Onsoz_18

Ă&#x2021;IN GI DA8%8 8K 6D+D2 <>;9>.&

xvĹĹĹ K�TAP D�Z�S�

/39837> >1<=<8> >;.; :-<8 ;=;9>+<-5=>+ =;86;=: !# ! +< 5>%,7,9, !# !# # ! # " " "# ! # # " # "

" # "

,MA7>2OQ LP P&NLO%O"NMN>P$JOALOJ IAFPM&=L Bdcmhjojp(og[p1bfnjmpGolp 00 DDpJoc<p-pp>nj<p27D7p7*/p**p*.

I>DNJQ D..)[pHh[8a<D0p9olhoeop >nj<p27.7p*0/p-.pD-p HMGPJP Poe%lg%kpHah[pGmcmcpNSc[p8a<77 D*pJ%]%joe H$PMP 9%lokj%p;oR[pNcoc_khp(og[p-D2D7pHh[p 3ng_hpNSc[pJoc<pDp8a[p7p pHneRol >nj<p2.77p*&/p)2p-7 HMFO Ncoc_khpPbjXokipPnep;oRojjndmp8a<- )pJoc<. #oRml`nep>nj<p2p.*7p7.2p.0p)* HMFPG9P 'nX]mSo op;oR[pJbkcbjb p(og[ppNh%lT%jokpHh[ :ojmp p;kh[ppJ<pDpA<Dp8a<02p >njnQal<p2p.7-p7D-p*/pD7 """[nhmldoloc[ak\ alda]gnk\mdm \fomj[Taf mdcol`bjoemdm\m \fomj[Taf CGNDQ <1/5 > @dcncpNColdp;oc`ooT%j%hpp ;nkhn]nQnlgmp;oR[p 'o]%jSo op(og[p*[p=nkpHol[ppppppppppppppppppppppppppp Hmc[8a<pD- 7-p>aShoS%p p dcol`bj

>nj<p7D7p&-&pD)p)*

;nkpRop`o$ Hm]pjnpknp enplmp `mkp dopeipfi]pjoWp \_]p dopeipfi]pjop enplmpgnl fnkpRop`opgnpfnplmlpTa^phbpdbplbpeop^ipeapkb][ JopXbpkbpTbpdipTohpjopkip\mp`mpeapYblpapjolpeo]pgUplnpfmplm \npkmpgnp`ipkohpcih[p;_p]mpYmpfm]pjnWp^mpmpkmpfm]pjnWp]opfolp]opfol Qokhpjip ncphmlpjmhpjnpkmpfm]pjnp Znp^mcpjmp m^pZmp Xnp npfnhpZmp nepjnfpjnpV kmlpgnpenkpojpgih[pKo]p`apebpg_p]nlpjnplnlpQndpcmpXojpjnpknWpRojh ^nlpjmhpjnpkmplnpm^pZmplmlWpnpfnhpZmplmlph_jpc_pk_pl_pXnpdoplopciplipcopV ^ipfopeopZopji^pcih[p9np^mcpjmpenkpjnkpgnp+lpdU]pdcolcpjopkipoZpcih$ B^pZmpXnpnpfnhpZmpnepjnfpjnpkmlpgnlpapjbp^olpQapcaYpkoQpdnkp\mpfmp]m gnpYmp^mhpenkpjnpknpcop^ipgih$ Npeip^ipYip Hoplocp ;nkphnp]mp apjopkohp )[p \nkpZnhpjn^pcmkpgmpYmpV fm]pdoplocpfnkphn]pjnpkmphalpQnpkolpdilpgopMnpfnpYmlpUkp\_cpjnlpV fnpdmlpgnp doplopcilp kapj_Ll_p Znp^mcpjmp eUlpjnpkmepjnp npjnp ojpfopeo Zopji^pcih[pNepliphaplbpebpgadpeopfip]opgopcop^ipgih[p :_]pjnp `mkpjmhpcnp enplmp gUplnpfnp gnp fnkpRop`op gnpgmhp Xn enplmpgUplnpfmlpopcUjpenpZopji^pfopjopkiplipgop`o^pjocpcih[p;_p]mh opcUjpenpdmWp>mpeocpkapopcUjpenpdmWp#mpmkpXnp@pgnp`mpeocpNpcUjpenpdmWpKnpV lmpBlpdolpNpcUjpenpdmpEMKnplmp@XpknpgnpHoplocLp`o^pjihpjipZopji^pfo e_pk_pc_pj_peakFp>_fp`bpopcUjpenpjnkpgnpenkpojpfohpXnpRocpcopenpV lmpopcUjpenpZopji^pfopjopkiplip`mkpjmhpcnpe_pk_cpfnhpmpZmlpdm]paphbkpV jopkipfip]ipopcUjpenpZopji^pfopjopkiplop`nhpjmpeapkb][ B^pcnp emplnp `mkp >_peoSp JmpcoSp 'bpopkip gopRop E.2p @phmfV) JopdifFp `o^pjipeak[p Bdpcolp`bjp JmpcoSp 'bpopkilpgop dm]p aphbkpjopkipV fi]pjop`bpjb^pfohpmpZmlpdop`ikpdi]pjoplipeapkb][pPbpdnplnpenpkmpfm] D2[pdopjalpgopapjopToh[pGnpSmplmp]mpD2[pdopjalpgophmpNpeip^ipYipHopV locp;nkphnp]mpdcolpgiplop`nhpjmpeapkb][ +lpdU]O_lp D)[p dopeipdilpgop enkp opjolp MRop]mpkolpgop UjpV fnh$Lpeop]ipdiplilpmpZnkpdmlpgnp\npZnlpM$p`bkpCbpXop]mplmlpeoQpV copdip caSpjbfpTbp\nkpZnhpZmO$LphoXpkofpjopkipeolpji^phbjpjoplijpV fi^pcik[p M>aSpjbfpTbp \nkpZnhpZmLp mpjnp Mdadpeopjmdcp \nkpZnhpZmL oeplip ^nepjnpkmp mpQopgnp npgnlp hoXpkofpjokpgik[p Pbp eop]ipgop mphmpdm `mkp`mpkmplmlphokp^ipcip\mp`mp\Udpcnpkmjpfnhpcnpgmk[p?epdophmpmphmpdmp`mk Xnpoeplip^nepjnkpgmk[pPbpeolpjip^ipg_p]njpcmkpaphbkpjopkipfi]pgolpUpV ]_kpgmpjnpkm][ +lpdU]O_lp mjhp Ziphip^ilpgolp `bp ]opfoplop hopgokp Znp^mcpjm gadpeop haplbpjopkiplip mlpTnpjnpgmh[p #mfpgmp gopRop gnpkmlpjnpfnpdmpln opko^pcikpfopjopkilpeopSijpgipYiWp`mkpopjolp_p]npkmplnpnpYmpjnlpopko^pcikpV fopjopkipRnpgnQpjmpeapkb][pPbphoSpdofpgopJi^pdopeipfip]ilpgadpeo haplbpdbplbWp >_khp @pgnp`mpeopciplop opeikpgih[p ?phbkpjopkipfi]pgol >_khp@pgnp`mpeopcipcopkmpRmplnp`ophi^Wp>_khp@pgnp`mpeopcilpgophaplbpV jokWp >_khp @pgnp`mpeopciplop m^pZmp diplipQiplilp \mpkmp^mWp >aSpjbfpTb \nkpZnhpZmpnpgnp`mpeocpZipjopkipfi]pX`[p`o^pjihpjokpjopmjp\mpjmpeoSpcihpV jopkipXnpeopSopTohpjopkipZnp^mcpjmpmlpTnpjnpfnpjnkpjnphocphipjopkiplip`nhpV jmpeapkb][ Knplmp dopeipfi]pgop hi^p dopeipfi]pgop `bpjb^pfohp gmpjnpYmepV jn[[[

*GGH

6JEJCJK0JGHK+(CFJH

NazÄąm Akarsu

D. DaÄ&#x;lÄą

8od%jpKoSfoj%p4 4

5-14

AJ,JE /FJ$@J?JK9JH$/ 'I?GEK> BIH3GBFIHG :nkZnhcnlpKo %eakfbeb]p4

<7: 1;9> 0 9,61<9> ;9: 6; #;>2<=<88</:>+<=146<14>

8ocbkojm]fpXnp@fmjnp=ajo Ă&#x2013;zgĂźr GĂźven 19-25

Temade Ă&#x2021;Äąnar 15-18

neRpPngknggmlpKo %eak Atila OÄ&#x;uz 26-30

`mkpgmp]mpdalpkopdipXnpeop^opeolpjopkil diplikpjopkip_p]npkmplnp[[[[[ Vedat DĂźĹ&#x;kĂźner 31-32

Aadeo $>6;>*:=>!7>&38>9;=>6;>1:=>.;> 2<>=<>85=>)0>93 $>6;>*:=>!7>&38>9;=>6;>1:=>.;> 2<>=<>85=>)0>93 ;8<> :-;>(;=:7 $6; :=>%39837;9>%0.9<74 <= <9< ":>24=4'4=4=>!7&389;=6;1: #;>2<=<8 <8:=> 6;7:/<>(;#7:69;7:=.;> 2<=<84=>2<=<8"4=4=>)093 /; >':=>.;=> ,>-<>=<"<>*5>=5= 8<>=5/>95>*5>=5>-<> <=> 080 7<' 20=>2 ;>(;/

9oepPnk`nlo

1USakcoC

Ciran YÄąldÄąrÄąm

.J IHK0G IH"FIK'GBG@ 2G?JCH(K IK3JEJCK=BIHGEI 61-64

65-66

:n]mp8acjok%

1USakcoC

<:EB:H"JKD5JE@4# A=HI7FIH

@P>Q<6LQF6JQ#OJQMOQ-NQ&P(QGPQM/QQ 4O DO$PQLNQ;PQJ/(Q;O(QLNQNLOQ879LO N 69-70

67-68

KoSoep=nho Ă&#x2013;zgĂźn Denizci

mmkp Ĺ&#x17E;ebnem Tan 70

71-75 mmk 1@:C

Pmkp Zmlmlp:_lj_ _pVpD2 KazÄąm Demir

Fadime Altan 78

76-78

PmkpPo^phop.Dp;opeidp#opQopYi<p KUpl_pl_p:npjnpTnpYnpAUplnlpjnkp Ă&#x2013;zgĂźr GĂźven 93-97 Ă?ki Nora: biri KĂźrt biri Norveçli AydÄąn Orak 98-99

J,IHFIH

D54K F=@5=K2:BJ7FJH4E RuĹ&#x;en Tutku 9=HCK IKAJK3J7KC/H))) Adnan Ă&#x2021;elebi DE4FJHK7:#FJHJK,IEBIH Recep Ă&#x2021;itikbel GKHIK0IHK3G@ K6IK?GCK;/KBJ HakkĂ˝ AygĂźn *GGH Kayhan Akan *I HIK0IEI@IFIH ErgĂźl Ă&#x2021;içekler &KJK5IK?GK.GK?JKHIC Ahmet AydÄąn

79-91

<P9PG1JPMQ!1JF1MPA1 Ruhan Mavruk 92

P k Xolp`njp\npdnpjmpPbkpdoOgophnepQmpeopdohpjolpgi 5NQ9PFQJ0Q8NQD=J3Q KnplmpHnp]alp9opji^pfopjopkiplopPo^pjopgi OQLOQMOGQAOLQ8PQJ/Q3PQ>NQ PLGQ!OAQFNQ.PQLN MHopkip\op]mpPmp]mfpgmkpPmp]mfpjnp+]p\_kpjnp^npTnhL CDO"NMQC>3NLOJNQ50GPF2FP 3HpJok\ap ZmjnkmejnpAoeol% fop:nTndm 100-106 H9MNLQ.OQ*PANDQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQ107 Ĺ&#x17E;iir / MĂźslĂźm TaĹ&#x; 108 ! -1<DK<D6D--D;

109-112

Nazım Akarsu Ben seni düşünürken Belki Tuzla’dan bir işçinin ölüm haberi gelir Tersine döner dünya Tersaneden bir ağıt yükselir Erir yüreğimin çelik potasında Gözyaşlarımın tuzu erir Bir sızı göverir Çekip gitmeyen bir sızı O işçinin babasız kalan kızı Ansızın beliriverir gözümde Ve onun dizinde derman kalmamış annesi Benzi solmuş ninesi…

Yine bir kum tanesi gibi harcanır ömürler Ve eğer gelen günler devrimi müjdelemeseler Bizler kömürleşmiş cesetler önünde cam kesen elmaslar gibi yeminler edemezdik Belki kendimizden

4

ve sevdamızdan vazgeçip Özgürlüğe götüren gemilerden sözedemezdik Çözemezdik tarihin bilmecesini çözemezdik Çömez gemiciler gibi ufuk çizgisini göremezdik Ölümsüzlüğün sırrına eremezdik Geldik gördük öğrendik Gönendik gerçeğin bilgisiyle İlgiyle eğildik insanın üzerine Kanın yerine emeğin egemenliğini kuralım Düşlerimizin ortasında duralım Ve gerçeğe dönelim diye. İstanbul 2010

Güz ‘10

D.DaÄ&#x;lÄą

BHQ8K@Q H+Q4HQ@K C*QBIQ CE8Q<I CQBHQ IQK MNpfop RnSp \Upk_jpg_pY_p \mp`mWp ZapYblpjbhp doYpV gbpebpjbp Xnp Uplnfpjmp g_p^_lpg_pY_p mpZmlp cbpcbpTbpjop^ik XnpndphmpempdopXbplbk<p[[[LpEd[/F MBpjnpkmpTmpjnkp dbdpSbdp ajpgbpjok[p Npfop opYikp `opV dolpjokWpRnkpbcphbpgolpdalpkopajpgbpYbp\mp`mWpRnpfnl `Upj_lpg_pjnk<p[[[LpEd[/F MNpfop`bpUeph_pl_lpdaplblpgoWpenplmpjnlpjnpV kmlpgnphokp^ipZiphopfopeopTopYip`mkp\nkpZnhpakpcopV eop Ziphipeakp Xnp eoep\ilpjihp hop]oplipeakpgb<p [[[L Ed[/F MNkpcihpRmZp`mkp^nepolpjop^ijpfipeakpgb[pGnf nplopempRnfpophijpji[[[LpEd[D2F Kop]okpM@plopemLlmlpmjhp`Upj_pf_lpgnpmlpcmpRokpncpV cmpYmpdoplipjolp`mkphmp^mplmlplopdijp`bpmp^mpeoSpcipYiplipcokpcip^ikpV hnlp`mpknepjnkWpodpjilpgopmdpcnkp`mpknepdnjp`mkpapjoepajpdblWpmdpV cnkpcaSpjbfpdojWphnlpgmpcaSpjbfpdojpgbpkbfpjopkiplop\Upkn `mkp gnpYnkpjnlpgmkpfnpgnp `bpjbplbkpjokp \Upk_p^_pl_ m^pjmpeak[pPmkp`ophipfopap\_lph_p1bdpV eoOgophmp `Upj_lpfnpemp gnp gapjoepji apjopkohpolpjocpfi^papjbpeak[ M[[[p Inp m^pjnkp e_pk_penpTnhW eop^opeolp\UpknpTnhL M9opmpkoL M bpmpXmXpkoWpXnkpkoLpEd[DDF #okphipTihOilpolpjopcijpgipYip`bp`Upj_fpdalpgnpknpTnpZokpSipTi[p'kolpdi]p`bkpCbpXopgnXpkmpfmpdipV kopdilpgopRojphilpdUepjnpgmpYmp`mkp^okphi[p#okphipgopRojphilphnlpgmphap^bjpjopkiplilp`mpjmlpTmplnpXokpV gipYiplipolpjopcipeak[pJnlpgmphap^bjpjopkiplilWpeahpdbjpjbpYbplblWpnpYmpcmfpdm]pjmpYmplmlWp`mpjmlZpdm]pjmpYmpV lmlpQokphiplopXokpfohpjoWpndphmpcaSpjbpfblpZUph_Sp\mcpfnhpcnpajpgbpYbplbp\Udpcnkpfm^papjbpeakpjok[ PbkpCbpXopgnXpkmpfmepjnpQnpapgojpcaSpjbfpdojpdmdpcnfpeiphipjiSp\mcpcmpopfoWpenpkmplnp\npjnlp`bkpCbpXo caSpjbpfblpgopnpfnhpZmphmcpjnpjnpkmlpeahpdbjpjbpYbpgnpXofpncpcm[p>aSpkohphUpjnpjmpYmplmlpenpkmplnp_TpV kncpjmpnpfnhWp_TpkncpjmphUpjnpjmhp\njpgm[p@pfnhpZmphmcpjnpjnpkmlpeahpdbjpjbpYbplblpdaplopnkpfnpdmpXnpU]pV jnfpjnpkmplnphopXb^pfopdipmpZmlpgopRopbp]blp`mkpgUplnfp\njpfnpdmp\npknphmpeakpgb[ Kop]opkilp^okphipeipkapfopliplopojpfopdiplilplnpgnplmWpoepliphap^bjpjopkilp1bdpeoOgopapdipkopgo gnpXofpnpgmpeakpajpfopdipgik[pInpRojhpakpgopgop`mkpbpeopli^pXnpf_pTopgnpjnpmpZmplnp\mkpfm^pcmk[ #okphipeipdUepjnpenlpRm]pfncpZmphi]p;op^opgnpYmjWpnpYmpcmfpjmWpakpcopdipliQpcolp`mpkmpapjolpInpko 3oXpjaXploOgik[p @pfnhpZmpjnpknp `mpjmlZp gip^okpgolWp oepgilpjokp copkopQilpgolWp akpcop dipliQpcolp mpjnpkmpTm blpdbkpjokpcopkopQilpgolp\Upc_pk_pj_peak[

GĂźz â&#x20AC;&#x2DC;10

5

Ă&#x2021;

erniĂževski eski romancĂ˝lar karÞýsĂ˝nda tamamen devrimci bir anlayýÞla hareket ediyor. Bir bakĂ˝ma Cervantesâ&#x20AC;&#x2122;in Don KiĂžotâ&#x20AC;&#x2122;ta yaptýðýnĂ˝ farklĂ˝ bir biçimde yapĂ˝yor.

Cervantesâ&#x20AC;&#x2122;in Don KiĂžotâ&#x20AC;&#x2122;taki anlayýÞý, konumu tamamen devrimcidir. Arada belli farklar var.

,MQA7> Kop]okp M+lpdU]Lp opgiplip XnkpgmpYmp `bp `Upj_fpgnp aphbpebpTbp mpjn gmpeopjapYop\mpkmpeakWpcokpcip^ipeak[pKop]okpgopRopkapfoplop`o^pjopfopgol kapfoplilpRnpenpTolpjip`mkp`Upj_pf_pl_p`op^opopjipeakpXnp`bplbplnpgnl eoSpcipYiplipRnpfnlpdalpkopopZihpjipeak[p9nkplmp^nXdphmp`bpkopgophnlpgm kapfolpolpjopeip^iplipopZihpjipeak[pPbplbpeopSokphnlWpndphmpkapfolpolpV jopeip^iepjopRnpdoSpjo^pfopmpZmplnp\mpkmpeak[p9nkplmp^nXdphmpndphmpkapfolpV Tipjokphokp^ipdilpgopcopfopfnlpgnXpkmfpTmp`mkpolpjopei^pjopRopknphncpnpgmpV eak[pPmkp`ophipfop(nkpXolpcndOmlpAalpJmp^acOcopeoSpcipYiplipQokhpji `mkp`mpZmfpgnpeopSipeak[p(nkpXolpcndOmlpAalpJmp^acOcophmpolpjopeip^iW haplbpfbpcopfopfnlpgnXpkmfpTmpgmk[pNpkopgop`njpjmpQokhpjokpXok[p(nkpV Xolpcndp Aalp Jmp^acObp eo]pgipYip gUplnfpgnp BdpSolpeoOgop ndphmp gUpV lnfp daplop nkpfm^Wp aplblp mpZmlpgnp enplmp `mkp gUplnfp `o^pjopfi^p Xn enplmp copkmpRmp gUplnfp EhopSmpcopjm]pfmlp mjhp gapYbp^bFp ndphmp gUplnpfml EQnpapgojpdmdpcnfFpeogpdilpfopdipapjopkohp\npjmp^mfp\Udpcnkpfm^pcmk[p(nkpV XolpcndOcnpndphmpcaSpjbpfblpenplmpcaSpjbfpcopkopQilpgolp`bpeogpdilpV fopdiplip g_p^_lpdnjp Sjolpgop eopSipeak[p Pbp e_]pgnlp Aalp Jmp^acOjo ndphmpolpjopeip^opdalplahpcopeiphapebpeak[p@dphmpcaSpjbpfblpolpjopeip^i enplmplmlpmpZmlpgnp`mkpd_pknpgopRopeop^opdopgopokpcihpnp\npfnlpgnpYmjpV gmk[p9_pk_pe_SpgopYijpfohpcopapjolpgik[p9nkplmp^nXdphmpdoplocp\_pT_pajpV fopeolpkapfolpolpjopeip^iepjopRohpjipapjopkohpopjoepnpgmpeakWpaplbpop^opV Yipjipeak[p8opdijphmpndphmpcaSpjbfpolpTohpkopgmphojWpgnXpkmfpTmp`mkp`mpV Zmfpgnp eiphipjikp Xnp enplmp apjolp olpTohp gnXpkmfpTmp eUlpcnfpjnp aplbl enpkmplmpopjikpdoWpg_p^_lpdnjpSjolpgopgop`bpRnpdoSpjo^pfopolpTohpgnXpV kmfpTmp`mpZmfpgnpapjop`mpjmk[p9nkplmp^nXdphmOlmlpnpjn^pcmpkmpdmplmlpdnkcpjmpYmW eoplmpnpjn^pcmpkmpemp`mkpnpjn^pcmpkmpdmpjopRip\mp`mphbjpjolpfopdipaplblp_dpc_lpj_pY_pg_kWpgnXpkmfpTmphapV lbfpgopapjbp^bp\npknpYmpgmk[ 9nkplmp^nXdphmOlmlp kapfolp aphbkpjopkiepjop opjoep ncpfnpdmWp alpjopkip hnlpgmp gbpkbfpjopkipli dakp\bpjopfopeopZopYikpfopdiWpaplblp\Up]_lpgnpMhopfbpapebLpgnplnlpndphmpolpjopeip^oWpnp\npfnl apjolpolpjopeip^ophokp^iWpakpcopeopZihpfi^papjolpenplmpolpjopeip^ipXnp`bpolpjopeip^ilpdopXbplbpTbpjopV kiplilpMenplmpmlpdolLilpTnpdopkncpjnpmpjnpkmpopcijpfopdiplipmdpcnpgmpYmpmpZmlpgmk[p9nkplmp^nXdphmp`bpkopgo MJopfbpapebLpgnplnlpndphmpolpjopeip^opnlpbpQohp`mkpgnpYnkp`mpjnp`mZpfnpgnlWphnlpgmpgaYpkb eapjblpgopmpjnkpjmpeak[ 3nphmWp9nkplmp^nXdphmpnpjn^pcmkpgmpYmpkapfolpolpjopeip^iplopdalplahpcopeiphapeop`mjpgmpfm4p@jpV `ncpcnp M8opdijp KoSpfopjiLp `bp haplbpgop dalp lahpcop gnpYmjWp opfop ndphmp kapfolp olpjopeip^iplo hokp^ipUlpT_p`mkpkajpaeplopfi^pcik[p9nkplmp^nXdphmOlmlpnpjn^pcmkpgmpYmpkapfolpolpjopeip^iWp\_pl_pV f_p]npgnpYmlpeop^opfopeopgnpXofpncpcm[pPbpc_kpkapfolpjokpRnkp]opfolp`njpjmp`mkpaphbpebpTb hmcpjnpdmpgnp`bjpgb[p'ophocpnpjn^pcmpknjp\nkpZnhpZmpjmhpXnpcaSpjbfpTbpEdadpeopjmdcFp\nkpZnhpZmpjmh hokp^ipdilpgopncphmlpjmpYmplmpempcmkpgm[ ;NQJNMQ%NQ;7QL6D :EOQJPQ+P.QL0.QMP2M/MQ 0Q%=GQL=Q-= Q OM QLNQ-N: :K: Kop]opkilp`npjmkcpcmpYmp\mp`mpInpkop3oXpjaXploOlilpolplnV`op`opnpXmlpgnpeop^opfipdipkopgol `mkpeop^ofpapjopkohp\npZmpeak[ Pbpdipkopgolpeop^ofWpakpcopdipliQpjopkilpeop^opfilpgolp`mkphnpdmcpcmk[pInpkop3oXpjaXploOlil opmpjnpdmpdiplikpjipnphaplapfmhpapjoplohpjopkiplopkoYpfnlphi]pjopkiplipdoplocpaphbpjbplop\UlpgnpkmpeakW aplopSmpeoplapgnkdpjnpkmpojpgipkipeakpX`[pInpkop3oXpjaXploOlilp`bpmlpTnpnpYmpcmpfmplmlpeoplilpgoW olplnpdmplmlphnlpgmpdmplnphokp^ipgoXpkoplip^ipSnhphop`o6ph_pQ_kpXnpop^opYipjopfopXnpRocpcophop`o gopeopYopgopeoplipeak[pPbpgoWpapgUplnpfmlpZapTbhpjopkipenpcm^pcmkpfnpcokp]i[pNeplip]opfolpgo ZapTbhpjopkilpolplnV`op`opeop`opYifpjipjipYiplilpdaplbZpjopki[p>aSpjbpfblpZapTbhpjopkophokp^iphopV `opjipYiplipgop\Udpcnpkmpeak[

6

GĂźz â&#x20AC;&#x2DC;10

KQK? MPnlp`mpjmpkmf[[[pJmpcoSpjopkipli]p^bplbpgmpeak6peop^ofpgopkopRocpnpgnlpjnkWplopfbdpdb]pjok mpjnphUpc_pjnkpgmk[LpE;okpeopNpjnhpdnpenXploVolplnWpd[.7F MPUepjnpeop^olpfo]Wpeop^opfopenSpenplmp`mkpg_p]nlpXnkpfnhp\npknh[L MPbpbpjbdpjop\njpgnpenplmp`mkpg_p]nlphbkpfopeophojphi^[p?p]opfol$p8npeopSopjifWpndpV hmpg_p]nplnp\Upknpeop^opfopeipd_kpg_pknpjmf[L Inpkop3oXpjaXplopnXpjnlpfnpZopYiplop\njpfm^p\nlZp`mkphi]pajpfopdiplopkoYpfnlpolplnpdmlpV gnlp ap `mpjmplnlp hop`op coXpkip \Ukpfnpenp gnpXofp npgnk[p >ophmp npXmlp dopRmp`mp `_pe_hp Roplipfil \nlZpZapTbpYbpInpkop3oXpjaXploOeop\U]pgmphnplnphopgok[pPbpolpgolpmpcmp`opknlp;okpeopNpjnhpV dnpenXplophip]iplophokp^ipenplmpgbpkbpfbp\npknpYmpebpfbp^ohpgoXpkolpfopeop`o^pjok[p3opkopjopkilpV golpQnpgophokpjihpeopSokWphip]iplop\_p]njp\mepdmpjnkpopjik[pPbplbphi]pjopkiplopeopSijpfi^pmpemp`mkpeopV cipkifpapjopkohp\Upk_kpjnk[ ;okpeopNpjnhpdnpenXplophip]iplilpmjpjopgop`_pe_hpRoplipfilpaYpjbepjopnXpjnlpfnpdmplmpmdpcnk< PUepjnpTnphip]iphapTopdiplilp]nlp\mlpjmpYmpdopenpdmlpgnpMfbcpjbLpapjopTohWphnlpgmpmjhpnXpjmpjmhpeijpV jopkip\mp`mpd_pk_lpfnpenpTnhWpRophopknpcnpbYpkopfopeopTohWpgUpX_jpfnpenpTnhWphopSipgip^opkipnpgmjpV fnpenpTnh[ ;okpeopNpjnhpdnpenXploOlilp`bpg_p^_lpTnpcokp]iWplnpdopgnpTnphnlpgmpdmplnpopmcpcmkWplnpgnpa gUplnpfmlp1bdpeoOdilpgopXokpgi[pA_lpeoplilpRnkpcopkopQilpgopeahpdbjpopmjpnpjnpkmlp`bphaplbpgophm g_p^_lpTnpjnpkmplmp`mkp\nplnjpnpYmpjmfpapjopkohpeolpdipcipeak[ Pbp`Upj_fpgnpeop]okp;okpeopNpjnhpdnpenXploOlilphipdopRopeopciplipaplblpoYp]ilpgolpolpV jopcikphnlWpeahpdbjpopfopg_pk_dcpmlpdolpjopkilpap\_lph_pdmdpcnfpgnpEcop`mp`bp\_lph_pdmdpcnfpgn gnFpolpTohpg_pk_dcpj_hpjnpkmplmpempcmpknpknhp]nlp\mlpapjop`mpjnpTnpYmplmWpeopgop]nlp\mlpjnp^npknhpg_pV k_dcpj_hpjnpkmplmpempcmkpgmhpjnpkmplmpUYpknplmpeapkb][ Npfop;okpeopNpjnhpdnpenXplop`mkp^npemlpgopRopQokphilpgo<pMPUepjnpeop^olpfo]Wpeop^opfo enSpenplmp`mkpg_p]nlpXnkpfnhp\npknh[Lp9nkplmp^nXdphmOlmlp`bpkapfoplipeo]pgipYipD0-.peipji g_p^_pl_pj_kpdnWp;okpeopNpjnhpdnpenXploOlilpoYp]ilpgolpmpQopgnpncpcmpYmp^bpdU]pjnkpdalpgnpknpTn TnpdbkpTopdU]pjnkpgmk[p9nkplmp^nXdphmp`blpjopkipdUepjnkphnlpdnkQpjmpYnpXnpapcahpkopdmpenphokp^ipcaSpV jbfpgop\npjmp^nlpmpjnpkmpTmWpgnpfahpkopcmhpRopknphncpjnpkmWpRnpgnQpjnpkmplmpgnpopZihpjopfi^papjbpeak[p? dipkopgop`blpjopkipdUepjnpfnhpmpZmlpopYikp`npgnjpUpgnpfnpemp\Up]npojpfohp\npknphmpeak[ KQKQK? ;okpeopNpjnhpdnpenXplopap\_lph_pcaSpjbfpgop`mkpmlpdoplilplnpeopSokpdopkopRocpnpgnpTnpYmpV lmpZahpmpemp`mpjmpeak[p?p`bplbphnlpgmpeop^opfilpgolp`mpjmk[pPbpcaSpjbpfblpeop^ofpcokp]iplopopV eohpbepgbkpfopeopZopji^pfi^p`mpkmpapjopkohWphip]iplip]nlp\mlp`mpkmplnpSop]okpjipeak[ =nlp\mlpjnpkmlpg_lpeopdiepdopcopfopfnlpZ_pk_pf_^WpopdopjohWpcopfopfnlp`mpknepdnjpZiphokpjopV kopgopeoplipeak[p@Xpjmpjmhpmpjm^phmpdmp`mkpZiphokpmpjm^phmpdmpgmk[pKop]nlp\mlpjmhpopkopTiWpeopgop]nXhpopV kopTi[pPbkpCbpXopnXpjmpjmhWpdaepjbpnXpjmpjmpYmp`blpgolp`o^phop`mkp^nepgnpYmjpgmk[ E?Q:QEK? NpkmdpcahpkocpjopkilWp`bkpCbpXopjo^pfi^popkmdpcahpkocpjopkilpg_lpeopdilpgopmlpdolpmpjm^phmpjnpkmpeopV kokpTipjihpmjphnpdmplnpgopeoplik[pAadcpjbhpjopkip\_pXnplmjpfn]pgmkWpRnkp`mpkmpgmpYnpkmplmlphbpebpdbplb ho]pfopeopZopjip^ik[pJopgilpnkphnhpmpjm^phmpdmp`bpcnpfnjpUp]njpjmhpjnpkmlpgnlpoepkipgnpYmj[ Kop]okp`bp`Upj_fpjnkpgnp]nlp\mlp`mkpopmpjnpZapTbpYbpapjolpHcapkn^plmphaXOblphnlpgmpjnpkmpln \UpknpeahpdbjpapjolpInpkoOeipplopdijp`mkpmphmpe_]pj_pj_hpjnpopeokcpfopeipXnpaplbpkbplbphikpfopei SjolpjopgipYiplipnpjnpopjipeak[ Pbpkopgopolpjopcipjolpjokphjopdmhpcmk[pGnkpgUplnfp]nlp\mlpnkphnhpjnpkmlpeahpdbjphi]pjopkiplopV dijp`o^pcolpZiphokcpcihpjopkiWpdalpkopakpcopgop`ipkohpcihpjopkipolpjopcipjipeak[p=nlp\mlpjnpkmlpg_lpeopdipV lilpgop]opeiQplahpcopjopkiWpop^mjpcapSbpYbpXokpgik[p?pZnXpknpjnpknp\mkpfm^papjolp3opkmdpjmp bpjmWpInpV koOeip `bp opgmp apeblpgolp hbkpcokpfohp mpZmlWp alpjopkilp ]opeiQpjihpjopkilpgolp eopkokpjoplik[p InpkoW Hcapkn^plmphaXOblphnlpgmpdmplnphbkpfohpmdpcnpgmpYmpmYpknlZpcbp]opYipolpjokpXnpaplbpknp]mjpnpgnk[ bpjmWp`bpknp]opjnpcmlpdadpenpcnpenpeolpdipfopfopdiplipHcapkn^plmphaXOblpInpkoOlilpSnp^mplmp`ipkohpV fopdip^okpciepjopUlpjnpfnpenpZopjip^ik[

Güz ‘10

7

C

ervantes Don Kiþot’u yazdýðý dönemde Ýspanya’da eski dönem sona ermiþ, onun içinde yeni bir dönem baþlamýþ ve yeni tarihi dönem (kapitalizmin ilk doðuþu) eski dönemin (feodal sistem) yadsýnmasý olarak geliþim göstermiþtir. Cervantes’te eski toplumun yeni toplum tarafýndan bu yadsýnmasýný düþünsel planda yapýyor. Bu yüzden Don Kiþot’la eski anlayýþa son noktayý koyuyor. Eski toplumun anlayýþý yeninin içinde bir süre daha yaþasa da artýk egemen deðildir. Çürüyüp daðýlmakta olandýr. Çerniþevski sanat gücü olmayan roman anlayýþýyla haklý olarak alay ediyor, onu aþaðýlýyor. Nasýl ki eski toplum ancak radikal, devrimci bir biçimde yýkýlýr ve yeni olan ancak devrimci yöntemle onun yerini alýrsa, düþünsel planda da bu hesaplaþma ancak devrimci biçimde olabilir. Çerniþevski’nin eleþtirisinin sertliði, yani eleþtiriyi bir eleþtiri silahý gibi kullanmasý onun üstünlüðüdür, devrimci konumda oluþu gereðidir.

V

era’nýn ikinci düþünde özgürlük, insani bir yaþam için varolanýn emek verilerek dönüþümüyle gerçekleþebilirdir.

Bu konuda çamur örneði verilir. Bilinen, çamur bitkiler için, ekin için yararlýdýr, saðlýklýdýr. Çünkü su, çamuru çürütmeyecek þekilde akýp gitmektedir. Çamur olmayan çamur ise, devinim olmadýðý için durgundur ve bitkinin kökünü çürütür. Ama eðer emek verilerek drenaj kanallarý açýlýrsa, su harekete geçer, kanallardan boþalýr. Çamur, saðlýklý bir çamur olur.

EKQK? MNpfopoRWpeop^ofpfogpgnpXnpZiphokpgik!LpE bpjmWpd[&&F MPmjpgmpYmfpcnhp^nepU]p\_kpajpfoh!pJmfpdnplmlp`bepkbpYbpojpcilpgopeop^opfopfohWphmfpV dnpenpZahp^nep`akZpjbpajpfopfohpcik[pKop^opfifpgophmfpdnp`oplop `nplmfpmpZmlp^blpjopkipeoSpV fohp]apkblpgopdilOpgnpfnpdml[pPnlpeojpli]pmpZmpfmlpmdpcnpgmpYmp^nepjnpkmpeopSopeif[pGnkphndpgn UepjnpgoXpkolpdil[pJmfpdnpgnlp`mkp^nepmdpcnpfnfpXnphnlpgmfpgnp`opYifpdi]pajpfohpmdpcnpkmf[L EInpkoWpd[&-F Inpkoplopdijp`mkpeop^ofpmdpcnpgmpYmplmpcoplifpjokphnlpap\_lph_pcaSpjbfpdojpmpjm^phmpjnpknpdnkc `mkpnpjn^pcmpkmpeUplnjcpfm^papjbpeak[p?p\_pl_lp1bdpeoOdilpgopInpkoOlilpU]pjnfpjnpkmpolpTohp\npjnpV TnpYmlpcaSpjbpfblpgop\nkpZnhpjnp^np`mpjnpTnhp`mkp_pcaSpeopapjopkohp\Upk_pl_peak[p'npapgojp1bdpeopmpV ZmlpUepjnp\Upk_plnp`mpjmkWpopfophopSmpcopjmdcpNXpkbpSopmpZmlp`mkp_pcaSpeopgnpYmjpgmk[pJopSmpcopjmdcpcaSpV jbpfblp hapf_plmdcp caSpjbpfop gUpl_^pfnpdmepjnp InpkoOlilp g_^pjnpgmpYmp mlpdoplmp U]p\_kpj_hp \nkpV Znhpjnp^mk[pBlpdoplmpU]p\_kpj_hpe_]peijpjokpTopnp]mpjnlWpdUpf_pk_pjnlpmlpdolpjopkilpg_^pjnpkmplmpd_dpjnpV fm^pcmk[pPbplblpcopkmRpdnjphap^bjpjopkipmpdnpolpTohphopSmpcopjmdcp_pknpcmfpjnp`mkpjmhpcnpapjb^pfb^pcbk[ MBlpdolpjokp`apebplop`mkpcopkopQip]akpjbpeakpjokWpZ_lph_phmfpdnpalpjopkop Rnephokpgn^pjnkp`mpV ko]p gop Up`_kp eoplip ]akpjopdoplip]oOp gnpfmpeak[p Pmkpgnlp `bp dUp]_p gbpebpXnkpgmpjnkp fmp Rnpfnl ZokhpnpgmSWpUp`_kpeUpl_p]akpjopfopeop`o^pjipeakpjok[LpEeop]okWpd[&)F MNpfopcopkmRpZmpjnkpmpjnpkbRp`mpjmfpTmpjnpkmlpgnpgmhpjnpkmplnp`ophipjikpdoWpRnkpUp]njpapjopeilp\npV lnjp`mkplnpgnplmWpenpkmlWp]opfoplilWpikhpjopkilpXnp`mpknepdnjpUpYnpjnpkmlpncphmpdmepjnWphmp^mpenpU]p\_ `mkpgbpkbfpopjipeakLpEhnlpgmpgnpemfpjnpkmlpTnF[pEKop]okWpd[&0F M8npeopSopeifp`nlpgnp bpjmp\mp`mphop`op^nepjnpknWpga`pkopga`pkophnlpgmphop`opXnp`opeopV YipogpjopkiplipXnpkmpkmf[[[LpEeop]okWpd[p&0F Hcapkn^plmphaXWpInpkopmpjnp`nhpjnlpfnpgmhp`mkpcopXikpjophokp^ipjop^iSWp bpjmpcopkopQilpgolphop`o `mkpgmjpjnpcnRpgmcpnpgmpjmlpTnWpeopXo^peopXo^pInpkoOeip`o^pcolpZiphopkijpfopdip\npknphnlp`mpkmpgnpYmjW nXpjnlpfnpdmp\npknphnlp`mpkmpapjopkohpg_p^_lpfnpenp`o^pjok[ Kop]okWpHcapkn^plmphaXOblpg_p^_lpTnpdmlpgnphmp`bpgnpYmp^mhpjmpYmpnpdopdilpgop\nplnjp`mkpgnpYmpV ^mpfmlWpcaSpjbfpgophmp`mkpgnpYmp^mpfmlpdaplbpTbpajpgbpYbplbp`npjmkpcmk[pHapkbplopgopRopgnpkmlpjmhpjm XnpcaSpjbfpdojpZnkpZnpXnpgnlpeohpjop^ik[ MHopRmSpajpfoh6phmpfmp`o^phop`mkpmlpdoplopdopRmSpajpfopeophojphip^ipeak4pBlpdolp`mkpdopV `oRpjipYoWp`mkpcnkpjmpYnpdopRmSpapjbk[pPa^pdU]pjnk<pPm]pnkphnhpjnpkmlpRnpfnlpRnpfnlpRnpSmpfm] dm]pjnkpgnlWp dnXp\mpjmp hi]phokpgn^pjnpkmpfm]Wp dm]pjnkpgnlp `mpkmpdmplnp dopRmSpcmk[p :nplnp `a^p dU]pjnk!

Jokpgn^pjnpkmpfm]p fmpdmplm]4p 8np mjp\mpdmp Xok[p (opkmpenpjnpkmpfm]pdmplm]Wp Rm]pfncpZmpfm]pdmplm]![[[L EKop]okWpd[&0F 9nkplmp^nXdphmp`bpkopgophopgilpXnpnkphnhpmpjm^phmpjnpkmplmpdakp\bpjbpeak[p@kphnhpjnkWphopgilpjopmpV jm^phmpdmplmp dopRmSpajpfoOpapjopkohWp`mkpn^peop\Up]_epjnWp`mkpf_jhpapjopkohp\Ukpg_hpjnpkmpmpZmlpdnkc `mpZmfpgnpnpjn^pcmpkmpeak[p9nkplmp^nXdphmOenp\UpknpenplmpmlpdoplilphopgilVnkphnhpmpjm^phmpdmpnkphnpYml hopgiplilpnp\npfnplmpapjopkohpgnpYmjWpU]p\_kpmlpdolpjopkilp`mkp`mpkmepjnpmpjm^phmpdmpajpfopdip\npknhpcmpYm \Upk_p^_pl_pm^pjnk[ MNpfopUepjnpolpjop^ipjipeakpgbphmWphip]ip`_pc_lp]mlpTmkpjnpkmphikpfi^pciWpgopRopdip;okpeopNpjnhpV dnpenXploOlilpenplnpfnpgmpYmp]akpjbhpjopkip`mpjn[pBp^mlpodpjiplop\npjmlpTnpInpkaZphoOgopolplnpdmplml mdpcnpgmpYmplmpmdpcmpeakpgbWpRmZpgnpYmjpdnpUepjnpolpjop^ipjipeakpgb[pNpfopaphbkpeop]okWp`mjp\mpjmp`mkphi] ajpgbpYblpgolWphnlpgmplndplnpdmplmp`o^phopc_kpj_pm^pjmpeakpgb[[[LpEeop]okWpd[)DF ;okpeopNpjnhpdnpenXplop`mkphopgilpapjopkohphUpjnpjmpYmplmlp`mpjmlpTmlpgnpajpfopeolp`mkphUpjn6 hip]ipInpkaZphopmpdnphUpjnpjmpYmplmlp`mpjmlpTmplnpXokpfi^pXnphUpjnpjmpYnp`o^phojpgipkolWpaplbpgnpYm^pcmkpV fnpeajpjopkipopkopeolp`mkphUpjn[pJip]iplilpolplnpdmlpgnlpQokhpjipg_p^_lpfnpdmplmlpXnpgoXpkolpfopV diplilp lnpgnplmp caSpjbfpdojp hap^bjpjopkilp gnpYm^pfnpenp e_]p cbcpfopdip Xnp npYmpcmfpjmp ajpfopdipgik[ InpkoOgopakpcopeopZipholpnpYmpjmfWphnlpgmpcopkmpRmplmphnlpgmpdmp`mpjmlZpjmpTnpeoSpfohpmdpcnpenlp`mk Rojphilp`mpZmfpjnlpfnhpcnpajpgbpYbplbpRop`nkpXnpkmpeak[ M[[[p@pXncpc_fp`blpjokpndphmpgnlp`UepjnpapjbkpgbWpZ_lph_pg_pk_dcWplopfbdpjbpmlpdolpo]pgiW Snhpo]pgi[pJmfp`mpjmkp`njphmpndphmpgnlpmlpdolp_pk_pl_p`Uepjnphicpci[[[LpEd[)&F MNpfop ^mfpgmp m^pjnkp gnpYm^pfnpenp `o^pjopgi[p Bpemp mlpdolpjokp `mkp`mpkmepjnp hokp^ipjop^ikp ajpgb[ Pblpjopkilpdopeipdip\_pl_pf_]pgnpokpcipeakpdoplopdijphokp^ipjo^pfopdilpjok4pAopRopmpjnpkmpgnpmpempmlpdol

8

Güz ‘10

ajpfohplakpfojp^nepjnkpgnlpdopeipjopTohpXnp`mpko]pgopRopmpjnpkmpgnp`o^phopc_kpj_pmlpdolpjopkop]opV cnlpkodcpjolpfopeopTohWpZ_lph_pc_fpmlpdolpjokpmpempXnpg_pk_dcpapjopToh[p?p]opfolpg_lpeopeopV ^oplipjikp\_pXnlpgapjbpapjopTohpcik[LpEKop]okWpd[p)-F 9nkplmp^nXdphmpMmpempmlpdolpjokpgnpgmpYmpenplmpmlpdoplilpakpcopeopZihpfohpcopajpgbpYbplbp`bpkopV gop\_Zpj_p`mkp^nphmjpgnp`npjmkpcmpeak[pBpempmlpdolpjokpgolpapjbp^opTohpapjolp\npjnpTnpYmlpcaSpjbfpTbpV lblpgopeoplopTopYipcaSpjbfpdojphap^bjpjopkilpgaYpfohpcopajpgbpYbplbpdnp]mlpjnpgmpYmplmp`njpjmpnpgmpV eak[ :npjnpTnpYmlpcaSpjbpfbWpdadpeopjm]fWphopSmpcopjm]pfmlpmlpdopliepjophbpkbpjopToh[pKoplmpdadpeopV jm]fphopSmpcopjm]pfmlpZ_pk_cpc_pY_Wp`nlpTmjpjn^pcmkpgmpYmWphUpc_pcbcphbpjopkilp\npjm^pcmkpgmpYmpmlpdolpjok copkopQilpgolphbpkbpjopToh[pNpfop`bpmlpdolpjokpcaSpjbpfbpgUpl_^pc_pk_kphnlphnlpgmpjnpkmplmpgnpgnpV Ym^pcmkpfm^papjbkpjok<p?p]opfolpMmpempmlpdolLpajpfohplakpfojp`mkpgbpkbfpapjopToh[pBlpdolp [ 5alpgalOblpdU]pjnpkmepjnpMgadcpmlpdolLpgik[pB^pcnpap]opfolp\_p]njpjmhp\_p]njpjmpYnWp\_pXnlp\_pV Xnplnphokp^ipjihpg_p^npTnhpcmk[ M[[[pHoplipkifp`mkp\_lpenkpe_p]_lpgnpRmZpeahpdbjphojpfopeopToh[p@kp\nZpeop^opfipfip]i UepjnphbpkopTopYi]phmpopkopfi]pgopeahpdbjphmfpdnpTmhpjnkphojpfopeopToh[[[LpE5apSbpRaXWpd[/7F GmZp`mkpeahpdbpjblpajpfopeopTopYip`mkpg_lpeopU]pjnpfmpe_]peijpjokp`apeblpTopnpfnhpZmpjnpkml g_^pjnpkmplmpd_dpjnpgm[pHopgnpTnphnlpgmpdmplmlpeahpdbjpjbhpcolphbkpcbjpfopdipgnpYmjWpRmZphmfpdnplml eahpdbjphojpfopgipYip`mkpg_lpeoWp`bpU]pjnfpRmZp`mcpfnpgm[pNlpTohpmlpdolpjokp`bplblplopdijpapV jopTopYiplip `mjpfmpeakpjokpgi[p Pbplblp fogpgmWp copkmRpdnjp ^okcpjopkip mpdnp Rnpl_]p apjb^pfopfi^pci[ ;ogpgmphap^bjpjopkipapjbp^blpTopnpfnhpZmplmlphbkpcbpjbp^bpSkopcmhp`mkp\UpknXpRopjmplnp\njpgm[pNpfo ap]opfoplopgnpYmlpRnSp`mkpU]pjnfpapjopkohpZnp^mcpjmpmlpdolpjopkilphopQopjopkilpgopE5apSbpRaXWpInpV kop\mp`mFpd_kpg_[ M[[[pJopgilpjokpgopMoRWpoRWphn^phnpnkphnhpgaYpdoepgifpgnpfn]papjbkpjok[p@pYnkphopgilpjok lmp^olpjifpjopcopli^pdoepgiWpnkphnhpjnkpgnlpRmZp\npkmphojpfo]pjokpgi[LpE5apSbpRaXWpd[/7F Kop]okWp`bpkopgopgapjoepjip`mpZmfpgnphopgiplilphbkpcbpjbp^bpg_p^_lpTnpdmplmpm^pjmpeak[p Jopgilpjokpgolp`bpdUp]_pgbpeopki]pVolplnpjnpkmpfm]pgnlWpcnep]npjnpkmpfm]pgnlpgopRopdihpgbpV eokpgih[pPbp`mkphUpjnplmlphnlpgmpgbpkbpfbplophokp^ipmjhp`mpjmlZpdm]pmdpeoplipgik<pJopgilWpnkphnpV YmlpenpkmlpgnWphUpjnpnpQnlpgmpdmplmlWpenkpjmpRojhpdUpf_kp\npTmplmlWpm^pZmpSocpkaplblpenpkmlpgn[pPb mjhp`mpjmlZpdm]pmdpeoplilpenpkmplmp\mpgnpknhphUpjnpjmpYmlpXnphUpjnpjmhphap^bjpjopkiplilphojpgipkijpfopdi `mpjmlpTmpopjik[ M?pRojpgnpdnXpgoplnpgnpfnh4pGnkpRolp\mp`o^phop`mkpgbep\bpgolpopeikpgipln4pNpeikcWp`b gbep\bplblp\_pT_pg_k[[[LpE5apSbpRaXWpd[p/&F Kop]okpInpkopmpjnp5apSbpRaXpopkopdilpgophmp`bpgmpeopja\pgopdnXp\mWpgbep\bWpcbcphbWpdnXpgo hoXpkofpjopkiplipXnpopkopjopkilpgophmpmpjm^phmpeopgopQokphipeapkbfpjok[pKop]opkop\Upknpcbcphbpgnpkmpln \mpgnlp gbep\bpgbk[p HnXpgop `bp gbep\bpeoWp eoplmp cbcphbpeop gopeoplik[p HnXpgop mpjnp dnXp\mp oepli gbep\bpjokpgnpYmjpgmk[pPbpRnSp`mkpcokpci^pfophaplbpdbpajpfb^pcbk<pHnXp\mpmpjnpdnXpgopU]pgnp^mh fmpgmk4pHnXp\mpmpjnpcbcphbpQokhpjip^nepjnkpfmpgmk4p#UepjnpdUepjnplnp`mpjmkWpdnXpgop`mpkmplnpgbpebpV jolpdnXp\mpgnlpQokhpjipapjopkohpTmlpdnjpo^phipgopmpZnpkmk[ Inpkop3oXpjaXploWp5apSbpRaXOjopmjhphaplb^pfopjopkilpgolpdalpkop]opcnlpgopRopUlpTnpgnl hnlpgmpdmplmlp g_p^_lpg_pY_p mlpdoplilp mlpdoplip dUpf_kpfnpenpTnpYmWp RmZp hmfpdnplmlp eahpdbjp Xn `o^phopjopkiplop`opYifpjipajpfopeopTopYiWpRnkphnpdmlpmlpdolpTopeop^opeopTopYip`mkpcaSpjbfpdojpg_p]npV lmlp fbcpjophop \nkpZnhpjnp^np`mpjnpTnpYmp `mpZmpfmlpgnphmp \Upk_^pjnpkmlpgnlp okpcihp mpempgnlp mpempenp npV fmlpgm[ Inpkop`bpg_p^_lpTnpjnkpmpZmlpgnp^mfpgmpenpgnhpaphbpgbpYbphmpcoSpjokpjopRnpdoSpjo^pfopmpZmpln \mpknk[p 1bdp kapfopliplilp `bp haplbpgop hnlpgmpdmplnp RmZp`mkp ^nep dUepjnpfnpgmpYmplmWp `mkp ^nepjnk dUepjnpenlpAmTphnldpmpdnpc_fp`blpjopkopgnpYmlpfnhpjnp`mkpjmhpcnWpdopgnpTnp`mkpg_^papjopkohpnpjn opjik[pPmkpZiphi^peapjbp\Udpcnkpfn][p:npakp\npHolgOgopdopgnpTnpmpempe_pknhpjmp`mpkm[pInpkaZphoOlil g_p^_lpg_pY_p g_p]nlp Uepjnpdmplnp olpjop^ipjikp Xnp apjoplohpjip hmWp mlpdolpjokp `bp haplbpgop eojpli]pTo g_p^_lpfnhpjnphojpfipeakWp`bpg_p]nplmp\nkpZnhpjn^pcmkpfnhpmpZmlpRopknphnpcnp`mpjnp\npZmpeakpjok[ MPnlp`mkpgnp_dpc_lpdoplocpgnplmpjnlp`mkp`mpZmfpgnpeo]pfohpmdpcnpdnepgmf[LpEeop]okWpd[ DD/F

Güz ‘10

9

Y

azar yeni bir karakter tanýtýyor: Rahmatov Rahmatov genç bir insan. Aileden gelme belli bir ekonomik olanaða sahip. Ama olanaklarýný insanlarla paylaþmayý seven biri. Bilime, düþünceye, düþünürlere, eðitime büyük deðer verdiði için, olanaklarýný bu alanda kullanýr.

S

erĂźvenci birisi.

Ne bulunduĂ°u yere sýðar ne kabuĂ°una, ister ki her yeri gezsin. Ă&#x2013;yle de yapar.

Yazar Rahmatovâ&#x20AC;&#x2122;un kiĂžiliĂ°ine ĂśvgĂźler dizer.

Haklý. DÜnemin toplumsal iliÞkilerine aykýrý bir kiÞilik olsa da insanlarýn ileriye gitmesi, yaÞama sevinci duymasý, kendisini aÞmasý için, yeni bir tiptir, bir Ürnektir.

YazarĂ˝n sĂśzleriyle: â&#x20AC;&#x153;Bu insanlar iyi çaydaki, pahalĂ˝ bir Ăžaraptaki gibi yaĂžamĂ˝n enfes tatlarĂ˝dĂ˝r.

Kitlenin gĂźcĂź, aromasĂ˝, motorudurlar. Onlar yaĂžamĂ˝n tadĂ˝, tuzu, bereketidirler.â&#x20AC;?

MNpdijpopfopTif<pGnkp^npempgopRop\_p]njp`mkp`mpZmfpgnpolpjocpfohpgnpYmjWpajpgbpYbp\mp`mpolpV jocpfohpcik[LpEKop]okWpd[DD/F Kop]okpkapfoplilp`njpjmp`Upj_fpjnpkmlpgnpaphbpebpTbepjop`bp^nphmjpgnpgmpeopja\phbpkbpeak[p:UpV k_^pjnpkmplmWpdoplocpolpjopeip^iplipopZihpjipeak[pM dpc_lpdoplocLpgnplmpjnlphnlpgmlpgnlpUlpTnphmp\nkpV ZnhpZmpajpfopeolpmpZnpkmhpcnlpZahpolpjopcipfoWp`mpZmpfnpUplnfpXnpknlpolpjopeip^ipnpjn^pcmpkmpeak[p?pV lblpjopgojp\op\npZmpeak[pPbpM_dpc_lpdoplocLpnpdnkpjnpkmplmlpkapfolpgophmpapjoepjopkilp\mpgmp^mplmpnpjn opjikphnlWpgbpkbpfbpc_fp\nkpZnhpjmpYmpmpZmlpgnpgnpYmjpgnWp\nkpZnhpjmpYnpoephipkipajpdopgop`npcmfpjnpV fnpbdpcopjipYipnpdodpjip`mkpkajp`mpZmpeakpjok[pPbpkopgopf_phnfpfnjp`mpZmfpbYpkbplopmpZnpkmhpmRpfoj npgmjpfm^pcmk[p9nkplmp^nXdphmpmpdnp\nkpZnhpZmp`mkpeop]okpapjopkohWpmpZnpkmpYmpUlpSjoplopZiphopkipeak[ MPmkp_ZphopYicpZipZmkphmlpapeblpjopkiplipaeplokphnlWpmlpdoplilpRnpenpTolpjopliSplopfbdpdb]WpapV lbkpdb]Wpmjphnpdm]pgmpenp`odp`odp`opYikpfopdiplilpdoZpfopajpgbpYbplbpolpjocpfipeakpfb4pBlpdol gbpkbSpgbpkbkphnlp_ZphopYicpZipajpfo][p?plbpeop^opgipYiphap^bjpjokp`Uepjnpajpfopeop]akpjbpeakpXn `bphap^bjpjokpojpcilpgop_ZphopYicpZipajpfopfopdiplilpoSpcojpjihWpophijpdi]pjihpXnpgopRopdipapjoplohpdi] ajpgbpYbplbpmpjnpkmpd_kpf_peakpfb4LpEKop]okp5apSbpRaXpmpZmlpdUepj_peakWpd[pD72F M3nphmpopfopc_fpfopcnpfopcmhpZmpjnkWpodcpkaplafpjokWpcopkmRpZmpjnkWpnphaplapfmdcpjnkWpRbphbhpZbpV jokWp eop]okpjokWp eop]ilpTipjokp Xnp `mkp d_pk_p `o^phop `mpjmfp opgopfi6p RnSpdmp gnp fogpgnpTmp fmpgmk4 8nkpgn!OpEKop]okWpInpkaZphoOlilpk_peopdilpgolpUlpTnWpd[D7.F 9nkplmp^nXdphmpRnkp`mpjmfpopgopfiplilpfogpgnpTmpajpfopgipYiplipdUepjnpenpknhWphnlpgmpfogpgnpV TmpjmhpEfopcnkpeopjmdcFpolpjopeip^iplipakpcopeophaepfb^papjbpeak[p3nhpZahp`mpjmfpTmplmlp`mpjmfpjnpbYpV kop^ikphnlpfopcnkpeopjmdcpZnpRopknphncpncpcmpYmplmWpopfopmpgnpapjapCmpgnpmpgnpopjmdcpajpgbpYbplbpZahpmpemp`mpV jmpeapkb][p9nkplmp^nXdphmp`bpoepkipfipeoSpfohpjop;okhdOilpfopcnkpeopjmdcpolpjopeip^ipeapjblpgopajpV gbpYbplbp\Udpcnkpgm[p;okhdOcolpRop`nkpdm]popfopoeplipeajpgopmpjnkpjnpfm^[ Kop]okpMInpkaZphoOlilpg_p^_Lp`Upj_pf_lpgnpV`Upj_fp ,p,VpXopkapjolpcaSpjbfpjop\npjnpTnpYml U]p\_kpXnpfbcpjbpcaSpjbpfbplbphokp^ipjo^pcipkipeak[ BlpdolpjokWpenplmpXnpU]p\_kpcaSpjbpfblphap^bjpjopkipajpfopgipYipmpZmlpeopgopajpfopgipYip]opV folWpndphmpcaSpjbpfblp`odphipjopkiploWpdiplikpjipjihpjopkiplophocpjoplik[pNpfopenplmpcaSpjbpfblpmjhp`npV jmkpcmpjnpkmp hnlpgmplmp \Udpcnpkmkp \Udpcnkpfn]p ap ]opfolp RmZp hmfpdnp ndphmp caSpjbpfbp eiphijpfohpcol hbkpcopkopfo][pGnkphndpU]p\_kpj_pYnphap^ok[ ;7QL6DQ EKQKQK Pbp`Upj_fpgnpInpkop3oXpjaXplopmpjnpAmpfmcpkmpHnkp\npenpXmZpE5apSbpRaXFp\npjnpTnpYmlphopgil nkphnhp mpjm^phmpdmplmlp lopdijp ajpfopdip \npknhpcmpYmplmp cokpcip^ipeak[p AopRop gaYpkbpdbp InpkaZphop 5apSbpV RaXOop`bpmpjm^phmplmlplopdijpajpfopdip\npknhpcmpYmplnpgopmkpgnkdpXnpkmpeak[ JopgiplilpU]p\_kpj_pY_peopgophopgilVnkphnhpnp^mcpjmpYmWphopgiplilpolpjopei^pjiWpapjbfpjbWpbpebfpV jbWpbep\blp`mkpnkphnhpjnpnXpjnlpfnpdmpgnpYmjpgmk[p9_lph_pnlpolpjopei^pjipnkphnhp`mpjnWphopgiplilp_pV ]npkmlpgnpnp\npfnlpjmhphbkpfohpmdpcnk[pKopgopnkphnpYmlphopgiplopUXp\_pjnkpg_]pfnpdmWpaplblpnpjmplm USpfnpdmpgnphopgiplilpgbpkbpfbplbpgnpYm^pcmkpfn][ Kop]opkilp`bpkopgopopZihpZopm^pjnpgmpYmp\Upk_^<phopgilpnphaplapfmhpapjopkohp`opYifpdi]pajpfopji nkphnpYmlpnpjmplnp`ohpfopfopjiWpnkphnhpjnpmpjm^phmpjnpkmplmpcopfopfnlpU]p\_kp`mkpcnpfnjpgnphbkpfopji[ M[[[pBlpdolpgapYopdiplipophijWpfolpcihWp\bpkbkWpeop^ofphap^bjpjopkip`apYbpeakpXnpmlpdoplilpgapV YopdipdbpdbpeakWpdmplmpeakWpfolpcipYop`o^pXbkpfbpeakWpopfopdbdpfohpjopakpcopgolphojpgipkijpfi^pdopV eijpfo]phmphnlpgmphnlpgmplnpe_pk_pfnpempd_kpg_pk_peakpXnp_pk_pl_lphUhpjnpkmplmpZ_pk_pc_SpgbpkbpV eak[LpE5apSbpRaXWpd[pD-.F Halpkophmp `Upj_fpgnp 5apSbpRaXWp InpkaZphop mpjnp eoSpcipYip haplb^pfoplilp ncphmpdmepjnp hnlpgm hnlpgmplnpRnpdoSpjop^ipeak[pInpkaZphoOeipM`agpkbfpgolpZiphokpfohLpmdpcnkphnlWp`bphaplbpgopaplo eokpgifpnpgnkphnlWpodpjilpgop`bpm^phnlpgmplmpcocpfmlpncpcmpYmpmpZmlWpeoplmphnlpgmp`nlpTmjpgbep\bpjopV kiplipcocpfmlpncpcmpYmpmpZmlWpaplopeokpgifpncpcmpYmplmpdakp\bpjok[p?pInpkaZphoOeipg_p^_pl_kphnlp`mpjnW odpjilpgophnlpgmpnp\apdbplop\UpknpgoXpkoplik[pJnlpgmpdmpXokWpInpkaZphopeahpaplblpnp\apdblpgo[pIn hnlpgmplmlp`UepjnpajpgbpYbplblpQokphilpgopgik[ MPnlWp eoplmp np\aplblp RnSp Ulpgnp \njpgmpYmp lnp gnpYmlp gaYpkb!p Jnlpgmfpgnlp `o^pjopgifW hnlpgmfpjnp `mpcmkpgmf[p Ioep `op`ofp XoeWp _dpcnpjmhp gnp U]pXnpkmpgnlp `o^pjopgif[Lp E5apSbpRaXW d[D-.F

10

GĂźz â&#x20AC;&#x2DC;10

M;N1pKNpNp5@JpH@pK@Ip8NOKNp+Ip: Lp`Upj_pf_lpgnpE ,IFpKop]okp;okpeo NpjnhpdnpenXploOejophaplbp^bpeakpEdndpjnplmpeakFp;okpeopNpjnhpdnpenXploOlilpgndpSacpjbpYbplblW hUpc_pj_pY_pl_lpodpjilpgoWpalpgolphoeplohpjolpfopgipYiWpap\npknphmkpdnpmpemp`mpkmpapjop`mpjnpTnpYmplmWpopV fopmpZmlpgnp`bpjblpgbpYbpZnXpknplmlWpcaSpjbpfblpalpgophUpc_peUlpjnkp\npjm^pcmkpgmpYmplmpm^pjmpeak[ Kop]okp `mpknepjnp caSpjbfp mpjm^phmpdmplmp npjnp opjikphnlWp `mpknpemlp mpZmlpgnp `bpjblpgbpYbp gbpkbfpgol caSpjbpfbpdapkbfpjbpcbpcbpeak[p@pjn^pcmpkmpdmplmpap\_lph_pcaSpjbpfopeUplnjpcmpeak[pJmp^mplmlpdopRmS ajpgbpYbphUpc_pj_hpjnpkmpdopXblpfbpeakpeopgopfop]bkp\UdpcnkpfmpeakWp`bplblpmpZmlpgnp`bpjblpgbpV Ybphap^bjpjokpgolpmpjnpkmp\njpgmpYmplmpdUepj_peak[ Inpkop 3oXpjaXplop fapgnklp g_p^_lpTnpjmp 5bpSapRaXOjop hnlpgmpdmplmlp hop`bjp ncpcmkpgmpYmp `mk nXpjmpjmhpeopSok[pGnfp5apSbpRaXOjopZopjip^ikWpRnfpgnphnlpgmpdmph_pZ_hph_pZ_hp\npjmkp\npcmpkmpTm m^popjik[pInpdaplblpgop`mkpcnkp]mpopcUjpenpdmpoZpfopeophopkokpXnpkmkpXnpmjhpopgifpjopkipopcok[pKoplm nphaplapfmhp`opYifpdi]pjipYiplilpcnpfnpjmplmpgUp^nk[pPbpcnpfnjpjnkpgnpXnpXnkpgmpYmpaplbkpjbpf_pTopV gnpjnpdaplbpTbp5apSbpRaXOjopXnpenplmpZnXpknepjnWpapndphmpM`agpkbfLjophipeodpjolpfopeopTohp`mk mpjm^phmpeop^ok[pPbpjblpgbpYbpZnXpknp`mpko]pgnpYmp^mlpTnWpapjoplohpjopkip`mpko]pokpcilpToWpeoplmpgopeopV lohpjopkipapjbp^blpTopdiplikpjipgopajpdoplopdijpmlpdoplmp`mkpeop^opfilpgaYpgbpYbplbp\Ukpf_^papjbpV eapkb][ ECQ*HQ+HEQ@ EQBH2BKBQIQ<IBQ)IQ# Q InpkoOlilpmjhpg_p^_lpgnpU]p\_kpj_hpRnpl_]pdapebcp`mkp^nepgmk[pPmkpM`agpkbfpgolLpapjopV `mjpgmpYmlpTnpenp^mjpXnp\nplm^p`mkpopjoplopZihpfohWp\Ulpj_lpTnWpU]pjnpfmlpTnpeop^opfohpcik[ InpkoOlilpmphmlpTmpg_p^_lpgnpU]p\_kpj_hWpmlpdoplmp`mkpeop^ofpmpZmlpXopkapjoplilpnpfnhpXnpkmpV jnpknhp gUpl_p^_pf_epjnp \nkpZnhpjnp^np`mpjmkpgmk[p Pbp haplbpgop Zopfbkp UkplnpYmp Xnpkmpjmk[p PmpjmplnlW Zopfbkp`mcphmpjnkpmpZmlWpnphmlpmpZmlpeopkokpjipgikWpdoYpjihpjipgik[p9_lph_pdbWpZopfbpkbpZ_pk_cpfnpenpV Tnhp^nphmjpgnpophiSp\mcpfnhpcnpgmk[p9opfbkpajpfopeolpZopfbkpmpdnWpgnpXmplmfpajpfopgipYipmpZml gbkp\blpgbkpXnp`mcphmplmlphUph_pl_pZ_pk_pc_k[pNpfopnpYnkpnpfnhpXnpkmpjnpknhpgknploCphoplojpjopki opZipjikpdoWpdbpRopknphnpcnp\npZnkWphoplojpjokpgolp`ap^opjik[p9opfbkWpdoYpjihpjip`mkpZopfbkpapjbk[ A_p^_lpgnp `o^phop ^nepjnpkmp gnp \Upk_peak[p Nlplnpdmepjnp cokpci^pfop Egmpeopja\Fp Xok[p AopRo gaYpkbpdbpolplnpdmplmlpolpjopcipfipXok[pA_^pcnphmpeapkbpfop\UpknWpolplnpdmpajpdblWp`o^phophUpc_ mlpdolpjokpajpdblWpalpjopkiphUpc_peopSolphap^bjpjokpgik[pJap^bjpjopkipgnpYm^pcmpkmlpTnpeoplmphUpc_pj_h hmfpdnpenp`mkp]opkokp\npcmkpfnpenpTnhp`mkpenplmphap^bjpakpcopeopZihpcipfiWpc_fpmlpdolpjokpmpempmlpV dolpapjblpToWpRmZphmfpdnphUpc_pajpfohpmdpcnpfn][ M[[[p`bpSopkopeipopkopfi]pgopSoepjo^pcipkipeapkbf[pBjhpSoepjo^pfopgopRnkphndpoepkipoepkiWpnp^mc apjopkohpSopeiplipopjopToh[pAopRopdalpkoWpmp^mlphnlpgmpdmWpSoepjo^pfoplilpRolp\mp`mpZmpfmplmlpgopRo bep\blpapjopTopYiplip\UdpcnpknpTnhpcmk[LpEInpkop3oXpjaXploWpd[7D0F MJaplbpebWpZahpmpjnpkmp\Upc_kpfnhpcnlphopZiplipeakpgbWp\npjnpTnhpcnphmpRnkpRolp\mp`mkpZnphmpV Tmp^npempXopopgncpfmpeakpgb[pPbp\mp`mpXopocpjnkWp`mkpolpjihpco^philpjihpcolWpTa^phbpgolpdalpkop\_pV Xnlpdm]pjmpYmpgapYbpkbpeakpgb[LpEKop]okWpd[7D/F Inpkop3oXpjaXploOlilpUlpT_pj_pY_epjnphbpkbpjolpcnkp]mpopcUjpenpdmpakpcohpjop^op`mkpolpjopei^pjoW mjphnepjnphbpkbpjbpeak[pPo^phopopcUjpenpjnpknp\UpknpgopRopXnpkmfpjmpapjolpopcUjpenp]opfolpjop`_pe_pV eak[p?kpcohp_pknpcmfpXnpnp^mcpSoepjop^ifp]apkblpjbpapjopkohpc_fpcnkp]mphi]pjopkilpZopji^pfopgip^i eop^ofpjopkilpgop hapf_plojp eop^ofp mjphnpdmplnp \Upknp g_p]nlpjnpfnpdmplmp \npcmpkmpeak[p ?kpcohp _pknpV cmfWphapf_plojpeop^ofWpapcaSpjbfpgopRmZpajpfopeopTohpgnlpjmpcnkp]mphopgilpjopkopfbcpjbpjbhp\npV cmpkmpeak[ Kop]opkilpopcUjpenpg_p]nplmlpgnpdopXblpgbpYbp`op]ip\Upk_^pjnkWpUkplnpYmlpmlpdolpjokpZopjip^ikpV hnlWpmZpjnpkmlpgnlp`mpkmpjnpkmplmlpRnkphnpdnphmpcoSpaphbpfopdipeopgopZopjip^olpjopkilpZahpeUlpj_pnpV YmpcmpfmWpeoplmpZopji^pfoplilpnpYmpcmfpjnp`mkpjn^pfnpdmpdadpeopjmdcp_jphnpjnkpgnp`mkpmjphnpapjopkohpbepV \bpjoplipeak[ JopSmpcopjmdcpcaSpjbfpgopdadpeopjmdcpbep\bpjopfopjopkipgopRopUlpTnp1ap`nkcp?p"nlpBlp\mjpcnpV knOgnp`njpjmp`mkpd_pknpeop^opfop\npZmpkmpeak[p9nkplmp^nXdphmpmpdnp`bplbpcopdopkifpeapjbepjopakpcopeo hapebpeak[p?p"nlOmlpUkplnhpbep\bpjopfopjopkipeopgop9nkplmp^nXdphmOlmlpdadpeopjm]pfmpdipliQpdi] `mkpcaSpjbpfbpcopdopkifpeapjbepjop\npjm^pcmkpfnpdmplmlpojpcilpgophopSmpcopjm]pfmlp`njpjmp`mkp\npjmp^mpfm mpjnpakpcopeopZipholpZnpjm^phmpXnphokp^icpjihpjokpeopcipeak[pE7D*V7.2F

Güz ‘10

11

Y

azar yine okurla tartýþýyor. Okurlarýyla kahramanlarýnýn nitelendirilmesini tartýþýyor. Ona göre roman kahramanlarý yeni tipte insanlardýr: Dürüst, özverili ve mücadeleci.

Onlarýn önünde eðilmiyor. Bir yazar olarak kahramanlarýna belli bir uzaklýkta duruyor.

Ama onlara saygý duyuyor. Hepsi bu.

Y

azarýn romanda temel olarak iþlediði gerek doðmakta olan yeni insan görüþü, gerekse de kadýnýn özgürlüðü üzerine düþünceleri gelmekte olan devrimi, doðmakta olaný haber veriyor. Gelmekte olaný göstermesi yazarýn gücünü kavrayýþýndaki derinliði gösteriyor.

MPbphmp^mpjmhpgopRopenplmpgaYpgbpopfopRi]pjopZapYopjipeak[p=opfoplipfi]peopkocpcip`bphmp^mpV jmpYmpXnp^mfpgmp]opfoplipfip]ilpdmfp\npdmp`bphmp^mpjmhpcmk[pInp[[[popTop`opdUepjnpfnpjmpfmWp]opfopV lilpgnpYm^pfnpdmepjnp`bphmp^mpjmhpgnpeaphapjbSp\mpgnpTnhpXnplnpeop]ihphmp`blpjopkilp]opfolpjopki Zahphipdopd_pknpTnh[LpEKop]okWp5apSbpRaXpXnpJmkpdoplaXOblpenplmphmp^mpjmpYmF Kop]okp 5apSbpRaXp Xnp JmkpdoplaXOblp hmp^mpjmhpjnpkmplmp eapkbfpjokphnlWp `bp hmp^mpjmpYmlp gaYpV fohpcopapjolpenplmp`mkphmp^mpjmhWpenplmpmlpdolphmp^mpjmpYmpajpgbpYbplbpXnpenplmphap^bjpjokpgolpgaYpV gbpYbplbpXbkp\bpjbpeak[pKnplmphmp^mpjmpYnpdopRmSWp\npjm^pfm^Wpapjbfpjbphmp^mpjmhpapjolp`bpcmSpmlpdolpV jopkilp]opfolpjopakpcopgolphoep`ajpdopjokpgopgUplnfp`bpcmSphmp^mpjmhpjnpkmpeopkopcopTohp`mkp\npjm^pV fnp op^opfopdiplop \njpgmpYmlpgnWp enpkmplnp `o^phopjopkip apjopTohpcik[p @dphmp mlpdolp enplmp hap^bjpjokpjo `mkpjmhpcnpenplmpmlpdoplopgUpl_p^npTnhpcmk[LpE7*DV7*0F 1apfoplilpmpjnkpjnpenlpdoepQopjopkilpgopUkplnhp\UdpcnkpgmpYmWpmjhpUlpT_pdoepgipYipenplmpmlpdol JmkpdoplaXpmpjnp5apSbpRaXOblpopfopUp]njpjmhpjnpJmkpdoplaXOblpeop^opfilpgop`bplopUkplnhpXnpkmpV eak<pJmkpdoplaXpgopRopciSpUYpknlpTmpdmephnlWpdaphohpcopkodpjolpcipdaplbpTbphokp^ipjo^pcipYiWpg_^pf_^ \nlZp`mkphopgiplop\UdpcnkpgmpYmpmlpdoplmpmjp\mpXnpdalpkopdilpgopaplblpjopcopfopfnlpgapYojpapjopkohW `mkpjmhpcnp ajpfopdiWp dalpkop \nlZp hopgiplilp eophopjolpgipYip Xnpknfp lnpgnplmepjnp RodpcopjipYip gopRo Qo]pjopmpjnkpjnpfnpdmlpgmpenWpalpgolp]apkblpjbpoepkipjip^iWpopfopaplbpakpcopgop`ipkohpfopeiSWpmdpcnpgmpV Ymp`mkpmp^npenkpjn^pcmkpfnpdmpJmkpdoplaXOblp`bpenplmpmlpdolphmp^mpjmpYmplmp\Udpcnpkmpeak[pJmkpdoplaX \nlZp hopgilp JkebphapXop dalp \_lpjnpkmlpgnp `mkpjmhpcnp apjbpeak[p :nlZp hopgilp dalp \_lpjnpkmplm fbcpjbp\npZmpkmpeak[pE7-2V70&F IQ<IBQ)IQ)I@5 InpkoOlilpmphmlpTmpg_p^_Wpenplmp`mkpo^phopeajpTbpjbhpcbk[pInpkopmpjnpJmkpdoplaXpopkopdilpgopmZpV cnlpmpZnp`mkpo^hp`o^pjopeilpTopInpkopodpjilpgopdnXpgmpYmpeopgopdnXpfnpdmp\npknphnlphmp^mplmlp5apV SbpRaXpajpfopgipYiplipolpjipeak[pGnkplnphopgokp\Upk_pl_^pcnp`bplophokp^ipZihpdopgop`bplblp\nkpV ZnhpajpgbpYbplbpe_pknpYmplmlpgnpkmlpjmhpjnpkmlpgnp\nkpZnhp`mkpdnXp\mplmlpJmkpdoplaXpmpjnpeop^oplop`mpV jnpTnpYmplmp\Upk_peak[ BlpdolpdnpXnpknhpnXpjnplnp`mpjmk[pNlpTohp]opfolpmpZmlpgnphopkohpcnkpbpeb^pfo]pjihpjopkipZiphopV `mpjmk[pPbpgbpkbfpgopmphmpmlpdoplilp`mkpjmhpcnpajpfopdipRnkpmphmpdmpmpZmlpgnphUpc_p`mkpgbpkbfpgbk[ PbpkopgopdopXbplbjpfopdip\npknphnlpmjphnpU]p\_kp`mkpjmhpcnpjmhpXnpU]p\_kpoepkijpfopajpfopjipgik[ InpkoOlilpU]pjnpfmpapjolWpaplblpgbep\bpjopkiplilpgnpkmlpjmhpjnpkmlpgnpdohpjipapjolpo^hpeopXo^ eopXo^paplbpdokpfopeop`o^pjipeak[ 5apSbpRaXWpInpkoOlilphnlpgmpdmepjnpapjolpnXpjmpjmpYmplmWpInpkoOlilpU]pjnpfmpapjolpo^hpajpfopV gipYiplipolpjipeakpXnpInpkoOeopmZpcnlp`oYpjoplolpJmkpdoplaXOjop`bpdapkbplbphaplbp^bpeak[p5apSbpV RaXOjopJmkpdoplaXpopkopdilpgophaplbp_p]npkmplnpdapebcpEcnpapkmhFpgnpYnkpjnlpgmkpfnpjnkpeopSipjipeak[ Pbphaplb^pfopjokpgopolpjop^ipjolWphopgilpjopnkphnhpopkopdilpgophmpo^hWpdnXp\mpmlpdolpmpZmlp`mkp\npV knhpdmlpfnpgmk<p`blpgolphoZpfohWpmlpdolpgnpYnkpjnpkmplnpoephipkiWp]akpjopfoWpeopSoepRopknphncpncpV fnhpapjbk[ MPmkpmlpdoplophokp^ipgbpebpjolpdnXp\mplmlpaplblpfbcpjbpjbpYbplbpmdpcnpfnhpgnpfnhpajpgbpYbpV lbpmphmpfm]pgnp`mpjmpkm][p+]p\_kpj_pY_lpajpfopgipYipenkpgnpfbcpjbpjbhpgopajpfo][[[LpE5apSbpRaXW InpkoOeopdUepj_peakWpd[&*F InpkopmpjnpJmkpdoplaXOblp`mkp`mkpjnpkmlpgnlpeopgopo^hpcolphopZi^pjopkipe_pknhpjnpkmplmlpgnpkmlpV jmhpjnpkmlpgnpgbpebfpdopgihpjopkipdnXp\mplmlp_dpc_pl_pUkpcnpfmpeak[pN^hpEdnXp\mFpRnkpc_kp]akpjopfopV eop_dpc_lp\npjmpeak[p5apSbpRaXWpInpkoOeipZahpdnXpgmpYmpmpZmlWp`bplblp`mkp\Udpcnkp\npdmpapjopkohW aplbpU]p\_kp`ipkophipeak[pInpkoOlilpolpTohp`Uepjnpdmp`mkpU]p\_kpakpcofpgopfbcpjbpapjop`mpjnpTnpYmpV lmp`mpjmpeak[pN^hpdnXpgmpYmlpmlpdoplilpfbcpjbpjbpYbplbpmdpcnpfnhpcmk[ M[[[pKojpli]p`oplopdapkokpdopli]pmlpdolpmpemplmpencpjnpdUepjnplnlpRmZp`mkp^nepgnlpopjilpfopfopV jipgik[pGnpjnpdUepjnplnlp^nepjnkphUpc_p`mkpopfoZpjopgnpYmjpgnp]apkblpjbpapjopkohpdUepjnplmpeakpdoL E1oRpfopcaXWpd[p)7F Kop]okpenplmp`mkphopkohpcnkpcoplipcipeak<p1oRpfopcaX 1oRpfopcaXp\nlZp`mkpmlpdol[pNpmpjnpgnlp\njpfnp`njpjmp`mkpnphaplapfmhpapjoplopYopdopRmS[pNpV fopapjoplohpjopkiplipmlpdolpjokpjopSoepjo^pfopeipdnpXnlp`mpkm[pPmpjmpfnWpg_p^_lpTnpenWpg_p^_pl_kpjnpknW npYmpcmpfnp`_pe_hpgnpYnkpXnkpgmpYmpmpZmlWpapjoplohpjopkiplip`bpopjolpgophbjpjoplik[

12

Güz ‘10

Hnpk_pXnlpTmp`mpkmpdm[p8np`bpjblpgbpYbpenpknpdipYokplnphop`bpYbploWpmdpcnkphmpRnkpenpkmp\n]pV dml[p+epjnpgnpeopSok[pKop]okp1oRpfopcaXOblphmp^mpjmpYmplnpUXp\_pjnkpgmp]nk[pGohpji[pAUplnpfml caSpjbfpdojpmpjm^phmpjnpkmplnpoephipkip`mkphmp^mpjmhpajpdopgopmlpdolpjopkilpmpjnpkmpenp\mcpfnpdmWpeop^opfopdnpV XmlpTmpgbepfopdiWphnlpgmpdmplmpo^pfopdipmpZmlWpenplmp`mkpcmSpcmkWp`mkpUkplnhpcmk[ Kop]opkilpdU]pjnpkmepjn<pMPbpmlpdolpjokpmpempZoepgophmWpSopRopjip`mkp^opkoSpcophmp\mp`mpeop^opfil nlpQndpcocpjopkipgik[pJmcpjnplmlp\_pT_WpopkapfopdiWpfapcapkbpgbkpjok[p?lpjokpeop^opfilpcopgiWpcbp]bWp`npV knphnpcmpgmkpjnk[LpEd[p02F Kop]okp emplnp aphbkpjop cokpcip^ipeak[p ?phbkpjopkiepjop hoRpkopfolpjopkiplilp lmpcnpjnlpgmpkmjpfnpdmplm cokpcip^ipeak[p?plop\UpknpkapfolphoRpkopfolpjopkipenplmpcmSpcnpmlpdolpjokpgik<pA_pk_dcWpU]pXnpkmpjmpXn f_pTopgnpjnpTm[p?lpjopkilpUpl_lpgnpnpYmjpfmpeak[pPmkpeop]okpapjopkohphoRpkopfolpjopkiplop`njpjmp`mkpbpV ]ohpjihpcopgbpkbpeak[pNpfopalpjopkopdoep\ipgbpebpeak[pGnSpdmp`b[ ?phbkpjopkiplilpZapYbplblphoRpkopfolpjopkipZahpe_hpdnhpcnp\UkpfnpjnpkmplmpmpdnWpaphbkpjopkilpZah op^opYipjokpgopajpfopjopkiepjopopZihpjipeak<pM?lpjokpdmp]npenpgmphocp\Uhpe_p]_lpgnpgbpkbkp\mp`mp\Upk_pV l_peakpdop`bplblplnpgnplmpdmp]mlpenpgmphocpenpkmlpgmp`mlpgnp\mp`mpgbkpfopli]pgik[LpEd[pD20F Npfopeop]okpRnkpaphbpkblpXnpenkpe_p]_lpgnphmpRnkpmlpdoplilpfbcpjbpXnpdnpXmlZpjmpapjop`mpjnpV TnpYmplmlp apjoplohpjip apjopTopYipliWp hipdopTop \npjm^pfnp Xnp mpjnkpjnpfnepjnp `bpjblpgbpYbp gbpkbfpgol hbkpcbpjop`mpjnpTnpYmplmpidpkokpjop`npjmkpcmk[pED2DVD2/F Inpkopmpjnphnlpgmpdmplmlpoepkijpfopdip\_lpgnpfnp\npjmlpTnWp5apSbpRaXp`bpoepkijpfoplilphopZipV lijpfo]pjipYiplipopZihpjipeak[p?plop\Upknp`bpoepkijpfop\nkpZnhpcnlphopZiplijpfo]pgik[pJnlpgmpdmpmpZn hopSoplihp`mpkmWpInpkopcnkpdmplnplnp^npjmWpeop^ofpgapjbWp]nXhpjnpkmpapjolWpgip^opopZihp`mpkm[pAapYopjopV kip`mkp`mpkmlpgnlpZahpQokhpji[pPbpgbpkbfpgopmpjm^phmplmlpd_kpg_pk_jpfnpdmpgaYpkbpajpfo]pgi[pAnpYmpV ^mfpmpdnp]akpjopfopapjbkpgb[p9_lph_pmphmpdmplmlpgnpgnpYm^pcmpknpTnhphUpc_peUlpjnpkmpeahpcb[pHapkbl hmp^mpjmhpZopci^pfopdiWphopkohpcnkpQokhpjipjipYipgik[pInpkopopkopgipYipliWpU]pjnfpjnpkmplmp`o^phopdilpgop`bpV jbpeakpgb[p?pRojpgnpInpkop`bphaplbpgopU]p\_kpgoXpkolpfopji[pJmp^mpjnkpU]p\_kpajpfopjiphmWphnlpV gmpdmplnpbep\blpdnpZmpfmpeopSop`mjpdmlpjnk[pEd[pDD2VDD-F AmpfmcpkmpHnkp\npenpXmZp5apSbpRaXWpInpkopmpjnpoepkijpgihpcolpdalpkopbp]ohpjopkop\mpgnkpXnp`mk Mhop]ophbkp`opliLpapjbk[pPbpd_pknZpcnpgadcpjopkiplopInpkopmpjnpmpjm^phmpjnpkmpRohphilpgophaplbp^bkWp\UpV k_^pjnpkmplmpmpQopgnpnpgnk[pPbpgapjoepjiphaplb^pfopjokpgopUplnfpjmpeolpjokpXok< 5apSbpRaXWpmpjm^phmpjnpkmlpgnpInpkoOlilphnlpgmpdmplmpaplop\Upl_jp`akZpjbpdbpapjopkohpRmdpdncpcmpYmpV lmpg_p^_pl_kpXnp`bpgbpkbpfblpInpkoOlilp\nkpZnhpdnXp\mpdmplmlpakpcopeopZihpfopdiplipnlp\njpjnpgmpV YmplmpdUepjnk[pInpkoOgophnlpgmpgbpkbpfbplblp5apSbpRaXOblplmpenpcmplnp`oYpjipajpgbpYbplbpXnp`bpV lblp aplblp U]p\_kpj_pY_pl_p hipdicpjopgipYiplip g_p^_pl_k[p Jopgilp Xnp nkphnhp opkopdilpgophmp mpjm^phmpen eojpli]pTopcaSpjbfpf_pgopRopjnpncpfnhpjnphojpfo]WphnlpgmpopkopjopkilpgophmpZnp^mcpjmp`opYifpjipjihpjokpV gop \Upl_jp `opYiWp mpemp lmpencp X`[p hopkip hapToplilp U]p\_kpTnp `mpknepdnjp goXpkoplip^iplip Xnp \nkpZnh dnXp\mpdmplmpnlp\njpjnk[ Kop]okp`o^pcolp`npkmp`nlpTmjpjmhpE`mpknepTmpjmhFpcnpapkmpdmplmpm^pjnk[p?p`mpknepjnpkmlp\nkpZnhpcnl fbcpjbWpo^hpgapjbp`mkpmpjm^phmphbkpfohpmpZmlp\nkpZnhpcnlpU]p\_kpajpfopjopkip\npknhpcmpYmplmpRnSpempV lnpjnk[ Kop]opkilpkapfolpgopcnpfnjpapjopkohpm^pjnpgmpYmp\npknhpgaYpfohpcopapjolpenplmpmlpdolp\Upk_pV ^_Wp\npknhpdnpgnphopgiplilpU]p\_kpj_pY_p_p]npkmplnpg_p^_lpTnpjnpkmp\njpfnhpcnpapjolpgnXpkmpfmWpgaYpV fohpcopapjoplipRop`nkpXnpkmpeak[p:njpfnhpcnpapjoplip\Udpcnkpfnpdmpeop]opkilp\_pT_pl_phoXpkopeip^ilpV gophmpgnpkmlpjmpYmp\Udpcnpkmpeak[ Inpkop3oXpjaXploWphopfbpdojpopjoplilplopdijphopgiplophopSopjipajpgbpYbplbWphopgiplilp`bpkopjokpV gopZopjip^opfopgipYiplipZopji^pcipYipenkpjnkpgnpmpdnp\npjnplnhpjnkpjnpZopci^pcipYiplipXnpRnkphopgiplilp`bpZopV ci^pfopeip\UpY_dpjnpfnpdmpRopjmlpgnp`bpkopjokpgopZopjip^op`mpjnpTnpYmplmlpZahpmpempQokphilpgo[p9opji^pfopV lilphopgiplilp`opYifpdi]pajpfopdiplipdoYpjopgipYiplilpgopQokphilpgo[pJopgiplilphUpjnpjmpYmplmlpQokphilpV gopapjolpInpkop3oXpjaXploWpcaSpjbpfblp`odphipdiplophokp^ilWp`mkpZiphi^peapjbpopkipeakpd_pknhpjm[ N^hWpo^philpXnkpgmpYmpdnpXmlZWpfbcpjbpjbhWpdUepjnplnlpjnpkmlpcnkpdmplnWpmlpdoplip\_Zpd_]pg_pV ^_kpfn]Wphmp^mpo^philpXnkpgmpYmp\_ZpXnpTolpjipjipYipeop^opfiplilpc_fpopjolpjopkiplopohpcopkik[pAopmpfo gmpkmWpcop]nWpTolpjipapjbk[pBlpdolpeop^opfiplip]nlp\mlpXnp\nkpZnhpcnlpeop^ofpdojpeopSok[pInpkopmpjn JmkpdoplaXOblpo^hpjopkip`bplblp`mkpUkplnpYm[

Güz ‘10

13

“

Sana gösterdiklerimize daha çok zaman var. Sana gösterdiðimiz geliþme aþamasýna çok sonra ulaþýlacaktýr. Birçok insan kuþaðý, soyu deðiþecek, senin önsezinle bildiðin þey gerçekleþinceye kadar.

Ama hayýr aslýnda çok fazla kuþak deðiþmesine gerek de kalmaz: Ýþim þimdi hýzla ilerliyor, her yýl yeni deðiþmeler oluyor, yýldan yýla geliþme hýzý artýyor...”

nsanlar mevsimlere göre çeþitli yerlerde oturuyorlar. Her yer insanlarýn rahat edeceði, yaþamdan zevk alacaðý þekilde düzenlenmiþ. Ýki bin kiþinin yaþayacaðý büyük binalar (saraylar), çevre ince zevklere göre düzenlenmiþtir. Bugünkü turizm bölgelerindeki büyük otellere benzer.

Ancak orda insanlar üretimden kopuk deðil.

Yaþam ortaklaþa düzenleniyor.

Ý

Inpkop3oXpjaXploOlilpMAUkpg_lpT_pA_p^_LphopgiplilpcopkmRpcnphmphaplbpfbplbpolpjopcipeak[ JopgilpnkphnhpcopkopQilpgolphnlpgmplnpfopjnpgmjpgmhpcnlpdalpkopnkphnpYmlphUpjnpdmWp]nXhphoeplopYi Ropjmplnp\njpgm[p@kphnhWphopgiplipRmZp`mkp]opfolp`mkpmlpdolpapjopkohp\Ukpfnpgm[pNQpkapgmcp`mpjnp`mk hUpjnp\_p]njpgm[pPbpgUplnfpjnkpokpgipokpgiplopeop^olpgi[pNlpTohphopSmpcopjm]fpjnp`mkpjmhpcnWphopgipV lilpcaSpjbfpdojp_pknpcmfpd_pknpTmplnphopcijpfopdilpgolpdalpkoWphopgiplilpnp^mcpapjop`mpjnpTnpYmpg_p^_lpV Tnpdmp\npjm^pfnpenp`o^pjopgi[pPbkpCbpXopnp^mcpjmhWpU]p\_kpj_hpQmhpkmplnpkoYpfnlWphopgilpnkphnhpjnpnpV ^mcp\Upk_jpfnpgm[pNpfophopgiplilpU]p\_kpjn^pfnpdmpg_p^_lpTnpdmpD/[pe_]peijpgolpmpcmp`opknlp\npjm^pV fnpenp`o^pjopgi[ MPbplblpmpZmlp`nplmfplnpajpgbpYbpfbp`mkpcnhpgnpemfpjnpolpjocpfohpmdpcnkpdnlWp Rohpnp^mcpV jmpYmOgmk[p Gohp np^mcpjmpYmp eahphnlp mlpdolp X_pTbpgblpgolp ]nXhp ojpfohWp \_p]njpjmpYnp Roepkolpjih gbepfoh6pTolpdiphilpcipdilpgolWphopSoplihWphopkolpjihphUpc_p`mkpgbep\bpgolp`o^phop`mkp^nepgnpV Ymjpgmk[pGohpnp^mcpjmpYmpajpfopgolpe_pknhpcnpfm]pjmpYmpgnpajpfo]WpdopgnpTnpX_pTbcpcnpfm]pjmpYmpRmpjnpV dmpapjop`mpjmkWpaphopgok[pPbpRohpnp^mcpjmpYmlpgnlpmpZmfpgnphmpU]p\_kpj_hpgbep\bpdbpgaYpfb^pcbkpXn `bpgbep\bpajpfopgipYipenkpgnp`nlpgnpeaphbf[LpEd[pD00WpInpkoOlilpgUkpg_lpT_pg_p^_F Kop]okWpInpkop3oXpjaXploOlilpAUkpg_lpT_pA_p^_Ol_lpgnpXopfilpgop\npjnpTnhpcnpmlpdolpjok EenplmpmlpdoplilFplopdijpeop^opeopTopYiplopgopmkpUkplnhpjnkpXnpkmpeak[pBlpdolpjokpfnXpdmfpjnpknp\Upkn Znp^mcpjmpenkpjnkpgnpapcbpkbpeakpjok[pGnkpenkpmlpdolpjopkilpkopRocpnpgnpTnpYmWpeop^ofpgolp]nXhpopjopV TopYip^nphmjpgnpg_p]nlpjnlpfm^[pBphmp`mlphmp^mplmlpeop^opeopTopYip`_pe_hp`mplopjokpEdopkoepjokFWpZnXpV knpmlpTnp]nXhpjnpknp\Upknpg_p]nlpjnlpfm^pcmk[pPbp\_lph_pcbpkm]fp`Ujp\npjnpkmlpgnphmp`_pe_hpapcnjpV jnpknp`nlp]nk[pNlpTohpakpgopmlpdolpjokp_pknpcmfpgnlphapSbhpgnpYmj[pKop^ofpakpcohpjop^opg_p]nlpV jnplmpeak[pKop]okp`mploplilpgi^peopSipdiplipXnpmZpgnphapkodpeaplbplbpcopkmQpnpgnkphnlp^op^ipjopTohp`mpV Zmfpgnp`bp\_lph_pcnhplapjapCmepjnpeopSipjolpeopSipjokpgolpdUp]npgmpeak[pNpj_pfmlpebfpgaYpkopfo XnpTofp`mplopjok[p>opkifpmpdnpmlpdoplilpokpcolp\npknhpdmlpfnpjnpkmplmphokp^ipjopeopTohp`mpZmfpgnpenpV lmpgnlpg_p]nlpjnlpfm^pcmk[ MHoplop\Udpcnkpgmhpjnpkmpfmp]npgopRopZahp]opfolpXok[pHoplop\UdpcnkpgmpYmpfm]p\npjm^pfnpopV ^opfopdiplopZahpdalpkopbpjop^ipjopTohpcik[pPmkpZahpmlpdolphbp^opYiWpdapebpgnpYmp^npTnhWpdnplmlpUlpV dnp]mlpjnp`mjpgmpYmlp^nep\nkpZnhpjnp^mlpTnpenphopgok[pNpfopRopeikpodpjilpgopZahpQo]pjophbp^ohpgnpV Ym^pfnpdmplnp\npknhpgnphojpfo]<pBp^mfp^mfpgmpRi]pjopmpjnkpjmpeakWpRnkpeijpenplmpgnpYm^pfnpjnkpapjbpV eakWpeijpgolpeipjop\npjm^pfnpRip]ipokpcipeak[[[LpEInpkop3oXpjaXploOlilpAUkpg_lpT_pA_p^_Wpd[72DF Inpkop 3oXpjaXploOlilp g_p^_pl_lp gnpXopfilpgoWp g_^pjnplnlWp m]pjnplnlp Xnp \nkpZnhpjnp^npTnh apjolpU]p\_kWp`ajpjbhpjbpfbcpjbpeop^opfilp\njpfnpdmpmpZmlphbp^ohpjokp`apebp`mkpgnpYmp^mpfnpgnp\npV knhphojpfopeopTopYipXnp\npjm^pfnpjnpkmlpRip]ipXnpeapYblpgnpYmp^mfpdopenpdmlpgnpapopgipnpgmpjnlpZopV YilpZahpgopRopnkphnlp\npjnpTnpYmp\Upk_p^_pm^pjnplmpeak[ 1bdpeoOgopapeijpjokpgophopSmpcopjm]fpRi]pjop\npjm^pfnpenp`o^pjipeakpXnpdnkQpjmpYmlpEcaSpkoh hUpjnpjmpYmFp hojpgipkijpfopdiplip ]akpjbpeak[p PUepjnp `mkp caSpjbfpgop Inpkop 3oXpjaXploOlilp Ukplnh dadpeopjmdcpm^pjncpfnpjnpkmplmlp\npjm^pfnpdmWpUp]njpf_jphmpenpcnpgopeopjip`mkpcaSpjbfpgopf_jhpdopRmSpV jnpkmplmlpUQphnpdmplnpbYpkopeopTopYipopZihpcik[p+epjnpgnpapjbpeak[p;_jhpdopRmSpjnpkmpXnpgnXpjncpUkplnh dadpeopjmdcpm^pjncpfnpjnpkmpakpcopgolphojpgikpfohpmpZmlpRopknphnpcnp\npZmpeak[pNpfop^mfpgmpjmhpUkplnh dadpeopjmdcpm^pjncpfnplmlp\nplm^pjnpfnpfnpdmpSopRopdiplopcnRpjmphnpocpjopcipjikp\mp`mp\Upk_pl_peak[ Kop]okWpkapfoplilpdalp`Upj_pf_lpgnpaphbpkopenplmphopkohpcnkpjnkpcoplipcipeak[pNpfop`bpenplm hopkohpcnkpjnkpkapfoplilpnpdodpUkp\_pd_pl_pgnpYm^pcmkpfmpeak[pAUplnpfmlp1bdpeoOdilpgopmlpdolpmpjm^pV hmpjnpkmplmpXnpenplmphbp^ohpjopkilpg_lpeopeop`ophip^iplilpolpjop^ijpfopdiplipdoYpjipeak[ Halp`Upj_fpgnpgmpYnkp`Upj_fpjnkp\mp`mpciSphipcmpeocpkapapebplbp\mp`mpoepkip`mkpdoRpln[pGnk doRplnpaphbpkopoepkip`mkpdapkbplbpdbplbpeak[p1apfolphbkp\bpdbpmpZmlpgnpapjoepjopkilp`mkpmZphbkpV \bpdbpajpfohpjop`mkpjmhpcnWpcnpfnjp`Upj_fpjnpkmlpRnkp`mpkmpoepkip`mkpcnp]mpm^pjmpeak[pKop]okpRmZp`mk cnp]mWp_dpc_lpgnp\npknpYmlpgnlpQo]pjopgbkpfopgolpenplmp`Upj_fpjnkpgnpenplmp\Upk_^pjnkpnpjnpopjipeak[ Pbpmpdnpkapfoplopoepkip`mkpUp]njpjmhpXnpkmpeak[ 1apfolp*p8mpdolpD0-.Ocnpeop]ijpfi^[

14

Güz ‘10

>;K >9 2>+K ADK%8KA!;K<1KA1.

Temade Ă&#x2021;Äąnar

yabancÄąlaĹ&#x;maya karĹ&#x;Äą beyin egzersizleri

:nkpZnhpjnpdoplopjip`mkp`mpkmplnphopki^pcikpV gipYiplip]ipRmZpg_p^_lpg_pl_]pf_4p p]_jpg_pV Y_pf_]peopgopdnpXmlpgmpYmpfm]p^nepjnpkmlpln hopgopkip \nkpZnhp lnp hopgopkip eoplijpdopfo4 :_lpjnpkmpfm]p doplojp cokpci^pfopjokpjop \npZmS \mpgmpeak[pKop^opgipYipfi]peopgopgopRopgaYpV kbpdbp eop^ocpcipkijpgipYipfi]p eoplijpdopfopjokp a hopgokpZahpXnpeapYblphmp\nkpZnhpdapkblpjopV kipfip]ip\Ukpfnpfmp]mp`mpjnpnlp\njpjmpeak[p:nkpV ZnpYmp ojp\ipjopfohWp ZUp]_fpjnpfnhp Xnp ZUpV ]_fp _pkncpfnhp cofp olpjopfiepjop `mpjmfpdnj `mkp opko^pcikpfop \npknhpcmpkmpeak[p NlpTohp enpV cnkpjmp`mpkmphmpfnpXnp`mpjmlpTnpdopRmSpapjolpjok dopenpdmlpgnp\nkpZnhpapjoplipeopSoepapjolpgolW eoplijpdopfopgolp opeikcp npgnp`mpjmpeapkb][p HmdpV cnpfmlp doplojp `mkp g_lpeop eopkopcikphnlp `mk gmpYnkpeolpgolp\nkpZnhpjnpknpip^ihpcbpcolpjopko hokp^ipdojpgipkipdipeopSipjolpRokpTopfopjopkopXn \Udpcnpkmpjnlp nplnkpCmpenp `ophipjopTohp apjbkpdo dalpgnpknpTnpgapYojphokp^ipjolpfopjipgik[p9_lpV h_p `mkp gaYpkbplblp `mlpjnkpTnp eopjoplip enpkn dnkpfnpdmpm^pcnlp`mpjnpgnpYmj[ 1nhpjofp doplopemWp cnpjnpXm]pealp `o^pco ajpfohp_p]npknpc_fpfngpeoWpfapgopdoplopemW dmplnpfopg_lpeopdiWp`bkpCbpXopSapjmpcmphopdiplil `mp]np eolpdipeolp copkoQpjopkip lnpknpgnepdnp c_pV f_epjnp eoplijpdopfopjokpgolp mp`opknc[p (np`mpV fm]pgnphmpSopkoplilpRi]pjopnpkmpfnpdmWpm^pdm]pjmhWpnp^mcpdm]pjmhWpeahpdbjpjbhWpopgopjncpdm]pV jmhWpoZpjihp\mp`mpnpfnhpZmpdiplipQilp`bkpCbpXopdipliQphokp^ipdilpgophmpgbpkbpfbplbpolpV jopcolphoXpkofpjokpdop\nkpZnhpeop^opfipfip]ilphoXpkofpjopki[p Pbphaplbp_p]npkmlpgnp`npemlpn\p]nkpdmp]mpeopSokphnlpMNplopeopdop1npQnpkolpgbpV fbLlblpakpcopeopZihpfopdipmpemp`mkpcnpdopg_Qpc_[pGnkpmphmpdmplmlp`mkp`mpkmlpgnlpodpV jilpgopZahpgopQokphipajpfopgipYipRnkpQikpdocpcopdUepjnplnlpoplopeopdopknpQnpkolpgbpfb `mpjmfp mlpdolpjopkiplilp cop`mpkmepjnp `mkp dmpf_pjohkpgolp Edoplojp apjopkohp eopkopcijpfi^ lndplnWpmfp\nFp`o^phop`mkp^nepgnpYmjpgm[pGapajep"apagpQmjfpjnpkmplmpopkocpfopeol `mkpdmpf_pjodpeaplopckmjpealpjokpgUph_jpg_pXnpfmjpealpjokpTopmlpdoplilp.poep`apV eblpTop`mkphaplbpeophmpjmcpjnlpfnpdmpdoYpjolpgi[pM>kbpfolpHRa"Lpfmpdopjmp`mkpQopV lbpdblpmpZmlpgnpeop^opgipYipfip]ip\UpknpfnpenpTnpYmpfm]phopgokpZahp\_pk_jpc_pZiphokpV cijpgi[

GĂźz â&#x20AC;&#x2DC;10

15

S

imülasyonlarý gerçeklerden ayýrt etmek için elemeye baþlamakta fayda var.

Yenileri büyük yatýrýmlarla üretilmeye devam ediliyor. Nasýl gerçekle sanalý birbirinden ayýracaðýz. Öncelikle sýnýf bilincine ihtiyacýmýz olacak.

Simülasyonlarý üreten burjuvazi bizi, yani çoðunluk olanlarý oyalayarak, dikkatimizi baþka yönlere çekerek varlýðýný koruyor. Yoksa bu kadar azýnlýk olan ve toplumsal üretimin en fazla payýný gasp eden bir kesimin hayatta kalmasý mümkün mü? Sömürünün devam etmesi mümkün mü? Ünlü karga ile tilki hikâyesi. Karga aðzýný açar ve peyniri tilkiye kaptýrýr. Yýllardýr bu hikâye devam ediyor. Biz televizyondaki dizileri, yarýþma (?) programlarýný, haberleri(?) tartýþýp bitiremezken bugünümüz ve geleceðimiz çalýnýyor.

Hmpf_pjohkpjokpmpZmlplnpgnplmpjmpeak4pPmkp\U]popcopjif[pBfp\nplmlpeopkopcijpfopdipgUkcp^npV hmjpgnp\nkpZnhpjnp^mpeak[p PmpkmlpTmpdm6p\nkpZnhpjmpYmlpeolpdipfopdipapjopkohpmfp\n[pPbpkopgopeopkopcipjolp^nepU]plnpdmepV jnp`oYpRopjmlpgn[p8op]mpmp^opknpcmplmlplop]m]pfmpeolpdicpfopdip\mp`m[pGoZpmp^opknpcmplmlpGipkmdpcmpeolpV jipYippdmfp\npjnpfnpdmp\mp`m[p BphmlpTmpdm6p\nkpZnhpjmpYmpgnpYm^pcmpknlpXnp\m]pjnpenlpapjopkohpmfp\n[pPbpkopgopeopkopcipjolp^ne \nkpZnhpjmhpjnp`opYipliphapSopkipeak[pNdpjapjolpokpcihpmfp\npgmk[pPbpmfp\np`mkp\nkpZnpYmpgnpYm^pV cmkpfnhpeopgop_p]npkmplmpUkcpfnhpmpZmlphbjpjoplijpfohpcopgik[p pZ_lpT_pd_6p\nkpZnhpjmpYmlpeahpjbpYbplbp\m]pjnpenlpmfp\n[pPbpkopgopmfp\npmpjnp\nkpZnhpjmh eopkopcijpfopeopZopjip^ijpfohpcopgik[p?kpcopgop`mkp\nkpZnhpjmhpeahpcbkpeopgopokpcihpXokpjipYiplipempV cmkpfm^pcmk[pHmpf_pjodpealpeapjbepjopXokpjipYipgnpXofpncpcmpkmjpfnhpcnpgmk[p Halpapjopkoh6phnlpgmphnlpgmplmlpdoQpdmpf_pjohpkipapjolpmfp\n[pPbpkopgopgopcoRpfmlpnpgnpV TnpYmplm]p\mp`mpakpcopgopapjopfopeolp`mkpgbpkbpfbp\nkpZnhpfm^p\mp`mpojp\ipjopfopfip]oplnpgnlpapV jolp`mkpmjpj_]pealWp`mkpdmpf_pjodpealpdU]phaplbpdbpgbk[p Jopkip^ihpfi^p\mp`mp\Upk_plnlpc_fp`bpdmpf_pjodpealpjokpRopeopcipfip]ilpmpZmlpgnpeopkopcijpgi XnpeopkopcijpfopeopgnpXofpnpgmpjmpeak[pJipdop`mkp`npemlpn\p]nkpdmp]mpmpjnplnpjnpkmpM\nkpZnhLpcnl eop^opgipYipfi]Wplnpjnpkmlp`m]pgnpeopkopcijpgipYipXnp`mp]mfpalpjopkop_p]_pj_SWphoep\ipjopliSWpdnpXmlpV gmpYmpfmp]mpakpcopeopZiphokcpfopeopZopjip^opjifpXnpeop`olpTipjo^pfopeophokp^ip`mpjmlZpdnjpf_pTopgnpV jnpfmp]npgnpXofpnpgnpjmf[p PmpkmlpTmpdmpmpZmlpZahpQo]pjopUkplnhp`bjpfohpf_fph_l[pPop^Ukpc_pd_pl_lpBdpjofOilpcnh Xnp`mpkmpTmhp\Udpcnkp\npdmpapjopkohphokp^ipfip]opZiphopkijpfopdipXnp`bplblpeolpgo^pjopkipXnpcopkoQpV cokpjopkipapjopkohpcaSpjbpfblpmphmpenp`Upj_lpfnpdmpmpemp`mkpUkplnhpdopeipjop`mpjmk[pPbpc_kpUkplnhpjnk `mp]mfp\nkpZnhpjmpYmpdakp\bpjopfopfip]ilpUpl_plnp\npZmpeak[pPop^Ukpc_pd_pdnfp`apj_lpeopgopmfpV \nplmlp \nkpZnhpjmpYmlp eolpdipfopdip apjopkohp \nkpZnhpjmpYmlp gnp Upl_plnp \nZpcmpYmp gbpkbfpjokpgol gnpYmjpfm[pPoepkohpeohpfopnepjnpfmlpgnpap_jphnpenphokp^ipdopXo^poZpfopgbep\bpjopkipgip^opXbpV kbjpfbpeakp fb4p Pbpkopgop Uplnfpjmp `mkp lahpcopeop gmhphocp Znhpfnhp \npknphmkp hmp dmpf_pjohk \nkpZnpYmlpUpl_plnp\npZnp`mpjmkWpRocpcop\nkpZnhpcnlpbp]ohpjo^pcipkop`mpjmk[p+Qphnpfmp]mpdnfp`ajpjnpkn hokp^ipdopXo^popZopkohpcndphmlpnpgnp`mpjmkWpRocpcopdopXop^ip`blpgolpmp`opkncp\Upknp`mpjmpkm][pHmpf_pV jodpealpjopkilpnlpfopdbpfbp\mp`mp\Upk_plnlp`bpgbpkbfpajpgbhpZopdihpeoplijp\ipeopbYpkopfopfipV ]oplnpgnlpapjop`mpjmk[p Pmp]oldpgUplnpfmlpgnWpGipkmdpcmpeolpjihpmpZmlpgnpc_fpdmfp\npjnpknphokp^ipdopXo^popZolp`mk \kbSpakpcopeopZihpfi^[pPbp\kbSpdmfp\npjnpkmlpcolpkipmplolpTiplilpUpl_plnp\npZnpTnpYmplmpUlpTnpV gnlp\Ukpf_^[p3opSopjihWphmpjmpdnpjnkpXnpc_fpdnfp`ajpjnkp`bp\_lpcolpkipmplolpTiplilpUpl_lpgn dU]pdopRmp`mpgmkpjnkpGipkmdpcmpeolpjihpmpZmlpgn[p Pbpgbpkbfpeop^opfipfi]pgopSnhpZahp^nphmjpgnphokp^ipfip]opZiphok[p:nkpZnhpg_^pfol enpkmplnphnlpgmpfmp]mpdnfp`ajpjnkpjnpdopXop^ikphnlp`bpjop`mpjmpkm][p+kplnpYmlphopSmpcopjm]pfmlpdnfpV `apj_papjolpR_ph_pfnpcmpdoQpg_^pfoplipfi]papjopkohp\Upknp`mpjmkWpR_ph_pfnpcnphokp^ipf_pTopgnpjn npgnpknhpnplnkpCmpfmp]mpc_phnpcnp`mpjmpkm][pGocpcop`_pc_lpUQphnpfmp]mp`bpdnfp`apjnphokp^iphbjpjoplopV kohpXnphmpjmcpjnpenpknhpaplop`mkpfapjopXnkpfnpRohphipcoplipfi^papjbpkb][p?p\mpgnkpgmpYnpkmp\npV jmkpXnpf_pTopgnpjnp`o^pcolp`o^pjok[pJnlpgmpdmpf_pjokphipfip]iphnlpgmpfm]peopkocpfi^papjbpkb][ Gocpcop\nkpZnhpjmpYmpgnpYm^pcmpknlpXnp\m]pjnpenlpmfp\npempeopkocpfi^papjbpkb][p=opcnlpR_ph_pfncpV jnkpgnphopSmpcopjm]pfmlpdmpf_pjodpealpjopkipgnpYmjpfm4pKahpdophmfphopSmpcopjmdcpjnpknpaepXnpkmkphm4 ?lpjopkipg_p^_lpTnWpmpgnpapjapCmWpmpgnpojpjnkpX`pmpjnpdopkiSpdokpfopjopeiSpUpl_pf_p]nphapeolpjokpcnpV hnjpjnkpgnlp`o^phopjopkipgnpYmj[pp BphmlpTmpmfp\np\nkpZnhpjmpYmpgnpYm^pcmpknlpXnp\m]pjnpenlpmfp\n[pB^pZmplmlphnlpgmpdmplmp\_Zpd_]W gnXpjnpcmp`_pe_hpXnp\_Zpj_p\Ukpfnpdmplnplnpgnlpapjolp`bp`_pe_hpdmpf_pjodpeaplbpbp]blpeijpV jokpgikpgnpXofpncpcmpknp`mpjnlphopSmpcopjm]fp`bpdopenpgnp`_pe_hp`mkp]opfolWpgapjopeipdiepjop`_pV e_hp`mpkmphmfpjnkphop]olpgi[pJakphbpjopkipliphmcpjnpjnpkmlp`_pe_hp`mkphnpdmpfmlpgnlpdohpjopfopei `op^okpgi[pJopSmpcopjm]pfmlpnlp`_pe_hphakphbpdbpgnXpkmfpgmk[p?epdop`mp]nplopdijpeolpdik4p>npV

16

Güz ‘10

kUpkm]pfnWp`Upj_lpfnpenphokp^ipf_pTopgnpjn$pPmkp`mpkmpfmp]np\_pXnlpfnpfnpfmp]mWp`bp\_pXnpV lmlp`mp]np]opkokpXnpknpTnpYmplmWpeapjopZihpcipYipfi]pgopokphopfi]pgophmfpdnplmlphojpfopeopTopYipV liWp f_pTopgnpjnp npgnlpjnpkmlp `mkp opXbZp RopeojpSnpkndcp ajpgbhpjopkiplip UYpknpcmkphnlp \nkpZnhpjmpYm hnlpgmpeUpl_lpgnp`_ph_peak[pNeplipm^penpkmlpgnpZopjip^olpXnpoeplip^nepjnkpgnlp^mphopencpnpgnl m^pZmpjnpkmlpRnSpdmpoepkipoepkipoeplip^npempg_p^_pl_peakpjok[pM#mfpgmpeapjopZihpdofpokphofpgol hmfpdnp\njpfn][pPop^ifp`npjopeop\mpknkWpm^pcnlpopcipjipkifWpopmpjnfpoZphopjikpX`[Lp>op`mphokp^ipV dilpgopgop^bplbpg_p^_pl_peak<pMpJokp^ipfi]pgophmpjnkp`m]pgnlp\_Zpj_WpRnkp^npemp`mpjmpeakpjokpXn cophmSpnpgmpeakpjokWpalpjopkipenlpfnpfm]WpRohpjopkipfip]ipojpfopfi]pRnpjnpRnpjnpf_pTopgnpjnpemphopV ]olpfopfi]pmfh ldi][L ;mpcml\popjolpjopkilpgophmcpjnpgnlphocphocpQo]pjopdopeipjopkiepjopdop`opRilpnkphnlpdopocpjnpkmlpV gnpopjopliphalcpkajpojpciplopojpfi^papjolphajpjbhp\_Zpjnpkmp`m]pgnlplnphopgokpUkp\_cpj_pXnp\_ZpV j_pajpgbhpjopkipliWp`op]ipfmpcml\pjnkpgnpgnp^op^ipkopTopYipfi]phopgokpo]pdopeipgophmphajpjbhp\_ZpV jnpkmp`mp]mfplnphopgokpUplnfpdm]pajpgbpYbpfbp]bpeolpdicpfipeakpjokpfi4pPUepjnpTnpopdijp\nkpV Znhp gnpYm^pcmpkmjpfm^p Xnp \m]pjnlpfm^pcmk[p Jmcpjnpjnpkmlp `bkpCbpXop]mpgnp eopkocpcipYip hakphb[p Koplm MhkojpZiSpjohL[pGnkp\_pk_jpc_pSopcikpciphapSokpgihpjopkipapjoepgop`bplbp\UkpfnhpmpZmlp\_pk_jpc_pV l_lpmpZmlpgnpM\nkpZnhLpdndpjnpkmpgbpeop`mjpfnpfm]pjop]if[p :nkpZnhpjmpYmlpeahpjbpYbplbp\m]pjnpenlpmfp\npRnkpRojpgnphopSmpcopjm]pfmlpZUph_^pgUplnpV fmplmpeop^opeolp`m]pjnkpmpZmlpakpcopeopZiphopkijpfopdipnlphapjoepapjoplipajpdop\npknh[p@phaplapfm `mkp`opjalp\mp`mpRopSocpjopgipRopSocpjopeopToh[pNpgopjncWpdoYpjihWpnpYmpcmfWp\npjnpTnhp\_pXnlpTnpV dmp\mp`mpcnpfnjpdadpeojpmRpcmpeoZpjokpeah[pB^pdm]pjmhWpfmjpealpjokpTopmlpdoplipopmpjnpjnpkmepjnp`mkpjmhpV cnpeop^opfilpgip^iplopopcipeakpXnpRnkp\npZnlp\_lpgopRopQo]pjopmlpdolpeop^opfilpgip^iplopopcipjipV eak[pA_p^_lpTnpjnpkmpfm]p`mp]npopmcpgnpYmjpXnpg_p^_lpfnpfm]peopdoh[p@lpUplnfpjmpdmphopSmpcopjm]pV fmlpnpfnhpZmpjnpknpXnpknp`mpjnpTnpYmpRmZp`mkp^nepeah[p:npjnpTnhpeah[p pfbcpeah[p JnlpgmphnlpgmplmlpdoQpdmpf_pjohpkipapjolpmfp\npgnplmpjmlpTnpohpjipfip]opbp]oepjipmdpcmpjopdi \npjmpeakpgnpYmjpfm4p?kpcopgopbp]oepjipeahpopfop`m]pbp]oepjipmdpcmpjopdilpgolphakphbSpeipjoplo dopkipjipeapkb][pJn^phnpdopgnpTnpcnhpdapkbplbpfb]pbp]oepjipjokpajpdo[pNpfop^Uepjnp`mkpg_p^_lpV g_pY_pf_]pgnp\nkpZnhpcnpXokpajpfopgipYiplip`mjpgmpYmpfm]popfopeop^opfipfip]ilpoepkijpfo]pSokpV Zopjopkipapjolphakphbpjopkipfip]ilWphoep\ipjopkipfip]ilpXnpRocpcopdnpXmlZpjnpkmpfmp]mlpojpcilpgop`bpdmpV f_pjodpealpjopkilWpeoplijpdopfopjopkilpeocpcipYiplip`bpjop`mpjmpkm][pHopgnpTnpgmlpjnkp`mpjnpQo]pjop`mk Ukplnhpjnlpgmkpfnpenp \npknhp `ipkohpfopeopTohp hopgokp Ukplnhp dbplbpeak[p Pmkp cnpjnpXm]peal Ska\pkopfilpgopdapkbpjolpdapkbpohpjiplip]op\njpfnpgmpfmpMhbpcblpgoplnpRmdpdnpgmpeakpdblLplnpV gnlp^Uepjnp`mkpTnpXoSp\njpfmpeak[pM8npRmdpdnpgnp`mpjmpkmf4pJbpcbphopSopjipXnpmpZmlpgnp`mpjnpV fnpenpTnpYmfp`mkpkophofpXok[Lp P_pc_lp `bp dmpf_pjodpealpjopkiWp \nkpZnhpcnlp bp]ohpjo^pcikpfopjopkip eoplmp eoplijpdocpfopjopki cnhp`mkpUkplnhpcnpgnp\Upknp`mpjmpkm][p>nhp`mkpUkplnhpcnpRnfp\nkpZnhp\m]pjnplmpeakpeopgopgnpV Ym^pcmpkmpjmpeakpRnfpajpfopeolp`mkp^nepXokpfi^p\mp`mp\UdpcnpkmpeakpRnfpgnpRmZpajpfopeolp`mk ^nepg_lpeopfip]opXokpfi^pZopdiplop\mpknp`mpjmpeak[pPmpko]pUlpTnphmpknpQnpkolpgbfpUkplnpYmplnp\npV kmpgUplnpjmf[pPmkpgnlp`mpknp`_pc_lp`mkpcaSpjbpfblpgmhphopcmp\nkpZnhp\_lpgnfpgnlpeopSoep`mk \_lpgnpfnpZnphmjpgm[p@pXncpZmpjnkWpRopeikpTipjokpokp\_pfolpjopkiplip\npTnp\_lpg_]pc_fp`opdilpeopV eilpakp\olpjopkilpgolp`o^phopRmZp`mkp\_lpgnpfnpQikpdocpcoplipfohpdip]ilpSafpSopjopfopeop`o^pV jopgipjok[p>kmjpealpjokpRokpTolpgi[p8npajpgb4pGopeopcipfi]pgoplnpgnpYm^pcm4pKopdopjokpRnkp]opV folpajpgbpYbp\mp`mphopYicpjokp_p]npkmlpgnpeo]pfopeopgnpXofpnpgmpeak[pBpempeopgophUpc_[pNpfo aplbpbep\bpjopeolpjokpgnpYm^pfnpgm[p Bp5?pdU]pjn^pfnpdmplmlp`mkpZahpfogpgnpdmpRmZp`mkp^nphmjpgnpbep\bpjolpfipeak[pBp5?pbpjbdpV jopkopkopdipZopji^pfopeopdopdipXnp>(p`bpeopdoplilpojpciplopmfp]opocpfi^[pKoplmpcopoRpR_cp^b<pPb eopdopeip bep\bpjopeopTopYifp Xnp mZp g_p]nlpjnpfnpjnpkmpfmp `bp eopdopeop \Upknp eopSopTopYif[p BpV 5?OlblpXopdocpcnhp`mkpfogpgnpdmplmpbep\bpjocpfohpmpZmlp`mpjnpUfpk_pl_p]_pc_phncpfnplm]pjopV ]if[pHmp\akpcopdipeopcipkijpfopeolp`mkpm^pZmpdbZpjbphnlpgmpdmepfm^p\mp`mpeijpjokpTopfoRphnpfnphopV

GĂźz â&#x20AC;&#x2DC;10

17

S

imßlakrlar için ne deniliyor? Bir gÜz atalým. �mgenin yaratýlmasý dÜrt Þekilde gerçekleÞiyor.

Birincisi; gerçekliðin yansýmasý olarak imge. Burada yaratýlan Þey Üznesiyle bað halinde.

Nazi iÞaretinin nazizmi yansýtmasý gibi. Haç iÞaretinin Hýristiyanlýðý simgelemesi gibi.

kincisi; gerçekliĂ°i deĂ°iĂžtiren ve gizleyen olarak imge. Burada yaratĂ˝lan Ăžey gerçeklikle baĂ°Ă˝nĂ˝ koparĂ˝yor. Aslolan artĂ˝k imgedir. Bu imge bir gerçeĂ°i deĂ°iĂžtirmek ya da Ăźzerini Ăśrtmek için kullanĂ˝lmaktadĂ˝r. Ă&#x153;çßncĂźsĂź; gerçekliĂ°in yokluĂ°unu gizleyen imge. Burada imge ile gerçeklik yaratĂ˝lmaya çalýÞýlmaktadĂ˝r.

Ortada bir gerçeklik yoktur ya da artýk varlýðýný yitirmiÞtir. Simßlasyon yoluyla varlýðý devam ettirilmektedir.

Ă?

Sipjopkilpgopd_pk_pl_peak[pHmp\akpcopf_pQncpcm^pjnpkmpm^penkpjnpkmplmpMgnplncpjnpfnpenLpgnpXofpnpgmpV eak[E4FpHmp\akpcoplilpeopcipkijpfopfi^pajpfopdipdbZ!pKijpjokpgikp`bp`Uepjn[pHbpZblpakpcopeopZihpV fopdiplipnlp\njpjnpenpTnhp`mkpfnphoplm]pfopXokpfi4pKah[p9_lph_pdmp\akpcoplilpeopcipkijpfopdi Socpkaplblpe_ph_fpj_pj_pY_$p3ocpkalpjokpdmdpcnpfmlpgnWpm^pZmplmlpZiphopkiplopapjolpeop]ipjip`mk eopdopeipbep\bpjocpfohpmpZmlp`mpjnphoXp\opXnkpfnplm]p\npknh[p:knXpeoSpfohpRohpopfop\knX eopSolpjokpTaSpjoplikWp\o]p`afp`opdiepjophokp^ipjoplikWp\knXpZopgikpjopkipdojpgipkipeopbYpkok[pHnlpV gmphopjipajpfohpRohpopfopdnlpgmphopjipapjolpm^pcnlpopcipjik[pKopdopjopkilp\_jp`oRpZnpdmpajpfopdipgnpV YmjpgmkpfnpdnpjnWpfnpdnpjnphmpfmlp\_jp`oRpZnpdmpajpgbpYbpgbkpodpjilpgo[p 1npQnpkolpgbfpgoplnpeopSijpgi4pHolphmp`mp]mfpRopeopcipfip]ipmpempeopgophUpc_peopSolp`bkpV CbpXop]mplmlpeopdopjopkiplilpmpempeopgophUpc_pajpfopdiepfi^p\mp`mp`mp]mfpapeopgop`bpcopkoQpcopenk ojpfopfi]pmdpcnlpgm[pHolphmp`mp]mfpjnpRmpfmp]npapjolWp`_pe_hpf_pTopgnpjnpjnkpjnphop]oplijpfi^papV jolpeopdopjokpbep\bpjoplipeakpfb^p\mp`m[pHolphmp`bkpCbpXop]mphnlpgmpeopdopjopkiplipcoplipeakpfb^ \mp`m[pAnXpkmfpcnRpjmphnpdmplnphokp^iphbkpgbpYbpeopdopgip^ipUkp\_cpjnkpdoepfohpjop`mcpfn][pJocpV jmpofpjokpcopkmpRmpgmkpRnkp`bkpCbpXopcopkmR[p 8npgnpgmpjnkp`mp]n4pGnkpRolp\mp`mkp`bkpCbpXopcopkopQiplipdnZWpnpXncpopkopjopkilpgop`mkpQokh eahpopfop`mpkmplmpdnZphmpdaplbZpcop`bkpCbpXop]mpempdnZpfm^papjopdil[p:nkpZnhpjnkpdohpjolpgiWpgnpV Ym^pcmpkmjpgmWp`mkp^npemlpeahpjbpYbp\m]pjnlpgmpXnp`opjalpSocpjopgi[pPbkpCbpXop]mpdopgnpTnp`mkphoZpoe hop]olpfohpmpZmlpemplnpnpfnhpZmpjnpkmlp_pknpcmfpjnpkmplmpRokpTopgi[p1npQnpkolpgbfpdalpkopdipgopRo eahpdbjpnpfnhpZmpjnk$p>nlpTnpknpemplnp`a^!p:npjnpTnhpeahpbpfbcpeah[p Hmpf_pjodpealpjopkip\nkpZnhpjnkpgnlpopeikcpncpfnhpmpZmlpnpjnpfnpenp`o^pjopfohpcopQoepgopXok[ Knplmpjnpkmp`_pe_hpeopcipkifpjokpjop_pknpcmjpfnpenpgnpXofpnpgmpjmpeak[p8opdijp\nkpZnhpjnpdoplopjip`mkpV `mpkmlpgnlpopeipkopTopYi][p+lpTnpjmhpjnpdipliQp`mpjmlpTmplnpmRpcmpeopTipfi]papjopToh[pHmpf_pjodpealpjopV kip _pknpcnlp `bkpCbpXop]mp `mp]mWp eoplmp ZapYblpjbhp apjolpjopkip apeopjopeopkohWp gmhphopcmpfmp]mp `o^pho eUlpjnpknpZnphnpknhpXokpjipYipliphapkbpeak[pKahpdop`bphopgokpop]ilpjihpapjolpXnpcaSpjbfpdojp_pV knpcmpfmlpnlpQo]pjopSopeiplip\odSpnpgnlp`mkphnpdmpfmlpRopeocpcophojpfopdipf_fph_lpf_4pHUpV f_pk_pl_lpgnpXofpncpfnpdmpf_fph_lpf_4p lpj_phokp\opmpjnpcmjphmpRmh enpdm[pJokp\opoYp]ipV lipopZokpXnpSneplmpkmpcmjphmpenphoSpcipkik[pKijpjokpgikp`bpRmh enpgnpXofpnpgmpeak[pPm]pcnpjnpXm]pV ealpgophmp gmp]mpjnpkmWp eopki^pfop E4Fp Ska\pkofpjopkipliWp Rop`nkpjnpkmE4Fp p cokpcip^iSp `mpcmpknpfn]phnl `bp\_pl_pf_]pXnp\npjnpTnpYmpfm]pZopjiplipeak[p HipliQp`mpjmlpTmplmlp_p]npkmplnp`mkpgnpdipliQpZiphokpjopkiplipnhpjnpfnhp\npknphmpeak[pPbp`bkpCbpV Xop]mplmlpZiphokpjopkiplopRm]pfncpnpgnkWp`bpnpfnhpZmpjnpkmlpZiphokpjopkiplo[p@pfmlpapjblphmpRmZp`mk UkplnhpeahpcbkphmpmphmpdmplmlpZiphokpjopkiplopgopgnlhp\njpdml[p@pYnkp`bkpCbpXop]mplmlpRnkp`afpV `okpgipfopliplopcnfphmlpjmpeohpjop^op`mpjmkpdnhpXnpRnkp`afp`okpgipfoplilpgopM`bplbpeoSpfohpV cophmpZiphopkiplnLpMSnphmp`mp]mfpZiphopkipfi]plnLpgmpenpg_p^_plnpTnhpdnpkmlpholpjipjipYiphapkbpeopV `mpjmkpdnhpdmpf_pjodpealpjokp`mpknkp`opjalp\mp`mpSocpjopeopTohpcik[pKop^opfipfip]ilpeophilpgUplnpV fmlpgnphmpnlpUplnfpjmpdmpf_pjodpealpjopkiWp;opXmp;okpfopkopapjopeipXnpknpQnpkolpgbfWpdipliQpZipV hokpjopkip`ophip^iplipempcmkpfm^papjolpjokpcopkopQilpgolpfihplopcipdilpZnhpcmpYmpgnpfmkpca]pjopkip\mp`m apebplop\njpgmpjnk[p'okphilpgopjokpfip`mjpfmpeapkb]popfopfihplopcidWphnlpgmpdmplnpeopSip^olpgnpV fmkpjnpkmpgnp`mpknkpfihplopcidpRopjmplnp\npcmpkmk[p >op`mp`mkpgnp^bphopkokpUpl_pf_]pgnpgbpkbpeakWpM\nkpZnhpcnlpeop^opfohpmdpcmpeakpfbpeb]L eahpdop`bpeoplijpdopfopg_lpeopdilpgopeopkopcipjolpdmpf_pjohkpjokpSnp^mlpgnlphap^okphnlp\npjnpTnpV Ympfmp]mWpgapYopfip]iWpmlpdolpjipYipfip]ipempcmkpfnpenpgnpXofpfipnpgnpTnpYm][pP_pc_lp`bpdmdpSnkpV gnpdmplmpmlpgmkpfnhpaplbphbkpfohpcolpgopRophapjoe[pPmkpcaSpjbpmYplnpmpjnp`mlpjnkpTnp`opjaplb Socpjopcop`mpjmpkm][pKopRnkp`mpkmpfmp]mlpnpjmlpgnp`mkpcaSpjbpmYplnpXokpdo$ Gnkp\_lp\Ukpg_hpjnpkmpfm]Wpgbepgbhpjopkipfi]WpRmdpdncpcmhpjnpkmpfm]p_p]npkmlpgnpg_p^_lpfnh Xnpnpjnpfnhp]apkblpgopajpgbhpjopkipfi]peop^opfohpXnp\npjnpTnpYmpfmp]mphbkpfohpmpZmlpeapjbpfbpV ]bpoZpfopfip]ilpUpl_lpgnpgbpkbpeak[pHoplojphakphbpjopkipfi]pgolWphoep\ipjopkipfi]pgolpXnpdopV lojpgbep\bpjopkipfi]pgolphbkpcbpjopjifphmp`bkpCbpXop]mplmlphakphbpjopkiplipM\nkpZnhLjn^pcmpknpjmf[

18

GĂźz â&#x20AC;&#x2DC;10

TARÝHSEL TOPLUMSAL GELÝÞME VE SANATTAKÝ YANSIMASI–6 Özgür Güven BHQ5 Q*HQ@I'4QECQCQ4IQ@CQ' Q@H D/[pe_]peipjilpdalpZnepknpYmlpgnp_pknpcmpTmp\_ZpjnpV kmlp\npjmp^mfpg_p]npemWp`mpjmfpXnpcnhplapjapCmplmlp`mkp_pV knpcmpTmp \_Zp apjopkohp _pknpcmfp d_pknpTmplnp \mpkmp^mplmp eapV Yblpjo^pcikpgi[pNkpcihpdnkp`ndcpknphop`ncpZmphopSmpcopjm]f hnlpgmpdiplikpjopkiplopgopeolpfi^Wpdnkp`ndcpknphop`ncpcnpV hnpjmlp eapjbplbp gUp^npfm^pcm[p Hnkpfopenp `mpkmphmpfmp Xn okpciVgnpYnkp dUpf_pk_pd_p eapYblpjo^pfi^Wp f_cpRm^p `mk dnkpXncpokpcip^ipdoYpjolpfi^pci[pPbp`mpkmphmfp`npjmkpjmpdopV lopemp fnkphn]pjnpkmlpgnp \nkpZnhpjnp^mkphnlWp \mpgnpknh gopRop o]p njpgnp caSpjolpfopeop gop `o^pjopfi^pci6p dnkpV fopenplmlp fnkphnp]mpjn^pfnpdmp Xnp eapYblpjo^pfopdip a \_plnpgnhpRmZpajpfopgihp`apebcpjopkopXokpfi^pci[pPmk eolpgopcopkmpRmlpnlp`_pe_hpdnkpXncp`mpkmphmpfmp\nkpZnhpV jnp^mkphnlWp hokp^icp hbpcbSpcoepdop dnpQopjnpcmlp Rnfp gnpV kmlpjnpfnpdmplnp Rnfp gnp \nplm^pjnpfnpdmplnp `mpkmphmpfm eop^oplipeakpgb[p P_pe_hp doplopemplmlp \npjmp^mpfmWp caSpV kohpjopkilpgolpXnphnlpgmp`mpknepdnjp_pknpcmfV\npZmfpopV koZpjopkilpgolphapSopkipjiSWpoZpjihpnpYmpcmpfmlpgnlp\npZmpV kmpjnpknhpmpempTnpMU]p\_kLpRopjnp\npcmpkmpjnlpm^pZmWpnpfnhpV Zmphmcpjnpjnkpgnp`mkpeolpgopm^pdm]pjmhpcnlpgapYolpoZpjih Qnpjophnpcmp XokphnlWp m^p `bpjop`mpjnlpjnkpgnepdnp bp]blp m^ dopocpjnpkmpXnpopYikpZopji^pfophap^bjpjopkipalpjopkip\mpgnpV knhpmlpdolpjihpcolpZiphopkipeakpgb[pP_pe_hpdoplopempXnpQo`pkmphopdmdpcnpfmplmlpgopRopZahp\npjm^pcmkpV gmpYmpm^p`Upj_pf_pXnpSokpZopmlpdoplilpcnhpg_p]npZopji^pfophap^bjpjopkiWpokpcihpaplblpQmp]mhpdnjpeopSipV diplipgopRmp`a]pfopeop`o^pjopfi^pci[pPbpopYikphap^bjpjokpgopeop^opfopeopfoRphbfpnpgmpjnlpnpfnhpV ZmpeipYilpjokWpdnkpfopenpenpgopeopjip`bpdmdpcnfpe_p]_lpgnlpnlpmlpdoplmWpnlpmpemplmpcnpjmhpjnpkmlpgnl dapebplbpeakWpnlp`opeopYiphap^bjpjokpgopd_kpg_kpfnpenp]akpjolpgipYip`bpeop^ofWpaplbpmZp\_pg_pjnpkmepV jnpeop^opfopeoWpRopknphncpjnpkmplnp`bpg_kpc_pjnkpjnpeUlpXnpknlp`mkpTolpjipeopgUpl_^pc_pk_peakWplnpknpV gnepdnpRoepXolpjo^pcipkipeakpgb[ HnkpXncpXnpdnpQopjncpcnpRnfpeopcoeWpRnfpgnpgmphnepapjopkohp\nkpZnhpjnp^nlp`bp`mpkmphmpfml daplbZpjopkiWpmlpdoplilpfogpgmpeop^opfilpgopajpgbpYbphopgokpfoplnpXmpeop^opfilpgopgophnlpgmpdmplm \Udpcnpkmpeakpgb[pJopSmpcopjmdcp_pknpcmpfmlp\njpgmpYmpop^opfopgopfogpgmpfojpjopkilWpfnpcopjopkilp_pknpcmpV fmpXnpdnkpfopenp`mpkmphmpfmpbYpkbplop\nplm^pnpfnhpZmpeipYilpjopkilpmpZmplnpd_pk_hpjnlpgmpYmpopYikphapV ^bjpjok6pbp]blWpcnhpg_p]nWpeapkbpTbpXnp`ihpcipkipTipZopji^pfoWpRmZpgbkpfopgolp`mcphmlpg_p^nplnpgnh oeplipmp^mpeoSpfoplilp\npcmkpgmpYmpfoplnpXmpeahpdbjpjo^pfoWpSokpZopmlpdoplipgopRopgoph_pZ_hpSokpZopV jopkopopeipkolpm^p`Upj_pf_pl_lpokpcip^i6pmlpdoplilpfophmplnplmlp`mkpbp]olpcipdiWpRocpcop`mkpSokpZopdipRopV jmplnp\njpfnpdm6p`_pc_lp`blpjokpgopRopUlpTnphmp`_pc_lp_pknpcmfp`mpZmfpjnpkmlpgnlpQokhpjipapjopkohWpmlpV dopliWp _pknpcmfp opkoZpjopkiplilp npQnlpgmpdmp ajpfohpcolp ZiphopkipeakWp hnlpgmp hokp^ipciplop gUpl_^pc_pk_SW fophmplnpempmlpdoplilpnpQnlpgmpdmpRopjmplnp\npcmpkmpeakpgb[pPbplblphopZiplijpfo]pdaplbpTbp_pknpcmfpd_pV knpTmlpgnpnpfnhpZmplmlpnlpcnpjnhpc_pnjVg_p^_lpdnjp\_pT_pl_Wp`mpkmphmpfmplmphbjpjoplopfo]pRopjnp\njpfnpV dmpXnpfoplnpXmpeahpdbjpjbhWpeoSpcipYipm^pcnlpcocpfmlpajpfopfoWp]nXhpojpfopfopgik[pBlpdoplilpkopV Rocp`mkplnpQndpojpfopdiplopgopRmpQikpdocpXnkpfnpenlp`bphap^bjpjokWpm^pZmpempdopgnpTnpnpfnpYmplnpXnpnpV

Güz ‘10

19

fnpYmplmlpdaplbZpjopkiplopgnpYmjWp`mp]opcmpRmphnlpgmpdmplnpXnpopmpjnpdmplnpgn eop`olpTipjo^pcipkipeakpgb[p B^pZmp diplipQip Xnp npfnhpZmp eipYilpjokp opkopdilpgo `bpopYikphap^bjpjokpgolpgapYolpZnp^mcpjmpRodpcopjihpjokWpojphapjm]fWpQbpRb^ eoep\ilpjop^ipeakWp SokpZopjolpfi^Wp gopYijpfi^p opmpjnpjnkWp daphopYop cnkphnpV gmjpfm^Wp nlp XoRp^mp hap^bjpjokpgop eop^opfopeop mpcmjpfm^p ZapTbhpjokp okpcipV eakWp ZapTbhp dbZpjopkip X`[p X`[p dipkopgolpjop^ipeakpgb[p Kop`olpTipjo^pfo Rnkp`apebpcbepjopokpcipeakpgb[ Pbplophokp^ipjihp`bkpCbpXop]mpXnp`bkpCbpXopmpgnpapja\pjokWpUlpeokp\ipV jopkoWp bpjbpdojp gbep\bpjopkop RmpcoSp npgmpeakWp bpjbdpjokp opkopdilpgophmp g_^pV folpjipYipXnpikhpZipjipYiphUpk_hpj_peak6phnlpgmpeopkocpcipYipdaplbZpjokpgol gapYolpUQphnpemphnlpgmpopfoZpjopkipmpZmlphbjpjolpfopeop`o^pjipeak6phopSmpV copjm]pfmlphnlpgmpgapYopdilpgopXopkapjolpdopXop^ilpenplmpenplmpdopXo^pjok mpZmlpcapRbfpjopkiplipnphmpeak6pg_lphokp^ipdilpgopajpgbpYbpgmplmp\npkmpTmpjmh gnpgopRmjWp`_pc_lp\npkmpTmphbpkbfpjopkipenplmpgnlpgnXpknpenpdaphopkohpnpV fnhpZmpeipYilpjopkipcofpolpjopfiepjopoSpcojpjo^pcipkiSp`apeblpnYpfnpjnpkmpV lmWp`bkpCbpXopdiplipQopXnphopSmpcopjm]pfmlpnp\npfnlpjmpYmplnp`mpocpncpfnpjnpV kmplmpdoYpjopfopeopZopjip^ipeakpgb[ Pbpeop`olpTipjo^pfopRopjmepjnpmlpdolp`mpjmlpTmplmpgnpncphmpdmpojpciplo opjipeak6pmlpdolpjopgi^pg_lpeopopkopdilpgophmpmpjm^phmplmlpmlpdolp`neplmlpgn ZokpSihpojp\ipjolpfopdiplopeajpopZopkohp\nkpZnpYmlpgaYpkbpapjopkohphoXpV kolpfopdilpgopZahpTmgpgmpdapkblpjokpeopkopcipeakpgb[pBlpdoplilpgi^pg_lpV eopeipojp\ipjopfopdilpgopakpcopeopZipholp`bpeoplijpdopfoWp`mpjmfpXnpQnjpV dnpQnpopjopliplopgopdmpkopencpncpcmWpRnkp^nepfnphoplmhpapjopkohpojp\ipjolpfopeop`o^pjopgi[pPbpfnphopV lmhpojp\iWphnlpgmpdmplmpQnjpdnpQnpgnpgnpcnkpfmplm]fpXnpSap]mpcmpXm]fpapjopkohpXokpncpcm[p?pjoepjopkilW \npjmp^mpfmlpgmpeopjnhpcmpYmplmlpenpkmplmp`bpfnphoplmhpojp\iplilpojpfopdiWplnpgnlVdaplbZp`oYpjolpcipdipV lipgaYpkbpojp\ipjopfoplilpUpl_plnpnlp\njpjnkpZiphokpgi[p'njpdnpQnpgnphnlpgmpdmplmp`UepjnpXopknpgnlp`b eoplijpdopfopjipojp\ipXnphoXpkopei^Wphnlpgmpdmplmpdoplocpopjoplilpgopgoplopc_pkopjm]fpapjopkohpXokpncpV cm[ :nkpZnhpZmp doplocWp ajp\bpjopkip mkpgnpjnkphnlWp lnpgnlVdaplbZp mpjm^phmpdmplmWp ciSphip `mkp ]mlpTmpkml Rojphopjopkip\mp`mp`mkp`mpkmplmpcophmSpnpgnlpapjoepjokpapjopkohpnpjnpojpfo][p:nkpZnhpeop^ofpgopajpgbpV Ybp\mp`mpZahpeUlpj_pj_pY_pmpZmlpgnpXnp`_pc_lphokpfop^ihpjipYiepjop\UdpcnkpfnpenWpZUp]_fpjnpfnpen Zopjip^ik[p?epdoplopc_pkopjm]fpgnpapjoepjopkilphbkp\bpjoplip^ipXnp\Udpcnpkmpfmpfnphoplmhpapjopkohpg_pV “Sanatçý eðer olay- ]nlpjmpdipkopjokpRopjmlpgnp`mkp`mpkmplmpm]pjnk[pPojp]oTWpM8npknpgnlp`o^pjokpdopli]p`o^pjopeilWpRnkp^ne larý olduðu gibi anlatýrsa `oYpjipgikp`mkp`mpkmplnWpmZpmpZnp\nZpfm^pcmk[p8npgnlWpncphmpempdnp]mlpjnpfnpfmp]m6pncphmpgnplnpgnplmpm]pV kötülüðün tahakkümüne jnpfnpfmp]mpdoYpjok[Lpgnkphnlp\nkpZnhpZmpdoplocpcopeUlpcnfpdapkbplbplblplopdijpajpfopdip\npknhpcmpV girmiþ olacaktýr. Önemli Ymplmp\Udpcnpkmpeak[pPbpeUlpcnfWpdoplocpZiplilpnpdnpkmlpgnphmpoepkilpcipjokpgoWpapjoepjopkilpmZpmpZnp\npV olan, meseleleri papa- Zmp^mlpgnp Xnp Rmphopenplmlp `_pc_pl_lpgnp akp\oplmhp `mkp c_fpj_hp doYpjopgipYip \mp`mWp npdnpkmlp hoRpkopV ðan misali, olduðu gibi folpjopkiplilp gop gi^p g_lpeoepjop hokp^ipjihpjip mpjm^phmpdmplmp gaYpkbp ZUp]_fpjnpemSp lndplnjp apjopkoh anlatmak deðildir. Çün- \UdpcnpknpknhWp\nkpZnhp`mkphopkohpcnkpapjopkohpZmp]mjpfnpdmplmpdoYpjok[pPUepjnpjmhpjnpapjoepjokpXnphoRpV kü akýllý kiþiler meselele- kopfoplilphnlpgmpdmpeolpapjoepjokpXnpeolphopkohpcnkpjnkpjnp`mkpjmhpcnpnpcnVhnpfmpYnp`_pk_pl_kWp`mk rin ne yöne doðru geliþ- dopRmpTmpjmhphop]oplik[pPbpeUlpcnfWpdoplocpZiplilpcopkmRpdnjphoXpkopeip^iplip\UdpcnkpgmpYmp\mp`mWpapjoepV tiðini çýplak gözle anla- jokphokp^ipdilpgopphnlpgmpg_p^_lpTnpjnpkmplmpXnpcoXpkiplipnpdnpkmlpgnp\UdpcnkpfnpdmplnpgnpapjoplohpXnpV yabilirler. Sanatçý, ger- kmk[ çekleri mutlaka olduðu M8opcbpkopjm]fWp`mpkmlpTmjpUp]njpjmhpjnkpjnpmphmlpTmjpUp]njpjmhpjnpkmp`mkp`mpkmplnphopki^pcipkopkohWpUp]nj gibi anlatmayý hedef alýr- apjoplilp\nplnjpapjoplipUkcpfnpdmplnpeajpopZopTohp`mpZmfpgnWpgapjopeipdiepjope_p]nepgnphmplmlpcnpfnpV sa çözüm yolu bulama- jmlpgnpeopcolpXnpaplblphopkohpcnpkmplmp`npjmkpjnpenlpgnpkmlpgnphmpeop^ofpdojpd_pknZpjnpkmpoepgilpjipYo yacak, kendisini kötülü- Ziphokpcop`mpjnpTnhp \_Zpcnlp eahpdblp apjopkohp \nkpZnhpjmpYmlp QapcaYpkopQipliWp haSpeopdiplip Xnkpfnpen ðün kollarýna býrakývere- Zopjip^ik[LpE:nkpZnhpZmpjmpYmlp>opkmpRmp pPapkmdpHbZphaXWpde[-/F cektir. Sanatçýnýn görevi :nkpZnhpZmpdoplocWplopc_pkopjm]fpgnlpQokhpjipapjopkohWphopSmpcopjm]pfmlpm^pZmpdiplipQipXnpnpfnhpZm açýk tehlikeyi sezen kiþi- eipYilpjopkipmpZmplnpd_pk_hpjnpgmpYmpQnpjophnpcmlp`mkpgUph_pf_pl_peopSiSpaplbphopcnp\apkmpjnpknpopeipkiSpQapV lere ölüm reçetesi yaz- caYpkopQiplipZnhpfnhpjnpenpcmlpfn][pPbplblpenpkmplnWp`bpdnpQopjnpcmpXnpQnpjophnpcmWpnpdnpkmlphnlpgmpV mak deðil, çýkýþ yolu gös- dmlpgnp mpZnpkmjpfm^p copkmRpdnjVcaSpjbfpdojp `_pc_lpj_pY_p mpZmlpgnp Xnp eop]opkilp `bplop hokp^ip hnlpgm termektir.” coXpkipXnpgbpkbp^bepjop`mkpjmhpcnpXnpkmk[ 8opc_pkopjm]fp D/[p e_]peijpgop `mjp\mp Xnp gnplnpempfmp npdodp opjolp `mpjmfpjnpkmlp \npjmp^mfpgnl

20

Güz ‘10

dalpkop akpcopeop Zihpci[p Jnlpgmp QnjpdnpQmp mpQopgnpdmplmp opdijp apjopkohp N[ (afpcnOblpSapcmpXm]pfmlpgnp`bjpgb[p8opc_pkopjmdcpjnpknp\UpknpgapYopeopV dopjopkipcaSpjbfpdojpopjolpgopgop\npZnkpjmpgmk[p [pH[p;mjjOmlpnphaplapfm `mpjmpfmpgnWpAokp"mlOmlpnXpkmfp_p]npkmplnpdUepjnpgmhpjnpkmpgnpcaSpjbfpV dojp mpjm^phmp opjoplilpgop bep\bpjoplop`mpjmkp cn]pjnkpgmkp alpjopkop \Upkn[p Koplm gapYop`mpjmfpjnpkmlpgnp\npZnkpjmpapjolpeUlpcnfpjnkpoeplnlpdoplocpopjoplipV lopgopbep\bpjoplopTohpeUlpcnfpjnkpgmk[pPUepjnpjmhpjnpdoplocpZip`mkp\U]pV jnfpTmpXnpbep\bpjopeipTipRopjmplnp\npjmpeakpgb6popfopTiepdopcaSpjbfpdojpopV hi^pd_pknplmlplndplnjp`mkphaSpeopdiplipnjpgnpncpfnhpjnpdiplikpjiepgi[p8opV c_pkopjmdcpdoplocpZiplilp`mkp`mpjmfpTmp\mp`mpgoXpkoplip^iWp\U]pjnfpTmpjmpYmWpcmpV eocpkapgop ajpdblp kapfolpgop ajpdblp hnlpgmpdmplmp \Udpcnpkmk[p Gnkp ^neW hkaplapjapCmhpapjopkohWp`njp\npdnjp`mkpQmjfp\mp`mp`njp\npjnpkmpXnp`bjp\bpV jopkiepjop\Udpcnpkmpjmk[pG[pB`pdnlOmlp`mkpZahpapebplblpgop`bp`Uepjnpgmk[ P_pc_lp apeblWp dolphmp `mkp \U]pjnfp dopRopdip \mp`mp g_p]nlpjnlpfm^p `mk doRplnpgnp \npZnk[p Kopkopcijpfohp mdpcnplnlp gapYopgop apjoplilWp eop^ofpgo apjoplilp`mpknp`mkphaSpeopdipgik[pPbplnpgnlpjnplopc_pkopjmdcpdoplocpeopkopcipV filpgopgapYopgopapjolpRnkp^ne6pSmdWpZmkphmlWpopeiSWp\_p]njWpXoRp^mpgnpV fnhpdmp]mlpajpgbpYbp\mp`mpopjipliSphbjpjoplipjop`mpjmk[p8opc_pkopjm]pfmlpdapV kbplbp\_p]njpapjoplipeopgopmpempapjoplip\Udpcnkpfnhpeopgopeopkocpfoh gnpYmjWp apjolp `mpcnlp Rnkp ^npemp `_pc_lp ZiSpjohpjipYip Xnp oepkilpcipjopkiepjo hopeicpojpciplopojpfohWpcodplmQpncpfnhpXnp\Udpcnkpfnhpcmk[pHoplocpZip`bpV kopgop\U]pjnfpTmphaplbfpgopajpgbpYblpgolWpnpdnkpjnpkmplnphnlpgmpg_lpeo \Upk_p^_pl_peolpdipcopfopgipYip\mp`mWphnlpgmpndpcnpcmhpojp\ipdilpgolpUpg_lpgnpXnpkmk[ +p]njpjmhpjnp D/[p e_]peipjilp dalp ZnepknpYmlpgnp ncphmlp apjolp lopc_pkopjm]pfmlp cnpfnjp Sknlpdmp`m \nkpZnpYmlp`mkphaSpeopdiplipnjpgnpncpfnhpapjblpToWp`bpkopgoplopc_pkopjm]pfmlpcnpfnjpeoplijp\ipjopkilpV golp`mpkmpdmpgnpakpcopeopZiphok<pgapYoplilWpgapYopgopapjoplilphaSpeopjolpfopdipdipkopdilpgoWp\UdpcnpkmjpV fnhp mdpcnplnlp ajp\bplblp ZnXpknpdmplmlp Zahp oepkilpcipjip Xnp op`okpcipjip Zmp]mpfm[p Pbp op`okpciWp npdnpkml hoRpkopfopliepjop gi^p g_lpeoWp hmp^mepjnp ZnXpknp opkopdilpgophmWp apjopeilp \npjmp^mpfmplnp ncphmp npgnlp gi^ hap^bjpjokpjopapjopeilphnlpgmpdmpopkopdilpgophmphokp^ipjihpjipncphmpempXnp`oYpjolpcipeip]opeiQpjopciSphapSokpV copkohWp\nkpZnhpjmpYmlpZmp]mpfmlpgnplopc_pkopjmdcpjnpkmp]opeiQpjocpfi^pcik[ 8opc_pkopjm]pfmlpkapfolpgophmpnlpUplnfpjmpcnfpdmjpTmpdmp@pfmpjnp=apjoOgik[pGocpcop`mpko]pop`okpV cipjipajpdopgoWp=apjopajpfopgolplopc_pkopjm]fpajpfo]pgipgnplnp`mpjmk[p=apjoOgoWpD/[pe_]peipjilpgmpYnk Ulpgnp\npjnlpdoplocpZipjopkip\mp`mphnlpgmpZopYiplilpQokphilpgoepgi[pJopSmpcopjm]pfmlpeopkocpcipYip_pknpcmpV Tmp\_Zpjnkpgnphmp\npjm^pfnphopgokWpaplblpcnpfnpjmlpgnphmpgnXpkmfpTmpeoplilpXnpemplnpnlpo]p`bphopV gokpgop\nplm^pnpfnhpZmpeipYilpjopkipmpZmplnpd_pk_hpjnpgmpYmpeahpdbjpjbhWpeahpdblpjbhpXnpZopknpdm]pjmpV YmlpgnpQokphilpgoepgi[p?p`mkp\U]pjnfpTmpapjopkohphnlpgmpdmepjnpgi^pg_lpeopopkopdilpgophmpfnpdopQnpV lmlp\mcpcmhpZnpopZijpgipYipliWp`bplblWphopSmpcopjm]pfmlpeopkocpcipYiWpeop`olpTipjo^pfopXnpeoplijpdopfopji `mpjmlZpcnlphoeplohpjolpgipYipliWp`mpjmlZpeapjbepjopgnpYmjpopfopdn]p\mpjnpkmepjnpQokhpncpfnpenp`o^pjopV fi^pci[pPbpeop`olpTipjo^pfophokp^ipdilpgop`bpjop`mjpgmpYmpZUp]_fpgnpemplnp=apjoOlilplopc_pkopjm]pfmpV lmlp gokpjihpjopkiepjop dophocpjolpfi^pci[p PbjpgbpYbp ZUp]_fWp gapYop `mpjmfpjnpkmlpgnp eop^oplolp \npjm^pV fnpjnpkmlp emplnp fnphoplmhp `mpZmfpgnp hopcnp\apkmp]np npgmpjmSp dipliQpjolpgipkipjopkohp caSpjbfpdojp opjoplo ohpcopkijpfopdipajpgb[pPmpjmpfmlp\npjmp^mpfmpfogpgnplmlpdikpjopkipliplopdijp`mpknkp`mpknkpopZipYopZiphopkipV eakpdoWp`mpjmpfmlpeUlpcnpfmpcaSpjbfpdojpopjoplopbep\bpjolpgipYilpgoWp`bphn]pmlpdoplilpcaSpjbfpdoj goXpkoplip^iplilp \m]pjnpkmplmp opZipYop ZiphopkopTohpcip =apjoOeop \Upkn[p Pbp hop`op fopcnkpeopjmdcp ojp\ipjopV foepjopaWpmlpdolpgoXpkoplip^ipXnpnepjnpfmplmpgnpgapYb^pcolp\njpfnWpgapYopdilpgopXopkapjolpUp]njpV jmhpjnkpjnWp dapeopZnphmfpjnp opZihpjipeakpgb[p >iSphip M@pfnhLcnp Zm]pgmpYmp e_hpdnhp Qipkilp bdpcopdiplil hnlpgmp`op`opdip\mp`mpfopYopkopgolp`a]pfop`mkpnXpgnpZapTbhpjopkiepjop`mkpjmhpcnpeop^opfopdiWphop`opV dop`opjipYipXnpmjphnjpjmpYmp\mp`m[pNeplipeohpjop^ipfipM>aSpkohLgopZm]pgmpYmphUpenp\npjmSpenkpjnp^nlp^npV RmkpjmphoRpkopfoplilpdaplblpgop^nRpknpgUlpfnpdmepjnpgnp\Udpcnpkmk[pPbphop`opfopcnkpeopjmdcVfnphopV lmhp eohpjop^ipfip M@pfnhLcnphmp e_hpdnhp Qipkilp bdpcopdiplilp fapgnklp Qipkilpjopkop hokp^ip Ziphip^ilpgoW dUpl_SpeaphapjolpndphmpQipkilpjop`mkpjmhpcnphnlpgmpdmplmlpgnpeahpapjbp^bepjoWpgnpYmp^mpfnpgmpknlpfnpen hopgokpXopkik[ =apjoOeop\UpknpdoplocpZipgop`mkpgapYop`mpjmfpTmpdmp\mp`mpajpfopjiepgi6pfmhpkadphaSpXnpln^pcnpV kmepjnpRnkp^npempopko^pcikpfopjiWp\U]pjnfpeoSpfopjiWpjop`apkopcbpXopkilpgophmp`mkphmfpeopTipeopgopQmpV

Güz ‘10

21

“Tolstoy’un yapýtlarýnda, baþkahraman öbür kiþilerin kendisinden edindiði görüþ çoðulluðu içinde tanýtýlýr. Tolstoy bir kiþiyi tipleþtirirken, öbür kiþilerin, yargý verme ya da deðerlendirme yoluyla, bu kiþi üstüne daha önce belli etmiþ olduklarý ayrý ayrý izlenimleri bir araya getirir. Böylece biz burada bir kiþinin öznel olarak deðerlendiriliþinde, nesnel bir deðerlendirme ile karþýlaþýrýz; çünkü bu kiþinin tanýtýlýþý çok yanlý, dolayýsýyla þaþkýnlýk verecek biçimde eksiksizdir artýk.”

T

olstoy, çatýþmanýn temeline ahlaki olaný koyarken, ayný zamanda özel mülkiyet ve sömürü üzerine kurulan bu toplumsal sistemdeki yerleþik ahlak anlayýþýnýn da artýk kullanýlamaz, toplumun ve bireyin yaþamýnda herhangi biçimde iyi bir þey yaratamaz olduðunu görmüþ, mahkum etmiþtir. Ona göre bu ahlak anlayýþý insanýn doðal haliyle uyumlu olmadýðý gibi, tarihsel-toplumsal koþullara göre þekillenen bugünün toplumsal iliþkileri doðal olmaktan çýkmýþ, kullanýlmaz hale gelmiþtir. Deðiþim artýk kaçýnýlmazdýr. Ýþte Tolstoy’un tarihsel olaný algýlayýþý buradan gelir.

]mhpZmp\mp`mpcaSpjbfpdojpd_pknpTmp\U]pjnfpojpciplopopjiSpdaplbZpjopkipliphoepgncpfnpjmWp`UepjnpjmhpjnpmlpV dolpgoXpkoplip^iplipXnpcaSpjbfpdojpmpjm^phmpjnpkmplmlplnpgnlpjnpkmplmWpRolp\mplnpgnlpjnpkmlpRolp\mpdapV lbZpjopkopeajpoZpcipYiplip\UdpcnpknlphkaplapjapCmhphopeicpco`pjapjopkip\mp`mp`blpjopkip\Udpcnpknp`mjpfnpV jmepgm[pPbpopfoZpjop=apjoWpnpjmlpgnphopfnpkopdiepjop'kolpdi]pcaSpjbpfbplbp\U]pjnfpojpciplopopjik6 M>aSpkohLcophopfnpkop'kolpdi]phUpe_plnpXnphUepj_pd_plnpapgohpjoplik6paplbp`_pc_lp`_pc_plnpgopV kojpciSWp cbpcbpTbpjo^pcipkolp h_pZ_hp f_jphmpencp cbcphbpdbWp enpcnkpdm]pjmhpjnpkmp mpZmlpgnp nlp ophijp ojpfo] TmplopencpjnpkmWpXoRp^npcmWp^nRpXnpcmWpeahpdbjpjbpYbpXnpopTipfopdi]pjipYiepjophoepgnpgnk[p=apjoOlilphoRpV kopfolpjopkipapjbfpjbVapjbfpdb]peolpjopkiepjopXnpkmjpdnpjnkpgnpmpZmlpgnp`bpjblpgbhpjopkipZnXpknplmlpXn daepgolp\npjnlpUp]njpjmhpjnpkmlpdcopcmhWpgnpYm^pfn]Wpfnphoplmhp`mkp_pk_pl_papjopkohpXokpgik[pPbplnpV gnlpjnpcaSpkohpcophoepgopopjiplolphopkohpcnkpjnkphnlpgmp\nkpZnhpjmhpjnpkmpmpZmlpgnpgnpYmjpgmk6paphopgok fnphoplmhpXnpaphopgokp`opdmpcnpmlpgmkp\nplnpknhpZmp]mjpfm^pjnkpgmkphmWpaphbpebpTbWp\nkpZnhphmp^mpjnk enpkmplnWpopgnpcopalpjopkilp`mpknkphopkmphopc_pk_epjnp`o^p`op^ophopjik[ 8oploOgop hopfnpkop `bp hn]p `bkpCbpXop caSpjbpfblp ]mkpXnpdmlpgnp enplmpgnlp akpcopeop Ziphol j_fpSnlpjmpYmWp opdopjohpjipYip Xnp Z_pk_pfnpemp hoepgop opjik[p Neplip ]opfolpgop hopSmpcopjm]pfmlp hopgil `npgnplmplmplopdijpfnpcopjo^pcikpgipYiplipgoWpcaSpjbfpdojpSmpkopfmpgmlpcnpSnpjnpkmplnpe_hpdnjpfnplmlpeapV jbplbpQbpRb^pcop`bpjolp`mkpe_hpdnhpdadpenpcnpQopRmp^npdmplmlpRopeopciepjop`mkpjmhpcnphoepgnpgnk[ :nkpfmplojOgnphopfnpkop`bphn]pm^pZmpdiplipQiplilWpUp]njpapjopkohpgopfopgnlpm^pZmpjnpkmplmlp_pV ]npkmlpgnpgmk[pPbp\_Zpj_pnpdnpkmlpgnp=apjoWpm^pZmpdiplipQiplilpmpZmlpgnpeop^opfopeopfoRphbfpnpgmjpgmpV Ympmlpdolpjihpgip^iphap^bjpjokplnpgnplmepjnplopdijpRoepXolpjo^pcipkijpgipYiplip\U]pjnkpUpl_plnpdnpknk[pAopV kopTihpm^pZmp`opkophopjopkilpgophojpholpm^pZmplmlpenpkmplnpeopcohpgopRopdapYbpfopgolp`mkp`o^phopdiplil g_p^_SpeocpcipYipliWpdipTohpcolpdapjbhpgopRmpopjiplopfopeolpgopkopTihWpRopXopdi]pfopgnlp\opjnpkmpjnpV kmlpgnp\nlZphopgilpXnpnkphnhpm^pZmpjnpkmlplnpknpgnepdnpZipkijpZiSpjohpZopji^pfohp]apkblpgophopji^pjopV kipli6pemplnpapgopkopTihp`opkophopjokpgopojcpojpcop_dcp_dpcnpbpebpfopeopZopji^pcihpjopkipli6pgnpQopjokpTo hoeplopcijpfohpcolp`ipkophilpcopgiplipknlp\mplmp`mpjnpXnkpfnpenlphoRpXnpgmpenpmpZmpjnlpdipTohpdbpjopkiW fopo^p\_pl_plnpgnhpmpgopknpnpgnpTnhp`mpnhpfnhpeopgop`mkphoZpSopcopcndpmpZmlphopgilpjopkilWphi]pV jopkilpX_pTbcpjopkipliplopdijp`_pe_hp`mkpmYpknlpcmepjnplnQpkncpncpcmhpjnpkmp`ohphopjopdocpcihpjopkipli6pZopV fbkpXnpSmdpjmhpmpZmlpgnphmpdaphohpjopkiWpcalpjokpTophUpf_kpZiphopkolpfopgnlpTmpjnpkmlphi^p`apeblpV TopeophopTohp`mkpSokpZophUpf_kp`bjpfohpcoplopdijp]akpjolpgihpjopkiplipXnpZapYbphn]p`bpjopfopgihpV jopkiplip`_pc_lpoepkilpcipjopkiepjop\UdpcnpkmkphnlWpaphbpebpTbpebWpopgnpcoWpo]pdalpkopSocpjohpXnpknpTnh apjolpmdpeoplopRop]ikpjokp\mp`mpgmk[ =apjoWpD00&Ocnpeo]pgipYip`bpnpdnpkmlpgnWpfopgnlpTmpjnpkmlpeop^opfipliWpdolphmpaphbpkblpToplipV lipopTipcolWpeopkopdiplopcb]p`opdolp`mkp_dpjbSpjopeo]pfi^pcik[pPbp_dpjbSp`mpjnpknhpdnpZmjpfm^p\mp`m gbkpdopgoWpeop]opkilpopfopTip`bpgnpYmjpgmk[pHoplocpZiplilpnpdnpkmphopjnpfnpojpfo]pgolpUlpTnpeoSpcipV Yip\U]pjnfpd_pknpTmlpgnp`m]p]ocpcoplihpajpgbpYbWpeop^opgipYipopTipjokWp:nkpfmplojOnp`UepjnpeolpdipV fi^pcik[p=apjop:nkpfmplojOmpeo]pfopeopRop]ikpjoplikphnlWp`mkp`mpjmfpTmp\mp`mWpnpjmlpgnppgnQpcnpkmVhopV jnpfmepjnpjop`apkopcbpXopkop\mpgnkp\mp`mpfopgnlpapTohpjopkiplop\mpgnk[pB^pZmpjnkpjnp`npkop`nkpfopgnlpapV TohpjopkiplilpapRnSpoZpoYp]ilpgolphopkolpjihp\opjnpkmpjnpknpmplmpeakWpalpjokpjopSmdpjmhpmpZmlpgnphmpRopV Xopdi]WpgopkopTihp`opkophopjokpgophopjipeakWpZopfbkpjbpdaphohpjokpgopalpjokpjop`mkpjmhpcnpha^pcbpkbpeak[ ;opgnlp apTopYiplilp ToplopXokp g_pg_pY_epjnp `mkpjmhpcnp eopcopYilpgolp QikpjipeakWp m^pZmpjnkpjnp `mkpjmhpcn T_pkbQpjopkilp opkopdilpgop ha^pcbpkbpeakWp fnepRoplnpjnkpgnp `mkpjmhpcnp mpZmpeakpgb[p =apjoOlilp cbcpcbpYb lacpjokpgolpolpjop^ijpgipYiplop\Upknpeop]okWpbp]blp`mkpd_pknpalpjokpjop`mkpjmhpcnWpalpjokp\mp`mpeop^opV eiSWpalpjokpjopXophmcp\npZmpkmSphaplbp^opkohpfopgnlpm^pZmpjnpkmplmphnlpgmpeop^ofpjopkiplilpmpZmlpgnpXn eophilpgolpcoplipfopeopZopji^pfi^pcik[p=opcnlp`bplnpgnlpjnpD0-2pfopgnlpTmpjnpkmplmlpapbpfbcpdb] `o^phojpgipkipdiplipnjpjnpcbpcbpjopTohphopgokpdapfbcpolpjopcop`mjpfm^pcmk[ =apjoWp:nkpfmplojOgnphnlpgmpkapfopliplilp]mkpXnpdmplnpZiphok[pBpZnkpgnlpeoSpcipYip\U]pjnfpjnpV kmepjnp Zahp Tolpjip `mkp Zmp]mpfmp `op^opkik[p NlpTohp 8opc_pkopjm]pfmlp hnlpgmp gokpjihpjopkiWp =apjoOlil hnlpgmpnpdnkpjnpkmplmlp`op^opkipdiplip`ojpcopjok[p:nkpfmplojOgnpolpjopcipjolpRmphopenWphnlpgmp`_pc_lpdnj \nkpZnhpjmpYmpmpZmlpgnpcopkmRpdnjVcaSpjbfpdojp`_pe_hpkndpfmlpmpZmlpgnpenkpjmpenpkmplnpapcbkpcbpjopfopV fi^Wpoepkip`mkpenpknphalpfb^pcbk[ :nkpfmplojOgnpZmp]mpjnlp`_pc_lp`bpdipkopgolpmlpdolpjokWphopgipliWpnkphnpYmWpZapTbpYbWpeo^pjipV diepjopenpkmlpojpcilpgolpnjpjnpkmepjnphop]iSpenpkmlp_dpc_plnpZiphokpgihpjopkip`mkpSokpZophUpf_kphopgok `mpjnpgnpYnpknpdopRmSpgnpYmjpgmk[pP_pc_lphmpcoSp`apeblpTopm^pZmpjnpkmp`bpgbpkbpfop\npcmpknlp\_p]njpapV jolplnpXokpdopnjpjnpkmlpgnlpopjolWplnpo^phoplnpdnXp\mpenpenkp`ipkohpfopeolWpalpjopkipcofp`mkpRoepV XolpgnpknpTnpdmplnpg_p^_pknpTnhpmZp\_pg_pjnpkmepjnpRopknphncpncpfnpenp]akpjopeolphopSmpcopjm]pfmlphnlpV

22

Güz ‘10

gmpdmpgmk[pJmpcoSpcophmpfopgnlpapTopYiplilpoYp]iWpopgnpcophopSmpcopjm]fpToplopXopkiplilpoYp]iepjopU]pgn^ \mp`mpXnpkmpjmk6phopSmpcopjm]pfmlpapgaepfohp`mjpfn]ph kpRikpdiepjoWpap`_pe_hpm^pcopRiepjopm^pZmpjnpkm lopdijpebcpcbpYbplbp=apjop^Uepjnp`npcmfpjnkphmpcop`ilpgo< M$[pPUepjnpTnp#oQcp`mkpdalpkophmpUpY_pl_pmpZmlpRopknphnpcnp\nZpcm[p;opgnlpTmpjnpkmpapTopYil gnpkmlpjmhpjnpkmplnpmlpgmpkmpeakWpRnSpoeplipoZp\U]pj_pj_hpjnpgopRopQo]pjoWpgopRopQo]pjopopgofpempeakpV gb[pKopkifpdopocp`apeblpTopRmZpgbkpfopgiWpZ_lph_pToplopXopkilpgnXpoYp]ip`_pc_lpg_lpeopeipeopV jopeiSpebpcop`mpjmkpgm[L ;opgnlWp njp`ncpcnp mlpdoplilp gapYoepjop f_pTopgnpjnpdmlpgnWp mlpdolp copkopQilpgolp Xnp gapYopei halcpkajpojpciplopojpfohpmpZmlpeopSijpfi^pcik[p=apjop`bpfopgnplmpToplopXopkop`nlp]npcmkphnlWpodpjilpV gopenkpgnlpenpknpXbkpgbpYbWpRopXopeopbpZbkpgbpYbphopSmpcopjm]pfmlphnlpgmpdmpgmkpa[pPbplophokp^ipV jihWpmdpeolpdipkopdilpgophocpjnpgmpjnlp;apbpRopbpbdpcoplilp_Zplnpdmjpfopgnlpm^pZmpdmp`mkpopmpjnplmlphipV ]ipapjolphopkipdiplilWpmdpeolp`odpcipkijpgihpcolpdalpkopcnhpkokpfopgnplnpmplmp^mWpRnfpdapeopZnphmpfml Rnfpgnpeo]p\ipeopcndpjmfpapjbp^blphnlpgmpdmpgmk[ Knpkmp\njpfm^phnlWphaplbplblpgip^iplopZihpfopSopRopdiplopgnpYmlpfnpgnlp\npZnpfnpenpTnpYm][ 8npeop]ihphmp72D2p>_kphmpenOdmlpgnp`bpToplopXokpgopoepliWpm^pZmpdiplipQiplopeo]p\ipeop`apeblpnpV Ymlp UpY_pg_p gn[p D0-2p 'kolpdoOdilpgophmp XoRp^mp hopSmpcopjm]pfmlp fopgnlpjnpkmepjnp 72D2p >_kphmpV enOdmplmlp fopgnlpjnpkmp opkopdilpgop m^pZmp diplipQip opZipdilpgolp RmZp`mkp Qokhp eah[p HopgnpTnp ?pTohV >nfpfb]popkopdilpgophmp-poepgop)2OcnlpQo]pjopfopgnlpm^pZmpdmp\kmp]bpSocpjopfopdipeopgop\UpZ_h lnpgnplmepjnp Ropeopciplip hoep`ncpcm[p Nepjokp UlpTnp =alp\bjpgohVJopkopgalp fopgnlp apTopYilpgophm \kmp]bpSocpjopfopdilpgopMhoep`apjolLpfopgnlpTmpjnpkmlpTnpdncpjnpkmplmp`mpjnpZiphokcpfohpcolpXo]p\nZpV cmhpjnpkmpencpfmpeakpfb^p\mp`mWp`o^p`ophoplilWpM`bpfndpjnpYmlphopgnpkmlpgnp`bpXokLpdU]pjnpkmWpm^pV ZmpjnpknWpeo]p\ipjopkiplop`apeblpnpYnpknhpoZphojpfopeopXnpUjpfnpenpgnpXofpncpfnpjnpkmplmpUpY_cpj_pV eak[p=apjoWpdolphmpD7&peijpUlpTnWpdadpeopjmdcpm^pZmp@pcmpnlplnOlmlpoYp]ilpgolp`o^p`ophoplopTnpXoS Xnpkmpeakp\mp`mpgmk<pM>olpkipgolpXnpTnlplncpcnlpdU]pnpgmlpTnpenphopgokpUlpTnp`bp`nkp`ocpg_lpeopV eipg_p]njpcnpjmf[L =apjoOlilphnlpgmpeop^opfilpgop`m]p]ocpcoplihpajpgbpYbWpcoplihpajpfohpjophojpfopeiSpf_pgopV Rmjp ajpgbpYbp MAknepQbdp ?pjopeiLWp `mkp `o^phop npdnpkmp mpZmlp aplop npdmlp hoeplopYip ajpgb<p :nkpZnh[ 'kolpdi]pakpgbpdblpgopdipkopgolp`mkphopkokp\oRpdbp`opeipapjolpKopRbpgmpopdijpjipK_]p`op^ipAknepQbdW `mkp`o^phopdbp`opeilpZUpSnpocpcipYiphmpfmpodphnpkmp`mjp\mpjnpkmlpeop]ipjipajpgbpYbp`mkpnXpkohplnpgnplmepV jnpTopdbdpjbhpjopdbZpjoplik[p'kolpdi]pakpgbpdblpgopXnphopfbpapeblpgopndpcmpkmpjnlpKopRbpgmpg_^pfolpV jipYipXnp^apXnplm]fpk_]p\okpjopkiplilpgopncphmpdmepjnWpK_]p`op^ipAknepQbdOblpjnpRmlpgnpapjolphoplicpV jokp \m]pjnplmSp eahp dopeipjopkohp eokp\ipjolpgipYip gopXop daplbpTblpgoWp e_]p`op^ip dbZpjbp `bpjbplbS foRphbfpnpgmpjnpknhp]mlpgoplophopSopcipjik[p?pjopeilpoepkilpcipjopkiplipcnpdopg_pQnlpUYpknplnlp@pfmpjn =apjopapjopeopf_pgopRopjnpnpgnkWp_dpc_pl_lpUkpc_jpfnpdmplmpnlp\njpjnk[p:op]npcnpjnkpgnpeo]pgipYipeop]ipV jokWpTbfpRbkp`o^phoplipXnpgmpYnkpgnXpjncpeUplnpcmpTmpjnpkmepjnpeoSpcipYip\Upk_^pfnpjnkpXnpgopXoplil enplmpgnlp\Upk_jpfnpdmpmpZmlpXnkpgmpYmpidpkokpjipf_pTopgnpjnpjnkpdaplblpgopgopXopenplmpgnlp\Upk_pj_k[ K_]p`op^ipAknepQbdp`npkopocpnpgnkWpmpcmp`opkipmpopgnpnpgmpjmk[ P_pc_lp`bpapjoepjokWpM:nkpZnhLpkapfoplilpgophmpRmphopenplmlp\npjmp^mpfmepjnplnpknpgnepdnp`mpV knp`mkpUkpc_p^npTnhphopgokp`nlp]nkpjmhp\Udpcnpkmpeak[pJmpjmpdnpenpopmcpgmlpcnpfnpjmlpgnpnpYmpcmfpXnpknl aphbjpjokpjopjopmhpgnXpjncpaphbjpjopkipopkopdilpgophmpnpYmpcmfphoXp\opdip_p]npkmlpgnlpcaSpjbfpgophmp\npkmpV TmpjmpYnpXnpgmlpdnjpUlpeokp\ipjopkoWpapkopgolpgop`bkpCbpXop]mplmlp\npkmpTmpjn^pfnpdmplnpapgohpjoplikpkapV fol[p)V0peo^pjopkilpgopdophocp`mkpnkphnhpZapTbhWpnpYmpcmfp\Ukpg_pY_phmpjmpdnpaphbpjblpgoWphnlpgm eopcohpapgopdilpgop`mkpkopRmSpcopkopQilpgolpcnpTopX_]pnpgmpjnpknhpXoRp^mpTnpUjpg_pk_pj_k[pPbpojpZohpZo dopSihpjihpXnpXoRp^ncWp`m]p]ocphmpjmpdnpcopkopQilpgolp\m]pjnplmSp_dpc_pUkpc_pj_k[pHbZpgopZapTbpYbl gopeipdip apjolp Xnp jopmhp gnXpjncp aphbpjblpgop Zopjip^olp `mkp KopRbpgmp UYpkncpfnplmlp _p]npkmplnp opcipjik[ +YpkncpfnlpfoRphbfpnpgmpjmSp]mlpgoplophopSopcipjik[pNpmpjnpdmpXnpZapTbhpjopkipgopcofp`mkpdnpQopjnpcn Xnpeiphipfopd_pk_hpjnplmk[p=apjoOlilpAknepQbdpapjopeilpgophmpkapj_pl_WpkapfolpgoWpemplnpjopmhpgnXpV jncpaphbjpjopkilpgopZopjip^olp`mkp`o^phopUYpkncpfnlp_dcpjnplmk[pHikQp`bplnpgnlpjnphmpjmpdnWp`bpUYpkncpV fnplmpgnpcaSpjbfpgolpgi^pjopeopkohpajpfo]p]bjpf_peopSok[pNpfopeijpjokpdalpkopgopajpdoWpf_pV TopgnpjnpgnlpodpjopXo]p\nZpfnpenlpUYpkncpfnlWpM:nkpZnhLmlpopZipYopZihpfopdiplipdoYpjok6peokp\ipV jopfopenplmpjnplmkWpdbZpjbpmpjolpnpgmpjnlpUYpkncpfnlp`npkopocpnpgnkWpmpcmp`opkipgopmpopgnpnpgmpjmk[ PbkpCbpXop]mWpgnXpkmfpTmpajpgbpYbpgUplnfpgnWpnpYmpcmpfmlphmpjmpdnplmlpXnpgmplmlpnpjmlpgnlpopjilpV fopdiplipdopXblpgb6pgmlpdnjp\npkmpTmpjmpYmlpopjihpjo^pcipkipTipjipYiplilphokp^ipdiplop`mpjmpfmpXnpoepgilpjolpV fopeip haepgb[p Bhpcmpgopkop \njpgmpYmlpgnp gnp jopmhp gnXpjncp aphbjpjopkiplip hbkpgb[p Npfop hipdop d_pkn

GĂźz â&#x20AC;&#x2DC;10

23

G

erçekçi sanatý irdelemeye baÞ la dý ðý mýz dan beri bßtßn gerçekçi sanatçýlarý yaÞadýklarý çaðýn sosyal koÞullarý içinde Þekillendiklerini; onlarýn bilinçlerinin de bu toplumsal-tarihsel koÞullar içinde Þekillendiðini gÜrdßk. Bu nedenledir ki, bu tarihsel-toplumsal koÞullarýn henßz tam olarak geliÞmediði koÞullar altýnda bu sanatçýlarýn da yanlýÞ ve eksik sonuçlara vardýðý, kapitalizmi pek çok yÜnden eleÞtiriye tabi tutmalarýna raðmen, hem deðiÞimin nasýl olacaðý hem de bu geliÞimin yÜnß konusunda doðru bir sonuç çýkarmadýklarýný belirttik. Onlar, kapitalizmin insani olmayan Üzßne karÞý çýkanlarýn sesi olmuÞlardýr.

Onlarýn eserlerindeki ortak Üz, burjuva ideolojiye karÞý oluÞlarýydý. Kendi gelecek tasarýmlarýnýn bßtßn yanlýÞlarýna karÞýn, sanatlarý, bu nedenle demokratik bir Üze sahip olmuÞtur.

Z

ola, 1848 dev rim le rin den sonraki dönemi, özellikle de 1871 sonrasýný aktardýðý eserlerinde, burjuvazinin devrimi bastýrdýktan sonra devlet gücüne dayanarak sermaye birikimini nasýl yoðunlaþtýrdýðýný anlatýr.

dalpkoWphnlpgmpnp\npfnlpjmpYmplmphapkbpfohpmpZmlp\npkmpTmpapjolplnpXokpdo RnSpdmplnpenplmpgnlpdopkijpgiWphmpjmpdnepjnWpgmlpjnpb]pjo^pciWphmpjmpdnpenp`oYpV jipgmlpcnpfnpjmlpgnpnpYmpcmfpXnpknlpaphbjpjopkilpQopopjmpenpcmplnpmp]mlpXnkpgm[ =apjop`bpkapfoplilpgoWp`bkpCbpXopdiplipQilpXopocpncpcmpYmpopgmjWpnp^mcWpU]pV \_kp caSpjbfp g_p^_pl_lp eiphipjip^ipli6p `bplblp enpkmplnp `bkpCbpXop]mplml hnlpgmp dipliQpdojp Ziphokpjopkiplip hapkbpfohp bYpkbplop QnpapgojpjnkpjnWp hmpjmpV dnepjnWpgmlpjnpXnpgmlpdnjphbpkbfpjokpjopenplmpgnlpb]pjop^opkohWpRojhpeipV YilpjopkipliWpgmlpdnjpUlpeokp\ipjokpjoWpga\pfopjokpjopbpeb^pcbpkbSpoRpfohpV jo^pcipkip^ipliWpTnpRopjnpcnpfoRphbfpnpgmp^mplmpolpjopcik[p=apjoWpZUp]_pf_pjopV mhp npYmpcmfp Xnp oepgilpjolpfopgop `bpjbk[p ?epdop `bp nhpdmhpcmk[p 9_lph_ `bkpCbpXop]mplmlpgnXpkmfpTmpZopYipdaplopnkpfm^Wpokpcihp\npkmpTmpjn^pfm^pcmk[ 5opmpdm]fpXnpoepgilpjolpfopgnpYmjWpaploWpojcpdipliQpjopkilp`apeblpnYpfnpV dmplmWphopgnkpTmpjmpYmphop`bjpncpfnpdmplmpUpY_cpjnpenlpgmlpXnpgmpYnkp\npkmpTm hbpkbfpjokp \npknhpfnhpcnpgmkWp alpjopkip enplmpgnlp \UpknpXnp ZopYikpfi^pcik[ B^pcnp =apjoWp `bpkopgop cbpcokpjip `mkp copkmRpdnjVcaSpjbfpdojp `ophi^p opZipdiplo dopRmSpgnpYmjpgmk[p3opkmdpJapf_pl_WpMhapf_plm]fpRopeopjnpcmplmLpRopeopV jncp ajpfohpcolp ZiphopkiSp npcnVhnpfmpYnp `_pk_lpg_pknpknhp MSkapjnpcnkp hapV f_plmdcp RopknphncLp Ropjmplnp \npcmkpfm^p ajpfopdiplop koYpfnlp =apjoWp `b `_pe_hp copkmRpdnjp apjopeip gaYpkbp ojp\ipjopeopfopfi^Wp ap Zahp U]pjnplnl fbcpjbpXnpU]p\_kp\npjnpTnpYmlpSkapjnpcokpeopcopkopQilpgolphbpkbpjopTopYipli \Upknpfnpfm^pSkapjnpcokpeopeop`oYpjolpfopfi^pcik[ =apjoWpD0*0pgnXpkmfpjnpkmlpgnlpdalpkophmpgUplnpfmWpUp]njpjmhpjnpgn D0)Dp dalpkopdiplip ohpcokpgipYip npdnkpjnpkmlpgnWp `bkpCbpXop]mplmlp gnXpkmpfm `odpcikpgihpcolpdalpkopgnXpjncp\_pT_plnpgopeoplopkohpdnkpfopenp`mpkmphmpfmplmplopdijpeapYblpjo^pcikpV gipYiplipolpjopcik[pNkpcihpdnkpfopenplmlpeopSipdilpgopeopXo^peopXo^pgopajpdopakpcopeopZihpfopeop`o^pV jopeolpXnpRnkp\npZnlp\_lphnlpgmpdmplmp`npjmkp\mlpjn^pcmpknlpenplmp`mkpeUplnpjmfpXokpgik[pPbkpCbpXo diplipQilp Rnkp gnpgmpYmplmp enpkmplnp \npcmpknlp gnXpjncWp Rnfp dUpf_kp\npjnkpgnp Rnfp gnp oplopXopcolpgo dnkpfopenplmlpmRpcmpeoZpjopkiplop\Upknpg_p]nlpjnlpfm^Wpdnkpfopenplmlpnfpkmlpgnp`mkpoep\icpapjopkoh Xokpgik[p =apjoOlilp \UdpcnkpgmpYmp hopSmpcopjm]fWp cnphnpjnp diZpkopfohp _p]npknp apjolp hopSmpcopjm]fpgmk[ =apjoOlilpnpdnkpjnpkmlpgnpdnkp`ndcpknphop`ncpRopjnlpXopkajpfohpjop`npkop`nkWpokpcihpdalpgnfpjnpkmlpV gnpgmkWpaplblpenpkmplmpopjopTohpapjolpcnphnjpXnpcnphnjpTmpknphop`ncpgaYpfohp_p]npknpgmk[p?plblpkapV folpjopkilpgophmp`olphoWp\nplm^phmcpjnpjnpkmlpeop^opfiplipncphmpjnpfnpenWpalpjopkilp_dpc_lpgnpXnpalpV jokpgolpoepkip`mkp\_ZpapjopkohpRopknphncpncpfnpenp`o^pjopfi^pcikpokpcih[pAopRopUlpTnphmpgUplnpfn U]p\_papjolpcnhpcnhpmp^opgofpjopkiplilWp`_pe_hpeopcipkifpTipjopkilpopeohpcophopjop`mjpfnhpmpZmlpZnpXmkpV gmhpjnpkmpgapjoSpjopkilpenpkmplnWpokpcihp`olphopZmp]njp\npjnpkmWpkopSakpjopkipXnpRnpdoSpjopkiWp`olphoplil `oYpjolpcipjopkipXnpknpQnpkoldpjopkip\nZpfnpenp`o^pjopfi^pcik[pHnkpfopenplmlp\_pT_pRnkpenkpgnpnp\npV fnlpjmpYmplmphbkpfohpcoWpfopgnlpjnkWpQo`pkmphopjokWpgnpfmkpeajpjopkipdopgnpTnphnlcpjnkpgnpgnpYmjWphikpV dojphnpdmfpjnkpgnpgnpeoep\ilpjo^pfopeop`o^pjopfohpcopgikpokpcih[p;opjmpdnkpfopenpXnpcnphnjpeopXo^ eopXo^pnp\npfnlpjmpYmpnpjnp\npZmkpfnpenpgaYpkbp\mcpfnhpcnpgmk[ =apjoWp hopSmpcopjm]pfmlp \npZmkpgmpYmp `bp gnpYmp^mpfmp dn]pfm^Wp opfop `bp `mpkmphmpfmp eopkopcolp npV fnhpZmpeipYilpjopkilpmpZmplnpd_pk_hpjnlpgmpYmphakphblZpdnpQopjnpcmpXnpeiphipfipgop`mkpZahp`apebpcbepV jopeophilpgolp\Ukpf_^pc_k[pJnlpgmpZopYiepjopmjp\mpjmpSnhpZahp^neWpaplblphndphmlp\U]pjnpfmlpgnl hoZpfopfi^pcik[p NlpTohp `blpjopkip ZUp]_fpjnpfnpgnp Xnp Znpjm^phmpjnpkmp opZipYop ZiphokpfopgoWp `mpkneV caSpjbfpopkopdilpgophmpgmpeopjnhpcmhpmpjm^phmpemWphokp^ipjihpjipncphmpjnp^mpfmpZUp]_fpjnpfnpgnp`op^opkipdi] ajpfb^6phnlpgmplopc_pkopjm]pfmplmlphipdikpjo^pcipkipTipncphmpjnpkmplnpgnplmepjnWp\nkpZnpYmlp\nkpZnhpZmp`mk ZUp]_fpjnpfnpdmpenpkmplnWpcofp`mkpfnphoplmhpojp\ipjopfoepjop`op^opkipjip`mkpQapcaYpkopQiplipXnkpfm^pV cmk[ =apjoOlilp hopSmpcopjm]pfnp npjn^pcmpknjp eohpjop^ipfip lnpgnplmepjnp `npjmkp\mlp apjolp gnpfahpkopcm]pV fmWpRnkp\_Zpj_pdoplocpZipgopajpgbpYbp\mp`mpalpgopgop`npjmkp\mlpapjolp\U]pjnfpXnpojp\ipjopfopenpV cnplnpYmWpeop^opgipYipZopYilpcnpfnpjmlpgnpenkpopjolpnpfnhVdnkpfopenphokp^icpjipYiplip\UkpfnpdmplmpdoYpV jopfi^pcik[pNlpTohp`bplblp\nkpZnhpolpjopfipliphoXpkopeopfopgipYipmpZmlWpmlpdoplilpmlpdolpcopkopQilpV golpdUpf_pk_pd_pl_lpeiphipjopTopYiplopmplolpdopgoWp`bplbp\nkpZnhpjn^pcmpknpTnhpapjolpgnXpkmfpTmpdipV lipQilWpm^pZmpdiplipQiplilpcopkmRpdnjpkapj_pl_p`mpjmlpTnpZiphopkopfopfi^pcik[p=apjoWplopc_pkopjm]pfmlpgokpV jihpjopkilpgolpdiepkipjiSWpfnphoplmhpXnpgbpkopYolpojp\ipdiplikpjopkiplipop^iSWpMRopknphncpRopjmlpgnphmp`mpV

24

Güz ‘10

jmlZpjmpUp\npemLphoXpkopeopfopfi^pcik[pJapf_lO_lpZoYpopZipTipcopkmRpdnjpUplnpfmplmp\Upknpfnpfm^Wp`b `_pe_hp copkmRpdnjp apjopeip \nkpZnhp olpjopfiepjop ojp\ipjopeopfopfi^p ajpdop goWp np]mpjnlWp dUpf_pk_pjnlW RakpjopliSpop^opYipjoplolpm^pZmpdiplipQiplopeophilpjihpgbepfb^pcbk[ 8opc_pkopjm]pfmlp`_pc_lpgokpjo^pcipkipTipjipYiploWphop`opfopcnkpeopjm]pfmplnWpfnphoplmhpjmpYmplnpkoYpV fnlWphopSmpcopjm]pfnpnpjn^pcmpknjpeohpjop^ipfipXnpdn]p\mpjnpkmepjnWp=apjoWpeop^opfiplilpdaplbplopgaYpkb dadpeopjm]fpQmhpkmplnpXokpfi^pcik[pNlpTohpaplblpdadpeopjm]pfmWp`mpjmfpdnjpdadpeopjm]fpajpfopgipRmZpV `mkp]opfol[pPmpko]pknpQakpfm]fWp`mpko]p_pcaSpeophopkip^ipfipcbpRoQp`mkpdadpeopjm]fpolpjopeip^iplo dopRmSpcm[pPblpgoWpPopcipNXpkbpSopm^pZmpdiplipQipf_pTopgnpjnpdmplmlpenplmpgUplnfpgnphmpeUplnpjmpfmplml Uplnfpjmp`mkpSopeipXok[p3opkmdpJapf_pl_Ol_lpenplmjp\mpdmpXnp,[p@lpcnkplodpeaplopjmlpgopYijpfopdilpV golpdalpkopPopcipNXpkbpSoOgopdipliQpjokpf_pTopgnpjnpdmpopZipdilpgolpgnXpkmfpTmpgUplnfphopSolpfi^pV ci[pB^pZmpdiplipQip\nplm^phmcpjnpUkp\_cpjnlpfnpjnpkmplnpgopeopjiWpgopRopdophmlWp\UpknpTnp`opki^pZijpXnpnXpV kmfpTmp f_pTopgnpjnp gUplnpfmplnp \mkpfm^pcm[p Haphohp dopXo^pjopkiWp `opkmphocpjokWp caSVc_pQnhp dmpeopdnpcmW enpkmplmWp\nplm^pjnpfnpdmplnp`mkpUkp\_cpjnlpfnpenpgopeoplolpdnlpgmphopjokWpMdadpeojVgnpfahpkocpSokpV cmpjnkLp npjmepjnp nphaplapfmhp f_pTopgnpjnpenp Xnp Sokpjopfnlpcnkp f_pTopgnpjnp eUlpcnfpjnpkmplnp `ipkohpV fi^pci[pKnplmp`mkphkmp]npXnpenplmp`mkpgnXpkmfpTmpgUplnpfnpgnhp`opki^pZijpf_pTopgnpjnpUplnp\nZpV fm^pcm[pNeplipgUplnfpgnWpD/[pe_]peijpdalpZnepknpYmlpgnlp72[pe_]peijp`o^pjopkiplophopgokpgmpenp`mpV jnpTnpYmpfm]p`bpgUplnfpgnWp1bdpeoOgopgnXpkmfpTmpf_pTopgnpjnpUplnpZihpfi^pXnp`UepjnpTnpdadpeopV jm]pfmlpfnkphnp]mpgnpPopcipNXpkbpSoOgolpAapYbOeoWp1bdpeoOeophoepfi^pci[pPopcipNXpkbpSoOgo `bpgUplnfWpm^pZmpdiplipQipXnpmpjnpkmpTmpoepgilphnpdmfpopkopdilpgop`bkpCbpXopgnpfahpkopdmpdmplmlplmpfncpV jnpkmplnpeUplnpjmhpeoplijpdopfopjokpnp\npfnlpajpfopeop`o^pjopfi^pci[p?epdopgopRop3opkmdpdaphohpjopkilpV gopgUph_pjnlphapf_plokpjopkilphoplip`mpjnphbpkbpfopfi^phnlWp=apjoOlilp:nkpfmplojOgnpohpcokpgipYi dnkcpdipliQpdopXop^iplilpapopTipfopdi]Wpopfolpdi]phopkohpcnpkmpenpkmplnWpPopcipNXpkbpSopjipdadpeopjmdcpjnpV kmlpXnpgnpfahpkopcmhpRopknphnpcmlpgnpncphmpdmepjnpSokpjopfnlpcnkpgnpfahpkopdmplmlpeoplijpdopfopjipg_^pV jnpkmpdaplbpTblpgopnXpkmfpTmpf_pTopgnpjnpmphopfnpnpgmjpfm^pcm[pPbpakpcofpgop=apjoOgopakpcopeopZiphol dadpeopjm]fp olpjopeip^ip gop dipliQpjokp opkopdilpgophmp bpebfp Xnp b]pjo^pfopeop gopeopjip _pcapSmhVknpQakpV fmdcp`mkpdadpeopjm]fpolpjopeip^ipajpgb[pKop]okWpRnkplnphopgokphopSmpcopjmdcpbep\okpjipYopgopeopjip`mk \npjnpTnpYnpmplolpfopdopgoWpaplblpdadpeopjm]pfmlpgnpnhpdmhpapjolWpSkapjnpcokpeoplilpcopkmRpdnjpkapj_pV l_lp`mpjmlpTnpZiphopkipjopfopfopdiepgi[ =apjoOlilpm^pZmpdiplipQiplopeohpjop^ipfiWpSnhpZahpPopcipNXpkbpSopjipdoplocpZipgopajpgbpYbp\mp`m gbep\bpdojpgiWpopfop`mpjmfpdnjpgnpYmjpgm[pPbplnpgnlpjnWpnpdnkpjnpkmlpgnp\nplm^pnpfnhpZmpeipYilpjokpenk ojpdopgoWp`mpjmlZpjmpcopkmRpeopSipTipjopkipapjopfopgipjok[p?plop\UpknpXnpgmpYnkpSnhpZahpdoplocpZipeop\UpV knpm^pZmpXnpnpfnhpZmphnpdmfpjnkWpeokpgipfopXnpopTilpfopeopfbRpcoZpcipjok[pPbWpapgUplnfpgnpm^pZm diplipQiplilpcopkmRpdnjpkapj_pl_phoXpkopfopeop`o^pjopeolWp`bplbpnpdnkpjnpkmlpgnpeolpdicpfopeopZopjip^ol mdpcmdplopmp eop]okpjokpgop `mpjnp `Uepjnpgmk[p Pblpjokpgolp `mpkmp apjolp ;okp\opkncp GokhplndOmlp M(mce :mkjL_pmpZmlp@lp\njdOmlpdUepjnpgmhpjnpkmpUplnfpjm<pMB^pZmpdiplipQiphnlpgmplnpeokpgifpgolpeahpdblW RocpcophnlpgmplnpeokpgifpmpZmlpZop`op`mpjnpRokpTopfopeolpE`mkpopcipjifpgop`bpjblpfopeolFWpnpgmjp\nl `mkphmcpjnpapjopkohp\Upk_jpfnhpcnpgmk[p?plbp`bpd_pk_plnlpbpebp^bhpRopjmlpgnlpcbpcbSpZiphopkopTohp`_pV c_lpopcipjifpjokpRnSphnlpgmpgip^ilpgolWpebphokpgolp\njpfnhpcnpgmk[LpPbpgnpYnkpjnlpgmkpfnpodpjilpgo apgUplnfpNXpkbpSopgnpfahpkopcmhpeop]ipliplilpRnpfnlpRnSpdmlpgnpXopkapjolpakpcohp`mkphbpdbpkbpgmpV jnp\npcmpkmpeakpgb[p=apjoOlilpcopkmRpdnjVcaSpjbfpdojpd_pknpTnpgopmkpojp\ipdilpgophmp`_pc_lphbpdbkpjopko koYpfnlpdadpeopjm]fpolpjopeip^iplopXokpfopdiplnphopgokpapjbfpjbepdoWpM@pfnhLcnpoepkilpcipjipapjopV kohpZm]pfnpenpZopji^pcipYip\npjnpTnpYmlpcaSpjbpfbp_pcaSpeopdipgopaphopgokpNXpkbpSopjipoepgilpXnpdopV locpZipjopkilp`bpakpcohphbpdbpkbplnpgnplmepjnpdophocpjolpfi^pci[ @pfmpjnp=apjoWp8opc_pkopjm]pfmWpmpZmlpgnp`bpjblpgbpYbpcopkmRpdnjVcaSpjbfpdojphap^bjpjopkiWpeop^opV fipojp\ipjopfoplilWphoXpkopfoplilpeoplilpgoWp`bplbpnlpmpemp`mpZmfpgnWpdoplocpdojpeopkopcipdilpgop\UdpV cnkpfnplmlp`mkpeapjbpapjopkohp\Ukpg_[p?epdopokpcihpgnXpkmpfmlpfnkphnp]mp1bdpeoOeophoepfi^pcipXn eop^opfipcopkmRpdnjVcaSpjbfpdojp`_pc_lpeUlpjnpkmepjnphbpTohpjopeiSpgnpYm^pcmpknpTnhpapjolp`mpjmlZpjmpcopV kmRp eopSipTipjopkip doRplnpgnp Ulp Sjoplop Zihpfopeop `o^pjopfi^pci6p copkmpRmlp nlp gnpkmplmplnp \mpgnlp `b gnXpkmpfmp\nkpZnhpjn^pcmkpfnhWpU]p\_kpXnpfbcpjbp`mkpcaSpjbpfbphbkpfohp_p]npknpSkapjnpcokpeoWpcopV kmpRmlpnlpgnXpkmfpTmpdiplipQipmp^nphapebjpfb^pcb[ 8opdijp hmp `bkpCbpXop oepgilpjolpfop E1UplnpdoldFp hnlpgmp gnXpjnpkmplmp eopkocpciepdoWp ^mfpgmp gn SkapjnpcokpeoplilpZopYiepgipXnphnlpgmpgnXpjnpkmplmpeopkopcopTohpci[pPbpenplmpgbpkbpfbpolpjocpfohp_pV ]npknpenplmp`mkpdoplocpolpjopeip^ilpgoepgipdipko[ Temmuz 2010 - Sincan

Güz ‘10

25

ola, kapitalizmin geçirdiði bu deðiþimi sezmiþ, ama bu birikimi yaratan emekçi yýðýnlarýn içine sürüklendiði korkunç sefaleti ve yýkýmý da bir çok boyutuyla yakýndan görmüþtür. Kendi çaðýyla ilgili pek çok þey, onun keskin gözleminden kaçmamýþtýr. Ancak bunlarý çözümlemede ve çeliþkileri açýða çýkarmada, birey-toplum arasýndaki diyalektik iliþkiyi, karþýlýklý etkileþimi çözümlemede baþarýsýz olmuþ; kendi natüralizminin kýsýrlaþtýrýcý etkileri nedeniyle, gerçeðin gerçekçi bir çözümlemesi yerine, tam bir mekanik algýlamayla baþarýlý bir fotoðrafýný vermiþtir.

Z

Şeyh Bedreddin Yaşıyor Atila Oğuz )IAC8ECJ @:J6H:D2DEHGD ?HEAHFEHGDJ7D7DGBDJ .HGBDJH:GD <I:J?;EJDEHGD %?BCF3CFJA5?E>EHGDJ@?B@J9@JH:GH 4IAJ?;E@F@FJ0I<DAI=CFBIFJ6H1HGHA B>7<>EHGJ*@<I=I..C,J-5GAE>2HJ*@=<I,I3FCF 0H7DFH

'FIFFIJ6>E>:=HGJ;.I?I ;G<IAEIGJ?H7HGDGJ H7D<EDAJ9;?J.HGDG *IFD=IJEIEH=DJAC8CEIJ9;?IFCG %B;FD=JI/EI:IAECBCG ACGJ1D1HAEHGDJ?H7HGDGJ )<DE;G?@=JBI/CFBI )IG@4IFJ.IED=DJ4I8IFCJ?I7IG "HEE <J4IF1HGEHGDJBH

B>7>FB>J I4@BDJH=FI,C 9@FBIJ9DGJD7J.IG 1CAIGJHE9H<J6>FJ?>8>FH

DEAJAIFECJ=H,HGEHGDJ?HFDE6D?EHJ=;F@1EIFCG AIGIGCGJ9>=9><>FJ HEH9D3FDFJB>7EHGD B>7EHJ6HG1HAJIGI=CJ9DGJG>?IJ6D9D

IE<CJI=CGJ;EB@J<IG<C7CECGJB@G@G +IGI9@G@FJ:I/E@9@J -5GAE>2HJ*@=<I,IJ.HJ&;GEIAJ+H:IE &GIA?IJBIJ(H?4J-HBGHBBDFJAIEAC7:IEIGC

;FJDADJ?I7CFBIJADJ9DGJ1;2@/@J65FBHGDG @:HEDJ;GB@=@?EIJ -I?H8DBJ0I7I?EIJ9DGEDA<HJAIFJB5A:H?H :H=AHFJH?EHBDJ-5GAE>2HJ*@=<I,IJ+IGI9@G@F3@ ?HFDJ9DGJ EH:HJIAC?;GB@J8I:IF HE9DGED/D?EHJ>=<J>=<HJA;F@EIFJ<I7EIGEI

HBHJ)@E<IFJ-5GAE>2HJ*@=<I,I ?CAC?;GB@J58HEJ:>EAD?H<DFJ=@GEIGCFC 9DGEH7<DGD?;GB@J9I7AIJBDFBHFJ 9I7AIJ:H84H0<HFJDF=IFEIGC

<I4<JAI.6I=CJ;EIF2IJ4C8C?EIJ=>G:HA<H?BD B5G<JAIGBH7JIGI=CFBI .HG6DJ8@E:>JI1ECAJ?;A=@EE@AJBD8J9;?@

B>F?IJ9><>FJDF=IFEIGCFJ;G<IAJ:IEC A@EEIF:IECEIGJBDEHBDAEHGDJ6D9D =CFCG=C8JB>7>F:HEDJB>F?I?C

?H7HGD?;GB@J9DGEDA<HJ?I7I:JI/I2C #;:HG;=3@FJG>86 GECJ*D:I=JBHBD/D =IBH2HJ=H?GHBDEHFJA;FIAEIF:I?IF %=?I3FCFJHFJ9I<C=CFBIJADJ A@7J@1:I8JAHG.IFJ6H1:H83 IF<DAJ*D:I=3BI

4IEACFJ?>GH/DFDJ,HGI4EI<IF 9@J=58EHGJ?I?CEC?;GB@JBDEBHFJBDEH HEH9DJ*H4:H<JD1DFJB@G@:JAI<EIFCE:I8BC ;J2D4IFCJ=IG=IGAHF ;FEIGJ=IE<IFI<CFCJ=IG=:IA<I?BC

IE<CJ?>8J?CEJ=;FGIJ9DEH D8EHAEHGDJ4IEIJ=C:=C2IAJ9IAIGEIGJ6HEHFEHGH I8I0J?HGDFBHFJB@?IGJ9I8CJA@EIAEIG ?H<D7J HBHJ)@E<IFJ?H<D7J=H=EHGDFD

=>G6>FJB>7EHGD?EHJBIE6IEIFIF '8FDAJ65E>JAC8CEIJAH=<D 9@/@EI7C0J>1J?>GH/DFJ 4H?H2IFECJ=H.BIEIGCJ@/G@FI DF=IFJDF=IFECAJ;EB@

)IAC8JIBI=CJ6>E>:=HGJ+IGI9@G@F3I 6>EJ?>8>F>J65G:>7<>J(H?4J-HBGHBBDF3DF .HJ-5GAE>2HJ*@=<I,I3FCF

HEEHGDFBHJ&H=4DEJ %?BCFJ;.I=CJ9;EE@AJ9HGHAH<

=IE<IFI<J=IGI?CFIJAIG7CJBIE6IEIFC?;GB@

26

Güz ‘10

+IGI9@G@F3BIJ-5GAE>2H3FDFJA;:>F> &;GEIAJ+H:IE3EHJ1;/IEC?;GB@J9DGHJ9DF

#IEDEJIFEI:=C8J9IAIGJ'8FDAJ65E>FH (H?4J-HBGHBBDF3DFJA;EEIGCJIGI=CFBI

DEAJDADJ4>2@:EIGCFBIJ4HEIAJ;EIFJ =:IFEC >1>F2>=>FHJ @:HEDJ;GB@=@F@J %FIB;E@3BIFJBIJBH=<HAEH?HGHA +IGI9@G@F3IJB;/G@JAI:1CEIBCJI<EIGC

!7GH,;/E@J#I2CJ 89HAJ"I:D=DFBH B@?@:=IGJ(H?4J-HBGHBBDF3D 0I?EI7CGEIGJB>F?IFCFJ?>A>F>

4H?H2IFJ+IGI9@G@FJB;G@AEIGCFCJ=IG:C7<C ?IGC:J?I:IEIAJ=DEI4EIGC?EIJ ?DG:DJ9DFJ658J658E>?;GB@J?;E@ 8;GJBHG9HF<EHGHJBI?IFBCJ -I?H8DBJ I7I 6HF1J?I7ECJ1;E@AJ1;2@AJBH:HBHF 5FEHGDFHJ1CAIFJ4HGJ2IFECJ <IBC?;GB@J5E>:>FJBI?IFCE:I8JI2C=CFC BHG.D7EHGDFJ9@E@FB@/@JBI/IJ @EI7:C7<CJ5E>:>FJ65E6H=D 2HFAJ:H?BIFCJAC8CEJAIFEIGIJ9;?IFBC I<ECJ=>.IGDEHGDFJ>8HGDFHJ 1C0EIAJHEEHGD?EHJ.HJ<CGFIAEIGC?EIJ=IEBCGC?;GEIGBC 9HBHFEHGDJBH/DEBDJ=I.I7IF DFIF1EIGC?BCJ6IED0J6HEHF =;FJ=58EHGD?BDJ HBHJ=@E<IFJDGD73 6>FH7J?IA:C?;GB@JIG<CAJIECFEIGCFC D1:D7EHGBDJ7I.ACFCJB;?I=C?I .HJ6HEH2H/DFJ0IBD7I4CJ1;2@/@FJ AIFEIJ?CAIFC?;GB@JB>7EHGD FD2HJD7AHF2HEHGJ2H,IEIGJ?I0CEBC B5F:HBDJ?;E@FBIFJ5E>:HJ:H?BIFJ;A@?@0 9I/EIBCEIGJ;F@J9DGJBH.HFDFJ=CG<CFIJ 6H8BDGBDEHGJ7H4GDFJ:H?BIFEIGCFBI 658EHGDJ5F>FBHJAI<EH<<DEHGJ?;EBI7EIGCFC 0D7:IFJ;E:IBCJ4D19DGDJ 65G>E:HBDJ?>8EHGDFBHJ?CE6CFEC/IJBIDGJ9DGJD8 B@G:I8J5E>:JIAIGJ -5GAE>2HJ*@=<I,I3FCFJ &;GEIAJ+H:IE3DFJ>8HGDFH *@=<I,I3FCFJIECGJ2IFCFCJ9HBHFDFBHF '8FDAJ65E>JAIFJI/EIG (H?4J-HBGHBBDF3DFJ658EHGDJBIEC0J6DBHG ?HFDAJ;GB@EIGCJB5G<FIEIJA;7IG %:I=?I3BIF$J%?BCF3BIF DE3DFJ=@EIGCJA50>G>G *HGD1JI86CFEI7CG

Güz ‘10

'8FDAJ65E>FBHJAIFJBIE6IEIFCG ?CG<CECGJ?>GH/DJB@GI:I8 6D<:HEDJG>86 GCFJ0H7DJ=CGI B5F>0J9IA:IBIFJIGAI=CFI 9CGIAIGIAJ#IEDE3D "I,HGJDEHJA;?@E@GJ?;EI =>8>E>0J1CAIGJI7AJAI0C=CFBIF 65A?>8>FBHJ=>8>EHFJ9H?I8J6>.HG2DFJ6D9D '=,HFBD?IGJ;E@GJDEAJB@GIA @EI7CGJAIGIJ4I9HGD ACGJ1D1HAEHGDJ6>FH7HJ@EI7<CEIG 9D<:D7<DJ1HADEHFJI8I0JI8I0?HGDFBHJ :>GD<EHGD?EHJ-5GAE>2H3FDF AIFEIJ?CAIFIFJ<;0GI/IJ 9IAIGJB;E@J658EHGD?EHJ=;FJAH8 9DFHGJAIGIJ?I86C=C?EIJ<HAFH?H )DF;0JED:IFCFBIF HEJ=IEEIGJ-I9IJ'E?I=3I )H?,HJ65E>FBHJB;F@0JAIEIF -I9IJ'E?I=3CFJ@:@<EIGCFCJBIE6IEIFBCGCG 6>FJ6HEH2HAJBIE6IEIFBCGI2I/C8JJ 9I?GI/CFCJ9><>FJ%FIB;E@3BI ?HEAHFEHGJI1CECGJ9DEDF:H8JAIGIFECAEIGI ACGC:JACGCAJB>7EHGBHJAIECG ?;EJIAIGJ9DEDF:H8JB>7EHGHJB;/G@ !,EIAJ=I4DEDFBHJ9D<HGJ?;E2@E@A '=,HFBD?IGJ9H?DFDFJD76>8IGEC/CJ<CACGCFBI A@G<IG:C7<CGJ2IF CJ =:IFECJ)@E<IFCFBIFJ &@FI3FCFJ=@EIGCJ2;7IG$JA50>AJA50>AJIAIG !BDGFH$J)HGH8$J)DEEED=<GH$J IGFI3BIJ 4I?I<J?HFDBHFJ?H7HGDGJ =H.6D?EHJAIG7CEIG (H?4J-HBGHBBDF3DJ GHF=J*DG1I <IGD4DFJBHGDFEDAEHGDFBHFJ1CAC0J6HE:D7J 9DGJHG:D7<DJA;F@/@J GHF=J*DG1I3FCFJ658>J0HA<DG =IACF:I8J9@BIA<IFJ

27

2IFCFCJBIJ =:IFECJ)@E<IFCFBIF

?>G>GJ HED;G:IF3I 9DGJ9I7CFIECAJ;E@GJ8I:IF IA:I8JAIGIFEC/CFJD1DFBHF

B;=<J6>EEHGJ9>?>G (H?4J-HBGHBBDF3DFJH<GI,CFBI 4HGJ?IFBIFJIACFJIACFJ6HEDGEHG "IFJ.HG:HAJD1DFJ(H?4DFJ?;E@FI

AC8CEJ1D1HAEHGJ9>?>G B>7HFJ4HGJ2IF3CFJ?IFCJ9I7CFBI AIGBH7EDAJ9>?>G B;FIAIEIFJ9IAC7EIGBIJ ;G:IFJBHFD8DFBH

+IGI9@G@FJ:I/E@9@J&;GEIAJ+H:IE B@?IGJ-HBGHBBDF3DFJBIGIJB>7<>/>F> +IGI9@G@FJI7ACFI 4I9HGJ=IEIGJB5G<J9DGJ?IFI 9DFEHG2HJI9BIEEIGC?EIJ <@<IGJ HED;G:IF3CFJ?;E@F@

+IGI9@G@FJ:I/E@0EIGC -5GAE>2HJ*@=<I,I ;FJ9DFEHGD?EHJIAC0J6D<:D7<D !6H3FDFJAIGIJ=@EIGCFI BIEC0J1CAIFJ:H4<I9CF 7I.ACBC/CJ?;=@FE@J=@EIGBIF 6>FH7DFJ658EHGDFH

FD2HJI9BIEEIGJ=HGBHFJ6H1:D7 ?HFDJ9DGJB>F?IJD1DFJ <;0EIF:C7EIGJ(H?43DFJH<GI,CFBI ?HBDJ9DFDFJ>8HGDFBH

0IGI:J0IG1IJHBDEBD <;GEIAJ+H:IE3DFJDFIF1JB;E@J9HBHFD IF=C8CFJ >4IEJ?CEBC8CJAI?BC

-H?I8C<J I7IJB>7<>J?;EI B5G<FIEIJ=;E@A=@8 D=<H:D?;GB@J?H7HG=DF =H.BIECJ1D1HAEHG AIGIFEC/CFJ4>A>:GIFEC/CJD1DF 6>FH7DJ0HGBHEH:HAJD=<D?;G

9HEADJBHJ4CF1EIGCFBIFBCJ2HEE <EIGCF 0IG1IEIBCAEIGCJ9HBHF D=<HBDEHGJ&;GEIAJ+H:IEJ;E=@F ?CE6CFECAJ?I?=CFJBD?H

6>FJAI.6IJ6>F>?B> ?IJ?CACEI2IA<CJ8@E:>FJ=IE<IFI<C ?IJBIJ9I7AIJ8I:IFEIGIJAIEI2IA<C 4@@JBH?D0J1HA<DEHGJACFBIFJACEC1EIGC AIG7CJAIG7C?IJ6HEBD (H?43DFJ;GB@=@ AIFECJ4IF1HGEHGEH

&;GEIAJ+H:IE -5GAE>2HJ*@=<I,I (H?4J-HBGHBBDF )H.BIEC?BCJ?IGCFEIGIJB>7EHGD FBIFBCGJ9@6>FJ4IEIJ6>E>7EHGD =H.BIECJ2IFEIGBIBCG

&;GEIAJ+H:IE3DFJ:H.IEEHGD 4HGJACEC1J=IEEI?C7EIGCFBIJ +IGI9@G@FJC7C?;GB@J -5GAE>2HJB5.>7>?;GB@ ?HFDJ9DGJB>F?IJB;/@?;GB@

6>E>:=HGJ'8FDAJ65E> !7GH,;/E@3F@FJBD8HEHGDJ1;/IECG AIGIJ9@E@<EIGJBI/CECGJ4HGJ:C=GIBI ?I?CECGJ6>FH7DFJB;/@7@?EI =H.BIECJ?>GHAEHGHJB;E@7@G 4>8>FE>JH86DEHG

4C?IFH<DFJ9I7J<I2C?BCJ4DEH DADJ?>8JAIBIGJAIGIJ?;9I8 :>GD<JACEC/CFBIJAIGC7<CJ-HBGHBBDF3DFJ=I,EIGCFI =;A@EB@JJ(H?4DFJH<GI,CFI

FIEJ=H=EHGDJ?>A=HEDG =;EIGJAC8CEJ6>EEHG BIECFBIFJB>7HGJ?H7DEJ?I0GIA

6>FJ6H2H?HJBH.G;EB@ AIFECJ4IF1HGEHGJAIFJ?IEC?;GB@ 6>FJ;FEIGCFJ6>F>?B>

<CGC=IJAIEAIGJ9H?I8JI< >8HGDFBHJ(H?4J-HBGHBBDF ?;EJ@8IGJ)HGH83H C7CEBIGJ658J9H9HAEHGDJ 5?EHJ=IBHJA;GA@=@8 +CGCAJB5A>AJ9DGJ4IF <@<=IAJ9DGJB>F?I

@8IAEI7C0J6D<:D7<DJ HED;G:IF3CFJBHGDFEDAEHGDFBHJ (H?43DFJAC8CEJ=DE@H<D 65FE>J?IFIGBIJ<@<@7@G

28

Güz â&#x20AC;&#x2DC;10

@1=@8J9@2IA=C8J=H.BIJIAIG &@FI3BIFJ+IGIBHFD83H

%4EI<D3FDFJ0;=<@JB;EIFCGJ )HGH83DJ9I7<IF9I7IJ

B>7EHGDFBHJ"I8D9HJ;E@GJ8I:IF '8FDAJ65E>J4>8>FEHJBIE6IEIFCG =@EIGCJ1IG0IGJAI?IECAEIGI 9HAEHGEHGJ6DBHFDJB5F=>FJ6HGD

=HGH8ED3BHJ9I7EIGJ5FHJH/DEBD$ ?>GHAEHGJAC8CEJ5,AHJ?>G>B> AIGIG:IBCJ-HBGHBBDF3DFJ9IAC7EIGC 6>E>:=HBDJ8I.IEECJ@G6IFI =;FJAH8JB>7>FB>J&;GEIAJ+H:IE3D

;A7IGJ=I4DEJ9;?@F@ "I8D9H3FDFJ7H,AI<D?EH IAJA50>AE>JBIE6IEIG 9CAC0J@=IF:IBIF BD.IFJA@G@E@G AIFJH:D2DEHGDFJ=IE?IEIGCJIAIG A@G<@E:@7<@J=IE<IFI< HEEHGJ;.@7<@G@E@G AIGIFECAJAI.@/IJB;EB@G@E@G BH.EH<DFJ9I7CFIJA;F@E@G ,H<.I?CJ.HGDGJAIBC 4HGAH=J.HGH2HAJ4IGI2C =IFBCEIGJ=5FH2HAJ @:JC7C/C %FIB;E@3F@FJ>8HGDFBHF 4H0J95?EHJ=>G>0J6DBH2HA :;EEIJAHG.IFC ?IACFBCGJDADJ?CEBC8CF 9DGJ;E@0J0IGCEBI:IEIGCJ658EHGD:D8BH 658EHGD:D8J6H2HBHJ 6H2HJ658EHGD:D8 ?>G>B>J)HGH8J1IG7C=CFI$ DADJ9;=<IF2CJ1I.@7@JIGI=CFBI 9I7CJ6>FH7$J658EHGDJ?CEBC8JIBI: FH?EHGJAIG7C=CFBIJ1IGH=D8J5E>: 4IF6DJAIBCJ.HGH2HAJ5E>:J,HG:IFCFC AD:J2H=IGH<JHBH2HAJ9@FI AD:JDFIFCGJ95?EHJAIA3I IE=CFJ9@J?>A>J;:@8EIGC:BIFJBD?H 9IACFBCJ9DG9DGDFHJ658EHG :HBH<J@:B@J9DG9DGDFBHF IE=CFJ9@J?>A>J;:@8EIGC:BIFJBD?H @8I:I=CFJD=<D?;GB@J9@JD7 AIGIAI.@AE@J@E@J IBD7I4 1I/CGCFJ*;EEIJ#I?BIGJ#HGH.D ,HG:IFJ.HGDEHJ4H:HF BH:DG2DJB>AA FCFBI 6>EEHGJI1<CJHFJAC8CECFBIF

Güz â&#x20AC;&#x2DC;10

(H?4J-HBGHBBDFJBIGI/I2CFBIF$ AI.@7<@J"I8D9H3?H #IEEI2 CJ*IF=@G3IJ -I9IJ'E?I=3C -5GAE>2HJ*@=<I,I3?I 658EHGDJIGIBCJ&;GEIAJ+H:IE3DJ IFEIBCJBH.I:JHBD?;G ?HG?>8>F>FJ?>8>J2HFFH<J;E:I?I )HGH8EDJB;A@FI:IBCJ-HBGHBBDF3H AIGEIGEIJ5G<>FB>J1C0EIAJ9HBHFD AI4GHBD2DJ9DGJ4>8>FJAI0EI:C7<CJ7H4DG B;FIJAIE:C7<CJ9><>FJHEEHGJ.HJ1HFHEHG =;FJ9DGJ6I?GH<EHJ9DGJHEJ@8IFBCJ-HBGHBBDF3H A@7J6D9DJAIFI<EIFC0JIEBCJ;F@ )HGH83DFJ<;0GI/CFIJ65:B>J 6>FH7DFJ9HBHFDFD '8FDAJ65E>J1CG0CFC?;G AIGIJBIE6IEIGJ=IEC?;G '8FDAJ>8HGDFH 9DGJ9I7CFIECAJ<@<:@7J=;AIAJ9I7EIGCFC !7GH,;/E@JBD8HEHGBHFJ=H<J5GB> <I8HJ6>EEHGJ9>?>=>F I7AEIGJ?I7IF=CFJBD?H #IEDEJ9@G@AJ9DGJ6@G@GEIJ6H8BD (H?4J-HBGHBBDF3DFJ I?IAJ9I=<C/CJ?HGEHG ?>GH/DFBHJ=C2IAEC/CFCJ<I7C?IGIA !7GH,;/E@3F@FJ7DDGEHGDFD 9DGJ9HBHFBHJDADJ?CEBC8 6>E>:=>?;GJ%FIB;E@3F@FJ>8HGDFBHFJ AC0AC8CE

29

bir dizi sonrasý ve yaþayanlarýn sýnýrlarý üzerine beyin egzersizleri Vedat Düşküner /Tekirdağ F Tipi

+

S

anatçýnýn bakýþý resimle birlikte tüm zamansal boyutlarla kendisini resme bakana sunar. Sanat ürünün üretildiði zaman ve mekan içinde varoluþu ile kendisine özgü bir gerçekliktir.

Tarihsellik, sanat ürününün tarih ve topluma tanýklýðýndadýr. Bu tanýklýk sanat ürünü ile alýcýsý arasýndaki iliþki de somutlanýr. Sanat ürününün özgün varoluþu iliþkiyi oluþturur. Ürünün taþýdýðý bu özelliðiyle ve tarihe tanýklýðýyla içinde taþýdýðý ideolojiyi de yansýtýr.

]njp`mkpcnpjnpXm]pealphoplopjilpgopM>Rnp>bpgakdLpopgilpgop`mkpgmp]mpeopeilpjoplipeak[ Amp]mpRnkpolpjopfiepjopI,p,p,[pGnlkeOlmlpRopeopciplilp`mkpgUplnpfmplmpXnp`bpgUplnfpV gnp dopkoepgop gUplnlp nlcpkmphopjopkiWp \nplm^p olpjopfiepjop I,p,p,[p GnlkeOlmlp Blp\mjpcnpV knOdmplmpolpjopcipeak[pBlp\mjpcnpknOgnphmpcaSpjbfpdojpgnpYmp^mpfmphaplbpnpgmplmpeak[[[ Bphmp\_jpdopXop^ilpgolpdalpkopcoRpcop\npZnlphkojpI,p,[pGnlkephipdop`mkpd_pknpdalpkopUpj_kW I,p,[pGnlkepUpj_lpTnpenpkmplnpI,p,p,[pGnlkep\npZnk[pPop`opdiplilpenpkmplnpcoRpcop\npZnlpGnlke `mkpeolpgolpfopCndpcnpjnpkmpajpfoplilphnepQmplmpd_pknkphnlpgmpYnkpeolpgolpapcapkmpcnpdmplmphapkbpfopV lilpdopXop^iplipXnpkmk[ GnlkeOlmlpncpkopQilpgop`bpjbplolpjokpQokhpjipdipliQpdojpZiphokpjopkopdopRmSpjnkWpZiphokpjopkipmpZml dopkoepgophbpjmdpjnkpeopSokpjok[pHopkoepmpZmlpgnpmcpcmpQohpjokphbpkbpjbSpmcpcmpQohpjokp`ap]bjpfohpcopgik[ GnlkepmpjnpZiphokpjopkipbpebp^olpjokpfopCndpcnpjnpkmplmlp\U]pgnpdmpapjbSpe_hpdnpjmkphnlpZiphokpjopkipbpV eb^pfopeolpjokpfopCndpcnplmlp\op]op`iplopbYpkokpjok[pPbpgbpkbfpgophmpjnkpd_pknhpjmpenkpgnpYm^pcmpV kmkpjnk[pK_hpdnpjnlpjnkp`mkpolpgopRi^pfopbYpkopeolpjokpapjbkphnlpgopRopUlpTnpRi^pfiplopbYpkopfi^ apjolpjokpe_hpdnpjmp^np\npZnp`mpjmpeakpjok[pKop^oplolp`bpZiphokphoXp\opdipGnlkeOempRnSpdmplmlpfopV CndpcnpjnpkmpeoSpfohpcopgik[pGnlkepZiphokpjopkipliphapkbpebSp\npjm^pcmkpgmpYmlpgnpRnSpdmplmlpfopCndpV cnpjnpkmpmphnlpZiphokpjopkiplipcnRpgmcpncpcmpYmlpgnpmpdnpop^ijpfopdip\npknphnlp`mkpnlp\njpgmk[pGnlkeOlml nXpjmpjmhpjnpkmp`bpdmpeopdmpgnlp\npapcapkmpcnpjnpkmlp`mpZmfpjnlpfnpdmplnp\Upknpajpfohpcopgik[pAmp]mpRnk lnphopgokpGnlkeOlmlpeop^opfipliWpo^hpjopkipliWpdopkoepgophmpnlcpkmphopjopkipUplnpZiphopkolp`mkpolpV jopcipfipdnZpdnpgnpeop^oplolpjokpBlp\mjpcnpknOgnphmpdipliQpdopXo^pjopkiplilpdaplbZpjopkipgik[p ;nkphnp]mpjn^pfnpmRpcmpeopTiplilpdaplbpTbpapjopkohpmhpcmpgopkilpcnhpnjpgnpcaSpjolpfopdip\npknhpV fnhpcnpgmk[p Gnlkep UlpTnp `bkpCbpXop]mplmlp gndpcnpYmplmp opjiSp hmpjmpdnplmlp apcapkmpcnpdmplmp hipkipeakW dalpkop gop daepjbpjokp diplipQiplilp dmpeopdojp \_pT_pl_p hipkopkohp \_pT_p npjmlpgnp caSpjbpeak[p 'npapgoj caSpkohpdmdpcnpfmpSokpZopjoplipeak[pJmpjmpdnplmlpcaSpkohpjopkiplilpeoplilpgoWphUepj_pjnpknpopmcph_pZ_h cokpjopjokpgop`bpjbplbpeak[pJUepj_pjnkpf_jhpnpgmlpfnplmlpeoplilpgoWpakpfolpjokpgolpgopQoepgopV joplop`mpjmpeakpjok[pNeplip]opfolpgopcmpTopkncpjnpbYpkop^olpc_TpTokpjopkilpnphaplapfmhpapjopkohp\_ZpV jnplmSpe_hpdnpjmp^np\nZpcmhpjnpkmp`mkpgUplnfpgmkpgn[p+p]njpjmhpjnpe_lpcmpTopknpcmplmlp\npjm^pfnpdmpgapV hbpfopTipjipYipokcpcipkik[pJapeblpZmQcpjmhpjnpkmpmpZmlpgopRopQo]pjopcaSpkopYopmRpcmpeoZpgbpebpjbk[pPbpV lblpmpZmlpgnpcaSpkohpjokpZmcpjnkpjnpUpk_pjnpknhpUp]njpf_jhpRopjmplnp\npcmpkmpjmk[pP_pe_hpcaSpkohpdopV RmSpjnpkmp mpjnp ]nlp\mlp ZmQcpZmpjnkWp hUepj_pjnpkmp hopfbp opkop]mpdmlpgnlp Xnp hnlpgmp caSpkohpjopkilpgol ]akpjopZiphopkikpjok[p>aSpkohpjopkipliphoep`npgnlphUepj_pjnkpRoQpcopdalpjopkipgopZopji^pfohp]apkblpV gophopjikpjok[pPbplblpjop`npkop`nkphkopjilpbep\bpjopgipYip`odphipjokpgolpgop`bplopjolphUepj_pjnkpopV eohpjoplikpjok[pKakphnp^nRpkmlpgnp`o^pjopeolpopeohpjolpfopjokpgmpYnkphUepj_pjnpkmlpgnpgmhphopcmplm Tn]p`npgnk[pNpeohpjolpfopeopUlpgnkpjmhpnpgnlphUepj_pjnkWplnpjnkpeopSop`mpjnpTnhpjnpkmplmpXnpgmpYnk hUepj_pjnpkmpopeohpjolpfopeoplopdijpgopRmjpnpgnpTnhpjnpkmplmp`npjmkpjnpfnhpmpZmlpcaSpjolpcipjokpeopSokpV jok[pHopXo^pfophopkopkipopjiSpdmpjoRpjolpfopeop`o^pjokpjok[pNeplip^nphmjpgnphmpjmpdnpgnpapcapkmpcnpdmplm Xnp caSpkohpjopkiplip hoep`ncpfm^pcmkWp hUepj_pjnkp opeohpjolpfopgop hmpjmpdnpemp gnp eolpjopkiplop ojpfoh Xnp\_pXnlpgmhpjnpkmpSopSo]pjopkilpopeohpjolpfopeopUlpgnkpjmhpncpfnpdmplmpmdpcnkpjnkWp`bplblpmpZmlpgn hmpjmpdnpenp`odphipbep\bpjokpjok[pKakphnpJmpjmpdnpdmOlmlpSopSop]ip`bplblpcnhp`mkp^okcpjophop`bjpnpV gnpTnpYmplmpdUepjnk<pNpeohpjolpfophkopjophokp^ipgnpYmjWpcolpkiplilpopgopjnpcmpmpZmlpapjopTohpcik[p#okpV ciphop`bjpnpgnlphUepj_pjnkWphbcpdolpfohpmpZmlpdipkopeop\mpknkpjnk[p3opSo]phbcpdolpfopeipeoSpcihpV colpdalpkopopeohpjolpfopeipeUplnpcnpTnhphUepj_pjnpkmlphapjbplopSop]bp`olpgipcophok[p3op]bp`olpV gipcolpkiplilpopgopjnpcmplmpdmfp\npjnk[p3opSo]phUepj_pl_lphbpjopYiplopnpYmpjnpknhpM plbcpfopaYpjbfW

30

Güz ‘10

`bp colpkiplilp dopXop^ipgikLp gmpenpknhp UpY_pg_pl_p gopRop ncphmpjm hijpfohp Xnp UpY_pg_plnp bpebjpfopdiplip mdpcnk[p JUepj_pjnkp `_pV e_hp`mkpT_pkncpjnphkopjilpodphnkpjnpkmplnpdojpgipkiSpS_dph_kpc_kpV jnk[pPbplbpgbpeolpgmpYnkphUepj_pjnkpgnpmdpeolpTipjopkophopcipV jikpjokWpmdpeolpTipjopkilpdopeipdip\mpgnpknhpokpcok[ Pbplbp UYpknplnlp Gnlkep gopli^pfolpjipYiplip Xnp \mpkmp^mpV fmpeUplnpcnlp(kafp"njjOmpZopYipkiSpenplmjp\mplmlplnpgnplmplm dapkok[p (kafp"njjOmlp \npknhpZnpjnpkmplmp `npYnlpfnpenl Gnlkep opeohpjolpfoplilp `odpcipkijpfopdip nfpkmplmp Xnpkmk[ (kafp"njjOnpM plbcpfoWpcolpkiplilpeopdopjopkipXnpgapYoplil hoplblpjopkip hkopjop mpcopocp ncpfnpemp nfpknpgmpeakLp gmpenpknh hnlpgmpdmplmpmlpdolpcolpkipapjopkohpcoplipcik[pPmkp`o^phopdoRplnpV gnp mpdnp hkopjip nYpjnlpgmpknlp apeblpTbpjokp SopSo]pjokpjop gojp\o \npZmSphkopjipe_pTnjpcmkpjnk[pAmp]mpgnp`bpc_kpdoRplnpjnkpjnpdnpV emkpTmpenp eolpdipcipjolp Gipkmdpcmpeolp mplolpTiplilp Blp\mjpcnpknOgn dnph_pjnkpjn^pfnpdmpgmk[pGnlkepgUplnpfmlpe_hpdnpjnlpdiplipQil g_p^_lpTnpeopSipdiplipeopgopkbRp`olpdiplipQiplopXnpgUplnpfml opdmpjnpkmplnphokp^ipRolp\mpg_p^_lpTnepjnphokp^iphapebSpapcapkmpV cnpdmplmp cnpdmdp ncpcmpYmplmp \Udpcnpkmpeak[p Jmpjmpdnp fnkphn]pjmp caSpV jbfpdojpg_p]nlpolpjopeip^iplilpenpkmplmpohpjilpgapjopeipdiepjopgo jopmhp colpkiplilp ojpfopeop `o^pjopfopdip hUhpj_p `mkp gnpYmp^mf gnpfnhpcm[pHoplopemplmlpRi]pjip\npjm^pfnpdmplmlp_p]npkmplnphbpkbpV jolp`bpg_p^_lpTnphUhpj_pgnpYmp^mpfmpgnp`npkop`npkmlpgnp\npcmkpV fm^pcmk[p Pbp g_p^_lpTnplmlp doplopcop eolpdipfopdip gop kopgmphoj ajpfb^pcbk[pHoplopcilpfnkphnp]mlpgnlpcolpkipbp]ohpjo^pcipkijpfi^ enpkmplnpmlpdolphaplbjpfb^pcbk[ <=FQAPLQ,9QG6 Q;NQLOMQIMQAPM NpgnfpmpjnpGoXpXopeopdohpjipfnepXnpgnlpempenpknhp\_pV loRp m^pjnpfm^pjnkWp `bp \_ploRpjopkiepjop colpkiplilp Rbp]bpkblpgo `mpknkphmkpjnlpfm^p\_ploRphokpjokpgik[pNpgnfpXnpGoXpXoOlil m^pjnpgmpYmpmjhp\_ploRpknpdmfpdoplopcilpgopcodpXmkpnpgmjpfm^pcmk[ NpgnfpmpjnpGoXpXopnjpfopopYopTiplilpeoplilpgopnjpfopjopkipcbpV cokphnlpcopfopfnlpZiSpjohpcikpjokWpdopgnpTnpTmlpdnjpakp\olpjopki enp^mjp eoSpkohpjop hopSopjipgik[p @jpfop opYopTiplilp gopjiplop gapV jolpfi^p `mkp eipjolp `bpjblpfohpcopgik[p 1npdmfpjnp olpjopcipjol copkmRpdnjpjmhpjnp kndpfnp `opholp opkopdilpgop eop^oplolp mpjm^phm `_pc_lpj_hpj_p `mkp mpjm^phmpgmk[p HoplocpZiplilp `ophip^ip knpdmfpjn `mkpjmhpcnp c_fp ]opfolpdojp `apebcpjokpjop hnlpgmpdmplmp kndpfn `ophoplopdbplok[pHoplocp_pk_pl_lp_pknpcmjpgmpYmp]opfolpXnpfnpV holp mpZmlpgnp Xopkapjbp^bp mpjnp hnlpgmpdmplnp U]p\_p `mkp \nkpZnhpV jmhpcmk[p>opkmRpdnjpjmhWpdoplocp_pk_pl_pl_lpcopkmRpXnpcaSpjbpfo coplihpjipYilpgopgik[pPbpcoplihpjihpdoplocp_pk_pl_pmpjnpopjipTipdipopV kopdilpgophmp mpjm^phmp gnp dapfbcpjoplik[p Hoplocp _pk_pl_pl_lp U]pV \_lp Xopkapjbp^bp mpjm^phmpemp apjb^pcbpkbk[p pk_pl_lp cop^ipgipYip `b Up]njpjmpYmepjnpXnpcopkmpRnpcoplihpjipYiepjopmpZmlpgnpcop^ipgipYipmpgnpV apjapCmpempgnpeolpdipcik[ 1npdmfpcolpkipmlpdoplipRopcikpjopcik[p>olpkipNpgnfOmpopgnl `oRpZnpdmplnp\UlpgnpkmkphnlpRolp\mpfnepXnpjnpkmpempenp`mpjnpTnpV YmplmpRolp\mpjnpkmplmpempenpfnpenpTnpYmplmpdUepjnpfm^pcmk[pNpgnf `bepkbpYopbpeopkohp`oRpZnpgnpeop^ok[pAopRopdalpkop>olpkipNpV gnfOmlp hop`bkp\op hnpfmpYmlpgnlp hopgiplip eopkopcikp Xnp NpV

Güz ‘10

gnfOmlpeopliplopeajpjok[pNpgnfpmpjnpGoXpXoWpmphmpdmpgnp`oRpV Znpgnp eopdohpdi]p fnepXnpjnkpgnlp empenpknhp eop^okpjok[p Bphmpdm gnp mpkopgmp Xokpjihpjokp apjopkohp colpkiplilp mpkopgnpdmplnp hokp^i haepfopeip g_p^_lpfn]pjnk[p Kopdohpjip fnepXnpgnlp enpfnpem g_p^_lpfn]pjnk[pNeplip^nphmjpgnpmphmpdmpgnpZiSpjohpcik[pA_p^_lpV Tnpgnphmp Ropknphncpdm]pjmhp Xnp ZiSpjohpjihp Npgnfp mpjnp GoXpV XoOlilp`mpknkpmlpdolpapjopkohp`mjpfnpXnpbpcolpfopgbep\bpdbpV lopeopgopXopdiQpjopkiplopdopRmSpgnpYmjpjnk[pKopdohpjipnjpfopgol enpfnpemp g_p^_lpfnpfnpjnpkmp Xnp ZiSpjohpjihp eahpdblpjbpYbp mpV Qopgnp npgnk[p >op hmp eipjolp `mpZmpfmplnp `_pk_lpf_^p ^nepcoplil GoXpXoOeip eopdohpjip njpfopeop mhplop npgnplnp hopgok[p Kipjol GoXpXoOeipmhplopnpgnkWpGoXpXopgopNpgnfOmpmhplopnpgnk[pBpV hmpdmpeopdohpjipfnepXnpgnlpenkpjnk[pKipjoplilpRopknphnpcnp\npV ZmkpgmpYmpNpgnfpmpjnpGoXpXopmjhp\_plopRipm^pjnkpjnk[pBphmpdmpeopV dohpjipnjpfopgolpenkpenpfn]p\U]pjnpkmpopZipjikpXnpZiSpjohpajpV gbhpjopkiplip Qokhp npgnkpjnkp Xnp enp^mjp eoSpkohpjop opeiSpjopkipli Ukpcnkpjnk[p @jpfop hikpfip]ip knlp\mepjnWp eopdopYip cnRpjmphnpemW TmlpdnjpjmpYmpcnfpdmjpnpgnk[ @jpfopeip empenlp Npgnfp Xnp GoXpXop `UepjnpTnp `mjpfn Xnpopeikpfop`mjp\mpdmplnpdopRmSpapjbkpjok[pNkpcihpalpjokpgopmpemW hUpc_Wp \_p]njWp Zmkphmlp \mp`mp oepkifpjokp eopSop`mjpfnhpcnpjnk[ ?epdopnjpfopeipenpfnpgnlpUlpTnphmp`mjp\mpenpdopRmSpgnpYmjpjnkpV gm[pPbp`mjp\mpjnpknpdopgnpTnpcolpkipdopRmSpcm[pNpgnfpmpjnpGoXpV Xop `bp `mjp\mpenp Xnp oepkipfop dopRmSp apjopkohp colpkipjop^ikpjok[ 9_lph_palpjokpophijpjopkiepjopokpcihpcolpkiplilp`mjpgmpYmplmp`mpjmpV eakpjok[ ?kpcopZoYpGipkmdpcmpeolpjipYipmjhp\_ploRpmpjnpcolpkiplilpmpV jopRmpmpkopgnpdmplnphokp^ipmlpdolpmpkopgnpdmplnpenkpoZpci[p>olpkiplil eopkocpcipYip Tolpjip Xokpjihpjokp colpkiplilp mpkopgnpdmplmp dakp\bpjopV fopgolWpdakp\bpjopfopenpcmpdmlpgnlpeahpdblp`mkp^nphmjpgnpbpV eokphnlp `bp Tolpjipjokp mpZmlpgnp mlpdolp okpcihp hap^bjpdb]pjbpYb hojpgipkiSpohpjiepjopcolpkipeiphoXpkopeiSpmlpdolpU]plnpdmplnpenk opZop`mpjmpeak[p Blpdoplop `oRp^npgmjpfm^p `bp U]p\_kpj_hp Xnp `b U]p\_kpj_pY_p ohpjiepjop hoXpkopeop`mpjnlp mlpdolp `_pc_lp mpjopRm hoXpkofpjopkilpmpZnpkmpYmplmpXnpcoplipfiplipgnpYm^pcmpknpknhpcolpki hoXpkopfiplip gapYop hoXpkopfip Ropjmplnp \npcmpkmpeak[p Kop^oplol `bp gnpYmp^mfp mpgnpapjapCmhp hokp^ipjipYiplip `bpjbk[p Pbp hokp^ipjih colpkipXokpjipYiplophokp^ipgnpYmjpgmplnphokp^ip^nhpjmlpgnpapjbk[ @pgnp`mp npdnkpjnkp eop]olp g_p^_lpTnp mlpdolpjopkip odpjilpgo \nZpfm^p gUplnfp QnjpdnpQnpdmplmp enplmpgnlp npjnp opjopkohp eapV kbfpjopeiSpmpgnpapjapCmhp`mkpdmpjoRpRopjmplnp\npcmpkmkpjnk[pAnpYmpV ^nlp hap^bjpjokp Xnp Skopcmhp `opcip g_p^_lpTnp g_lpeopdiplilp d_pV knhpjmpjmpYmplmpapjb^pcbpkbk[ GnlkeOlmlp M>olpkiplilp eopdopjopkip Xnp gapYoplilp hopV lblpjopkiLp dUp]_p gUplnpfmlp g_p^_lpTnp Xnp Skopcmhp mphmpjmpYmplm \Udpcnpkmk[p >olpkipdojp eopdopjopkip dopXbplolp Xnp `bp eopdopjopkil hbcpdojp hmpcoSpcop eo]pgipYiplip dUepjnpenlp hmpjmpdnWp Go]pknpcmp BpV doOlilp\Uhpe_p]_plnpcolpkiplilpeopliplopZihpfopdiepjop`op`oV apYbjVhbcpdojp kbpRblp \npkmpgnphmp cnfpdmjpTmpdmp apjopkohp colpki hkojpjipYiplilp enkpe_p]_lpgnphmp bep\bpjopeipTipdip apjopkohp mlpdol Xnp caSpjbfp coplipfip eopSok[p AmpYnkp eolpgophmp g_p^_pl_kpjnk `bpcolpkipdojpeopdopjopkilpenpkmplnpgapYopeopdopjopkiplip\npZmpknpV

31

knhpenplmp`mkpcaSpjbfpXnp`mpknepcoplipfip\npjm^pcmpkmkpjnk[pPmk eolpgop apcapkmpcnpdmp dokpdipjolp kbRp`ol hmpjmpdnp gmpYnkp eolpgo e_hpdnpjnlpc_TpTokpdiplipQipXnpcmpTopkncp`bkpCbpXop]mpdm[[[pBphmpdmpV lmlp eopdoOp Xnp hoplblOjopkiplip hnlpgmlpgnp caSpjopeolp Xn fnkphnp]mp apcapkmpcnpemp doYpjopeolp Gnlke[p Amp]mp gUplnpfml e_hpdnpjnlpdipliQpjopkilpcolpkiphkojpjipYophokp^ipRolp\mpg_p^_lpV dnjp Qakfpjokpjop mpcmpko]p \npjm^pcmkpgmhpjnpkmplmp ohpcopkipeak[p JmpjmpV dnplmlphbcpdojphmpcoSpjopdoYpjopgipYipapcapkmpcnpenphokp^ipgUplnpV fmlp e_hpdnpjnlp dipliQpjopkip apcapkmpcnpemp ophijp Xnp gapYop hoXpV kofpjopkiepjopcoplifpjopeiSphokp^ipZiphipeakpjok[p>olpkipenkpe_pV ]_plnpmlpgmpkmjpfm^pcmk[pNhpcopkipjolpBlp\mpjm]pcokp]ipdnph_pjnkpoepV gilpjolpfopTipjihpcik[ 'PQDPMQDOQGPMQ.OQOQ3OQDOMQLNG??? >opkmRpdnjp \npjmp^mfp d_pknpTmp mpZnpkmpdmlpgnp f_jphmpenpcn hokp^ipZiphi^pjokpajpfb^pcbk[p;_jphmpencpnp\npfnlpjmpYmplmlpcopV kmRpdnjp\npjmp^mfpmpZmlpgnpQokhpjip`mpZmfpjnkpojpfopdip\mp`mp`bpV lophokp^ipZiphi^pjokpgopQokhpjip`mpZmfpjnkpojpfi^pcik[pJapf_ploj caSpjbfpgolpUp]njpf_jphmpencpcaSpjbpfbplophopgokpRnkpgUpV lnfpmpcmpko]pajpfb^[pPbpmpcmpko]Wpmpcmpko]pnpgnlpjnpkmlpnjpjnpkmlpV gnphmpopkoZpjokpjopSkopcmhpjn^pfm^[pPbpgbpkbfpdoplocpopjoplilpV gop gop eolpdipfopdiplip `bjpfb^[p @p\npfnlp apjolWp doplopcip npV \npfnlpjmpYmplmlpdoYpjolpfopdipmpZmlp`mkpopkoZpRopjmplnp\npcmpkmS np\npfnlpjmpYmplmpfbcpjohp`mkpdalpdb]pjbhpmpZmlpgnpdbplokphnlW np]mpjnlpjnkpgnphnlpgmpdoplocpolpjopei^pjopkiplip\npjm^pcmpknpknhpnpV \npfnlpjmpYnphokp^iphaepfoplilp`mkp`mpjnp^nplmpRopjmplnp\npcmpV kmkpjnk[ AUplnpfmlp np\npfnplmWp mpZmlpgnp `bpjblpgbpYbp ]opfopli gophalcpkajpncpfnhpmdpcnk[p=opfolWpnp\npfnplmlpfbcpjohpnpV \npfnlpjmpYmplnp hokp^ipgik[p Kop gop np\npfnlpjmpYmplmlp dalpdb] ajpfopgipYiplilpmp^opknpcmpgmk[p@p\npfnlp`bpmp^opknpcmlpnp]mpjnlpjnpV knp bpjo^pfopdiplilp mdpcnpfn][p @p\npfnlpjmpYmplmp c_fp ]opfol `apebcpjopkiplopeopeok[p=opfoplilphalcpkapj_pXnp]opfolpgopnpV \npfnlpjmpYmplmpdoYpjopeop`mjpfnhpmpZmlpdiplikpjokpZmp]nk[p9m]pgmpV Ymp diplikpjokp mpZmlpgnphmp fnpholp opkopTipjipYiepjop np\npfnlpjmpYm ojpcilpgophmpjnpkmlp ]opfopliplip halcpkajp npgnk[p @p\npfnlp apjopV lilp halcpkapj_p ojpcilpgophmp fnpholWp np\npfnlpjmpYmp ojpcilpgo `bpjbplolpjopkilp]opfopliplopnp\npfnlpajpfoplilpopkopTipgik[p@pV \npfnlpapjoplilpZm]pgmpYmpgokpXnp\nplm^pdiplikpjokpRnkpcopkopQo eopeipjikp Xnp `UepjnpTnp np\npfnlpjmhp ojpcilpgop `bpjbplolpjopkil ]opfopliphalcpkajpnpgmpjmk[p@p\npfnlpjmpYnpeopSipjolpmpcmpko]p`b halcpkapj_p `ap]okWp np\npfnlp mpcmpkop]ip `odpcipkopkohp halcpkapj_W ]opfoplipcnhpkokphbpkok[pNeplip^nphmjpgnpnp\npfnlpapjolpnp\npV fnlpjmpYmpojpcilpgop`bpjbplolpjopkilpg_p^_lpTnpjnpkmplmpgnphalcpV kajp ncpfnhp mdpcnk[p @p\npfnlp copkopQilpgolp \npjm^pcmpkmpjnlp g_pV ^_lpTnpjnkp \nZpfm^pjnp RnpdoSpjop^ikphnlp `bp\_pl_p Rohpjip Xn fn^pkbp Ziphopkikpjok[p ?pjop`mpjnpTnhp nlp mpemp ^npemlp ajpgbpYb gbep\bpXnpg_p^_lpTnpdmplmpnp\npfnlphipjok[pPbplblpmpZmlpnpV \npfnlpapjolpcaSpjbpfopkodcp\npjnWpUepjnpdmplnpdnpZmjpfm^p^nepV jnkpdblpfo][p>aSpjbpfopdblpgbpYbp^nepjnkpUp]njpapjopkohpdnpV Zmjpfm^p^nepjnkpgmk[p@p\npfnlWpmpgnpapjapCmhpopkoZpjopkiepjopcaSpV

32

jbpfblp]mpRmlpdnjpQopopjmpencpjnpkmplnpgnpnp\npfnlpapjbk[p9_lpV h_pap`bp\_pl_lpnp\npfnplmpapjopkohpRnkp^npemepjnphnlpgmpdmplm eolpdipcik[p @p\npfnlpjmpYmplmp g_pl_lp op^ijpfi^p caSpjbpfbp mpjn `bp\_pl_lpcaSpjbpfbpopkopdilpgophmpmpjm^phmpgnphbkpfo][p?p]opV folpg_lpop^ijpgipYip\mp`mp`bp\_lpgnpeopkilpcopkopQilpgolpop^ipV jopTohpcik[p?plblpmpZmlpgnpnp\npfnlp`bplbpcnkdpcnlp`bp\_pl_l caSpjbpfbpmpjnpg_pl_lpcaSpjbpfbpopkopdilpgophmpmpjm^phmpgnphbpkok XnphbkpgbpYbp`bpmpjm^phmpopkopTipjipYiepjop`bp\_pl_lpcaSpjbpfbpV lopnp\npfnlpapjbk[pPbpolpjopfiepjop`bkpCbpXopdoplocpolpjopeipV ^ip`bp\_plnpnp\npfnlpapjoplilpapcapkmpcnpdmplnp`mpocpncpfnpempdopV jihp Xnpkmkp Xnp `bp mpjm^phmpemp cnhpkokp cnhpkokp enplmpgnlp hbpkok[ Amp]mWp dmplnpfop dnplokpeap eop]okpjopkip \nZpfmp^nWp \nZpfm^pcn eop^olpfi^pU]p\_lp`mkpapjopeop`bp\_pl_lpUjpZ_pXnphkmpcnkpjnpV kmepjnp`ophokpXnpnpjnpopjikpjok[p@pjnpojpgihpjopkiphaplbpebpmpZmlpV gnp`bpjblpgbhpjopkipakpcopfilpg_p^_lpTnpeopSipdipXnphnlpgmpjnpV kmplnp knpQnpkoldp ojpgihpjopkip mpgnpapjapCmhp `ophi^p opZipdiepjop eapV kbfpjopfohpcopjok[p Jnlpgmpjnpkmplnp haplbp apjopkohp dnZpcmhpjnpkm RnkplnpapjbkpdopajpdblpdnZpcmhpjnpkmphaplbplblpmpZnpkmpYmplmp`bpV \_pl_lpg_p^_lpTnpdmepjnpgnpYnkpjnlpgmpkmkpjnk[ HoplocpXnpmpgnpapjapCmpopkopdilpgophmpXokpapjolpmpjm^phmpgnpmpV gnpapjapCmplmlpcoplifpjolpfopdipdoplopcopRolp\mpm^pjnpXmlpe_hpjnpV lnpTnpYmplmpgnp`npjmkpjnk[pHoplocpZipnpjnpopjiSpm^pjnpgmpYmphaplbpeo hnlpgmpdmlpgnlp`mkp^nephocpfohpmdpcnpfnpdnpgnpm]pjnpgmpYmp\npV jnplnhpXnphaplbpebpm^pjnkphnlpbep\bpjopgipYiphkmpcnkpjnkphaplbpV eop doplocpZiplilp mpZmlpgnp `bpjblpgbpYbp mpgnpapjapCmpemp cop^ik[ Golp\mpc_kpgnpapjbkpdopajpdblpRnkpdoplocpZiplilpUpl_lpgnpgnpV XofpTipdipajpgbpYbpdoplocp\npjnplnpYmpXnpap\npjnplnpYmlpdiplikpV jopkip`bpjbplbk[pHoplocpZipmpZmlpgnp`bpjblpgbpYbp\npjnplnpYmpd_kpV g_pk_kphnlpgmpYnkpcopkoQpcolp_pkncpcmpYmpdoplopciepjopgop`bp\npV jnplnpYmpgUpl_^pc_pknpknhp`mkpdalpkophmplnpohpcopkik[pPbpdoploc SkopcmpYmWp \nZpfmp^mp `bp\_plnp cop^ipfohpcopgik[p HoplocpZiplil `bplbpeopSop`mjpfnpdmpmpZmlp`op]ipknpQnpkoldpjopkop\npknhpdmplmf gbpeokWpgapjopeipdiepjop`bpknpQnpkoldpjopkipgik[ HoplopcilpmpZmlpgnp_pknpcmjpgmpYmp]opfolWpfnpholpXnphnlpV gmp ZopYiplilp \nkpZnhpjmpYmplmp eolpdicpfop eop gop hnlpgmp ZopYipV lilpmpZnpkmpYmplmpeolpdicpfopdnhpjmlpgnphaplbfpjolpgipkijpfopdiW `mkp`mpjmlZp`mpZmpfmpapjopkohpdoplopcip\nkpZnpYmpeolpdicpfop^nhpV jmlpgnp hbpkok[p Hoplocp mpjnp mpgnpapjapCmp opkopdilpgop eopSipjolp U]pV gn^pjn^pcmkpfnWp \nkpZnhpjmhp mpjnp `mjp\mpdmp opkopdilpgop eopSipjol c_kpgnlp `mkp U]pgn^pjn^pcmkpfnpgmk[p Pbp gbpkbfp doplocp SkopcmpV YmlpgnlpdU]pncpfnpempapjoplohpdi]phijpfohpcopgik[ AnXpkmfpTmp doplocp `bp\_pl_p npjn^pcmpknpknhp \npjnpTnpYml `bp\_lp gnp hbpkbjpfopdip mpZmlp Xnpkmpjnlp f_pTopgnpjnplmlp `mk SokpZopdip apjopkohp hbpkbjpfohp gbpkbpfblpgopgik[p Pbp doploc SkopcmpYmplmlpgUpl_^pc_pk_jpfnpdmplmlpgnpdoplopcilpcaSpjbfpdojpV jo^pfopdiplilpgopf_pTopgnpjnpdmpgmk[pAnXpkmfpTmpdoplocp`bp\_l Xokpapjolpg_p]nplmlpdalpdbp]ophopgokpd_kpfnpenpTnpYmplnpgopmk hb^phbpjokpbpeolpgipkopkohp`bp\_pl_lpdakp\bpjolpfopdiplipdoYpV jopfohpgbpkbpfblpgopgik[

Güz ‘10

Emeðin ve KavgamýzýnBaþkenti Ýstanbul Ýstanbul’u 2010 yýlý Kültür Baþkenti ilan edenlere karþý emeðin ve kavgamýzýn Ýstanbul’unu öne çýkarmak için çýktýk yola... Ýstanbul þarkýlarý ile Grup Emeðe Ezgi kitap okurlarýyla buluþtu TÜYAP’ta... Ardýndan Sanatçýlarýn Ýstanbul Buluþmasý adý ile Su Gösteri Sanatlarý Merkezindeydik. Düzenlediðimiz etkinliðe Marmaray iþçilerinin katýlýmý bambaþka bir güzellik kattý. Tiyatro sanatçýsý, tiyatro sahnelerinin tozunu yutmuþ, bu sanata emek vermiþ Ani Ýpekkaya ve þair Selah Özakýn bizimle oldu. Tiyatro grubumuz Devinim Vedat Türkali’nin Ýstanbul þiirini oyunlaþtýrarak hem bu etkinlikte hem de Dünya Tiyatrolar gününde düzenlenen sokak yürüyüþünde oynadýlar. Tekel iþçilerinin Çadýrkent’i dünyanýn her tarafýndan destek alýrken biz durabilir miydik? Durmadýk. Emeðin ve kavgamýzýn Ýstanbul’u Tekel Ýþçileriyle adýnda bir sergi hazýrlayarak tuttuk Ankara’nýn yolunu. Ankara’nýn ardýndan Tutsaklarýn Ýstanbul Özlemi için kollarý sývadýk. Ýstanbul’a özlem dolu olanlarýn Ýstanbul’unu paylaþmak, onlarýn özlemini özlemimiz olarak hissetmek için biraraya geldik. Sürecin yoðunluðu ve gündemin hýzla deðiþmesi nedeniyle ilan ettiðimiz Beyoðlu Mutfak ekibinin çalýþmasýný örgütleyemedik. Bu konuda tüm dostlarýmýzdan bizi anlamalarýný istiyoruz. Bu güzel çalýþmanýn bir baþka þekilde mutlaka gerçekleþtirileceðini bilmenizi isteriz.

İSTANBUL

Paşabahçe 1966 grevi 31 Ocak 1966 günü başlayan ve 85 gün süren Paşabahçe grevinde kadın grev gözcüleri

Dudaklarýna mühür vuruyorlar, bileklerine kelepçe... Sürüyorlar yüzyýllarýn tanýklarýný bir bir. Sadece han, hamam, imaret... Yaþamadý sanki surlarýnýn içinde rengarenk bir nehir. Seni bir metadan öteye anlamayanlarýn elindesin, Ýstanbul. Pusular kurmuþ bekliyorlar seni satmak isteyenler haraç mezat...

Milyonlarýn ayak izleriyle coþup koþarken sen geleceðe… Emeðe dair ne varsa yok ediyorlar bir bir… Gökdelenlerden kafes kuruyor, alýþveriþ merkezlerinin yalnýzlýðýna mahkum ediyorlar... Seni öksüz býrakmak için kapanýyor tiyatro salonlarý, sinemalar... Tutsak ediliyor eylem adýmlarýnýn yankýlandýðý sokaklarýn, hýnca hýnç dolan coþkun meydanlarýn.

Ameleperver Cemiyeti, “Tatili Eþgal”e çýkan tramvay iþçileri, Kasýmpaþa tersanelerinde ömrünü tüketenler... Her tuðlada, her putrelde, her taþta alýnterini ve elizlerini býrakanlar... Ýlmek ilmek, hücre hücre örenler bu kenti... Eller, eller... Hayatý yaratan eller!.. Çoktan tarih oldu Cibali Tekel’in kadýn iþçileri.

Boðaz boyunca dizilen tütün depolarý, fabrikalar... Sahi nerede þimdi Beykozlu kundura iþçileri? Paþabahçe Þiþe-Cam?..

Diyorlar ki sana, Ýstanbul... Ne güzide çocuðusun tarihin, ne de ürünü milyonlarca nasýrlý elin! “Avrupa Kültür Baþkenti” adý altýnda haraç mezat satýlmaktýr kaderin!

Ne Saraçhane’de toplanan yüzbinler, ne Kavel... Ne Haziran’ýn büyük eylemcileri, ne 1 Mayýs ve Taksim... Kalmasýn geleceði aydýnlatan hiçbir iz! Görmüyor musun, tir tir titretiyor hala hepsini, AKM’den sarkan pankarttaki o bilekleri zincirli iþçi!

Bunun için deðil miydi 77 1 Mayýs’ý 6-7 Eylül, Beyazýt’ýn kanlý Mart’ý, Gazi... “güvercin ürkekliði”yle yürüyen Hrant’ýn Þiþli kaldýrýmýnda kalan bedeni...

Sokak ortalarýnda, evlerinde, üniversitelerde öldürülenler...

Seni üç-beþ binaya sýðdýrmak istiyorlar, Ýstanbul... pazarladýklarý üç-beþ binaya! Bütün bir tarihini yok saymak istiyorlar. 6. Filo’ya karþý yürüyenlerin öfkeli sloganlarý duyulmasýn istiyorlar, milyonlarca grevcinin yüzleri ýþýtmasýn bugünü ve geleceði... Ne emeðe dair tek bir aný, ne “küçük insanlar”ý bu koca kentin!

Oysa biz seni tramvayýna asýlan çocuklarýnýn gülüþüyle seviyoruz... Her taþýnda alýnteri olan emekçilerinle… Biz seni her an patlamaya hazýr kalabalýðýnla seviyoruz... Çamurlu varoþlarýn bitimsiz umudu ve isyankarlýðýyla...

Sen sermayenin “kültür baþkenti” deðil, Kavgamýzýn Baþkentisin Ýstanbul! Sen bize layýksýn biz de sana Ýstanbul

34

TAKSÝM’DE MUTLULUÐUN RESMÝ Sabah saat sekiz gibi evden bir yoldaþýmla birlikte çýktýðýmda tarif edilmez duygular içindeydim. Bulunduðumuz semtin dar, ara sokaklarýndan geçerken toplanma yerine bir an önce ulaþmanýn sabýrsýzlýðý ayaklarýmý denetimim dýþýna çýkarmýþtý. Farkýnda olmadan adýmlarým hýzlanmýþtý. Þiþli’deki toplanma alaný sanki bir mýknatýs gibi kendine çekiyordu beni. Yanýmdaki yoldaþ, “aceleye gerek yok, vaktimiz var daha” dediðinde ne kadar hýzlý yürüdüðümün farkýna vardým.

En son 78’ 1 Mayýs’nda Taksim’e çýkmýþtým. Demek ki, tam otuz iki yýl olmuþtu Taksim’e çýkmayalý. Otuz iki yýl… dile kolay. Oysa çeyrek asýrdan fazla zamandýr bu. Yine de aklýmda kalan 78’ 1Mayýs’ýndan çok kanlý 77’ 1 Mayýs’ý idi. Toplanma alanýna yaklaþtýkça 77’nin anýlarý bir film þeridi gibi gözümün önünden akýp geçmeye baþladý.

Ankara’da týp okuyan bir arkadaþýmla katýlmýþtým 77’1 Mayýs’ýna. Ýstanbul’a 1 Mayýs’a katýlmak için gelmiþti. Ýkimiz de henüz örgütsüz olduðumuz için kimlerle birlikte yürüyeceðimize karar verememiþtik. Kortejleri dolaþýrken Beþiktaþ Barbaros bulvarýnýn Yýldýz Teknik tarafýnda “Saðlýkçýlar” kortejini gördük. Onlarla birlikte yürümeye karar verdik.

Yýldýz Teknik’ten Taksim’e kaç saatte geldik hatýrlamýyorum ama yürüyüþün saatlerce sürdüðünü dün gibi hatýrlýyorum. Benim katýldýðým taraftaki kortejin ucu bucaðý gözükmüyordu. 1 Mayýs kutlamalarý hem kitle katýlýmý hem de görsellik bakýmýndan gerçekten görkemliydi. DÝSK-TKP ve diðer devrimci gruplar tarafýndan ileri sürülen taleplerin düzen içi talepler olmalarý durumu deðiþtirmiyordu. Sermaye düzenine iþçi sýnýfýnýn bir meydan okumasý vardý sanki. Marx-Engels-Lenin posterleri kutlamalara kýzýl bir renk vermeye yetiyordu. Sermaye sýnýfýnýn bunu devrimin ayak sesleri olarak algýladýðýný ve bu sese bir katliamla yanýt vereceðini sonradan anlayacaktým.

Taksim’e vardýðýmýzda bulunduðum kortej kürsünün hemen önüne yerleþti. Kürsüyle aramýzda on-on beþ metrelik mesafe ve merdivenler güvenlik nedeniyle olacak boþ býrakýlmýþtý. Kürsüde Kemal Türkler ve yanýnda birkaç kiþi daha bulunuyordu. Kýsa bir süre sonra Kemal Türkler konuþmaya baþladý.

Ancak henüz birkaç dakika geçmemiþti ki, Taksim Alaný’nýn Þiþli-Elmadað giriþinde hareketlenme baþladý. Önce bu hareketlenmeyi önemsememiþtim. Zaten Maocu gruplarla bir kavga bekleniyordu. Burjuva basýn haftalar öncesinde Maocularla TKP’liler arasýnda çatýþma çýkacaðýný yazýp duruyorlardý. DÝSK-TKP ikilisi, Maocu gruplarý alana sokmayacaklarýný; Maocu gruplar ise çatýþma pahasýna alana gireceklerini açýklýyorlardý. Kýsacasý, herkes bir kavga beklentisine sokulmuþtu.

Burjuva basýnýn aslýnda kanlý bir planýn zeminini hazýrladýðý ancak katliamdan sonra anlaþýlacaktý. Doðrusu her iki tarafta tutum ve açýklamalarýyla burjuva basýnýn iþini kolaylaþtýrýyordu. Hareketlenme olduðunda bunun beklenen kavga olduðunu düþündüm. Ama bunun büyük bir katliamýn malzemesi olacaðýný hiç aklýma getirmemiþtim. O güne kadar kitle eylemlerinde böylesi kavgalara çok rastladýðým için bunun da geçici bir durum olduðunu; kavgadan sonra mitingin devam edeceðini düþündüm. Nitekim birkaç ay öncesinde yine Taksim’de ve yine Maocu gruplar Dev-Genç mitingine saldýrmýþ ama miting daðýlmamýþtý.

Ancak iþler sandýðým gibi olmadý. Kargaþa gittikçe büyüdü. Bu arada sopa

35

kýrýlmasý sesine benzer sesler duyuyordum. Kavgada kullanýlan pankart sopalarýn kýrýldýðýný, “tak tak” seslerinin buradan geldiðini düþündüm. Bunun silah sesi olduðunu anlamamýþtým. Kemal Türkler kürsüden herkesin eðilmesini, yere yatmasýný söylüyordu. Onun ve yanýndakilerin bir þeylerden korunmaya çalýþýr gibi kafalarýný eðdiklerini gördüm. Arkama baktýðýmda alandaki tüm kitlenin þiddetli rüzgârda eðilen buðday baþaklarý gibi dalgalandýðýný gördüm. On binlerce kiþi eðilip doðruluyor ve ön tarafa doðru ilerlemeye çalýþýyordu. Bunun alýþýlageldik kavgalardan biri olmadýðý ortaya çýkýyordu.

Mitingin devam etmeyeceðini anladým ve hemen önümde duran merdivenlerden yukarý, arkadaþýmýn elini býrakmadan çýktým. Kürsüdekilere baktým, hepsi yere yatmýþtý. Ben hala silah kullanýldýðýný anlamamýþtým. Çünkü koca alanda silah sesi sopa kýrýlmasý sesine benzer bir ses gibi duyuluyordu. AKM tarafýna doðru sakin sakin yürümeye baþladýk. Oradan Gümüþsuyu caddesine geçtik. Binlerce insan buradan Dolmabahçe’ye doðru telaþ içinde koþuyordu. Ýlk defa burada birilerinin “silah kullanýldý, polis herkesi topluyor” dediðini duydum. Pek inanmamakla birlikte, ne olur ne olmaz düþüncesiyle arkadaþýma “hýzlanalým” dedim.

Oradan Kabataþ Ýskelesine geldik. Ýskeleye vardýðýmýzda tanýdýðým DevGenç’lilerin araba vapuruna bindiklerini gördüm. Biz de onlarýn yanýna gittik.

Vapur iþgal edilmiþti. Ýnisiyatif Dev-Genç’li arkadaþlardaydý; onlar nereye isterse vapur da oraya gidecekti. Orada sözü geçen tanýdýðým bir Dev-Genç’li arkadaþa vapuru nereye götürdüklerini sordum “Üsküdar’a” dedi. “Üsküdar olur mu? Faþistler bizi orada bekliyor olabilir ve biz iner inmez bizi tarayabilirler” dedim “En doðrusu Eminönü” diye de ekledim. “Haklýsýn” deyip yanýmdan hýzla ayrýldý. Gerçekten de o yýllarda Üsküdar tam bir faþist yuvasýydý. Bir devrimcinin Üsküdar’dan geçmesi aklýn alacaðý bir þey deðildi. Çok geçmeden vapurun Eminönü’ne doðru dümen kýrdýðýný gördüm; rahatladým.

Orada ilk defa bana çok kiþinin öldüðünü söylediler; ama inanmamýþtým.

Nasýl inanayým ki? Daha önce þimdi gördüðümden on kez daha þiddetli geçen Kocamustafapaþa çatýþmasýný görmüþ, yaþamýþtým. Ve dinamitlerin, ses bombalarýnýn, tabancalarýn kullanýldýðý o çatýþmada bir kiþi bile ölmemiþti. Þimdi ise insanlar pankart sopalarýyla birbirlerine girmiþlerdi hepsi buydu. Böyle bir kavgadan çok ölü çýkar mýydý hiç! Böyle düþünüyordum.

Böyle olmadýðýný, arkadaþýmý kaldýðý eve getirdiðimde anladým. Bizden önce eve gelenler haberleri dinlemiþ ve gerçeði öðrenmiþlerdi. Radyo ve televizyon otuzun üzerinde ölü olduðunu bildiriyordu. Evde gerçek bir yas havasý esiyordu. Tarif edilmez acý duygular içindeydik. Ne yapabilirdik, þimdi ne olacak sorularýný kendi kendimize soruyorduk. Sorularýn yanýtý yoktu. Sabahý beklemekten baþka yapacak bir þey yoktu. O gün bizi tarifsiz acýlar içinde býrakarak tarihe karýþmýþtý. Ýþte þimdi yeniden Taksim yolundaydým. Gerçi 78’ 1 Mayýs’ý da Taksim Alaný’nda kutlanmýþtý ama o sýradan bir kutlama gibi hafýzalarda pek yer etmemiþti. Onun için þimdi sanki 77’den sonra ilk defa Taksim’e çýkýyor gibiydim. Toplanma yerine vardýðýmda henüz büyük bir kalabalýk yoktu. Gruplar yeni yeni geliyorlardý. Gelen gruplar hemen pankartlarýný açýyor, saflarýný düzenliyor, kendi sloganlarýný atýyorlardý. Birlikte yürüyeceðim Mücadele Birliði korteji de ayný durumdaydý. Henüz pek az kiþi gelmiþti.

Ama ben katýlýmýn yüksek olacaðýný biliyordum. 1 Mayýs öncesi yanýna gittiðimiz aileler konu-komþu hep birlikte katýlacaklarýný söylüyorlardý. Kendi aralarýnda çoktan konuþmuþ anlaþmýþlardý. Mahalleli birbirini tanýyor, 1 Mayýs’a kimin katýlacaðýný kimin katýlmayacaðýný biliyordu. Toplum aslýnda derinden derine bölünmüþ, saflaþmýþtý. Bu duruma pek çok yerde tanýk oldum.

1 Mayýs’a katýlacak olanlar günler, haftalar öncesinde kararlarýný vermiþ, hazýrlýklara baþlamýþlardý. Hepsi de çoluk-çocuk ailece katýlmaya karar vermiþlerdi.

36

Halkta düzene, devlete karþý büyük bir öfke biriktiði açýktý. Bu birikmiþ öfke 1 Mayýs’a yansýyordu iþte. O yüzden toplanma yerinde erken saatte kalabalýk görmeyince caným sýkýlmadý. Biraz sonra kalabalýk kitlelerin buraya akacaðýný biliyordum. Bulunduðum kortejde “Enternasyonal” ve “Ey Raqip” marþlarý çalýnmaya baþladý. Her iki marþ da çok etkileyici idi. Çok geçmeden beklediðim oldu ve kalabalýk kitleler toplanma yerine akmaya baþladý. Pankart taþýyanlar, saða sola koþuþturanlar, heyecanla arkadaþlarýna talimatlar verenler, onlarý umursamadan, omuzlarýnda baþka gruplarýn pankartý, yanlarýndan geçenler, saflarýný düzenlemek için arkadaþlarýna baðýrýp duranlar.. ne müthiþ manzaraydý o öyle!

Sanki Taksim Alaný surlarla çevrilmiþ bir kaleydi ve þimdi insanlar o surlarý yýkmak için akýn akýn toplanýyor, hazýrlýk yapýyorlardý. O surlar son bir saldýrýyla yýkýlacaktý bugün. Evet, bu bir “son saldýrý”ydý ama ilk deðildi.

Yýllardýr o surlara saldýrýlar yapanlar vardý. Bunu biliyordum. Ve o saldýrýlarla bu surlar dövülmeseydi, küçük küçük gedikler açýlmasaydý, dikkatler buraya bu þekilde çekilmeseydi bugün Taksim çoktan unutulmuþ olacaktý. Bunun için aðýr bedeller ödendiðini biliyordum. Ama deðmiþti iþte. Aðýr bedeller ödenerek yapýlan o saldýrýlar bugün Taksim’in ele geçirileceði bu büyük saldýrýnýn koþullarýný hazýrlamýþtý.

Yürüyüþ baþladý. Artýk Taksim’in üzerine yürüyorduk. Yýllar önce katledildiðimiz alaný geri almak üzere yüz binler halinde yürümeye baþlamýþtýk.

Oraya varýnca ne olacaktý bilmiyordum. Aslýnda ne olacaðý belliydi. Düþman, tasý taraðý toplayýp alaný terk etmiþti. Yine de içimde bir “acaba” vardý.

Yanýmýzdan Kürt halký geçerken bizim kortejden “Ey Raqip” çalýnmaya baþladý. Kürt halkýný müthiþ bir coþku sardý. Alkýþlar, zýlgýtlar ortalýðý inletiyor, görevliler arkadaþlarýný sessiz olmalarý için uyarýyorlardý. Bu arada yaklaþýk on katlý bir binanýn çatýsýndan, üzerinde “Dünya Emeðin Olacak” yazýlý dev bir Deniz Gezmiþ pankartý sarkýtýlýnca coþku doruða çýktý. Alkýþlar, zýlgýtlar, ýslýklar, sloganlar birbirine karýþýyor, bu müthiþ uðultu tarifsiz bir heyecan yaratýyordu. Kürt halký Denizlere ne müthiþ bir sevgi duyuyormuþ!

Katledildiðimiz, kaçýrýldýðýmýz, sayýsýz çatýþmalar yaþadýðýmýz kavgamýzýn baþkenti Ýstanbul sokaklarýnda þimdi “Enternasyonal” çalýnýyordu. Sokaklar, caddeler bizimdi, devrimindi. Kýzýl bayraklar dalgalanýyor, devrimin marþlarý yükseliyordu dört bir taraftan. 77’de bizi katledenler, bizi acýlar içine gömenler þimdi ancak göze görünmeyecek bir uzaklýktan seyredebiliyorlardý bizi. Demek ki, emekçilerin istekleri önüne set çekenler, tarihin akýþýný durdurmaya çalýþanlar yaptýklarýyla sadece kendilerini boðacak sularýn olaðanüstü birikmesine yol açarlarmýþ. O sular bir gün mutlaka önlerindeki bentleri yýkar, önlerindeki engelleri silip süpürürlermiþ. Týpký bu ün olduðu gibi.

Ve iþte Taksim’in önündeyiz. Heyecaným dorukta. Birkaç yüz metre sonra, yýllar önce arkamda ölüler býrakarak ayrýldýðým o alana yüz binlerle birlikte gireceðim. Taksim devrimindi artýk. Alana girdiðimde gözyaþlarýný tutamayan, birbirlerine sarýlan, birbirlerini kutlayan insanlarý gördüm. Birileri kürsüden konuþuyor ama ne konuþan ne de konuþulan þeyleri dinleyen, umursayan vardý.

Yüz binlerce insan için önemli olan Taksim Alaný’na girmekti ve bu hedefe þimdi varýlmýþtý. Ýnsanlarýn yüzünde burjuvaziye karþý zafer kazanmýþ olmanýn mutluluðu vardý. Sanki kazanýlan kýsmi bir zafer deðildi de ayaklanmayla iktidar fethedilmiþti, onun mutluluðunu yaþýyorlardý. Bu, gelecekte kesinlikle yapýlacak olan “mutluluðun resmi”nin ilk örneði idi.

Alandan birkaç yoldaþýmla birlikte sessizce ayrýldým. “Herhalde” dedim kendi kendime “emekçi sýnýflar iktidarý fethettiklerinde iþte böyle bir tabloyu yaþayacaðýz”

37

Ýstanbul’a Dair...

Salkým salkým tanyelleri estiðinde Mavi patistakalarý yýrtan gemilerinle Uzaktan seni düþünürüm Ýstanbul...

Hepimizin bildiði bir þarkýnýn sözleri deðildir yukarýda yazanlar. Birçoðumuzun severek okuduðu Ýstanbul þiirinin yalnýzca bir bölümüdür. En güzel Ýstanbul þiirlerinden biri kabul edilir büyük çoðunluk tarafýndan. Ama bir þiir daha var ki en az onun kadar güzel ve etkileyici...

Tevfik Fikret’in sisli bir Ýstanbul günü için yazdýðý þiirdir bu. Vedat Türkali Ýstanbul þiirini Sis þiirinin þairi Tevfik Fikret’te ithaf etmiþtir.

Neden? Çünkü, Tevfik Fikret’te Ýstanbul’a duyulan öfke vardýr. Ýstanbul’un zulmüne isyan vardýr. Sisli bir Ýstanbul günü Tevfik Fikret baskýcý ve zorba saraya karþý tüm öfkesini kusar. Bu sarayý kendi baðrýnda taþýyan Ýstanbul’a yöneltir öfkesini.

Ey zulümler sahasý... Evet, ey parlak alan, ey facialarla donanan ýþýklý ve ihtiþamlý saha!

Ey parlaklýðýn ve ihtiþamýn beþiði ve mezarý olan, Doðu’nun öteden beri imrenilen eski kraliçesi! Örtün, evet ey felâket sahnesi... Örtün artýk ey þehir; örtün ve sonsuz uyu ey dünyanýn koca kahpesi!

Ey debdebeler, tantanalar, þanlar, alaylar; Kaatil kuleler, kal’ali ve zindanlý saraylar.

Vedat Türkali bizim olan Ýstanbul’u anlatýr. Tevfik Fikret’e... Ýstanbul’un haramilerin elinden kurtulacaðý günü müjdeler... Ve Ýstanbul’un ne kadar güzel bir þehir olduðunu anlatýr ona. Bekle der bekle o günler gelsin…

Bekle haramilerin saltanatý yýkýlsýn…

Boþuna çekilmedi bunca acýlar Ýstanbul Bekle bizi Büyük ve sakin Süleymaniye’nle bekle Parklarýnla köprülerinle kulelerinle meydanlarýnla Mavi denizlerine yaslanmýþ Beyaz tahta masalý kahvelerinle bekle Ve bir kuruþa Yenihayat satan Tophanenin karanlýk sokaklarýnda Koyunkoyuna yatan Kirli çocuklarýnla bekle bizi Bekle zafer þarkýlarýyla caddelerinden geçiþimizi Bekle dinamiti tarihin Bekle yumruklarýmýz Haramilerin saltanatýný yýksýn Bekle o günler gelsin Ýstanbul bekle Sen bize layýksýn Týpký Tevfik Fikret gibi bizler de kýzdýk Ýstanbul’a...

Sokaklarýnda isyan ateþlerini yakanlarý korumadýðý için öfkelendik ona… Birçok katliamýn tanýðý olmasýna rað-

men sessiz kalmasýna dayanamadýk, isyan ettik. Yeter artýk dedik, yeter… ayaða kalk kalk Ýstanbul at üzerindeki yorgunluðu ve diyorlar ki yeter yeter artýk ayaða kalk kavgaya, savaþa gir Ýstanbul Savaþa girdi Ýstanbul bizimle birlikte haramilerin saltanatýný yýkmak için… Neler yaþadý, neler gördü…

Unutulur mu Ýstanbul, Beyazýt’ýn döþünde patladý bombalar, Gazi’de kurþun saðnaklarý boþandý üstümüze...

Unutulur mu acýlarýn payandalýðý yürek, aç gecelerin bitmezliði unutulur mu?

Unutmayacaðýz Ýstanbul.

Bilesin ki sözümüz baþýmýz üstünedir.

Binlerce ölü versek de sokaklarýnda, Aralýksýz yaðmalansa da uykularýmýz, yetmese düþlerimiz çocukluðumuz gençliðimiz yaðmalansa da.

Yine de inat ve sabýrla, Kurþun yaralarýmýzdan kan taþýyacaðýz alaca þafaklarýna.

Sabahlarýn maðrur olsun Ýstanbul Baþeðmez olsun yeter ki.

Baþeðmedi Ýstanbul… kimi zaman yalnýz kaldý… kimi zaman tel örgülerle sarýldý her bir yaný… yasaklandý meydanlarý, sokaklarý… Ama o hep umutla açtý kollarýný kendine doðru gelenlere…

Meydanlar ki gamzelerindir Ýstanbul bak, göreceksin; bir mayýs gününde tutuþacaðýz elele ve sen bizlere yeniden gülümseyeceksin!..

Týpký Taksim meydanýnýn her 1 Mayýs’ta gülümsediði gibi bizlere… 2009 1 Mayýs’ýndaki coþkuyu hatýrlýyorum da ne kabýna sýðmaz bir mutluluktu o… Yýllarýn özleminin bir karede somutlaþmasý… 2010’da Emeðin Ýstanbul’u artýk kitlesel bir þekilde kýzýl meydanda Taksim’deydi… Çocuksu bir coþkuyla heykelin her yanýndan sarkan insanlar nasýl da mutluydular o gün… Bekle o günler gelsin Ýstanbul dedik ama beklemedik… o günleri yaratmak için sabýrlý bir emekle ördük Ýstanbul’u... Örmeye de devam edeceðiz… Emeðin ellerinde yükselen Ýstanbul hep emeðin Ýstanbul’u olarak kalacak...

Kavgamýzýn Baþkenti olarak kalacak… Sen bize layýksýn, biz de sana Ýstanbul…

Sen sermayenin kültür baþkenti deðil kavgamýzýn þehrisin Ýstanbul…

38

ey gururlu sütunlar ki birer bağlı dev, geçmişleri geleceklere anlatmakla görevli; ey dişleri düşmüş, sırıtan sur kafilesi; ey kubbeler, ey şanlı yakarma yapıları; ey doğruluğun sözlerini taşıyan minareler; ey çatısı çökük medreseler, mahkemecikler; ey servilerin kara gölgesinde birer yer elde edebilmiş nice bin sabırlı dilenci; “Geçmişlere rahmet!” diyen mezar yazıtları; ey türbeler, ey herbiri gürültülü bir anıyı uyandırarak sessiz ve durgun yatan atalar; ey çamur ve tozun savaş alanı eski sokaklar; ey her açılan gediği bir olay sayıklar viraneler, ey uykulu it kopuğun pusu yerleri; ey kapkara damlarla birer ayakta duran yası simgeleyen sessiz ve eskimiş evler; ey herbiri bir leyleğe, bir çaylağa yuva kaygılı çocuklar ki acılarla somurtmuş, yıllarca zamandan beri, tütmek ne ... unutmuş; ey midelerin sıkıştıran zehri önünde her alçaklığı yutan kurumuş ağızlar; ey doğanın bağışıyla en hazır ve nimetli bir yaratılışa ulaşmışken aç, tembel ve kısır; her nimeti, her bağışı, bütün kurtuluş nedenlerini gökten dilenen katlanma alçalışı ki... ikiyüzlü!

Ey köpeklerin sesi, ey konuşma onuru ile üstün insanda şu nankörlüğü kargıyan bağırtı; ey yararsız gözyaşı, ey zehir gibi gülüş; ey güçsüzlük ve elem sözleri, kargıyan bakış; ey efsanelere düşen anı; namus; ey yükselme kapısına çıkan yol: ayak öpme yolu; ey silahlı korku, ki zararları yüzünden öksüz, dul ağızlardaki her talih yakınışı; ey kişiye dokunulmazlık ve özgürlüğe yakın bir soluk alma hakkı veren yasa efsanesi; ey olmayacak söz, ey sonsuzca bilinen yalan, ey mahkemelerden sürekli sürülen hak; ey kuruntuların saldırıları ile duyguları bitkin vicdanlara uzatılan meraklı kulak; ey dinlenme korkusuyla kilitlenmiş ağızlar; ey ulusal çaba ki nefret edilmiş ve horlanmış; ey kılıç ve kalem, ey iki siyasal mahkum; ey erdem ve edebin payı, ey unutulmuş yüz; ey korku yüküyle iki kat gezmeye alışmış ileri gelenler ve adamları, koca bir ünlü kesim; ey eğilmiş baş, ki akpak, ama iğrenç; ey taze kadın, ey onu takibe koşan genç; ey ayrılık acısı çeken ana, ey kırgın eş; ey kimsesiz, başı boş çocuklar... hele sizler, Hele sizler... Örtün, evet, ey facia... Örtün, evet, ey kent; örtün ve sonsuzca uyu, ey dünya orospusu!..

SİS Sarmış yine ufuklarını bir inatçı duman, bir apak karanlık ki durmadan artmada.

Basıncının altında silinmiş gibi varlık, bir tozlu ve ürkünç, ulu yoğunluk ki bakışlar dikkatle işleyemez derinliğine, korkar!

Ama sana layık bu derin karanlık örtü, layık bir örtünme sana, ey zulümler alanı!

Ey zulümler alanı... Evet, ey gösteriş sahnesi, ey facia süsleyen yaldızlı, şatafatlı sahne!

Ey şatafatın, gösterişin beşiği ve mezarı; Doğu'nun öncesiz alımlı kraliçesi; en kanlı sevgileri nefretle titremeden besleyip büyüten zevk düşkünü göğüs; ey Marmara'nın mavi kucağında ölmüş gibi dalgın uyuyan canlı yığın; ey köhne Bizans, ey koca büyücü bunak, ey bin kocadan arta kalan el değmemiş dul; güzelliğinde daha tazeliğin büyüsü ortada, hala titrer üstüne izleyen bakışlar.

Dışardan, uzaktan açılan gözlere süzgün mavi gözlerinle ne uysal görünürsün!

Uysal, ama en kirli kadınlar gibi uysal; üstünde coşan gözyaşlarının hepsine hissiz Kurulurken daha, bir hainlik eli yapına katmış gibi zehirli bir kargış suyu!

Hep ikiyüzlülük kiri,kıskançlık kiri, çıkarcılık kiri; yalnız bu... ve yalnız bunun yükselme umudu.

Milyonla barındırdığın cesetler arasından kaç alın vardır çıkacak temiz ve parlak? Örtün, evet, ey facia... Örtün, evet, ey kent; örtün ve sonsuzca uyu, ey dünya orospusu?

Ey depdebeler, tantanalar, şanlar, alaylar; kaatil kuleler, kuleli zindanlı şehirler; ey anıların sağlam mezarı, ulu tapınak;

tevfik fikret

39

Nazım Akarsu

Ben bu şiiri tutsakken yazmış olmalıyım Yoksa nasıl böyle buram buram İstanbul kokar İskeleden vapur kalkar Sarayburnu'ndan biri ona bakar Tutsaklar onun gözleriyle İstanbul'a bakar Tutsaklar onun ellerinde kıpırtıyı duyar Biri sularda ateş yakar Tutsaklar onun yalımında sigaralarını yakar Biri Piyer Loti'ye çıkar Tutsaklar onunla birlikte Haliç'ten gazel okur Biri gider Kadıköy'de balık ekmek yer Tutsaklar onunla birlikte parmaklarını yer Biri atlar gemiye Anadolu kavağına gider Tutsaklar onunla birlikte maviye özgürlüğün koyağına gider Ben bu şiiri tutsakken yazmış olmalıyım Yoksa nasıl böyle sözlerimden hicap duyarım Ben bu şiiri tutsakken yazmış olmalıyım Yoksa nasıl böyle hiç yoktan İstanbul'a özlem duyarım

Sis İstanbul'a yakışmıyor Perdesini indirmiş gözler gibi gizliyor güzelliğini Sis İstanbul'a yakışmıyor Gölgesini salmış gibi asfalta kendisi görülmüyor Sis İstanbul'a yakışmıyor Kimsesizlik hissi uyandırıyor Bir de bakmışsın ki dudaklarını kaçırıyor İnsan tam öpecekken gamzesinden gamzesini bulamıyor Sis İstanbul'a yakışmıyor Denizin ufkunda bile Sisler içinde bulanıyor İstanbul'un gözleri Sissiz daha güzel olan gözleri 24 Kasım 2009

18 Mayıs 2010

40

neden geldim istanbul’a

Temade Çınar Her göç bir kopuþ ve yeniden baþlangýçtýr. Bu kopuþta da yeniden baþlangýçta da insanýn kendi öznel niyetlerini aþan bir zor rol oynar. Doðanýn her canlýsýnýn az yoðun ortamdan çok yoðun ortama doðru hareketinin, ekonomik, politik, askeri, kültürel zorlamalarýnýn karþýlýðýdýr göç. Ýnsan yola çýkýyorsa, bulunduðu ortamýn bir ya da daha fazla eksikliði diðer ortamdaki bu eksikliklerin karþýlýðýna doðru hareketini zorunlu kýldýðýndandýr.

Yani bilinen klasik “itici sebepler ve çekici sebepler” diye baþlar her göç yazýsý. Ýþsizlik baþta olmak üzere, politik ve askeri baský, can güvenliði, kültürel ve ekonomik kaynaklarýn ülkenin/dünyanýn her yerine eþit daðýlmamýþ olmasý bu hareketi baþlatýr. Emeðini satmak ve karþýlýðýnda yaþamak için gerekli olanlarý satýn alabilmek, yani iþ bulmak, hayatta kalma þansýný arttýrmak, insanlýðýn evrensel birikiminden faydalanmak, yani alýþýlagelen tanýmýyla yaþam kalitesini yükseltmek, eðitim alabileceði yerde olmak insanlarý yola düþürür. Kim bu hareketin baþýnda tüm sonuçlarýný hesap eder ki? Tüm hayaller umut doludur.

Kaygýlarý teskin eden bir ses, arkasýndan þehre doðru iter her yolcuyu.

Göç baþladýðýnda yola çýkan yetiþtiði topraklara sýrtýný dönmüþtür bir kere. Her adýmda yeni topraklara yaklaþtýkça eskisinden uzaklaþýr ve yenisine yaklaþýr. Gittiði yerin yabancýsý artýk geldiði yerin de yabancýsýdýr.

Gittiði yere yetiþmiþ iþ gücünü, hazýr ve risksiz gücünü götürmektedir. Þehirlerin ihtiyaçlarý olduðunda çektiði ve iþi bittiðinde ittiði göçmenler, sanayileþme dönemlerinin en aðýr ve en pis bilinen iþlerini üstlenirler. Bütün þehirlerin alt yapýlarý, kaba iþleri onlar tarafýndan yapýlmýþtýr. Vasýfsýz iþ gücünün kaynaðýdýr göç. Kendini en mütevazý karþýlýkla pazara sunmaktadýr. “Ne olsa yaparým”, “ekmek yediðimiz tekneye ihanet bizim kitabýmýzda yazmaz” tam teslimiyettir.

Oysa göçmen böyle karþýlanmaz. O yaþam karþýsýnda harekete zorlanmýþ olmaktan öte gittiði yerde de oraya tam uyumu ve asimilasyonu yönünde zorlanýr.

Göçmenler tüm bu zorlamalarýn ve kendi getirdiklerinin etkisi arasýnda kalmýþ olan kiþiler, toplumlardýr. Asimile

olduðu oranda baþarýlý, köklerine baðlý kaldýðý oranda uyumsuz, baþarýsýz olur. Dilini unutabildiði ve þehrin dilini aksansýz konuþabildiði oranda baþarýlý kabul edilir. Þehirli gibi görünebildiði oranda þehir onu içine alýr.

Yoksa þehrin en uzak köþelerine kusar onu. Ýstanbul’un göç þehri olduðunu hepimiz söyleriz.

Göçmenlerin yerlilerinden yerlilerin göçmenlerinden þikâyetleri ne çok yazýna konu olmuþtur. Yerliler, “yüksek” kültürlerinin yeni kültürle karýþmasýndan, bozulmasýndan hoþnutsuzdur. Gelenler, kendi kültürlerini devam ettirmekle karþýlaþtýklarý kültüre uyum saðlamak arasýnda gidip gelirler. Çoðunlukla da ortaya her iki kültürden de bir parça ama her iki kültüre de birebir benzemeyen ara tonlar ortaya çýkar. Bu tonlar hayatýn her alanýna yansýr. Giyim kuþam, yaþanýlan yerler, dil, davranýþlar, tepkiler, müzik, edebiyat, sanat vb. her alan bu dönüþümden etkilenir. Nice araþtýrmalara konu olmuþ arabesk müzik ya da kültür bu aralardan beslenir.

Anadolu’nun insanýnýn metropollere ve hatta baþka ülkelere yola çýkýþýyla baþlar bu hikâye. Anadolu insaný çoðunlukla yerleþik kültürün insanýdýr. Bir kýsým göçerler ve gezerler dýþýnda genellikle topraðýna baðlý bir hayat sürer. Büyük kýyýmlar dönemleri ve yöreleri dýþýnda da genellikle yüzyýllar boyu ayný kuþaklara ev sahipliði yapar. Gün gelir toprak, dünyaya gelen nesillerce paylaþýla paylaþýla o kadar küçük ve verimsiz kalýr ki kimseyi doyuramaz hale gelir. Topraðýn çalýþarak verimli hale geleceðini düþünenler tarým konusunda çok az þey bilenler olsa gerek. Topraða ekilmiþ ürününü güvenceye almak için çiftçi baþta bankalar olmak üzere pek çok yoldan borçlanýr. Gübresinden tohumuna, tarým ilaçlarýndan iþ aletlerine her aþamasý gün geçtikçe daha masraflý hale gelen topraðýn tarým iþçilerini ya da küçük toprak sahiplerini doyurmasý imkânsýz hale gelir. Bugün aracý tüccarlardan baþka kimse topraktan kazanamaz durumdadýr. Çoðu yine toprakla ilgili iþler bulmak üzere yola çýkar. Fýndýk, çay, pamuk, tütün iþine yani sanayi hammaddesi tarým ürünlerinin iþçiliðine gider. Gün geçtikçe azalan bu üretim alanlarý da buraya yönelenleri þehirlere doðru kovar. Þehirdeki bir aylýk ne kadar küçük olursa

41

olsun köylünün topraðýnýn getirisinden daha garantilidir.

Hatta bu garanti çoðunlukla köydeki tarlalarýn yeniden ekilip biçilebilmesi hayaliyle yola çýkar. Hesap, þehirde kazanýp köye geri dönmek yönündedir. Tersi de doðrudur ki bazý yörelerin insanlarý için “koloni halinde yaþar, koli ile beslenirler” denilmesi boþuna deðildir. Köy geride kalarak þehre gidenin dayanma gücünü arttýrýr. Çoðumuz biliriz. Köylerden gelen erzaklar otobüslerin bagajlarýndan boþalýrken hayret etmekten kendimizi alamayýz. Bidonlarla tuþular, peynirler, çuvallarla un, bulgur ve yörede ne varsa o. Gecekondularda emekçilerin bunca yoksulluða raðmen bugüne kadar nasýl dayandýðýný bunlar ve köyden getirdiði ürünlerle elde ettiði yan kazançlarla açýklayabiliriz. Bugün bu koþullar neredeyse tükenmiþ durumda. Ne köylerde ekilebilir toprak kaldý ne de bu topraðý ekecek genç nüfus. Önce evin içinden –genellikle- bir erkek çocuk þehre çalýþmaya gider. Aslýnda bu yola çýkan desteklensin ya da desteklenmesin seçilmiþ olan, en atak olandýr. Dayanýklýlýðýný ve zekâsýný kanýtlamýþ olandýr. Çoðunlukla, eðer savaþ göçü deðilse, yolculuk ailenin tümüyle baþlamaz. Neredeyse son köke kadar tutunma çabasý devam eder. Savaþ olan yerlerde bile insanlarýn tüm itici sebeplere raðmen topraklarýndan ayrýlmamasý sadece gericilik, gidilecek yerle ilgili güvensizlikle açýklanamaz. Yani göçün zoru býrakýp kolayý seçmek olduðunu iddia edenler yanýlýyorlar. Göç imkânsýzda baþlar. Ve ilk yola çýkan kurbandýr.

Bu yolculukta hedefimiz Ýstanbul. Daha önce Ýstanbul’a gelmiþ olan akrabalar var ise hemen onlarýn yanýna gelinir. Biraz çökelek, biraz yufka, biraz bulgur varsa biraz kavurma sofraya konur. Yük devrilir. Gelen hemþeri ya da akrabaya iþ bulmak, ev bark sahibi olmasýný saðlamak görevdir. Zaten þehirdeki yalnýzlýðý ve güçsüz-

lüðü yenmenin bir yoludur da birleþmek ve her bir parçanýn güçlenmesini saðlamaktan geçer. Köy derneklerinin ülkemizdeki yaygýnlýklarýna ve ne kadar uzun süredir ayakta olduklarýna bakmak göçmenlerin þehir karþýsýndaki yalnýzlýklarýný anlamak için yeter. Bu dernekler cenazeleri köylerine taþýr. Bugünkü birçok gecekondu imece yoluyla kondurulmuþtur. Dayanýþmayý saðlayarak þehrin zorluklarý karþýsýnda ayakta kalmayý garantilemeye çalýþýr. Ne de olsa güçler denk deðil. Onun içindir ki dünyanýn her yerinde olduðu gibi ayný yerden gelenler ayný iþyerinde, ayný iþ kolunda çalýþýp, ayný bölgelerde otururlar.

Bu mahalleler neredeyse görünmez bir kale duvarýyla kaplýdýr. Herkes birbirini tanýr. Yabancý girdiði anda anlaþýlýr. Tehdit varsa etrafý çevrilir, hali hatýrý sorulur. Yani her mahallenin getirdiði yörenin kültürüne uygun bir görünmez, yazýlý olmayan yasasý vardýr. Hatta bazý ilerici mahallelerde bu duvarý kýrmak için devlet tarafýndan mahalle içine bir takým “memurlar” yerleþtirilmiþtir. Bazý mahalleler mahallenin ismi ne olursa olsun orada yaþayan þehirlilerle tanýnýr. Tokatlýlarýn mahallesi, Konyalýlarýn mahallesi, Trakyalýlar, Diyarbakýrlýlar vb. insanlar da birbirlerini öyle tanýr. Ne iþ yaptýðýndan daha çok nereli olduðunu bilir komþusunun.

Zamanla daðýlan bu feodal baðlar özlenir, kopmalar yadýrganýr. Ancak kapitalizm hiçbir þans býrakmaksýzýn tam teslimiyeti dayatýr. Ýþinde ilerleyen iþçi atölyede iþe aldýrdýðý köylüsü yüzünden iþinden olmak istemez. Hatta memleketinden gelen kiþinin tam asimilasyonunu, þehirli gibi yaþamasý ve davranmasý yönünde baský yapar.

Köyden getirdiði her þeyi unutmasý, gömmesi ve bir daha hatýrlamamasý þarttýr. “… bi tane Ýstanbul var” uyarýsýný bilmeyen var mýdýr? Ama ne çeliþidir ki ayný kiþi yine kendi memleketlileri tarafýndan çok asimile olduðu için “aslýný, neslini unuttuðu için” yadýrganýr. Ortaya çýkan ikili kiþilik, iþte bu iki gelgit arasýnda kalmýþ, ikiye bölünmüþ, her iki tarafa da kendini kabul ettirmenin yolunu bulmuþ olan kiþilik deðil midir? Yani baþarmýþ olandýr… Ýstanbul’un sýnýrlarýný týpký diðer metropollerde olduðu gibi dýþarýlara doðru pervasýzca taþýrtan göçmenler, bunu sadece þehir planlarý üzerinde yapmazlar. Þehrin tüm dokusu ile göçmenlerin dayatmasý arasýnda bir sabit kalma ve esneme savaþý sür git devam eder. Þehir, yerleþik, kurallý ve sabit bir sistem kurmaya çalýþýrken, göçmen onun tüm inatçý diþlerine çomak sokar. Gecekondu kavramý Ýstanbul’un dört bir yanýna yayýlmýþ saçaklar gibi tutulmuþ yerlerdir. Seçimler dönemi bu mahalleler adaylarýn vaatlerle kurallarý seçmenler lehine esnettiði yerler haline gelirler. Yýkýmlar durur. Binalar hýzla yükselir. Ruhsatlar alýnýr. Þehrin her alanýnda eski homojenliðin yerini esnetilen yaþamýn izleri alýr. Simit saraylarý, az kepçe lokantalarý, sahillerde “donla denize girenler”

42

tartýþmalarý, “duþ alýnýr, traþ olunur” yazýlarýnýn asýlý olduðu pencereler, sokak düðünleri, kapý önü çekirdekli aileler, törensi bir havayla kaldýrýmlarda halý yýkayan ailenin tüm bireyleri, meydanlardaki süslü havuzlarý istedikleri gibi kullananlar, açýktan akan kanalizasyon sularýndan su içen ve ilk fýrsatta katledilen tavuklar, lüks binalarýn bahçelerinde yetiþtirilen fasulyeler, soðanlar vb.vb. Bütün bu þehrin “görgülü” yasalarýný esneten “güruh” gün gelir sükûnetin yasalarýný da bozar.

Herhangi bir haksýzlýk, o güne kadar belki yýllar boyunca kendini kabullendirmek için verdiði emeðin, alýn terinin öfkesini taþýrýr. Artýk bir adým daha geriye çekilmektense göze alamayacaðý bedel yoktur. O güne kadar yaþadýðý baþkalaþýmýn, hazýr getirdiði emek gücünün sonuna kadar sömürülmesinin ve tüm bunlara zorlanmýþ olmanýn öfkesini tüm hücrelerinde taþýr göçmen. Onun içindir ki tüm dünyada olduðu gibi ilk ayaklanmalar, isyanlar, patlamalar göçmen mahallelerinde yaþanýr. Þehri getirdikleriyle zenginleþtiren ama þehrin zenginliklerinden yararlanamayan, en uzak köþelerine atýlmýþlar… Kavga yola çýktým mý onu yadýrgayan, uzaklaþtýran lüks semtlerin dev meydanlarýný özgürce adýmlamanýn, tehdit edebilmenin oku yayýndan çýkmýþtýr. Tehdit edilen tehdit etmektedir. Kovulmuþlar kovmaya geldiler. Aþaðýlanan kültür dayatmalara karþý kendi deðerlerini yaþamayý aklýna koymuþtur. Yalnýz bir farkla, o artýk getirdiði kültür deðildir yalnýzca, þehirdeki entelektüel birikimle karþýlaþmýþ, kavganýn kültürüyle de yoðrulmuþ, tanýþmýþ bir kültür tarihi yazmakta… Ýstanbul’u kavganýn baþkenti yapan bu dev buluþmadýr. Anadolu’dan kovduðu kol gücünü, Ýstanbul’un kafa gücüyle buluþturur. Anadolu’nun iþçisini, Ýstanbul’un aydýnýyla buluþturur. Zor’un baþlattýðý hareket böylece yeni zor’u yaratýr.

Kavel İşime karım dedim, karıma Kavel diyeceğim.

Ve soluğum tükenmedikçe bu doyumsuz dünyada, Güneşe karışmadıkça etim Kavel Grevcilerinin türküsünü söyleyeceğim.

Ve izin verirlerse Kavel Grevcileri, İzin verirlerse İstinyeli emekçi kardeşlerim, İzin verirlerse Kavel Grevcileri, Ve ben kendimi tutabilirsem eğer sesimi tutabilirsem O çoban ateşinin yandığı yerde Kavel'de, O erkekçe direnilen yerde, Kavel'de Karın altında nişanlanıp dostlarımın arasında Öpeceğim nişanlımı Kavel kapısında Ve izin verirlerse İstinyeli emekçi kardeşlerim İzin verirlerse Kavel Grevcileri İlk çocuğumun adını Kavel koyacağım Hasan Hüseyin Korkmazgil

43

44

Ýstanbul… Her sokaðýnda yaþamýn kanat çýrptýðý, kavganýn ateþini, sevdanýn sýcaklýðýný, umudun düþlerden ötesini anlattýðý þehir. Ýstanbul… gökdelenlerinin yanýndaki gecekondunda elinde küçük ekmek parçasýyla toprakta oynayan bebek, iþlek caddelerde yazýn sýcaðýna aldýrýþ etmeden su satan çocuk, elinde molotofla kavgaya koþan öðrenci, elinde çantasýyla Niþantaþý kaldýrýmlarýnda pervasýzca yürüyen genç kýz, Üsküdar’da Kýz Kulesi’ni seyre dalan aþýk, Galata Köprüsü’nde balýk tutan yaþlý bir amca, Beyoðlu’nda bir sokak çalgýcýsý, Marmara’da, UPS’ de direniþ, Tuzla’da bir iþ kazasý, Ýstiklal’de eylem, 1 Mayýs’ta zaferin adýmlarý… ne çok þeydir Ýstanbul. Her köþe baþýnda ekmeðini kazananlarýn memleketidir… Yaþamak kavgasýdýr bu þehir.

Hayatýn tam ortasýnda olup yaþamak kavgasýnda olanlara sorduk Ýstanbul’u, “Senin için ne ifade ediyor bu þehir?” diye… Yanýndan belki onlarca kez geçmiþsinizdir o su satan çocuklarýn, “abla, abi su ister misin?” diye usulca seslenirler arkanýzdan, ya da bir otobüs duraðýnda karþýlaþýrsýnýz. Ýþte 14 yaþýndaki Mithat da onlardan biri. Taksim’de, bir kaldýrýmýn kenarýnda su satýyor. Aðrý’dan her okul bittiðinde babasýyla Ýstanbul’a gelip ailesine yardýmcý olmak için çalýþýyormuþ. Mithat’a kendi Ýstanbul’unu sorduk…

“Bu þehirde nereye baksam her gün kavga, gürültü, patýrtý görüyorum. Türkiye’de birçok insan çalýþmýyor, özellikle burada. Ýnsanlarýn yapacak bir þeyleri yok ki. Ha bire kavga ediyorlar. Bu þehri ben sevmiyorum. Belki buralar temiz ama, ben Tarlabaþý’nda kalýyorum, oralar pislik, çöplük içinde. Nasýl kültür baþkenti seçmiþler burayý anlamýyorum. Ben Aðrý’yý daha çok seviyorum. Orada çalýþmýyorum, oranýn insanlarý daha iyiler.” (O arada arabadan biri su istiyor ve biz de Mithat’a hoþça kal diyerek yanýndan ayrýlýyoruz.)

Ve yine yanýndan çoðu kez geçtiðiniz çiçekçilere gidiyoruz. 60 yaþýndaki Sebahat. Tekirdaðlý, 15 yýldýr çiçek satýyor. Tezgahýnda rengarenk ve çeþit çeþit çiçekler var. Hemen kendimizi tanýtýyoruz ve ona da kendi Ýstanbul’unu soruyoruz: “Ýstanbul’u seviyorum, çünkü burada ekmeðimi kazanýyorum. Yapacak baþka bir iþ olmadýðýndan çiçekçilikle uðraþýyorum. Çok fazla gelirimiz olmuyor bu iþten, ama yine de boyun eðmek zorunda kalýyoruz buna. Hemen hemen her gün buradayým. Bize tatil yok zaten. Sosyal olarak yaptýðým bir þey yok, bu þehrin sevmediðim tarafý da bu. Çalýþan birçok insan gibi benim de sinemaya, gezmeye vaktim kalmýyor.

45

İstanbul demek...

Röportaj: Ekinsu / Fotograflar: AFA

Ýstanbul’da güzel yerler bizden uzak. Ama yine de Ýstanbul’u seviyorum.”

Küçük bir sepet, içinde ise satýlmayý bekleyen sular, bu sepetin arkasýnda duran iki kiþi… Halil ve Vedat. Halil 10 yaþýnda Aðrýlý, Vedat ise Vanlý 12 yaþýnda. Öylesine doðal bir gülüþleri var ki, hemen fark ediyorsunuz yanýndan geçerken. 10 ve 12 yaþlarýnda olmalarýna raðmen, epey küçük gösteriyorlar. Beslenme bozukluðunun etkisiyle olsa ki Mithat’ta da durum aynýydý. Halil ve Vedat’ýn yanýna oturup onlara Ýstanbul’u anlatmalarýný istedik ve her ikisi de baþlýyor, birbirlerini desteklercesine ayný þeyleri söylüyorlar: “Ýstanbul güzel bir þehir. Para kazanmak için çalýþýyoruz, ailemize destek olmak için, o sebeple de Ýstanbul’dayýz. Burada olmak bazen iyi bazen kötü. Ýyi olan yaný arkadaþlarýmýzla sokakta, okulda oynamak, kötü yaný okuldan sonra hemen buraya gelip su satmak. Ama En çok memleketimizde yaþamak isterdik. Oralar daha güzel.”

Beyoðlu’nun ara sokaklarýnda dolaþýrlar onlar çoðunlukla. Ellerinde demirden bir araba ve üzerinde içine karton koymak için konan bir çuval. Karton, kaðýt toplayan Yaþar’la sohbetimize, “merhaba” diyerek baþladýk. Gülümsemesi hiç eksik olmadý konuþmamýz bitene kadar. Aslen Muðlalý, 20-25 yýldýr ise Ýstanbul’da bu iþle uðraþýyor. Yüzü gülümsüyor ama ona kendi Ýstanbul’unu sorduðumuzda hafif bir duraksama ile anlatýyor: “Ýstanbul benim için bir cehennem yeri. Zenginler biriken bu þeylerden rahatsýz oluyormuþ, biz de o sebeple topluyoruz bunlarý. Bu þehir benim gibilere deðil, parasý olana güzel. Avrupa Kültür Baþkenti ilan edilmiþ güya, benim için hiçbir þey ifade etmiyor. Cebime günde 20 lira girsin o gün dünyanýn en mutlu insaný benim bu þehirde. Hem burasý kültür baþkenti ilan edildi diye bana iyi bir iþ, hayat mý verecekler, on gündür ödeyemediðim evimin kirasýný mý ödeyecekler? Bunu ilan edenler gitsin ancak dýþarýdakilere, parasý olanlara yalakalýk yapsýnlar. Açýkçasý memnun deðilim bu þehirde yaþamaktan, ama mecburum…” Þimdi de belediyede çalýþan temizlik iþçisinin yanýna gidiyoruz. Mahmut Sivaslý. Belediye iþçisi olduðundan pek fazla konuþmak istemiyor, fotoðrafýný dahi çektirmiyor. Ama kýsa da olsa birkaç cümle söylemesini istiyoruz: “Ýstanbul ekmek kapýsýdýr bizim için, yoksa baþka ne anlamý olabilir ki? Çalýþanlarýyla, iþçisiyle var olan bir þehir. Geçim zor bu þehirde, aslýnda her yerde öyle ama Ýstanbul’da daha zor. Bu þehrin kültürel yanýndan pek yararlanamýyoruz çünkü her þey maddiyata dayalý.”

Ve daha onlar gibi daha birçoklarý var sesini duyuramadýðýmýz, ama söylenenler bir yerde onlara da tercüman oluyor: Ýstanbul yaþamak kavgasý…

unutulsun istiyorlar gerçekliðin, sokaklarýn, gecekondularýn, umutlarýn… yaþamadan kopsun istiyorlar Ýstanbul’u. bilmiyorlar ki susmayacak, kapatmayacak gözlerini. eðmeyecek boyun kelepçelere, zindanlara, iþkencelere… içinde barýnsa da ve güzelliðin getirilse de keyif yeri haline, biliyoruz ki elbet bir gün akýtacaksýn akýtacaðýz bir irin gibi o sermaye babalarýný. ve iþte o zaman Ýstanbul, umutlar yoðrulup gerçekliðinle geçecek düþlerden de öteye…

46

Tutsakların İstanbul Özlemi Her daim özlenen bir kenttir Ýstanbul... Ýstanbul’un içinden çýkmayanlar bile ona biraz hasret çekerler. Çünkü boðazý yaþarken, ormanýný özlersin, Taksim’i yaþarken, sakin bir kýyýsýný özlersin... Hele bir de demir duvarlarýn ardýndaysan öyle çok þeyini özlersin ki... anlatýlmasý zor... Þairlerimiz, yazarlarýmýz tutsaklýk günlerinde yoðunluðuna yaþamýþ Ýstanbul özlemini ve þiirle, öyküyle biraz olsun dindirmek istemiþlerdir bu özlemi...

Nazým Hikmet ömrünün 15 yýlýný zindanlarda geçirdi. Ve en güzel þiirlerini Ankara, Çankýrý, Bursa zindanýnda bulunduðu dönemde yazdý. Ýstanbul’a olan özlemini Ceviz aðacý þiiriyle ulaþtýrdý bize... “Ben bir ceviz aðacýyým Gülhane Parkýnda/Ne sen bunun farkýndasýn/ne de polis farkýnda” Sabahattin Ali tutsaklýða inat “Baþýn öne eðilmesin aldýrma gönül aldýrma” diyerek yazdý þiirini Sinop kalesinden... Görüþ gününün sevincini Enver Gökçe “Bugün görüþ günümüz/dost kardeþ bir arada/Telden tele mendil salla el salla” diyerek ulaþtýrdý bize...

1952 yýlýnda Ýstanbul Harbiye Askeri cezaevinde yatan þair Ahmed Arif “Bir ufka vardýk ki/yalnýz deðiliz sevgilim/Gerçi gece uzun/Gece karanlýk/Ama bütün korkulardan uzak/Bir sevdadýr böylesine yaþamak” diye seslenir.

Kör duvarlara, demir parmaklýklara inat “Hani bir dýþarda olsam/hep yürürüm durmam” diye haykýrýr A.Kadir. Dýþarý çýktýktan sonra yaþanacak baþka bir mapusluktan söz eder Metin Demirtaþ dizelerinde... “Gün doðar bir gün sen de/özgürlüðü bir gelin gibi takýp koluna/çýkarsýn baþlar iþsizlik/o en büyük hapishane” Yaþamýn acý tatlý birçok yanýyla dalga geçmeyi baþarabilen þair Can Yücel ise þu dizelerle seslenir bize mapusluk günlerinden, “Bi sað yanýma yattým, geçti beþ yýl/Bi de soluma yattým, etti mi on yýl/Hadi kalk dediler, bitti bu fasýl/Hay Allah kahretsin, uyanamýyorum!”

Hasan Ýzzettin Dinamo, Rýfat Ilgaz, Arif Damar, Þükran Kurdakul, Hasan Hüseyin Korkmazgil, Nihat Behram ve daha niceleri geçti bu ülkenin zindanlarýndan... ama umutlarýný hep canlý tuttular... Geleceðe olan inançlarýný hiç yitirmediler.

Bir de mülteci ve sürgün günlerinde özlenen Ýstanbul vardýr. Öyle bir özlemdir ki bu yakar kavurur insanýn yüreðini... Ve þu dizelere dönüþür bir þairin kaleminden... “Bir allý turna olsam karlý daðlarý aþsam/Varsam bizim ellere kendi göðümde uçsam/Þimdi Ýstanbul’da olmak vardý anasýný satayým/Püfür püfür bir vapurun yan tarafýnda”Ama umut kesmez sürgün, bilir bir gün döneceðini ve haykýrýr... “Sabret gönül bir gün olur/Bu hasret biter/Çekilen acýlar caným/Gün olur geçer” Dün olduðu gibi bugün de zindanlarda olanlarýmýz var. Nazým’ýn yaþadýðý özlemi yoðunluðuna bugün de yüreðinde hissedenlerimiz var. Onlardan gelen þiir ve öykülerimiz var. 19 Aralýk operasyonundan sonra hücrelere zorla götürülen tutsaklardan birisi aylar sonra ring aracý ile Ýstanbul’a mahkemeye getirildiðinde karþýlaþtýðý Ýstanbul’u anlatýr þiirle... “Ýstanbul yalnýzlýktan bunalýyordu/Ýstanbul bir þeylere sancýlanýyordu/Belli ki/Deniz dalgalarýný,/kuþatýlmýþ çocuklarýný arýyordu/Rüzgara,/durgun durgun bakýyordu/Bomboþtu deniz kenarýnda çocuk kaydýraklarý/Yalnýzdý çocukluðumun salýncaklarý” Bugünün tutsaklarýndan istedik Ýstanbul özlemlerini bize ulaþtýrmalarýný ve bakýn onlardan bize neler geldi.

47

Ahmet Akyüz

Ýstanbul

yalnýzlýktan bunalýyordu Ýstanbul yalnýzlýktan bunalýyordu Ýstanbul bir þeylere sancýlanýyordu Belli ki Deniz dalgalarýný, Kuþatýlmýþ çocuklarýný arýyordu Rüzgara, durgun durgun bakýyordu Bomboþtu deniz kenarýnda çocuk kaydýraklarý Yalnýzdý çocukluðumun salýncaklarý Fidanlar, yalancý baharlara küsmüþ köklerini daha derinlere salýyordu ýssýzdý sokaklar Öksüz çocuklar gibi bakýyordu Sokaklarda duvar yazýlarý Ýstanbul yalnýzlýktan bunalýyordu Ýstanbul bir þeylere sancýlanýyordu Anla iþte Ýstanbul’da yaþam adam gibi yaþayacak çocuklarý Delikanlý sevdalara Yürek açacak sevdalýlarý arýyordu Ýstanbul yalnýzlýktan bunalýyordu Ýstanbul bir þeylere sancýlanýyordu. Çocuklar çýktýlar ortaya göründüler birden bire göründüler... ansýzýn.

Eli ayaðý dili damaðý birbirine dolandý zamanýn Çocuklar çýktýlar ortaya bütün evren yeþil bir seyre daldý yaþamýn gözleri yaþardý...

hasretlerce aðladý Çocuklar çýktýlar ortaya göründüler birden bire göründüler... ansýzýn.

Eli ayaðý dili damaðý birbirine dolandý zamanýn Çocuklar çýktýlar ortaya bütün evren yeþil bir seyre daldý yaþamýn gözleri yaþardý... hasretlerce aðladý Çocuklar çýktýlar ortaya Duvarlarý okþadý biri Üþümüþ elleri allý, kýrmýzýlý Çiçekler açtý.

Biri kaydýraktan kaydý biri salýncakta sallandý... Çocuklar çýktýlar ortaya Ýstanbul ferahladý “ah çocuklar... çocuklar” Bir gülümseyiþ oldular Çýktýlar meydana Haykýrdý biri: “Mutlaka görüþeceðiz!

Mutlaka görüþeceðiz, ey toprak fidanlar boy atacak mutlaka! yalan bu durgun duruþ, rüzgarýn olup seviþeceðiz, Mutlaka görüþeceðiz ey deniz!” Çocuklar çýktýlar ortaya Ýstanbul anladý...

Zamaný gelseydi eðer “Ýstanbul gözlerimde aðlayacaktý.”

48

ÝSTANBUL’A MEKTUP Vedat Düşküner / Tekirdağ 2 No’ F Tipi Sen bizimsin Ýstanbul. Geçmiþ günlerde yaþadýklarýmýz, gelecek yarýnlarýmýz, yaþayacaklarýmýzsýn. Tarihimizsin Ýstanbul. Kuþattýk seni yüreðinin taa içinden…

Sen baþýmýzda esen kavak yelisin. Deli taylar gibi kapýlýp esen yeline koþuyoruz yarýnlara. Yarýnlar adýna ayaktayýz. Güneþin sýcaklýðýndan tutuþan bozkýrýmýzsýn. Sen Ýstanbul kanayan yaramýzsýn.

Kan verdik Ýstanbul. Kanýmýzý döktük topraðýna. Yedi tepende açan sevda çiçeklerini suladýk. “Yýkýlasýn Ýstanbul!” diye feryadýmýzsýn. Sana oðullar, kýzlar verdik Ýstanbul. Þehitler uðurladýk sokaklarýndan kýzýl bayraklarla. Duvarlarýna yazýlmýþ öfkemizsin Ýstanbul. Ahýmýz var, soracaðýz bir gün. Sevda oldukça Ýstanbul, bedenler yatýracaðýz topraðýna… Tarlabaþý’nda bir çift yüreksin Ýstanbul. Kýzýlderililerin yerdeki ahýnýn yanýna düþtü canlarýmýz. Kaný aktý canlarýmýzýn, asfalt taþlarýnýn arasýndan ince ince akýyordu. Gördün Ýstanbul, ince ince akarken geride temiz bir ince sýzý býrakýyordun. Hüznümüzsün, ah Ýstanbul…

Sen Ýstanbul, gördün yenildiðimiz günleri de. Yedi kat hüzün astýn yüzüne. Boðazýn soðuk sularýnýn dibine çektin bizi. Zor, aðýr günler geçirdik seninle. Bizans’a kahpe diyenlerin, kahpe pusularýna düþtük. Siren sesleri arasýna karýþtý sesimiz, nefessiz kaldýk Ýstanbul. Soðuk sularýndan, buzdan duvarlar çekildi aramýza, direniþin ateþi olup ýsýttýn. Metris’te hücre, Bayrampaþa’da ateþ, Ümraniye’de köpük, Gebze’de dumandýn bize Ýstanbul. Otopsi raporlarýmýza yazýlmýþ gizlenemeyen gerçeðimizsin. Eyüp’ten yükselen dua, Gazi’de kavganýn atan nabzýsýn. Barikatsýn Ýstanbul.

Sana geldik Ýstanbul. Dört bir yandan koþarak sana geldik. Kamyon kasalarýnda, otubüs yolculuklarýyla geldik sana. Boðazýndan geçtik, ama boðazýmýzdan haram lokma geçmedi. Koynun bildik sur altlarýný, usulca yattýk. Bölüp paylaþtýðýmýz simidimizsin. Mavi denize karþý boynumdaki halkasýn, özlemimizsin Ýstanbul. Seninle keyiflendik, karakollara düþtük, seninle falakalara yatýrýldýk. Öfkelenip öfkelenip taþan, ama yine gelip bizi vuransýn.

Sen bizim çýplak gerçekliðimizsin. Söz dikiþi ile dikilmiþ, elbiseyi giyemeyen gerçek halimizsin. Biz, seninle, camide dua edip çýkýþta ayakkabýmýzý deðiþtirmeyi öðrendik. Cemevine uðradýðýmýzda sen önden buyurdun Ýstanbul. Biz seninle, Ýstanbul, fakiriz, yoksuluz. Ýþçiyiz, iþsiziz. Biz seninle Ýstanbul Ermeniyiz, Kürdüz, Rumuz, Aleviyiz, Müslümanýz, Hristiyanýz, Azýnlýðýz, Ötekiyiz. Biz baðrýnda açmýþ bin bir renkte çiçeðiz.

Biz seninle Ýstanbul, gece yarýsý baskýnlarýnda ele geçtik. Telsiz konuþmalarýnda adýn geçmez. Operasyon haberlerinde adýn anýldýðýnda hücrede ýþýk saçýyordun Ýstanbul. Direniþti adýn, yeneceðine inandýðýmýz onursun Ýstanbul.

Sen güzelsin Ýstanbul. Sulukule’de Romansýn, Aksaray’da Russun, Beyoðlu’nda sokak çalgýcýsýsýn, Taksim’de tekmelenen travestisin. Coplanmýþ halimizsin, yol kenarýna býrakýlmýþ cesetsin Ýstanbul. Üstüne gazete dahi örtülmemiþ çýplak gerçeðimizsin, bizden olan her halinle kabulümüzsün. Sevda þairinin acemi aþýk halisin. Boðaza karþý haykýrdýðýmýz öfkeli halimizsin…

Ama Ýstanbul, sen Fatih Sultan Mehmet Paþa mahallesi deðilsin ya da Mustafa Kemal mahallesi veya Ýnönü sokaðý deðilsin. Sen Ýstanbul 1 Mayýs mahallesisin. Armutlusun, Gülsuyusun, Çayan mahallesisin. Hasan Ocak Parkýsýn. Tarihsin Ýstanbul. Bizim kalemle yazýlmýþsýn beyaz sayfaya… Ayak izlerini takip ettiðimiz çuvala sýðmayan mýzraksýn.

Gecekondusun Ýstanbul, dýþýndasýn. Feleðin çemberinden içeri geçmiþsin. Daha yukarýdan bakmak için gökdelenler diktiler Ýstanbul. Yukarýdan bakmak… Bakýnca kara cahil, kültürsüz diyorlar Ýstanbul. Medeniyetlerinin baðrýna saplanýyor kültürsüzlüðümüz. Öðütler veriyorlar Ýstanbul. Medeni insan olmamýzý, asiliðimizi, barbarlýðýmýzý býrakmamýzý istiyorlar, demokrasinin nimetlerinden faydalanmamýzý öðütlüyorlar. Tarih

49

huzurunda düþman kesilmiþiz. Onlarýn medeniyetine, özgür bireyine tehdidiz seninle. Asiyiz Ýstanbul, efendisinin sözüne gelmeyen kýrbacýndan korkmayýp Spartaküs’ün kýlýcýna davranan köleyiz. Kendi þarkýlarýmýz var Ýstanbul, cenk meydanýna davet eden þarkýlar. Öðreneceðiz Ýstanbul, öðreneceðiz öfkemizi örgütlemeyi, öðreten de öðretecek her halimizle yanýmýzda olmayý. Onlarýn ak dediði bizim için karadýr Ýstanbul. Merkezlerimiz farklý…

Sömürülmüþ, ezilmiþ, emilmiþ kanýmýzsýn, çalýnmýþ emeðimiz, gasp edilmiþ hakkýmýz, ödenmemiþ tazminatýmýzsýn. Grevsin Ýstanbul. 1 Mayýs’ta Taksim’de dalgalandýrýlan bayraksýn, bayraðý taþýyansýn… Dalcý’nýn elindeki taþsýn, tazyikli suya karþý kol kola kenetlenmiþ dirençsin. Bugün kavgasýný verdiðimiz yarýnýmýzsýn.

Seninle büyüdük Ýstanbul. Çok þey yaþadýk seninle… Seninle yenildik, periþan olduk. Seninle ayaða dikilmiþ kahramanlýklar. Bir gecekondu evinin penceresinden ya da bir binanýn ikinci katýndan sokaðý tutmuþ karanlýðýn bekçilerine doðru tutulmuþ bir namlusun Ýstanbul. Gazi’sin, Ümraniye’sin, Bostancý’da vurulsan da Yýlmaz Kaya’sýn. Dimdik ayaktasýn. Selamsýn dar gündeki dostuna. Kanýmýz karýþtý birbirine dedirten mayasýn Ýstanbul. Þimdi biz seninle Ýstanbul, ne geçmiþimize aðýt ne de geleceðimize övgüler dizeceðiz. Bizi yok sayýp, seni Avrupa’nýn, medeniyetin baþkenti yapanlarý þaþýrtacaðýz. Atlarýmýzý haramilerin üzerine süreceðiz Ýstanbul.

Tek gördükleri þey atalarýmýzýn burunlarýndan aldýklarý soluk ve barbarlýðýmýzýn yýkýcýlýðý olacak. Dünyanýn ezilenlerinin yüreklerini titretenlerin yüreðini titreteceðiz Ýstanbul. Mademki gelip meydanýmýza kurdular saltanatlarýný buyursunlar, bizim meydanlarýmýz cenk meydanlarýdýr. Vuran kazanýr, vuracaðýz!

Onlarýn hatýrlanmaya ihtiyacý yok, ama senin onlarý hatýrlamanda yarar var Ýstanbul. Bedrettin de atýyla buradan geçti, ardýndan niceleri geldi, deðil mi ki gidenler kavganýn kültürünü býraktýlar, kuþan, kuþanalým Ýstanbul. Kavganýn baþkentinde çek vur, sür atýný! Yeditepe’de ateþler yanýyor. Kavga yine yeniden baþlýyor.

50

ÝSTANBUL KARALAMALARI Ergül Çiçekler Bir kuþ kanadý ses verir yakýnlarda bir yerlerde Bir çocuk gülümser kondularýn arasýndan Üstü baþý çamur Sokak çamur Direkler çamur Bir diþi çürük, ikisi yok Bir kedi miyavlar iki defa Biri açlýktan öteki korku Bir siren sesi duyulur Bir taþ gelip çarpar polis kalkanlarýna Birden patlar öfke ama kimse þaþýrmaz Ölüler en önde yürür Ellerinde taþ baltalarýyla Tüm insanlýk adýna Tüm insanlýk kavgaya girer Tomahawklarýný çekip girer harbe Apaçiler Zulüm öyle bir noktaya varýr ki Tanrýlara isyan eder Cehennem zebanileri Ve cennetin melekleri Yüreklerde mayalanan dinamit patlar.

Yüzlerce defa geçilir sýrat köprüsünden Yüzlerce yaþam yener ölümü Ve varoþlar sabahlarýna baþlar

Yine sabahlamýþtýr þehir Dumaný tüter taþlarýn Hala yanýk asfalt kokusu yakar ciðerleri Yorgun düþmüþtür polis panzerleri Askýlar, kelepçeler, nöbetçi savcýlar Bir ceza ve bir ödüldür Ýstanbul da yaþamak Bir baþkaldýrý ve kolektiftir

Bir kuþ daha kanatlanýr Bir çocuk daha gelir Onun da üstü baþý sokaðý çamur Cepleri taþ dolu Daha çok duyulur siren sesleri Niþan alýr ötekiler Bir kez daha vurulur en önde giden Düþer yere bedeni Baltasý hala havada Bir dinamit patlar Bir balta bulur bedenini Bir çocuk daha gelir Sonra biri daha Bir daha Biri Daha

Alevlerin rengine doymuþtur gece Sabahlayan þairler Gün atarken bitmeyen þiirlerin Kayýp imgelerinden birkaçýný bulmuþtur Ve on yedi yaþýnda býçkýn bir delikanlý Kan tükürerek ana avrat bir küfür savurmuþtur Ýþkencecisinin suratýna Ýstanbul’da her gece yüzlerce kez kopar kýyamet

Birazdan yýkým ekipleri dayanarak dýþ halkaya Ve yüzlerce polis “vatanýn bekasý için Huzur ve barýþ için” Ve emlak spekülatörleri için Ve inþaat devleri için Ve birkaç burjuva beye sunulacak On beþ odalý villalar için Tek gözlü kondular yýkýlýr Ve soracak binlerce insan “vatan, vatan, vatan diyorlar Bu nasýl vatan Kendi halkýna Bir somun ekmeði Ve bir göz konduyu çok görüyor” Sonra biri haykýracak Sonra gaz bombalarý ve sirenler

51

Daha Daha Büyür sokak, taþar kent.

Ve Simsiyah saçlarýyla Delicesine esmer Delicesine genç Delicesine gece karasý gözleriyle Delicesine güzel bir kadýn militan Dikilir o duvarlardan birinin önüne Çivi gibi çakar ona sözlerini Ýlan eder Dün öldürülenlerin aslýnda ölmediðini!

Sonra bir kadýn daha gelir Sonra bir adam daha Sonra sel olur Çýkar öne biri “Burada bir insan öldürebilirsiniz Ama bir tek ev bile yýkamazsýnýz” diye haykýrýr Yavaþ yavaþ stoklar erir, gaz tükenir Sinirler yorulur ve taþ yaðmuru altýnda Yenik bir ordu gibi Valinin emri gereði Geri çekilir yýkým ekipleri Ama yine geleceklerdir.

Sonra öðlen haberleri Yýkým görüntülerinden önce Þikeci, çapkýn, futbolcu haberi Ünlü manken hiç adlý hanýmefendinin evliliði Ardýndan üniversitede çatýþma Karþýt görüþlü öðrenciler diye geçiþtirilir Peþinden baþbakanýn yeni güneþ gözlükleri Dansöz Cevriye’nin kaçamaklarý Deri iþçilerin grevi Konuþan kedi tekirin hikayesi Cinnet geçiren polisin ailesini yok etmesi Kokain aleminde yakalanan ünlü þarkýcý Yani kasten karýþtýrýlýr haber olanla olmayan Yönetmenin en iyi yolu çürütmektir.

Bu yüzden vurulan gençlerin haberleri Sýkýþtýrýlýr sosyete haberlerinin arasýna Oysa kurþunlara can verirken o gençler Çocuklar oyunlar oynuyordu Ýstanbul sokaklarýnda Fabrikalar, otobüsler, köprüler Askýlar, falakalar Tramvay, metro Faili belli ama inatla meçhul denilen cinayetler Ve ne mutlu T..... diyenler

Bilmem neye can feda edenler Ve katli vacip komünistler Ve Ve Ve Medyanýn bir görevi budur Her þeyi ve herkesi zehirlemek Oysa tersanelerde iþçiler ölüyordur Birer üçer ikiþer.

Ve kahramanlar sürüsü Ýnsan avýndadýr Vatan millet Sakarya Bir de Etiler çorbacýsý Bir de trafik kazasý Yani o cenahta Bütün çiçekler küf kokar Bütün yollar kapalýdýr Bütün renkler bozuktur Ne bir dost Ne de sevgili o cenahta Her þeyi olduðunu sananlarýn hiçbir þeyi yoktur Marmara akar durur Ege’ye Karadeniz’e Marmara dolar durur Ege’den Akdeniz’e Güneþ ýþýklarýyla dans eder mavi aðustosta Cam parçalarýna döner marmaranýn yüzü Aldanmayýn derinden akar Durgunluk yalan Sorun vurgun yemiþ dalgýçlarýna Sular akar Sular gelir Sular gider Sular durmaz Ýstanbul akar Ýstanbul gelir Ýstanbul gider Ýstanbul durmaz Fen Edebiyat fakültesinde bir öðrenci Slogan atar ciðerlerini yýrta yýrta Çok geçmez çoðalýr sloganlar Fakülteye girer kalkan Cop, gaz bombasý ve ambulanslar Yine ayný yalanýn arkasýna saklanýlmýþtýr “Çatýþan karþýt görüþlüleri ayýrmak” Harem limanýnda demirlidir dev konteynýr gemileri Bir þehir getirir Bir þehri alýr giderler Harem limanýnda yüzlerce iþçi Her gün bir þehir yükler Her gün þehir indirir Þikayetleri yok çalýþmaktan

52

Hatta çok çalýþmaktan Mesele deðil kan ter içinde kalmak Mesele deðil alýnteri dökmek Zaten gurur da duyarlar Ama yoksulluk ve kursakta açlýk Büker belini Harem iþçisinin Öylece kalýrdý bu kent Her gün taþlarýna çarpmasaydý sesimiz Akþam sefalarý açmazdý Olmasaydý gülüþlerimiz Biz þarkýmýzý söylemesek sular susar Kuleler çöker Hisarlar boyun eðerdi Ve boðazýn üstünde Bir tek martý bile çýðlýk atmazdý Dinerdi serin deniz rüzgarlarý Ne Beykoz kýyýlarýný döven dalgalar Ne gemiciler ne gemi düdükleri Ne de Sirkeci banliyösüne asýlan çocuklar Siz ne sandýnýz ki Kimin kalbinden aldý rengini Bu kýzýlca gelincik Biz fabrikalarda gürleyen öfke Þehirleri aydýnlatan elektrik iþçileri Okulda öðrenci ve öðretmen Sokaklarýnda dinamit, mahþer Ve yüreði namluda militan Ona düþman ona dost Kuþatmalarýnda vurulan Kýyýlarýnda el ele yarimizle dolaþan O sevdanýn mimarlarý ve savaþçýlarýyýz Yabani güvercinler doldurur meydanlarýný Evlerin çatýlarý martýlarýn iþgali altýndadýr Sokaklarýnda kediler köpekler ve casuslar Hep deðiþir Ýstanbul ve hiç deðiþmez Yürür militanlar gecenin gözüne barut ekerek Vakti gelir ateþ boy verir Bir sarsýntý ve dehþet anýyla Sokaðýn biri yarýlýr aniden Ve yarým kalýr son devriyenin sireni Öfke hep aniden durur Bayraklar alev alýr, alevler bayrak olur Þehrin hep deðiþen yanýdýr bu, Öteki pek deðiþmez Hele o mart ayý, Kimine dert olur kimine bayram Ana caddelerinde öfke ve nefret kol gezer Caka satar bela arar Maaþlý memurdur Astýðý astýktýr kestiði kestik

Sýrtý yere gelmez Yasalar ondan yanadýr ya da yasa odur. Çekip vursa birini Kim diyecek ki niye vurdun Kýsacasý kurþundan baþkasý iþlemez ona Ne de olsa Kurþunun yasasý yoktur Hala aklýn sesi diyor boþ konuþanlar Ýstanbul Laf anlatmaya çalýþýyorlar cellatlarýna Vicdanlarýna sesleneceklermiþ Varsayalým sýzladý vicdanlarý Gözünde bir damla yaþ olunca katillerin Daha mý güzel katledilmek Hala aklýn sesi diyorlar Oysa hala kurþunlar atýlýyor Hala güvercinler öldürülüyor sokaklarda Doðup büyüdüðü topraklarda yabancý Düþman sayýlmýþtý Sonra kaldýrýmda ölüsünü gördük güvercinin Yýrtýk ayakkabýlarýyla Sonra ayný tiyatro oyunu Bir katili yakalayýþ Bütün katilleri temize çýkardýlar Ama duruyor orada, Þiþli’de bir kaldýrýmda Sýrtýndan vurulmuþ bir Ermeni’nin kaný Akmýyor, gitmiyor soðumuyor Yas tutmuyor, aðýt yakmýyor Çýðlýk çýðlýða deðil Duruyor orada Ve insanlýðýn o onurlu sesiyle Buradayým, hep burada olacaðým diyor Kan bu hiç çekip gider mi?

Nerede dökülmüþse orada kalýr Geçersiniz oradan, yolunu, düþerse Þiþli’ye Dikkat edin kaldýrýmda yürürken Katledilen bir Ermeni’nin kanýnda boðulabilirsiniz.

O kan hala orada Bir yýl geçti Ýki yýl geçti Üç yýl geçti O kan hala orada Sel olur taþar þehrin sokaklarýndan Þarkýlar türküler söylenir Ermenice, Kürtçe ve Türkçe Sonra boþalýr sokaklar Kan döner yurduna Þiþli’deki o kaldýrýma Her yýlýn 19 Ocaðýnda sel olur akar Oysa hani ölmüþtü güvercin Yine kaybetti cellatlarýn Ýstanbul.

53

Dostun da düþmanýn da çok Ýstanbul Ýkisini de sen yaratýyorsun Her gün kendini doðuruyorsun Her gece kendini öldürüyorsun Ne ölmekten býkýyorsun.

Ne de yaþamaktan Yeter bu kadar Ýstanbul Ýyisi mi devam edeyim Seni bilmeyenlere anlatayým Seninle yaþamak bile Yetmez seni tanýmaya Fabrikalarla dolu bir þehirdir Ýstanbul Tekstil iþçilerinin beyinleri Arabesk ile zehirlenir Gazete matbaa iþçileri Yasaklanmýþ zehirli kurþunlu boyalarla Gýda iþçileri açlýkla Tersane iþçileri ölümle Sanayi iþçileri vardiya sistemiyle öldürülür.

Ama yine de boyun eðmez Ýstanbul iþçisi Ve bazen yumruðunu öyle bir indirir ki Plazalarda korku daðlarý peydahlanýr Asýlmýþtýr cam iþçisinin grev kararý Boynunda ipek fular en iyisinden Dert yanýyor bir kadýn kameralara Tam altý yüz milyon dolar saymýþ Bir kez sönerse fýrýnlar Mahvolurmuþ Sýrasý mý grevin, nerden çýkardýlar bu grevi Ya çökerse fýrýnlar Fýrýnlar altý yüz milyon dolar Olsa parasý vermez mi zam mý? Çok samimi konuþuyor hanýmefendi Altý yüz milyonu bulan Bulamaz iþçiler için bir kuruþu Arttýrdý boðazýndan keserek Biriktirdi altý yüz milyon dolarý Üstüne ev, arabalar, villalar Bir televizyon ve gazete kanalý Böyle biri hiç yalan söyler mi Hani az kazanmasa öderdi istediðiniz parayý Hatta fazlasýný Yatýrdý elindekini avucundakini fýrýnlara Kalmadý bir kuruþ daha Ve sen cam iþçisi gel de inan bu sözlü yalana Ve ertelendi cam iþçisinin grevi Bakanlar kurulu kararýyla Cam iþçisi devam ediyor iþe Solgun ve yorgun Ve cehennem gibi sýcak olan

O 600 milyonluk fýrýnlarýn önünde Yeter ki çökmesin diye fýrýnlar Cam iþçisine vazife biçildi Sefalet içinde yaþamak Kimileri sevda saydý sana Ýstanbul Kimileri delice sevdalandý Uðruna ne þiirler yazýldý Ne sürgünler yaþandý Ne kanlar döküldü Denizler geçti sokaklarýndan Her biri destanlaþan o genç savaþçýlar Kaç kuþatma yaþadýn, kaçýnda öldün Sokak savaþlarýna girdin Sokak savaþlarý gördün Yendin, yenildin Her defasýnda daha büyük dövüþtün Ýþçilerin, öðrencilerin Limanlarýn, kuþlarýn þehri Bayraklarýn ve ateþin þehri Söz olsun sana Henüz yeni baþlýyor bu kavga Henüz hepsi sadece baþlamak için Þimdi hazýrlan o büyük taarruza!

Bil ki Ýstanbul Özlüyorsak düþmanýn merdini Yiðitliðimizin hasýndandýr Öfkemizi daha bir harlar Her alçaklýðý cellatlarýnýn Söz olsun ki sana koca kent Ant olsun ki Kapanmayacak yaralarýmýzýn bir teki bile Ama bir teki bile Tiranlýðýn son kalesi de düþene deðin Ama ant olsun ki Kurþun yaralarýndan mermi yakacaðýz Aðýtlarýmýzdan kýlýç Ve ölülerimizden süngü Þafaklar üstüne yemin ettik Yaslý analarýn, aç çocuklarýn Selvi çýnar yoldaþlarýn Denizlerin üstüne yemin ettik Ve artýk adýmýza sadece Zaferin atlýlarý dedik Bir ant içtik Þafaklar üstüne Dövüþenlere uðurlar olsun!

54

Hüseyin Durmaz/ Kandıra 1 No’lu F Tipi Biz 12 Eylül faþist darbesi geldiðinde ilkokul çocuklarýydýk. 12 Eylül boyunca tam da istedikleri kuþaklarý yetiþtirmek için uyguladýklarý programlarla ortaokul ve liseyi okuduk. Faþizmin tornasýndan geçtik. Sonra da Ýstanbul’da üniversiteye baþladýk. Üniversitede olduðumuz yýllar devrimin yenilmez olduðunu gösteren yýllar oldu. Ve Ýstanbul kavganýn þehri 12 Eylül’de yaratýlmaya çalýþýlanýn hedefine ulaþmayacaðýný sokaklardaki kavgalarla gösteriyordu. Ýþte o günlerde yaþananlardan bazýlarýný paylaþarak kavganýn þehrinde kavgayý nasýl öðrenip yaþadýðýmýzý, kavganýn bir dönemden diðerine, bastýrýlandan yükselene geçiþini paylaþmak istiyorum.

1989 yýlýnýn ilk aylarýndayýz. Gençliðin yeniden kavgaya girdiði günler… Haber geliyor, Yýldýz Üniversitesi’nde polis kurþun sýkmýþ… Bu kabul edilemez.

Protesto için çalýþma baþlatýyoruz. Öðrenci dernekleri Ýstanbul platformunda karar alýyor ve Yýldýz Üniversitesi’ne gidiliyor. Devrimci öðrenci hareketinin olduðu okullardan öðrenciler Yýldýz Üniversitesi’ne geliyoruz.

Forum yapýlýyor. Büyük kalabalýk... bin beþ yüz kiþi toplanarak forum yapýlýyor. Faþizm teþhir ediliyor. Polisin okula girmiþ olmasý, havaya bir el ateþ etmesi teþhir ediliyor. Bugün havaya yarýn üzerimize ateþ edilir deniliyor. Konuþmalar sonunda Yýldýz Üniversitesi’nden Barbaros Bulvarý’na çýkýp Beþiktaþ’a yürüneceði açýklanýyor.

Forum alanýndan caddeye doðru yürüyüþ baþlýyor.

Caddeye yaklaþýnca dönüp bakýyorum kortejin arkasý görünmüyor. Caddeye çýkýp karþý þeride, Beþiktaþ’a giden þeride geçiyoruz ve korteji geniþletmeye baþlýyoruz.

Biraz aþaðýda, köprünün ötesinde, karþýmýzda polis de yerini alýyor. Bizim okuldan gelen arkadaþlar bir aradayýz. (Sonraki yýllarda bu arkadaþlarýmýzdan bazýlarý devrim mücadelesinde ölümsüzleþiyor) sloganlar atýyoruz.

Saflarý sýklaþtýrýp aþaðý doðru yürümeye baþlýyoruz.

Karþýmýzda dizilmiþ olan polis de bize doðru geliyor.

Polisler ön taraftan ve solumuzdan, üniversite tarafýndan kuþatma yapýyor. Kenetlenmiþ halde sloganlarýmýz atmaya devam ediyoruz. Polis müdahale ediyor, bizi karþý tarafa Yýldýz mahallesi tarafýna daðýtýyor. Yol kenarýndan yukarý çýkýyoruz ve oradaki inþaatýn molozlarý ve malzemeleriyle polise saldýrýyoruz. Bizi okuldan koparýrken hazýr taþ ve sopalarýn yanýna daðýtmýþ oldular.

Hemen taþlar ve sopalar kapýlýyor, polise saldýrýyoruz. Ýlk kez taþlý-sopalý kavgada yer alýyorum. Daha önceki gösterilerde polisi görünce daðýlýyor ve kayboluyorduk. (Okul içinde zaten polis yoktu) 89 baþlarýnda uygun bir mevziden polise taþlý-sopalý saldýrý sürüyor. 12 Eylül kuþaðý olarak yetiþen gençliðin ayaklanmasý gibi. Yukarýdan yoldaki polislere bir süre taþ-sopa yaðdýrýldýktan sonra diðer tarafa bir grup Fulya deresine doðru toplu olarak yürümeye baþlýyoruz. Sayýmýz o sýrada yüz kiþi kadar. Sloganlar atarak aþaðýya iniyoruz, sonra da karþý tarafa, Niþantaþý’na doðru devam ediyoruz. Sokaklarda Çavbella, Avusturya Ýþçi Marþý ve daha baþka devrimci marþlar söylüyoruz. Sloganlar ve marþlarla yürüyoruz. Apartmanlarda kimisi 60’lý yaþlarda olup bizi alkýþlayanlar oluyor. Sloganlar ve marþlarla sanki 12 Eylül’ün devrimi yenemediðini ilan eder gibi dolaþýyoruz. Kahrolsun faþizm sloganýna katýlanlar, kendisi slogan atanlar oluyor. 12 Eylül yýllarý boyunca en aðýr baský koþullarýnda yaþayan, baskýdan sesini çýkaramayanlarýn sokaklarýn slogan ve marþlarla inlemesiyle zincirlerini kýrarak sloganlara katýlmasý biz öðrenciler için de büyük moral oluyordu. Halktan yaþlýlarýn daima yapmayýn, etmeyin sözlerini duyanlar olarak bizlere destek olduklarýný görmek o günlerde bizi þaþýrtan güzelliklerdi. Akaretlere geliyoruz. Bir süredir sayýmýz azalmaya baþlýyor, peþimizdeki polisler de artýyor. Beþiktaþ’a doðru indikçe sayýmýz iyice azalýyor. Beþiktaþ’a indiðimde polis otosu arkamda, ben önde bütün gücümle koþuyorum. Ekip otosunun yanýnda koþan polisler de olduðundan atlatmak zor. Sýk sýk köþeleri dönerek polisi

55

atlatýyorum. Yürüyerek hemen uzaklaþmaya çalýþýyorum. Ara sokaklarda yürüyorum. Sonra ara sokaklarda bir otobüs duraðýna rastlýyorum:Yýldýz mahallesi duraðý.

Bir saat boyunca sokaklarda marþlar, sloganlarla dolaþtýktan, polisi atlattýktan sonra baþladýðým Yýldýz’a geldiðimi fark ediyor ilk otobüsle bölgeden çýkýyorum.

12 Eylül’ün en karanlýk yýllarýnýn aðýr baskýsýyla yetiþen çocuklarýn faþizmin kafasýna taþlar attýðý ilk eylem bu mudur bilemem ama benim için bu eylem 12 Eylül kuþaðýnýn devletin kafasýna taþlar yaðdýrdýðý ilk eylem oldu. Ýstanbul sokaklarýnda inleyen sloganlar, marþlar bastýrýlmýþ, korkutulmuþ birçok insanýn devrimin sesini yeniden duyduðu bir gün oldu.

Ama bu daha atýlan ilk taþlardý. Sokaklarda her gün iþçi eylemleriyle karþýlaþmaya baþlýyorduk. 89 Baharý’nda iþçi sýnýfýnýn görkemli bir þekilde ayaða kalktýðý günlerdi. Çoðu zaman yürüyen iþçilerle karþýlaþýyorduk.

Hiç duyulmamýþ, görülmemiþ eylem türleri ve tepkiler görülüyordu. Yalýnayak-baþýkabak diye ifade edilen eylem türlerinden kitlesel yürüyüþlere çok çeþitli eylemler oluyordu.

1989 1 Mayýs’ýnda Taksim’de yaþananlar ve sonraki günlerde devam eden geliþmeler devrimci baharýn önemli olaylarý oldu. 1 Mayýs tartýþmalarý sonucunda Taksim’e kimlerin nereden çýkacaðý belirlendi. Saat 10.00’da dört koldan Taksim’e çýkýlacak. Gruplar ve tüm hazýrlýklar tamamlanmýþ halde sabah düþtük yola.

Sabah saatinde eylem baþlangýç noktasýna Elmadað’a geldiðimde bizden kimseyi göremeyince bizimkilerin TEK önünde buluþup oradan çýkacaklarýný öðrendim ama zaman yoktu artýk. Okuldan arkadaþlarla, ayný yerden çýkacaðýz diye oluþan grupla katýldýk eyleme. Aceleyle bazý malzemeler daðýtýlýrken bana da bir poþet dolusu misket verdiler. Kortej halinde yürümeye baþladýk. Elmadað kavþaktan Taksim’e doðru slogan ve marþ söyleyerek yürüyoruz. Karþýmýzdan polisler koþarak bize doðru gelmeye baþladý. Elimdeki poþetten misketleri atýyorum üzerlerine, ama içimden bunlarýn etkisi olmaz ki diye düþünüyorum. Polis saldýrýsýyla daðýlýyoruz. Bu ilk daðýlmadan sonra misketleri býrakýyorum.

Yakalanmadan ikinci çýkýþ yerine gitmem gerekiyor. Ýlk deneme dört koldan olacak, çýkýlamazsa tüm gruplar Tarlabaþý’na gelecek Elmadað’ýn Kasýmpaþa tarafýndaki sokaklardan dolaþýp Tarlabaþý’na ulaþýyoruz.

Ara sokaklarda sürekli katýlýmlarla büyüyen gruplar oluþuyor. Tarlabaþý’nda bulvara çýkýp sloganlar atýlmaya baþlanýnca tanýdýðým birçok öðrenci görüyorum. Genç iþçi yoldaþlar ve baþkalarý da var. Müthiþ bir coþku var.

Sloganlar, marþlar söyleniyor. Bu sýrada arka taraflarda, caddenin üst kenarýndaki sokak baþlarýndan sivil polisler bize doðru ateþ etmeye baþlýyor. Kalabalýk bir grup taþ atarak üzerlerine doðru koþuyoruz. Onlar ateþ ederken taþ atarak koþmaya devam ediyoruz ama sayýmýz hýzla azalýyor, 3-4 kiþi kalýnca durup yeniden Taksim meyda-

nýna doðru ana gruba katýlýyoruz. (Ertesi gün arkadaþlarla konuþurken polisler üzerine doðru koþarken vurulup yaralananlar, düþenler olduðunu öðrenecektim.) Ellerimizde taþlar Taksim’e yürürken ilk polis barikatýna hýzla saldýrýyoruz, polisleri daðýtýyoruz. Daðýlan polisler, Taksim’e doðru kaçýyor. Bir süre sonra diðer polis barikatýna yaklaþýyoruz. Polislerin sayýsý artarken bizim taþlar tükeniyor. Sonra durum tersine dönüyor, polis bizi kovalamaya baþlýyor. Daðýlýyoruz.

Ara sokaklarda bir süre yürüyor ve yeniden toplanmaya baþlýyoruz. Daha aþaðýlardan tekrar caddeye çýkýyoruz. Tarlabaþý Bulvarý’ndan yeniden Taksim’e doðru yürüyoruz. Sloganlar, marþlarla yürürken katýlýmlarla sayýmýz hýzla artýyor, çevre sokaklar ve kaldýrýmlardan katýlýmlarla sayýmýz yüzlerce kiþiye ulaþýyor. Ýstiklal tarafýndan gelen sokaklarýn baþlarýnda yine sivil polisler görülüyor. Biz Meydan’a doðru yürüyüþe devam ediyoruz. Polis harekatý bu sefer daha aþaðý gelmiþ. Polisleri taþlayarak kovalamaya baþlýyoruz. Daðýlan polisler Taksim’e doðru koþarken sayýlarý artýyor, bizim taþlar tekrar tükenmeye baþlýyor ve kovalamaca yine tersine dönüyor. Tekrar daðýlýyoruz. Ara sokaklarda daha küçük grup halinde toplanýp yeniden ve yeniden Tarlabaþý’na çýkýlýp Taksim istikametine denemeler oluyor. (Bu sýralarda, daha aþaðýda, Þiþhane’de Mehmet Akif Dalcý’nýn vurulmuþ olduðunu akþam öðreniyorum.) Tarlabaþý Bulvarý’ndan aþaðýya doðru sürekli çatýþmalar oluyor. Bazen Taksim’e yakýn bir yerde yürüyen ve çatýþan bir grup olurken birkaç yüz metre aþaðýda baþka bir grup polisle çatýþýyor. Ýlk baþta 10.00’da TEK önünden, Elmadað’dan, Gümüþsuyu’ndan ve Ýstiklal’den çýkmaya çalýþan tüm gruplar sonra Tarlabaþý’nda eyleme devam ediyordu. Öðleden sonra bölgeden çýkýyorum.

1 Mayýs’tan sonra Ýstanbul Öðrenci Dernekleri Platformu 1 Mayýs’taki polis saldýrýsýný ve Mehmet Akif Dalcý’nýn katledilmesini protesto için Beyazýt Merkez bina da toplanma, eylem yapma kararý alýyor. Üniversite de toplanýyoruz. Büyük bir kalabalýk oluyor. Meydana doðru yürüyüþe geçiyoruz. Sayýmýz üç bini buluyor. (Öðrencilik yaþamýmda tanýk olduðum en kitlesel öðrenci eylemi). Beyazýt’ta büyük katýlýmla anma ve protesto eylemimizi gerçekleþtiriyoruz.

M. Akif Dalcý’nýn cenaze töreni Zeytinburnu’nda yapýlýyor. Oraya yetiþemiyorum. Zeytinburnu sokaklarý savaþ alanýna dönüyor yaþanan çatýþmalarla. Ýstanbul’da bu bahar benim devrimci olmamdan sonra, daha bir yýl olmamýþken yaþadýðým ilkbahar. Bu ilkbahar benim devrimciliðimin ilk baharý olmasýnýn yanýnda devrimimizin de bir ilkbaharýydý. 89 baharý 90’lý yýllarda yükselen devrimin ilkbaharýydý. 12 Eylül’le yok edilmeye çalýþýlan devrimin tekrar þahlanýþýnýn ilkbaharýydý. Ýstanbul’da devrimin ilkbaharý benim de ilkbaharýmdý.

56

İstanbul'da Olmak Vardı İstanbul'da Olmak Şanar Yurdatapan

Yayılmışız dünyanın dört bir yanına Kimisi ta Kopenhag'da kimisi Paris Bedenimiz orda burda dolanır amma Çok hemde çok uzak yerde kalbimiz Bir allı turna olsam karlı dağları aşsam Varsam bizim ellere kendi göğümde uçsam Şimdi İstanbul'da olmak vardı anasını satayım Püfür püfür bir vapurun yan tarafında Köprüde balık ekmek yemek Dolmuşa hadi gidelim demek Ver elini yeni kapı ver elini bebek tarabya Şu anda oralarda olmak vardı ya Şimdi İstanbul'da olmak vardı anasını satayım Boğazda köhne bir iskelenin yamacında Tabakta kavun peynir kadehte buz gibi rakı Dilinde yarı acı yarı tatlı bir şarkı Şu anda İstanbul'da olmak vardı Benim derdim dermanım Bilen yok Yayılmışız dünyanın dört köşesine Kiminin adresi Sidney kiminin Hamburg Yaşamaya dört elle sarılmışız da Yine de gözlerim dolu yüreğim buruk Başımı hiç bir zaman eğmedim amma Yine de yüreğim yara içimde boşluk Minnacık tohum olsam savrulsam dönümlerce Kış biter bahar gelir açılsam yüzbinlerce Açılsam milyonlarca Şimdi İstanbul'da olmak vardı anasını satayım Püfür püfür bir vapurun yan tarafında Şu anda İstanbul'da olmak vardı anasını satayım Yeni cami de mısır atmak kuşlara Köprüde balık ekmek yemek dolmuşa çek dostum demek Ver elini Kadıköy ver elini Kalamış Moda Şu anda oralarda olmak vardı ya Şimdi İstanbul'da Şu anda İstanbul'da Ah İstanbul'da Sabret gönül bir gün olur Bu hasret biter Çekilen acılar canım Gün olur geçer

57

16 HAZİRAN AKŞAMININ ŞİİRİ Kemal Özer

Hâlâ durur o akşam, belleklerinde, mayalanır durur, birlikte bakmanın derinliğiyle, önüne geçilmez coşkusuyla, birlikte yürümenin, bir ağızdan söylemenin güzelliğiyle bir şarkıyı, birlikte sahip çıkmanın bir öfkeye bir hesabı birlikte ödetmenin “düşen kalır, bırakın ağlamayı” demenin kutsal ve hüzünlü aleviyle yaşayıp durur o haziran akşamı.

Birlikte baktılar her şeye, tek tek bakınca göremedikleri, içine giremedikleri evlere baktılar, bir yabancı gibi sığındıkları parklara, bir ucundan geçip de yalnızlık çektikleri koca koca alanlara, tutamadıkları inceliklere baktılar ellerinin nasırıyla, kaçırılan değerlere baktılar, korunan bankalara.

dikilip duruyordu engellerin.

Yani korunan ve kaçırılan neyse oydu yollarını tıkayan da, üstlerine çeviren de oydu namluları.

Apaçık gördüler kim neyin hizmetinde, gördüler kendi eğittikleri demir düşman edilmiş ellerinin emeğine, suyuna ter kattıkları çeliğin gördüler çevrildiğini göğüslerine. Ürettiği ne varsa, daha özgür, daha yoğun, daha anlamlı yaşamak için, esirgendiğini gördüler insandan ve kavgasız elde edilemeyeceğini hiçbir şeyin.

Birlikte yaratılanı birlikte devşirip evlerine dönenlerin o haziran akşamı her sokağa çıkışları bir gerçeği belirtir: Yaşamın güç ve onurlu kavgasında

Önlerine çıkarılan parmaklıklar demirden değildi artık, kendi sesleriyle konuşmuyorlardı ağızlar karşılarında, ve yerlerinde başka bir şey

omuz omuza olmak verimli bir ırmak gibidir, yeni tohumlar saçar geçtiği tarlalara, yürekleri yeni zaferlerle doldurur.

Ve birlikte duyulacak yeni sevinçlere kadar o haziran akşamı mayalanır durur.

58

Cibali Cibali dendi mi aklıma siz gelirsiniz, kadınlar, kiminizin beş çocuğu, kiminizin nar gibi yanakları var, kiminiz kocasız kalmış, kiminiz ihtiyar, kiminiz daha körpe henüz.

Bana umulmadık, eskimiş türküler düşündürür siyah başörtüsü altında yüzünüz.

Parmaklarda tütün kokusu.

Tütün kokusu pazen entarilerde.

Biriniz ekmek alır fırından, biriniz durmuş öksürüyor ilerde, geçiyor bizim mahalleden biriniz. a. kadir

59

Başım köpük köpük bulut, içim dışım deniz, ben bir ceviz ağacıyım Gülhane parkında, budak budak, serham serham ihtiyar bir ceviz.

Ne sen bunun farkındasın, ne polis farkında.

Ben bir ceviz ağacıyım Gülhane parkında, Yapraklarım suda balık gibi kıvıl kıvıl.

Yapraklarım ipek mendil gibi tiril tiril.

Koparıver, gözlerinin, gülüm, yaşını sil Yapraklarım ellerimdir tam yüz bin elim var, Yüz bin elle dokunurum sana, Istanbul'a.

Yapraklarım gözlerimdir.Şaşarak bakarım.

Yüz bin gözle seyrederim seni, Istanbul'u.

Yüz bin yürek gibi çarpar, çarpar yapraklarım.

Ben bir ceviz ağacıyım Gülhane parkında, Ne sen bunun farkındasın, ne polis farkında N. Hikmet

60

İstanbul

Atila Oğuz Sekiz bin yıldan beri Tanırsın nice insan izlerini

Hey İstanbul Bunca acıyı nerende saklıyorsun Yüreğin taştan mı senin

Kimler gelip Kimler geçmedi ki Bu altın topraklarından

Taksim meydanında Kızıl bir Mayıs kıyımına Gözlerin nasıl bakabildi

Kaç uygarlık kuruldu Yıkıldı gölgende Sana sormadan

Beyazıt meydanında ki kanı Hangi güneş kuruttu gördüm mü?

Bir yanında Kilise Diğer bir yanda Cami Aralarda Havra, Şapel

Asırlar boyu Kaç acı geçti bentlerinden

Bir de Zülfikarlı Allahın aslanı Hz. Ali’nin ışıldadığı Cem evi Yükselir semalarında

Nice kıyımlar Nice zaferler, gördü gözlerin Henüz gelmedi En şanlı zafer günün

Ara sokakların nice evsize ev Ve kim bilir kaç cinayete Faili meçhule tanıklık yaptı

Nasırlı ellerde şekilleniyor En son zaferin Bekle Biz Bekledik binlerce yıl Ha gayret sende bekle Bekle o görkemli gelişimizi.

Konuşamamanın acısı Aşındırır kaldırımlarını Eylül sonbaharın başlangıcı Altısı ve yedisi Soldurdu nice Rum’un Ermeni’nin ocağını

61

Galata Köprüsü tir tir titriyor Bunlar beni de asma köprü yaparlar diye Yüreğinin dubalarını geniş tut, ihtiyar!

Sen böyle sürüye sürüye ayılarını Senin üstünden nice dayılar gördün bugüne kadar Hepsi de yedeklerinde azamet-i böbrekı ve kalpak-ı pöstekıyle geçip Tarih’in hayvanat bahçesini boyladılar

62

Hoþçakal Hakan...

Hakan Karadað’ý sonsuzluða uðurladýk. Ýstiklal Caddesi’nde, Ýstanbul Barosu önünde toplandý Hakan’ýn dostlarý. Buruk bir bekleyiþ, bu zamansýz ve biçimsiz gidiþin hüzün ve durgunluðu hakimdi havaya. Emek dostu, emeðin savunucusu bu “kara çocuk” bizi bir parça hazin ve sitemkar býraktý geride.

Sevenleri çoktu. Esnafýndan politik tutsaðýna, meslektaþýndan dost-arkadaþýna... hepsi oradaydý. Alkýþlarla geldi kýrmýzýlar içinde tabutu. Karanfil yaðmuru eþliðinde geldi. Yine alkýþlarla uðurlandý.

Dostlarý, arkadaþlarý konuþmalar yaptýlar. Beyoðlu esnaflarý Bey-Der olarak konuþtu.

Baro baþkaný, ÇHD yönetimi, Ayýþýðý Sanat Merkezi yöneticisi, þair... arka arkaya söz alýp konuþtular. Kýsacýk, sýcacýk.

Meslektaþlarýndan olup da þaþýranlar vardý bunca ilgi ve sýcaklýða. Çünkü hiç politik davalara bakmamýþ, devrim neferleriyle omuz omuza bulunmamýþ, vuruþmamýþ avukatlardý onlar. Böylesi dostluk, böylesi vefa olabileceðini düþünmemiþlerdi yaþadýklarý dünyada. Ama vardý iþte! Hakan, öyle sýcak, sýmsýcak dostluklarýn omuzlarý üzerinde gidiverdi sonsuzluða.

Hoþçakal Hakan, Hoþçakal dost insan.

Yaz ‘10

63

Telefondaki ses Telefondaki ses aðlýyor “avukat Hakan” diyor… “Hakan Karadað” diyor….

Bense anlamýyorum ne diyor!!!.

“Hakan Karadað intihar etmiþ” diyor.

Yok caným diyorum. Nasýl olur, olur mu öyle þey. Mutlaka bir yanlýþlýk olmalý. Anlamýyorum… kelimeler yüreðimde, beynimde donup kalýyor. Avukat Hakan…. “Evinde ölü bulunmuþ”…

Anlamýyorum, anlayamýyorum, anlamak da mümkün deðil zaten. Ne demek þimdi… bir þaka mý bu? Sanki her þey bir þaka gibi… Þaka! Nasýl bir þaka bu?

Ah Hakan doðru mu bütün bunlar? Gerçekten doðru mu söylüyor bu ses.

Hemen baþka birini arýyorum, cevap vermiyor, veremiyor. Telefonu dahi açamýyor. Ben hala olayýn þokundayým. Bir yoldaþa söylemeye çalýþýyorum. Çenem titriyor, konuþmakta zorlanýyorum. Ölüm kelimesini söyleyemiyorum… Hakan’a þey olmuþ. ‘Hakan ölmüþ’ diyorum.

Sanki her þey düðümlüyor boðazýmý. Gözlerim dolu dolu oluyor ve gözyaþlarým yanaklarýmdan aþaðýya doðru yavaþça süzülüyor. Çýkýyorum evden önce nereye gideceðimi bilmeden. Aklýmda hep sen, gerçekten doðru mu? Olabilir mi? Daha çok da þaþkýnlýk! Nasýl olur þaþkýnlýðý. Telefon ediyorum. Guraba hastanesinde olduðun söyleniyor. Hemen oraya gitmek için metroya biniyorum.

Gözyaþlarým doldurmuþ gözlerimi, anýlar birer birer canlanýyor. Ýçimden seninle konuþmaya baþlýyorum. Beni ilk görmeye geldiðin zaman geliyor aklýma. Bakýrköy kadýn ve çocuk tutukevinde idim. (19 Aralýk 2000 Cezaevleri operasyonundan sonra Bayrampaþa’daki kadýn tutuklularý oraya koymuþlardý.)

Gelir gelmez seninle çok sýcak candan iki dost oluvermiþtik hemen orada. Tutsaklýk koþullarýnda bir merhabanla, dost selamlarýyla küçücük dört duvar arasýna kocaman mutluluklar, heyecanlar getirmiþtin. Sanki dýþarýnýn bütün coþkusunu taþýmýþtýn cezaevine… Artýk düzenli olarak geliyordun ziyaretime. Senden önce avukat ziyareti diye bir þey yoktu benim için Bakýrköy’de. Sen gelmeye baþladýktan sonra avukat günlerini beklemeye baþlamýþtým. Her geliþinde içten kahkahalarýmýz eksik olmazdý. ‘Buranýn müdürü sen olmuþsun, sana sormadan hiçbir þey yapmýyorlar!’ diye takýlýrdýn bana arada bir… Sanki her þey bir filmmiþ gibi. Sohbetlerimiz þakalaþmalarýmýz… nasýl bir film bu?

Telefon geliyor, “Vakýf Gurebadan adli týpa götürüyorlar” diye. Ben hemen yolun yarýsýndan geri dönüyorum ve Yenibosna’da bulunan adli týp’a gidiyorum. Oraya gelene kadar hala içimde bir kuþku var. Acaba (?) gerçekten doðru mu sorusu dolanýp duruyor beynimde. Devam ediyor seninle sohbetimiz. Kýzýyorum sana, sanki karþýmdaymýþsýn gibi, ‘ölünür mü, bu yaþta ölünür mü?’ diye kavga ediyorum seninle. Ama beynim ve yüreðim ölümü kabul etmiyor, yakýþtýramýyor sana… hele de senin gibi tüm devrimcilerin dostu, devrimci bir avukata… olmaz böyle þey, olmaz, olmamalý, haksýzlýk bu… kendi kendimle böyle konuþarak adli týpa geliyorum. Ýþte o zaman anlýyorum, sensin bu.

‘Telefondaki ses’ yanýlmýyor, doðru söylüyor, þaka deðil, gerçek. Nasýl bir gerçek bu!

Sen artýk yok musun? Sen öldün mü? Ne demek bu þimdi? Daha birkaç gün önce mahkememe gelmiþtin. Kýsacýk sohbetler edip, þakalaþmýþtýk. Hatta, mübaþire “müvekkille-

64

Yaz ‘10

rimi mahkemeye erken alýn, eyleme yetiþecekler” demiþtin. Hep birlikte gülmüþtük.

Tüm dostlarýný, birlikte çalýþtýðýn avukatlarý görüyorum, amcaný görüyorum herkes aðlamaklý.

Herkes orada, adli týp’ýn önünde bekliyor. Herkes þok olmuþ, herkes þaþkýn durumda. Dostlarýnýn hepsinin yüzünde ‘olmaz böyle þey’ ifadesi. Hepimiz, seni seven bütün dostlarýn, arkadaþlarýn, müvekkillerin hepimiz oradayýz. Her birimiz kendi içimizde ayrý ayrý yaþýyoruz acýmýzý. Senin gibi bir dostu, arkadaþý kaybetmenin ve son kez görecek olmanýn acýsýný... En son görüþtüklerin, konuþtuklarýn herkes bir þeyler anlatýyor, son görüþmelere dair. Nasýl olmuþ, ne olmuþ anlamaya çalýþýyoruz, adli týp sonucunu bekliyoruz. Neyi deðiþtirecekse bu! Seni geri mi getirecek! Acýmýzý mý dindirecek? Ne iþe yarayacak?

Baro’da akþam 16.00 gibi tören düzenlenecek.

Baro’daki törene kadar Bakýrköy’e gidiyorum. Tek gitmek istemiyorum. Yanýma birini de alýp öyle gidiyorum. Kimseyle konuþmak istemiyorum. Ama gitmeliyim Bakýrköy’e....

Akþam baro’daki törene yetiþiyoruz. Ýstiklal’e getirilmiþ Hakan’ýn cenazesi kýrmýzýya sarýlmýþ bir tabut içinde. Cenaze töreni çok kalabalýk. Beyoðlu esnafý, avukatlar ve Hakan’nýn dostlarý, ailesi, müvekkilleri....çeþitli konuþmalar yapýlýyor. Ayýþýðý sanat merkezinden arkadaþýmýz da Hakan’ýn Önsöz çýkarken ilk sayýsý için yazdýðý yazýyý okuyor.... Ölümün pek çok çeþidini gördüm. Hele o 19 Aralýk zindan katliamýnda diri diri yananlarý gördüm. Yanýk insan eti kokusunun nasýl çýkmaz bir koku olduðunu bilir misiniz siz? Her nefes alýþýnýzda hissettiðiniz, asla silinmeyen. Ruhunuzda derin tahribatlar yaratan ölümler!... Katledilen canlarý gördüm. Ölüm oruçlarýnda hücre hücre eriyenleri gördüm… hiçbiri ama hiçbiri ölüme alýþtýramadý beni. Alýþýlmýyor ölüme. Kabullenemiyorum. Her birinin acýsý yüreðimde saklý ama sen Hakan, senin ölümün kanatýyor içimi.

Telefondaki ses gitmiyor kulaklarýmdan. ‘Avukat Hakan Karadað evinde ölü bulunmuþ’ diyen ses. Bazen rüyalarýma giriyor. Hala inanmakta zorlanýyorum. Gerçekten mi?...doðru mu ? Sen öldün mü? Þimdi sensiz mi kaldýk?

Sevgili avukatým, sevgili Hakan hoþça kal, seni asla unutmayacaðým. Ýnan sadece ben deðil, hiçbir müvekkilin unutmayacak seni..... diyorsun ya, “...son sözü direnenler söyler” son sözü seninle birlikte söyleyeceðiz Hakan. Iþýltýlý yarýnlarý kurma mücadelemizde sen hep bizimle olacaksýn. .....daima!

Hoþçakal, görüþmek üzere...

Yaz ‘10

Bir Ayışığı’nın Doğumuna Önsöz Av. Hakan Karadağ

Bu Önsöz Ayýþýðý’ndan, ayýþýðý’da ekin ve sanattan doðdu. Soylu bir kalýtým… bunu biliyorum.

Telefonda bir ayýþýðýnýn daha doðacaðýný söyleyen ses, Önsöze yazmamý istediðinde kendime “yine tanýk yazmýþlar” dedim.Esasen kaçýnýlan, sakýnýlan bir durumdur tanýklýk. “durmayalým burada þahit yazarlar” cümlesini ne kadar sýk duymuþsunuzdur.

Yazsalarda “görmedim, duymadým, bilmiyorum” da diyebilirsiniz.

Ama; gördüm, duydum, biliyorum. Çaresi yok anlatacaðým. Ve özelliklede fýrsat bilip içimi dökeceðim. Bölük pörçük, daðýnýk düþüncelerim ve sözlerimi mazur görün, zira maruzatým var! Rumeli Han’ýn merdivenleri… Ýstiklal koridorunun yabancý tekilliðinden sýyrýlýp, sizi Ayýþýðý’nýn aþina çoðulluðuna götürecek Rumeli Han’ýn cümle kapýsýna ulaþtýðýnýzda, içinizi saran sevince teslim olmamak gerekir. Bilen bilir…

Zorlu ve uzun bir týrmanýþýn eþiðindesinizdir çünkü.

Aslýnda son kattaki Ayýþýðý’na mý yoksa ayýn ýþýðýna mý týrmandýðýnýz tereddüdünü yaratacak kadar yorucu ve zorludur bu merdiven. Katýlacaðýnýz etkinliðin icra edileceði Ayýþýðý’na ulaþtýðýnýzda artýk; hiçbir etkinliðiniz kalmamýþtýr. Son soluðunuzu vereceðiniz vehmine kapýlmak üzere iken; açýlan kapý yeniden yaþama açýlan bir kapý gibidir.

N’olur Ayýþýðý’na bir yürüyen merdiven!.. Önsöz’e, yürüyen merdivenli Ayýþýðý düþümle hoþ geldin diyorum.

Ayýþýðý Önsöz’le sanat ve hayatýn üzerine düþen koyu gölgeyi aydýnlatsýn.

Bir haksýzlýða da deðinmeden geçmemek gerek.

Bu bir kinaye mi? Önzöz’e ilk sözü bize söylettiniz.

Ne de olsa son sözü direnenler söyleyecek deðil mi?

65

düþmana inat bir gün fazla yaþamak Sevgili Hakan, Ayýþýðýnýn merdivenlerini çýkýyorum… Merdivenlerle ayýþýðýna çýkýyorum. Düþ mü gerçek mi ayýrt edemiyorum. Doðru mu gerçekten? Sen yok musun artýk? Gülmüyor, konuþmuyor musun? Gözlerin her an yaðacak yaðmur yüklü bulutlar gibi bakmýyor mu artýk? Faþizmin mahkeme salonlarýnda, zindanlarda devrimci tutsaklarý, devrimi savunan o kararlý ses sustu mu? O, insanlýk için çarpan güzel yürek durdu mu? Nerede olursan ol, dostluðun, yoldaþlýðýn kadrini kýymetini iyi bilen, öðrenme merakýyla dolu aklýn, pencerelerini dünyaya kapattý mý, o güzelim ýþýk söndü mü?...

Ah Hakan, sevgili Hakan, nasýl bizi kendinden mahrum edebildin? Nasýl bizi o cesur sesinden, o güzelim yüreðinden ayrý koyabildin? Buna hakkýn var mýydý? Bu kadar kolektif bir yaþam, bunca insaný ilgilendiren bir yaþam, bireysel bir tercihle sonlandýrýlabilir mi?... Hele de ölümünün üzerindeki sis perdesi olduðu yerde dururken bunlarý yazmak kolay deðil.

Sana kýzmak kolay deðil sevgili Hakan… Hala kendi elinle devrimciler için, devrimi için önemli hem de çok önemli olan bir yaþama son verdiðine inanamýyorum. Bunu ancak sana düþman olan ellerin yapabileceðini düþünüyorum. Herkes böyle düþünüyor. Hele de Hrant Dink davasýnda Ogün Samast denilen faþistin avukatý tarafýndan tehdit almýþ olman düþünüldüðünde... Hele de tam da Nazým’ýn dediði gibi “düþmana inat birgün fazla yaþama”nýn bu kadar önem kazandýðý bir dönemde… ve senin gibi sýnýf bilinci saðlam bir avukatýn bunlarý herkesten fazla duyumsayabileceði bir zamanda…

Sevgili Hakan, Belki bahtiyarlýk deðildi artýk; ama boynunun borcu idi düþmana inat bir gün fazla yaþamak…

66

Seni o karar anýna getiren her ne olursa olsun, kendi kendini son defa dinlediðinde, kafanla kitaplarýn arasýndan geldiðin kavgandan seni hiçbir þey ayýramamalýydý. “Yeniden dünyaya gelsem, yine ayný yolu yürürdüm” diyebilmeliydin. Sen, bunu yapabilecek güçte ve kararlýlýkta bir insandýn. Zaten bu yüzden kimse yakýþtýramýyor sana bu ölümü…. Ölümünün üzerindeki sis perdesi mutlaka aydýnlatýlmalý… Tüm bulgular aksini söylese bile bilimsel kuþkuculuk elden býrakýlmamalý ve senin gibi devrimci bir avukatýn soluk alýp vermesini istemeyecek olan herkes, her kurum zan altýnda tutulmaya devam edilmeli…

Bu sýradan bir ölüm deðil; kendi elinle kendi yaþamýna son vermiþ olsan bile deðil… Bunu kabullenmek öyle zor ki… Tanýdýðýmýz, bilmediðimiz, dostumuz yoldaþýmýz olan sen böyle bir þey yapmazdýn.

Denizleri, Mahirleri, Ýbrahimi düþünür yapmazdýn…

Sevgili Hakan, Biz seninle öyle dostlardýk ki yazýsýz ve sözsüz anlaþýrdýk… þöyle bir göz göze gelmemiz yeterdi duygularýmýzý anlamaya… Birbirimizden güç alýrdýk.

Bilirdik nerede ve nasýl olursak olalým, devrim cephesinin bir siperinde çarpýþanlarýn arasýndaydýk. Baþka türlü bir yaþamý düþünemezdik bile. Zaman zaman kendimize de kýzar, öfkelenirdik ama fazla zamanýmýz yoktu; fazla söze gerek yoktu; yürümek gerekiyordu; yürürdük… Ve sen þimdi “koyverdin gittin bizi”… Dostluðumuz her zaman baki, ona þüphen olmasýn. Anýlarýmýz hep içimizde yaþayacak, ona da þüphen olmasýn. Seni hep özleyeceðiz, biliyorsun… sitemim terk ediþine! Bizi sensiz býrakmýþ olmana.

Sen artýk fiziken aramýzda olmasan da biz seni yanýbaþýmýzda hissetmeye devam edeceðiz sevgili Hakan. Ve emin olabilirsin “bu destanýn sonu inanýlmayacak kadar güzel olacak”….

Yaz ‘10

Kazým Demir

BÝR ÝÞÇÝNÝN GÜNLÜÐÜ

Parça, parça alýyorlar etimizden. Ýnsanýn yedek parçasý yok. Ýki elim var. Dört ameliyat geçirdim ve yine kaptýrdým makineye.

Sabah sekizde baþladýk iþe. Benimle beraber çalýþan arkadaþla birlikte mýknatýslý matkabý deleceðimiz demir zemine oturttuk, önce küçük matkap ucuyla iþaretli yerleri deldik. O sýrada diðer bölümden gelen elelektrikçi matkabý istedi. Ben de büyük delikleri delip vereceðimi söyledim, acelesi olmadýðýný belirtti.

Büyük týðý matkaba baðlamaya çalýþýrken genç arkadaþ matkabýn þar teline bastý. Ani bir refleksle elimi çektim ama çok geçti, parmaðýmdaki etleri sýyýrmýþtý.

Acýsýný önce hisetmedim. Elimi kalbin hizasýndan yukarý kaldýrdým. O panikle arkadaþa baðýrdým, ne acelen var dikkat etsene, elim elim gitti, diyerek muhasebeye ve müdürün odasýna doðru ilerledim.

Patronun kardeþi ayný zamanda mekanik bölüm sorumlusuydu. Arkadaþlar hemen hastaneye götürülmemi söyledi. Patronun kardeþi, ben götürmem, dedi.

Sonunda muhasebeci götürmeye karar verdi. Önce saðlýk ocaðýna uðradýk, aðrý kesici iðne yaptýrdýk, yarayý pansuman yapýp sardý. Sonra hastaneye doðru ilerledik. Evet özel hastaneydi burasý. Acaba neden buraya getirildim? Muhasebeci doktorun tanýdýk olduðunu ve çok iyi bir doktor olduðunu söyledi, ama bunlar yeterli sebep deðildi. Muhasebeci sürekli bir yerlere telefon ediyordu. En son telefon konuþmasýndan anladým ki bu ayýn sigorta priminini yatýrmamýþlar.

300 TL ödediðini gördüm. Birden tedirgin oldum, aylýðýmdan keserlerse diye bu bedeli. Bu tedirginlik elimin acýsýný bile unutturmuþtu.

Kayýtlar yapýldý, beklemeye alýndým. Ýþ kazasý olduðundan dolayý polis hastaneye gelecekmiþ, polis gelmeden hiçbir iþlem yapýlmazmýþ. Bir süre bekledik sonra polisin gelmeyeceðini söylediler. Biz karakola gidecekmiþiz.

Tedaviye alýndým. Elimi uyuþturmak için yaranýn çevresine iðneler batýrýyorlardý. Elim balon gibi þiþmiþti. Yüzümü dönmemi söylediler. Beþ kiþi elimin çevresinde; iki hemþire, doktor ve doktor yardýmcýsý bir de temizlikçi. Doktor gayet soðukkanlý sanki bir bez parçasýný diker gibi dikiyor elimi. Bu arada da hastanede yaþanan sorunlarý anlatýyorlardý birbirleri-

Yaz ‘10

ne. Genç hemþire izin istemiþ; vermemiþler, o da iþten çýkma kararý almýþ. Doktor uzun uzun öðütler vererek kendine pay çýkarma çabasýndaydý. Genç hemþireyle konuþurken diðerlerine de onaylatýyordu, ayný anda elimi dikiyordu. Bunca konuþmayý onbeþ dikiþe sýðdýrabildi. Elimi sardýlar, ilaçlarý yazdýlar. Karakola gitmemiz gerekiyordu. Muhasebeciyle karakola gittik. Ýfademizi alacak polisler yoktu. Bizi bekleme odasýna aldýlar. 18 yaþýnda bir genç, þiþman bir adam, orta yaþlý, yüzü kýrýþmýþ, elbiselerinden anlaþýlan iþçi biri. 18 yaþýndaki genç, serseri, kabadayý tavýrlarla asarým keserim havasýnda. Anlaþýlan lisede aþk mevzusu. Ýçerdeki atmosfer beni bayaðý germiþti. Biran önce kurtulmak istiyordum. Muhasebeci de sýkýlmýþtý, ikide bir ezile büzüle soruyordu ama cevap olumsuzdu. Polislere telefon etti, geliyoruz, dediler. Tam iki saat yaralý parmaðýmla bekledik gelmelerini.

Bir polis, muhasebeciye, iþ kazasý olarak göstermeyin ne olacakki sanki diyerek akýl veriyordu; beklemek zorunda kalmazsýnýz. Muhasebeci, biraz daha bekleyelim, dedi. Ýki polis þakalaþarak geldiler, ifademi aldýlar. Kazaya sebep olan iþçi inþaatta çalýþýyor göründüðü için baþka bir isim vermemiz gerektiðini söyleyerek muhasebeci beni uyarmýþtý. Bende baþka bir isim verdim. Ýþyerine gittik. Vizite kaðýdýný alýp tekrar hastaneye döndük. Rapor verild, 10gün raporluyum.

Eve geldim. Elim sarýlý. Eþim paniklemesin diye gayet rahatmýþým gibi davrandým. Ama sabaha kadar uyuyamadým, sancýdan kývrandým durdum. Hastane parasýnýn yarýsýný kazaya neden olan iþçiden kesmiþler diðer yarýsý…

Muhakkak sakýndýklarý bir þeyler var ki böyle yaptýlar muhasebeci, SSK iyi bakmaz özel hastane daha iyi, hem doktor arkadaþým, diyor ama elimi çuval gibi büzerek diktiler. Ben varoþlarda oturuyordum.

Hastane lüks bir semtteydi. Pansumana giderken dolmuþ parasý gidiyor, aylýðýmý eksik verdiler, bankaya borçlandým, elimi çoktan unuttum. Elim iyileþmedi.

Tekrar bir 10 gün rapor verdiler. Dikiþleri aldýlar, ama elimi hala kullanamýyordum. Rapor bitti elim iyileþmedi. Ýþyerine gittim. Sabah patron geldi. Bu elle çalýþ-

67

týrmayacaðýný, tekrar rapor almamý söyledi. Tam gidiyordum muhasebeci beni çaðýrdý vizite kaðýdý verdi ve iþ güvenliði eðitimi aldýðýma dair kaðýt imzalatýp altýna okudum diye yazmamý söyledi. Oradan ayrýlýp hastaneye gittim. Ýþyerinden gönderdiler, raporun uzatýlmasý için geldim, dedim. Bugün olmaz birkaç gün sonra gel, dediler.

Cebimde bir kuruþ bile yok. Dolmuþla bir saat süren yolu yürüyerek eve gitmek zorunda kaldým. Eve vardýðýmda ayaklarým þiþmiþti. Yarýn tekrar gitmeliyim, çünkü araya hafta tatili giriyor ve 4 gün çalýþmýyor olacaðým. Ýþyerini aradým, çalýþtýrmayýz, dediler Cuma günü sabah erken yola çýktým kilometrelerce yolu yürüyerek gittim. Ýþyerinin çalýþmamý kabul etmediðini söyledim. Tamam rapor veririz dediler, muayene giriþi yapmamý söylediler. SSK katký payý olarak 12 lira istediler, ben de kuruþ yoktu, durumu anlatým anlamadýlar. Muhasebeciyi aradým doktor arkadaþýna durumu anlatsýn diye. Muhasebeci böyle ufak þeyler için aramam doðru olmaz, dedi. Yanýna niye para almadýn, dedi. Elimin bu hale gelmesinden dolayý maddi sorunlar yaþadýðýmý söyledim, rica ettim, tamam, dedi. Doktoru aramýþ. Doktor, yapabilecek bir þey yok, demiþ. Kayýt iþlemlerini yapana kredi kartlarýmý uzattým, bunlara bir bak dedim. Ýkisi de boþ çýktý. Kayýt iþlemlerini yapan durumuma acýdý, ben veririm sen bana sonra getirirsin, dedi. Tamam, deyip teþekkür ettim. Ýþlemler için beklememi söyledi, bekledim. O sýrada varlýklý bir akrabamýz geldi. Beni görünce selamlaþtý, yanýma geldi. Durumu anlattým. Çýkarken seni de götüreyim dedi. Buna çok sevindim, kilometrelerce yolu yürümekten kurtulmuþtum. Araya öðle tatili girdiðinden beklememiz gerekiyordu. Yemek yiyip çayýmýzý içtik. 13:30’da yemek saati biti.

Akrabam tahlil sonucunu aldý. Birlikte çýktýk hastaneden.

Birkaç gün sonra rapor parasý için iþyerinden vizite kâðýdý aldým. SSK kurumuna para almak için baþvurdum. Yaklaþýk bir saat sýra bekledim. Ýþlemi yapan memur iþyerinin raporu bilgisayara aktarmadýðýný bildirdi, raporlarý bana verdi. Ben muhasebeciyi aradým, durumu bildirdim, muhasebeci bürosunu bana tarif etti. Ben koþar adýmlarla muhasebe bürosuna gittim, sora sora buldum. Durumu anlattým. Muhasebeci rapor örneklerini aradý bulamadý. Fabrikaya telefon etti, faksla gönderdiler. Bilgisayara girdi ama bu sefer de sistemyok. Ben diþlerimi sýkmaya baþladým, olacak gibi deðil, derin bir nefes aldým. Yaklaþýk 50 dakika sonra sistem geldi, tamam dedim paramý alacaðým, koþa koþa SSK kurumuna gittim. 20 günü aþtýðý için heyet raporu istedi. Artýk çýldýracaktým. Tekrar derin bir nefes alýp hastaneye doðru gidecektim ama param yoktu. Bir arkadaþa uðrayýp 20 lira aldým. Hastaneye

68

gidip durumu anlattým. Görevli bir telefon görüþmesinden sonra bana döndü, þuan doktorlarýmýz yok telefon numaranýzý verin ben sizi ararým, dedi. Benim evim çok uzak eve gitmek zamanýmý alýr, dedim. Yapabilecek bir þey yok bekleyin, dedi.

Hastanenin etrafýnda bir süre turladým, sýkýldým.

Görevliye doktorlar gelmedi mi diye sordum. Gelseydi sizi arardýk, ne zaman gelecekler belli deðil. Bakýn benim zamaným burada boþa gidiyor. Telefon görüþmesi yaptý. Bana dosyamý uzattý. 4.kattaki görevliye götür dedi. Asansör doluydu, merdivenlerden koþarak çýktým, nefes nefese kalmýþtým. Görevliye verdim.

Benden üç adet resim istedi. Birden panikledim, eyvah, dedim. Sonradan aklýma geldi. iþe giriþ için çektirdiklerimden cebimde olacaktý. Resimleri verdim. Ýþim bu sefer kesin olur diye düþünüyordum ki görevli, gidin sizi ararýz, dediðinde nutkum tutuldu; söyleyecek bir kelime bulamadým. Kendimi zor dýþarýya attým. Biraz parkta oturdum. Bir arkadaþýn iþyerine gittim. Emlakçýda çalýþýyordu. Biraz sohbet ettik, sakinleþtim. 2 saat geçmiþti tekrar hastaneye gittim. Tam üst kata çýkýyordum görevli beni gördü, doktorlar geldi, dedi. Nihayet dedim. Bekleyin dedi. Bekledim. Bir sonuç alamadým. Görevli orta kata çýktý, ben de çýktým. Nasýl oldu diye sordum. Biraz oturun gelecek dedi. Biraz sonra geldi beni çaðýrdý. 20 lira ücret istedi.

Arkadaþtan borç aldýðým parayý verdim. Heyet raporunu alýr almaz SSK kurumuna koþar adýmlarla ilerledim. Bugün para almalýydým; çünkü cebimde kuruþ bile yoktu. Özel hastaneyle SSK kurumu arasýndaki uzun mesafeyi aç karýnla koþar adýmlarla gittim. Son anda yetiþtim. Oradaki memur raporu aldý bilgisayara baktý, ödemeyi þimdi yapamayýz dedi. Neden dedim.

Bütün raporlar birleþtirilmiþ ancak bir hafta sonra dedi. Cebimde hiç para olmadýðýný son paramý heyet raporuna verdiðimi söyledim. Heyet raporu ücretsiz olmalý dedi. Özel hastane deyince bazýlarý alýyor dedi.

Durumu anlattým. Yapabilecek bir þey yok dedi. Yine kilometrelerce yolu bu yorgunluðumla gitmek zorundaydým.

Beþ gün sonra iþe baþlayacaðým. Bu kadar berbat bir saðlýk sistemi iyice saðlýðýmý bozmuþtu, ama umudumu yetirmedim. Ardýndan arkadaþlar beni aradý o yorgunluðun üzerine müjdeyi verdiler. Çemen tekstil iþçileri 74 gün direniþin ardýndan zafere ulaþtýlar. Ýçim kýpýr kýpýr oldu. Bu grev bize çok þey öðretti. Ýþçilere çok þey öðretti. Umarým tekel iþçilerine de yansýr. Sýrada birçok sendikasýz fabrika var. Direniþe hazýr niceleri ve benim çalýþtýðým fabrika… Ýþe baþlar baþlamaz hemen anlatacaðým bu zaferi. Daha önce anlatmýþtým grevi. Hemen sendikaya üye olmalarýný saðlamalýyým. Kim bilir belki zafer coþkusunu yaþama sýrasý bizde…

Yaz ‘10

Þiirde Ýmge...

Adil Okay

Hatay Ayýþýðý’nda yapýlan ‘Þiirde imge’ konulu panele Adil Okay’ýn sunduðu tebliðdir. Ýlk kez Hegel’in dile getirdiði imge ve imgenin ne olduðu sorusu, Aristotoles’ten beri süren, ‘öz ve biçim’ tartýþmasýnýn yerini almýþtýr. Þiir yazan büyük çoðunluk imge ile kurguyu, imge ile þiirin amacýný karýþtýrmaktadýr. Avrupa’da Rimbaud ve Lautreamont’dan, Türkiye’de Nazým’dan beri þiirde artýk ölçü, uyak, hece sayýsý, koþuklama kurallarý kullanýlmýyor. Ama imge aranýyor. Roger Caillos’un belirttiði gibi, ‘Doðuþtan kör’ bir þiir dizesi imge deðildir ama ‘Bahar geliyor ben göremeyeceðim’, mýsrasý bir imgedir. Çünkü yan anlamlar yaratýyor, düþündürüyor, çaðrýþýmlara yol açýyor. Dinleyici-okuyucu tarafýndan yeniden üretiliyor. Öyleyse imgeyi yeniden üretilen þiir birimi olarak görebiliriz. Zaten R. Caillos’da ‘ister düz yazýda, ister þiirde olsun, dilin yeni bir biçimde kullanýlýþýdýr imge’ der. Ona göre þiir, imge ve dizge sanatýdýr.

Tek baþýna imgelerin varlýðý yazýyý þiir yapmaz.

Bir de þiir dilinin imgelenmiþ dile dönüþmesi tehlikesi de vardýr. Yani kimsenin konuþmadýðý, yazmadýðý, yaþamadýðý, solumadýðý bir imgesel-simgesel dile dönüþme tehlikesi. Bir imge ancak dolaylý da olsa bir anlama baðlýysa bizi heyecanlandýrýr- sarar- dönüþür. Cemal Süreya’nýn dediði gibi: ‘Þiir dil içinde yaratýlan ikinci dildir ama kuþ dili deðildir.’

Bir þiiri özgün kýlacak temel unsur, dönüþmüþ dil ve belirli olmuþ biçemdir. Þiirin özüne imgelerin saðlam dokusundan varýlacaðý gibi, yapýnýn bütünü de bir imgeye ulaþtýrýlabilir. Sadece þiirde deðil, düz yazý ve konuþma sanatýnda da düþünceyi renklendiren, etkili kýlan, kývraklýk kazandýran imge en azýndan biri somut olmasý gereken iki sözcükle üretilir. Ýmgede çeþitli söz sanatlarý kullanýlýr. Bunlara deðiþmece (mecaz), benzetme (teþbih), eðretileme (metafor, istiare) vb. deniyor. Artýk çaðdaþ þiirde aþk, sadece aþk sözcüðüyle, barýþ, barýþ sözcüðüyle, yaðmur, yaðmur sözcüðüyle anlatýlmýyor.

Bunlarýn yerini imgeler, simgeler ve semboller aldý. Örneðin Picasso’nun beyaz güvercini güvercin deðildir.

Barýþýn simgesidir. Þiirde imge örnekleri Ruhan Mavruk, yaðmuru bakýn hangi imgelerle çaðrýþtýrýyor: “Karda yitmiþ kaþiflerin ayak izleri seslenir/ daðcý bir bulut saðar yüreðini ovaya/ günler tozar Simonov bekler beni…”

Adnan Yücel’den bir örnek verelim: “Anýlarýn neyzen dudaðýnda bir neydi / Yollarý hep umuda çýkýyordu hüznün / Islýklý rüzgârlar koþuyordu saçlarýnda / Sesinde turnalar geçiyordu bölük bölük/ Demir attýðýn umut adalarý / Yüzündeki denizlerde vardý yalnýzca” Adnan Yücel, ‘Yüzdeki denizlerden’ söz ediyor. Ýþte bu bir imgedir. Keza Adnan Yücel’in bilinen ‘Yer-

Yaz ‘10

yüzü aþkýn yüzü oluncaya dek’ mýsrasýnda geçen aþk: mutluluk, barýþ ve özgürlüðün yerini tutan bir imgedir.

Osman Erkan’da imge: “Fýrat’tan öte Fýrat’tan öte/ kýrýk kanatlarýn açtýðý tuz çiçekleridir yaralarýmýz.”

Yusuf kaptan’da imge: “þafaðýn rahminde doðar/ dolunayým/ ateþ yakar, sevgi çoðaltýrýz/ halay çeker, nöbet tutarýz/ barajlara boðulmasýn diye Munzur…”

Benim yazýn serüvenimde büyük etkisi katkýsý olan babam þair yazar Süleyman Okay’dan bir örnek vereyim. “Þimdilerde/ aðaçlarýmýzý taþlayanlar çoðaldý kirvem/ hýzlý koþan atlarýmýzýn sýrtýnda kocaman yaralar/ çember daraldý kirvem/ geçitler azaldý/ kalk kirvem/ uyan ve yaklaþ bana/ kimseler duymasýn anlamasýn/ sana yeni ve sýcak aþklardan söz edeceðim…” Burada Okay’ýn yasak aþk’la anlatmak istediði, darbe sonrasý yeni mücadele yöntemleridir.

Bir örnek de Adil Okay’dan: “Düz yollarda yan yürütüyor beni küskün ayaklarým/ Bu ben miyim prangasýz sokaklarda avare/ Cebimde polisten kaçýrdýðým ilkbahar sonatý/ Baðýrdýkça saðýrlaþýyor dilsiz evler/ Býkmadan çalýyorum kapýlarý seni soruyorum/ Aldýðým cevaplar hep sus iþareti/ Yuhalýyorum kafa kâðýdý erken eskimiþ kullarý/Bir ömür sonra hâlâ kýrmýzý ýþýklarda hazýr ol.” Örnek verdiðim bu imge yüklü þiirler okuyucuya da görev veriyor. Eðretilemeleri, mecazý, çaðrýþýmlarý anlamak için düþünmek ve sorgulamak gerekiyor. Örneðin Kostantin Simonov’un meþhur ‘Bekle beni’ þiirini bilmeden Ruhan Mavruk’un yukarýdaki mýsralarýný anlamak zor olabilir. Yahut ‘Munzur’a baraj’ konusundan haberdar deðilsek Yusuf kaptan’ý anlamak zorlaþabilir 1980 Sonrasý Þiirde Yeni Arayýþlar Özellikle Türkiye’de 1980 sonrasý baský ortamýnýn da etkisiyle þiir de bir sapma ve zorlama görüldü. Bu ‘yeni þairler’, yenilik diye okuyucuya Marcel Duc-

69

hamp’ýn ‘sidik ördeklerini’ yutturmaya kalktýlar. Toplumsal Gerçekçi þairleri yok saydýlar. Sürrealistlerden, Dadacýlardan ve onlarýn ülkemizdeki izleyicisi-izdüþümü sayýlan Garip’çilerden, özellikle 2. Yeni’cilerden istediklerini cýmbýzla çektiler. Ece Ayhan’ýn ‘Meçhul Öðrenci Anýtý’ný, Turgut Uyar’ýn ‘Toplandýlar’ýný, Ýlhan Berk’in ‘Hüseyin Çapkan Ýçin Aðýt’ adlý öldürülen bir iþçiye aðýdýný ve diðer, insaný merkezine alan, mükemmel toplumcu þiir örneklerini görmezden geldiler.

Bu geçmiþi toptan inkâra kadar gitti. 80 öncesi toplumcu þiire tepki olarak anlamsýz, sadece yazarýný ilgilendiren, avutan þiirler yazýlmaya baþlandý. Sonra da neden þiir okunmuyor anketleri baþladý. Yani þiiri önce öldürüp arkasýndan aðýt yakmak moda oldu. Neo liberalizmin felsefi söylemi olan postmodernizm göklere çýkarýldý. Ama onun da modasý çabucak geçti. Þimdilerde þiir yeniden insaný ve hayatý aramaya baþladý.

Unutmamalý ki her þiir (sanat) akýmý ve onun öncüleri dünya kültür hazinesine katkýda bulunmuþtur. Þiirin okunmadýðý, geriletildiði tarihsel kesitler olmuþtur. Ülkemizde de, 1980 darbesini izleyen karanlýk günlerde, þiir de karanlýða gömülmek istenmiþtir. Çeyrek yüzyýl sonra, tüm engellemelere raðmen þiir yataðý kendine bir yol bulmuþ ve akmaya baþlamýþtýr. Son günlerde imge salatasý- fotokopi þiirlerin yaný sýra, insaný merkez alan toplumcu þiirler, kurutulmuþ þiir bahçesini yeniden umut rengine dönüþtürmeye baþlamýþtýr.

Son söz Ayýþýðý Sanat Merkezi’ne bizi buluþturduðu için teþekkür ediyor, hepinizi sevgiyle selamlýyor, þiirden kopmayýn diyorum. Sevgilinizin elini tutarken veya barikatta, üniversite amfisinde veya iþ molasýnda, grev çadýrýnda veya zindanda þiir yaný baþýnýzda olsun. Ýþte o zaman þiirin saðaltýcý gücünü görebilir ve düþ ülkesine doðru yol alabilirsiniz…

16 Mayýs ‘Kayýplar Haftasý’nýn ilk günü. Son olarak Kayýplarý hatýrlatan bir þiirimi okumak istiyorum: “Birden radyolar sustu/Siren seslerinin/Postal seslerine karýþtýðý,/Karartmalý bir eylül akþamý,/O çýlgýn delikanlýlar sýr oldu/Tanklar ayak izlerini sildi Yýkýldý barikatlar./Daðlar düz oldu/Nehirler kan kýzýl/Stadyumlar hapishane avlusu/Hüzne boyandý Ankara,/Hüzne boyandý Diyar-ý Bekir/Sokaklar öksüz kaldý,/Bakýþlar soldu pencerelerde…”

Kaynakça: 100 Soruda Edebiyat Bilgileri. /Rauf Mutluay.

Gerçek Yayýnevi./Adil Okay. Þiir. 25. Saat. /Ütopya yayýnlarý.

Ankara. 2008./Estetik. Afþar Timuçin. /BDS Yayýnlarý./Sanat Edebiyat ve Eðitimde Yoðunluk. /Sayý. 1-2-3 Ankara./Þiir tasarýmý ve süreçler. Nuray Gök Aksamaz. /Gerçek Sanat Yayýnlarý./Þiir ve gerçeklik. Ö. Ýnce. Can yayýnlarý./Önsöz, Ekin/sanat/edebiyat, Güz 2008.

70

AY IŞIĞI Biliyorum Sen de emek ile yoğruldun Yıldızların eşliğinde Soğuk kış günlerinde çatlak dudaklarımı Demiri bükerken kesilen avuçlarımdan sızan kanı Kömür ocaklarından çıkarken Benden korkan çocuklarımı Biliyorum Sen de biliyorsun Teneke sobanın üzerinde kızartılan ekmeği Sıcacık yorganında Emeğine ortak karına sarılırken bile Beyninde zonklayan çekiç sesiyle gözyaşları döktüğümü Biliyorum Sen de biliyorsun Koskoca dünyanın Bütün toprakları Benim gibi sana da dar geldi Belki de ondandır uzayın derinliklerinde Gecenin en korku verici saatlerinde O hüzünlü ışığında bütün dertlerimi unutuyorum Biliyorum sen olmasaydın Bu dünyanın hiçbir derdini çekemezdim Öylesi masum Öylesi tertemiz Işığınla dertlerimizi aydınlatmaya çalışıyorsun Yıldızların eşliğinde Biliyorum Gecenin karanlığından korkmuyorum artık Geceleri daha çok seviyorum Ay ışının aydınlattığı geceleri 06-02-2010 MÜSLÜM TAŞ

Yaz ‘10

ah insanlarım benim güzel insanlarım Bahar Derin Tokat’tan köyden evlendirip verdiler. Onun satýn aldýðý bir eþya gibi bavullarýyla birlikte Ýstanbul’a geldik. Bir apartmanýn kapýcýlýðýný yapýyoruz, yani kapýcý dairesindeyiz. Bir küçük oda, penceresi el kadar, rutubetli, pis… Bizim ahýr ondan iyidir. Komþular bir çekyat bir de biraz eþya verdi. Ben üç evi temizliyorum yaþadýðýmýz apartmanda… Bizimki bakkal, bahçe, apartmanýn temizliði, kapý nöbeti vb. Yönetici yaþlý bir kadýn tek yaþýyor. Ama beni hiç oturtmuyor. Verdikleri parayý iliklerimden kuruþ kuruþ çýkartýyor sanki. Ýlk kýzýmý doðurdum daha kýrk günlük. Hiç emziremedim. Temizliðe, iþe devam. Evde, yani bize verilen odada televizyon yok. Ýlk yýl çok sýkýldýk, boþ boþ oturuyorduk akþamlarý… Sonra komþular eski küçük bir televizyon verdiler. Siyah beyaz, iki kanal çekiyor, onlarý da tam göstermiyor.

Kýzým bana hiç sarýlmazdý. Çünkü çalýþmaktan onunla hiç ilgilenemezdim. Babasýndan bir an olsun ayrýlmazdý. Bana kaç yýl anne demedi. Çünkü tanýmýyordu. Ona bir anne sevgisi, ilgisi, zamaný ayýrmadým. Tüm gün apartmandakilerin temizliðiyle geçiyordu.

Yönetici olan yaþlý kadýn akþamlarý da onunla kalmamý isteyip ýsrar edince ve tabi ki biz de hayýr deyince bir süre sonra bizi çýkardýlar. Tek yüzükle gittiðim evde bulduðum kapýcýlýk ve çoktan vazgeçtiðim evlilik hayallerim…

Bizimkinin amcasýnýn bir gecekondusu vardý.

Para fazla vermeyelim diye oraya çýktýk. Zaten fazla bir paramýz da yoktu… Gecekondunun çatýsýnýn da þapý dökülmüþ. Bir gece bir yaðmur bir fýrtýna… Dizime kadar su içinde kaldým mý? Zaten kýrýk dökük olan eþyalar da böylelikle gitti. Bende de ne kafa var ama, çamaþýr makinesini çekiyorum. Halýlar, koltuklar, kýyafetler demiyorum. Halbuki çamaþýr makinesine ne olabilir? Ýþte akýl!

Bu gecekonduda çatý ve þap dýþýnda da sorunlar vardý. Neresine gitsem fareler… Her yerde, çöpte, tuvalette, kapýda… Geceleri uyumazdým, çocuðumun baþýnda nöbet tutardým. Çünkü gece ortaya çýkarlardý. Hiç gözümü kýrpmazdým. Bir gece kayýnpederim bize gelmiþ. O akþam o var diye biraz dalmýþým, adamýn üstündeki yorganýn iplerini (fareler) sö-

Yaz ‘10

küp söküp daðýtmýþlar. Tabi o yorganý attým. O evden artýk çok huylanmýþtýk. Sonunda buraya geldik.

180 YTL ye kiradayýz iþte, iki oda, rutubetli evimiz… Neyse ki fareler yok. Bir oda hiç dýþarý görmüyor. Biz kapýcýlýk dýþýnda bir þey yapmadýk. Eþim uzun süre iþsiz gezdi. Þimdi buldu. Ýþ için gerekli evraklarý alýrken muayenede verem baþlangýcý olduðunu öðrenmiþ. Doktor 3 ay rapor yazacakmýþ, kocam yalvarmýþ, “aman doktor bey siz asýl bana saðlam raporu vermezseniz beni öldürürsünüz” diye. Sonrada demiþ ki “Ev sahibi kira bekliyor, çocuklar yemek istiyor. Bana beslenmen lazým diyorsunuz, bu iþ olmazsa para da olmaz ve hepten aç kalýrým. Siz saðlam raporu verin ben hemen iyileþirim.” Doktor buruk bir gülümsemeyle raporu vermiþ. O þimdi çalýþýyor. Üstüne de espri yapýyor. Ýstanbul’un su sorunu bitecek benim ciðerler su topluyor ne de olsa…

Aramýzda kalsýn bir gün kocam dedi ki “iþte bu yüzden artýk hiçbir þeye inanasým gelmiyor. Eðer gerçekten olsaydý bize yardým ederdi. Bu kadar zorluk, sorun, hastalýk bir aileye verilmez ki, ben neyi yanlýþ yaptým! Kime kötülüðüm dokunmuþ… Ýnanmýyorum. Ýnancýmý kaybettim.” Ben teselli ediyorum, “öyle deme mutlaka bir gün gösterir o güzellikleri de bize…” Diyorum ama bende de pek umut kalmadý.

Ben de ona benim umutlarýmý veriyorum. Herkesin güzel, sýcacýk bir evi olacak. Saðlýklý, saðlam, temiz bir ev… Saðlýk bedava, doktorlar çok iyi davranacak. Eðitim bedava, tek kuruþ vermeyeceksiniz. Çocuklarýn beslenmesi, her þeyi, bakýmý devlete ait olacak. Yaþlýlarýn da öyle. Tatil yapacaksýnýz, denize gideceksiniz, sinemaya, tiyatroya… Gezip dolaþacaksýnýz. Çocuklarýnýz mutlu ve saðlýklý büyüyecek… Kaygýsýz ve huzurlu olacaksýnýz…

Yüzüme öyle bakýyor ki inanmak istiyor gibi...

Sanki ona bir masal anlatýyorum. Ama dalmýþ gitmiþ… O zaman daha çok savaþasým geliyor düþlerim için. Bir an irkiliyor ve “Bir evim olsun þu dünyada tek istediðim, baþka hiçbir þey istemiyorum. Allah’ým ne olur!” içi buruk, sesi kýrgýn, gözleri dolu…

71

Söylenceler...

Mavronis’in Ecinnisi

Derleyen / Atila Oğuz Mavronis uzun boylu ve iri yapýlý, gözü pek ve çekinilen bir kimseydi.

Gözü karalýðýyla da tanýnýrdý. Mavronis için hayatta engel yoktu, o ne zaman ne isterse yapardý engel tanýmazdý.

Günlerden bir gün Mavronis Gadohora koyunlarýndan birkaç tanesini satmak için gider.

Godohor pazarýnda koyunlarýný satmýþ ve köye dönmek için yola koyulur.

Ancak vakit geç olmuþtur ama Mavronis bir kere yola girdi bir daha geri dönmez.

Köyün sýnýrlarýna geldiðinde vakit bir hayli ilerlemiþti, ortalýk zifiri karanlýk ve sessizdi.

Magreyakurçe’ye (Uzunkayalar) geldiðinde yolunu yayýða benzer bir þeyin kestiðini gördü.

Saðýnda solundan geçmeye çalýþtý ama yayýk izin vermiyor ne yana gitse o da gidip yolunu kesiyor.

Caný fena halde sýkýlan Mavronis belindeki silahýna davranýr, birkaç el ateþ eder fakat hiçbir þey olmaz ve yayýk yolunu kesmeye devam eder.

Bu sefer silahýný sol eline alýr ve bir el ateþ eder.

Yayýk ortalardan kaybolur, ancak ortalýðý müthiþ bir gürültü alýr, Mavronis’in kulak zarlarý delinecek neredeyse. Seslerden yönünü þaþýrýr gibi olur.

Biraz dikkat ettikten sonra sesin karþýki halevodi’den (taþlýk alan) geldiðini anlar ve koþarak sersemlemiþ bir halde evine varýr.

Evine girer girmez nembolo’da (evin giriþi) yýðýlýp düþer.

Birkaç saat içinde kendine gelir ve olanlarý ailesine anlatýr.

Hangi zamandan çýkýp geldiðini tam olarak bilen yok, fakat birçok sohbetlerde anlatýlýr ve birçok insan o taþlýk alandan yükselen seslerin olduðunu söylerler.

Kim bilebilir kimin sesidir taþlýk veya baþka bir yerden yükselen sesler, ama bilinen bir gerçek var ki o da artýk cinlere, perilere rastlayan kimsenin olmamasý.

Belki de cinler, periler artýk kendilerine gerek kalmadýðýný düþünüyorlar, ortalýkta bu kadar ecinni dolaþýrken ve memleketi idare eder duruma gelmiþken.

72

Yaz ‘10

*

Geçmişe Yolculuk Özgün Denizci

İmkansızlık

Çalýþma odasýna doðru giden koridor üzerinde ilerlerken düþüncelere dalmýþtý: “Yani bu bant geriye doðru gidecek, bittikten sonra ise bant üzerindeki insanlar adýmlarýný geriye doðru atacaklar. Vücutlarý gittikçe küçülecek, büyükken çocuk olacaklar. Aðaçlar küçülerek topraða girecek ve tohuma dönüþecek, nehirler yukarý akacak, yaðmurlar gökyüzüne doðru yükselecek.” Üftade, yüzbinlerce yýllýk bilim tarihinin bugüne kadar geldiði noktada gerçekleþtirilecek en ileri deneyi kafasýnda canlandýrmaya çalýþýyordu. Sabah evinden çýktýðýnda öðrencilerinden biriyle karþýlaþmýþtý. Berkant felsefe ile çok ilgili bir gençti ve birkaç yýl önce Üftade ile farklý konularda birçok tartýþma yapmýþlardý. Bu sabah karþýlaþtýklarýnda Üftade Berkant’a yeni projesinden kýsaca bahsetmiþti. Elbette bu kýsa sohbet tüm evrenin deney laboratuvarý haline geldiði bir projeyi konuþmaya yetmezdi. Ýþlerini bitirip birkaç saat sonra yeniden buluþmak üzere sözleþerek ayrýlmýþlardý. Üftade’nin çalýþma alaný kilometrelerce geniþlikte bir saha üzerine kurulmuþ olan laboratuvarýn bir parçasýydý. Yapýlacak deneyde çalýþma yürüten bilim insanlarýndan birisiydi ve bu deney bütün insanlýðýn, hatta bütün evrenin “geleceðini” belirleyecek bir deneydi. Ýþlerini tamamladýktan sonra Üftade Berkant’la buluþacaðý yere geldi. Deniz manzaralý ve yeþillikler arasýnda güzel bir bahçeydi burasý. Bahçedeki görevliden birer meyve suyu istediler. Berkant, bu deney çok ilgisini çektiði için hemen bilgileri öðretmeninden almak istiyordu. Sorularýný sýralamaya hazýrlanýyordu ki Üftade söze baþladý: “Seninle bol bol felsefi tartýþma yaptýðýmýzý hatýrlýyorum. Sanýrým deneyden bahsetmeden önce yine böyle bir sohbet yapmamýz gerek.” deyip sordu: “Zaman kavramýný bilir misin?”

Berkant duraklamadan cevap verdi: “Evet; tabii ki biliyorum.”

“Peki zaman nedir? Tanýmlayabilir misin?

Berkant biraz düþündü, sonra “Böyle bir taným yapmak için hiç uðraþmamýþtým.” dedi ve düþünmeye devam etti. Üftade söze girdi: “Zamanýn geçtiðini nasýl anlarsýn?”

“Mesela saate bakarak anlayabilirim.”

“Saatin ibrelerinin ne þekilde ve ne kadar ilerlediðine bakarak geçen zaman hakkýnda bilgi edinebilirsin. Peki yanýnda saat yoksa?” Biraz durakladýktan sonra devam etti: “Ya da þöyle bir örnek verelim: Kapalý bir odada tek baþýnasýn. Hiçbir yerde pencere yok, sadece lamba yanýyor. Bir süre burada kaldýðýnda geçen zamaný ölçebilir misin?”

“Bu çok zor.”

Yaz ‘10

73

“Þimdi bir de ayný odanýn bir penceresi olduðunu düþün. Ama pencereden bakýnca herhangi bir manzara görünmüyor, sadece gündüz veya gece olduðunu fark edebiliyorsun. Bu durumda nasýl olur sence?”

“O zaman kaç gün geçtiðini anlayabilirim. Ama yalnýzca günleri sayabilirim tabii, saatleri ve dakikalarý tam olarak ölçemem. “Öyleyse þöyle diyebilir miyiz: Zaman, çevremizdeki deðiþimleri gözlemleyip ölçerek algýladýðýmýz bir kavramdýr.”

“Evet, galiba doðru.”

“Konuyu þöyle toparlamaya çalýþayým: Zaman, deðiþimle, daha doðrusu hareketle iliþkilidir. Hatta diyebiliriz ki hareket olduðunda zaman vardýr. Eðer hiç hareket yoksa, hiç deðiþim olmuyorsa akýp giden bir zamandan da bahsedemeyiz.” Üftade biraz durdu. Meyve suyundan bir yudum aldýktan sonra devam etti.

“Burada bir parantez açýp þunu belirtmem gerekiyor. Madde sürekli hareket halindedir. Biz algýlamýyor olabiliriz ama evrende hareket asla durmaz. Mesela þuradaki insanlarý görüyor musun?” Baþýyla yoldan geçenleri iþaret ederek konuþmasýný sürdürdü. “Yürüyorlar. Bu bir harekettir ve biz bu hareketi algýlayabiliyoruz. Fakat þuradaki masa yerinde sabit duruyor. Aslýnda o da hareket halinde ama biz algýlayamýyoruz. Algýlayamayýþýmýzýn sebebi ise duyu organlarýmýzýn bu hareketi algýlayacak düzeyde geliþmemiþ olmasý. Çünkü o masanýn þu anki hareketi atomik düzeyde.” Ciddi bir tavýrla Berkant’ýn gözlerine bakarak “Fizik derslerindeki atom yapýsýný hatýrlýyorsun deðil mi?

“Evet” dedi Berkant. “Protonlardan oluþan bir çekirdek ve onun etrafýnda çeþitli yörüngelerde hareket eden elektronlar var.”

“Aynen öyle. Ve iþte bu hareketler tüm atomlarýn, dolayýsýyla da tüm maddelerin var oluþlarýný saðlýyor.”

“Yani elektronlar olmadan madde de olmuyor öyle mi?

“Elektronlar var olsa bile atom çekirdeðin etrafýndaki yörüngesel hareketlerini gerçekleþtirmedikleri taktirde yine o madde var olamýyor. Elektronlarýn ve protonlarýn atom içerisindeki hareketleri atomun ve o atomlardan oluþan maddenin var olmasýný saðlýyor.”

Berkant konuyu anladýðýný belirten bir ses tonuyla “Ve bu hareket zaman kavramýný da ortaya çýkarýyor öyle mi?”

“Kesinlikle.”

“Peki bu durum sizin projenizde nasýl deðerlendirilecek?”

“Biliyorsun evrendeki her þey atomlardan oluþur. Çevremizdeki eþyalarý düþün; veya insanlarý… Her þey bu atomlardan ve atomlardaki proton, elektron ve nötronlardan oluþuyor ve atom altý parçacýklarý denilen bu küçük yapý taþlarýnýn durmaksýzýn süren hareketleri

74

maddenin var oluþunun ve zamanýn en önemli belirleyici rolünü oynuyor.” Üftade, Berkant’ýn gözlerine bakýp ne kadar dikkatli dinlediðini kontrol ettikten sonra devam etti.

“Bahsettiðimiz bu hareketin bir özelliði de hep ayný yönde oluþu. Yani mesela elektronlar kendi yörüngeleri üzerinde hep ayný yöne doðru hareket ediyorlar ve atomlar düzeyindeki bu hareket diðer tüm hareketlerin de belirleyicisi oluyor. Örneðin elini havaya kaldýrýþýn, yürürken adým atýþýn, bir kuþun kanat çýrpmasý, bir taþýn aþaðý doðru yuvarlanmasý, denizin dalgalanmasý, bulutlarýn gökyüzünde yer deðiþtirmesi, yani aklýna gelebilecek her þey; ve elbette ki düþüncelerin, yani beynin ve onu oluþturan atomlar için de bu durum geçerli.”

Berkant pür dikkat Üftade’yi dinliyordu. Üftade ise onun konsantre olup dinleyiþinden hoþnut bir þekilde anlatmayý sürdürdü.

“Tüm maddeler hareket halinde ise ve bu hareket zamaný ortaya çýkarýyorsa atomlar düzeyindeki tüm hareketi tersine çevirdiðini düþünürsen ne bulursun?”

Berkant irkildiðini hissetti. Üftade’nin anlattýðý konu alýþýlmýþýn çok dýþýnda bir durumdu ve bu durum zamanýn geriye doðru akmasý anlamýna geliyordu. Emin olamayarak sordu.

“Yani zaman yolculuðu denemesi yapýyorsunuz öyle mi? Ama bu gerçekten mümkün olabilir mi?”

“Olabileceðini düþünüyorum. Fakat asýl sonucu bu ilk denemeden sonra göreceðiz.”

“Yine de böyle bir þeyin olabileceðine hala inanamýyorum. Biliyorsun bugüne kadar pek çok bilim insaný bunun olamayacaðýný söylemiþti.”

“Bu konuyla ilgili çok sayýda araþtýrma yapýldý elbette. Ancak bugüne kadar olumlu sonuç alýnamamýþ olmasý bundan sonra da baþarýlamayacaðý anlamýna gelmez. Zaten bilim insanlarý da hiçbir zaman ‘imkansýz’ kelimesini kullanmazlar.” Üftade derin bir nefes aldýktan sonra “Neyse, konumuzun dýþýna çýkmayalým” diyerek devam etti.

“Biliyorsun bugüne kadar çeþitli yöntemlerle geçmiþten geleceðe yolculuklar gerçekleþtirilebildi. Özellikle uzayda seyahat olanaklarýný saðlayan uzay gemileri yapýldýktan sonra bunlarýn çok yüksek hýzlarda seyahat edebilmesi de saðlanýnca zaman atlama yani geleceðe gitme sýradan bir olay haline geldi.”

Berkant bunu tam olarak anlayamamýþtý.

“Ben bu konuda da fazla bilgiye sahip deðilim. Yani böyle durumlarýn yaþandýðýný biliyorum ama nasýl olup da uzayda seyahat edenlerin seneler geçmesine raðmen hiç yaþlanmadan dünyaya döndüklerini çözemiyorum.” Üftade, “Tamam o zaman. Öncelikle buradan baþlayalým” dedi ve devam etti.

Yaz ‘10

“Albert Einstein’ýn izafiyet teorisini duymuþsundur. Bu teori uzay teknolojisinin geliþmesi sonucu deneylerle ve yaþananlarla ispat edilmiþ oldu. Einstein, çok yüksek hýzlarda seyahat edildiðinde zamanýn daha yavaþ aktýðýný söylemiþti. Ýlk baþlarda dönemin sinemacýlarý bu konuyu bilim – kurgu filmlerinde defalarca iþlediler. Günümüze gelene kadar teknolojinin ilerlemesi bu durumu kurgu deðil gerçeklik haline getirdi.”

Konuþurken bir yandan da elindeki bardaðýný döndürüyordu.

“Zaman kavramýnýn atom altý parçacýklarýnýn yani proton, nötron ve elektronlarýn hareketleri sonucu oluþtuðunu söylemiþtim. Eðer bu parçacýklarýn hareketi yavaþlarsa onlarýn oluþturduðu atomlarýn ve o atomlardan oluþan cisimlerin – ki buna canlýlar da dahil – zaman kavramý da yavaþlamýþ olur. Ýþte yüksek hýzlarda seyahat eden cisimlere ve canlýlara olan da budur. Iþýk hýzýna ne kadar yaklaþýlýrsa o ortamdaki zaman da o kadar yavaþ iþler.”

“Anladým” dedi Berkant; ve bilgiç bir edayla devam etti.

“Uzay yolculuðuna çýkan insanlar 50 – 60 yýl sonra geri döndüklerinde 2 veya 3 yýl yaþamýþ olarak geliyorlar. Bu yüzden de bizim dünyada yaþamýþ olduðumuz onlarca yýlý atlamýþ ve geleceðe gitmiþ oluyorlar.” Üftade baþýyla onayladý. Berkant sorulara devam ediyordu.

“Ama kendi zamanlarýna geri dönemiyorlar tabii deðil mi?” “Þu güne kadar bu gerçekleþtirilebilmiþ deðil. Ancak bizim çalýþmamýzýn amacý da tam olarak bu. Zaman yolculuðunu uygulanabilir bir fikir haline getirmek.”

“Ama bu nasýl olacak? Evrendeki tüm atomlara etki edebilecek misiniz?”

“Bütün evreni etkileyebilecek olanaklara ve enerjiye sahip deðiliz. Planýmýz tam olarak þu: Bir uzay gemisi güneþ sisteminin dýþýna çýkýp oradan güneþ sistemini etkileyecek kadar enerjiyi sisteme yönlendirecek ve buradaki tüm cisimler üzerinde atomik bir reaksiyon baþlatarak atom altý parçacýklarýnýn hareketlerini ters yönde gerçekleþtirmelerini saðlayacak. Bu þekilde dünyadaki zamaný birkaç yüzyýl geriye alabileceðimizi düþünüyoruz.” “Çok kafa karýþtýrýcý. Ýnsanýn aklýna bir sürü soru geliyor.”

“Senelerdir bu projenin üzerinde çalýþan bilim insanlarýnýn bile kafasýnda hala sorular var. O yüzden senin karmaþýk olarak görmen gayet normal. Bütün bu sorularýn cevabý deney bittiðinde bulunmuþ olacak.”

“Gerçekten çok ilginç. Yani zaman yolculuðu böyle mi oluyor gerçekten? Filmlerde izlediðimiz çok daha farklýydý.”

Yaz ‘10

“Filmlerde bilimsel verilerden faydalanýlýyordu elbette ama yeterince deðil. Mesela o filmlerde hep zaman makinesi diye bir araç olur ve bu araç kullanýcýsýný istediði tarihe taþýr. Öyle ki zaman yolcusu geçmiþe gidip kendi çocukluðunu görebilir. Fakat gerçekte böyle olmasý mümkün deðil.”

“Nasýl yani?”

“Söz ettiðimiz filmler tarihi yaþanmýþ ve yaþanacak bir dizi olaylar bütünü þeklinde algýlar ve zaman yolcusu bu sýralanmýþ tarih üzerinde hareket eder. Mesela bu zaman yolcusu kendi geçmiþine gidip, geçmiþteki kendisini bulup öldürse ne olur? Bu, zaman yolculuðu üzerine düþünüp kafa yoran pek çok insanýn düþünüp içinden çýkamadýðý bir kaos olmuþtur. Yani geçmiþteki Sen’i bulup öldürüyorsun. Bu durumda gelecekte senin var olman mümkün olamaz. Peki ama o zaman tetiði kim çekecek?”

Sorudan sonra cevap beklemeden devam etti.

“Elbette bu tamamen bilimselliðin dýþýnda bir varsayým. Bunu çizerek anlatmaya çalýþayým.” deyip çantasýndan bir not defteri ve kalem çýkardý. Yatay bir çizgi çekti. Ve konuþmasýna devam etti.

“Diyelim ki bu tarih süreci. Biz bu noktadayýz.” Çizdiði doðru üzerine bir nokta koydu. “Sað taraf geçmiþ zaman olsun, sol taraf da gelecek. Ve bu doðru her iki yönde de sonsuza gidiyor. O filmlerdeki senaryoya göre zaman yolcusu geçmiþe ya da geleceðe giderken bugünden hareket eder ve gittiði tarihte yeniden zaman akýþýna dahil olur.”

Bunlarý anlatýrken bir yandan da çiziyordu. ‘Bugün’ olarak belirlediði noktadan baþlayýp doðrunun sað tarafýnda baþka bir noktaya kadar giden bir yay çizdi ve anlatmayý sürdürdü. “Ýþte dahil olduðu bu noktada yaþamýný sürdürür.

Ancak senaryolarda anlatýlan bu durum gerçekte böyle olmuyor. Daha doðrusu bizim projemizdeki tasarým böyle deðil. Zaman yolculuðu az önce anlattýðým þekilde, güneþ sisteminin dýþýna çýkýlarak gerçekleþecek.”

Deftere çizdiði þekli göstererek “Buradaki gibi bir dýþarý çýkýþ var. Zaman yolcularý uzay gemisiyle birlikte güneþ sisteminin dýþýna çýkacak ve geriye kalan her þey o ana kadarki hareketlerinin tam tersini yapacak. Yani kuþlar geriye doðru uçacak, insanlar adýmlarýný geriye doðru atacak, bugüne kadar inþa edilen tüm yapýlar ayný þekilde yýkýlacak ve zaman geriye doðru iþlemiþ olacak.”

“Bu anlattýklarýn gerçekten de ütopik geliyor. Güneþ sistemindeki tüm atomlarý etkileyecek olan nasýl bir teknoloji olabilir ki?”

“Bu iþlem daha küçük boyutlarda ve kýsa süreli olarak birkaç defa denendi. Küçük bir deney küresi içerisine kobay olarak hayvanlar yerleþtirildi ve birkaç saniyeliðine deney uygulandý. Sonuç baþarýlýydý.”

75

Bu son sözleri söylerken yüzünde gülümseyiþ belirdi. “Þimdi söz konusu olan bütün güneþ sistemi olunca, gerekli olan enerjinin ne kadar olduðunu sen tahmin et.”

“Peki bu sorun nasýl çözülecek? Yani bu kadar enerji nereden bulunacak?”

Güneþ sisteminin dýþýnda Sirius yýldýz sistemine dahil olan ve yüksek miktarda plutonyum rezervine sahip bir gezegen üzerinde çok sayýda nükleer santral ve güç depolama ünitesi inþa edildi.” dedi ve ekledi. “Biliyorsun, plutonyum nükleer enerji elde etmek için en uygun ve verimli elementtir.”

Açýklamalarýna devam ediyordu. “Atomlar üzerindeki reaksiyonu baþlatmak üzere ýþýnlar yayacak olan devasa cihazýmýz ise ayný gezegenin hemen dýþýnda kurduðumuz bir uzay istasyonu üzerinde bulunuyor.”

“Anlaþýlan her þey çoktan hazýr.”

“Evet, bugünlerde son kontrollerimizi yapýyoruz.

Birkaç gün içinde ekibimiz uzay gemisi ile yola çýkacak. Ama kendimizi istenmeyen olasýlýklara da hazýrlamalýyýz tabii. Geri dönüþe imkan býrakmayacak senaryolar gerçekleþebilir ve hatta bugüne kadar üretilmiþ kaos teorilerine benzer durumlar bile ortaya çýkabilir.”

“Nasýl yani? Kaos teorileri ne diyorlar?”

“Bugüne kadar zaman yolculuðuyla ilgili çok sayýda teori ortaya konuldu ve bunlar içerisinde böyle bir olayýn kaotik sonuçlar doðuracaðýna dair düþünceler de vardý. Örneðin az önce konuþtuðumuz geçmiþe gidip, kendi gençlik halini gören ve onu öldüren zaman yolcusunu hatýrla. Buna benzer çok senaryo var. Bu kaos teorilerinden birisi gerçekleþtiði taktirde insanlýk tarihi deðiþebilir. Ve hatta insanlýk tarihi yok olabilir.”

Bu son sözleri sesini ciddileþtirip, kelimeleri tek tek vurgulayarak söylemiþti.

Berkant anladýðýný belli eden bir ses tonuyla “Ve bu ihtimal sizin projenizde gerçekleþebilir, öyle mi?” dedi.

“Tam olarak verdiðim örnekteki þekilde deðil elbette, ama sonuçta tüm sistemin atomlarýný etkileyecek bir tepkime gerçekleþecek. Gezegenlerin atomlarýna ayrýþmasý bile olasý bir durum.”

“Yani her þey paramparça olabilir.”

“Evet bu bir risk. Ýþin zamanla ilgili olan, yani kaosa yol açabilecek kýsmýný ise bilemiyoruz. Bilim – kurgu filmlerindeki senaryolarýn gerçekleþeceðini düþünmüyoruz elbette. Ama bunlar dýþýnda bir durum da karþýmýza çýkar mý, onu da bilemiyoruz. Yaþayýp göreceðiz.” Üftade saatini kontrol etti ve gülümsedi. “Zaman akýp gidiyor. Artýk gitmeliyim. Malum, yakýnda yolculuk var.” dedi ve vedalaþýp ayrýldýlar.

Yolculuk günü geldiðinde Üftade yine ayný koridordan laboratuvarýna doðru ilerlerken kafasýndan her günkü düþünceler geçmeye baþladý.

76

“Yani bu bant geriye doðru hareket edecek, bandýn bitiminde insanlar adýmlarýný…” birden durdu. “Artýk bugün de böyle düþünmemeliyim” diyerek kendini motive etmeye ve rahatlamaya çalýþtý. Çalýþma odasýna girip son kontrollerini yaptý. Hiçbir þey unutmamasý gerekiyordu. Bu son kontrollerden sonra odasýný terk etti ve kendisini uzay gemisine götürmek üzere bekleyen taþýta kadar yürüdü. Diðer ekip arkadaþlarý da kendisi ile birlikte ayný araca gelmiþlerdi. Araçtakiler operasyonun genel iþleyiþini yürüten ekibi oluþturuyorlardý. Gidecekleri gezegendeki enerji santrallerinde ve uzay istasyonunda çalýþacak diðer görevliler daha önceden yola çýkmýþlardý. Uzay gemisinin mürettebatý ise doðal olarak bilim insanlarý gelmeden önce gemideki yerlerini almýþlardý. Üftade ve ekip arkadaþlarý da gemiye yerleþtiler. Artýk yolculuk baþlamak üzereydi.

Ve gemi yavaþça hareket etti. Aylarca sürecek olan yolculuk baþladý. Dünyayý belki de son kez canlý olarak izliyorlardý ve onlar yükseldikçe gezegenleri küçülüyordu.

Dünya gözden kayboldukça evrenin diðer görsel güzellikleri karþýlarýnda beliriyordu. Rengarenk yýldýz sistemleri uzay boþluðundaki tüm güzellikleri görmelerini saðlayan pencerelerinden sunuluyordu önlerine.

Aylar sonra yolculuðun sonuna gelinmiþti. Sirius yýldýz sisteminin en dýþýndaki gezegen olan Simpus üzerinde canlý yaþamýna uygun atmosfer bulunmuyordu.

Bu yüzden buradaki enerji santrallerinde insanlarýn yaþamalarýna elveriþli yapay bir atmosfer sistemi kurulmuþtu. Binalarýn dýþýna ise özel uzay giysileri olmadan çýkýlamýyordu.

Yapýlacak denemenin zamanlamasý son derece detaylý hesaplamalarla belirlenmiþti. Çünkü deney, Sirius yýldýzlarý etrafýnda dönen gezegen, güneþ sistemine en yakýn konuma geldiðinde yapýlmalýydý.

Uzay gemisi, Simpus gezegeninin atmosferinin hemen dýþýna kurulmuþ olan uzay istasyonuna yanaþtý. Çalýþmayý yapacak olan bilim insanlarýnýn bu istasyonda bulunmalarý gerekiyordu.

Simpus kendi ekseni etrafýnda döndüðü için güneþ sistemini enerji bombardýmanýna tutup atomik reaksiyonu baþlatacak olan Enrot isimli enerji yönlendirme sistemi gezegen üzerinde sabit bir noktaya kurulamamýþtý. Çünkü Enrot’un deneme baþladýðý andan itibaren sürekli olarak güneþ sistemine dönük kalabileceði bir pozisyonda olmasý gerekiyordu. Bu yüzden bu uzay istasyonu kurulup Simpus dýþýndaki yörüngesine oturtularak güneþ sistemine karþý olan konumu mümkün olduðunca sabitlenmiþ oldu.

Deneme baþladýktan sonra Enrot cihazýnýn aktif olarak kalmasý ve iþlemi gerekli süre boyunca devam ettirebilmesi için sürekli olarak yüksek miktarda enerji i-

Yaz ‘10

le beslenmesi gerekiyordu. Bu çok yüksek miktardaki enerji Simpus üzerinde kurulmuþ olan enerji santralleri tarafýndan saðlanacaktý. Fakat bu enerjinin gezegenin dýþýnda bulunan uzay istasyonuna nakledilmesi ayrý bir zorluk oluþturuyordu. Yerden yüzlerce kilometre uzaklýktaki istasyona kablolarla enerji taþýnmasý mümkün deðildi. Bu, kablolarýn imal edildiði iletken nedeniyle enerji kaybýna neden olurdu. Ancak asýl zorluk bu deðildi. Gezegen kendi etrafýnda dönerken uzay istasyonu güneþ sistemine karþý olan konumunu sabit tutuyordu. Baþka bir deyiþle istasyon gezegenin etrafýnda dönüyordu. Bu yüzden kablo kullanmak olasý deðildi.

Enerjinin nakil sorununu çözmek için 2000’li yýllarýn baþýnda icat edilen ve sonraki dönemlerde geliþtirilen Kens isimli kablosuz enerji nakil sistemi kullanýldý. Bu sistem ilk bulunduðu zamanlarda dizüstü bilgisayarlar için tasarlanmýþtý ve elektrik prizinden ancak 50 cm uzaklýða enerji taþýyabiliyordu.

Kens teknolojisinin gelmiþ olduðu son nokta Simpus’taki kullaným þekli olacaktý. Bir hayli aþama kat edilmiþ olmasýna raðmen gezegen yüzeyinden atmosfer dýþýndaki uzay istasyonuna doðrudan taþýma yapmak mümkün deðildi. Bu yüzden aradaki mesafe boyunca iki adet tekrarlayýcý kullanýlýyordu.

Tekrarlayýcýlar havada asýlý kalabilecek þekilde dizayn edilmiþlerdi. Santrallerde sürekli olarak üretilen enerji, göndericiler sayesinde önce birinci tekrarlayýcýya yollanýyordu. Tekrarlayýcýya alýnan enerji daha yüksekte ve dolayýsýyla uzay istasyonuna daha yakýn konumda bulunan ikinci tekrarlayýcýya gönderiliyor ve buradan da son olarak istasyona ulaþmasý saðlanýyordu.

Tüm teknik altyapý hazýrdý. Ýþ artýk denemeyi gerçekleþtirecek olan ekibe kalýyordu. Ýstasyondaki son kontroller de yapýldý. Artýk tarihi deneme baþlatýlabilirdi. Üftade yine duygusal bir ruh haline bürünmüþtü. “Þu anda karþýmda gördüðüm bu gezegenler birazdan geriye doðru hareket etmeye baþlayacaklar. Ýçlerindeki milyarlarca canlýnýn yaþamý geriye doðru akacak.

Týpký bir filmi geriye sarmak gibi.” Üftade Ekibin deneyimli üyelerinden Elin’in sesiyle kendine geldi.

“Hazýrýz Üftade. Ýþlemi baþlatabiliriz.”

“Tamam o zaman. Hadi baþlatalým.” Üftade iþlemi baþlatmak üzere Enrot’un yönetim panelinin önüne geldi. Karþýsýndaki pencereden güneþ sistemindeki gezegenleri görebiliyordu. Ve düðmeye bastý. Paneldeki göstergeler hareketlendi. Güneþ sistemine doðru dönmüþ olan enerji panelleri parlamaya baþladý. Simpus’tan gelen enerji Enrot tarafýndan yoðunlaþtýrýlarak güneþ sisteminin bulunduðu tarafa yönlendirildi.

Birdenbire gözlerini kamaþtýran bir parýltýyla irkildi Üftade. O anda en kötü olasýlýklara kendini hazýrla-

Yaz ‘10

maya çalýþýyordu. O göz kamaþtýrýcý parlaklýk gözlerini aldýðýnda büyük bir korku ile güneþ sisteminin atomlarýna ayrýþtýðýný düþündü. Ancak birkaç saniye süren parlaklýk ortadan kalkýp gezegenleri gördüðünde rahatlayabildi. Gözü ilk olarak dünyayý aradý elbette. Minicik mavi küreyi gördüðünde ise artýk iyice ferahlamýþtý.

Durakladý ve gelen verileri incelemeye baþladý. Ýlk ve canlý sonuç karþýsýndaki penceredeydi. Gezegenlerin yörüngelerinin tersine döndüðünü fark etti. Kendini tutamadý.

“Baþardýk! Geriye Dönüyor!”

Benzer tepkiler ayný anda verilmiþti. Ekibin tamamýnda þaþkýnlýk ve sevinç bir arada yaþanýyordu. Birbirine sarýlanlar, zafer þarkýlarý söyleyenler… Uzay istasyonunun içi karnaval yerine dönmüþtü.

Bir süre sonra ilk heyecan atlatýldý. Herkes görevinin baþýna geçmiþti ama yine de hala insanlarýn içi içine sýðmýyordu. Hepsi insanlýk tarihini deðiþtirdiklerinin farkýndaydý.

Dünyadaki zamanýn bu geriye akýþýnýn belirli bir süre daha devam etmesi gerekiyordu ve bu süre bir insan ömründen daha uzundu.

Yapýlmak istenen zamanýn birkaç yüzyýl geriye alýnmasýydý. Bu sürenin sonunda Enrot yeniden güneþ sistemine müdahale edecek ve zamanýn geriye doðru deðil de yeniden normal akýþýnda ilerlemesini saðlayacaktý. Bu sayede zaman birkaç yüzyýl geriye alýnmýþ ve o tarihten itibaren tarihin akýþý yeniden saðlanmýþ olacaktý. Þu durumda her þey olaðan seyrinde, planlandýðý gibi gidiyordu. Aþýlmasý gereken tek engel vardý, o da beklenmesi gereken yüzyýllardý. Bir insanýn bu kadar süre yaþamasý mümkün deðildi elbette.

Alber Einstein’ýn ünlü rölativite kuramý bu sorunun çözümünü oluþturuyordu. Bu kurama göre ýþýk hýzýna yakýn süratlerde hareket edildiðinde zaman, duran cisimlere göre çok daha yavaþ ilerliyordu.

Ellerindeki imkan bunu saðlayabilecek düzeydeydi. Deneyin bu ilk bölümü bitirildikten sonra araþtýrma ekibinin üyeleri uzay gemisine geri döndüler. Bu gemi ile uzayda seyahat ederek istasyona geri döneceklerdi.

Bu sayede istasyonda yüzlerce yýl geçmesine karþýn kendileri sadece birkaç sene yaþlanmýþ olacaklardý.

Uzay gemisi istasyondan ayrýldý ve Sirius çevresinde belirlenen yörüngesine girmek üzere havalandý.

Sirius yýldýzlarýnýn etrafýnda dönmeye baþlayarak hýzýný giderek artýrdý ve sonunda hýzý saniyede 250.000 kilometreyi buldu. O güne kadar bilimin ve mekaniðin geldiði son noktada ulaþýlabilecek en yüksek hýz buydu ve bu ýþýk hýzýna çok yakýn bir süratti. Dolayýsýyla bu hýza eriþen bir gemideki zaman normalden çok çok yavaþ olacaktý.

77

Ve öyle de oldu. Yolculuk baþlayalý 4 yýl geçmiþti ve artýk istasyona geri dönme zamaný gelmiþti. Tüm hesaplamalar çok ince yapýlmýþtý. Gemide geçen 4 yýla karþýlýk Enrot ve Simpus’ta yaklaþýk 300 yýl geçmiþ olmalýydý; ve elbette Dünya’da da öyle. Tabii burada önemli bir detay var. Dünyadaki zaman, atom hareketlerinin yönü deðiþtirildiði için ileri deðil geriye doðru akmýþtý. Üftade ve diðer ekip üyeleri Enrot’a döndüklerinde ilk olarak buradaki yeni personelle tanýþtýlar. Evet, yeni personel. Çünkü aradan geçen 300 yýlda uzay gemisi Enrot’tan ayrýlýrken burada görev yapan insanlar çoktan ölmüþlerdi. Þimdiki çalýþanlar ise öncekilerin torunlarýydý. Ancak önceki nesil tarafýndan son derece donanýmlý ve eðitimli olarak yetiþtirilmiþlerdi. Doðal olarak yapýlan deneme hakkýnda da bilgi sahibiydiler.

Tanýþma safhasýndan sonra deneyin ikinci aþamasý için hazýrlýklara giriþildi. Üftade yeniden kontrol panelinin baþýna geçti. Normalin tersi yönde hareket eden güneþ sistemi yeniden eski düzenine döndürülecekti. Enrot’un enerji yönlendirici panelleri yeniden açýldý ve güneþ sistemine doðru yöneldi. Yönlendirilen ýþýnlar atomlar düzeyindeki hareketleri yeniden tersine çevirmek üzereydi. Ve Üftade yeniden düðmeye bastý.

Karþýsýndaki pencereden gezegenleri izleyebiliyordu.

Geçen defa ki göz alýcý parlaklýk yine karþýsýndaydý ve yine hiçbir þey göremiyordu. Saniyeler sonra gezegenler tekrar karþýsýndaydý ve hareketleri normale dönmüþtü.

Bu kez hissedilen heyecan birinci aþamadaki kadar büyük deðildi. Ýlk denemede duyulan korkunun da etkisi ayný þekilde azalmýþtý. Ama sýfýr düzeyinde de deðildi elbette. Üfdade’nin hisleri bu kez daha çok bir bilim insaný olarak iþliyordu. Ýlkindeki duygusallýðýn yerini daha gerçekçi bir bakýþ almýþtý. “Eðer olumsuz bir durum olacaksa bile zaten ilk aþamadan sonra ok yaydan çýkmýþ oldu. Bu aþamadan sonra yapýlmasý gereken denemeyi tamamlamak.” diye düþünüyordu.

Enrot’un iþi bittiðinde güneþ sistemini yeniden incelemeye baþladýlar. Görünüþe göre her þey eski haline dönmüþtü. Dünyadan gelen veriler incelendiðinde ise yaþamýn normal seyrinde aktýðý ve insanlýðýn 2000’li yýllarýn baþýnda olduðu görülüyordu.

Bu önemli bir baþarý anlamýna geliyordu. Kitaplardan okuduðu tarih þimdi yeniden yazýlýyordu ve buna müdahale etme, o tarihin içinde yer alma ve hatta tarihi deðiþtirme þansý vardý. * Hikayede geçen bilimsel olaylar, günümüzün teknolojik koþullarý uygun olmadýðý için sonuçlarý bilinemeyen denemelerdir. Bu yüzden olaylarýn sonuçlarý kurgu olarak karþýmýza çýkmýþ ve bütünlüðün saðlanabilmesi için bazý fiziksel detaylar ihmal edilmiþtir.

78

BİR CAN Bir can taşır bir bedende Umuda yolculuğunun vakitlerinde Umuda taşır belki, yorgun bacaklarında Gülümser yarına inat bir başka Geleceğini yüklemişti doğmasına Belki her şey değişir anlamında Yarına bir başka bakardı Yeni doğan güne merhaba diyerek Bir can taşır bir bedende Yüreği kocaman bir halde Umut olsun yarınlarına Güzel düşlerinin kahramanlığına Doğacaktı oysaki o Ne olacağını bilmeden ağlayarak Gözlerini şaşkın bir şekilde dikecekti Onu var eden güzel varlığa Kah ağlayacaktı kah gülecekti Nasıl büyüdüğünü bilmeden Kocaman gözleriyle bakacaktı dünyaya Anasının kucağından daha soğuk Şefkatsiz bir atmosfere doğru Ne olacağını bilmeden yürüyecekti Oysaki ne umutlar yüklemiştik ona Geleceğimizin büyük ufku diye Umudumuzun güzel heyecanı olarak Bir başka zamana akardı Ne olacağını bilmeden Zaman akıp gidecekti yaşamından Oysaki anası hep bakacaktı ona Dünyanın zalim hükümlerine Karşı durmayı bilecekti kendinde Dört duvar arasına düşecekti Sırtına inen coplara inat Yine de gülecekti zalime karşı Anası gözyaşlarını dökecekti Yavrum nerde diye Oysaki anası hiç kıymamıştı ona Hep fedakar hep korumuştu Nerden bilecekti olacakları Umut yüklemişti küçücük bedenine Küçücük bedeni kaldıramadı işkenceyi Onursuzluğa karşı durmayı bilecekti Haykıracak ölümüne özgürlük diye Anasının umudunu verecekti Güzel ve onurlu bir yaşamı Anasına hediye edecekti Onurlu tüm insanların Unutulmaz bir kahramanı olacaktı Yarınlarımız bir can bir bedendedir Ne mutlu onurlu bir yaşama…

Amed’li Orhan

Yaz ‘10

Kemanger’in mektubu: “Kalbimin bir çocuğun göğsünde atmasına izin verin” Aylardýr hapishanedeyim. Hapishanenin benim irademi, sevgimi ve insanlýðýmý ezeceði ve beni ehlileþtireceði sanýldý. Tarih kadar uzun, sonsuzluða uzanan duvarlarla çevrili bir koðuþta tutuldum. Beni, sevdiklerimden, ülkemin çocuklarýndan ayýracaðý sanýldý. Fakat, her gün hücremin ufak penceresinden uzak yerlere doðru yolculuða çýktým ve kendimi onlar arasýnda ve onlar gibi hissettim. Buna karþýlýk, onlar bende hapsedilmiþ kendi kederlerinin yansýmasýný göreceklerdi; böylece hapishane birbirimizle olan baðlarýmýzý derinleþtirdi. Hapishane karanlýðýnýn güneþin ve ýþýðýn anlamýný zihnimden sileceði sanýldý, fakat karanlýk ve sessizlikte alaca menekþelerin büyüdüðüne tanýk oldum. Hapishanenin, zihnimin zamaný ve onun deðerini unutmaya terk etmeye zorlayacaðý sanýldý. Ancak hapishane dýþýndaki anlarý yeniden yaþadým ve yeni bir yol seçmek için yeni bir “ben” doðurdum.

Ayný zamanda, benden önceki tutuklular gibi, yeni bir þafaðý görme umuduyla hapishanenin karanlýðýna dayanmak zorunda kalan iþkence görmüþ bir neslin son kiþisi olacaðýmý umarak, yoluma çýkan bütün aþaðýlama, hakaret ve zulmü tüm kalbimle kucakladým.

Bir gün, onlarýn “‘Allahýna’ karþý savaþ yürütmekten dolayý” ‘kafir’ olarak damgalandým. Böylece, adaletin ilmiði yaþamýmý almak üzere dokundu.

Yaz ‘10

79

Evin zindanýnda Ýdam Ýran’ýn iþkence merkezi olarak bilinen baþkent Tahran’daki Evin cezaevinde iidam edilenler: Þirin Elem Hulu: Tahran’da tutuklanan Þirin Elem Hulu hakkýnda ömür boyu hapis cezasý verildiði ailesine bildirilmiþti. Ancak avukatý PJAK üyesi olmakla suçlanan müvekkili Hulu hakkýndaki cezanýn idam olduðu açýklandý. Ýran’ýn Mako kenti nüfusuna kayýtlý olan 28 yaþýndaki Hulu, iþkencesi ile ünlü Tahran’daki Evin cezaevinde tutuklu bulunuyordu.

Ferzad Kemanger: Kürt öðretmen Ferzad Kemanger, Temmuz 2006’da tutuklandý. Tutuklandýðý 11 yýldýr bir teknik kolejinde öðretmenlik yapýyordu. Ýþkence altýnda bacaðý kýrýldý ve kolu yandý. Ayný zamanda saçlarýnýn bir kýsmý da iþkence altýnda koptu. Çenesi aðýr yara aldý, aðýr saðlýk sorunlarý yaþýyordu. Devrim mahkemesi tarafýndan Þubat 2008’de hakkýnda idam cezasý verildi. En az 16 ay boyunca tek kiþilik hücrelerde tutuldu. 33 yaþýnda Ferzad Kemanger, Tahran’daki hücresinde idamý beklerken organlarýný baðýþlamýþtý.

Ferhad Wekili: Temmuz 2006’da Ferzad Kemanger ve Eli Heyderiyan ile birlikte tutuklanan Kürt öðretmen Ferhad Wekili, meslektaþlarý gibi aðýr iþkenceler gördü, aylarca hücrelerde tutuldu. Ýdam cezasý aldýðýnda Tahran’daki Evin cezaevinde tutuluyordu. Ýdam cezasý aldýklarý duruþma 7 dakika sürmüþtü.

Eli Heyderiyan: Ferzad Kemanger ve Ferhad Wekili ile birlikte Temmuz 2006’da tutuklandý ve idam cezasýna çarptýrýldý. Tahran yakýnýndaki Kerec Cezaevi’nde tutuluyordu

Ve bugünden beri istemeyerek idamýmý bekliyorum. Ancak, bütün sevgili insanlarýma olan sevgimle, eðer yaþamýmý kaybedeceksem, bütün organlarýmýn onlarý alýnca yaþam bulacaklara gitmesine izin vermeye karar verdim. Ve kalbimin, ondaki bütün sevgi ve tutkuyla birlikte bir çocuða baðýþlanmasýna izin verin. Nereden olacaðý hiç fark etmez; Kaaron banklarýnda, Sabalaan Daðý yamaçlarýnda, Doðu Sahara kenarlarýnda veya Zaðros Daðlarý’ndan güneþin doðuþunu seyreden bir çocuk. Tek istediðim isyankar, kýpýr kýpýr kalbimin, benden daha isyankarca kendi çocukluk arzularýný aya ve yýldýzlara ifþa edecek ve onlara sonradan bir yetiþkin olarak ihanet etmeyeceðine dair onlarý tanýk tutacak bir çocuðun göðsünde atmaya devam etmesidir. Tek istediðim, kalbimin yataða aç giden çocuklar üzerine sabrýný kaybeden birinin göðsünde; “bu yaþamda en küçük arzum bile gerçekleþmeyecek” diye yazan ve kendisini asan Haamed’in –benim on altý yaþýndaki öðrencim- hatýrasýný kalbimde canlý tutacak birisinde atmaya devam edebilmesidir.

Hangi dili konuþuyor olursa olsun, kalbimin bir baþkasýnýn göðsünde atmasýna izin verin. Tek istediðim, onun, nasýrlý ellerinin kalýnlýðý eþitsizliklere karþý öfke kývýlcýmlarýný canlý tutacak bir iþçinin çocuðu olmasýdýr. Kalbimin, çok uzak olmayacak bir gelecekte, çocuklarýnýn onu her sabah güzel gülümsemeleriyle selamlayacaðý ve birlikte bütün neþe ve oyunlarý paylaþacaklarý bir köy öðretmeni olacak bir çocuðun göðsünde atmasýna izin verin.

O zaman, çocuklar yoksulluk ve açlýk gibi kelimelerin anlamýný bilmeyecektir; “hapishane”, “iþkence”, “baský” ve “eþitsizlik” terimleri, onlarýn dünyasýnda bütün anlamlarýndan yoksun olabilecektir. Uçsuz bucaksýz dünyanýzýn ufak bir köþesinde kalbimin atmasýna izin verin. Sadece ona özenli olun, çünkü o, tarihi acý ve eziyet ile dolu ülkesinin insanlarýnýn anlatýlmamýþ hikayeleriyle dolu bir kiþinin kalbidir. Kalbimin bir çocuðun göðsünde atmasýna izin verin ki bir sabah yapabildiðim kadar yüksek sesle ve anadilimde –Kürtçe-, haykýrabileyim: Bu uçsuz bucaksýz dünyanýn bütün köþelerine, bütün insanlýðý sevme mesajýný taþýyan bir rüzgar olmak istiyorum.

80

Yaz ‘10

Çýplak Ayaklar

Yüzden fazlasý “öldü”. Altý yüzden fazlasý “sakat” kaldý. Ne yenildiler ne boyun eðdiler ne de vazgeçtiler amaçlarýndan.

Sað kalabilenleri, yaptýklarý baþka þeylerin yaný sýra 10 yýldýr süren tecrit koþullarýný protesto etmek için ayakkabý giymiyorlar. Bilekleri zincirli, ayaklarý çýplak hastanelere ve mahkemelere götürülüyorlar. Baþta görenler þaþýrýyor hatta insanlar onlarý bazen parasýzlýktan ayakkabý alamayan tutuklular olarak görüyor bir yerlerden terlik vs bulup getiriyorlardý. Ama çok geçmeden bunlarýn siyasi tutsaklar oluðunu anladý bu çevrede bulunan insanlar. Böylece ayaklarýn konuþmasý baþladý. Basýn ve televizyonun sansürlediði, devletin bir türlü kabul etmediði zindanlarý, tecridi, iþkenceyi anlatýyorlar, hatýrlatýyorlar. On yýldýr hiç susmadan.

Bir gece ani bir baskýnla bu çýplak ayaklar sürgün sevklere yollanýyorlar, bileklerinde zincir ve çýplak ayaklý uzun bir yol. Uzaklara bir yerlere “nakil” ediliyorlar. Sürgünün yeni ismi nakil ya da sevk. Gittikleri yerde zorla çekiþtirip üstlerini yýrtarak, iterek, döverek, çýrýl çýplak arandýktan sonra hücrelere atýlýyorlar yeniden bir kez daha. Soyun deniyor onlara, çýrýl çýplak soyun. Onlar da reddediyor, sonrasý malum, kollarý morarmýþ suratý yara bere içinde ve çýrýl çýplak aranmýþ olarak doktora çýkarýlýyorlar. Doktor bazen onlarý kýrýlmýþ kaburga ya da morarmýþ göz için hastaneye yollar. Böylece bir baþka þehirde bir baþka þehrin insanlarýna baþlar anlatmaya gerçeði çýplak ayaklar.

Duruþmalara götürüp getirirler onlarý. Bu duruþmalarda mahkeme heyetleri, “sanýklarýn” savunmalarýnda neler söylediklerine kulak asmazlar. Dosyalarýnda ne yazdýklarý da önemli deðil. Zira artýk masumiyetin ve suçun delili bu çýplak ayaklardýr. “Yargýçlar” da “sanýk”larýn sözlerine deðil ayaklarýna bakar. Ayakkabýlýysa bir defa suçlu ya da masumdur. Ama ayaðý çýplaksa iki defa suçlu, örgüt üyesi ve idamlýktýr. Gerçi “yargýçlar” karar verir gibi yaparlar oysa karar çoktan baþka mercilerce verilmiþtir. “Yargýçlarýn” görevi karar kendilerininmiþ gibi rol yapmak. Bu merciler “çýplak ayaklara dikkat” demiþtir. Ýþte bu nedenle yüksek mercilerin býrakmak istediði biri “çýplak ayaksa” “baðýmsýz yargý” tavrýný koyar ve onu býrakmaz! Çýplak ayaklýlar, iþkence gördük görüyoruz der. Morarmýþ kollarý gözleri, kýrýlmýþ diþleri gösterirler. Ýsim verirler, tarih verirler. Mahkemelerse “bu bizi ilgilendirmez savcýya suç duyurusunda bulunun” der. Savcý ise bakar çýplak mý ayaklarý ve çýplaksa kovuþturmaya yer yoktur der.

Hatta bir keresinde “baðýmsýz yargý” korkunç bir hata yaptý, bu defa duruþma salonundaki tutuklular kalabalýktý, heyet üyeleri ön sýradaki tutsaklarýn ayaklarýný görebiliyordu ama arka sýradakilerin çoðu görünse de bir kaçý görünmüyordu. Yargýçlar baþlarýný saðdan soldan uzatýyor, yýlan gibi kývrýlarak arka sýradakilerin hepsinin ayaklarýný görmeye çalýþýyordu. Fakat yine de bir kaçýnýn ayaklarýný göremediler. Onlar da riske girip ayaklarýný göremediklerinden birini, yetkili mercilerin “hukukun baðýmsýzlýðý”na büyük bir saygý duyarak ve saygý çerçevesinde istedikleri “tahliye kararý” doðrultusunda býraktýlar. Sonra duruþma bitti ve ön sýradaki tutsaklar çýkarýlýnca arka sýradaki tüm ayaklar görüldü, o an heyetin suratý asýldý ve heyetin baþkaný öfkesini dizginleyemedi veya buna gerek bile duymadan diþlerinin arasýndan týslayarak yeni tahliyeciye “ben senin ayaklarýnýn çýplak olduðunu görmemiþtim yoksa seni tahliye etmezdik” dedi. Böylece yargýnýn baðýmsýzlýðý ilk aðýzdan tartýþýlmaz bir biçimde bir kez daha ortaya kondu. Çýplak ayaklar mý, onlar hala anlatmaya devam ediyorlar.

Yaz ‘10

81

Mezartaşı Olmayan Adam Ahmet Osman / H Tipi Cezaevi-G.Antep Birazdan karanlýk çökecek. Gece yarýsýndan önce köye varamazdým. Ne deðiþecekti sanki, ha biraz evvel eve ulaþmýþým ha biraz sonra. Beni bekleyen, benim için kaygý duyan kimsecikler yoktu ya. Stresten uzak bir düþünceyle patikadan az ötede büyükçe, sýnýr taþlarý gibi yere dikili bir taþa doðru yürüdüm. Çýkýnýmý yere býrakarak bir an taþa dayadým kendimi. Belki benden önce bu taþýn dibini bir canlý kendine mesken etmiþti. Taþta deri sürtünmesi izlerini farkettim. Bir hayvanýn kendi için emniyetli bulduðu yer benim içinde hayhay emniyetli olabilirdi. Hayvanlarýn sezgilerinin insanlarýn sezgilerinden daha güçlü olduðuna inanmýþýmdýr. Oturdum ve taþa yaslandým. Aðaçlar arasýndan güneþin batýþýný görebiliyordum, ufuklarý kan kýrmýzýsý bir renge bürümüþtü. Günün vedasý böyle aðlayýþlýydý iþte.

Acýkmýþtým. Çýkýnýmý açtým, karýþtýrdým. Önceki sabahtan kalan kuru bir ekmek parçasý elime deðdi. Çýkarýp aðzýma götürdüm. Ama o kadar kuruydu ki bir taþý diþliyordum sanki. Yine de o kuru ekmekleri kemirdiðim ufacýk kýrýntýlar dilime öyle bir lezzet veriyordu ki anlatamam. Bir yandan ekmeði kemirirken öte yandan uzamýþ daðýn gölgesinde kalan meyve aðaçlarý arasýnda tedirgin hayvanlar gibi etraflarýmý kolaçan ediyordum.

Geldiðim yolun ters tarafýna bakýnca bir karartý gözlerime takýldý. Ýn midir cin midir diye düþünürken iki ayaðý ve büyük bir baþý olan benim türümden bir canlý belirdi. Bana yaklaþan þey bir insandý iþte. Nedense o akþam hiç kimseyle karþýlaþýp konuþmak istemiyordum. Yalnýz kalma duygusu her þeyden daha aðýr basýyordu. Gelip geçer diye düþündüm. Yine de beni görmesin diye iyice yere sindim. Artýk taþýn bir parçasý olmuþtum. Beni fark edebilmesi için gaybi bilen bir eren kiþi olmalýydý. Öyleydi. Bakýþlarýma odaklanan insan tam hizama geldiðinde yoldan saparak bakýndýðým yere doðru yürüdü. Biraz sonra tam da karþýmda bir insan müsveddesi, paçavralara bürünmüþ, yalýn ayak, karýþýk uzun saçlarý gözlerine dökülen, býyýklarý sakallarý bir olmuþ, kirli tenli, bir deri bir kemik kalan bir adam önümdeydi.

Aðýr bir korku duygusu üstüme çöktü. Ýlkin nasýl davranacaðýmý bilemedim. Ama o bir heykel gibi öylece önümde durdu. Sadece acý ifadeli olan bakýþlarýný bana dikerek derinde kalan gözbebekleriyle bir þey anlatmaya çalýþýr gibi bakakalmýþtý. Gözbebekleri korkunç donuktu, ýþýk diye bir þey yoktu içinde. Öylece yerimde kalmaya dayanamazdým. Zorlukla elimi taþa dayayýp ayaða kalktým. Korkudan kesik kesik çýkan sesimle bir þeyler söylemeye baþladým:

82

“Hoþ geldin kardeþ! Oturmaz mýsýn?” dedim.

Gözlerimi, diken gibi gözlerime batan bakýþlarýndan kaçýrmak istedim, yapamadým. Bir güç bakýþlarýmý da ona mahkum ediyordu. Kýsa bir sessizlik ardýndan adam tiz ve zor duyulan bir sesle: “Allah senden razý olsun kardeþ” dedikten sonra düþen çuval gibi kendini yere býraktý. “Ýyi ki sana rast geldim kardeþ” diye konuþmasýný sürdürdü, “Hep aradým insanlarý.”

Acý çekmiþ, zulüm görmüþ bir insana benziyordu.

Konuþurken bile aðlar gibiydi. Her kelimesinde bir çöküntü, bir umutsuzluk hissediliyordu. Onun sesini ilk duyduðumda ona karþý içimdeki korku duygusu yerini yavaþ yavaþ saygý duygusuna býrakýyordu.

En içten sesiyle, “çok yorgunum çok” dedi ve sonra gözlerini yere dikerek, her toprak zerresini inceler gibi bakýyordu.

Kuru ekmek parçamý hatýrladým. Hala elimde tutuyordum ekmeði. Ona uzattým. “Çok açýkmýþ olmalýsýn” dedim.

Kutsal bir taþý süzer gibi ekmeði göz uçlarýyla inceledi. Baþýný iki tarafa salladý, öncekinden daha üzgün bir sesle, “hiç aç deðilim” dedi.

Yaz ‘10

Donup kaldým. Uzun bir zamandan beri insanlarý arayýp duran, kemikleri derisinden fýrlamak üzere olan bu yorgun insanýn aç olmamasý mümkün müydü? Anlamamýþtým.

Adam düþüncelerimi okudu. Kelimelerini vurgulayarak konuþtu: “Evet, hiç aç deðilim!” Bir an durdu.

“Zaten hiç acýkmam da” Hala ne demek istediðini anlatmamýþtý ve ondan sonra ekledi, “çünkü ölüyüm ben!”

Birden bakýþlarým ona yöneldi. Korkmuþtum. Adam elini omzuma koyarak konuþmasýný sürdürdü: “Hiç korkma kardeþ, bir ölüden sana ne gibi zarar gelebilir ki?” dedi ve durdu. Alaca karanlýðýn düþtüðü çevremizi elleriyle göstererek devam etti konuþmasýna: “Yýllar önce buralarýn bir yerinde öldürülmüþtüm. Arkadaþlarým ölü bedenime bir çukur açýp sakladýlar. Üzerimde aðlayacak zamanlarý yoktu. Üstüme de bir toprak tümseði koyup ivedilikle uzaklaþtýlar. Benim için dua edecek zamanlarý bile yoktu. Ve hemencecik unutuverdiler beni. Zaten ne yapabilirlerdi ki, yükleri anýmdan daha aðýrdý. Kimbilir, çoklarý benim gibi toprak altý olmuþ, unutulmuþ, yadsýz, duasýz.” Yine durdu, sessizce etrafýna baktý, baktý... Yüreði yaralýydý. Ve tekrar konuþtu: “Bir gün bir þey uyandýrdý: Annemin aðlayýþý. Onu býrakýp savaþa katýldýðým günden beri o aðlayýþ benimleydi. Bir an bile beni býrakmamýþtý. Toprak altýnda kaným ayrýk otu damarlarý gibi derine aktýðý anda bile her aðlayýþ kuru etime girip beni uyandýrýyordu. Çürüyüp gitmeme hiç izin vermedi. Ve bir gün dayanamayýp topraktan baþýmý kaldýrdým, dýþarýya çýktým.

Vampir gibiydim, güneþ ýþýðý beni yakýyordu. Bir gölgeliðe sýðýnýp karanlýk çökmesini bekledim. O andan sonra hep karanlýkta yolculuk yaptým. Gündüzleri gölgeliklerde geçirdim. Ta ki köyüme ulaþana kadar. Bir de ne göreyim, köyüm yýkýlmýþtý. Ýçimde bir ses, “annen öldü” demeye baþladý. Bu sese inanarak annemin mezarýný aradým. Bir mezar taþýnda büyük harflerle yazýlmýþ annemin ismini gördüðümde yýkýlýp kaldým.

Annem gitmeme dayanamamýþtý. Annemin ismi yazýlmýþ olan mezar taþýna sarýldým ve aðlamaya baþladým.

Yüzümü annemin ismine sürdüm. Sabah, güneþ ýþýðý tenimi yakana dek o harfleri öptüm. Ýþte o an annem beni affetti. Birden bir sessizlik çöktü üstüme. Annem aðlamýyordu artýk. Gölgelik bir yere çekilip saklandým.

Karanlýk çöktüðünde yola koyuldum, ta buraya kadar geldim. Ama mezar olmadýðýndan gömüldüðüm çukuru bulamýyordum. Ýþte hala arýyorum...”

Sustu. Çöken karanlýktan yüz ifadelerini fark edemiyordum. Kelime bulsaydým belki bir þey söylerdim ama hiçbir þey aklýma gelmiyordu. Ölü adamýn sesini yine duydum: “Beni bir çukura koyup baþýma bir taþ dikebilir misiniz?”

Yaz ‘10

Yarın Adına Recep Çitikbel/ Bolu F Tipi He ya Demesi kolay Bi huzme ışık umut Ta karanlığın ortasında Vurup yumruğunla Açmak karanlığın kapısını beraber Nefes almak Bulutlanmak mavilikte Ve sonra Yağmak Özlem özlem Bereketli toprağına Sevda da hastan Büyümek boylanmak toprakla Yarın adına Boy boy Aya, güneşe değercesine başın El ele can cana sarılarak Zulme karanlığa inat Yıkarak karanlığın duvarlarını Aydınlık bir dünya için Sevdada hastan Aşktan yana…

83

Güler Zere Ölümsüzlüğe Uğurlandı Uzun yıllar zindanlarda devrimci mücadelesini sürdüren Güler Zere, son savaşımını kanser hastalığına karşı verdi. Hastalığının ilerleyen son evresinde kamuoyu baskısı ve yoldaşlarının, siper yoldaşlarının mücadeleleri ile serbest bırakıldı. Ancak ilerlemiş hastalığı, artık tedavi edilemeyecek aşamadaydı.

O'na, “dışarıda ölebilme” özgürlüğü tanınmıştı.

Güler Zere’nin dışarıda yazdığı mektubu yayınlıyor ve onu saygıyla anıyoruz Öncelikle selam ve sevgilerimi gönderiyorum. Biliyorum ki þu anda içinde bulunduðum ruh halim, düþüncelerim merak ediliyor. Doðrusu hala duygularým tek bir tarafa doðru akmýyor. Karýþýk. Þimdi dýþarýdayým. Yani özgür. Özgür bir ortamda tedavi edilmeye çalýþýlýyorum.

Bugüne nasýl geldik? Elbette emekle, özveriyle, fedakarlýkla, azimle, “biz”im gücümüzle geldik. Zulmün elinde býrakýlmadým. Mücadele dalga dalga yayýldý. Ýmzadan afiþlere, afiþlerden oturma eylemlerine kadar büyüdü. Kararlýlýkla devam edildi. Öyle ki adýmý duymayan neredeyse kimse kalmadý.

SENÝN KARÞINDA ÖLMEKTEN UTANIYORUM Gün oldu soðukta, yaðmurda kaldýnýz, gözaltýna alýndýnýz. Bunlarý duyunca her defasýnda ben daha çok hayata sarýldým. Yatmaktan utandým. Hani þair demiþ ya; “senin karþýnda ölmekten utanýyorum” öyle bir þey benimki de.

Adeta bir kapýydý zorlanan ve o kapý açýldý. Mücadele zorladý o kapýyý. Mücadele açtý o kapýyý. Bugüne

84

mücadele ile geldik. Ben ne diyeceðimin zorluðunu yaþýyorum aslýnda. Teþekkür etsem... Bu mücadeleyi baþlatan, yükselten, canlarýma, emek verenlere, omuzlayanlara, destek verenlere, basýn emekçilerine teþekkür ediyorum.

GEÇ BIRAKILDIM Geç býrakýldým. Fakat bunun sorumlusu mücadele deðil. Aþikar olan düzenin ta kendisidir. Beni ölümün kýyýsýna getirip öyle býraktýlar. Yaþam hakkým gasp edildi. Dýþarýda “ölme hakký” verildi. Bunu da unutmayacaðým. Henüz içeride hasta tutsaklar var. Hala tecrit var. Ki tecridin ta kendisidir ölüm.

Benim bir yaným buruk. Hastalýk þu bu deðil bu burukluðun sebebi. Sebep tutsak yoldaþlarým, dostlarýmdýr. Onlarý çok özlüyorum. Beni teselli eden tek þey ise, ne yapýyorsam onlara yapýyorum. Kimin elini tutuyorsam onlarýn sýcaklýðýný da parmaklarýmýn arasýna yüklüyorum. Ve yüreðimdeki gücün sebebi onlar, tüm sevdiklerim... Sizleri çok seviyorum...

Sevgi ve saygýlarýmla’’ Güler Zere

Yaz ‘10

Herokol’un Asi Yüreği Mehmet Baðrýyanýk /H Tipi Cezaevi / Antep Ayaklarý onu yine aramaya götürdü. Þafaktan önce uyanan Apê Ehmo yüzünü Herekol’un yüksek tepelerine çevirmiþti. Bugünlerde bir fýsýltý dolaþýyordu Erkendliler arasýnda; gerillalar köye yakýn bir yerlerdedirler. Herkes heyecanlýydý. Apê Ehmo da saðda solda çoban arar gibi gerillalarý arýyordu.

Aramaktan yorgun düþtüðü bir an oturup sýrtýný bir taþa verdi. Umudu kýrýlmamýþtý. “Hele bir sigara içeyim, bu yaþlý ayaklarýma biraz güç gelsin, Allah büyüktür o zaman” diye düþündü. Terini elinin tersiyle sildi, baþýna sardýðý kefiyeyi çýkarýp sýkýca sýrtýna doladý ve tekrar tozlu patikaya koyuldu.

Herekol serindi. Hala güneþ, istediði kadar bu daðý ýsýtmamýþtý. Bölgenin en serin yaylalarý, en sarp kayalarý ve binbir çeþit dað çiçekleriyle nam salmýþ Herekol. Bir de kýþ günlerinde kulaklarý saðýr eden, baðrýþlarý bile yutan uðultusuyla yüreklere korku saran fýrtýnasý ve boranýyla bilinirdi. Burada kýþ mevsiminde yaþam dururdu. Yaz oldu mu, yüzlerce köçer çadýrý yamaçlarýnda kurardý. Köçerlerle beraber gerillalar da hareketleniyor, doðal yaþamýn ve savaþýn kanunu garip bir þekilde iç içe geçiyordu.

Apê Ehmo yýllardan önce gerillalarla tanýþmýþtý. Ýlk buralara uðrayan gerilla gruplarý onun kapýsýný çalmýþ, ona güvenmiþlerdi. Apê Ehmo her zaman sevgiyle onlarý yüreðine basmýþ, canýný diþine takarak kapýsýný onlara açmýþtý. Zorlu anlarda onlarýn yanýnda bulunmuþtu. Ýki çocuðu; oðlu Þahin ve küçük kýzý da gerillalara katýlmýþlardý.

Apê Ehmo çocuklarý için çokça kaygýlanýyordu. Öyle günler olurdu ki sadece onlarý düþünür onlarý merak ederdi. Gurur da duymaz deðildi. Ýki çocuðunu da bu topraklar uðruna veren bir babaydý o. Ýþte þimdi Apê Ehmo bunun için merak ettiði, üzüldüðü ve gurur duyduðu çocuklarý için buralardaydý. Buralara gelen bir grup gerilla içinde oðlu Þahin de var diye duymuþtu. Þahin’in yüzünü görmeyeli kaç yýl olmuþtu! Þahin’i görenler; “oðlunuz öyle bir boylu poslu olmuþ ki, görürsen çýnar sanýrsýn. Sakal da býrakmýþ, konuþunca, bildiðimiz çocuk Þahin deðil de büyücek bir adammýþ konuþur diye sanýrsýnýz…” derlerdi. Apê Ehmo taþ dibinde iþte bu söylenenlere dalmýþtý. Ah bir görseydim diye düþünmekteydi. Önce bir tokat yapýþtýrýp niye hiç bizi sormadýðýný sorardým, sonra da yüreðime basardým. Bir de Þahin de buralarda onun yürüdüðü yollarda yürümüþ, onun oturduðu taþ diplerinde oturmuþ diye hayal etmekteydi. Bir an bu hayalle Þahin’i görmüþ olup seviniyordu.

Apê Ehmo o gün ikindiye kadar gerillalarý aradý. Kanýya Tûyê civarýnda uzun uzun dolaþtý. Ormanlara, kayalýklara ve hala karýn erimediði tepelere baðýrdý, ýslýk çaldý. Cevap veren çýkmadý. Bir patikada belli belirsiz ayak izleri fark etti. Kaný daha bir kaynadý. “Evet, onlarýn ayak izleri” diye kendi kendine söylendi. Sonra bir çobana rastgeldi. Hemen sormaya baþladý.

“Hiç kimseyi gördün mü buralarda?” Çoban Apê Ehmo’yu tanýrdý. “Kimse”den neyi kastettiðini anladý.

“Gerillalar mý?” dedi “ha evet, akþam köye geliyorlar.”

“Akþam mý dedin?”

“Akþam akþam.” Biraz durdu. “Azýcýk sabýrlý ol Apê Ehmo, evine de uðrarlar muhakkak” “Demek öyle ha, gelecekler!” Apê Ehmo’nun sesi heyecandan deðiþivermiþti. “Eðer akþama gelecekler…” dedi ve sözünü tamamlamadan çobaný orada býraktý. Köy yolunu tuttu.

Apê Ehmo köye vardýðýnda güneþ Herekol’un karlý tepelerini kýzýla boyamýþtý. Gökteki bulutlar gri, pembe ve morun deði-

Yaz ‘10

85

þik tonlarýyla alacalanmýþtý. Kapýdan girer girmez eþine ve kýzýna seslendi.

“Muhbet! Selma!” Ýkisi de Apê Ehmo’nun bu telaþýný gördüklerinde koþup yanýna geldiler. Eþi Muhbet.

“Xêr e, çi bû?” diye sordu.

Apê Ehmo; “Ne mi olacak?” Bir müjde verir havasýndaydý.

“Acilen güzel bir þey hazýrlayýn, bu akþam misafirimiz var.

“Misafirimiz de kim olacak?” diye sordu eþi. O da ayný telaþý kapmýþtý.

Apê Ehmo güler bir yüzle müjdeyi verdi.

“Kimler olacak yani, bizimkiler iþte.” Durdu. Sesini kýsarak, “belki de Þahin’imiz” dedi.

O akþam Apê Ehmo’nun evinde bayram havasý vardý. Sevinç dolu üç yürek ayný heyecanla çarpýyordu.

Evde en güzel yiyecekleri hazýrladýlar. Kapýyý sonuna kadar açtýlar. Beklediler.

Gecenin ortasýna doðru köyün yukarý tarafýndan köpekler havlamaya baþladý. Apê Ehmo yerinden fýrladý, ay ýþýðýnda dýþarýyý süzdü. Köpek havlamasý geldiði tarafa bakýnca patika üstünde karartýlar fark etti. Yer yer karartýlara asýlý parlayýþlar, silahlar ay ýþýðýnda ýþýldýyordu. Karartýlar Apê Ehmo’nun kapýsýnda uzun gölgeler gibi durdu.

Tokalaþýp sarýldýlar. Apê Ehmo onlarý içeriye aldý.

Gaz lambasýnýn loþ ýþýðýnda uzun uzun süzdü onlarý. En çok bir sakallýyý arýyordu gözleri. Sonra içinde ‘hayýr, Þahin’im yoktur aralarýnda, yoksa gelip sarýlmaz mýydý bana’ diye düþündü.

Haklýydý, oðlu gelmemiþti. Gelenlerden biri “oðlunuzu merak etmeyin. Size selamlarý var. Bir iþi çýktý da gelemedi. Önümüzdeki gece hep beraber geliriz” dedi.

Gerillalar biraz sohbet ettikten sonra gitmeleri gerektiðini söylediler. Apê Ehmo ile eþi ve kýzý onlarýn gereken ihtiyaçlarýný tamamlayýp yolcu ettiler onlarý.

Yýllardýr özlemle bekleyen Apê Ehmo, ona bir yýlmýþ gibi gelecek olan bir günün nasýl geçeceðini düþündü. Yakýn ve uzak zaman sýnýrlarý belirsizleþmiþti; oðlunu yarýn göreceðine seviniyordu, ama bunca zaman beklemeye dayanamýyordu. *** Sabah olduðunda Apê Ehmo eþine; “Ben bahçeye gideceðim” dedi. “Biraz sebze meyve toplayýp geleceðim. Siz de birkaç tavuk kesin, akþam evladýmýzý çok iyi karþýlamalýyýz.”

Apê Ehmo bir sepet eline alýp köyün dýþýndaki bahçesine yollandý. Su kenarýndaki uzun kavaklara vardýðýnda hava oldukça serinlemiþti. Dere gürül gürül akýyor, nefis sesi Apê Ehmo’nun içini dinlendiriyordu. Öðlene kadar bahçede gezip dolaþtý. Öðlen vakti olunca sepetini doldurdu, eve doðru yola çýktý.

86

Apê Ehmo köyün uzaðýndayken uzaktan araba uðultusu duydu. Hayra alamet deðildi bu. Kim köye arabayla gelir ki. Asker olmasýn diye düþünürken, top sesleri de motor uðultusuna karýþtý. Nava Bêra tarafýndan korkunç patlama sesleri duyuldu. Çatýþmaydý bu. Apê Ehmo’nun içine bir kaygý, bir korku seli aktý kötü bir þey olacaðýný seziyor gibiydi. Sepetini yüklenip hýzlý adýmlarla köye doðru yürümeye baþladý.

Korktuðu baþýna gelmiþti. Köyün içi asker ve korucularla doluydu. Her yer tutulmuþ, mevzi haline sokulmuþtu adeta. Apê Ehmo’nun bir sepetle eve geldiðini gören karakol komutaný onu durdurup alaylý bir gülüþle.

“Misafir mi var? Yoksa o kadar sebzeyi sen mi yiyeceksin?” diye sordu ve Apê Ehmo’yu bir tekmeyle yere devirdi. Sepetteki sebze ve meyveler yere döküldü. Apê Ehmo acý içinde kendini doðrulttu, ayaða kalktý, komutana yüksek bir sesle: “Neden vuruyorsun?” diye sordu. “Ortada bir þey yokken bu zulmünüz niyedir?”

Bu esnada köylülerin kimliklerini toplayan bir asker elindeki tüm kimlik kartlarýný komutana uzattý. Komutan Apê Ehmo’yu göstererek, askere; “þunun da kimliðini al” dedi. Sonra Apê Ehmo’ya döndü. “Ayrýca sana bir sürprizm var, bekle biraz, göreceksin!” dedi.

Apê Ehmo hiç aldýrmadý. Kaygýsýzdý. Ne yapacaklarsa yapsýnlar, her þeye hazýrdý zaten. Nice defa iþkenceden geçmiþ, olmayan zulmü görmüþtü. Her zaman da alný açýk, düþmanýna boyun eðmeyen biri olarak halký arasýna dönmüþtü. Bu çevrelerde Apê Ehmo’yu tanýmayan yoktu. O, yaþýný aþan iþlerle uðraþan, baþarýlmayaný baþaran biriydi. Nasýl ki Erkend Herekol’da sivrilmiþse Apê Ehmo da Erkend’de sivrilmiþti. Okuryazar deðildi. Sözünün eri, herkesi dinletebilecek meziyetlere sahip, aðýrbaþlý bir kiþiydi.

Acýlarýn biçimlendirdiði yaþlý yüz çizgileri biraz daha belirginleþmiþ, parlayan gözleri biraz daha çukura kaçmýþtý. Hiç olmadýðý gibi derin düþüncelere dalmýþtý.

Neyi aklýndan geçirdiðini hiç kimse kestiremiyordu o an.

Apê Ehmo bir ara gözleriyle eþini ve kýzýný aradý.

Eþi kapýnýn önündeydi, ama kýzý ortalýkta gözükmüyordu. Eve doðru gidip kýzýna bakmaya yeltenecekti ki, iki asker kollarýna sýkýca yapýþtý. Yaþlý adam, bedenini onlarýn elinden kurtaramadý.

Herekol’un tepelerinde çatýþma hala sürüyordu.

Yol boyunca dizilmiþ askeri araçlar dað yoluna týrmanýyordu. Her taþ dibi bir mevziydi, taþýn arkasýndan bir silah namlusu daðýn zirvesine doðrultulmuþtu. Ýkindiye doðru bir ara silahlar sustu. Çatýþma durdu. Biraz sonra askeri araçlar geri dönmeye baþladý. Ötede patika üstünde askerler katýr sýrtýnda bir þeyler taþýyorlardý. Ýnsan cesetleriydi bunlar.

Yaz ‘10

Gün batýmýna doðru yüzlerce asker patikadan köye indi. Gergindi suratlarý. Sonra bir grup Apê Ehmo’nun evine doðru yürüdü. Sýrtýnda bir ceset olan bir katýr da onlarlaydý. Cesedin elleri, ayaklarý yere doðru sarkmýþtý. Üzerinde gerilla elbiseleri olan bu ceset, her yerinden kurþunlanmýþtý. Ýnsaný huzursuz eden bir görüntüydü bu. Katýrý Apê Ehmo’nun evi önünde durdurup, bir kum torbasýymýþçasýna cesedi yere yýktýlar. Ölü gerillanýn yüzü yukarýya doðru döndü. Sakallarý uzamýþ bir gençti.

O anda Apê Ehmo’nun eþi Muhbet bir çýðlýk kopardý, cesedin üzerine koþtu. Cesede ulaþýr ulaþmaz yürekleri parçalayan, öfke dolu bir baðýrtýyla haykýrdý: “Ev Þahinê min e! Ev Þahinê min e!”

O anda komutan Apê Ehmo’ya döndü. Sinsi bir gülümsemeyle Apê Ehmo’nun yüzüne baktý. Sonra konuþtu.

“Hemen karakola gel, gereken iþlemleri yaparýz, kimliðini de alýp dönersin” dedi.

Askerler köyden çýkar çýkmaz köylüler Apê Ehmo’nun evine koþtular. Aðýtlar, zýlgýtlar ve gözyaþlarýyla köye bir yas çöktü.

Apê Ehmo o gün acýlarýn en büyüðünü yaþýyordu.

Yýllardýr görmeye hasret kaldýðý evladýnýn yüzünü, kan içinde görünce çaresizlikten yere yýkýlmýþtý.

Ama kýzý Selma neredeydi þimdi? Þahin’in cesedi katýr üstündeyken gözleri Selma’nýn öfkeli yüzüne çarpar gibi olmuþtu Apê Ehmo’nun. Belki de o an bir hayaldi gördüðü. Hayýr oydu. Daðýlmýþ saçlarý, hýrpalanmýþ elbiseleri… Belki de o zaman bir çýðlýk atmýþtý katýr sýrtýndaki kurþunlanmýþ genci gördüðünde…

Apê Ehmo ayaða kalktý. Ölmüþ evladýný unutmuþtu, yaþayan evladýný merak ediyordu. Eve doðru yürüdü. Kapýyý iteledi, evin içine girdi. Evin tüm bölümlerini deliler gibi aradý. Selma’yý bulamýyordu. Büyük bir korkuya kapýldý. Ne yapacaðýný bilmiyordu artýk. Samanlýðýn önünden geçerken Selma’nýn ayakkabýlarýný yerde fark etti. Samanlýðýn tahta kapýsýna yaklaþtý. Tüm vücudu korkudan titriyordu. Avucunun ortasýyla kapýyý araladý. Kapýnýn açýlmasýyla gün ýþýðý da onunla birlikte içeriye daldý. Apê Ehmo’nun gözüne çarpan ilk þey kendini tavana asan ve boþlukta aðýr aðýr dönen Selma’nýn bedeni oldu. Apê Ehmo gözlerini kör edercesine kapattý. Dizlerinin baðý çözüldü, yere yýkýldý. Kafasýný kaldýrýp bir kere daha samanlýðýn tavanýna baktý. Selma hâlâ boþlukta dönüyordu. Selma’nýn daðýnýk saçlarý sararmýþ yüzü ve yýrtýlmýþ elbisesinden çýkan çýplak omuzlarýný örtüyordu. *** Apê Ehmo’nun acýsý hala yerdeyken karakoldan çaðýrdýlar onu. Gittiðinde kimliðini ve diðer iþlem evraklarýný ona verip köyüne yolladýlar.

Ama Apê Ehmo köyüne ulaþamadý. Onun kurþunlarla delik deþik olan bedenini köylüler köye taþýdýlar.

Dün Þahin için kazdýklarý mezar yanýnda bugün babasýna bir tane kazdýlar.

Yaz ‘10

87

Adnan Çelebi Antep H-Tipi Cezaevi PEPÛLA HELEPÇÊ Ezim ji pênc hezar pepûlekan yek Kimyabaran dibim Her salvegera Helepçê Dibim dayîkek kezebşewitî Xwe bi ser zarokan de tavejim Li ser devki bi erdê ve dimînim Dibim pitikek dev di pêsêra dê de Bernadim Dimijim hetani Em bi hev re bê can dibin Her şev di xewna xwe de Kimyabaran dibim li Helepçê Ji şaxebiyana jiyane diweşim Û Her sibe Bi birînen kimyebaranî Dest bî rojê dikim Pepûlekek birîndar im ez Li nava jarbajarê qirkiri Di dilê welate wêrankirî de Heviyên xwe av didîm Ji bo kwlîlkên Pepûle xwe li ser deynin Da ku şîn bên xeyalên zarokan Lı pêpula diyerim Çol bi çol Deşt bî deşt Çiya bî çiya Ji bona wan Careke din li Helepçê bicivînim Can didim

Bahri Hazer Tutkuyla Sevmek Umutla Sinsi katil gözlerimi alıverdi birden Karanlık Ne ağır geldi görememek kağıdı ve kalemi Ne ağır yazamamak içindekileri Neden sonra Döküleverdi gökyüzündeki yıldızlar Dokunuyordum Hissediyordum Yaşıyordum Körlük Gerçekten görmemek değil Gerçek körlük Elinin altındaki öyküyü görmemek Evet kızıyordum Elinin altındaki öyküyü görmeyenlere Yanındayım Ateşi çalanların yanındaydım Yazmalıydım çocukların hikayelerini Yazmalıyım ellerim güçsüz Gözlerim Gözlerim karanlık Ayaklarım yok Sanmayın size sızlandığımı Ben biliyorum siz de bilin Birçoğunuzdan daha güçlüyüm Dün akşam hemşirem başımda ağladı Biliyordu sonu Dili varmıyordu söylemeye Ne olurdu bir senem daha olsaydı ve çalışabilseydim Gökkuşağını boyayan işçiler için.

Güneşi aydınlatan gülüşler için yazabilseydim.

Sen Şu anda bu satırları okuyan sen En çok da sana kızıyorum En çok senin için ağlıyorum Ölüm Kara bir gölge gibi sararken bedenimi En çok senin umursamaz Anlamsız Acınası haline.

Koşuyorum olanca gücümle Ayaklarımda derman kalmamacasına Duraksamadan Kulaklarımda Gökkuşağını boyayan işçilerin Naif şarkıları Koşuyorum duraksamadan Kafamı kaldırdığımda gökyüzüne Yeni doğan güneşin üstünde Çocuk gülüşleri görüyorum Tanrım ne zor!

Bir tarafta yeniden yaratılan bir dünya Öbür taraf kan revan Sarmalıyım Yaraları illa sarmalıyım Ve yazmalıyım her şeyi atlamadan Bir çocuğun gülüşünü Bir askerin ölüşünü Bu koşuda ilk önce ayaklarım Bıraktı beni Lanetli et parçalarıydı sadece Ama iş çok Durmamak gerek Her yer kan revan Aldım kalemi elime Her satırım Beni yukarıya taşıyan bir merdiven Ayaklarım yerde Ayaklarım oldu kelime ve harfler Çünkü eskisinden çok daha hızlı yürüyordum.

Yazmalıydım.

Yeni bir dünya kuruluyor ve ben içinde olmalıyım Ayaklarım yok biliyorum Ama yinede koşmalıyım Karabasanlar bırakmadı peşimi Sinsi Yavaş ve ölümcül Geliyor.

Ondan daha hızlı olmalıyım Adım Ostrovski Ölüme inat yaşamak

25 Ekim 07

88

Yaz ‘10

Ayışığımızı Andık “181 günde / Zayıf kadına / Beyaz ölümü / giydiremediler / Ve ölü Partizan / Gitti / Gitti Denize / Ufka / Zafere / Gitti / Gık bile demeden / Sevdası bizde kaldı”.

Bu sevdanın yol göstericiliğinde 26 Haziran günü tüm Ayışığı Sanat Merkezleri olarak Aysunumuzu anarken ona dair anıları paylaştık ve bizlere bıraktığı mücadelesini devam ettirme kararlılığımızı bir kez daha açıkladık.

Aysun Bozdoğan Ölümsüzdür

26 Haziran Taksim 26 Haziran Taksim 27 Haziran Adana

26 Haziran İzmir

26 Haziran Adana

Yaz ‘10

89

Vicdanımızın yitik yanı:

Güldünya Tören Ciran Yıldırım Bu bir hikâyedir. Ürkek adýmlýlarýn hikâyesi. Bu bir aðýttýr. Gözyaþýný içerisine akýtanlarýn aðýdý. Bu adsýz kara yazgýlýlarýn hikâyesidir. Her daim kardeþimiz olarak andýðýmýz ama yüreðimizden ve nefesimizden uzak topraklarýn hikâyesi. Vicdanýmýzýn yitik yanýdýr onlar. Sessiz haykýrýþlar, mezarsýz ve kefensiz ölülerdir. Bir gülüþe fýrsatý olmayan hayatlar... Onlar adsýz ölülerimiz. Feminist þovmenlerin her daim aðzýna sakýz ettiði, tenimizde ýslaklýk hissi uyandýrmayan gözyaþlarýmýz.

Onlar radyodan þarký istediði için öldürülen, onlar Siirt’te 6. kattan aþaðýya atlayýp ölmediði diye düþtüðü yerde býçaklananlar, onlar diri diri topraða gömülen Medine’ler… Onlar vicdanýmýzýn yitik yanlarý iþte. Kardeþ elin tuttuðu tetikle can verenler. Babasýnýn üzerine attýðý kumla hayata veda edenler. Bir el uzanmaz onlara sadece bir el kalkar ve bir yumruk olur, iner hayat tepelerine. Öldüklerinde adlarýný hiç düþürmeyiz dilimizden ama yaþarken anmaya bile cesaret edemeyiz onlarý.

Görünmez dikenli tel olmuþ vicdanlar. Ve ayrýlmýþ, ayný coðrafya üzerinde insanlar. Vicdanlar ve geçit vermeyen teller. Ve telin öte yakasý ölüm. Telin öte yakasýna atýlan ölülerin yasý tutulur burada. Vicdanýný yitirmemiþ azýnlýk aðlar onlar için. Ve tellere takýlý binlerce yitik vicdan sanki sahibini bekler. Beden, ruh ve vicdan kavuþur, aðlar.

Biz sizinle aðlamaya bile cesaret edemedik dercesine ölü vicdanlarýmýz aðlar onlar için.

Acýnýn, hüznün, gözyaþýnýn diðer adý onlar. Hani bir türkü der ya “ Ana beni bir çocuða verdiler/ Verdiler de günahýma girdiler” Ýþte basit gibi görünen bir türkü dizesine konu olan yüzlerce, binlerce haykýrýþ onlar. Çeþitli dil, din ve halkýn kadýnlarý, kýzlarý onlar.

Acýnýn ve ölümün ortak payda olduðu coðrafyada adsýz, dinsiz, kimliksiz ve gülüþsüz tek vücut kadýnlar, kýzlar onlar.

Bütün hayatý -ki aslýnda yoktur onlarýn bir hayatý.

Her daim birileri sahip olmuþtur onlarýn hayatýna- elinden alýnmýþtýr onlarýn. Sevmek... yoktur öyle bir lüksleri ya da sevseler bile birini bir günah iþledik sanar, susar onlar.

Yoktur dudaklarýna bir türkü takýp, kötü sesine aldýrýþ etmeden elleri cebinde, bir nehir kenarýnda güneþi ve çiçekleri koklama lüksleri. Hayalden öte tarifsiz bir arzudur bu onlar için. Dedim ya sevmek, yoktur öyle bir lüksleri. Bir gün falancanýn oðlu gelir. Rýza-gönül sormadan verirler onu. Ve bir günyine dayakla süslendiðinde hayatý, gökyüzüne takýlýr düþleri ve sorar boþluða sorusunu “ Peki Tanrým sevdiðim de döver miydi beni?” Cevapsýz ve yanlýþ kiþiye sorulan bir soru olduðunu anlar. Kalkar ayaða. Siler burnunun kanýný. Ve baþlar akþam yemeðine.

90

Yaz ‘10

Ýþte böyleymiþ vaziyet. Ve böyle bir zamanda 1982 yýlýnda Bitlis’in Mutki ilçesinde bir kýz çocuðu doðmuþ. Belki babasý o an “Kýz oldu, ulan ben böyle þansýn...” demiþtir. Ama her yeni doðan gibi illa bir ad gerekti... Kýza isim takýlýrken, sanki bütün bir coðrafyanýn kara yazgýlý kadýnlarýnýn feryatlarý boynuna bir kolye gibi asýlmýþtý. Ve kulaðýna okunan ezanla bütün kara yazgýlýlarýn çýðlýðý iletilmiþti sanki. Kýzýn adý “GÜLDÜNYA” konmuþtu. Ve Güldünya büyümüþ, koca kýz olmuþtu. Bir gün teyzesinin oðlu Servet Taþ’ýn tecavüzüne uðramýþ. Korkmuþ, diyememiþ hiçbir þey. Ama hamile kalmýþ bu tecavüzden sonra. Karný büyüyünce, aþiret sorguya çekmiþ Güldünya’yý. O da anlatmýþ her þeyi. Aþiret Güldünya’nýn Servet’e kuma olarak gitmesine karar kýlmýþ. Ancak Güldünya kabul etmemiþ. Ve Servet köyden kaçmýþ ama Güldünya’nýn türkülerden baþka gidecek yeri yokmuþ. Aþiret onu Ýstanbul’a göndermiþ. Ardýndan abisi düþmüþ yola. Amacý Güldünya’yý öldürmekmiþ. Güldünya Ýstanbul’da bir tanýdýklarýnýn evinde, bir odada mahpusluk yaþýyormuþ. Abisi odaya girmiþ, silahýný doðrultmuþ ama vuramamýþ Güldünya’yý. Bir ip atmýþ Güldünya’nýn önüne “Kendi iþini kendin bitir” der gibi. (Burada herkes “Mutluluk” filmini hatýrlýyor deðil mi? Ama bunlar batýda film olabilir. Oysa Doðu’da gerçeðin ta kendisidir.) Güldünya kaldýðý odadan kaçmýþ. Polise sýðýnmýþ. Polis Güldünya’yý kadýn sýðýnmaya vermek yerine köylerinde imamlýk yapan birinin yanýna göndermiþ. Güldünya burada görece rahatmýþ. Doðum yapmýþ. Bir erkek çocuðu olmuþ. “Benim gelecekten umudum yok, bari çocuðum umut olsun, bari çocuðum gelecek olsun” demiþ ve oðlunun adýný ”Umut” koymuþ. Oðlunun öldürülmesi korkusuyla evladýna doyamadan evlatlýk vermiþ onu. Güldünya bu evlatlýk olayýndan sonra çökmüþ. Yemeden içmeden kesilmiþ.

Bu sýrada Bitlis’de Güldünya’nýn hikâyesi kulaktan kulaða yayýlýr olmuþ. Güldünya’nýn abisi ve küçük kardeþi Ýstanbul’a gelmiþ yeniden. Güldünya’yý kaldýðý evden Bursa’ya götürme bahanesiyle almýþlar. Küçük kardeþ yolda pusuda bekliyormuþ. Güldünya’yý görünce silahýný ateþlemiþ ve Güldünya yaralanmýþ. Hastaneye kaldýrmýþlar. Polis gelmiþ Güldünya kimseden þikâyetçi ol(a)mamýþ. Ve polis hastaneye nöbetçi býrakmadan gitmiþ. Gece iki kardeþ Güldünya’nýn odasýna girmiþler ve kafasýna iki el ateþ ederek öldürmüþler onu.

Aile önce kabul etmemiþ cenazeyi, sonra olay basýnda yer bulunca kabul etmek zorunda kalmýþlar. Binlerce kiþi cenazesine katýlmýþ. 60 araçlýk konvoy oluþmuþ onun için. Adýna Aylin Aslým ve Zülfü Livaneli þarkýlar yapmýþ. ( ki onu yaþatmayý beceremeyen devlet onun adýna yapýlan þarkýyý “müstehcen” bulup yasaklamýþ.) Kadýn dernekleri açýlmýþ onun adýna ve parasýzlýktan çoðu kapanmýþ. Artýk o bir slogan olmuþ. Artýk o her dilde anýlýr olmuþ. Diyanet Ýþleri Baþkaný “taa ABD’den gelmiþ onun için!” Bakanlar çocuðuna sahip çýkacaðýna söz vermiþ! vs vs iþte.

Ama ölmüþ o. Evladýnýn sesine ve kokusuna doyamadan. Ama ölmüþ o. Sevmeye bile fýrsat bulamadan.

Yaþarken deðersizmiþ ama en deðerli ölü olmuþ o. Yaþarken kimlikte yazýlý olan adýnýn mürekkebi bile uçup gitmiþ ama adý en çok anýlan ölü olmuþ. Yaþarken deðeri bilinmeyenin ölürken attýðý çýðlýk her yüreðe saplanmýþ. Ama ölmüþ o. Týpký diðerleri gibi. Ölmüþ ve ölmeye devam ediyor. Bir þeyler deðiþene dek. Bir þeyler olana dek.

Þimdi soracaklar ya öte diyarda diyecekler: “Sen kimsin?”

“Ben Bitlis’de baþlayýp, Ýstanbul’da biten bir türküyüm diyeceðim.”

“Yaþamak nedir?” diyecekler.

Bende : “Kaçmak” diyeceðim.

En büyük özlemimi soracaklar.

Bende: “ Karnýmda büyüyüp kucaðýma alamadýðým oðlumun kokusu” diyeceðim “Peki, sevdin mi hiç?” derlerse.

“Fýrsat olmadý” derim.

Peki, Güldünya kýzdýn mý bize derlerse de Ýþte o zaman sadece güleceðim.

Yaz ‘10

91

Siyasi değildir siyahîdir benim özgürlüğüm 82 Anayasasında yasadışıdır benim sesim Düşünce suçtur çünkü sivil(!) anayasada Suskunluktur benim sesim, Konuşsam da anlayamazlar dilimi, yasak dilimi...

Düşünmek var eder siyahî suçlarımı Sınıfta inkılâp tarihinin pürüzsüz zemininden kalmış Haklarım, siyahî haklarım.

Der ve yutkunur yaşlı çocuk.

Halkımın siyahî çocukları... Yorgun çocukları...

Buğulu gözlerinde siyahî demir parmaklıklar Çocuk koca adamdır dağların diyarında Toplum bilimi suskun siyahî halkımın karşısında Kaçıyor tarih, kaçıyor toplum bilimleri Kendini kapatıyor karanlık Ortaçağ Avrupası'na Övünüyor resmi tarih dökülen kanlarla Övündükçe dili güneş dil oluyor, Balçıkla sıvanıyor siyahîlerin dili Kart Kurt oluyor, susuyor Sustukça çoğalıyor sesi adam çocukların Ve der ki çocuk, Güneş balçıkla sıvanmaz, dilim de susmaz Güneş dilin yavan ışığıyla...

Siyasi değildir yasaklanmış sloganlarım Çocuk bahçeme atılan mermilere isyandır Taşlarım var dağlar diyarımda, şimdi avuç içimde Korkar üstün ırkın(!) güçlü, silahlı elleri, Avuçlarımda saklı dağlarımın çakıl taşlarından.

Korktukça övünür kanlı destanlarındaki kusursuz liderleriyle Esmer halkıma yaşam hakkı bir lütfüdür devletin Ah benim siyahî suçlarım, küçük bedenime sığmayan İsyanlarım, yutkunmalarım...

Ve susar yaşlı çocuk, yutkunur.

Kardeşlik eritmekse sarı, yeşil ve kırmızımı Zincire vurmaksa haklarımı devlet lütuflarıyla Sınıfta bırakmaksa halkımın tarihini Siyahîleştirmekse dilimi...

Ah güneşin üstün ırkı, Daha nice yağmurlar yağar, nice güneşler açar göklerde Süsler daha nice gökkuşağı renkleri nazlı dorukları, Buğulu gözlerinde parlar, sürgün edilmiş gözlerinde Ve yok edemez ne mermi ne de zincir Doğanın tebessümünü.

Şebnem Tan

92

Yaz ‘10

Önsöz’ün 5. yýlý vesilesiyle

sanat pratiði üzerine bir deneme yazýsý Vedat Düþküner Önsöz’ün varlýðýný duyurduðu ilk sayýsýnýn üzerinden beþ yýl gibi bir zaman geçti. Önsöz ayný kulvarý paylaþtýklarýyla arasýndaki farký belirgin bir þekilde ortaya koydu. Bu fark geride býraktýðý beþ yýl içinde daha belirgin bir hal aldý. Kültür sanat yayýnlarý büyük bir iddia ve heyecanla yayýn hayatýna baþlarlar fakat kýsa süre sonra kendini tekrara düþerler. Daha sonra ya sýnýrlý bir yayýn olarak kalýrlar ya da taþýmasý zor olan bir yük. Nihayetinde de kapanmayla sonuçlanýr bu serüvenler. Ancak Önsöz sabýrlý bir çalýþmayla beþ yýlý geride býraktý. Önsözcüler yaratmak istedikleri toplumsal düzenin, kültür sanat çalýþmalarýný kendilerine yerine getirilmesi gereken yükümlülüklerden biri olarak görüp Önsöz’ü hazýrlýyorlar ve bu amaca yönelmiþ bir çalýþma içindeler. Önsöz yayýn hayatýna baþlayýp ilk sayýsýyla okurlarýyla buluþtuðunda, bu dönemde sanat cephesinde duraðan bir dönem yaþanýyordu. Varolan kültür sanat çalýþmalarý varlýklarýný korumaya çalýþýyorlardý. Önsöz varlýðýyla bu mücadeleye ortak oldu. Omuzlardaki yükün altýna omuzunu koyup yükü omuzlamaya ortak oldu. Yeni bir mevzi oldu. Önsöz ilk sayýlarýnda kültür sanat çalýþmalarýnda kendi sözünü oluþturma dönemi de yaþamýþ ve ön çalýþmalarýyla ve kurumlaþmalarýyla kendi sözünü oluþturmuþtur. Ýlk dönemlerde kendi anlayýþý temelinde kültür sanat tanýmýný geliþtirirken öte yandan devrimci kültür sanat cephesinin yaþadýðý pratik sorunlara ortak olmuþtur. Baskýlar, gözaltýlar, tutuklamalar karþýsýnda dayanýþmacý bir tavýr almýþtýr ki kendisi de gözaltýlar tutuklamalara maruz kalmýþtýr. Böylesi dönemlerde dayanýþmacýlýðýyla devrimci bir tutum sergilemiþtir. Önsöz’ün yayýna baþladýðý yýllarda kültür sanat alanýnda (genel anlamda devrimci sanat) bir içe kapanma, darlaþma yaþanmýþtýr. Bu dönemde kimi çevreler liberalizmin etkisiyle çalýþmalarýnda yönlerini deðiþtirdiler. Devrimci sanat anlayýþýndan ‘muhalif sanat’ anlayýþýna kayan bir ayrým olmuþtur. Devrimci sanat, devrimci kültür terk edilerek, liberal sol kültür temelinde muhalif sanat anlayýþýný iþlemeye baþladýlar. Bu sanat anlayýþý ve pratiði, bir dönemin kapandýðýný söyleyerek, dönemin yükünden kurtulmaya gi-

Yaz ‘10

riþtiler. Bu pratiklerini ifade edecek argümanlar bulmakta gecikmediler. Kapitalizmin kendini yenilediði, buna karþý Marksizmin yenildiði, devrimler çaðýnýn kapandýðýný, Marksizmin yeni dünyayý açýklamaya yetmediði vb. görüþlerle Marksizmi terk edip yeni geliþmelerdeki dinamiklere gözlerini kapatanlar, burjuva cephesinde meydana gelen deðiþimlere gözlerini dikmiþ, kendilerini bu geliþmeler temelinde ‘yenileyerek’ sermayenin kollarýna býraktýlar. ‘Elveda Proletarya!’

Bu kesimler, kültürel çalýþmalarýný ticarileþmiþ sistem yapýsý içinde oluþturmaya baþladýlar. Bu oluþturma ve muhaliflik en geniþ anlamýyla, kültürel mücadeleyi ve o mücadelenin kapitalist toplum iliþkilerini iþçi sýnýfý ve ezilenler lehinde yapmayý amaçladýðý deðiþim ve dönüþümü ve pratik politik mücadelenin bir parçasý olarak görmekten uzak. Bu kesimler iþçi sýnýfý ve ezilenlerin kültürüne deðer biçmiyorlar, bu kültür içinden deðer yaratacak, popüler kültüre yedeklenecek bir meta olarak görüyorlar. Bu kesimlerin sanat alanýnda ideolojik tavýr almada ve politik tavýr geliþtirmede yaþadýklarý tutarsýzlýk görülüyor...

Ancak bir diðer gerçekte devrimci sanat alanýnda ideolojik tavýr almada ve politik tavýr geliþtirme de yaþadýklarý tutarsýzlýk görülüyor... Ancak bir diðer gerçekte devrimci sanat alanýnda, Marksist alanda yer alanlarýnda sanat gerçekliði, sanat pratikleri, tarihsel, biçimsel vb. anlamda sanatý kavramsal açýklýða kavuþturma, bir belirleme iliþkisi kurmada bulunma, sanatýn diyalektik materyalist açýklanmasý görevi karþýmýzda durmaktadýr. Sanat üretilirken ortaya çýkan iliþki biçimlerini ve niteliksel farklýlýklarý açýklayarak belirleme iliþkisi kurmak gerekmektedir.

Kültür sanat çalýþmalarýnda devrimci sanat alanýnda kalarak yeni geliþen dinamikleri görerek, bu geliþen dinamiklere dair yapýt, eser, ürünleri, nesnel bir deðerlendirme süzgecinden geçirerek devrimci sanat alanýna dahil etmek gerekmektedir. Bu, etkileþim kanallarýný açmak ve dahil olmakla olacaktýr. Ayný zamanda kültür sanat anlayýþýnýn daha belirginleþmesini de getirecektir.

93

Sanatýn üretici güçleri sermayenin egemenliði altýnda, hýzla geliþmekte, sanat üretimi giderek tekelleþmektedir. Sanat bir mülkiyet biçiminde bir meta aracýna dönüþerek, deðer içeren bir metaya, sömürü aracýna dönüþmüþtür. Sanat üretimi, sanatçý denilen, oyuncu, ressam müzisyen, yazar vb. elinde toplanmýþtýr. Bunun dýþýnda kalan insanlar burjuva sanat tarafýndan tüketici haline getirilmiþtir. Burjuva sanat, insanlarý sanat üretiminden uzaklaþtýrmýþ, sanat pratiði dýþýna çýkarýlan insanlar, edilgen ve pasif bir tüketici konumunda konumlandýrarak birer meta tüketicisi haline getirmiþtir. Sanat üretimi ellerinde toplanmýþ sanatçýsý, üretim araçlarý sahiplerinin pazara sunduðu bir kukladýrlar. Bunlarýn en çok satan, en çok dinlenen, en çok okunan vb. þekilde sunulmalarý, birer ikona dönüþtürülmeleri, pazarlanmalarý bu iþletmelerin ayakta kalmasý için zorunludur. Önsöz’ün kýþ sayýsýnda Ruhan Mavruk’un röportaj yaptýðý Kazým Demir’in “Ben bir þairim, iþçi þair” diyerek anlattýðý aslýnda sosyalist bir düzendeki durumu özetlemektedir. Sosyalist düzende sadece diðer iþlerinin yanýnda þiir yazan vb. insanlar olacaktýr.

Sanat üretilirken, ortaya çýkardýðý iliþkiler, bunlarýn biçimleri ve aralarýndaki niteliksel farklýlýklar incelenerek, geliþme süreçleri, olgularý tarihsel baðlarýyla açýklanmasý, iliþkileri kurulmalýdýr. Sanatýn üretiminde meydana gelen tekelleþme, üretimin tek elde toplanmasý ama tüketiminin toplumsallaþmasý bu toplumsal tüketimin, kitleler üzerinde yarattýðý etkiye karþý sanat cephesinden tepki geliþmiþtir. Bu tepki, edilgenleþtirilen, pasif bir konumda konumlandýrýlan tüketiciyi bilinçlendirme temelinde kurmuþ ve bu bilinçlendirmeyi belli bir pratik olarak ortaya koymuþtur. Bu anlayýþa göre sanat þimdiki toplumun baðrýnda yavaþ yavaþ geliþen ve gelmekte olanýn bilgisini verirken, gelmekte olan toplumu da hangi güçlerin kuracaðýný da tanýmlamalýdýr. Sanat bir ideolojik pratik temelinde kurulduðunda, sanata yüklenen iþlev bilimsel bilgi vermek ve sanatýn iþlevi içeriðe indirgenir. Bu taþýdýðý içeriðin açýklanmasýyla sanat gerçekliði özdeþlenir. Sanat ideolojik bir mücadele aracý haline getirilir. Dolayýsýyla iki farklý pratik özdeþleþtirilir.

Sýnýflý toplumda sanatýn toplumsallaþmasýndan sözedilemez. Sanatýn üretici güçleri sermayenin egemenliði altýnda geliþip, sanat tekelleþirken, üretimi az sayýda insanýn elinde toplayan bu mekanizma çözülüp daðýlmadan sanatýn toplumsallaþmasý mümkün deðildir. Sanatýn toplumsallaþmasý yönünde verilen mücadele önemlidir. Sanatta üretim iliþkileri ve üretici güçler arasýndaki çeliþki, ekonomik ve politik düzeylerce belirlenmektedir. Sanatýn bu düzeyler üzerinde etkisi bulunmaktadýr.

94

Toplumsal iliþkileri, sanat üretiminin temelini oluþturan, bu iliþkileri çevreleyen, denetleyen güçler arasýndaki çeliþki, düzeyler arasýndaki iliþki belirlenmelidir. Üretim araçlarýna sahip olanlarýn ayný zamanda zihinsel üretime de sahip olduðunu söylemiþtir Marks. Toplumun tamamýna açýk olmasý gereken sanatý az sayýdaki insanýn elinde toplayýp diðer insanlarý bu üretimin dýþýnda birer tüketici olarak konumlandýrmasýna karþý insanlarýn tekrar üretici konumuna getirilmesi, toplumda varolan uzlaþmaz çeliþkilerin çözülmesiyle mümkündür. Toplumdaki bu uzlaþmaz çeliþkilerin üzerini örten ideolojik pratiklerdir. Sanat bu ideolojik pratiklerden insanlarýn þüphelenip sorgulamasýný saðlayabilir. Bu pratikler, sanatsal faaliyetleri (eser, ürün, resim, tasarým vb.) belirli kiþilerin, yazarýn, ressamýn, besteleyenin vb. üstün becerileri sonucu ortaya çýktýðý yönünde algýlar. Sanatý kapitalizmin çeliþkili yapýsý içinde düzenlendiðini gizler ve asýl gerçeðin toplumsal iþbölümü olduðunun görülmesini engeller. Sanatsal üretim de tarihsel olarak belirlenmiþ maddi üretimin bir ürünüdür. Tarihsel geliþim içinde ortaya çýkan her toplumda, toplumlar sýnýflara bölündüðü için üretim tarzý, deðiþim tarzlarý belirleyicidir. “Bu görüþ açýsýndan, bütün toplumsal deðiþimlerin ve politik devrimlerin ereksel nedenleri, insanlarýn kafalarýnda, insanlarýn sonsuz gerçeði ve adaleti daha iyi kavramalarýnda deðil, ama üretim ve deðiþim tarzýndaki deðiþmelerde aranmalýdýr.”

(Marks-Engels Seçme Yapýtlar, cilt 3, s.161) Sanatta bu deðiþimler “her söz konusu çaðýn dönüþümün eðitimini yansýtan gerçekliktir. Dolayýsýyla çaðýn ve toplumun ‘gereksinmelerini giderebilecek’ hale getirilen ‘metalar’ gibi farklý ‘biçimler’ alýr. (s.163) Sanatta toplumsal ihtiyaçlara cevap veren maddi bir pratiktir.

Sanat aldýðý biçim farklýlýklarýyla toplumsal gereksinmelere cevap vererek var olur. Sanattaki deðiþim ve dönüþümde üretimin deðiþip dönüþümüne baðlýdýr. “Kapitalist üretim yöntemini tarihsel baðlantýsý ve belirli bir tarihsel dönemdeki kaçýnýlmazlýðý içinde ve bundan ötürü, kaçýnýlmaz çöküþüyle birlikte göstermek...” (s.160) Bu tarihsellik içinde sanat ve sanat pratiði tarihsel anlamýný bulur. Ve sanat pratiðinin dönüþtürülmesi anlam kazanýr. Sanat bu tarihsellik içinde anlaþýldýðýnda, o tarihsel tanýklýðýnýn yanýnda üretildiði dönemin ideolojik bakýþ açýsýný da yansýtýr. Örneðin Sovyetler Birliðinde resim sanatýnda iþçilerin iþverenleri süpürüp çöpe atmalarý temasý tarihsel tanýklýðýn yanýnda tarihsel ilerlemeye göre ayarlanmýþ sýnýfçýlýk anlayýþýný da yansýtýr.

O halde ‘ürünün önce üreteni sonra tüketeni köleleþtirdiði’ kapitalist üretim biçimi yerini toplumsal üretime býrakacaksa, toplumsal iliþkilerin dönüþtürülmesi gerektiði gibi sanat pratiðininde dönüþtürülmesi

Yaz ‘10

gerekir. Bu dönüþüm “politik egemenliðin kültür tekelinin ve zihinsel önderliðin” yýkýlmasýndan baþka bir þey deðildir. Kapitalist iþbölümünün getirdiði ayrýmlarý ortadan kaldýrarak bugünün tüketicisi konumuna itilmiþ insanlarýn tekrar üretici kýlan bir dönüþüm sanatý gerçek iþlevine kavuþturur. “Toplumun her üyesine yalnýz maddi bakýmdan ... deðil, ama herkesin bedensel ve zihinsel yetilerini özgürce geliþtireceði ve kullanacaðý bir yaþam saðlamanýn olanaðý- bu olanak þimdi ilk kez vardýr ama vardýr.”

Yaþamý bu maddilikle tanýmladýðýmýzda, sanatý bir ideoloji pratiði ile sýnýrlayamayýz.

Sanat ele aldýðý konuyu, belli bir aný sabitleþtirerek konunun kurgusu içinde verir. Onu tarihselleþtirerek onun dýþýnda konumlanýr ve bunu tüm boyutlara yansýtýr. O alýcýsýný ve izleyicisini vb. Etkisiyle yönlendirebilir. Örneðin Hatýrla Sevgili dizisi izleyicisinin o dönemin yayýnlarý edinme yönünde etkilemiþtir.

Sanat bilimsel bilgi de veremez, ki ya o zaman sanat bilimi bir eyleyiþ aracý haline gelir.

Ki o zamanda pratik iliþkiden söz etmek gerek, dolayýsýyla sanat bilimsel bilgi de veremez. Bilimin ortaya çýkardýðý bilimsel gerçeklere yönlendirebilir. Tarihsel dönüþümün motoru sýnýf savaþýdýr. Sanatta bu savaþýn bir parçasýdýr. Dolayýsýyla sanatta dönüþtürme mücadelesinin bir parçasý olarak görülmelidir. Ayný þekilde sanat gerçekliði, bir üretim biçimi olarak çözümlenerek sanatýn alt yapý üst yapý iliþkisi ve bu düzeylerin etkisi kavramlaþtýrýlarak açýklanmalýdýr. Marks, Engels’in ‘Ütopik Sosyalizm ve Bilimsel Sosyalizm’ yapýtlarýnda proletarya için söyledikleri “Bu iþin tarihsel koþullarý ve böylelikle doðasýný anlamak, þimdi baský altýnda bulunan proletaryaya, baþarmaya çaðrýldýðý bu önemli koþullarý ve anlamý üzerine eksiksiz bilgi vermek, bu proleter hareketin teorik dýþavurumunun, bilimsel sosyalizmin ödevidir.” (sy.

81) sözünü þöyle çevirebiliriz: Sanatýn tarihsel koþullarýný ve bu koþullar içinde maddi pratik varoluþ biçimlerini onun düzeyler arasýndaki iliþkisi, etkisi, ideolojisi ve politika iliþkisi üzerine bilgi vermek, proleter hareketin teorik ödevidir. Bu ödev yerine getirildikçe sanat tanýmý geliþtirilerek, büyük iddiasý doðrultusunda bildiði gibi yapmaya devam edecektir. Önsöz’ün beþinci yýlýný kutluyor, bundan sonraki çalýþmalarýnda baþarýlar diliyorum.

Yaz ‘10

5 YAŞINDA...

İnsanlığın kurtuluşunu hedefleyen sosyalizm büyük bir eserdir, bu da onun ÖNSÖZ’üdür diyerek çıktık yola...

Yürüyüş sürmekte...

95

DÜNYA TİYATROLAR GÜNÜ Hey oradakiler…

Yurdumun dört bir yanýnda sahnelere çýkan meslektaþlarým, sahne gerisinde alýn teri döken yaratýcý dostlarým; Ankara, Adana, Antalya, Diyarbakýr, Ýzmir, Ýstanbul, Trabzon, Erzurum, Tekirdað’da el ele tutuþan kardeþlerim Dünya Tiyatro günümüz kutlu olsun.

Yer yüzünün her köþe bucaðýnda seyircilerini selamlayan yol arkadaþlarým Güney Afrika’da, Mozambik’de, Küba’da, Çin’de, Japonya’da, Almanya ve Ýngiltere’de, Ýran, Irak, Filistin’de amansýz direnen kardeþlerim Dünya Tiyatro günümüz kutlu olsun.

Size bu kutlama metnini “2010 da Avrupa Kültür Baþkenti” ilan edilmiþ bir kentin tiyatro salonlarýndan yoksun býrakýlmýþ, seyircisi ile oyuncusu ötekileþtirilmiþ, yoksullaþtýrýlmýþ, kimsesizleþtirilmiþ, karmaþanýn ve koca bir yalanýn esiri haline getirilmiþ Ýstanbul’dan yazýyorum.

Sevgili meslektaþlarým, Benim ülkemde yalan, gündelik kandýrmacanýn, göz boyamanýn, sýradanlaþtýrmanýn, hiçe saymanýn adýdýr.

Benim ülkemde talan, ortak deðerlerimizi emperyalist tekellere ve yandaþ cemaat örgütlerine pazarlamanýn adýdýr.

Benim ülkemde Barýþ-Eþitlik-Özgürlük, yalnýzca kuþlarýn kanatlarýnda gökyüzünde dolaþýr.

Benim ülkemde hak, hukuk, baðýmsýz yargý ve yasalar önünde aynýlýk ayaklar altýndadýr.

Benim ülkemde, son yedi yýlda insanlarýmýn yüzde yirmisi yoksullaþmýþ, iþsizlik ayný oranda çoðalmýþtýr.

Benim ülkemde Eðitim-Saðlýk-iletiþim ve onlarca kamu alaný özelleþtirilmiþ, sistemler teslim alýnmýþtýr.

Benim ülkemde iþçi ve çalýþan haklarý gasp edilmiþ, örgütlenme özgürlükleri yasalarla bastýrýlmýþtýr.

Benim ülkemde tarým emekçileri, köylüler hiçleþtirilmiþ, emperyalist dayatmalara kurban edilmiþtir.

Benim ülkemde din, bezirganlarýn elindedir ve aydýnlýða, barýþa ve eþitliðe karþý patlamaya hazýr bir silah haline getirilmiþtir.

Benim ülkemde, halklar arasýna ayrýlýk tohumlarý ekiliyor, insanlarýmýn topluca ülke dýþýna sürgün edilmeleri konuþuluyor.

96

“Açýlýmlar” adý altýnda ne olduðu bile anlaþýlmayan kampanyalar yürütülerek toplumumuz suskunlaþtýrýlýp, tek tip haline dönüþtürülmeye çabalanýyor. Ülkemde halen tiyatro salonlarý, kültür merkezleri yýkýlýyor. Ülkemde oyunlar, yazarlar, çizerler yasaklanýyor, davalar açýlýyor.

Devlet Tiyatrolarý, Opera Bale ve Senfoni için, siyasi iktidarýn kirli emelleri açýða çýkýyor. Bu köklü kurumlarýn özelleþtirilmesi için komisyonlar kuruluyor.

Müzelerimiz, kütüphanelerimiz ayný sona doðru iteleniyor.

Dünya insanlýðýnýn ortak mirasý olduðuna inandýðýmýz kültürel kalýtlar, paketlenerek alýnýp-satýlabilinen metalar haline dönüþtürülüyor.

Tüm sanat alanlarýndaki yaratýcý dostlarýmýzýn özlük haklarý, gasp edilmiþ durumdadýr. Özel, amatör, belediye tiyatrolarý; üniversite tiyatrolarý, tarihimizin en kötü yýllarýný yaþýyor.

2010 da “Avrupa Kültür Baþkenti” ilan edilmiþ Ýstanbul’dan görülenler yalnýzca bunlar deðil elbet. Ülkemin tüm sanatsal yaratýlarýna uygun tek mekaný Atatürk Kültür Merkezi, rant avcýlarýnýn kirli çýkarlarýna kurban ediliyor.

Kentlerimizin kültürel dokularý üstünde, “dönüþüm” adýyla paylaþým hesaplarý yapýyorlar.

Bir arada yaþama geleneklerimiz, çýkar uðruna budanýyor.

Kimilerimiz yalan týkýnmak için padiþah özentilerinin sofralarýnda baðdaþ kurarken, kimilerimiz yüreklerini iþçilerin , emekçilerin verdikleri onurlu mücadelenin yanýna katýyorlar.

Biliyoruz ki; ülkemizin üstünde çoðalan bu kara bulutlar bir gün yok olacak ve hepimiz insanlýðýn yaktýðý büyük bir meydan ateþiyle birlikte ýsýnacaðýz.

Barýþ hepimizi için, Eþitlik hepimiz için, Özgürlük hepimiz için olduðunda, sahnelerimizden çoðalan alkýþlar alkýþlara karýþacak. Önümüzde uzun bir yol ve daha haykýrmamýz gereken binlerce sözcük var.

Yaþasýn Dünya Tiyatro Günümüz.

Yaz ‘10

Tarih nehir gibi akıyor. Kimi zaman çağıldayan şelaleye dönüşüyor ve metrelerce yüksekten patlayarak değiyor yatağına… Kimi zaman menderesler çizerek, boz bir yılan gibi kıvrılarak akıyor zamana… İlkel komünalden günümüze, insanlık nehri menderesler çizerek, uçurumlardan atlayarak bugünlere geldi…. Ne zaman ki insanlık mücadeleden doğurdu kendini, sanat da hep onunla beraberdi. Bugün küçük bir kızın umudunu mağara duvarlarında, Roma’da bir kölenin hayallerini bir rölyefte, Avrupa’da bir serfin düşlerini bir renkte, fabrikada bir işçinin yarınlarını bir notada saklı bulabiliyorsak; bu mücadele ve sanatın yoldaşlığının eseridir. Yeter ki bakmasını, yeter ki duymasını, yeter ki hissetmesini bilelim! Günümüz toplumunda her şey gibi sanat da bir meta haline geldi. Bu yozlaşmış zamanda, günümüzün çarklarında ezilip yok olmak yerine; o büyük nehri, doğru yatağa akıtmak, yarının insanının tohumlarını bugünden atmak, tarihi ve insanı değiştirmek, özgür bir dünya için bizimle bir olup üretmeye sen de var mısın? Yarınlar uğruna, emeğin kavgasında, sanatınla yer almak istiyorsan sen de aramızda olmalısın…

Mart Kültür Sanat ve Düşünce Derneği

Yaz ‘10

97

İtfaiye İşçilerinin Sergisine Ziyaret

Bir haftadır Taksim Gezi Parkı’nda hazırladıkları sergi ile mücadelelerini devam ettiren İtfaiye işçilerini Ayışığı Sanat Merkezi olarak Devinim Tiyatro Atölyesi, Grup Emeğe Ezgi ve Şair Ruhan Mavruk birlikte ziyaret ettik.

Güzel bir tesadüf oldu. İtfaiye işçilerine destek için bağış kutusuna para atmak için gelen küçük bir kızın adı da Ayışığı idi. Ayışığı olarak bu tesadüfe çok şaşırdık. Küçücük bir kız çocuğu ama kocaman bir yürek... Adı Ayışığı...

Dayanışmanın bir başka örneğini İtfaiye ve İski İşçileri 2 Nisan’da Ankara’da gösterdi. Polis barikatının hemen önünde tekel işçileriyle kurulan mücadele birliğinin en güzel örneğini sergilediler

ÇADIRKENT SERGİSİ Ayışığı Fotoğraf Atölyesi olarak 78 gün boyunca Tekel işçileriyle birlikte olduk. Onların 78 gün boyunca sürdürdükleri eyleme biz de fotoğraf karelerimizle tanıklık ettik. Binlerce fotoğraf arasından zorlanarak seçtiğimiz karelerden Tekel/Çadırkent adıyla bir sergi açtık. Aynı zamanda sergimizi, Çadırkent’ten arda kalan dövizler, pankartlar, önlükler ve daha birçok anı ile örnek bir Çadırkent kurduk Ayışığı’nın salonuna.

Sergimizi gezmeye gelenler istedikki biraz olsun soluyabilsinler Sakarya caddesinde kurulan Çadırkent’i…

Yine aynı sergi kapsamında 28 Nisan tarihinde bu kez direnişteki işçileri bir araya getirip deneyimleri paylaşmak için davet ettik Çadırkent’imize. Tekel, Okmeydanı, İtfaiye, Marmaray, Samatya, Çemen, ATV-Sabah, Amed tuğla işçileri... Bir çığ olup sokağa, eyleme akan işçi bölükleri, seslerini, soluklarını bir araya getirmişler.

Deneyimlerini paylaşmak, sonuçlar çıkarmak için tartışıyorlar. Etkinliğe katılım yoğundu.

Adıyaman Tekel'den Mehmet Akbaba, İstanbul Tekel'den Metin Arslan ve Suat ... , Beşiktaş İtfaiye Baştemsilcisi Ayvaz Karakaya, Devrimci İşçi Komiteleri adına Ali Ekber Seven, Şair Ruhan Mavruk, Marmaray işçisi Mikail Özkan konuşmacı olarak yer aldılar.

13 Haziran günü ise Gazi mahallesinde Gazi Ekin Sanat Derneğinin karşısına kurduk Çadırkent’i. Gün boyu müzikle, şiirle ziyaretçilerle doldu park. Gün, ortaklaþa yapýlan kahvaltý ile baþladý. Kahvaltý sonrasý, herkes söyleþilere koyuldu. “Çadýrkent”te gün, piknik havasýnda sohbetler, içilen sýcacýk çaylar ve öðle yemeði ile sürdü. Ve sonra yine Emeðe Ezgi geldi. “Hava Döndü, Ýþçiden Ýþçiden Esiyor Yel” dediler. Kendi ezgilerini seslendirdiler, onyýllardýr halkýn belleðinde yer etmiþ ezgileri getirdiler yeniden bize. Halaylar sürerken, dinleti yine Söz Veriyoruz diyerek bitti. Ama ne müziðe doyulmuþtu, ne þiirlere. Gazi gençliði, kendi þiirleri ve kendi ezgileriyle geldi. Etkinlik, iþçi slaytlarýyla ve Bahara Ezgi’yle Emeðe Ezgi’nin klipleriyle sürdü. Havanın kararmasıyla birlikte artık açık hava sinema gösterimine geçebilirdik. Saatler 21.00’i gösterirken, 87 yapýmý Çark filminin gösterimi baþladý. Ýþçilerin yaþamýný, sömürü düzenine onurlu baþkaldýrýþlarýný ve Kazlýçeþme’deki büyük deri atölyelerinde yaþanan dramı anlatan film, günümüzün yaygýn iþçi emekçi direniþlerine de ýþýk tutuyordu.

98

Yaz ‘10

ÞÝÝR ve EDEBÝYAT Ekin Şiir Atölyesi

Mücadele Birliği Platformu’ndan UPS’ye Ziyaret Gün boyu sıcak paylaşımlarla sürdü ziyaretimiz, Diyarbakýr Tekel iþçisi, kendi Çadýrkent eylem günlerinden çýkardýðý dersleri anlatarak, UPS iþçilerinin de mücadele ederek kazanacaðýna inandýðý belirtti. Þair Ruhan Mavruk, “emekcanlar merhaba” diye baþladý konuþmasýna. Bir iþçi çocuðu olarak kendi sýnýf kardeşlerine sahip çýktýðýný, her zaman onların yanında olduğunu belirterek, “Kalmaya Dair” adlý þiirini iþçilerle paylaþtý. Grup Emeðe Ezgi ise söylediği marþlar ve halaylarla grev çadýrýný canlandýrdý. Coþkunun yoðunluðuna yaþandýðý ziyaretimiz iþçilerin her gün saat 14.00’da yaptýðý slogan atma eyleminin ardýndan sona erdi. Ýþçilerin sunduðu sýcak çaylarýn eþliðinde yapýlan sohbetler, öðle yemeðinin sýcak paylaþýmýyla daha da bir güzelleþti. Grev çadýrýnda içilen çayýn, yenilen yemeðin tadýný hiçbir yerde bulmak mümkün deðildir. Bir kez daha anlamýþ olduk bunu.

Yaz ‘10

99

Antep Ayýþýðý Sanat Merkezi’nde 20. yüzyýla iz býrakan þairler ve þiirleri üzerine bir söyleyiþi yapýldý.

Program 30 Mayýs günü saat 15.30’da Nazým Hikmet, Ciðerxwin, Mahmut Derviþ, Paul Eluard, Mayakovski, Yannis Ritsos, Neruda, Aragon, Nizar Qabbani’inin fotoðraflarýndan oluþan ve slaytta Kürtçe, Türkçe ve Arapça þiirlerin okunduðu sinevizyon gösterimi ile baþladý.

Ardýndan söyleþiye geçildi. Söyleþinin açýlýþ konuþmasýný yapan Þair Kazým Demir 20. yüzyýlýn toplumcu sanat üzerindeki etkisinin dünyadaki çalkantýlardan olduðunu belirtirken toplumcu sanatýn gerekliliðine de deðinerek sözü araþtýrmacý Mustafa Ercan’a býraktý.

Neruda, Nazým, Aragon, Mahmud Derviþ, Paul Eluard, Mayakoski, Yannis Ritsos’u anlatan ve 20.yüzyýla býraktýklarý izleri örneklerle zenginleþtirirken, Homeros destanlarýnýn nasýl bir çaðýn tanýðý olduðunun, dönemine dair belge niteliði taþýdýðýnýn önemine deðinerek, þairlerin birer þiirini okuyup konuþmasýna son verdi.

Konuþmadan sonra Ekin Þiir Atölyesinin hazýrladýðý þiirler ilgiyle dinlendi. Ve söyleþiye devam edildi. Edebiyat üzerine çalýþmalar yürüten Serdar Ekmekçi, Arap edebiyatýný anlatý. Arap edebiyatýnýn Ýslami baskýdan dolayý ifade güçlüðü çektiðini, ama ayný zamanda zengin duygu akýmýna sahip olduðunu söyledi. Acýlarýn coðrafyasý olmasýnýn bu duyu zenginliðine yol açtýðýný belirten Ekmekçi, Arap halkýnýn dünya þairi Nizar Qabbani gibi bir çok þairi de anlatýrken þiirlerinden de örnekler sundu.

13 Haziran Pazar Günü ise Nazım Hikmet ve Ahmed Arif için anma etkinliği düzenlendi.

SÖZCÜKLER CAN YÜCEL’Ý ÖZLER 6 Haziran Cumartesi günü Gazi Mahallesi Ayýþýðý Sanat Merkezi’nde tiyatro gösterimi ve devrimci sanat üzerine söyleþi yapýldý.

Saat 16.00’da Tiyatro Simurg’un sahne almasýyla baþlayan etkinlikte Mehmet Esatoðlu ve Bilgesu Ataman’ýn rol aldýðý “Sözcükler Can Yücel’i Özler” adlý oyun sergilendi. Can Yücel’in yaþamýndan kesitler aktarýlarak, onun dünyaya, yaþama, sanata bakýþý anlatýldý.

Sýk sýk alkýþlar alarak devam eden oyundan sonra Tiyatro Simurg oyuncularýyla bir söyleþi gerçekleþtirildi. Tiyatro Simurg oyuncularý, Taksim Ayýþýðý Sanat Merkezi’nden Songül Yücel, þair Ruhan Mavruk, þair Nazým Akarsu’nun da katýldýðý söyleþide devrimci sanat, alternatif tiyatro ve þiir üzerine sohbetler yapýldý.

Etkinlik izleyicileri de oyun üzerine düþüncelerini aktararak sohbete katýldýlar. Ýþçi ve emekçilerin sanatsal etkinliklere çok az gidebildiklerini, devrimci sanatçýlar ve kurumlar sayesinde tiyatro, müzik ve þiir dinletilerini izleyebildiklerini belirterek, Ayýþýðý Sanat Merkezi’nden baþka etkinlikler de beklediklerini söylediler, Tiyatro Simurg’a baþka oyunlarýyla da onlarý semtlerinde görmek istediklerini belirttiler.

Yaðmurlu bir havaya raðmen etkinliðe gelenler Ayýþýðý Sanat Merkezi’nin sýcak çaylarý eþliðinde, yaklaþýk iki saat süren sohbetin ardýndan Tiyatro Simurg ve Ayýþýðý emekçilerine teþekkür ederek ayrýldýlar.

2 Temmuz Sivas Anması Tarih 2 Temmuz 1993... Sivas... Adý sazla, sözle, ozanlarýyla anýlan þehir... 400 yýl önce haksýzlýða, ezilmeye, horlanmaya karþý isyana durmuþ Pir Sultan Abdal’ýn þehri... Ve sistemi içerden düzeltmeye çalýþanlara karþý, belleklerimize silinmez bir þekilde kazýnmýþ “Bozuk düzende saðlam çark olmaz” gerçekliði... Bu söze uymayýp Osmanlýya kapýlanan Hýzýr Paþa’nýn Sivas’a Vali olup Pir Sultan Abdal’ý astýrdýðý þehir...

Pir Sultaný anma þenliði için, dört bir yandan aydýnlar, sanatçýlar, semah ekipleri kalkýp gelmiþlerdi Si-

100

vas eline 93 yýlýnýn 2 Temmuz’unda... Amaçlarý Pir Sultan’ý anmaktý sazla, sözle... Kimsenin hazýrlanan katliam senaryosundan haberi yoktu. Etkinlikler düzenleniyor, yazarlar kitaplarýný imzalýyor, semah ekipleri gösterilerini yapýyorken, bir yandan da sinsi sinsi katliam hazýrlýklarý yapýlýyordu. Her yýl olduðu gibi bu yýlda festival olaðan halinde sürerken Sivas sokaklarýnýn yavaþ yavaþ büyüyen bir uðultu sarmaya baþladý. Bahane hazýrdý, dinsiz aziz Nesin’i Sivas’tan kovmak... Oysa asýl amaç Pir Sultan’ý bir kez daha asmaktý... Daraðacý bu kez Madýmak oteline kurulmuþtu... Boyuna geçirilen ilmek deðil alev ve dumandý... 35 insanýmýz yakýldý. Evet, doðru taþý atan, oteli ateþe veren insanlar çember sakallý, cübbeli, gerici insanlardý. Peki onlarý oraya toplayanlar, harekete geçiren ve izin verenler kimlerdi?

Suçluyu bilenler her yýl olduðu gibi bu yýlda her bir yandan otobüsler dolusu insanla Sivas’a Madýmak Oteli önüne aktý bir kez daha lanetlemek için Sivas Katliamýný. Alibaba mahallesinde bir araya gelen kitle öfke dolu sloganlarýný haykýrarak Madýmak Otelinin önüne geldi dillerinde sloganlar, yüzlerinde öfke ile...

Yaz ‘10

Devinim Tiyatro Atölyesi’nden Yeni Oyun Yaþamak Görevdir Bu Yangýn Yerinde adlý oyunla Devinim yaza merhaba dedi. Sivas’ta yaþanan katliamýn yýldönümü için hazýrlanan oyun, çeþitli tekniklerin denendiði güzel bir çalýþma oldu. Katliamýn gerçek görüntüleri ile güçlendirilen oyunda kuklalarda kullanýldý. Ýlk gösterimin ardýndan kimi eksiklerini de tamamlayarak gösterimlerine devam edecek oyunumuz.

Yaz ‘10

101

Halkýn Denizi Denizleþen Halkla Yürüyor Yýllardýr ýsrarla yürütülen mücadele sonunda kazandý.

“Suçu ve suçluyu övmek” gerekçesi ile sürekli yasaklandý Denizleri Kadýköy Meydanýnda anma mitingimiz. Ama biz ýsrarla 2005’de Harbiye Açýk Hava Tiyatrosundan ilan ettiðimiz Halkýn Denizi Denizleþen Halkla þiarýmýzý her yýl bir baþka yerden devam ettirdik. 2006’da Ankara’da mezarbaþý anmasýnýn ardýndan Abdi Ýpekçi Parkýnda yaptýðýmýz mitingle, 2007, 2008, 2009’da Kadýköy’de miting baþvurularýmýz reddedilmiþ olmasýna raðmen kitlesel basýn açýklamalarýmýzla Denizlerin bayraklarýný dalgalandýrdýk.

1 Mayýs Taksim zaferinin ardýndan 6 Mayýs anmasýný yapmak daha da anlam kazandý bizler için. Tüm gücümüzle yüklendik. Ve sonunda ýsrarýmýz kazandý. Kadýköy’de yapmak istediðimiz mitingin önündeki engel kalkmýþ oldu. Kitlesel ve coþkulu bir 6 Mayýs mezar baþý anmasýndan sonra 8 Mayýs’ta gerçekleþen Denizleri anma mitingimiz BDP Van Milletveki Özdal Üçer, Tekel iþçisi Metin Aslan, sanatçý Ýlkay Akkaya’nýn desteði ile daha da güçlendi. Mücadele Birliði Platformu bileþenlerinin söz aldýðý miting Grup Emeðe Ezginin coþkulu ezgileriyle sonlandý.

bir çığlık bir ölüme kavuştu... Üç nehir bir denizle buluştu...

Dün bugün ve gelecekte Denizlereakan nehirlere selam olsun

Grup Emeğe Ezgi

BDP Van Milletveki Özdal Üçer

102

İlkay Akkaya

Yaz ‘10

Yaz ‘10

103

Mitat Yıldırım 1 Mayıs 2010 Türkiye işçi ve işçi sınıfı emekçileri için bir kazanım olarak tarihe geçmiştir. Çünkü Taksim Meydanı 33 yıl aradan sonra işçi emekçi ve emek dostlarına açılmıştı. Bundan dolayıdır ki, bu 1 Mayıs önemliydi ve sınıf hareketi bu yıl içerisinde sıçrama yapmıştı. Bu da bizim adımıza bir kazanımdı. Bence bütün sınıf orada olmalıydı. Ben de kendi adıma oradaydım Taksim emekçilere açılmıştı. Evet bu uğurda canını verenleri mücadele edenleri, emekçiler ve işçi sınıfı da unutmamalıydı ve unutmadı, oradaydı. Onları hatırlama, unutmama adına ben de oradaydım. Çünkü onların mücadelesi olmasaydı Taksim Meydanı bizlere açılır mıydı? Bence hayır. Sınıf için mücadele eden canlarını verenler, cezaevlerine girenler olmuştu. Herkes meydanda olmalıydı. Olmadı. işçiye liderlik edenler, işçinin önünde olması gerekenler yine görevlerini yerine getirmediler. Getirmekten yana da bir gayretleri olmaz. Çünkü sınıfının gücünü bilen emekçileri, onlar da ülkeyi yönetenler gibi istemiyorlardı. Gücünü bilen bir sınıf, dayanışmayı yaratmaya çalışan bir sınıf, hem ülkeyi yönetenler için hem de sendikalar ve sendika patronları için dert olur. Verdikleriyle yetinen, götürdükleri yere giden sınıf bilinci yerleşmemiş işçiler lazım ki, rahat bir hayat sürsünler.

Bugünkü işçi emekçi sınıfının liderlerine baktığımızda çoğu korkak, işçisine kapıyı bile açmayan, işçisinin mücadelesini balkondan izleyen; işçi sınıfı ve emekçilerin dayanışma gününde sınıfına ihanet eden

konfederasyon yöneticilerinin olduğu bir dönemde meydanın bizlere açılması ne kadar manidar. Bu da korkakların bir kazanımı olsa gerek. Çünkü yakın bir dönemde sınıf bir silkelenme yaşamış; üzerindeki ölü toprağını atmıştı. O nedenle işçi hareketinin daha ileri gitmemesi için sermaye yanlılarının ve bekçilerinin bir stratejisiydi; yani kısaca bir sus payıydı. Ve işçi sınıfını yönetenlerde buna ayak uydurdu. Bir tarihi günü sönük geçirmek için ellerinden geleni yaptılar kendi bayramımıza ihanet ettiler. Bu meydan için yıllarca mücadele eden, canını veren cezaevlerine girenler adına, kendi işçisini yalnız bırakan polisin coplamasını, gaz sıkmasını, işçinin kendi evi olduğu söylenen binanın balkonundan izleyen bir sendika başkanın konuşma yapması ne kadar doğruydu. Ve işçiler kardeşler bunu yaptırmadı. Bizler için günün anlamlı olayı buydu ve biz biliyorduk ki, ölümün değerini artıran ölmek değil neden öldüğünü bilmektir. İşçi sınıfı kendi kazanımlarını sağlayan, sınıfı için canlarını bile veren sınıf liderlerine ihanet etmedi.

Kendilerinin sömürülmesini kolaylaştıran sendika patronlarını konuşturmayarak o konuşma kürsüsünün gerçek sahibinin kendileri olduğunu göstererek ve gerçek sendikacıların nasıl olması gerektiğini öğreterek, 26 Mayıs için de mesajını göndermiş oldu.

Ve biz şunu da biliyoruz ki, korkakları bir tek yanındakiler hatırlar. Ama cesurları bütün herkesi ve tarih bile unutmaz. Çünkü cesaretliler mücadele eder, savaşır, korkaklar ise cesurların kazandıklarıyla sevinir, övünür.

ORADAYDIM Arabalara binilip de yollara çýkýldýðýnda Yollarýmýz kesilip de otobüslerimiz durdurulduðunda AKP önünde toplanýp sloganlar atýldýðýnda Gece olup da kapalý spor salonunda kapýlar üstümüze kapatýldýðýnda BEN ORADAYDIM Ýnsanlarý kýsým kýsým bölüp de ayýrdýklarýnda Bir kýsmý ABdi Ýpekçi parkýnda toplanýp Bir kýsmý AKP’nin önünde sýkýþtýrýldýðýnda Beþ kilometrelik yol dört saatte yürütüldüðünde BEN ORADAYDIM Gazlar sýkýlýp, coplar kullanýldýðýnda Ýnsanlýk unutulup, insanlara tekmeler atýldýðýnda Ekmeðini isteyenin insandan sayýlmadýðýnda Zor kullanýlýp da havuzlara itildiðinde BEN ORADAYDIM Daðýldýlar sanýp da saldýrýlar yumuþadýðýnda Herkes bir tarafa daðýlýp kaçýþtýðýnda Telefonlara sarýlýp da arkadaþlar arandýðýnda

Son bir gayretle Türk-Ýþ in önünde toplanýldýðýnda BEN ORADAYDIM Toplanmýþýz biz ülkemizin farklý yerlerinden Tek bir davamýz vardý oda geleceðimiz Kaybeden sadece biz deðil, iþçi- memur hepimiz Belkide bizden sonraki neslimiz Þimdi biz açlýk grevindeyiz yemedik içmedik ve BEN ORADAYDIM Görüþmeler yapýlýp kararlar alýndýðýnda TEKEL iþçisi alýnan kararlardan memnun kalmadýðýnda Caddeye sokaða çadýrlar kurulduðunda Umutsuzluðun yerini umutlarýn aldýðýnda BEN ORADAYDIM Eylemler yapýlýp mitingler olduðunda Davalar açýlýp mahkemelere sunulduðunda Mahkemelerden güzel kararlar çýktýðýnda Evlere dönmek için çadýrlar kalktýðýnda BEN ORADAYDIM Mitat Yýldýrým / Denizli Tekel

1 MAYIS 2010 TAKSİM BEN DE ORADAYDIM

104

Yaz ‘10

Aynur Erbaş /Adıyaman Tekel Hey gidi Tekel hey!

Seninle olduk hem ağa hem bey tanışmamız bir tesadüften ibaretti Tarih 15 şubat 1993 İşbaşı eylemimiz gerçekleşti Hani tütüne yabancı değildik Eskiden tütün üreticisiydik Bütün aile sene sonu tekele baktı Şimdi içer olduk kanımızı çekti kaskatı Dışardan bize ibretle baktılar Boşalan cebimizdeki paraları saydılar Oysa evde çoluk çocuk perişandılar yine de halimize şükrettik Ekmek kapımız diyerek önünde saygıyla eğildik Dokuz yıldan sonra memleketten attılar Malatya'ya sürgün ettiler İnanın dostlar burada da rahat bırakmadılar Gidin dediler başımızdan Bize ne sizin ekmeğinizden aşınızdan Sonunda bizi delirttiler Psikologlar getirdiler bizi sonumuza doğru ..... yürü bu da fayda etmedi Derken bir eylemdir tutturduk Geceleri nöbete durduk O da yetmedi kendimizi yollara vurduk Ne Adana ne Tokat ne de kaldı Ankara Ankara'da dönen dolaplar üstümüzde kapkara Hep bir ağızdan söyledik Ankara'nın taşına bak Gözlerimin yaşına bak Ama nafile hiç bakan olmadı

Yaz ‘10

kimse bu derde deva bulmadı Şimdi sürmek isterler İstanbul'a İşin yoksa düşün kara kara Nerden çıktı başımıza bu bela Düşmüşüz bir kere dara Halimizi kim sora eskiden olsa taşı toprağı altın derdik Hemen çeker giderdik Ama altınlar hep çalınmış Toprağıda gitmiş geriye taşı kalmış haydi ayıkla pirincin taşını Mevlam silsin gözünün yaşını Nereye vurursan vur başını Hey gidi tekel hey Eskiden paşaydık vezir ettin kaayı yemişiz şimdi elaleme rezil ettin İnan dostlar üzüntüm bununla kalmıyor Memleket köşe bucak satılıyor İşleyen fabrikalar kapatılıyor Zaten işsizlik sınırı aştı Etrafı sardı hırsız kapkaççı Yarın bizden de katılır bir kaç Yediğimiz ekmek boğazımızda büyümedi inme gibi başımıza indi Sürgünlerin yolu dumanlı giden mi iyi olur yoksa kalan mı Bir meçhulün içindeyiz kimse sormaz ne haldeyiz elden birşey gelmez Sonumuz hayrola deriz Eğer çözüm gitmekse çeker gideriz Üzülürüm umudu olmayan yarınlara Nasıl elvada derim ekmeğimizi bölüştüğümüz dostlara

105

Aynur Erbaş /Adıyaman Tekel Biz kadınlar Bir kadın tanıdım, önce annemdi Sonra anladım, o her yerdeydi, Tarlada, fabrikada, sıcacık bir şefkatle Direndi, ezilmelere, törelere, Bazıları da, canıyla ödedi bedeli.

Kadınlar, kapandı fabrikalara, Yandı Newyork'ta Adının ne olduğu, kimin umurunda, O kadındı ve direniyordu yaşam boyunca, Bir kadın tanıdım ben Ankara'da 352 gün direnen Emine Aslan, Onuruyla, yılmadan, hem de patrona Çok kadın tanıdım, tekelde, sigarada 55 gündür beraberiz Ankara'da karda ayazda Hakkımızdır dedik başladı kavga Ne cop kaldı ne su ne biber gazı Yılmadık, Abdi İpekçi Parkında Kadınlar tanıdım, ölümü göze almış, Açlık grevinde ön sırada

3 gün yetmez diyorlar 1 gün daha Kadınlar tanıdım, gelenler oldu çadırlara Kimisi ev hanımı, memurda var işçide Hepsi emekçi emekten yana Her yerdeyiz biz bizsiz olmaz hayatta Bir parça ekmeği bölüşmeyi de biliriz Karanlığı aydınlatmak için mum yakmasını da Bize direnmesinler daha Bize adandı, Tekel kadınlarına 8 Mart kadınlar günü, emekten yana Gurur duymak hakkımız, bu yıl yüzüncü yılında Şehitler verdik, bedeller ödedik Ama hep direndik Selam olsun direnişimizden Tüm dünya kadınlarına Onuruyla direnen, barış ve özgürlüğü Hep ananlara Umut olsun direnişimiz Kutlu olsun 8 Mart emekçi kadınlar günümüz

106

Yaz ‘10

Demokrasi çadırı Türk-İş önü Sakarya cad. Ankara Direnişin 59. Günü Siz ne anlarsınız çocukların ninnilerinden Oysaki çocukların gözlerindedir dewrim Çığlıklar vardır gülen gözlerinde çocukların Ey yoldaşlar, hewallar koşun çocukların gözlerindeki güneşe Ağlayanı güldürebilmektir dewrim Tutabilmektir Kürt çocukların fırlattığı taşı Oynayabilmektir yağlı kurşunların üzerinde Bütün annelerin memesini paylaşabilmektir DEWRİM Adıyaman Tekel İşçisi İmam Bakır 11.02.2010 saat: 15.50

TEKEL İŞÇİSİ

Halil Aktaş (Bitlis tekel işçisi) Alınteriyle kazanmayı seven Yetim hakkı nedir bilmeyen Devlet malı hepimizindir diyen Kahramandır TEKEL işçisi

Sakın kimse uğraşmasın Yiğittir tekel işçisi Küçük düşürmeye çalışmasın Onurludur TEKEL işçisi

Dayanışmayı gösteren, öğreten Paylaşmayı dosta düşmana gösteren Ekmeğini bölüşen sevgisini veren Direnişin simgesidir TEKEL işçisi

Direnmek nasıl olurmuş Hak nasıl alınırmış Mücadele nasıl yapılırmış Öğretir insanlara TEKEL işçisi

Yazdım yine birkaç kelam iki cümle Yaptıklarımız ders olsun tüm aleme Gitsek bu uğurda meçhule Ölümü göze alır TEKEL işçisi

Yaz ‘10

107

Adıyaman Tekel’den Fatma Yürüdük güneşi ellerimizde tutarak Yürüdük yüreğimizle haykırarak Biliyorum yakacak yakacak Hain ellerin emelini Yan gelip yatanların Yetim hakkı çalanların Bir tokat gibi yüzüne çarparak Yürüdük ayaz gecelere inat Yürüdük cesaretle, hoyrat uzak düşlere yelken açarak Dört bir yandan geldik Umut olduk, dost olduk Bir can, bir baş olduk Bıraktık çocuklarımızı ağlayarak Yürüdük sütümüzü toprağa sağarak Çalınan yarınlarımızı almaya geldik.

Nasırlanmış ellerimiz Sadaka değil iş ister Kömür değil, bacası tüten ev ister Umut ister, düş ister Yürüdük telaşsız ve kararlı Güneşi doğurtacak sabahın şafağı Saltanatının çukurdadır bir ayağı Yürüdük İstanbul'dan, Batman'dan Bitlis'den, Hatay'dan Ne rengimiz engel ne dilimiz Ne dinimiz engel ne künyemiz Emek bizim davamız Onurlu yaşamaktır Gülen çocuklar bırakarak hayata Yürüyeceğiz aydınlık yarınlara

108

Yaz ‘10

Diyarbakýr çadýrýna gittiðinizde sizi karakalem resimler ve karikatürler karþýlar. Bu çizimler Diyarbakýr Tekel’den Mehmet Karataþ’a aittir. Onu her zaman elinde kaðýdý ve kalemi çadýrýn bir kenarýna çekilmiþ çizerken bulurduk.

Konusunu Çadýrkent’in ayrýntýlarýndan alýyordu. Eyleme tanýklýðýný çizgileriyle yapan Mehmet Karataþ sonunda çizimlerle Çadýrkent’in güncesini ortaya çýkarmýþ oldu. Diyarbakýr çadýrýnda sergisini açtý. Bu sergiden birkaç kareyi sizinle paylaþmak istedik.

Yaz ‘10

109

Selah Özakın

geceleri yazılamaya çıkamıyorsan ne var bunda

sarı tütün

biber gazı yeyince çöküp kalıyorsan

tütün sarısına tutuklanmış işçi kızlar var ya havaya kaldırdıkları narin nasırlı yumruklarıyla ne güzel gülüyorlardı bugün

dopdolu senin anlağın be yaz anlat anlamayı isteyene bekleyene

bir delikanlı seçtim kalabalığın arasından yaşlı bir adam sonra bir de dişiliğine öfke iliştirmiş pek güzel bir kız sınırsız sevinç vardı hepsinin gözlerinde hesapsız başkaldırı ölümüne coşku o an aklıma düştü birden Kavel grevini resmetmiş Hasan Hüseyin Korkmazgil’in öfkeye inancı dedim ki kendime durma yolcu söyle söylenmesi gerekenleri yaz haykır aktar güne yarına boynuna borçtur bu mirasın mayası çoraklaşan toprağa serp paylaş ne olmuş bir kurşuna hedef olmadıysan cephede dövüşürken ne olur şimdi koşamıyorsan korsan eylemci olamıyor

de ki direnmek çok güzeldir hemşerim bizi biler çelikleştirir ama zaten böyle zorluklarla yüzleştiğimizde biz bizizdir ah benim can dostum kapı komşum hemşerim durma susma söylenmesi gerekeni söyle öğren artık dünyalı sınıfdaşım kaldır yumruğunu haykır be ah benim uzun erimli düşüm dileğim biliyorsun sevdiceğim ne kadar susarsak o kadar gecikir devrim 23:09 / 04 02 2010

110

Yaz ‘10

Halil Askar (Tekel işçisi bir kadının eşi) Yoldaşlarımı gördüm ve... adına serhıldan dedim Yoldaşlarımı gördüm Kızılay'ın Sakarya'sında Sıraya dizilmiş çadırlarda bağlamışlar kafalarına beyaz bantları Kadını erkeği çoluğu çocuğu onlar değil yüzler değil binlercesini direnişi anlatıyorlardı emeği, onuru anlatıyorlardı elli beşinci günde ilk günmüş gibi

siyah kurdaleler bağlamışlar başlarına sevdalarını anlatıyorlar direnişlerini anlatıyorlar tabanı uyandırıyorlar sesleniyorlar, haykırıyorlar ve sol yumruklar havada hep bir ağızdan ölmek var dönmek yok diyorlar Türk-iş'in konferans salonunda Yoldaşlarımı gördüm yoldaşlarımı gördüm

Yoldaşlarımı gördüm Türkiş'in konferans salonunda onlar daha da farklı

Yaz ‘10

Türkiye'nin dört bir köşesinde

111

05.02.2010

MEHMET BENGÜ TOKAT TEKEL İŞÇİSİ

VAZGEÇMEM Zay oluyor emeklerim, değerim, Varsın yansın bu bedenim ciğerim, Sadece hakkıma boyun eğerim, Bu yol bana ölüm olsa vazgeçmem. Özlük haklarıma kazık attırmam Onurumu pazarlarda sattırmam Emeğin aşına zehir kattırmam, Bu yol bana ölüm olsa vazgeçmem.

4C denen illet beni alacak Sefalete, köleliğe salacak, Vicdansızlar bana ağa olacak Bu yol bana ölüm olsa vazgeçmem.

Davamız kucaklar burada herkesi, Alevisi, lazı, kürdü, çerkezi, Kızılay’dır açılımın merkezi, Bu yol bana ölüm olsa vazgeçmem.

Yasal mücadele hakkımdır benim, Haram yiyenlerden değil ki tenim, Emek deryasında yüzecek gemim, Bu yol bana ölüm olsa vazgeçmem.

Tekelcidir karanlığın ışığı Türkiye sevdası ekmek aşığı Biz olmayız Amerikan uşağı Bu yol bana ölüm olsa vazgeçmem.

Ankara’dan gelir bize azıklar, Davadan dönene olsun yazıklar, Kanımı emiyor kanı bozuklar Bu yol bana ölüm olsa vazgeçmem.

Bal İbrahim güzelden alır hazı, Kalbimize kurduk baharı yazı, Vız gelir jop, soğuk su, biber gazı, Bu yol bana ölüm olsa vazgeçmem.

24.01.2010

112

Yaz ‘10