Yeni Nesil Bankacılık Dijital veya “yeni bankalar”, Monzo, Number26, SolarisBank ve Starling Bank ile “Lider 50” çıkışını gerçekleştirdiler.

2018’in ilk yarısında İngiltere ve Avrupa’nın “yeni bankaları” olan Revolut, Atom Bank, Nubank, N26 ve Tandem’e 100 milyon doların üzerinde yatırım yapıldı. Eski teknolojinin ağırlığı olmadan, ürün yeniliği ve müşteri edinimi ile daha hızlı hareket ettiler. Finansal hizmetlerdeki yerleşik şirketler de sadece dijital ortamda ilerlemekteler. “Marcus by Goldman Sachs”, ABD lansmanından sadece 18 ay sonra aldığı 20 milyar dolarlık yatırım ile İngiltere’de kuruldu.

Challenger bankalar, daha büyük kurumlarla rekabet etmek isteyen orta ölçekli veya büyük ölçekli şirketler olarak kurulabilir. Neobanks daha yeni, tamamen dijital mobil araçlar olma eğilimindedir, ancak challenger banklar ile bazı ortak yanları da vardır. Bu bankalar eski teknolojinin ağırlığını taşımazlar, böylece geleneksel altyapıya saplanmazlar ve statükoyu bozabilirler.

“Yurtdışında para harcadığınızda ya da transfer yaptığınızda, bankalar sizden ücret alır. Biz bununla ilgili değiliz ve bu yüzden 3 milyondan fazla insan Revolut’a geçmiştir.“ Revolut Web sayfasıi Challenger bankaların ortak yönleri, yalın kurulum ve düşük maliyet yapısı nedeniyle müşterilerine daha düşük ücretler sunma kabiliyetidir. Challenger bankaları (ve genel olarak fintech girişimleri), kendileri için en iyi ya da en karlı olanı yapmaktan ziyade (en azından kısa vadede değil), müşterilerin menfaatlerini en iyi şekilde düşündükleri algısından faydalanırlar. Ancak müşteriye sağlanan bu fayda, kar etmeyi zorlaştmakta. İngiltere’deki çoğu challenger bankanın stratejisi, iş modelini ve uzun vadede kârların nasıl artacağını anlamaya çalışırken, hızlandırılmış büyüme ve yeni müşteriler kazanma üzerinedir.

Starling, Monzo, Revolut, Atom ve Tandem gibi tüm Challenger bankalar, cadde şubeleri olmayan dijital bankalardır. Kullanıcı ihtiyaçlarına göre daha esnek, daha hızlı, geleneksel bankalardan daha kullanıcı dostu ve daha kişiseldirler. En büyük avantajları, dijital bir yapıyla ve mevcut en son teknolojinin kullanımıyla tamamen yeni olmaları. Bu arada geleneksel bankalar, piyasa taleplerine cevap vermek ve teknolojik gelişmelere ayak uydurmak için genellikle daha yavaş kalmakta.

171

TEKNOLOJİ RAPORU

FİNANSAL TEKNOLOJİLER

Challenger Bankalar

Genel Merkezi

Durham, U.K

London, U.K

London, U.K

Berlin, Germany

London, U.K

London, U.K.

London, U.K.

London, U.K.

None

£4.95/month, select fees per transaction

NA

£0/month, (standard) £6.99/month (Black)

99p fees for select transactions

£0/month, (standard) £6.99/month (premium)

Fiyatlandırma

No monthly/ ATM/foreign fees

No fees

Gelir (milyon)

FY18: £13

FY17: £1.7

FY18: £1.3

NA

NA

FY17: £12.8

FY17: £3.6

FY18: £13.2(1)

Brüt Kar (milyon)

FY18: £(2.3)

FY17: £(1.9)

FY18: £(33.1)

NA

NA

FY17: £(6.6)

FY17: £(10.8)

FY17: £(10.4)

Net Gelir (milyon)

FY18: £(52.8)

FY17: £(7.0)

FY18: £(30.5)

NA

NA

FY17: £(14.8)

FY17: £(10.8)

FY17: £(10.6)

Kapsanan Ülkeler

UK

Europe

1 (U.K.)

Europe (17 Countries)

U.K

All of Europe

U.K. Ireland

U.K.

Müşteri Hesapları Sayısı

51k+

40k+

1.0mm+

1.0mm+

175k

2mm

NA

500k

Birincil müşteri odağı

Saver/Average Consumer

Average Consumer

Average Consumer

Average Consumer

Average Consumer

Average Consumer

Business Consumer

Fixed Saver/ Average Consumer

Bankacılık Lisansı

✓

X

✓

✓

X

Applied in Lithuana

✓

✓

Kart Verme

No

Yes

Yes

Yes

Yes

Yes

Yes

Yes

Son Yatırım Turu (milyon)

$207 March 2018

$60 Sep. 2018

$109 Oct. 2018

$160 March 2018

$4 April 2017

$250 April 2018

$70 Jan. 2016

NA

Toplam Yatırım

$468

$76

$243

$213

$6

$353

$70

$164

Yatırım Sonrası Değerleme (milyon)

$593

NA

$1.300

NA

NA

$1.700

NA

NA

Araştırma Profili

View

View

View

View

View

View

Kaynak: Şirket web siteleri, yönetim tahminleri ve kamuya açık bilgiler, FT Partners’ Proprietary Transaction Database, PitchBook, (1) Temmuz 2018 Run Rate

172

TEKNOLOJİ RAPORU

FİNANSAL TEKNOLOJİLER

Revolut

Diyor ki...

Revolut, kullanıcıların ön ödemeli kartlar ve bir mobil uygulama kullanarak, ücret ödemeden para transfer etmelerine ve harcamalarına izin veren, dijital bir bankacılık alternatifidir. Uygulama ayrıca kullanıcıların harcamaları takip etmesine ve kripto para ve diğer finansal ürünlere yatırım yapmasına olanak tanır. 2.8 milyona yakın kullanıcıya sahiptir ve günde 7 bin yeni hesap açılıyor.

Revolut aylık 3 milyar dolar işlem hacmine sahip. Geçtiğimiz ay şirket, Tokyo merkezli e-ticaret grubu Rakuten ile ortaklık yaparak Japonya üzerinden Asya’ya genişleme planlarını açıkladı.

“Gerçek şu ki, elde etmeye çalıştığımız şey, 10 kat daha ucuz olan ve 10 kat daha iyi bir finansal hizmet şirketi kurmak.”

Bir Bakışta Slogan Dijital bankacılık alternatifiniz Yeri İngiltere Kuruluş Yılı 2015 Aldığı Yatırım 336,4 milyon dolar

Web sayfası revolut.com Kategori Ödemeler

Nikolay Storonsky

TEKNOLOJİ RAPORU

FİNANSAL TEKNOLOJİLER

Ödeme Teknolojileri FinTech’in en aktif sektörlerinden biri olan ödemeler sektörü, bir dizi farklı işlemle son kullanıcıya ulaşır. Mal ve hizmet alışverişi, elektronik ödeme biçimine dayanır. Tüketiciler, tüccarlar, işletme-

Ödeme Kanalıyla Yapılan İşlemler Son 10 günlük işlemlerinizden, kaç tanesi aşağıdaki yollardan biriyle yapıldı?

Mağazada

%40

Diğer Çevrimiçi

%15

%60=Dijital

Satın Al Butonları

%9

Diğer Mobil Ödemeler

%8

P2P Transfer

%7

Mobil Mesajlaşma Uygulamaları

%4

Karekod

%4

Akıllı Ev Asistanları

%3

Giyilebilir/Temassız Cihazlar

%2

Diğer

%1 %0

%10

Bugün Çin’de, Hindistan’da ve Afrika’da, Alipay, M-Pesa, MTN mobil para, Paytm ve WeChat Pay cüzdanları anlık işlemler yapmanızı sağlar ve plastik ya da POS terminalleri gerektirmez veya kaydolmak için bir banka şubesine gitmenize gerek yoktur. Venmo, PayPal, Zelle ve benzerleri de bunların ABD’deki eşlenikleridir. Bu hizmetlerin çoğu, bir banka kartı veya banka hesabıyla bağlantı kurmanızı sağlarken, bu ağlardaki etkinliklerin banka hesabınız üzerinden geçmesi gerekli değildir. Ödemeler sektörü ayrıca sadakat, ödül ve çevrimiçi kupon çözümleri sunan şirketleri de içermektedir. Çünkü ödül puanları, hava milleri, kuponlar vs. esasen geleneksel ödemeler yerine işlenmesi gereken (satışta veya online olarak), kendi dijital para birimleri olarak hizmet eder.

%7

Diğer Uygulama İçi Ödemeler

ekosisteminde giderek artan bir rol oynayan özel işlem güvenliği çözüm sağlayıcılarına duyulan ihtiyaca cevap verecek şekilde genişlemesine yol açmaktadır.

%20

%30

%40

%50

Tüm cevapların %’si (9/17) Kaynak: Kleiner Perkins 2018 Internet Trends

ler, finans kurumları ve hükümetler ister çevrimiçi ister çevrimdışı olsun, elektronik ödemeleri kabul etmek, onaylamak ve çözmek için özel donanım, yazılım ve çözümleri gerektirir. E-ticaretin büyümesi, “kart-olmayan” işlemlerin, aynı zamanda Ödemeler FinTech

Ödemeler ortamındaki yıkım (disruption), geçtiğimiz yıl boyunca hızlandı ve birden fazla faktör daha karmaşık bir ödeme ortamı yarattı. Bu faktörler arasında açık bankacılık, yeni pazar katılımcılarının girişi, yeni teknolojiler ve değişen müşteri beklentileri sayılabilir. Ek olarak, çevik teknoloji platformları ve sorunsuz kullanıcı deneyimi sağlama yeteneği ile desteklenen BigTechs, piyasadaki paydaşların pazar paylarını yakalamaya başladı. Mevcut piyasa koşullarına bağlı olarak, ödemeler sektörü henüz piyasanın bir platform modeline taşındığı dönüm noktasına ulaşmamıştır.

174

TEKNOLOJİ RAPORU

FİNANSAL TEKNOLOJİLER

Grab

Diyor ki...

Grab, Güneydoğu Asya’daki en sık kullanılan çevrimdışı-çevrimiçi (O2O) mobil platformlardan biridir ve bu, bir gezinti platformundan, bu bölgedeki tüketicilere önemli hizmetler sunan günlük bir süper uygulamaya dönüşmektedir. Grab, 2016’da özel dijital ödeme platformunu GrabPay’i kullanıma sundu. Bu sayede, bilet ödemelerini kolaylaştırdı ve P2P fon transferleri, ticari işlemler, sigorta ve mikro kredilendirme hizmetlerini mümkün kılmak için genişledi.

“Güneydoğu Asya’nın dijital ekonomisi hızla gelişmeye başlıyor ve Grab, bu dönüşümde bir ortak ve destekleyici olmak için iyi bir konumda bulunuyor.”

Bir Bakışta Slogan Nakitsiz ol. Sorunsuz bir şekilde ödeme yap.

Yeri Singapur Kuruluş Yılı 2012 Aldığı Yatırım 6,6 milyon dolar

Web sayfası grap.com Kategori Ödemeler

Anthony Tan

TEKNOLOJİ RAPORU

FİNANSAL TEKNOLOJİLER

Lendtech

Diyor ki...

“Semantik web bugün hepimizin etrafında ve sürükleyici, her yerde, bilgilendirilmiş ve bağlamsal bir yapısı var. Semantik banka da bu özelliklere sahip olacak. İhtiyacımız olan incelemelerle bizi uyaracak ve bizi mali sağlığımıza zarar verecek şeylere karşı koruyacak.

Kişiselleştirilecek, proaktif, öngörücü, bilişsel ve bağlamsal olacaktır. Sonuç olarak, bugün düşündüğümüz neredeyse her banka işlevini - ödeme, kontrol etme, uzlaşma, izleme - semantik banka ve web’in bizim için yapması söz konusudur. Bugün finansal danışmanımız ve dijital hayatımızın bir uzantısı olan bankacılığın temel faydası ile yaşıyoruz.”

Chris Skinner, ValueWeb’in yazarı

Borç veren şirketler, öncelikli olarak kredilendirmeyi değerlendirmek için makine öğrenim teknolojilerini ve algoritmalarını kullanmaktadır. Bu alan, eşler arası (peer-to-peer - P2P) kredilendirme platformlarının yanı sıra, sigorta ve borç verme platformlarını da içermektedir. Yeni kiralama (leasing) çözümleri de Lendtech alanı içinde yer almaktadır.

Birçok bankanın puanlama modelleri belirli ürünler veya segmentler için uygun değildir ve daha da önemlisi, bu modeller öncelikli olarak perakende / özel sektörler için tasarlanmaktadır ve bunlara odaklanmaktadır. Öğrenciler ve mikro, küçük ve orta ölçekli işletmeler (KOBİ’ler) gibi arzu edilen pazarları ise dışarıda bırakmaktadırlar. Ayrıca, birçok banka kredi notuna, makine öğrenimi gibi uyarlanabilir teknolojileri dahil etmek zorundadır. Bunun aksine, birçok fintech, güvenilirliği değerlendirmek ve sürekli riskle ilgili bilgileri işlemek için büyük veri, yapay zeka ve alışılmamış bilgilere (ör. ağ kalitesi) dayanan dosyalanabilir ve kapsamlı skorlama algoritmaları geliştirmiştir.

TEKNOLOJİ RAPORU

FİNANSAL TEKNOLOJİLER

SoFi

Diyor ki...

Sosyal Finans şirketi SoFi, öğrenci kredisi refinansmanı, ipotek ve kişisel krediler de dahil olmak üzere, kredi ürünleri sağlayan online bir finans şirketidir. SoFi’nin finans konusundaki geleneksel olmayan yaklaşımı, hesap haklarını, istihdam kayıtlarını ve bir dizi diğer önemli faktörleri göz önüne alarak, müşterilerine hizmet vermenin daha bütünsel bir yolunu yaratmaktadır. Bireysel ve kurumsal yatırımcılar, aynı zamanda, sosyal grupları ve daha geniş toplulukları da etkileyerek cazip getiri oranları elde ediyor. Haziran 2018’de şirket, müşterilerine SoFi Money adı verilen yeni bir çek hesabı ve banka kartı sunmaya başladı.

“Büyüme inanılmaz derecede güçlüydü, talep gerçekten olumlu geçti ve kaynaklarımızı 2018’in ötesinde, bir sonraki büyüme dalgasına ayırdığımızdan emin olmak istiyorum.”

Bir Bakışta Slogan Size gelecekte yardımcı olabilecek bir finans şirketi.

Yeri ABD Kuruluş Yılı 2011 Aldığı Yatırım 2 milyon dolar

Web sayfası sofi.com Kategori Fintech

Anthony Noto

TEKNOLOJİ RAPORU

FİNANSAL TEKNOLOJİLER

ACORN Oaknorth Holdings

Diyor ki...

OakNorth, veri ve teknoloji platformu ACORN makinesini kullanarak küçük ve orta ölçekli işletme kredilerinde uzmanlaşmıştır.

Platform, bankacılık hizmetlerini otomatikleştirmeye yardımcı olmak için kredi yaşam döngüsü boyunca veriye dayalı karar verme sürecini yürütmek için süreç mükemmelliğini, makine öğrenimini ve teknolojiyi kullanır. Bugüne kadar şirket İngiltere işletmelerine 2,2 milyar dolar kredi verdi. ACORN makinesi, OakNorth’un İngiltere’deki başarısını, birden çok ülkede bankacılık ortakları ile birlikte tekrarlamaktadır.

Bir Bakışta Slogan İşletmelere borç finansmanı.

Web sayfası oaknorth.com

Yeri İngiltere

Kategori Kredi

Kuruluş Yılı 2015 Aldığı Yatırım 601 milyon dolar

“Dakikalar içinde hesap oluşturun, bankalara kıyasla daha fazla faiz kazanın ve paranızla aynı seviyede koruma elde edin.”

OakNorth

TEKNOLOJİ RAPORU

FİNANSAL TEKNOLOJİLER

WealthTech

Robo Advisor’ların (potansiyel) kullanıcıları zengin şehirli insanlardır.

Wealthtech, yatırım yönetimi endüstrisini yavaş yavaş dönüştüren, dijital çözümler üreten yeni bir finansal teknoloji şirketi türüdür.

Hem son yatırımcıları hem de onlara hizmet veren firmaları içerir. İşletmeden-tüketiciye (B2C) robo-danışmanlardan ve mikro-yatırım platformlarından, aracı kurumlara, varlık yöneticileri ve danışmanlar için yazılım sunan kurumlar arası (B2B) teknoloji sağlayıcılarına kadar bir dizi farklı operasyon ve kanalı kapsamaktadır.

ABD

Robo Advisor’ların potansiyel kullanıcıları

%17

Robo Advisor’ların potansiyel kullanıcılarının demografik profili %60’ı erkek

%42’si üst gelirli hanelerde yaşıyor

%38’i kentsel çevrede yaşıyor %83

Wealthtech, geleneksel varlık yönetimi firmalarına bir alternatif sağlamak için yapay zeka ve büyük veri gibi en ileri teknolojilerin kullanılmasını ifade eder.

Robo-danışmanlar, ucuz tavsiye arayan perakende yatırımcılar için önemli bir atılımdır. Bu platformlar, tavsiyeyi daha erişilebilir ve daha az maliyetli hale getirerek, hesap minimumlarını ve danışmanlık ücretlerini düşüren ölçek ekonomileri oluşturmak için teknolojiden yararlanmaktadır. Finans yönetiminin denenmiş ve test edilmiş, kurumsal dereceli, varlık yönetim tekniklerinden faydalanamayacak olanlara imkan tanıyarak, varlık yönetimine demokratik erişim hakkı sunar.

Bu platformlar, müşterileri bir yaş, gelir, risk profilleri ve getiri hedefleri yelpazesine toplamak için standartlaştırılmış anketler kullanma eğilimindedir. Ayrıca, 7/24 otomatik destek, vergi avantajlı yeniden dengeleme ve bazı durumlarda danışmanlara erişim sağlayabilirler. “Tavsiyenin” düzenleyici tanımına çok azının eşleştiği ve tam otomasyonun uzun bir süre olamayacağı söylense de bu

%65’i 30-49 yaş arası Hayır

Evet

Kaynak: statista

platformlar yine de yatırımcı fonları üzerinde isteğe bağlı bir kontrole sahiptir.

Y kuşağının gelecekte hem yatırım yapacak hem de insan danışmanlar isteyecek kadar okur yazar olacağı varsayımı büyük bir varsayımdır. Stash, Digit ve Acorns gibi otomatik yatırım araçlarının ortaya çıkması ve robo-danışmanlık araçlarının geliştirilmesinin, bu boşluğu beceri ve davranış içinde doldurması daha muhtemel görünmektedir.

FinTech, henüz yüksek net varlığa sahip olmayan bireyler için yatırım yönetimi hizmetlerini erişilebilir kılmaktadır. Teknoloji, karar verme, yeniden dengeleme ve izleme etrafında süreçleri hızlandırma imkanına sahiptir. FinTech kullananlar için uygun olan diğer

179

TEKNOLOJİ RAPORU

FİNANSAL TEKNOLOJİLER

yatırım yönetimi yetenekleri arasında varlık seçimi, isteğe bağlı yönetim, ödeme vb. bulunmaktadır. Öte yandan sadece Y kuşağı veya düşük net varlıklı bireylerin robo-danışmanlarla ilgilendiği düşüncesi bir efsanedir. Robo’lar, öncelikle 2008 yılında Y kuşağını hedef aldı, ancak o zamandan beri işler değişti. Günümüzde finansal firmalar yüksek net varlıklı bireyler ve X kuşağı arasındaki talebi karşılamaktadır.

Wealthtech, robo-danışmanlarla yetinmez. Mikro yatırım, perakende yatırımcılarının geleceği kaydetme ve planlama şeklini değiştiren bir başka heyecan verici alandır. Bu platformlar, geleneksel yatırım uygulamalarını, yatırım sıklığını artırarak ve katkı minimumlarını önemli ölçüde azaltarak tasarrufun geleneksel yaklaşımını bozar, böylece müşterilerin harcadıkları zaman, servetleri biriktirmelerine yardımcı olur.Bunu, işlem ve yönetim ücretleri yerine, sürdürülebilir bir iş haline getirmek için mikro yatırım platformları bir abonelik modeli sunar.

Bu kategoriye giren platformlar arasında Stash, kullanıcıların yalnızca 5 ABD Doları tutarında yatırım yapmaya başlamasına olanak tanıyan bir platformdur. Ayrıca kullanıcıların borç ve kredi kartı satın almalarından, otomatik olarak değişiklik yapmasına izin veren bir yatırım uygulaması olan Acorns da bulunmaktadır. Her iki şirket de ABD şirketidir.

Bu kategoride, sosyal yatırım, eToro gibi platformlar ile başarılı bir model olarak ortaya çıkmış ve acemi yatırımcıların ve daha deneyimli tüccarların işlemlerini takip etmelerine olanak sağlamıştır.

Diğer saygın dijital aracı kurumlar ABD merkezli Interactive Brokers ve Motif Investing şirketleridir.

Varlık yönetimi içindeki odak alanları Robo-danışmanlar Perakende müşterilere tam otomatik, algoritma odaklı yatırımlar ve otomatik danışmanlık çözümleri sağlayan çevrimiçi platformlar ve uygulamalar.

Dijital aracılık Perakende yatırımcılar ve yazılım çözümleri için alternatif aracılık platformları.

Yatırımcı araçları ve ağları Yatırım kararlarını kolaylaştırmak için bir uzman ağına, kullanıcı tarafından oluşturulmuş finansal içeriğe ve isteğe bağlı analitik için algoritmik teknolojiye erişim sağlayan araştırma platformları ve sosyal ağlar.

Portföy yönetimi Banka sadece bir üretici değil, aynı zamanda “içgörüler”in işlenmiş analiz edilen verilere atıf yaptığı içgörünün bir dağıtıcısıdır.

Yatırım platformları

Dijital aracılık, kripto para birimleri ve diğer dijital varlıklara olan büyük ilgi sayesinde, güçlü bir şekilde büyüyen ve geleneksel oyuncuların pazar payını alan başka bir wealthtech kategorisidir.

Müşterilerin geniş bir ürün yelpazesine yatırım yapmalarını sağlayan platformlar. Çok yönlü bir deneyim sağlamak için yatırım platformuna konvansiyonel danışman ve teknoloji getirerek geliştirilmiş profesyonel destek.

TEKNOLOJİ RAPORU

FİNANSAL TEKNOLOJİLER

JD Finance

Diyor ki...

Şirket Tanımı: JD Finance, Ekim 2013’te bağımsız bir şirket olarak faaliyete başladı. Finansal kurumlara hizmet veren bir dijital teknoloji şirketi olarak konumlandırıldı. JD Finance, veri, kullanıcı ve bağlantı gibi üç önemli noktada dijital, çevrimiçi ve çevrimdışı tüm senaryo hizmetlerini sunmaya kendini adamıştır. AI, bulut bilişim, blockchain ve IoT. Bunu yaparak, finansal kurumları verimliliği artırmak, maliyetleri düşürmek ve senaryo genişletme, müşteri kazanımı, operasyon, risk kontrolü ve Ar-Ge gibi temel değer bölümlerindeki gelirleri arttırmak ve endüstrinin kapsamlı bir şekilde dijital ortama ilerlemesi için itici güç sağlamak amaçlanmaktadır.

“Hızlı para kazanmamızı sağlasa da kullanıcılarımıza asla ve asla zararlı bir şey yapmayız, bu bizim alt çizgimizdir.”

Bir Bakışta Slogan Teknolojiyle Daha İyi Bir Gelecek Yaratmak Yeri Çin Kuruluş Yılı 2013 Aldığı Yatırım 4,9 milyon dolar

Web sayfası jr.jd.com Kategori Fintech

Shengqiang Chen

TEKNOLOJİ RAPORU

FİNANSAL TEKNOLOJİLER

InsurTech InsurTech, sigorta işinin yaratılmasının, dağıtımının ve yönetiminin ardında yatan teknolojidir. Akıllı telefon uygulamaları, giyilebilir cihazlar, talep işleme araçları, çevrimiçi politika yönetimi ve otomatik işlemlerin hepsi insurtech kapsamına girebilir. Insurtech, daha iyi bir hizmet sunmak için müşteri verilerini toplamak ve analiz etmek için kullanışlıdır.

Insurtech, sigorta sektörünü, müşteri hizmetleri ve teklifler açısından hızlanmaya zorlayacak.

Zorluk, insurtech’in tüketiciler için çekici olduğundan emin olmaktır. Bu, herkese uygun tek bir ürün yerine, kişiye özel ürünler sunmak anlamına gelmektedir. Tüketiciler ayrıca sigorta ürünlerinin mobil olarak teslim edilmesini istemektedir.

Mevcut hizmet tekliflerini değişen bir pazara uyarlamak ve yıkıcı girişimler için teknoloji kullanmak arasında bir kutuplaşma var.

Ortak bağlantı, yerleşik oyuncular ve rakipler arasından seçim yapacak veya her ikisinin bir karışımını kullanacak olan tüketicidir.

Sigorta şirketleri, aradıkları yeniliği teşvik etmelerine ve bunu bir tehdit olmaktan ziyade bir fırsat olarak görmelerine yardımcı olmak için girişimlere yatırım yapmaktadırlar.

On yıllardır, sigorta sektörü her zamanki işini yapmaya devam etti. 2010 yılında, dikey pazarda yeni bir teknoloji şirketi kuruldu ve mevcut risk taşıyıcılarına, aracılara ve müşterilerine yenilikçi,

teknoloji tabanlı hizmetler sunmaya başladı. 2017 yılında, bu sözde InsurTech girişimlerinin sayısı, dünya çapında 1.000’in üzerine fırlamıştır.

Bu tür startup’lar üç gruba ayrılabilir 1. Müşteri deneyimini geliştiren girişimler 2. Yerleşik sağlayıcıları etkinleştiren girişimler 3. Risk taşıyıcıları olarak başlayan girişimler Sigortacılık alanındaki yıkım, bu yılki top fintech’ler listesinde 12 insurtech şirketinin yer alması ile güçlü bir durumdadır. Dönüşüm teknolojisi ve değişen tüketici yaşam tarzları, sigortanın hem kullanıldığı hem de tüketildiği şekli yeniden şekillendiren kullanıma dayalı, isteğe bağlı ve eşler arası (P2P) modellere yönelmektedir.

Lemonade ve Metromile gibi insurtech’ler, talep üzerine açılıp kapatılabilen, tüketiciler için bütünsel politikalar oluşturmak için otomasyon, veri analizi, bağlı cihazlar ve makine öğrenimini kullanmaktadır.

Gelişmekte olan ülkelerin çoğu, teknolojinin, sigortacılık gibi eski bir endüstrinin önde gelen özelliği olduğunu söyleyemez. Yine de Çin bu iddiayı InsurTech’te yapabilir. Çin hızlı büyüyen, dinamik bir InsurTech pazarına nasıl dönüştü? Bu, InsurTech için Çin içinde hızla gelişen faktörlerin birleşmesinden kaynaklanmaktadır.

Bunlar; çevrimiçi penetrasyondaki büyüme, e-ticaret platformlarının çoğalması, sosyal medyanın artan etkisi, cep telefonu pazarı - Çin’deki 50 milyondan fazla akıllı telefon kullanıcısı - orta sınıfın yükselişi, mas kentleşme, sigorta endüstrisi deregülasyonu ve Çinli tüketicilerin daha genç bir nesli temsil etmesi olarak sıralanabilir.

182

TEKNOLOJİ RAPORU

FİNANSAL TEKNOLOJİLER

Trov Trov, çevrimiçi, isteğe bağlı, tek ürün sigortası sunuyor. Şirket, telefon, kamera, saat, dizüstü bilgisayar ve spor / müzik ekipmanı dahil olmak üzere çeşitli ürünleri kapsamına alır. Kapsam, dünyanın her yerinde sunulur ve aldıkları hizmeti mobil uygulamalarını kullanarak istedikleri şekilde açılıp kapatılabilir. Uygulama, kullanıcıların faturaları takip etmelerine ve eşyalarının mevcut değerini izlemelerine imkan verir. Trov, kendi özel teknoloji platformundan yararlanan çeşitli yenilikçi sigorta ürünlerini pazarlamak için ortaklarla birlikte çalışıyor.

Bir Bakışta Slogan Sevdiğiniz şeyler için talebiniz üzerine sigorta Yeri Çin Kuruluş Yılı 2012 Aldığı Yatırım 98,8 milyon dolar

Web sayfası trov.com Kategori Insurtech

TEKNOLOJİ RAPORU

FİNANSAL TEKNOLOJİLER

ZhongAn

Diyor ki...

ZhongAn, sigorta ve talep süreçlerini, tasarım ve butik ürünleri otomatikleştirmek ve hassas pazarlama kampanyaları ve risk yönetimi stratejileri oluşturmak için verilerin kullanımı konusunda uzmanlaşmış bir çevrimiçi emlak sigorta şirketidir. Şirket, Alibaba Group Holding, Tencent Holdings ve Ping An Insurance’ın ortak girişimidir ve Çin’de bir internet sigortası lisansı alan ilk şirkettir. Tüm ekonomik gruplarda geniş bir hedef pazara hitap etmektedir.

“Amacımız, daha iyi kullanıcı deneyimi ile kullanıcı sadakati oluşturmaktır.”

Bir Bakışta Slogan Özel Sigorta

Web sayfası zhongan.com

Yeri Çin

Kategori Insurtech

Kuruluş Yılı 2013 Aldığı Yatırım 842,7 milyon dolar

Chen Jin

TEKNOLOJİ RAPORU

FİNANSAL FINTECH -TEKNOLOJİLER GENEL

RegTech “RegTech” olarak da bilinen düzenleyici teknoloji (regulatory technology), finansal hizmetler endüstrisinde düzenleyici süreçleri geliştirmek için bilgi teknolojisini kullanan yeni bir alandır. Bu alan, düzenleyici izleme, raporlama ve uyum konusuna özel bir vurgu yapar ve finans sektöründen faydalanır.

“Küresel olarak, düzenleyicilerin bir standartlaşma ve aynı düzlemde oynama unsuru getirdiğini ve proaktif bir şekilde bir uçtan ötekine sallanan bir sarkaç gibi yenilikçiliğe iten döngüsel bir etki yaratttığını görüyoruz.”

RegTech’in amacı, şeffaflığın yanı sıra tutarlılığı artırmak ve düzenleyici süreçleri standartlaştırmak, belirsiz düzenlemelerin sağlam yorumlarını sunmak ve böylece daha düşük maliyetle daha yüksek seviyelerde kalite sağlamaktır.

Bugüne kadar RegTech, manuel raporlama ve uygunluk süreçlerinin dijitalleştirilmesine odaklanmıştır; örneğin müşteri gereksinimlerini bilmek. Bu, finansal hizmetler endüstrisi ve düzenleyicilerine önemli ölçüde maliyet tasarrufu sağlar. Ancak 2016 tarihli akademik bir makalede, RegTech’in potansiyelinin, “daha etkin düzenleyici uyumluluğunun sağlanmasına yardımcı olurken, aynı zamanda riski belirleyen ve ele alan gerçek zamanlı ve orantılı düzenleyici rejime yakın bir potansiyele sahip olduğu” belirtilmiştir.

Arif Ismail, Head FinTech Program, South Africa Reserve Bank “AML kontrollerini kolaylaştırmak” (firmaların kendilerini farklı kılmalarını sağlayacak) “yeni yaklaşımlar” ve müşterinin durum tespitinin nasıl yapıldığı, dolandırıcılık önleme tedbirlerinin nasıl işlediği ve bankaların nasıl filtrelendiği konularını değiştirmek için sosyal medya ve biyometri kullanımı öngörülüyordu. Bir firmanın risk temelli yaklaşımına göre uyarlanabilen verileri kullanarak durum tespiti otomasyonu, RegTech devriminin önünü açmıştır. RegTech, Yapay Zeka ve makine öğrenimini kullanarak, yönetmeliklere uyumsuz ve modası geçmiş uyumluluk süreçlerini yıkmaktadır.

RegTech alanındaki yıkımın, yüksek oranda veri edinimi düzenlemesine ve gerçek zamanlı bilgilerin kullanılmasına ve algoritmaların ve analitiğin dahil edilmesine katkıda bulunmasını beklemekteyiz. Londra gittikçe yaygınlaşan bir dizi küresel RegTech ile RegTech’in başkenti olarak görülmekte. FCA de son günlerde RegTech’in önemli ölçüde değişiklik yaratabileceği alanlara işaret etmekte.

185

TEKNOLOJİ RAPORU

FİNANSAL TEKNOLOJİLER

Nod

Diyor ki...

Nod, finansal danışmanlık ve muhasebe endüstrilerindeki işletmelere, müşterilere nasıl hizmet ettiklerini dönüştürme konusunda yardımcı olan bir doğal dil işleme yapay zeka platformudur. Yazılım platformları, müşterilerin danışmanları ile nerede olurlarsa olsunlar bağlantı kurmasını kolaylaştırır ve finansal danışmanlar ve muhasebecilerin müşterileri için mümkün olduğunca verimli bir şekilde tavsiyelerde bulunmalarına yardımcı olacak uygun belgeler üretir. Nod ayrıca, otomatik bir durum bulma süreci ve uyumlu tavsiye bildirimi belgeleri üreten bir AI motoru da dahil olmak üzere bazı yenilikçi danışman teknolojisi geliştirmiştir.

“Umudumuz, büyük tavsiyelerde bulunmakla ilişkili maliyet ve zamanı azaltarak, bağımsız danışmanlık firmalarının daha fazla müşteriye büyük tavsiyelerde bulunabilmeleridir.”

Bir Bakışta Slogan İsteğe bağlı olarak bir uzmandan para konusunda öneri.

Yeri Avustralya Kuruluş Yılı 2015 Aldığı Yatırım 1,5 milyon dolar

Web sayfası nod.money Kategori Yapay zeka

Joel Robbie

TEKNOLOJİ TRENDİ

OTOM ASYON T EKNO LOJİ L ERİ

Makinelerin algılama, anlama, hareket etme ve öğrenmelerini sağlayan gelişmiş teknolojilerin bir bütünüdür.

“İnsanların yüksek hacimli, yüksek işlemsel süreç fonksiyonlarını gerçekleştirdikleri genel bilgi çalışması için büyük ölçekte emek harcayan herhangi bir şirket, yeteneklerini artıracak ve robotik süreç otomasyon yazılımı ile para ve zaman tasarrufu sağlayacaktır.”

The Institute for Robotic Process Automation

TEKNOLOJİ RAPORU

OTOMASYON TEKNOLOJİLERİ

Yazılım Otomasyon Teknolojileri Yazılım Otomasyon Teknolojileri özellikle kurumsal yazılım sistemlerinde tekrarlı, karar gerektirmeyen ve kural tabanlı işleri gerçek insanlar yerine veya gerçek insanlarla etkileşimli olarak gerçekleştiren özelleşmiş yazılımlardır. Adında geçen robot kelimesi, fabrika

Akıllı İş Süreci Yönetim Sistemleri

robotları gibi insanlara yardımcı olması sebebiyle analoji yapmak için kullanılmaktadır. Bu platformlar az kodlama yapılan veya hiç kodlama yapılmayan platformlar olarak sadece yazılımcılar değil, iş birimleri ve analistler tarafından da kullanılabilir.

Akıllı Süreç Otomasyon Platformları

Makine

Düşük Kodlu

İş Süreçleri

Platformlar

Yönetimi

Robotik Masaüstü

YENİ OTOMASYON ARAÇLARI

Öğrenmesi

Otomasyonu

Doğal

İş Akışı

Dil İşleme

Otomasyon Yazılımı

Görüntü

Robotik

Otomasyon Özellikli

Kural

İşleme

Süreç Otomasyonu

Kurumsal Platformlar

Motorlar

Otomasyon Seviyesi

Düşük

Orta

Yüksek

189

TEKNOLOJİ RAPORU

OTOMASYON TEKNOLOJİLERİ

Robotik Süreç Otomasyonu (RPA) “RPA, ilk yılda yüzde 30–200 potansiyel yatırım getirisi sunan, iş otomasyonunda umut verici yeni bir gelişmedir.”

Robotik Süreç Otomasyonu (RPA), kurallara dayalı ve kolay programlanmış bir yazılımı ifade eder. Bu da tekrarlayan, kolayca otomatikleştirilmiş görevleri ortadan kaldırmayı vadeder. RPA’lar tam olarak programlanmıştır, BT sistemleri değiştiğinde güncellenmesi gerekmemektedir. RPA, makine öğreniminin gerekli olmadığı otomasyona doğru, bir sonraki adım olarak görülmektedir. Akıllı kurumlar oluşturmak, karmaşık görevleri otomatikleştirmek için makine öğrenimi ile bağlanabilir.

Robotik Süreç Otomasyonu Nedir?

McKinsey & Company, ”The next acronym you need to know about: RPA (robotic process automation)”

Robotik Süreç Otomasyonu Ne Değildir?

01

Manuel, tekrarlanabilir görevleri otomatikleştiren yapılandırmalar

01

İnsansı robot

02

Belirli problemleri çözen algoritmalar

02

İnsanları tamamen değiştirebilen bir şey

03

Mevcut iş yazılımına takılan ve erişen yazılım ‘robotları’

03

İnsan bilişsel işlevlerini çoğaltan bir şey

04

İş akışı etkin etkileşim

04

Sadece başka bir maliyet oyunu

Kaynak: PWC

190

TEKNOLOJİ RAPORU

OTOMASYON TEKNOLOJİLERİ

Çoğu RPA bugün, metin analizi, görüntü işleme, metin araması veya optik karakter tanıma için kullanılır. RPA yakında daha akıllı sürümlere doğru geliştirileceğinden, analitik kritik hale gelecektir. Otomatik bir dünyaya doğru ilerlerken, süreçler beklenenden daha uzun sürmekte ve beklenenden daha karmaşık görünmektedir. Dolayısıyla RPA’lar, karmaşık algoritmalara ihtiyaç duymayan süreçler için hızlı bir çözüm olabilir.

Robotik süreç otomasyonu (RPA), teknik profesyonellerin yaygın otomasyon sağlamak için kullanabilecekleri birçok araç ve teknikten biridir. RPA, sadece programatik tekniklerle çözülemeyen otomasyon problemlerini çözen ve mevcut süreçlerde değişiklik gerektirmeyen güçlü bir araçtır.

Çalışanların günde 50-60 kez yürüttükleri tekrarlanan görevleri üstlenir

RPA otomasyonu, uygulamalarla insanın etkileşimini gerektiren kullanım durumlarına uygulanır. Otomatik iş akışlarının oluşturulmasını kolaylaştırır, ancak doğal olarak teknik bir sistemi demokratikleştirmez. Teknik uzmanlar, RPA’in yeteneklerini ve sınırlamalarını anlamalıdır.

Periyodik raporlama, veri girişi ve veri analizi

RPA ilkel senaryolarda kullanışlıdır, ancak daha sağlam bir otomasyon hemen hemen her zaman otomasyon iş akışı modüllerini doğrudan manipüle etmeyi gerektirir. RPA ile başarı, doğru teknolojiden ziyade otomatikleştirilecek doğru süreçlerin seçilmesine bağlıdır.

Toplu e-posta oluşturma, arşivleme, çıkarma

Veri formatlarının ve grafiklerin dönüştürülmesi

Düşük Kod Platformları Düşük kod geliştirme platformu (LCDPs), geleneksel bilgisayar programlama yerine, yazılım uygulama arayüzleri ve konfigürasyonları için yazılım geliştirme ortamı sağlayan bir yazılımdır.

Platform, veri tabanları, iş süreçleri veya web uygulamaları gibi kullanıcı arayüzlerinin belirli bir uygulamanın tasarımına ve geliştirilmesine odaklanabilir. Bu tür platformlar tamamen operasyonel uygulamalar üretebilir veya belirli durumlar için ek

ERP işlemleri

Proses listeleri ve dosya depolama

191

TEKNOLOJİ RAPORU

OTOMASYON TEKNOLOJİLERİ

RPA’nın Faydaları 01

Robotik otomasyon araçları 7/24 çalışabilir, yaklaşık 3-5 FTE.

02

Bir yazılım robotu, offshore’da %30, onshore’da %20’lik FTE’nin maliyetini çıkarabilir.

03

Üretimin ve doğruluğun arttırılması, çevrim sürelerinin azaltılması ve sürekli eğitim ihtiyacının azaltılması.

04

İnsan müdahalesini aşamalıyor ve insan hatalarını azaltıyor.

05

Tahmini %25-50 maliyet tasarrufu.

06

Dahilde saklanacak veriler ve süreçler.

07

İş süreçlerinde artan ölçeklenebilirlik ve esneklik.

Kaynak: SAP, Uipath

kodlama gerektirebilir. Düşük kod geliştirme platformları, geleneksel uygulama kodlama miktarını azaltır ve iş uygulamalarının hızlandırılmış dağıtımını sağlar. Ortak bir fayda, daha geniş bir insan yelpazesinin uygulamanın geliştirilmesine katkıda bulunabilmesidir.

Dijital işler, farklı AD&D liderlerine farklı şeyler ifade eder. Ancak, müşterinin karşı karşıya bulunduğu yazılımın hızlı ve yinelenen bir şekilde teslim edilmesinin, dijital gecikmelere yardımcı olduğu konusunda hem fikirdirler. Yeni yıkıcı ürünleri tanıtmak, farklı kanallardaki müşterilere ulaşmak ve bunlara yanıt vermek ve mevcut sürücüleri rekabetçi liderlere kaydırmaya dayanarak hızlandırmak çok önemlidir.

“Dijital hız” konusundaki bu odaklanma, AD&D liderlerini yeni uygulamaların aylar yerine günler ve haftalar içinde teslim edilmesini sağlayan yeni yaklaşımlara ve platformlara ulaşmaya itmektedir. Bu değişim aynı zamanda, AD&D liderlerinin, Java ve C#/.net gibi programlama dillerindeki kodlamayı, bildirimsel ve görsel gelişime vurgu yapan yeni geliştirme platformlarıyla güçlendirmeye zorlamaktadır.

2014 yılında, Forrester, “düşük kodlu platformlar” olarak etiketlediğimiz, hızla büyüyen bir yazılım kategorisini izlemeye başladı. Düşük kodlu platformlar, iş uygulamalarının minimum elle kodlama ve minimum ön yatırım ile hızlı teslimatını sağlayan platformlardır. Düşük kodlu geliştirme platformları pazarı, görsel sürükleme ve bırakma kompozisyonunu destekleyen bildirim araçları aracılığıyla uygulamaları oluşturma, dağıtma ve yönet-

TEKNOLOJİ RAPORU

OTOMASYON TEKNOLOJİLERİ

Şirketler Düşük Kod Geliştirme Platformları Girişimlerine Öncelik Veriyor Düşük kod geliştirme platformlarının değerlendiricilerinin benimsemesinde dijital iş hedeflerine öncelik verilmesi

DİJİTAL DÖNÜŞÜM

30

%

Kritik Öncelik

46

%

DİJİTAL SÜREÇ OTOMASYONU

32

47

%

%

Yüksek Öncelik

DİJİTAL MÜŞTERİ KATILIMI

27

%

45

%

Kaynak: The Appian/Forrester survey

me platformları sağlayan çok çeşitli satıcılardan oluşur.

İş Süreçleri Yönetimi (BPM) BPM, bir organizasyonda mevcut olan süreçlere bakmanın ve kontrol etmenin etkin bir yoludur. Kriz zamanlarında, süreçlerin verimli ve etkili olduğundan emin olmak için, daha iyi ve daha düşük maliyetli etkin bir organizasyonla sonuçlanacağından etkili bir yöntemdir.

Bir zamanlar maliyet tasarrufları BPM’i sürüklediğinde, yeni hedef dijital dönüşümdü. Organizasyonlar, müşteri-odaklı bir çalışma modeline doğru gittikçe, tüm iş fonksiyonlarını dijitalleştirmek zorunda kalır. Bu, AD&D profesyonellerinin verileri, günler yerine an-

larda içgörülere ve müşteri ihtiyaçlarına cevap vermek için “arka ofis” olarak kabul edilen temel sistemleri ve süreçleri oluşturması gerektiği anlamına gelir. BPM’nin maliyet düşürme, müşteri deneyimine vurgu ve daha sonra dijital dönüşüme geçişi zaman alacaktır. Bu girişimlerin altında yatan unsurlar, yolculuk ilerledikçe de değişmektedir.

Yazılım, müşteri odaklı bir organizasyonun merkezi farklılaştırıcısıdır. Hızlı, basit, zarif ve zevkli, harika; mükemmel bir yazılım deneyimi sonucunda duyulabilecek ifadelerdir. Ancak şirketlerin çoğunun temel süreçleri ve bugüne kadarki BPM projeleri bu türden parlayan açıklamalarla karşılanmamıştır. Manuel işlemler dijital hale getirildikten sonra, kuruluşunuzun genişletilmesi ve yararlanması için bir başlangıç noktası sunar.

193

TEKNOLOJİ RAPORU

OTOMASYON TEKNOLOJİLERİ

Basitleştirmek

Güvenlik

(operasyonları)

Veri

Standartlaştırma (İş Süreçlerinde)

Tutarlılık

(süreci geliştirmek)

(operasyonel)

Kalite

İşbirliği

Görünürlük

MODELİYLE UYUM

MÜŞTERİ-ODAKLI İŞLETME

(bilgi & iş operasyonları)

2014

01

02

03

Maliyet azaltma

Müşteri deneyimi

Dijital dönüşüm

BPM takımı liderliğinde

İş birimi / BPM ekibi liderliğinde

İş birimi öncülüğünde / iş birimince geliştirilmiş

İş birimi katılımı

İlk müşteri kalite deneyimini tasarlayın

Düşük kod deneyimi modellerinden yararlanır

Çalışan kalitesi deneyimi

Çapraz kanal

Yapay zeka gibi erken benimseyen yıkıcı etkileri

Metodik / katı

Deneysel / yenilikçi

Hızlı iş değişikliğine uyum sağlamak için tasarlandı

2016

2018

194

Kaynak: Forrester

TEKNOLOJİ RAPORU

OTOMASYON TEKNOLOJİLERİ

Değerlendirme Finansta hangi teknolojiler en büyük etkiye sahip olacak?

Her bir teknolojinin tipik bir işletme için finans fonksiyonundaki göreceli etkisi

Yakın Dönem Bugün

Otomasyon Teknolojileri verimlilik faydaları sayesinde kısa vadede çok ciddi kazançlar elde edilmesini sağlamaktadır. Robotik Otomasyon, özellikle bilgisayar üzerinden tekrarlı operasyonların gerçekleştirildiği finans ve sigortacılık gibi sektörlerde etkin olarak kullanılmaktadır. Otomasyon teknolojileri, gelecekte adapte olunması gereken bir teknoloji değil, hemen aksiyon alınması ve yatırım yapılması gereken bir teknoloji olarak görülmelidir.

RPA

Otomasyon teknolojileri, izlenebilirliği ve otomasyonu arttırmaları, özellikle FTE kazançları oluşturmaları gibi nedenlerle çalışanlar tarafında ciddi tepkiler oluşturabilir. İnsan kaynaklarının bu süreçte doğru yönetimi projelerin başarısı açısından da kritik öneme sahiptir.

Temel yapay zeka Blok zincir

Orta Dönem 2-3 yıl

RPA Temel ve orta düzey yapay zeka Blok zincir

Uzun Dönem

Otomasyon sistemlerini gözle görülür şekilde hızlandırmakta ve hataları azaltmaktadır. Ancak bu durum insan ihtiyacını tamamen ortadan kaldırmıyor. RPA kullanımında tasarruftan daha çok hataların azaltılması, etkinliğin arttırılması ve kesintisiz hizmet sunulması gibi daha çok değer yaratan konulara odaklanılması gerekmektedir.

3-5 yıl

RPA Temel, orta düzey ve gelişmiş yapay zeka Blok zincir Kaynak: PWC

Robotik otomasyonun en büyük avantajlarından biri yapay zeka ve makine öğrenmesi gibi çok ileri teknolojilerle uyumlu çalışabilmesidir. Mevcut dar yapay zeka özellikle standarda yakın tekrarlayan yüklü işlerde uzmanlaştığından dolayı RPA görevleri yapay zeka ile desteklenmeye/gerçekleştirilmeye oldukça uygun görevler olarak ortaya çıkıyor. Bu uyumun sonucu olarak verimlilikte ciddi mana-

195

TEKNOLOJİ RAPORU

OTOMASYON TEKNOLOJİLERİ

ÖN-YÜZ Front-End

Kullanıcı görür

Toplam eforun %20’si

Yüksek değer

Düşük tekrarlayan API

ARKA-YÜZ

Back-End

Kullanıcı görmez

Toplam eforun %80’i

Düşük değer

Yüksek tekrarlayan

Kaynak: Laserfiche

da artış gözlemlenmektedir. Yapay Zeka yatırımları yapılırken bir noktada RPA ile ortak çalışma düzeni oluşturulmasına stratejide yer verilmesi gerekmektedir.

Kullanıcı deneyiminin çok ön plana çıktığı arayüzlerde düşük kod platformlarının bu deneyimlere özel yazılımlarla desteklenmesi gerekebilir.

Düşük kodlama platformları özellikle yoğun fonksiyonalite ve iş mantığı gerektiren yazılımların gerçekleştirilmesinde, konvansiyonel yöntemlere göre çok daha verimli ve etkili ürünler gerçekleştirilmesini sağlamaktadır. Teknik detaylardan çok iş detaylarına odaklanmayı, daha standartlara uygun ve hataya daha az açık bir şekilde gerçekleştirilmesini sağlayan hem de bunu çoklu platformlarda gerçekleştirebilen sistemlerdir.

Süreç Yönetimi uygulamaları da mevcut süreçlerin yönetimini ve verimliliğini artırmayı hedeflemektedir. İş yükü dağılımının belirlenmesi, süreçteki aksiyonların ve görevlerin yönetilmesi, en uygun işlemlerin tahminlenmesi gibi konularda yapay zekadan yararlanılması verimlilik artışını önemli oranda artıracaktır.

196

TEKNOLOJİ RAPORU

OTOMASYON TEKNOLOJİLERİ

Ayrıca süreç yönetimi uygulamalarını standart uygulamalardan daha farklı ve verimli kılan özelliği, sistemlerle çalışanları aynı süreç içerisinde koordine etmesidir. Bir iş bir çalışanın aksiyonundan sonra çeşitli sistemlerde otomatik olarak işlem görebilir. İnsan etkileşimi gereken yerlerde de kişilere görev düşürerek, sistemlerin gerçekleştirilemediği kontrol ve görevlerin yapılması sağlanır. Za-

man içerisinde bu görevlerin de yapay zeka araçlarıyla gerçekleştirilmesi, bu sayede çok daha pürüzsüz bir şekilde gerçekleşmesini sağlayacaktır. Örneğin kredi süreçlerinde dolandırıcılık kontrolü, kredi skorlama, fiyatlama ve onaylama gibi insanlar tarafından da yürütülmekte olan süreçler zamanla yapay zeka süreçlerine devredilebilir.

RPA ve BPM arasındaki Temel Farklılıklar Yazılım Teknolojisi Yazılım botları, bir çalışanın normalde yapmak zorunda kalacağı rutin, monoton görevleri tamamlamak üzere yapılandırılmıştır.

Holistik Teknoloji

Teknoloji

Manuel Görevler Karmaşık karar vermeyi gerektirmeyen manuel, tekrarlayan ve kural tabanlı görevleri en aza indirme.

Uçtan Uca Süreç Otomasyonu

Otomasyon Odağı

Düşük Bir kuruluşun mevcut süreçleri ve uygulamaları arasında kodlama veya kapsamlı eğitim gerektirmeden kesintisiz bir şekilde çalışır.

Yeniden mühendislik süreci, darboğazları ortadan kaldırmak, sistemleri birbirine bağlamak ve kurum çapında üretkenliği artırmak içindir.

Yüksek

Dağıtım Eforu

Hızlı ve Anında Dönüşler hızlı ve etkin bir şekilde gerçekleştirilebilir, ancak uygulamalar her zaman temel süreç verimsizliklerini ele almayabilir.

İş analitiği, iş akışı altyapısı ve maksimum değer ve verimlilik için iş süreçlerini optimize etmek adına çok çeşitli yazılım teknolojisi bileşenlerini kapsar.

Süreç karmaşıklığına ve derinlik entegrasyonlarına bağlı olarak özel teknik kaynak gerektirebilecek uzun vadeli bir çaba. Önemli ve Dönüşümcü

İş Etkisi

197

Genel verimlilik, çeviklik, maliyet azaltma, etkinlik ve uyumlulukta geniş kazançlar elde edilebilir.

TEKNOLOJÄ° RAPORU

EKLE R

EKLER

E KO SÄ° STE M RAPO RU

TEKNOLOJİ RAPORU

EKOSİSTEM RAPORU

Fintech Skorları Düşük skor daha iyi New York

14 46

Frankfurt Chicago

San Francisco

18

20

111

Şangay Tel Aviv

70

Amsterdam

Singapur Londra

119

11

11

45

200

Sidney

TEKNOLOJİ RAPORU

EKOSİSTEM RAPORU

Londra

Şehir GDP

542 Milyar $

İngiltere

Global Ortalama: 267 Milyar $

Dünyanın en büyük finansal hizmetler sektörüne sahip, köklü ve küresel lider konumundaki bir fintech merkezi olan Londra, hükümetin esnek düzenlemeleri ile desteklenmektedir. Londra içinde, New York’un “Fin”i, ABD Batı Kıyısı’nın “Teknik”i ve Washington’un politika yapıcıları, birbirlerine toplu taşıma araçlarıyla 15 dakikalık uzaklığa sahiptir.

Yatırımlar VC Yatırımları

59 Milyar $

Yapay Zeka 2.323 Milyon $

Fintech Yatırımları

12,936 Milyar $ Blok Zincir 447 Milyon $

Siber Güvenlik 1.978 Milyon $

Güçlü Yönler Global İnovasyon Sıralaması

3

Global Finans Merkezi Sıralaması

1

İş yapma zorluğu

7

Fintech Skoru

11

Fintech Blok zincir Adtech

Zorluklar Yüksek maliyetli ofis alanları Yüksek maliyetli yaşam Yüksek maliyetli iş gücü

TEKNOLOJİ RAPORU

EKOSİSTEM RAPORU

Singapur

Şehir GDP

264 Milyar $

Singapur

Global Ortalama: 267 Milyar $

Singapur önde gelen uluslararası bir finans merkezidir. Ülkedeki esnek düzenlemelerin desteği ve iddialı hükümet politikaları sayesinde, FinTech alanında küresel ölçekte ciddi bir rekabetçiliğe sahiptir.

Yatırımlar VC Yatırımları

Fintech Yatırımları

25 Milyar $ Yapay Zeka 252 Milyon $

2,573 Milyar $ Blok Zincir 968 Milyon $

Siber Güvenlik 11 Milyon $

Güçlü Yönler Global İnovasyon Sıralaması

6

Global Finans Merkezi Sıralaması

3

İş yapma zorluğu

2

Fintech Skoru

11

Fintech Dijital medya Büyük veri ve analizi

Zorluklar Düzenleyici belirsizlikleri Riskten uzak kültür Az gelişmiş start up ekosistemi

TEKNOLOJİ RAPORU

EKOSİSTEM RAPORU

New York

Şehir GDP

1,559 Milyar $

ABD

Global Ortalama: 267 Milyar $

New York, aktif olarak yatırım yapanların çokluğu ve sahip olduğu Wall Street kurumları ile küresel bir merkezdir ve mükemmel bir teknolojik konumuna sahiptir.

Yatırımlar VC Yatırımları

Fintech Yatırımları

144 Milyar $ Yapay Zeka 2.723 Milyon $

16,562 Milyar $ Blok Zincir 424 Milyon $

Siber Güvenlik 747 Milyon $

Güçlü Yönler Global İnovasyon Sıralaması

4

Global Finans Merkezi Sıralaması

2

İş yapma zorluğu

8

Fintech Skoru

14

Gelişmiş üretim ve robotlar Siber güvenlik Sağlık ve yaşam bilimleri

Zorluklar Yüksek maliyetli ofis alanları Yüksek maliyetli yaşam Sınırlı şirket satış fırsatları

TEKNOLOJİ RAPORU

EKOSİSTEM RAPORU

San Francisco

Şehir GDP

867 Milyar $

ABD

Global Ortalama: 267 Milyar $

Silikon Vadisi, şu anda FinTech sektörünü hedef alan, inovasyonun başkenti olan ve şimdiden iyi kurulmuş küresel bir FinTech merkezidir. Ayrıca farklı bir kültüre sahip, büyük bir yatırım ve teknoloji ekosistemine sahiptir.

Yatırımlar VC Yatırımları

226 Milyar $ Yapay Zeka 10.946 Milyon $

Fintech Yatırımları

8,917 Milyar $ Blok Zincir 1.517 Milyon $

Siber Güvenlik 6.879 Milyon $

Güçlü Yönler Global İnovasyon Sıralaması

4

Global Finans Merkezi Sıralaması

6

İş yapma zorluğu

8

Fintech Skoru

18

Taşımacılık Oyun Doğa dostu teknolojiler

Zorluklar Yüksek maliyetli ofis alanları Yüksek maliyetli yaşam Yüksek maliyetli kalifiye eleman

TEKNOLOJİ RAPORU

EKOSİSTEM RAPORU

Chicago

Şehir GDP

612 Milyar $

ABD

Global Ortalama: 267 Milyar $

Çeşitlilik düşük olmasına rağmen, 20.000’den fazla mali kurum ve ABD’deki en iyi işletme üniversitelerinin beşte ikisine sahip olması ile iyi bir fintech ekosistemidir.

Yatırımlar VC Yatırımları

Fintech Yatırımları

20 Milyar $ Yapay Zeka 428 Milyon $

4,893 Milyar $ Blok Zincir 37 Milyon $

Siber Güvenlik 12 Milyon $

Güçlü Yönler Global İnovasyon Sıralaması

4

Global Finans Merkezi Sıralaması

8

İş yapma zorluğu

8

Fintech Skoru

20

Fintech Yapay zeka, büyük veri ve analizi Adtech

Zorluklar Riskten uzak kültür Düşük bilgi paylaşım seviyesi Yetersiz ölçek sermayesi

TEKNOLOJİ RAPORU

EKOSİSTEM RAPORU

Sidney

Şehir GDP

349 Milyar $

Avustralya

Global Ortalama: 267 Milyar $

Avustralya, güçlü bir sermaye yönetimi ve emeklilik sektörlerine sahip olan ve bölgedeki müşteri tabanının aslan payını elinde tutan iyi bir fintech merkezidir. Özellikle Güney Asya’dan birçok banka, merkezini Sydney’de kurmaktadır.

Yatırımlar VC Yatırımları

6 Milyar $ Yapay Zeka 38 Milyon $

Fintech Yatırımları

1,873 Milyar $ Blok Zincir 83 Milyon $

Siber Güvenlik 6 Milyon $

Güçlü Yönler Global İnovasyon Sıralaması

19

Global Finans Merkezi Sıralaması

11

İş yapma zorluğu

15

Fintech Skoru

45

Fintech Adtech Yapay zeka, büyük veri ve analizi

Zorluklar Yüksek maliyetli yaşam Küçük pazar büyüklüğü Sınırlı şirket satış fırsatları

TEKNOLOJİ RAPORU

EKOSİSTEM RAPORU

Frankfurt

Şehir GDP

156 Milyar $

Almanya

Global Ortalama: 267 Milyar $

Şehirde 300’den fazla bankanın bulunduğu özel bir fintech merkezidir. Sınırlı ekosistemi ve yatırım seçenekleriyle hükümetin düzenleyici desteğine sahiptir.

Yatırımlar VC Yatırımları

Fintech Yatırımları

0,442 Milyar $ Yapay Zeka 115 Milyon $

0,128 Milyar $ Blok Zincir 14 Milyon $

Siber Güvenlik -

Güçlü Yönler Global İnovasyon Sıralaması

10

Global Finans Merkezi Sıralaması

19

İş yapma zorluğu

17

Fintech Skoru

46

Fintech Yapay zeka, büyük veri ve analizi Siber güvenlik

Zorluklar Sınırlı sayıda yabancı VC Sınırlı uluslararası farkındalık Riskten uzak kültür

TEKNOLOJİ RAPORU

EKOSİSTEM RAPORU

Amsterdam

Şehir GDP

321 Milyar $

Hollanda

Global Ortalama: 267 Milyar $

Yükselen bir teknoloji merkezi olarak ortaya çıkan ve fintech merkezi olan Amsterdam, güçlü bir yetenek havuzuna sahip olsa da sınırlı bir pazara sahiptir.

Yatırımlar VC Yatırımları

Fintech Yatırımları

3 Milyar $ Yapay Zeka 75 Milyon $

0,452 Milyar $ Blok Zincir 25 Milyon $

Güçlü Yönler Global İnovasyon Sıralaması

9

Global Finans Merkezi Sıralaması

33

İş yapma zorluğu

28

Fintech Skoru

70

Fintech Siber Güvenlik Agtech ve new food

Zorluklar Sınırlı devlet desteği Küçük pazar büyüklüğü Sınırlı şirket satış fırsatları

Siber Güvenlik 39 Milyon $

TEKNOLOJİ RAPORU

EKOSİSTEM RAPORU

Tel Aviv

Şehir GDP

153 Milyar $

İsrail

Global Ortalama: 267 Milyar $

Tel Aviv, özellikle siber güvenlik konusunda uzmanlaşmış, önde gelen bir teknoloji merkezidir ve gelişmekte olan bir fintech merkezi olarak görülebilir. Ekosistem küçük ve çeşitliliği sınırlı olmakla birlikte, İsrail’in iddialı girişimleri ve iyi yatırım desteği ile güçlü bir risk alma ruhu vardır.

Yatırımlar VC Yatırımları

Fintech Yatırımları

6 Milyar $

Yapay Zeka 701 Milyon $

0,579 Milyar $ Blok Zincir 259 Milyon $

Siber Güvenlik 401 Milyon $

Güçlü Yönler Global İnovasyon Sıralaması

21

Global Finans Merkezi Sıralaması

38

İş yapma zorluğu

52

Fintech Skoru

111

Otomotiv Siber Güvenlik Adtech

Zorluklar Küçük pazar büyüklüğü İzole pazar Devlet odaklı siber güvenlik teknolojileri

TEKNOLOJİ RAPORU

EKOSİSTEM RAPORU

Şangay

Şehir GDP

179 Milyar $

Çin

Global Ortalama: 267 Milyar $

Dünyanın en büyük FinTech pazarı ve önde gelen merkezi olan Çin, toplam yatırım, toplam adreslenebilir pazar ve dijital kullanımların gösterdiği gibi, bu konularda iddialı bir hükümet tarafından korunmuş bir ekosisteme sahiptir.

Yatırımlar VC Yatırımları

64 Milyar $

Yapay Zeka 1.961 Milyon $

Fintech Yatırımları

6,107 Milyar $ Blok Zincir 64 Milyon $

Güçlü Yönler Global İnovasyon Sıralaması

25

Global Finans Merkezi Sıralaması

16

İş yapma zorluğu

78

Fintech Skoru

119

Fintech Oyun

Zorluklar Düzenleyici belirsizlikleri Beceri kıtlığı - teknoloji Yüksek maliyetli yaşam

Siber Güvenlik 24 Milyon $

TEKNOLOJİ RAPORU

EKOSİSTEM RAPORU

İstanbul

Şehir GDP

320 Milyar $

Türkiye

Global Ortalama: 267 Milyar $

İstanbul’un avantajlı bir şekilde konumlanmış olması, Londra ve Dubai gibi dünyanın önde gelen pazarlarına mesefe olarak yakınlığı, önümüzdeki 10 yıl içinde bölgesel bir finans merkezi olma vizyonu ve güçlü bir bankacılık sistemine sahip olması avantajlarıdır.

Bunlara regülasyon ve teknoloji desteği eklendiğinde, İstanbul global bir FinTech merkezi olmayı vadeden bir ekosistemdir.

Yatırımlar VC Yatırımları

Fintech Yatırımları

0,761 Milyar $ Yapay Zeka 5 Milyon $

0,022 Milyar $ Blok Zincir -

Güçlü Yönler Global İnovasyon Sıralaması

42

Global Finans Merkezi Sıralaması

57

İş yapma zorluğu

69

Fintech Skoru

168

Fintech Dijital medya Adtech

Zorluklar Düzenleyici engelleri Sermayeye ulaşım zorluğu Sınırlı şirket satış fırsatları

Siber Güvenlik -

TEKNOLOJİ RAPORU

EKOSİSTEM RAPORU

2017 yılında en fazla yapay zeka patenti alan ülkeler

2017 yılında en fazla blok zincir patenti alan ülkeler

Çin

Çin

ABD

ABD

İngiltere

İngiltere

Avustralya

Avustralya Rusya Ref:Startup Genome 2018

Unicorn Teknoloji Sektör Dağılımı Enterprise Software

%15

Hardware

%50

%31

%45

ABD

%0

212

Fintech

%63

Çin

Avrupa

Consumer

%20

%40

%60

%80

%100

TEKNOLOJİ RAPORU

EKOSİSTEM RAPORU

213

TEKNOLOJİ RAPORU

EKOSİSTEM RAPORU

ABD İş yapma kolaylığı

Şirket kurma

6

49

İş yapma kolaylığı

Şirket kurma

7

14 Almanya

İngiltere İş yapma kolaylığı

Şirket kurma

20

113 Çin

Türkiye İş yapma kolaylığı

Şirket kurma

60

80

214

İş yapma kolaylığı

Şirket kurma

78

93

EKLER

GELECEĞİN TÜRKİYE’Sİ İÇİN ÖNERİLER

“Kader, gayrete aşıktır.”

İbni Arabi

TEKNOLOJİ RAPORU

GELECEĞİN TÜRKİYE’Sİ İÇİN ÖNERİLER

Bu kısımdaki bilgiler, 2018 yılında Özel İhtisas Komisyonu için çalıştığımız bilgilerden ve hazırladığımız rapordan zenginleştirilerek oluşturulmuştur. Finansal Hizmetlerin Geliştirilmesi Özel İhtisas Komisyonu Raporu, 2019-2023 dönemini kapsayacak On Birinci Kalkınma Planı çalışmaları kapsamında uluslararası gelişmeleri ve İstanbul Uluslararası Finans Merkezi Projesini (İFM) de gözeterek ülkemizdeki finansal hizmetler sektöründeki mevcut durumun özetlenmesi, sektörde öncelik verilmesi gereken konuların tespit edilmesi ve bu konular hakkında öneriler ortaya konulması amacıyla hazırlanmaktadır. Bu kısımda, söz konusu rapordaki madde-8 ve madde-10 için önerilimize yer verilmektedir. Madde-8 FinTech’lerin finans sektörünün iş yapış biçimini değiştirmesi, Madde 10 ise Finans Sektörünün, ürün ve hizmet arz-talep edenler için güçlü bir teknolojik altyapı sunması ile ilgilidir.

nedeniyle FinTech’lerin ön plana çıkması gerekmektedir. Melike Belli’nin BKM’nin yayınladığı ”Developing a FinTech Ecosystem in Turkey” isimli yayını bu konudaki en kapsamlı çalışmalardan birisidir.

Avrupa fintech finansmanı 2017 yılında %120 arttı 2013-2017 döneminde küresel VC destekli fintech fonlama payı (Milyon $)

4.127$

1.210$ -%10 YoY

5.794$

6.438$

1.262$ 1.065$

Hedef: Türkiye’nin Global FinTech Merkezi Olması

801$ 377$ 2.583$

5.570$

8.281$

5.891$

7.837$

2013

2014

2015

2016

2017

Kuzey Amerika

Türkiye gerek jeopolitik konumu, gerek genç ve eğitimli nüfusu gerekse de bankacılık ve teknolojilerindeki başarıları nedeni ile global bir FinTech merkezi olmaya adaydır. FinTech’ler, 2008 yılında yaşanan global kriz sonrasında müşterilerin bankalara olan güveninin sarsılması üzerine ön plana çıkmıştır. Kullanıcılar güvenin azaldığı ortamda, kullanıcı deneyimi, mobil kullanım kolaylığı gibi kavramlara daha fazla önem vermeye başlamıştır. Türkiye 2001 krizi sonrası getirilen regülasyonlarla daha güvenli bir bankacılık ortamı sunmaktadır. Buna rağmen Türkiye’de mobil kullanıcı sayısındaki hızlı artış, yüksek dijitalleşme oranı ve genç nüfus yapısı

2.676$

+%121 YoY

1.765$

Asya

Avrupa

Afrika

Avustralya

Güney Amerika

Fiziksel olarak belirli bir alanda çalışmak, günümüz dünyasında hala en temel iletişim yöntemi olarak öne çıkmaktadır. Türkiye jeopolitik konumu gereği hem coğrafyalar arası hem de kültürler arası önemli bir köprü görevi görmektedir.

Türkiye genç nüfusu ile dijital bankacılık talebinde Avrupa’nın ilerisinde, dünyada ise öncülerin arasındadır. Genç nüfusun teknoloji odağında eğitilmesi konusundaki planlamalar gitgide arttırılmalıdır.

217

TEKNOLOJİ RAPORU

GELECEĞİN TÜRKİYE’Sİ İÇİN ÖNERİLER

İstanbul’un stratejik konumu

Mobil bankacılık kullanıyor musunuz?

“Evet” ve “hayır, ancak önümüzdeki 12 ayda bunu kullanmayı umuyorum” diye cevaplayanların yüzdesi.

Helsinki 3.5 Saat

Sorular sadece bir mobil cihaz sahibi olan kişilere sorulmuştur.

Moskova 3 Saat Londra 4 Saat

Avrupa Tüketici

Berlin 3 Saat

Romanya

Barselona 3.5 Saat

Çek Cumhuriyeti

İstanbul Roma 2.5 Saat

Lüksemburg

Kahire 2 Saat

Belçika Mumbai 6 Saat

Kaynak: İstanbul kalkınma ajansı

Türkiye genç nüfusu ile dünyada dijital teknoloji kullanımında Avrupa’da ve Ortadoğu’da lider konumdadır. Müşteriler şubeler yerine kendi başlarına işlem yapabilecekleri dijital kanalları tercih etmektedir.

Türkiye’deki dijitalleşmeye olan iç talebin yoğunluğu ve bankalar arası teknoloji rekabeti, bu teknolojilerin dışarıya açılmasının önündeki en büyük engellerden birisidir. Teknolojilerin uluslararası piyasada satışına yönelik teşviklerin, buradaki hızı arttıracağını değerlendiriyoruz.

218

%25

%19

%33 %39

%16

%41 %12 %43

%16

Almanya

%47

Avusturya

%48

%14

Fransa

%49

%14

İtalya

%50

İngiltere

%47

%28

%54

Polonya

%16

%57

Hollanda

%22

%61 %10

İspanya

%61

Türkiye

%65

Avustralya

%54 %11

ABD

Mobil Banka Kullanan

FinTech’ler temelde teknoloji odaklı girişimlerin finansal sektörde

%53

%20 %20

%63 %10

Mobil Banka Kullanmayı Düşünen

Kaynak: ING International (2015)

TEKNOLOJİ RAPORU

GELECEĞİN TÜRKİYE’Sİ İÇİN ÖNERİLER

faaliyet göstermesini içerdiğinden güçlü bir teknolojik altyapı gerektirmektedir. Türkiye’deki FinTech’lerin gelişmesini engelleyen ana nedenlerden biri, bankaların rekabet koşulları nedeniyle ortak çalışmalara gitmekten çekinmesi ve geliştirmelerini fikir sahipliği kapsamında diğer kurumlara kaptırmaktan korkarak iç ekiplerle gerçekleştirmeye çalışmalarıdır.

Türkiye’deki bankalar Avrupa’da dijital bankacılıkta öncü konumundadır. Birçok finansal teknoloji Avrupa’da ilk kez Türkiye’de hayata geçmiştir. > Türk bankalarının Mobil Bankacılık ve İnternet Bankacılığında sağladığı fonksiyon adetleri ve kullanım oranları Avrupa’nın çok ötesindedir. Yatırım işlemlerinden fatura ödemelerine kadar bir çok hizmet dijital olarak sağlanmaktadır. > Temassız kartlar Avrupa’da ilk olarak Türkiye’de kullanılmaya başlanmıştır. > Türk bankalarında gelişmiş sadakat programları, kampanya altyapıları ve kredi kartı taksit imkanları bulunmaktadır. > Türk bankaları dijital kanallardan para transferinden kredi kullanımına kadar birçok işlemin şubeye gitmeden online yapılabilmesine imkan tanımaktadır. > İş Bankası tarafından geliştirilen Parakod, Avrupa’daki ilk QRCode ile ödeme altyapısı kullanımlarındandır. > 1982 yılında İş Bankası tarafından devreye alınan ATM’ler Avrupa’da bankacılıktaki ilklerdendir. > İş Bankası tarafından gerçekleştirilen ATM’le biyometrik teknolojilere giriş Avrupa’da bir ilktir.

> Göz tanıma teknolojisi ile Mobil Bankacılığa giriş Avrupa’da ilk olarak Türkiye’de hayata geçmiştir.

Türkiye yüksek dijital iç talep ve bankalar arası rekabet nedeniyle uluslararası piyasalara açılmaya öncelik verememektedir. FinTech’lerle entegrasyon imkanlarının artırılması ile birlikte bu hızın artışı ve talebin karşılanarak dış piyasaya satışı gerçekleştirilebilir.

Bankacılıktaki öncü yapının, teknoloji firmalarına ve FinTech ekosistemine de çıktı olarak yansıması için yapılması gereken regülasyonlarla, hızlı gelişim arasında bir denge oluşturulmalıdır.

FinTech sektörü için temel sorunlar regülasyon, müşteri tercihlerinin değişikliği, yeni teknolojilere adaptasyon ve yatırıma ulaşma olarak görülmektedir. Genç ve dijitale yatkın nüfusumuz kültürel ihtiyaçları önden görmemizi ve hızlı adapte olmamızı sağlamaktadır.

219

Fintech Endüstrisi için Başlıca Zorluklar

% 43

Regülasyon Şirketler yeni teknolojileri benimsemeye isteksiz Değişen müşteri davranışı Finansmana erişim

% 24 % 18 % 15

Kaynak: BI Intelligence

TEKNOLOJİ RAPORU

GELECEĞİN TÜRKİYE’Sİ İÇİN ÖNERİLER

İngiltere Tech City odağında FinTech konusunda San Francisco’ya rakip bir çalışma yapmıştır. Bu çalışmanın sonucunda da FinTech bazında dünyadaki payını hızla artırmıştır. Türkiye’nin, bölgesinde bu konuda önemli bir yer edinebilmesi için uygun koşullar bulunmaktadır.

sında ortak altyapı ve hizmetler oluşturmak için uzun bir iş birliği geleneği vardır. Bu, İsveç’in arz yönlü itme ve talep yönlü çekiş arasındaki doğru dengeye kavuşmasına yardımcı oldu. Öte yandan, Fransa’da bankalar ve endüstri bir bütün olarak KRII’ye hazır olsalar da muhafazakâr düzenleyiciler, girişimleri konsolide bir şekilde yönlendiriyorlar.

İngiltere, 2008’de FPS’nin piyasaya sürülmesinden bu yana bankacılık ve ödemelerde öncü olmuştur. Düzenleyiciler, Rekabet ve Piyasalar Kurumu Açık Bankacılığı ve Finansal İdare Kurumu’nun (FCA) yeni kredi kartı kuralları dahil olmak üzere çok sayıda girişim yoluyla bu konuda çok aktiftirler.

Seçme Ülkelerde Düzenleyici Ortamın Evrimi

İsveç

İsveçli bankalar inovasyona çok açıklar ve ülke, nakitsiz toplum vizyonunu uygularken, gayri nakdi işlemlerde de şampiyon olmuştur. Mobil ödeme hizmeti Swish, kart tabanlı mobil ödemeler iZettle ve gerçek zamanlı ödeme sistemi BiR, İsveç ödemeler sektörü açısından önemli rol oynamıştır. Ayrıca, İsveç bankaları ara-

Talep-Çekme

Brezilya ve Tayland gibi reaktif ülkelerden bazıları, ileriye dönük girişimlerde bulunmayan veya az sayıda girişimde bulunmuş ve istek dışı kurumlara sahip olan muhafazakâr düzenleyicilere sahiptir. Singapur, Avustralya, İngiltere ve İsveç gibi proaktif ülkeler ise, düzenleyici inisiyatifleri benimsemeye hazır proaktif düzenleyiciler ve hevesli talep tarafı kurumlara sahiptir. Çin ilginç bir durumdur; endüstrinin hükümetten gelen arz yönlü baskıyı benimsememesi durumunda, ülke Hindistan gibi sektörle uyuşmayan bir alanda kalacaktır. Düzenleyicilerin proaktif olduğu ve piyasa katılımcılarının KRII’leri kucaklamaya hazır olduğu zaman, ülkelerin ideal durumda olacağı söylenebilir.

Singapur

Australya

ABD

İngiltere

Fransa Tayland

Çin

Hindistan

Brezilya

Arz-İtme

Kaynak: Capgemini Financial Services Analysis, 2018.

Asya Pasifik düzenleme faaliyetlerinde çok fazla çekişmeye sahne oluyor ve düzenleyiciler başka yerlerden fikirler uyarlıyorlar. Avustralya’nın modernleşme projeleri ve açık bankacılığa yaklaşımı, İngiltere’yi hızla yakalayabildiğini gösteriyor. Dijital ödemeler (nakit kullanımı azaltma ve temassız kartlar dahil), sanal banka lisansları, FinTech geliştirme programları ve açık bankacılık faaliyetleri

220

TEKNOLOJİ RAPORU

GELECEĞİN TÜRKİYE’Sİ İÇİN ÖNERİLER

alanlarında sayısız girişimle ortaya çıkmıştır. Çin, sanayi derneklerinin ya da hükümetin girişimleri zorlamadığı takdirde, Alipay ve Wechat gibi diğer hükümet dışı ve finansal olmayan şirketlerin pazara girip ele geçireceğini gösteriyor.

Latin Amerika pazarında Brezilya, teknoloji ve iş süreçlerinde pazar çapındaki yenilikleri yönlendirmek için düzenleyicilerine büyük ölçüde güvenmektedir. Brezilya Merkez Bankası, ortak düzenleyicileriyle birlikte, kapsamlı para politikası ve ulusal standardizasyon çabalarını sürdürürken ve desteklerken, verimlilik ve etkililiği yönlendirmede ikilemle karşı karşıya kalmıştır. Brezilya son derece rekabetçi mobil ödeme piyasalarından biri olmasına rağmen, düzenleyiciler endüstriden gelen düşük talep için temel neden olan eski altyapıya yeni teknolojiler getirmeye çalışmaktadır.

Regülasyonlar ile ilgili İstanbul’da start-up’lara ve bankalara devlet kontrolünde esneklik sağlamak, girişimlere kontrollü bir şekilde hız kazandıracaktır.

Sınırlı kullanıcıya, sınırlı sürelerde açılmak koşulu ile yenilikçi finansal teknolojilerin devlet gözetiminde hızlı bir şekilde denenmesine olanak tanıyacak kanuni düzenlemeler sağlanması, hem girişimlere hem de bankalara hız kazandıracak ve yurtdışında katma değerli gelir elde edilebilecek ürünlerin oluşturulmasına ve denenmesine imkan sağlayacaktır. İngiltere’de “Regulatory Sandbox” adı altında parmak izi ile bankacılık, blok zincir ile para transferi gibi yeni teknolojiler devlet kontrolünde denenebilmektedir.

Finans Merkezi olarak İstanbul’da bir Teknoloji Hub kurulmasının, büyük fayda sağlayacağını değerlendiriyoruz. Üniversiteleri, FinTech’leri, bankaları, yatırımcıları, inkübasyon ve hızlandırma programı yöneten kuruluşları tek bir alanda bir araya getirecek olan bir İstanbul Finans ve Teknoloji Üssü kurulması önereceğimiz stratejinin temelini oluşturmaktadır. İngiltere’deki Tech City burada model olarak alınabilir.

Capgemini’ın Efma ile birlikte hazırladığı “World Retail Banking” raporuna göre bankaların %91’i, FinTech’lerin ise %75’i diğerleri ile iş birliği yapacaklarını söylüyor.

Tech City London fiziksel ofis alanları sağlama ve seminer alanı olmanın yanı sıra ekosistemdeki partileri bir araya getiren ve bunu kamu destekli danışmanlık hizmetleri ile zenginleştiren bir yapıya sahip. Üniversiteler, özel sektör ve kamu imkanları tek bir merkezde toplanarak girişimler desteklenebilir.

Uluslararası finansal teknoloji etkinliklerine ev sahipliği yapmak, Türkiye’yi ilgi merkezi yaparak, cazibe merkezi haline getirebilecektir. Hem Ortadoğu, hem Avrupa, hem de Asya’ya hakim konumu ve turistik yapısı nedeni ile Türkiye bu konuda bir hub olmaya adaydır.

Fİnovate, Money20/20 gibi uluslararası etkinliklerde ev sahipliği yapmak ve bu etkinlikleri yerel diğer organizasyonlarla destekle-

221

TEKNOLOJİ RAPORU

GELECEĞİN TÜRKİYE’Sİ İÇİN ÖNERİLER

mek global alanda ilişkiler kurmamızı sağlayacaktır. Finovate bu sene Ortadoğu’daki ilk etkinliğini Dubai’de yaptı. New York, Las Vegas, Singapur gibi merkezi ülkelerin arasında yerimizi almamız algı açısından da çok önemlidir.

E-Identity ve e-Residency gibi vatandaşlık hizmetlerinin ve şirket kurma gibi süreçlerin, tamamen dijital ortamda gerçekleştirilmesinin sağlanmasının Türkiye’yi girişimler için cazibe noktası haline getirebileceğini değerlendiriyoruz. Özellikle Estonya’nın bu modelle ve buna ek vergi avantajları ile, uygun fiyatlara, hızlı vatandaşlık imkanı sağlayarak önemli bir girişim merkezi haline geldiğini gözlemlemekteyiz. Türkiye olarak da benzer bir model düşünebileceğimizi değerlendiriyoruz.

FinTech’lere şirket kurma ve bürokrasi temelinde esneklikler sağlamak, kayıt altında hızlı girişim denemelerine olanak sağlayacaktır.

Girişimcileri cezbedebilmek için, FinTech’lere özel olarak İstanbul Teknoloji Merkezi’nde kurulum kolaylıkları sağlamak, ücretsiz kurulum ve danışmanlık hizmetleri vermek, bürokrasiyi hafifleterek, bizi bölgede güçlü bir konuma getirecektir. Sınırlı bölgede gerçekleşecek bu desteklerle devlet kontrolündeki regülasyonlar, hız kazanmaya yönelik olarak esnetilmiş olacaktır. Türkiye İhracatçılar Meclisi’nin üniversitelerle iş birliği odaklı olarak yürüttüğü İnosuit programı genişletilerek özel sektörden mentörler ve kamudan destekçiler yardımıyla, girişimlere bürokratik danışmanlık ve kolaylıklar sağlanması bizi cazibe merkezi haline getirecektir.

FinTech’lere finansal avantajlar ve vergi avantajları getirilmesi, özellikle yatırım şirketlerinin en önem verdiği konular arasında yer almaktadır.

FinTech’lere teşvik ve yatırım desteği sağlanması, uluslararası yatırım şirketlerine ve girişim sermayesi yöneticilerine bunların sunulması, başlangıç ve gelişme aşamalarında vergi avantajları ile desteklenmesi girişimler açısından kritik değerdedir. İngiltere EIS ve SEIS adı altında vergi öteleme ve düşürme gibi avantajlar sağlamakta, bu avantajlarla ilgili danışmanlığı da girişimlere ücretsiz vermektedir.

FinTech’lere yabancı sermaye akışının sağlanması için uluslararası ortaklıklar desteklenmelidir.

Devlet desteği ile İstanbul Teknoloji ve Finans Merkezi’ne özellikle Ortadoğu’dan olmak üzere yabancı sermaye çekilmesi ve girişimler için girişim sermayesinin sağlanması yönünde atılacak adımlar merkezin başarısı açından kritik görülmektedir. New York, San Francisco, Londra ve Singapur gibi merkezlerde ortak olan en önemli nokta girişimler için uygun bir yatırım ortamının olmasıdır.

Devlet denetimine tabi olan uluslararası bir bulut sağlayıcının Türkiye’de hizmet vermeye ve iş birliği yapmaya teşvik edilmesinin dijital dönüşümü hızlandıracağını değerlendiriyoruz.

Bulut sistemleri bankalar başta olmak üzere tüm şirketlerin teknolojik ihtiyaçlarını verimli, hızlı ve etkin bir şekilde karşılayabilecek şekilde tasarlanmışlardır. Bulut kullanımı hız ve maliyet açısından

222

TEKNOLOJİ RAPORU

GELECEĞİN TÜRKİYE’Sİ İÇİN ÖNERİLER

İş Bankası Pasifik veri merkezi ile on premise hizmet veren bulut hizmetini hayata geçirmiştir. Bu adım bulut kullanımı ve verimlilik adına önemli bir atılımdır.

Bulut iş dünyası üzerinde ölçülebilir bir etki yaratıyor

%20.66

Piyasaya sürülen ortalama iyileşme

%16.18

Operasyonel maliyetlerde ortalama azalma

%19.63

Şirket büyümesinde ortalama artış

%15.07

BT harcamalarında ortalama azalma

%20.66

Süreç verimliliğinde ortalama artış

%16.76

BT bakım maliyetinde ortalama azalma

Buna ek olarak uluslararası teknolojik yetkinlikleri de içeren daha global bir bulut ihtiyacı da bulunmaktadır. Türkiye’nin gerektiğinde denetim ve kontrol yetkisinin olacağı yurt içinde yerleşik kurumlara hizmet edecek uluslararası bir bulut hizmetinin Türkiye’ye getirilmesinin sağlanması en temel altyapı ihtiyaçları arasında yer almaktadır.

Kaynak: Vanson Bourne “The Business Impact of the Cloud”

o kadar büyük avantajlar yaratmaktadır ki, bulut teknolojileri kullanan girişimler, kullanmayanlara göre pazarda önemli bir rekabet avantajı sağlamaktadır.

KVKK ve BDDK yönetmelikleri gereğince bankalar birincil ve ikincil sistemlerde bulut teknolojilerinden yararlanamamaktadır. Bunun nedeni yurt içinde maliyet yüksekliklerinden dolayı hiçbir ana bulut üreticisinin ülkemize yatırım yapmamış olmasıdır. Yurt dışı bulut kullanımı da veri güvenliği ve denetimler açısından risk içermektedir.

Herkese açık ve standart ara yüzlerle açık bankacılık yapılmasının, banka ve teknoloji firmalarının karşılıklı etkileşimleriyle dijitalleşmeyi arttıracağını değerlendiriyoruz.

223

TEKNOLOJİ RAPORU

GELECEĞİN TÜRKİYE’Sİ İÇİN ÖNERİLER

FinTech ve Bankaların Gelecek Stratejisi, 2017 FinTech’lerin Gelecek Stratejisi, 2017 Bankalarla işbirliği

Bankaların Gelecek Stratejisi, 2017

%75,3

%91,3

Banka tarafından alınma Kendi kendine yarışmak Bir FinTech ile birleştirme ya da alınma

%18,5

FinTech’lerle işbirliği

%4,3

FinTech’leri alma

%4,3

FinTech’lerle rekabet Teknoloji üzerinde diğer bankalarla işbirliği

%6,2

Kaynak:World Retail Banking Report 2017

Hem bankalar hem de FinTech’lerin önümüzdeki dönemde birbirleri ile yakın ilişkiler kuracakları öngörülmektir. İşbirliklerinin bankalar için verimlilik, müşteriler için esneklik avantajı yaratacağını değerlendirmekteyiz.

Bankalar mevcut mimari yapıları gereği müşteri bilgilerini kendi sistemlerinde tutmaktadır. Hesaptaki bakiye gibi bilgiler para gönderme, kredi alma gibi işlemler için müşteriler, çalıştıkları bankanın kanallarını kullanmaya mecbur durumdadırlar. Bankaların ortak bir standartta veri paylaşmasını sağlayacak API yapıları FinTech’lerin birden faza banka ile çok daha hızlı ve ekonomik olarak entegrasyonuna imkan sağlayacaktır. Bu esneklik müşterilerin bankalar arası ve hatta FinTech’ler arası geçişini hızlandıracaktır.

Regülasyonların bankaların bu API’leri açmasını hızlandırıcı ve ko-

laylaştırıcı şekilde düzenlenmesi, API desteklerinin sağlanmasını hızlandıracaktır.

Avrupa’da eninde sonunda hayata geçecek olan PSD2 standartları ile FinTech’ler hız kazanmaktadır. Aynı standardı genişleterek Türkiye’de desteklememiz FinTech alanında uluslararası ürünler çıkarmamıza, uluslararası müşteriler kazanmamıza olanak sağlayacaktır.

Yapay Zeka ve Türkçe Doğal Dil Anlama teknolojilerine odaklanılması konusunda geç kalınmadığını ve burada teşviklerle milli bir teknoloji oluşturulmasının sağlanmasının gerek stratejik, gerek ekonomik açıdan faydalı olacağını değerlendirmekteyiz.

224

TEKNOLOJİ RAPORU

GELECEĞİN TÜRKİYE’Sİ İÇİN ÖNERİLER

Vladimir Putin 1 Eylül 2017 tarihinde televizyondan yayınlanan bir konuşmasında “Yapay zeka konusunda kim dünyada lider olursa dünyayı da onlar yönetecektir” açıklamasında bulunmuştur. Çin yapay zeka konusundaki çalışmalara hız vermiş, 2030’da yapay zekada dünya lideri olmayı hedeflemiştir. 2014 itibarıyla akademik yayınlardaki liderliği Amerika’dan almıştır.

Tüm teknolojik gelişmeler ve bunun ışığında oluşan yüksek rakamlı işlemler, siber güvenliği çok temel bir noktaya getirmektedir. Siber güvenlik araçları ve bunlara yönelik Ar-Ge çalışmalarının desteklenmesi, ülkemizin bu teknolojilerde ilerlemesi stratejik bir konudur.

ABD’de siber güvenlik harcamaları, GSYİH’nin yüzdesi ve ABD doları (milyar) 2009-2017

Yapay zeka teknolojilerinin bir alt kolu Doğal Dil Anlama teknolojileridir. Chatbot’lar, cep telefonlarındaki sesli asistanlar, konuşma özelliği olan herhangi bir robot, yakında evlerimize girecek akıllı ev aletleri ve konuşma tabanlı ev cihazları, otonom araçlarla birlikte iyice ön plana çıkacak araç içi sesli komut sistemlerinin tamamı bu teknolojiye ihtiyaç duyacaktır. Dünyada sesli asistan kullanımı hızla artmaktadır. Google ve Amazon temel stratejilerini sesli asistanlar üzerine kurmaktadırlar.

70

0.4

60

0.35 0.3

Milyar $

50

0.25

40

0.2 30

0.15

20

0.1

10

Türkçe diline özel yapay zeka tekniklerinin geliştirilmesi, milli servet, iletişim güvenliği, verimlilik ve stratejik teknolojik avantaj sağlanması açısından kritik görünmektedir. Yapay zekaya yönelik tüm araştırma ve geliştirme faaliyetlerinin desteklerinin artırılması kritik öneme sahiptir.

Siber güvenlik ve biyometrik doğrulama sistemlerinin teşviklerle desteklenmesinin, gerek stratejik, gerek güvenlik olarak kritik olduğunu değerlendirmekteyiz.

0

GDP yüzdesi

Dünyada yapay zeka kullanımı hızla artmaktadır. Birçok ülke tarafından yapay zeka stratejik bir teknoloji olarak görülmektedir.

0.05 2009

2010

2011

2012 Kesin

2013

2014

2015

2016

2017

0

%GDP

Kaynak: TIA’s 2010-2017 ICT Market Review and Forecast

Amerika’da Siber Güvenliğe harcanan pay her geçen yıl artmaktadır. Biyometrik doğrulama sistemlerinin kullanımına izin verilmesi ve bu sistemlerin güvenliğine yönelik çalışmaların desteklenmesi

225

TEKNOLOJİ RAPORU

GELECEĞİN TÜRKİYE’Sİ İÇİN ÖNERİLER

bu konuya yönelik ülkemizin bilgi birikimini arttıracaktır.

konuda devletin yönlendirici olarak desteğinin önemli olacağını düşünmekteyiz.

Aracısızlaştırma teknolojilerinin desteklenmesinin ülkenin dijitalleşmesine ve verimliliğine katkı yapacağını değerlendirmekteyiz.

Blok Zincir teknolojisi ile merkezi bir kayıt kuruluşunun sistem veya veri sağlayıcılığına ihtiyaç olmaksızın, doğruluğu net kayıtlar oluşturulabilir. Bu tarz bir altyapı sağlanması durumunda devlet sadece teknolojiyi kullanan firmaların teknoloji kullanımını denetleyerek, kamu hizmetlerinin elektronik ortamda, kamu altyapısına ihtiyaç duymadan verilmesini sağlayacaktır. Bu sayede hem kamu hem de o servisi kullanan özel sektörün verimliliğinin artışı sağlanacaktır. Örneğin; tapu işlemlerinin blok zincirde tutulabilmesi ile devlet tarafından onaylı herhangi bir firma, tapu kayıtlarını işleyebilecek, devlet ve devletin izin verdiği kurumlar da bu sistemde doğrulayıcı olarak görev alacaklardır. Böylelikle tapu işlemleri çok daha hızlı bir şekilde gerçekleştirilebilecektir. Birçok bankacılık işlemi, buna benzer kamusal doğrulama sistemlerine ihtiyaç duymaktadır.

Özellikle KOBİ’lerde dijital teknolojilerin hızla yaygınlaşması destekleyici ve özendirici programlar açıklanmasının Türkiye’nin dijitalleşmesine katkı yapacağını değerlendirmekteyiz.

Günümüzde bilgi teknolojilerini etkin bir şekilde kullanan işletmeler, rekabet açısından ön planda yer almaktadır. Türkiye’nin özellikle KOBİ özelinde ciddi bir birikimi olduğunu ve bu birikimin teknolojik desteklerle ileriye taşınmasının tüm ülkeye yansımaları olacağını değerlendirmekteyiz. Bu nedenle bu teşviklerin kapsamının ve etkisinin arttırılması gerektiğini düşünmekteyiz.

Etkin, güvenilir ve her yerden erişilebilir geniş bant iletişim ağ ve hizmetleri yaygınlaştırılmalı, yeni nesil erişim altyapıları tüm haneleri ve firmaları kapsayacak şekilde geliştirilmelidir.

4,5G sonrası iletişim teknlojilerinin önümüzdeki 10 yıla damgasını vuracağını ve buna özel çözümleri ilk geliştiren ülkelerin önemli avantajlar sağlayacağını düşünmekteyiz. 4,5G sonrası teknolojilerin sadece hız anlamına gelmeyeceğini, yeni iş modelleri oluşturacak daha bütünsel bir teknoloji olduğunu değerlendirerek, bu

226

EKLER

GELECEĞİN ORTAK ÇALIŞM A MODELLERİ

“Bir araya gelmek bir başlangıçtır, birlikte kalmak ilerlemedir ve birlikte çalışmak başarıdır.”

Henry Ford

TEKNOLOJİ RAPORU

GELECEĞİN ORTAK ÇALIŞMA MODELLERİ

01

07

Uygulama Programlama Arayüzleri / Sandbox

Girişim/Girişim Ürünü Satın Alma

02

08

İç Hackathon/İnovasyon Yarışması

Şirket İçinde Girişimci/Girişim Laboratuvarı

03

09

Açık İnovasyon

Ortak Girişim

04

10

Girişim Hızlandırma Programı

Girişime Sermaye Yatırımı

05

11

Girişim Ürün Entegrasyonu

Girişim Satın Alma

06

12

Girişim Ürün Ortaklığı

Hibrit Modeller 229

TEKNOLOJİ RAPORU

GELECEĞİN ORTAK ÇALIŞMA MODELLERİ

Geleceğin Ortak Çalışma Modelleri

Uygulama Programlama Arayüzleri / Sandbox

İnovasyonu, tüketicilerin hayatlarını ve işletmelerinin operasyonlarını daha verimli, maliyet etkin ve güvenli hale getirmek için yeni pazar lideri teknolojilerinin kullanması olarak görüyorsak, bunu yapmanın en iyi yolu ortaklık modelleri geliştirmektir.

Kontrat Tabanlı API Bankacılık API’leri (uygulama programlama arayüzü) üçüncü tarafların yeni ürünler ve hizmetler geliştirmesine ve müşteri deneyiminin çok daha üst seviyelere çıkmasına olanak vermektedir. Bu durum geleneksel finans kurumları ile Fintech’ler arasında daha yakın iş birliği sağlamakta ve bu nedenle API’ler özellikle Fintech’ler açısından bankalardan en çok talep edilen konu olarak görünmektedir.

Ortaklıklar, doğası gereği birçok küçük firmanın tek başına etkili bir şekilde yaratamadığı ancak diğer işletmelerin yanında çokça katkıda bulunabileceği ölçek ekonomileri yaratmaya yardımcı olabilir ve yardımcı olmalıdır.

Küresel bir bakış açısıyla uluslararası ortaklıklar ve iletişim, işletmelerin Ar-Ge maliyetlerini azaltmalarına yardımcı olabilir. Maliyet ve zaman açısından verimli Ar-Ge, inovasyonun ve çıktının artırılmasının çok önemli bir parçasıdır.

Bu nedenle, bilgi transferinin geliştirilmesi, geniş kapsamlı en iyi uygulamaların sağlanması ve ortaklıklar aracılığıyla tüm dünyada ağın büyüklüğünün artırılması sağlanabilir.

Dünya genelinde, özellikle Avrupa’da, banka-FinTech iş birliğindeki risk ve gelir paylaşımı gelişmeye devam etmekte, çünkü mevcut gelir riski oranı bankalar açısından olumsuz bir durum ve uzun vadeli sürdürülebilirlik için bunun ele alınması gerekmektedir. Bankalar herhangi bir iş birliğinde riskin en büyük kısmını karşılarken, gelir payı bankalar ve FinTech’ler arasında eşit olarak bölünebilmektedir.

Finansal kurumlar güvenlik kaygılarıyla API’lerini daha geleneksel yöntemlerle açarak API çalışmalarına başlıyorlar. Bu nedenle API’nin kimin tarafından ne şekilde kullanılacağını hem karşılıklı iş anlaşmalarıyla hem de karşılıklı güvenlik altyapılarıyla netleştirerek ilerlemeyi tercih etmektedirler.

Değerlendirmeler > Kontrollü bir çalışma olduğundan dolayı, şirketin müşteriye olan kanalı kaybetmesini sınırlama yönünde banka inisiyatif kullanabilmektedir. > Hem iş birliği kapsamı hem de teknik altyapının sağlanması maliyetli, kompleks ve uzun sürmektedir. > Küçük başlayan ama hızlı büyüyen Fintech’lerin geç fark edilmesi ve ortaklıklarının başka firmalara kaptırılması olası. > Yapılan çalışma genelde bir, bazen de sınırlı sayıda Fintech’i içerdiğinden dolayı bu Fintech’lerin başarılı olup olmaması da sonucu etkilemektedir.

230

TEKNOLOJİ RAPORU

GELECEĞİN ORTAK ÇALIŞMA MODELLERİ

> API’lerin temel amacı hız kazanma ve çoklu hızlı iş birliği olduğundan, bu yapının istenilen etkiyi yapması sınırlı olacaktır. > Fintech’in büyümesinden dolaylı olarak faydalanılabilmekte ve ileride Fintech’in başka kurumlarla entegre olarak bu dolaylı faydayı da başka yere yönlendirmesiyle gelir kaybı oluşabilmektedir.

Açık API/SandBox Bu modelde, firmalar kamuya açık API’leri ve sanal geliştirme ortamları veya anonimleştirilmiş müşteri verisi örnekleri aracılığıyla FinTech’lere, altyapı veya hizmetlerinin bir kısmına sınırlı olarak erişmelerini sağlar. Firma için bu, FinTech’lerin firmayı etkilemeden yeni ürün ve hizmetler üretip test edebilecekleri, yeniliğe karşı nispeten kapalı bir yaklaşımı temsil etmektedir. Özellikle Avrupa’da, Açık API’ler finansal hizmetlerde daha yaygın hale gelmektedir. Hatta 2018’de AB’nin Gözden Geçirilmiş Ödeme Hizmetleri Direktifi’nin (PSD2) devreye alınması, bankacılık müşterilerinin mevcut bankalarından ayrılmaksızın üçüncü şahısların mali durumlarını yönetmelerine yardımcı olacaktır. Bir API veya sanal alan modeli, genellikle bir ürünün nasıl kullanılacağı veya kimin sahip olduğu hakkında ticari bir anlaşma içermez.

Değerlendirmeler > Bazı API’lerin ücretli, bazı API’lerin de ücretsiz olması mümkün. > ATM Listesi, Şube Listesi gibi servisler bankalara olan yönlendirmeyi arttıracağından ücretsiz ve herkese açık olmaya daha yatkın servislerdir.

> Bazı API’ler onaya ve ücretlendirmeye tabi olabilir. Sabit paketlerle dijital ortamda gerçekleştirilerek, hızlı ticari ve teknik iş birlikleri sağlanabilir. > API’lerin açık olması müşteri kanalının girişimlerle paylaşılmaya başlamasına olanak sağlayacaktır. > İlk API’leri açmak ve çok yerde kullanılmasını sağlamak bankacılık gelirlerini arttırabilecektir. > Tüm bankaların API’lerini açtığı bir ortamda, bu, kanalın girişimlerle paylaşılmasına neden olacaktır. Mevcut durumda öncü bankalarda, verimlilik ve rekabet odaklı fiyatlamada gelir kaybına neden olacaktır. > Tüm Bankaların API’lerini açtığı bir ortamda aynı esneklikte API açmamış olmak ciddi pazar ve gelir kayıplarına neden olabilecektir. > Oyun teorisi değerlendirildiğinde API’lerin yaygınlaşması kaçınılmaz görünmektedir. > Veri güvenliği ve regülasyon konularının dikkatle takip edilmesi gerekmektedir.

İç Hackathon/İnovasyon Yarışması Hackathonlar, kurumların bir iş veya teknoloji problemi sundukları ve FinTech’leri genellikle proje için özel olarak oluşturulmuş bir ekip aracılığıyla buna çözüm bulmaya davet ettikleri sınırlı süreli geliştirme etkinlikleridir. Son yıllarda popüler hale gelen hackathon’lar, çekici bir ürün üretmekten ziyade, erken aşama konseptlerini test etmek için hızlı inovasyona ve hızlı prototiplemeye odaklanır.

231

TEKNOLOJİ RAPORU

GELECEĞİN ORTAK ÇALIŞMA MODELLERİ

Fikir yarışmaları ise genelde dijital ortamda ve belli bir zamana yayılmış olarak gerçekleştirilir. Fikir yarışmalarında da dijital ortamda karşılıklı değerlendirme ve iç mentörlerin desteğiyle fikirlerin ilerletilmesi sağlanır. Bu tarz çalışmalarda temel hedef, ürün çıkarılması yönünde olmakla birlikte aslında beklenti bu yönde olmamalıdır. Şirket içi çalışanların mevcut görevleri ve bağımsız hareket edememeleri ve işi sonuçlandırmak için tüm yetkinlikleri üzerlerinde bulundurmaları çok beklenmemelidir.

Değerlendirmeler > Hackhaton’lar kısıtlı zamanlı yapıları nedeniyle daha çok yazılım, teknoloji, sunum ve pazarlama yetkinliklerinin tespiti konusunda olumlu sonuçlar vermektedir. > Fikir yarışmaları ise inovatif fikirlerin oluşturulması, değerlendirilmesi, zenginleştirilmesi ve sahada denenmesi gibi yetkinliklerin artırılması yönünde oldukça etkilidir. > Tamamen içe dönük gerçekleştirilen çalışmalarda hem fikri oluşturma hem de fikri gerçekleştirme açısından yeterli yetkinlik ekipte toplanmayabilir. > Ana odağı farklı olan kişilerin bakış açısını geliştirmek açısından çok faydalı olan bu etkinliklerde yüksek başarı beklentileri oluşmakta; bu da hem katılımcılarda hem de yöneticilerde hayal kırıklıkları yaratmaktadır.

lığa ve kaynaklara erişim verilir, fikri mülkiyet hakları hakkında sorular sorulabilir ve özellikle bu etkinlikler sırasında çözümler oluşturulur. Kurumlar kendi mevcut fikri mülkiyetlerinin hackathon sırasında nasıl kullanılabileceğini belirlemelidir ve nihai olarak FinTech’ler veya ikamet eden girişimciler tarafından geliştirilen ürün veya hizmetlerin haklarına sahip olmalarını sağlamalıdır.

Değerlendirmeler > Dışa açık Hackhaton’lar ve fikir yarışmaları, şirket dışı yeteneklerin cezbedilmesi ve şirket içine çekilmesi için etkili olmaktadır. > Dışarıya açık olması sektör dışı da dahil olmak üzere çok farklı fikirlerin oluşmasını sağlayabilmektedir. > Bu tarz oluşumlara bizzat hedefi girişimcilik olan kişiler de katılabileceğinden sonuç alma ihtimali artmaktadır. Buna rağmen katılımcılar henüz bir girişim seviyesinde olmadığından başarı oranı düşüktür.

Girişim Hızlandırma Programı

Açık İnovasyon

Bu model genellikle, halihazırda geliştirmekte oldukları yeni ürün veya hizmetlerle ilgili destek için birçok FinTech’i kurumlara yönlendirir. Kurum, başvuru sahiplerinin küçük bir grubunu seçerek en umut verici yenilikleri belirleyebilir ve bunlardan faydalanabilir.

Seçilen FinTech’ler ise uzmanlığa, desteğe ve bir müşteri tabanına erişebilir.

Bu modelde takımın tamamı veya bir kısmı şirket dışından olmaktadır. Hem hackathon’lar hem de fikir yarışmaları bu kapsamda yapılabilir. Projeye katılan takımlara, kurum tarafından iç uzman-

Burada temelde 2 model kullanılmaktadır. Birinci modelde hiçbir yatırım ve pay alınmazken, ikinci modelde sağlanan faydalar karşılığında girişimlerden pay alınmaktadır.

232

TEKNOLOJİ RAPORU

GELECEĞİN ORTAK ÇALIŞMA MODELLERİ

Kurumsal Hızlandırma programları, kurumların genellikle seçtiği FinTech’lerden bir pay almasıyla, basit iş birliğinden ziyade, eşitlik anlaşmaları ile çalışabilir. Bu, FinTech’lerin sundukları hisse senedi miktarı ve yayınlandığı şartlar ile açık ve rahat olduklarından emin olmaları gerektiği anlamına gelir.

Hissedarlar, ticari ortaklardan daha yüksek düzeyde bir kontrol, yönetim hakları ve münhasırlık bekleyeceğinden, FinTech’ler ve kurumların farklı ticari modeller altında faaliyet göstermesini önlemek için erken aşamada yasal anlaşmaların yapılması gerekecektir. Her bir taraf, bu tür düzenlemeler kapsamında ötekinin haklarının farkında olmalı ve gerektiğinde önceden belgelendirildiğinden emin olmalıdır.

Değerlendirmeler > Girişimcilik ekosistemi ile etkileşimi arttırmak ve deneyimlemek için iyi bir model olarak öne çıkmaktadır. Girişimlere, çalışma modelleri hakkında detaylı bilgi edinme fırsatı sağlar. > Fikri mülkiyet hakları tamamen girişimlerdedir. Girişimlere sağlanan faydaların, firmaya olandan çok, network etkisine odaklanmak gerekir. > Ortaklıklarda münhasırlık gibi konular önem taşımaktadır. > Bu modelde girişimlere veya çalışanlarına doğrudan yatırım yapılmadığından maliyeti düşüktür. Fakat bu maliyetin gelir olarak geri dönüşü de düşük olmaktadır.

Girişim Ürün Entegrasyonu Bu modelde ürün veya hizmet halihazırda tamamlanmış ve pi-

yasaya hazır durumdadır. Kurum, bir FinTech firması tarafından geliştirilen, müşteri tabanının sınırlı bölümlerini white-label veya ortak markalı bir ürün olarak test etmek için belirli bir ürünü seçecektir. Bu işlem başarılı olursa, kurum daha sonra ürünün kullanımını ölçeklendirir. Bu, kuruma yeni önermeleri ve ürünleri kendi sermaye ve geliştirme zamanlarını harcamadan kolayca deneme şansı verir.

Bu, her bir tarafın eşit bir şekilde risk ve büyüme fırsatlarını paylaştığı ticari bir modeldir. Bununla birlikte, konular fikri mülkiyet hakları ve münhasırlık etrafında toplanabilir. FinTech’lerin, ürünlerinin bir kurum ile kullanılmasına ilişkin bir anlaşmaya girmeleri, ürünü başka şirketlere satmalarını engelleyeceğinden, önceden anlaşılması gerekecektir.

Bu münhasırlık kaygısı kurumu da etkileyebilir. Tek bir sağlayıcıya bağlı olup olmadığını ve tek bir ürüne güvenerek ilişkili operasyonel riskleri alıp almayacağını değerlendirmemesi gerekecektir. Bu modellerin çoğunda olduğu gibi, fikri mülkiyetin yasal mülkiyeti ve kontrolü hakkında da tartışmalar vardır.

Değerlendirmeler > Temelde API kullanımı üzerinden yürütülen çalışmada, gelir paylaşımı modeli uygulanmaktadır. Bazı durumlarda ürün içeriye kurularak kullanılması gerektiğinden API tabanlı çalışma yetersiz olabilir. > Bu tarz bir yapıda genelde lisanslama ücreti veya Servis fiyatlaması modeli ile ücretlendirme yapılıp tüm gelir kurum tarafından alınmaktadır.

233

TEKNOLOJİ RAPORU

GELECEĞİN ORTAK ÇALIŞMA MODELLERİ

> Girişimin gelir odağı olmadığından, ürünün firmaya ne kadar gelir sağlayacağı ana odağında olmayabilir. > Kurum olası tüm gelirin veya gelir elde edememenin riskini kendine saklamaktadır. > Bu modelde genelde münhasırlık olmadığından, bu süreçte ürünün kazandığı yetkinlikler başka firmalara da avantaj sağlayabilmekte ve bu avantaj paraya çevrilememektedir. > Özellikle yüksek veri ve ekran entegrasyonu gerektiren çözümlerde, ragülasyonlar nedeniyle entegrasyon süresi ve maliyetleri çok yükselebilmekte, girişimin dışarıda bulut ortamlarında çok hızlıca sağlayabildiği özellikler, istenen kalite, hız ve maliyette elde edilmeyebilmektedir.

Girişim Ürün Ortaklığı Bu modelde firmalar girişimlerle, spesifik bir ürünleri üzerine bayilik veya ortak geliştirme modeliyle ortak olabilirler. Bunu gerçekleştirmek için aracı bir teknoloji şirketi veya aracı bir firma kullanabilirler. Oluşturulan ürünün satış, geliştirme ve pazarlama maliyetleri ortak olarak karşılanmaktadır. Halihazırda ihtiyaç duyulan ürünün pazarda önemli bir ihtiyacı çözecek global bir oyuncu olabileceği durumlarda kullanılabilir. Ürün ilk geliştirme aşamasından itibaren ortak olarak da geliştirilebilir.

Değerlendirme > Bu yöntemle teknik bilgi içeren ürünler de (kredi skorlama, sahtekarlık tespiti vb.) kullanıldığından ürünün faydasının ötesinde gelir elde etme imkanı doğabilir. > Ürünün sahipliği paylaşıldığından dolayı, ortak çalışma saye-

sinde ürün daha etkin özelliklere kavuşabilir. > Sadece ürün bazında ortaklık yapılması durumunda girişimin odağı başka ürünlere kayabilir, yatırım, satış ve gelir paylaşımının çok net ve her iki tarafı sonuç odaklı tutacak şekilde olması gerekmektedir.

Girişim/Girişim Ürünü Satın Alma Bu modelde geliştirilmiş bir ürünü entegre etmek veya onun üzerinde ortaklık yapmaktan çok, ürünün genellikle girişimin bizzat satın alınarak bünyeye katılması şeklinde ilerlenir. Bu tarz bir yapıda genellikle çalışanlar da belirli süreli olarak şirkette bulunacak yapılanma sağlanır. Özellikle girişimi satın alan kurumun girişime büyük katkı yapacağı ve işi büyütme konusunda girişime ihtiyacın daha az olacağı durumlarda kullanılabilir.

Değerlendirme > Özellikle teknolojik bir yetkinliğin kazanılması veya belli bir müşteri portföyüne ulaşmak için etkin bir yöntemdir. > Eğer işin başarıyla devam etmesi için girişimin çalışanlarına ihtiyaç varsa bu modelde iyi sonuç elde etmek zordur. > Henüz nasıl ölçekleneceği belli olmayan uygulamalarda, girişim ruhu ortadan kalkacağından dolayı başarılı olma ihtimali oldukça düşüktür. > Girişim ruhunda bir yapıdan, kurumsal bir sürece geçeceğinden dolayı özellikle ölçeklenebilecek işler için olumlu sonuçlar verebilir.

234

TEKNOLOJİ RAPORU

GELECEĞİN ORTAK ÇALIŞMA MODELLERİ

Şirket İçinde Girişimci/Girişim Laboratuvarı Bu modelde girişimcileri içeriden tespit etmek de ihtimal dahilinde olmakla birlikte, asıl hedef tüm sektörden girişimci özelliği yüksek profillerin sözleşmeli veya uzun vadeli olarak şirkete alınmasına dayanmaktadır. Girişimci, şirket bünyesinde diğer birimlerden ayrı olarak girişimci gibi çalışmakta, buna karşın şirket içindeki inovasyon, Ar-Ge, satış, hukuk, muhasebe gibi imkanlardan yararlanmaktadır. Girişimci kendi benimsediği ürün ve iş modeli odağında çalışabileceği gibi, şirket içinde oluşan iş modelleri ve ürünlere de odaklanabilir. İç girişimcinin fikri kendisi tarafından ortaya atılsa dahi, fikirde ilerlemek için şirket içi birimlerden ve üst yönetimden onay alması gerekmektedir. Sonuçta başarılı olan iş özelinde iç girişimcinin opsiyonla çalıştığı ve başarı sonucunda da kardan pay aldığı işin başarılı bir şekilde devam ettiği durumda spin-off’ların oluşturulabildiği bir yöntemdir.

Değerlendirmeler > Bu model kurumsal inovasyon anlamında en etkin yöntemlerden birisidir. Telif hakları ve gelirin paylaşılması konusu kurumun kontrolü altındadır. > Şirket stratejisi ve yetkinliklerine uygun projeler geliştirilmesini sağlamaktadır. > Temel motivasyonu başarı olan, risk algısı dış girişimcilere göre daha düşük, kurumsal avantajların girişimciye sağlayabileceği faydaları, sonuçta elde edeceği gelirden feragat edebilecek kadar içselleştirmiş ve iletişim yeteneği gelişmiş girişimciler gerektiğinden firmaların bu profillere ulaşması zor olabilmektedir. > Bu modelde çok sayıda fikir denemek, kontrol mekanizmala-

rı ve süreçleri nedeniyle VC (Venture Capital / Girişim Sermayesi) modeline göre daha az sayıda deneme yapılabilmesine neden olmaktadır. > Kurumsal süreçlerden dolayı girişim kaynaklara ve iş birliklerine kolay ulaşmaktadır. Buna karşın yine süreçlerden dolayı yer yer yavaşlama görülebilir. > Hem kurum içi girişimcinin hem de kurumun ortak algısında projeler oluşturulabilmesi durumunda herhangi bir gelir paylaşımı kaygısı olmadığından hızlı bir şekilde ilerlenebilir.

Ortak Girişim Bu modelde, bir kurum, mevcut bir işe alma veya satın alma işleminden ziyade, belirli bir piyasa nişini ele almak için kendi girişimini başlatır. Bu şirket, ana iş kanallarının yanında yer alır ve ayrı bir marka olabilir. Bunu tek başına bir FinTech ya da Venture Builder ile ortaklaşa kurar. Bu da kurumlara ortak öz sermaye ile desteklenen özel yetenekler ve yatırımlar getirebilir.

Ortak girişim için temel yasal endişe, yeni şirketin mülkiyeti ve kontrolüdür. Oluşturulan yeni ürünlerin haklarına kimin sahip olacağı ve bu anlaşmanın münhasır olup olmadığı sorusu başlangıçta çözüme kavuşturulmalıdır. Paydaşların finansal yatırımlara karşı teknik uzmanlığa verilecek değer konusunda hemfikir olmaları da hayati önem taşımaktadır.

Değerlendirmeler > Özellikle girişimle olan iş birliğinin net olduğu durumlarda, tam bir ortaklık oluşturmak için etkili bir yöntemdir.

235

TEKNOLOJİ RAPORU

GELECEĞİN YAPAY ZEKAORTAK ÇALIŞMA MODELLERİ

> Girişim dışında daha büyük ölçekli firmalarla da ortak iş yaparken kullanılabilecek bir yöntemdir. > Pazarlama, markalaşma, hukuki ve regülatif sorumluluklar ve finansal yönetim açısından daha bağımsız bir yapı kurmak için etkin bir ortak çalışma yöntemidir. > Gerçekleştirilmesi oldukça masraflı bir süreç gerektirebilir. Ortaklık oranları ve çıkış stratejisi net olmalıdır.

Girişime Sermaye Yatırımı Bu en basit modellerden biridir. Bir kurum, inovasyonlara, ön plana çıktıklarında içeriden erişimi sağlamak için bir veya daha fazla FinTech’te azınlık hissesini alır.

Basit bir yatırım olarak buradaki yasal hususların çoğu büyük işletmeler için standarttır. Kurum, yatırımın risk profilini ve FinTech’in değerinin istikrarını değerlendirmelidir. Münhasırlık, bu bağlamda, geliştirilmekte olan hizmetin sadece yatırımcı kuruma sağlanıp sağlanmayacağını belirlemek anlamına gelir.

Yüksek miktarda yatırım gerektiğinden, ortak hareket edilen girişim sermayesi fonu kurularak riskin çok sayıda girişime dağıtılması yöntemi izlenebilir.

Değerlendirmeler > Belirli oranlarda bir veya birden fazla girişime yüksek miktarda yatırım yönlendirilir. Risk, yatırım miktarı ve sayısı arttıkça düşecektir. > Yüksek miktarlarda yatırım yapılacağı zaman etkin bir yöntem-

dir. > Hisse oranları ve çıkış stratejilerinin detaylı çalışılması ve yönetilmesi gerekecektir. > Odaklı, stratejisi ve hedef girişimi net satın almalar için süreç daha yavaş yürüyebilir. Anlaşmada bazı esneklikler sağlanamayabilir.

Girişim Satın Alma Bir girişimi şirket içine almadan, önemli miktarda hissesini almaya yönelik satın almalardır.

Bu hem pratik hem de yasal olarak en karmaşık modellerden biridir. Kurumlar, satın almalar yoluyla inovasyonlara erişimi sağlamak veya stratejik geçişleri hızlandırmak için belirli FinTech’leri satın alırlar.

Ticari olarak, anahtar kalem genellikle değerlemedir. Kurum ve FinTech’in bir değerleme üzerinde hemfikir olması gerekir. Bir kurum, hazır bir ürüne sahip bir FinTech’i alarak, belirsiz büyüme beklentilerine sahip olacaktır. Bu şartlar altında, yalnızca belirli kilometre taşlarına ulaşıldığında (kazanç elde edildiğinde) ödenen değer ile bir değerleme açığı olabilir. Bu aynı zamanda FinTech’in iyi durumda kalmasını sağlamak ya da işi büyütmeye devam etmek için sahiplerini satmak anlamında yararlı bir teşvik sağlayabilir.

Değerlendirmeler > Özellikle oturmuş ve ileride rakip olabilecek girişimler veya

236

TEKNOLOJİ RAPORU

GELECEĞİN ORTAK ÇALIŞMA MODELLERİ

yeni bir pazara girişler için uygundur. > Hukuki boyutu ve finansal boyutu karmaşıktır. > Çıkış stratejisinin net olarak anlaşılması gerekmektedir.

şirketi girişime ödeme altyapısı sunarken diğeri teknolojik destek sağlayabilir. Fonlama ise başka bir kurum tarafından sağlanabilir.

Böylelikle ortak paydada karlılık artışı sağlanabilir.

Vaka Analizi: ATOM 2015 yılında BBVA, İhtiyati Düzenleme Kurumu tarafından lisans verilen ilk mobil banka olan Atom’da bir pay aldı. Böylece İngiltere pazarının mükemmel büyüme fırsatları sunduğuna ve müşteriyi ilk önce dijital bankaların çekeceğine olan inancının altını çizdi. BBVA’nın 45 milyar pound’luk ilk yatırımı Atom’da %29,5’lik bir hisseyi güvence altına aldı. BBVA, 2017’nin başlarında, ilk etapta 32,4 milyon pound bir artışla yine bir güven sinyali verdi.

FinTech pazarı, başlangıçtaki yıkıcı aşamadan daha olgun ve çeşitlendirilmiş bir pazara doğru gelişmeye ve ilerlemeye devam ederken, yeni modellerin oluşturulması da beklenmelidir. Bir firmanın iş uygulamalarının ve yasal yapılarının gelecekteki yeniliklere açık ve esnek olmasını sağlamak, bu yüksek büyüme alanında rekabetçi bir avantaj sağlamaya yardımcı olabilir.

Yatırım, BBVA’ya pazardaki ilk dijital platformun bir parçası olma şansı verirken müşterilere yeni teknolojileri, ürünleri ve hizmetleri sunmak için Atom ile birlikte çalışmaktadır.

Bir proje veya ortaklık başlatılırken ele alınması gereken belirli yasal sorunlar vardır. Bu bölüm, Kurumlar ve FinTech’lerin yeni bir ortaklık öncesinde göz önünde bulundurması gereken (ve belki de uzman tavsiyelerinden yararlanılması gereken) yasal hususları özetlemektedir.

Hibrit Modeller Kurumlar ve FinTech’lerin, yukarıdaki modellerin bir hibriti olabilecek özel bir ortaklık çerçevesini kabul etmesi mümkündür. Bu, daha fazla esneklik sağlayabilir ve ortaklığın daha geniş bir fayda yelpazesine sahip olmasına imkan verir. Doğal olarak, bu yaklaşımın tersine daha fazla karmaşıklığa ve dikkate alınması ve ele alınması gereken daha fazla sayıda yasal konuya yol açabilir. Zamanla bazı hibritler standart hale getirilebilir ve diğer firmalar tarafından kopyalama ile kolayca çoğaltılabilir.

Hibrit modeller daha çok grup şirketlerinde ön plana çıkar. Bir grup

Diğer Endişeler

Fikri mülkiyet FinTech’ler için fikri mülkiyet en büyük sorunlardan biridir. Daha büyük şirketler ile çalışmaya gelince yasal konular nedeniyle, iki işletmenin birlikte nasıl çalışacağı hakkında tam bir anlayışa sahip olmak ve çok açık bir şekilde bunu belirlemek çok önemlidir: > Hangi fikri mülkiyet mevcutta var? > Mevcut fikri mülkiyetin sahibi kim? > Mevcut fikri mülkiyet hakları her bir tarafça ve hangi şartlarda

237

TEKNOLOJİ RAPORU

GELECEĞİN ORTAK ÇALIŞMA MODELLERİ

kullanılabilir? > Birlikte çalışmanın sonucu olarak ortaya çıkan herhangi bir yeni fikrin mülkiyetine kim sahip olacak? > Gerektiğinde fikri mülkiyet nasıl birleştirilebilir?

Mevzuata Uygunluk Kurumlar sürekli gözden geçirilmekte ve güncellenmekte olan, endüstriye özgü düzenlemelere tabidir. Buna karşılık, belirli bir “FinTech düzenleyici çevçeve” yoktur. Bunun yerine geçerli olan bazı düzenlemeler vardır. Bunlar da FinTech’in iş faaliyetlerine bağlı olabilir. FinTech sektörünün büyümesine yanıt olarak, kredilendirme için özel düzenlemeler, kitle fonlaması gibi birtakım değişiklikler ve gelecekte daha fazla değişiklik olması muhtemel olmak üzere, bazı düzenlemeler yapılmıştır.

FinTech’ler genellikle finansal hizmetler endüstrisinin ucunda çalışır ve bu nedenle bir ürünün piyasaya sürülmesinden önce yasal incelemeye bir şekilde maruz kalabilir. Fakat FinTech’ler ve onların kurum ortaklarının karmaşık bir düzenleyici anlayışa sahip olmaları muhtemeldir ve FinTech için geçerli olan bir yasal gerekliliğin dikkate alınmasını sağlamalıdırlar. Bir FinTech için, kurumun muhtemel endişelerini anlamak önemlidir ve kurum, FinTech’ten ne istediği konusunda açık olmalı ve ilişkinin başlarında düzenleyici kaygılarla ilgilenmelidir. Birleşme ve Satın Alma bağlamında düzenleyici onaylar ve / veya bildirimlere veya dış kaynak kullanımına ilişkin kurallara uygun olarak ortak girişim düzenlemelerinin yapılandırılmasına ihtiyaç olabilir. Bu yavaş bir süreç olsa da FinTech’in ürünlerini pazara sunmanın ayrılmaz bir parçasıdır.

Veri Koruma ve Gizlilik Verilerin işlenmesi birçok FinTech (ve kurumlar) için temeldir. 2016 tarihinde yayınlanan KVKK ve BDDK’nın bankalara özel yönetmelikleri girişimlerle olan iş birliğinde dikkat edilmesi gereken ana konulardan birisidir. Sonuç olarak, FinTech ve kurum ortaklıkları, veri koruma ile ilgili konuları dikkatlice değerlendirmelidir.

Kurumlar ve FinTech’ler arasında kişisel veya özel veriler değiştirildiğinde, siber güvenlik protokollerinin de uygulamaya konması gerekecektir. Bu, yalnızca verilerin transit olarak korunmasını sağlamakla kalmaz, aynı zamanda verilere tüm yaşam döngüsü boyunca nasıl erişileceğini verilerin kullanılacağını, işleneceğini ve korunacağını açıkça tanımlar.

Kurumlar ve FinTech’lerin ne tür veri ihlallerinin meydana gelebileceğini, her bir işletmenin ihlallerin tespiti ve rapor edilmesine nasıl katkıda bulunacağını ve veri gizliliği veya güvenlik kontrollerindeki herhangi bir aksaklık ile ilgili yükümlülükleri dikkate alması gerekecektir.

Münhasırlık FinTech’ler, kurum ile belirli bir projenin dışında, kendi ürünlerine sahip veya kendi ürünlerini geliştiren bağımsız işletmelerdir.

FinTech’in kurum ile tek bir proje üzerinde mi yoksa birden fazla projede aynı anda mı çalışacağı bir iş birliğinde erken dönemde belirlenmelidir. Her iki tarafın da yaratılan ürünün diğer kurumlara

238

TEKNOLOJİ RAPORU

GELECEĞİN ORTAK ÇALIŞMA MODELLERİ

satılıp satılamayacağını ve FinTech’in diğer kurumlarla (iş birliği dönemindeki veya sonrasında) bağımsız projelerle çalışıp çalışamayacağını belirlemesi gerekir.

Büyüme ve Risk Yeni bir ürün veya iş kurmak doğal olarak risk taşır - ancak proje başarılı olursa ek kâr ve sermaye artışı potansiyeli de vardır. Kurumlar ve FinTech’lerin, her bir tarafın değer artışından nasıl faydalanacağına ve riske maruz kalmanın sorumluluğunu kimin üstleneceğine karar vermesi gerekecektir.

Maliyetler ve Kontrol

> Müşterek varlıkların sahipliği > Uygunluğu korumaktan hangi tarafın sorumlu olacağı Bunlar sadece yasal ve ticari tartışmalar için bir başlangıç noktası olmakla birlikte, bir iş birliğinin başlangıcında bu temel konular etrafında açıklık oluşturulması ve anlaşılması, uzun vadede şirketler arasında başarılı bir ilişkiyi ve ne zaman olursa olsun daha yumuşak bir çıkışı destekleyecektir.

Kurumlar özel hukuk departmanlarına sahip olmasına rağmen, tüm FinTech’lerin yasal temsile sahip oldukları bir aşamada olmayacağını görmek önemlidir. İş birliği anlaşmalarının genellikle karmaşık doğası nedeniyle, FinTech’in tartışmaların ilk aşamalarında uygun yasal temsili aramasını önermekteyiz.

Yeni bir ürün için geliştirme süreci önceden dikkate alınmalıdır.

Kurum ve FinTech’in, projenin süresi boyunca araştırma ve geliştirme maliyetlerini finanse etmekten sorumlu olanlar da dahil olmak üzere bir dizi konuda hemfikir olması gerekmektedir. Her iki şirket de günlük operasyonları kimin yöneteceğini ve projenin daha genel stratejik yönünü kabul etmek zorundadır. FinTech’in bağımsız olarak mı yoksa kurumun kontrolü altında mı çalıştığı, kurumun bir miktar gözetim isteyip istemediği ve her iki tarafın da özel mülkiyet bilgilerine erişim olup olmayacağı karara bağlanmalıdır.

Çıkış Mekanizması Projenin sonunda, kararlaştırılmış bir çıkış süreci olması gerekir. Çıkış mekanizmasının yapısı, anlaşmalara bağlı olacaktır: > Yeni ve mevcut fikri mülkiyet hakları

239

EKLER

G EL ECEĞİN İŞ GÜ CÜ MODEL L E Rİ

“Teknolojinin sonuçları arasında, işleri değil meslekleri yok ettiği temel gerçeği vardır.”

1960’lar, ABD Başkanı Lyndon Johnson

TEKNOLOJİ RAPORU

GELECEĞİN İŞGÜCÜ MODELLERİ

Yapay zeka önderliğinde teknolojik gelişmeler işgücünün kullanım alanlarını değiştiriyor Dünya, yapay zekanın önderliğinde büyük bir değişim içerisinde bulunmaktadır. Ancak Yapay Zeka, mevcut meslekleri ve iş kategorilerini tamamen değiştirmek yerine, robotik ve makine öğrenimi gibi teknolojik yıkımların, daha önce işlerin bir parçası olarak gerçekleştirilen belirli görevlerin yerine geçmesi, çalışanların yeni görevlere odaklanması ve bu mesleklerde hızla değişen ana beceri setlerine yol açması muhtemeldir.

1920

“2034’e kadar ABD’deki işlerin %47’si, robotlarca ve başka bilgisayarlaşmalar ile değiştirilebilecek. CEO’ların %58’i robotların bir sonucu olarak önümüzdeki 5 yıl içinde personel sayısını azaltmayı planlıyor.”

PwC, “Pulse on robotics”

1960

2000

1940

1980

242

2020

TEKNOLOJİ RAPORU

GELECEĞİN İŞGÜCÜ MODELLERİ

Tarihte tarım toplumundan sanayi toplumuna ve oradan da bilgi toplumuna doğru geçiş aşamasında da benzer bir değişimden geçilmiştir. Peki bir sonraki dönüşümde neler olacak?

İşgücünün sektöre göre dağılımı 1840-2010 90

Şu aşamada bilgi toplumundan bilgi ötesi topluma geçiş sürecinin başlarında olduğumuza dair belirtiler gözlemlemeye başladık bile. Artık bilgi herkesin erişimine açık olduğuna ve bilgiye erişim hızı son derece çevik ilerlediğinde göre asıl bilgelik bu bilgiyi nasıl kullanıp, yeni çağın problemleri için nasıl muhakeme edeceğimizde olacak. Peki ya muhakeme Yapay Zeka’nın gündemine nasıl girecek?

80 70 60 50 40 30 20 10

Yeni Teknolojilerin Kitle Kabulü Öncesinde Zaman Atlamasını Kısaltmak

Web

Kısa

Kompakt Disk

Siyah Beyaz Televizyon

26

Bilgisayar

Renkli Televizyon 1926

Genel halk için geçerli buluş 1880 1890

1873 1876 Telefon Elektrik

1900 1910 1920 1930

1951 1940 1950 1960

Tarım

12

Endüstri

2000 2010

Hizmetler

Kaynak: 1840–1900: Robert E. Gallman and Thomas J. Weiss. “The Service Industries in the Nineteenth Century.” In Production and Productivity in the Service Industries, ed. Victor R.

13

Fuchs, 287-352. New York: Columbia University Press (for NBER), 1969.

16

1900–1940: John W. Kendrick, Productivity Trends in the United States. Princeton: Prince-

18

ton University Press (for NBER), 1961.

1975 1983 1991 1970

1840 1850 1860 1870 1880 1890 1900 1910 1920 1930 1940 1950 1960 1970 1980 1990

7

Mobil Telefon

1870

10

Akıllı Telefonlar

Toplu kullanımdan önceki süre Uzun

0

1980 1990 2000

1950–2010: Bureau of Economic Analysis, National Income and Product Accounts.

2010

1897 Radyo

31 35 45

ABD nüfusunun dörtte biri tarafından kullanılacak bir buluş için gereken zaman (yıl)

Kaynak: European Environment Agency (EEA), The European Environment – State and Outlook 2015: An Integrated Assessment of the European

Teknolojik dönüşüm gitgide hızlanıyor Teknolojik, demografik ve sosyo-ekonomik aksaklıkların iş modellerine olan etkisi, istihdam ortamı ve beceri gereksinimlerine yönelik dönüşümlerde hissedilecek, bu da işe alım, eğitim ve ye-

243

TEKNOLOJİ RAPORU

GELECEĞİN İŞGÜCÜ MODELLERİ

tenek yönetimi için önemli zorluklarla sonuçlanacaktır. Bazı endüstriler, mevcut birçok rol arasında eşzamanlı beceri dengesizliği olan zorlu uzman meslekler için pozitif istihdam talebi senaryoları içinde kendilerini bulabilirler. Bunun en önemli nedeni teknolojinin gelişim hızının gitgide arttırması olarak görülmektedir.

çınılmaz bir şekilde işgücü olma özelliğimizi kaybedeceğimizi değerlendirmekteyiz.

İnsanların teknolojik değişime adapte olması gerekiyor

İnsanlar daha uzun yaşamaya ve çalışmaya devam ettikçe, tüm çalışanlar şirketleri, hiyerarşik ve geleneksel çalışan öğrenimi hakkında farklı düşünmeye zorluyor. Her kuşaktan çalışanlar kendi deneyimleri ile yeni bir kişisel gelişim kültürünü teşvik ediyorlar.

Bugünün işgücünü beş kuşak oluşturmaktadır ve çalışanlarına nesiller arası öğrenme girişimlerini teşvik eden işverenler, bu beş kuşağın kuruluşlarındaki değerini optimize etmektedir.

Yıkıcı değişimin istihdam üzerindeki etkileri hakkındaki son tartışmalar, yeni ortaya çıkan iş kategorilerindeki sınırsız fırsatları ve çalışanların verimliliğini artıran ve onları rutin işlerden kurtarmaya çalışan ve büyük çaplı işçi ikamesini ve işlerin yer değiştirmesini öngören beklentiler arasında kutuplaşmıştır. Yapay zekanın insanların yerini alması da bu tartışmaların ana noktasını oluşturuyor.

Burada kritik olan, sonucun ne olacağı değil, hangi zaman dilimi için sonucun ne olacağıdır. Mevcut neslin devamı süresince iş sahibi olmanın gitgide zorlaşacağı bir gerçektir. İlerideki nesillerde, yani çok uzun vadede ise, kendimize bu çalışma yapısında yer edinecek, şu an düşünemediğimiz yetenekler geliştirmedikçe ka-

Öğrenme hızı iş gücünün en temel özelliklerinden birisi haline geliyor

“21. yüzyılın cahilleri, okuyamayan ve yazamayan değil; öğrenemeyen, öğrendiklerini unutamayan ve tekrar öğrenemeyen kişiler olacaktır.”

Alvin Toffler

“Küresel işgücünün birçok üyesi, işler için gerekli becerilerdeki değişime ayak uyduramayacak.”

Allen Blue, LinkedIn Ürün Yönetimi ve Eş Kurucu Başkan Yardımcısı.

Öte yandan henüz mevcut olmayan becerileri gerektiren yeni işler oluşturuluyor. Şirketlerin yeniden beceri kazandırma hızını arttırması gerekiyor. Örgütlerini ve insanlarını bu yeni devrimde kazanmak için konumlandırıyorlar. Ya da işçiler olmadan tüm nesiller veya bunları edinme becerileri, bireylerin ve toplumun yaşamla-

244

TEKNOLOJİ RAPORU

GELECEĞİN İŞGÜCÜ MODELLERİ

rını istikrarsızlaştırmaktan kaynaklanan bir risktir. Şirketler, yeni ve sürekli gelişen iş ortamında organizasyonlarını ve insanlarını kazanmak için yeniden konumlandırma hızını artırmaya ihtiyaç duyuyor. Bu sadece dijital teknolojiler sayesinde gerçekleşebilir.

Sadece dijital teknolojiler iyi öğretmenler olmakla kalmıyor, aynı zamanda işçilerin öğrenme stilleri, koşulları ve ortamları ile eşleştirilebilecek çok çeşitli dijital araçlar da sunuyor. MOOC’lerden (büyük açık çevrimiçi kurslar), ihtiyaç anında gerçek zamanlı öğrenmeyi sağlayan giyilebilir teknolojilere kadar uzanan bir kapsamda kullanılmakta.

“En iyi yeteneğim, koçluk edilebilir oluşumdu. Bir süngerdim ve öğrenmek için agresif

noktası, işletmeyi dijital olarak dönüştürmek için özelleştirilmiş, çevik çözümlere doğru ilerliyor - işletmenin ihtiyaçlarına cevap verirken ilgi çekici işgücü deneyimleri yaratıyor.

Bugün yapay zeka yarın belki başka teknolojilerde olmak üzere yetenek yetiştirmek gitgide zorlaşıyor Dönüşümün hızı yeni nesillerin yetişme hızını aşıyor. Buna ek olarak çalışanların önümüzdeki yıllarda işgücünde daha uzun kalmaları öngörülmekte, bu da temelde farklı geçmişlerden gelen beş nesil işçinin, işbirlikçi ekiplerde birlikte çalışacağı anlamına gelmektedir. İş dünyasının geleceği, çalışanların çevik olmalarını ve zaman içinde becerilerini değiştirmelerini gerektirecektir.

biriydim.”

Michael Jordan “Özellikle küreselleşme ve teknik değişim çağında hiçbir ekonomi yüksek kaliteli işgücü

Bu yeni çalışma tarzını, gelişen ve farklı iş gücünü desteklemek için İK, artık dijital ortak, yetenek sürücüsü ve iş gündemine katkıda bulunan kilit stratejilere sahip bir yapıda olmalıdır. İK’nın odak

olmadan başarılı olamaz.”

Ben Bernanke

%65

İlkokula giren çocukların %65’i kendilerini henüz mevcut olmayan rollerde bulacaklardır.

Kaynak: WEF Future Jobs, Jan 2016

Yeni mezunlar Yapay Zeka rollerine adım atıncaya kadar, birçok şirket mevcut çalışanlarını yeniden eğitmeye odaklanabilir. Bir Forbes anketine göre, şirketlerin %63’ü artık şirket içi veri analizi eğitimi sağlıyor.

245

TEKNOLOJİ RAPORU

GELECEĞİN İŞGÜCÜ MODELLERİ

2018’de Çin, ilk ve orta okullara Yapay Zeka derslerini dahil etmek için merkezi hükümet tarafından yapılan bir planı takip ederek lise öğrencileri için ilk Yapay Zeka (AI) ders kitabını yayınladı.

Şirketlerin mavi yakalı çalışanlardan beklentisi “işi yapmaktan”, “işi yönetmeye” doğru kayıyor

Çin teknoloji şirketi Tencent, bu konudaki tedarik eksikliğini teyit ediyor. Tencent Research Institute’un yaptığı araştırmaya göre, dünya çapında yaklaşık 300.000 “AI uygulayıcısı ve araştırmacı” var, ancak bu niteliklere sahip insanlar için milyonlarca pozisyon mevcut.

Çin t-shirt üreticisi Tianyuan’ın Little Rock Arkansas’daki fabrikası, Gürcistan merkezli SoftWear Automation tarafından Adidas için giyim üretimi geliştirilen dikiş robotlarını kullanıyor. Bu robotlar, robot bakım ve operasyonu da dahil olmak üzere üst düzey işleri üstlenen insan işçilerinin sahip olduğu ağır kaldırma işlemlerinin çoğunun yapılacağını gösteriyor.

Dünyanın en yüksek nüfusuna sahip olmasına rağmen Çin, yetenek sayısını ve bu yeteneklerin geliştirme hızını arttırmaya çalışmaktadır. Çin nüfus avantajının gitgide kalkacağını değerlendirmekte, çok acil ve hızlı önlemler almaktadır.

“AI sektörü, küresel olarak bir yetenek sıkıntısı ile karşı karşıya. Kitabın yayınlanması AI

Ayrıca, insan katılımcıları, otomobilin kameralarını kullanarak yolcu veya yol zorluklarını değerlendirmek ve adapte etmek için uzaktan araba kullanma testine gireceklerdir. Devlet güvenliği yönetmelikleri, genellikle, otonom araçlara her zaman insanlar tarafından eşlik edilmesini gerektirir. Bu profesyonellerin iş ünvanları “robot işleyiciden” “güvenlik şoförüne” kadar uzanır, ancak aynı sorumluluklara sahiptirler: güvenlik ve performans için robot davranışının izlenmesi.

teknolojisini ‘fildişi kulesinden’ çıkarıp lise öğreniminin bir parçası haline getirdiği için bir atılımdır.”

Lin Dahua, Chinese University of Hong Kong’da profesör.

Geniş anlamda, robot bebek bakıcılığı işleri, bakım, mühendislik ve programlama gibi otomasyonlarda yer alan kariyer şemsiyesi altındadır. McKinsey Global Enstitüsüne göre, 2030 yılına kadar bu kategoride 20 milyon ila 50 milyon yeni iş beklentisi bulunmaktadır. Şirketlerin beyaz-yakalılardan beklentileri “işi yönetmekten”, “yeni iş oluşturmaya”, “işi dönüştürmeye” doğru kayıyor

246

TEKNOLOJİ RAPORU

GELECEĞİN İŞGÜCÜ MODELLERİ

Avukatlar, danışmanlar, finansal danışmanlar, gazeteciler, tüccarlar ve daha fazlası dahil olmak üzere beyaz yakalı çalışanlar da, Yapay Zeka’nın mavi yakalı işçilere olduğu kadar etkileriyle karşı karşıya gelecektir.

İşçiler Makinelerin işlerini ellerinden alması korkusu Robotlar Yüksek eğitimli operatör ihtiyacı.

Yakın gelecekte, insan işçiler ve makineler, her biri diğerinin çabalarını tek bir verimlilik döngüsünde tamamlayarak, birlikte sorunsuz bir şekilde çalışacaktır. Buna karşılık İK örgütleri, melez bir insan-makine işgücünü işe almak, yönetmek ve eğitmek için yeni stratejiler ve araçlar geliştirmeye başlayacak.

Sıkıcı veya güvensiz görevleri üstlenebilir.

Daha yaratıcı çalışmalar için insanları özgür bırakabilir.

Organizasyonlar Çalışanlar hala çoklu yetenekleri sayesinde iş gücünde yer alabiliyorlar İnsanoğlu fiziksel ve zihinsel anlamda işgücüne katkı yapabilmektedir, fiziksel katkı hızla yerini otomasyona bırakmakta, zihinsel katkı ise yapay zeka ile uzun vadede tehdit altında kalmaktadır. Şu an için en uzun vadede tehdit altında olan işler ise hem fiziksel hem zihinsel faaliyet içeren çalışmalardır. Özellikle fiziksel aktivite dışında dugusal dolayısıyla zihinsel aktivite de içeren yaşlı ve çocuk bakımı gibi hizmet sektörleri, konusunda uzman doktorlardan biraz daha uzun vadede yapay zeka tarafından gerçekleştirilebilir görünüyor.

Araç kullanma gibi, hem zihinsel hem de fiziksel yetenekler içeren yapılarda, her ne kadar birebirde insan faktörü ilk aşamada daha güçlü görünse de, yapay zekanın yüksek hızlarda birbiriyle iletişime geçebilmesi ve spotify’da parça değiştirirken kaza yapmak gibi hatalara düşmemesi yapay zekayı insanlardan bir nebze daha öne

Küresel pazarda geriye düşme korkusu Robotlar Verimliliği artırabilir. İş maliyetlerini azaltabilir. İstenmeyen işleri doldurabilir.

taşımaktadır. Birbiriyle iletişime geçebilen yapay zeka, yeni kuralları toplu olarak hep birlikte hemen uygulayabilir, uyumsuzluktan kaynaklı hataları da minimuma indirebilir.

Robotik dünyası gelişmeye devam edecek, ancak bazı görevler ve roller benzersiz olarak insan kalacaktır. Ve teknolojinin kabul görmesi - robotlar dahil - kuşkusuz ilerlemeye yol açacaktır. Çalışanların kişisel yetkinliklerini gitgide daha fazla kullanması gerekecek

247

TEKNOLOJİ RAPORU

GELECEĞİN İŞGÜCÜ MODELLERİ

Tüm organizasyonlar, otomasyonun, AI ve robotiğin işgücüne sundukları zorlukları ele almalı ve insan çalışanlarının yeni yardımcı pilot meslektaşlarını kucaklamasına yardımcı olmalıdır. İşletmeler, işyerinde dikkatlice kabul edilen teknolojinin benimsenmesinden ve kullanılmasından faydalanacaktır.

Otomasyon, bilişsel teknolojiler ve yapay zeka dikkatleri çekerken, şirketlerin bazılarının insanlara, diğerlerinin makinelere ve diğerlerinin de teknolojinin insan performansını artırdığı melez bir modele geçerek, çalışan rollerini yeniden kurgulamaları gerekebilir. Hem insanları hem de makineleri yönetmek, insan kaynakları organizasyonunda çalışanları eş zamanlı olarak yeniden eğitmek ve sanal işçileri, bilişsel aracıları, botları ve diğer AI güdümlü yetenekleri yönetmek için yeni İK süreçlerine öncülük etmek de dahil olmak üzere yeni zorluklar ortaya çıkaracaktır.

Platform çalışma modellerinde yeniliğe adapte olabilen çalışanlar ön plana çıkıyor Platform ekonomileri birçok endüstride ortaya çıkıyor. Tedarik ve talebi doğrudan dijital bir platform üzerinden birbirine bağlayan platform, aracılara olan ihtiyacı ortadan kaldırıyor ve bu da hizmetleri daha etkin ve şeffaf bir hale getiriyor. AirBnB, eBay ve Uber, tedarik edilen ürünlerin sahibi olmadan, tedarik ve talebi bir araya getirmek için platformlar sağlayan şirketlerin iyi bilinen örnekleridir. Kimi zaman kısa vadeli sözleşmelerin ve serbest çalışmanın daimi işlerde hüküm sürdüğü “gig” ekonomisi olarak adlandırılan

Yeni dönemde yetkin ve etkin insan kaynağına duyulan gereksinim katlanarak artarken yetenek savaşları globalde hız kazanacak, yetkin ve etkin insan kaynağının tarifi de değişecek. Mental kapasite, hızlı sorun çözebilme yetisi ve duygusal zekası yüksek olan profillere olan ihtiyaç önümüzdeki dönemde CQ’ya (curiosity quotient) yerine bırakacak.

Bu yeti için potansiyel profiller ise “ne yapacağını bilmediğin zamanlarda ne yapacağını belirlemeyi bilme” özelliği olarak tarif edilen ve bu anahtar özelliği bünyesinde barındıran “learning agile” profiller olacak. Sağ beynin geliştirilmesine, merakın ve deneyimselliğin desteklenmesine olan ihtiyaç her zamankinden fazla.

ABD işgücünün %43’ü 2020’de serbest çalışan olacak.

ABD’deki serbest çalışanlar, her yıl ekonomiye toplamda 1,4 trilyon dolar katkı sağlıyor.

Serbest çalışan yazılım geliştiricileri saatte 1000 dolara kadar kazanıyor.

Yapay zeka, Instagram pazarlaması, Makine öğrenimi ve Marka stratejisi, 2017’nin en çok talep edilen becerileriydi.

Evden çalışma, iş performansını %13 artırıyor.

Kaynak: FreelancingHACKS.com

248

TEKNOLOJİ RAPORU

GELECEĞİN İŞGÜCÜ MODELLERİ

bir trend var. İş ekonomisi, yetenekli kaynakları elde etmenin yeni yollarını sağlayabileceğinden, İK departmanları tarafından dikkate alınması gereken bir trend.

Freelancing (serbet çalışma), insanların 9’dan 5’e kadar olan iş gününden kaçmak için gittikçe daha çok tercih ediliyor. Pek çok serbest çalışan, bu istihdam modelini tercih ediyor çünkü bu model özgürlük vadediyor. Serbest olmak, aynı zamanda güncel teknolojiye sahip olmak demek olduğundan, teknolojinin gelişimi bu anlamda da katkı sağlıyor. Serbest çalışanlar yüksek talep görmek için teknik yetkinlik ve becerilerini geliştirme konusunda çok daha istekli ve aktifler.

En Son Ne Zaman Beceri İle İlgili Bir Eğitime Katıldınız?

ABD Katılımcılarının %’si:

%75

%70

%45 %30

%25

%0 Serbest Çalışanlar (Son 6 Ay İçinde)

Önde gelen küresel serbest platform Upwork, şirketlerin uzun soluklu geleneksel işgücünü, dış çalışanlardan ödünç aldığı beceriler ve deneyimlerle büyük ölçüde hızlandıran bu tür platformlara örneklerden sadece bir tanesidir.

Bu işbirlikçi araçları tamamlayan serbest pazar yeri sağlayıcıları, çevrimiçi iş yönetimi özelliklerini kendi hizmetlerine yerleştirdiler ve özel kurumsal teklifler yarattılar. Bu özellikler, şirketlere proje yaşam döngüsü boyunca çevrimiçi çalışmanın güçlü yeni yeteneklerini sunmakta.

Kurumlar platform çalışma modellerinden yararlanmaya başlıyorlar

%55 %50

Platform teknolojileri aynı zamanda işletmelerin işgücü gereksinimlerini talep üzerine çalışan vasıflı bir tedarikçiyle birleştirmek için ihtiyaç duydukları kapasiteleri de sunmaktadır. Dijital teknolojiler ve akıllı algoritmalar sürtünmeyi, işçileri ve işverenleri eşleştirmede zaman, maliyet, konum, kalite ve şeffaflık açısından ortadan kaldırır.

Serbest Olmayanlar (6 Aydan Daha Uzun / Hiç bir zaman)

Şirketler bugün kurumsal pazar modeli için ilk adımlarını atmalıdır. Organizasyonlar eninde sonunda, daha büyük dönüşümleri teşvik etmek ve şirket pazarını oluşturmak için talep üzerine işgücü istihdam etmekten öğrenilen dersleri kullanacaktır. Serbest çalışanlar işgücünü artırmaya devam edebilir, ancak iç işgücünün kilit parçaları da dönüştürülecektir.

Kaynak: Klenier Perkins 2018 Internet Trends

Bireylerin tek bir pozisyon için işe alındığı ve sabit iş fonksiyonla-

249

TEKNOLOJİ RAPORU

GELECEĞİN İŞGÜCÜ MODELLERİ

rıyla uğraştığı geleneksel bir yapı yerine, pazara benzer bir yaklaşım, projeden projeye, beceri, bilgi ve personel ihtiyaçlarına göre dinamik olarak birlikte çalışan insanları destekleyecektir.

Yaratıcılık, eleştirel düşünme ve empati, artık tüm çalışanların değişim için çalışması ve hem şirketlerinin büyümesine hem de kişisel memnuniyetlerine katkıda bulunmaları için daha önemlidir.

2027’ye kadar... %56

Organizasyonların, tüm yeni yetenek türlerini işgücüne entegre etmek, işbirliğini ve entegrasyonu genişletmek ve tutarlı bir deneyim yaratmak için ayrıntılı bir yaklaşıma ihtiyacı vardır.

Tüm kuruluşların %56’sı serbest çalışanlardan daha fazla yararlanacak.

Teknolojik değişim hızlanıyor

%74

Şu anda serbest çalışanlara sahip kuruluşların %74’ü kullanımlarını artıracak.

Yetkin insan kaynağına

%38

Tam zamanlı / sürekli çalışanların %38’i, ağırlıklı olarak uzaktan çalışacaktır.

ulaşmak zorlaşıyor

Platform çalışma modelleri

3x

6x

Ofisler günlük seyahat yerlerinden ziyade geçici bağlantı noktaları olarak hizmet verecek (Katılanlar katılmayanlardan 3 kat daha fazla).

Dinamik ve çevik takım yapıları norm haline gelecek (Katılanlar katılmayanlardan 6 kat daha fazla).

250

ön plana çıkıyor

Marka bilinirliğinin önemi artıyor

TEKNOLOJİ RAPORU

GELECEĞİN İŞGÜCÜ MODELLERİ

Firmaların çalışanlarıyla olan ilişkisinde marka bilinirliği önem kazanıyor Kişisel markalaşma, yeni bir döneme geçiyor ve daha derin bir incelemeye çıkıyor; çünkü işverenler çalışanların kişisel markalarının gücünü şirketin yararına kullanıyorlar. Her şeyin bağlantılı olduğu bir dünya, toplumu müşteriler, çalışanlar, vatandaşlar olarak küçük kutular haline getirdi.

“Marka bir sözdür. İyi bir marka, tutulan bir sözdür.”

Muhtar Kent Şirketler, müşteriler, çalışanlar, hükümetler ve kamuyla daha derin ortaklıklar kurmak için ve daha fazla ortaklığa sahip olmak amacıyla, artan ve gömülü teknoloji etkileşimlerini kullanıyorlar. Kendilerini toplumun her tarafına yerleştirerek, iş ve kişisel arasındaki çizgileri bulanıklaştırıyor ve gelecekteki büyümeleri için yeni bir iz bırakıyorlar. Teknoloji şu anda günlük faaliyetlerimize sıkı sıkıya bağlı, ancak kapsamı bundan daha büyük: toplumumuzun parçalarını yeniden şekillendiriyor.

Teknoloji devlerinin erişim ve mahremiyet gibi toplumsal sorulara daha aktif olarak değinmesinin bir sebebi var: eylemler kurumsal etiketleri tanımlar. Apple, ABD hükümetine iPhone üzerindeki verilerin şifresini çözme yeteneğini vermeyi reddetti ve halka kararını açıklamak için önemli bir zaman ve kaynak ayırdı. FBI’ın Apple’dan yardım almaksızın şifreyi kırarak ilerlemesi ile konu kapanmış oldu.

Kurumsal imaj, çalışan imajı ve çalışan algısı dijital ortamda bütünleşik hale geliyor Organizasyonlar, potansiyel müşterileri etkilemek için dikkatle hazırlanmış pazarlama mesajlarını ortaya koydu, ancak bu mesajların etkisi, bireysel çalışanlarla yaşanan deneyimlerden etkilenebilir. Kuruluşun itibarını olumsuz yönde etkileyen eylemleri önlemek için, kurumsal liderler, olumlu davranışları teşvik etmek için kötü davranışları ve çalışan savunuculuk programlarını caydırmak için sosyal medya politikalarını kullanabilirler.

Siber zorbalık uluslararası alanda büyüyen bir sorundur. Giderek şirketler, kar amacı gütmeyen kuruluşlar ve diğer gruplar siber zorbalar tarafından taciz edilmektedir. Siber zorbalar veya troller, başkalarını çevrimiçi olarak kışkırtıcı veya saldırgan bir dil kullanarak kışkırtan ya da sadece bir bireyden ya da organizasyondan kurtulmak için yanlış bilgilendirme yapan kişilerdir.

“Bir iş kurmuyorsunuz, insanları inşa ediyorsunuz ve sonra insanlar işi kuruyor.”

Zig Ziglar

Bu “hyperconnected” dünyada, bir Web sayfasıi kurulabilir ve neredeyse hiçbir ücret ödemeden bir sosyal medya profili oluşturulabilir. Ancak, şu anda 467 milyondan fazla kişinin profillerini koruduğu (yüzde 72’si ABD dışında olan) LinkedIn’de, bir profil

251

TEKNOLOJİ RAPORU

GELECEĞİN İŞGÜCÜ MODELLERİ

%75

İş başvurusunda bulunmadan önce adayların %75’i firmanın itibarını ve İşveren Markasını araştırdı.

şan tarafından yayınladığı zaman 24 kez daha fazla tekrar paylaşılır. Şirketleri ile sosyal olarak ilgilenen ve değer veren çalışanların, şirketlerinin geleceği konusunda iyimser olma olasılığı %27, şirketlerinde kalma olasılığı %20 ve şirketlerinin daha rekabetçi olduğuna inanma olasılığı %40 daha yüksektir.

Yeni yaklaşımlar hem fiziksel hem dijital ortamlarda çalışan deneyimini de etkiliyor

%83

İşverenlerin %83’ü İşveren Markasının işe alma yeteneklerinde önemli bir rol oynadığını söylüyor.

%69

Adayların %69’u, bir işi olmasa bile, kötü bir itibara sahip bir firmada bir işi kabul etmeyeceklerdir.

“Önemli anlar”, örgütün dört duvarı ile sınırlı değildir. Bir çocuğun doğumu veya yaşlı bir ebeveynin hastaneye yatırılması gibi çalışanların kişisel yaşamlarındaki olaylar, bir çalışanın iş performansı ve üretkenliği açısından önemli etkilere sahip olabilir. Çalışan deneyimlerinin tasarımı bu dış faktörleri de dikkate almalıdır.

başlatabileceğimiz için, bunun etkisini en üst düzeye çıkarmayı bildiğimiz anlamına gelmez. Daha fazla insan, bu açık ve bilinçli sosyal etkileşimin (ve benliğin) ticarileşmesine giriştiğinde, nereden başlayacaklarını veya zaten tek başlarına nereye gittiklerini bilemiyorlar. Kişisel markalarını kendi ellerine alan çalışanlardan memnun olmayan daha fazla şirket, çalışanların kişisel markalarını kurumsal olarak birleştirmek ve yönetmek için adımlar atıyor.

Dolayısıyla kurumun çalışan deneyimi imajında, kuruma işe alma ve çalışan çekme sürecinde yaratılan deneyimden daha çok, çalışma esnasında çalışanın neler hissettiği , çalışanla el sıkışılarak yollar ayrılırken yaşanan deneyimler daha belirleyici oluyor.

Marka mesajları, markanın sosyal medya kanalları yerine bir çalı-

İş ve iş gücü daha karmaşık hale geldikçe, “Önemli Anlar”ın yalnızca belirtilen kariyer aşamalarında meydana gelmediği açıktır. Çalışanlar, kritik anları fiziksel, insan ve dijital boyutlarda sürekli olarak deneyimliyorlar.

İşyeri deneyimini iyileştirmek, işyerini bir şekilde etkileyen herhangi bir hizmet, işlem veya işyerinde değişiklik yapmak anlamına gelebilir. Tasarım odaklı düşünme, öncelikle problemi (ör. çalışanların katılımı, üretkenliği) ve deneyimleri dikkate alınan son kul-

252

TEKNOLOJİ RAPORU

GELECEĞİN İŞGÜCÜ MODELLERİ

Çalışanların Evrimi Geçmiş

Gelecek

9-5 çalışma

İstediğiniz zaman çalışın

Kurumsal ofiste çalışma

İstediğiniz yerde çalışın

Şirketin ekipmanını kullanma

İstediğiniz ekipmanı kullanın

Girdilere odaklanma

Çıktılara odaklanma

Kurumsal merdiveni tırmanma

Kendi merdivenini oluştur

Önceden tanımlı işler

Özelleştirilmiş çalışma

Bilgi biriktirme

Bilgiyi paylaşma

Ses yok

Lider olabilirsin

E-postaya bağlı

İşbirliği teknolojilerine bağlı

Bilgiye odaklanan

Uyarlamalı öğrenme

Kurumsal öğrenme ve öğretme

Demokratik öğrenme ve öğretme

lanıcıları (örneğin çalışanlar, müşteriler, ziyaretçiler) tanımlar. Bu yaklaşım, hedef grup(lar)ın deneyimlerini, odak grupları, röportajlar, yolculuk haritaları, hikaye tahtaları, hizmet planları ve prototipleme gibi yöntemlerle daha derinlemesine inceler. oplanan yeterli içgörülerle, çözümler her zaman konsept geliştirme sürecinin merkezinde, kullanıcı demografisinin ihtiyaçları ile geliştirilebilir ve uygulanabilir.

IK Analitiği ön plana çıkarak işgücünden beklentiler yeniden şekillenecek Global dijitalleşme süreçleri elbetteki insan kaynakları yapılanlamalarına tazahür edecek ve artık “Hello HR Uygulamaları” temel fonksiyonlarının ilerlemesini ve işleyişini teknoloji destekli sağlarken, aslen bireye temas eden dokunuşların önemi artacak.

Sol beyin aktivitelerindeki verimlilik ve süreç iyileştirmeleri için teknoloji ve yapay zekanın geliştirmelerine hızla uyum sağlayacak olan insan kaynakları ekipleri insan kaynakları analitiğini çalışan ayak izini takip edecek düzeye taşıyıp, insan kaynakları içinde tüm şirket stratejisine yön verecek karar destek mekanizamaları oluşturulan uygulamalara geçiş sağlamak durumunda kalacak.

Fakat asıl fark; bunun bir adım ötesine geçerek, yani verilerin üstünü kazıyıp arkadaki, insanın özüne inmeyi sağ beynin yaratıcılığını, uzamsallığını ve deneyimselliğini çalışan deneyimi uygulamalarına yansıtmaktan geçecek gibi görünüyor.

253

TEKNOLOJİ RAPORU

GELECEĞİN İŞGÜCÜ MODELLERİ

Yakasız iş gücü için yeni bir zihin seti İnsanlar ve makineler, her biri uzmanlaşmış becerilerle, iş dünyasına çok yönlü faydalar sağlayan, simbiyotik bir ilişki geliştirebilir. İnsanlar

Makineler Algı

Konuşma netliği

Koordinasyon

Yakın görüş

Hassasiyet

İnce el becerisi

Kuvvet

Hız kontrolü Temel konuşma Ses lokalizasyonu

Seçmeli dikkat Problem duyarlılığı Sözlü ve yazılı anlatım

Konuşma tanıma

AKILLI OTOMASYON

Dinamik esneklik Gece ve periferik görüş

Sözlü ve yazılı anlama

Reaksiyon zamanı Dayanıklılık

Endüktif ve tümden gelimli akıl yürütme Yaratıcılık

Kategori esnekliği

Düzenli nesne manipülasyonu

Gelişmiş rol uzmanlığı

Scalable processing capacity Karmaşık problem çözme Yargılama

Uzmanlık Uygulama

Aktif Dinleme

Fact recall

Geliştirilmiş karar verme

Eleştirel düşünme

Ekipman işletim ve onarım

Etik

Durum Belirsizliği Yöneylem Analizi

Kalıp tanıma

Artan üretkenlik, yenilik, verimlilik.

Tarafsızlık

Mantık

Sistem Tasarımı İkna

Empati

“ Hayal gücü bilgiden daha önemlidir. Bilgi

Yapılandırılmış çıkarım

Müzakere

sınırlıdır. Hayaller dünyayı kuşatır.”

Veri keşfi

Beceriler Bilişsel

Algoritmaların aksine, insaoğlu önceki verilerden görülemeyen veya yeterli verilerin olmadığı noktalarda beklenmedik aksiyonlar alma ve aksiyonları başarmak için sıradışı teknikler geliştirme konusunda oldukça başarılı olmuştur. Nükleer enerjinin icadından uzay teknolojilerine kadar bir çok gelişim, cesur ve bazen de sonuçlarının yeterli düşünülmediği kararların eseridir.

Durum izleme

Sosyal algı

Psikomotor, duyusal, fiziksel

İnsanların fiziksel ve zihinsel yeteneklerine ek olarak, ileride en çok kendilerini destekleyebilecek yeteneklerinin, insanlığı bugünlere kadar getirenin kendi yarattığı değerler ve özellikler olacağını değerlendiriyoruz. Bu değerler girişimlerle hayat bulmaya başladı ve kurumsal dünyada da kaçınılmaz olarak yer bulmak durumdadır.

Yenilik tespiti

Duygusal zeka

Yetenekler

Insanlığı bugüne kadar getiren değerler ön plana çıkacak

Computation

Rutin okuduğunu anlama

Yönetim

İK grupları, yarının yeteneklerini (hem mekanize hem de insan) desteklemek için daha iyi konumlandırılmış, çevik, hızlı hareket eden, dinamik organizasyonlara dönüşmeye başlayabilirler. Artan işgücünde, insanlar ve makine arasındaki geleneksel sınır kaybolacaktır. İnsanları ve teknolojiyi bütünleştirmek, disiplinlerarası bir görev haline gelmekte ve İK, işlerin yeniden tasarlanmasında ve artırılmış işgücünün eğitilmesinde öncülük etmektedir.

İçerik, süreç, sistem

Sosyal

Kaynak Deloitte Insights

Albert Einstein 254

TEKNOLOJİ RAPORU

GELECEĞİN İŞGÜCÜ MODELLERİ

Yapay zekanın mevcut yetkinlikleri geçmiş veriye dayanmaktadır.

Geçmiş veri istatistiksel anlamda çok defa haklı çıkabilir ve özellikle bazı kararları almakta oldukça etkili olabilir. Fakat gelecek her zaman farklılıklara açıktır. Geçmiş veri, hele ki insanlar gibi sürprize ve tahmin edilemezliğe açık bir boyutu da içeriyorsa her zaman iyi bir taminleyici değildir, ve bazen büyülü anlar ve büyük kazanımlar o beklenmeyenin bulunmasıyla elde edilir.

Goldman Sachs 2014 dünya kupasında denediği ve başarısız olan yapay zeka tahminleyicisini bu dünya kupası için daha fazla bilgi boyutunda eğiterek tekrar denedi. Goldman Sachs’ın yapay zekası turnuva öncesinde harcanan tüm geliştirme maliyeti, işlemci gücü ve verinin ışığında finalin Almanya ve Brezilya arasında oynanacağı ve Brezilya’nın kupayı alacağı gibi klişe bir tahminde bulundu. İstatistiksel ve matematiksel olarak belki de en rasyonel sonuca, biraz fazlaca efor harcayarak ulaşmıştı.

Goldman Sachs’ın bu bahse para yatırmadığı için belki işi biraz gevşek tuttuğu düşünülebilir. Bahis sitelerinin turnuva öncesindeki tahminlerinde de Brezilya ilk sırada, Almanya ikinci sırada yer almaktaydı. Sonuçta final Hırvatistan ve Fransa arasında oynanırken, Almanya ve Brezilya yarı finali dahi göremedi. Elbette her halükarda bahis siteleri çok sayıda bahis ile karlılıklarını korumuşlardır. Bu matematik ve istatistiğin bir sonucu.

“Ölçemezsen yönetemezsin söylemi, maliyetli bir efsanedir.”

W. Edwards Deming

Gelecekte yapay zekanın öngörülebilir ve tahminlenebilir konuları çok geniş bir örnek uzayda insanlardan yardım almadan yapabileceği aşikardır. Örneğin yapay zeka aynı anda tüm insanların konuşmalarını dinleyebilir, tüm kamera görüntülerini inceleyebilir, kredi skorlarını gözlemleyebilir ve %99’lar mertebesinde kendinden beklenen tahminleri gerçekleştirebilir. Fakat yukarıdaki örnek gibi tek başına değer taşıyan konularda binlerce insan eşleniğine yenilmeye engel olamayacaktır.

“Bir şey yapılana kadar her zaman imkansız görünür.”

Nelson Mandela Bu nedenle insanlara biçilecek roller yapay zekanın yapamayacağı konulara odaklanacaktır. Çalışanların bunu başarmak için insanı insan yapan temel değerlere tekrar geri dönmesi gerektiğini değerlendiriyoruz.

Merak etme, risk alma, yapılamayanı yapma ve bunu bazen ne pahasına olursa olsun yapma, gidilemeyene gitme ve bunu korkusuzca yapma, bazen herhangi bir rasyonel çıkar görmeden ortak çalışma, paylaşma, ortak çıkar noktalarını kovalama, gerektiğinde birlikte yola çıkılan insanlara yeterli dayanağı olmadan güvenme, bazen sadece insan olduğu için güvenme, hatalar yapabilme ve bunlardan öğrenme, bazen de o hatalardan önceki verilerden asla ulaşılamayacak tamamen başka fırsatlara ulaşma, bazen de sonuca değip değmeyeceğini düşünmeden bir şekilde sonuca ulaşmak

255

TEKNOLOJİ RAPORU

GELECEĞİN İŞGÜCÜ MODELLERİ

için her türlü fedakarlığı yapma veya bir kısa yol bulma, en basit yoldan o hedefe ulaşmaya çalışma gibi kavramların insanlara has özellikler olarak ön plana çıkacağına inanıyoruz.

“Son sınır: Uzay. Bunlar, Starship Enterprise’ın seyahatleridir. Devam eden misyonu: yeni dünyaları keşfetmek, yeni yaşamı ve yeni uygarlıkları aramak, kimsenin daha

“Tutku, yaratıcılığı ortaya çıkaran büyük bir

önce gitmediği yerlere cesaretle gitmek.”

güçtür, çünkü bir şey hakkında tutkuluysanız, risk almaya daha istekli olursunuz.”

2009 Star Trek, Bölüm Başlangıç Metni

Yo-Yo Ma Yıllar öncesinden beri toplum bilimcilerin ilgisini çeken bu konu, bir çok esere de tema olmuştur. Örneğin; Star Trek serisinde Vulkan’lar duygulardan arınmış, algoritmik ve rasyonel yapıları sebebiyle, insanların ihtiraslarından ve duygularından kaynaklanan kararlarını anlamlandıramamakta; fakat buna rağmen gelişim hızında insanların arkasında kalmakta oldukları hikaye edilmektedir. İnsanlık tutkulu bir merak ve arayışla, uzayın derinliklerinde, dost veya düşman olduğunu anlamak için yeteri kadar zaman ayırmadığı uzaylı toplumlarla bağlantıya geçerken, mantığını kullanan Vulkan’lar iletişime geçecekleri toplumları 30-40 yıl kadar izlemeyi, ancak rasyonel bir fayda gördükleri durumda iletişime geçmeyi tercih etmekteydiler.

Star Trek Ekibi’nin karşılaştıkları farklı durumlara adaptasyon hızı, dizinin her bölümünde insanların hayatta kalmasını sağlamaktadır. Mühendislik ekibi her fırsatta, yüksek riskler alarak, bölümlerden bölüme uzay gemilerinin hızını ve yetkniliklerini sürekli

arttırılarken bu yeteneklerin ne kadar gerekeceğini her zaman sorgulamamaktaydılar. Star Trek aslında insanlığın, uzayın veya bir nevi yüksek teknolojik imkanların etrafında dahi, temel değerlerinin yüceltildiği bir yapım olarak öne çıkmaktadır.

Star Trek her biri konusunda uzman olan ve sürekli gelişimi hedefleyen, sadeliği ve fonksiyonelliği hayatlarının bir parçası haline getirmiş, birlikte tek bir hedefe hayatlarını adayacak seviyede tutkuyla odaklanan, birbirlerine olan samimiyetleriyle her bölümde birbirlerine artan bir güvenle kenetlenen, cesaretle yeni gezegenler ve dünyaları keşfetmeyi ve bu özellikleri sayesinde insanlığın yücelmesinin hikayesidir. Günümüzde benzer bir yaklaşımı iş hayatında da inovasyon ve girişimcilik kavramları altında aktif olarak görmeye başladık. Hızlı karar verme, hızlı hata yapma ve hatalardan hızlı öğrenmek insanların en temel özelliği olarak iş dünyasında yer bulmaya başladı. Hem kendi hatalarımızdan hem de başkalarının hatalarından hızlı bir şekilde öğrenmek ve yepyeni çözümler üretmek başarının önemli unusrlarından birisi haline geldi.

256

TEKNOLOJİ RAPORU

GELECEĞİN İŞGÜCÜ MODELLERİ

Diyor ki... “Şans, yalnızca hazır olan zihinlere güler.”

Louis Pasteur

Öğrenme sadece teknik yetkinlikleri değil aynı zamanda iletişim, ortak çalışma, yeni durum ve iletişim yapılarına adapte olmayı da içermektedir. Son derece önemli bir değişimin yaşandığı ve sonuçta bu değişimin esas olarak çalışanların kitlesel olarak yerinden edilmesine mi, yoksa yeni fırsatların ortaya çıkmasına mı yol açtığını belirleyecek olanın eylemlerimiz olduğu açıktır. Yakın vadeli geçişi yönetmek ve geleceğe yönelik becerilerle bir iş gücü oluşturmak için bugün sadece kurumlara değil, bireylere yani çalışanlara da büyük sorumluluk düşmektedir.

TEKNOLOJİ RAPORU

KAYNAKLAR

• 2018 CIO Trend Raporu • Microsoft CEO Summit 2018 • Ekonomi Bakanlığı Kalkınma Planı • Accenture TechVision 2018 Tech Trends Report • CB Insights State AI China Briefing • CB Insights State of Artificial Intelligence • CB Insights Fintech Trends 2018 • CB Insights Tech Trends 2018 • Open Banking and PSD2 – Deloitte • Deloitte Tech Trends 2017 • Dataprotection / Data / PSD2 in Retail Banking - R. Hamers (Chairman of the Executive Board ING Group) • Deloitte TechTrends 2018 • A Tale of 44 Cities – Connecting Global FinTech: Interim Hub Review 2017, Published by Deloitte April 2017 • Dijital Teknolojiler ve Ekonomik Büyüme Raporu – TÜSİAD, Ekim 2018 • Türkiye FinTech Ekosisteminin Sürdürülebilir Gelişimi için 23 Öneri – BKM • Payments Transformation: JOSTLING FOR POSITION IN THE NEW DIGITAL LANDSCAPE – FINEXTRA • Forrester Technology Trends 2016-2018 • Gartner Top 10 Strategic Technology Trends 2017 • Gartner Technologies Hype Cycle • Bank 4.0: Banking everywhere, never at a bank • The INSURTECH Book: The Insurance Technology Handbook for Investors, Entrepreneurs and FinTech Visionaries • The FINTECH Book: The Financial Technology Handbook for Investors, Entrepreneurs and Visionaries • The WEALTHTECH Book: The FinTech Handbook for Investors,

Entrepreneurs and FinTech Visionaries • IDEX – Biometric Payment Cards, Where is the Market Today?

Report 2018 • JOBS LOST, JOBS GAINED: WORKFORCE TRANSITIONS IN A TIME OF AUTOMATION – December 2017 – McKinsey • Seven Faces of Learning Agility by George Hallenbeck, Vicki Swisher, and J. Evelyn Orr - Korn/Ferry Institute • Learning Agility – Korn/Ferry International • KPMG 2018 Technology Insight: Tech Hubs Forging New Paths To Outpace the Competition • GLOBAL INNOVATION INDEX 2018 – Wipo • Tech Nation 2017 – TechCity 2017 Report • Global Startup Ecosystem Report 2018 – Startup Genome & The Global Entrepreneurship Network (GEN) • World’s Top 10 Innovation Hubs - Business Facilities Magazine • Tech Disruptors – KPMG • The Global Innovation Index – WIPO • World InsurTech Report 2018 – Capgemini and Efma • Where Fintech Lending Will Land – Accenture • The Future of Banking 2017 – KPMG • UK Banks Performance Benchmarking Report – KPMG • Challenger Banking Report 2016 – KPMG • Fintech Call for Input - Authority for Consumers & Markets • Value of Fintech – KPMG • The Intelligent Customer Experience: A new approach for banks – EY • Future of Fintech 2018 – BI Intelligence • Game Changers 2019 – CBInsights • The Global Financial Centres Index 23 – Long Finance

258

TEKNOLOJİ RAPORU

KAYNAKLAR

• Global Innovation Index 2018 – Cornell SC Johnson College of Business • Doing Business 2018 – World Bank Group • Startup Barometer Europa – EY • Blockchain in Financial Services: Regulatory Landscape and Future Challenges for its Commercial Application – JAVIER SEBASTIAN CERMEÑO, BBVA • Artificial Intelligence Strategy for Europe 2018 – ASGARD • Germany Fintech Landscape – EY • Berlin Aktuel: Fintechs in Berlin – Investitionsbank Berlin • Business Incubators Accelerators UK Report – Department for Business, Energy & Industrial Strategy • Next Generation Mobile Technologies: A 5G Strategy for the UK - Department for Culture, Media & Sport • 2018 Tech Nation Report • Regulating Open Banking – Ismail Chaib, COO, Tesobe • The Pulse of Fintech Q3 2018 – KPMG • The Pulse of Fintech Q4 2017 – KPMG • Money Tree Q3 2018 – CBInsights • Fintech Activities Worldwide October 2018 – TEB Private Banking • Top Global Fintech Hubs Report | Deloitte UK • Fintech100 2018 Report – KPMG • FT Partners Profile – Nubank • FT Partners 3Q 2017 FinTech Insights • FT Partners Research – Global Money Transfer Trends • FT Partners Research – Insurance Technology Trends • FT Partners Research – WealthTech Report • Challenger Comparision - FT Partners Profile - Monzo Series E Round

• PSD2 - Accenture Payment Services – April 2016 • Traditional BPM Gives Way to Digital Process Automation – Ultimus • Significant Cyber Events List – CSIS • Finextra Payments 2018 Report • Connecting Global FinTech Hub Review 2016 - Deloitte • IDC Future Scape Worldwide Financial Services 2018 Predictions • Insights Driven Business - Forrester • European Retail Banking Report – Oliver Wyman, Marsh & McLennan Companies • Emerging Technology Trends – EY • Fintech100 2018 Report – KPMG • FTI Journalism Trends • FTI 2018 Trend Report • Future 100 2018 - JWT Intelligence • Gartner Top 10 Strategic Technology Trends for 2018 • IT Market Drivers 2018 (CIKLUM) • Internet Trends Report 2018 - Kleiner Perkins • On Birinci Kalkınma Planı Özel İhtisas Komisyonu El Kitabı • Accenture Workforce Market Place – Technology Vision 2017 • Emerging Workforce Trends – Sidekicker in partnership with Seek • World Payments Report 2018 – Capgenimi & BNP Paribas • The Future of Fintech and Banking – Accenture • The Book on Open Banking - Published by Bud Financial Limited 2018 • SMB Cloud Service Adoption Report – AppDirect • Artificial Intelligence: From Science Fiction to Business - IDC European Cognitive Group

259

TEKNOLOJİ RAPORU

KAYNAKLAR

• Omni-channel Banking – Efma & Backbase • Banking Technology – www.bankingtech.com • BKM Blockchain Raporu • Blockchain and Distributed Ledger Technologies - IDC European Blockchain Team April 2017 • BLOCKCHAIN 101 - Kapital Medya Hizmetleri A.Ş. – İstanbul, 2017 • McKinsey Financial Ecosystems The Next Horizon for US Banks, 2017 - KPMG • Automotive Tech Trends - Mentor Works • Avrupa Birligi Ödeme Hizmetleri Direktifi 2 • Payments Trends 2018 - Capgemini • Turning AI into concrete value: the successful implementers toolkit - Capgemini Digital Transformation Institute • Mindshare Futures - Pwc • Digital Assistants: Always at Your Service - Statista • Pwc Technology Trends 2018 • Pwc Tech Trends 2017 • Forrester Low Code - Q2 2016 • Robots - Mckinsey Sector Automation • Software Future Final Study Report – European Commission • Technology Trends, Technology Vision 2016 - Accenture • The Road Ahead Perspectives on German Banking - McKinsey&Company • Top 10 AI Trends for 2018 - PwC • Top Insights for the World’s Leading Executives - 2016–2017 Annual Edition, CEB • Transformation and Innovation: A guide to partnerships between financial services, institutions and FinTechs - Santander • Turkish Banking Sector Profitability: How to adjust to the new

life stage - Oliver Wyman • UK-Turkey FinTech Working Group Case Studies and Insights London Stock Exchange Group & Borsa İstanbul • The Future of Financial Services – WEF • What IoT Brings to Banking, By Dharmesh Mistry, UXP and Digital Product Director, Temenos • 7 TRENDS FOR WORKFORCE 2020 – Getbridge • Employee Experience Reimagined - Accenture Strategy • HOW IS AI HELPING – Accenture • New HR Connected Digital Engaged – Accenture • Reworking the Revolution - Jan-2018, Accenture • Harnessing Revolution – Accenture Strategy • Shaping Agile Workforce – Accenture Strategy • Technology Visiın 2017 – Accenture • World Retail Banking Report 2017 – Capgenimi • World Fintech Report 2018 – Capgenimi • 2017 Workplace Trends Report - Sodexo • SAP Trend Report 2018 • Techno Vision 2018: The Impact of AI - Capgemini Worldwide • Thoughtworks Technology Radar vol 18 • Trends 2017-2047 – US Office of the Deputy Assistant Secretary of the Army (Research & Technology) • McKinsey & Company, “Where machines could replace humans— and where they can’t (yet)” • Tractica, “Artificial Intelligence Revenue to Reach $36.8 Billion Worldwide by 2025” • Eric Schmidt, Chairman, US Defence Innovation Advisory Board, Keynote Address at Artificial Intelligence & Global Security Summit, 11/13/17 • https://techcrunch.com/

260

TEKNOLOJİ RAPORU

KAYNAKLAR

• www.theguardian.com • https://tr.euronews.com • https://gelecek.tech • https://www.raconteur.net/technology/emotionally-intelligent-ai-future • https://www.mckinsey.com/industries/automotive-and-assembly/our-insights/disruptive-trends-that-will-transform-the-auto-industry • https://qz.com/1444810/california-is-letting-waymo-test-selfdriving-cars-without-humans/ • http://science.sciencemag.org/content/356/6334/183 • https://www.theverge.com/2018/5/24/17388696/uber-selfdriving-crash-ntsb-report • https://publications.parliament.uk/pa/ld201719/ldselect/ ldai/100/10013.htm#_idTextAnchor152 • https://www.theglobeandmail.com/world/article-in-china-classroom-cameras-scan-student-faces-for-emotion-stoking/ • https://twitter.com/MikeQuindazzi/status/1056139497006604289 • https://www.mckinsey.com/~/media/mckinsey/business%20 functions/mckinsey%20digital/our%20insights/where%20machines%20could%20replace%20humans%20and%20where%20 they%20cant/sector-automation.ashx “Finansal Ekosistem Raporu” bölümü aşağıdaki kaynaklardan direk veya dolaylı alıntılar yapılarak hazırlanmıştır.

Global Startup Ecosystem Report 2018 Report, Global Startup Ecosystem Report 2017 Report published by Startup Genome LLC (www.startupgenome.com)

2017 Published by Deloitte in collaboration with the Global FinTech Hubs Federation, represented by Fintech İstanbul in Turkey “The Global Innovation Index 2018: Energizing the World with Innovation” in collaboration between Cornell University, INSEAD, and the World Intellectual Property Organization (WIPO) as co-publishers, and their Knowledge Partners.

“Measuring Business Regulations” by World Bank “The Global Financial Centres Index 23” report by Long Finance “Teknoloji Trend Raporu” by Softtech (www.softtech.com.tr) data provided by Crunchbase Yatırım rakamları için “Our Own Analysis for Fintech Trend Report

by Softtech” çalışmasından yararlanılmıştır. Fintech ve diğer alt kategorilerde 20 Kasım 2018’e kadar olan yatırımlardan 1.6m$ ve üzeri yatırımlar baz alınmıştır. Genel VC yatırımlarında 20 Kasım 2018’ e kadar olan yatırımlardan tüm tutarlar dikkate alınarak çıkarılmıştır. Şehirlerin güçlü Yönleri, Fintech Skoru ve alt skorlamalar için “Global Startup Ecosystem Report 2018 Report” raporundan yararlanılmıştır. Şehirlerin Zorluklar kısmı için “A tale of 44 cities Connecting Global FinTech: Interim Hub Review 2017” raporundan yararlanılmıştır.

A tale of 44 cities Connecting Global FinTech: Interim Hub Review

261

KAYNAKLAR

2019

TEKNOLOJİ RAPORU

TEKNOLOJİ RAPORU