Kawa 1 by SolYayin.com Kurdi

w. n

ww co m

et KA VA

co m e. ew et w. n

.-- --- --· --- --- --- --- --- Slıbllıi

: Abdullah SOydatı : Hlise7fıı Şen Yeri : eaıa.ıoıtı.u Çatal Çetme SOk: : 6/5

Sonımla Ycilıetitn

Basin : ONSOZ Baaım ve Y~ D1JW1 : Bilgiç Matbeeeı Abone Şanten : 6 Aylık 120 TL. Yıllık 240 TL. (Dul illkele r için iki katı)

İstanbul

•

DESTPt K1RI N

te we .c

Tek~ geJJi me dı hember#ı m6joket.iya.n da ga.v bı gav 1J4ve dıçı ll yek l:ıt ,.ık çeperan cııııt.trıre. Teikoglna Madı:ıılat ll Lenlnlatan dı hembel'6 nıvilıyootzm. \\ opıııt\\nlzm \\ AlD. ııııuı,.tçiya.n da 1:ıt blri.l:ıtı.weri \\ reıanı bat1 dayln, ı&ıe Id rast \\ du'ıoi \\ cer6barıdt, bı xwestln \\ a.rika.riya p16 tm der6zıatuıa we 1 n! peat plk:batiJe,

Ew çepem !tu p16 me bı Wmjlna. xwe yek bı yek delltı xwe exısttn, emı jıbo ma.ıı teJrajlna mcaı:tya mWill demoqraıılya. pl \\ propaganda. sosyalimıı bı emııATıtn; beya weaau KAWA bQt wı Jı.bo pt;ve bıma. tekoolna. gel4 ıı.we l:ıt fUU)6. Dewre Id bı bev \\ pttalıst

du lılltına. \\ ııergijl Id mezın dı na.va deWelın qa.

• eınpeıyallat \\ ~ eıııperyaUaıa da peyd& bllyl, dıjwa.riya da., ev plca. ku na.v welatın m6jokett \\ weı.a.tın n!v m6 jok&tl da peyd& buy6 \\ ewa.n weıatan da~· gel6n hemaer emperyal1zm 11011yal emperyaUzm. d tutuıyetm wa ve a6de bı:ıJe, bu va:ıa welatı me Xuıdı.rtanı da f.e!rr41ııa mcaı:tya mWI \\ demognıalya pl6 me bılmd buyl da., dı na.va ve ~ da tıreh bdna. dıM 1'tn!na k.arlteran da kowa:nı. KAWA de& p6 Jlna weaenını dı ke V6 dema 1tu hember emper.vaııata. d ~ emperyalflta d tımıl yetm wan da., dı cıt6 dıM da ·teıqtn tıreh buye, tebltlra berba. eıııperyaUaıa heyl aert d f\\r\\tın dı· nd da cUııa Jl ııoıet hlme; ew ooreta welatı me !tu ·peıçelt jı peıçeltl §Oftlt8. c:IJ.n6Je- da a:rtkaı1ye bılıe d ııetve bıba ev weta.n dardıkev6.

ww w

.n e

mıxrıkıı.

Dın6 da., xaama wlatın mejok&tl \\ n!ven6 m6jok&tl da bemben ter· tın ooretıltu evanın, d.ellta prtuı. pr banda dıM ya IOl'OIJ(Ia tıtaqep

ttne

Jı pola Çll:ıtknuı, beh em dı meJ11D1n tro Jbtova \\ Peldn aer6 b6 tı taqya. \\ b6 gumıı.n d tevUhevJıdn!yı \\ aeri g6jkınn \\ gelacl yı gır

tme, dı ~ Tavı gelaclyı, pn! bOn!yı weıatı me Xıırdlatam da lıeşln bdye, Jı bo va xaplrıok \\ hlleba.zt \\ ıdyaneta welatı meda bıde paqıj kı· nn d·bendm dıj6 ımlleta tar\\ mar bı ke ku weaa.na KAWA derdıkevı. Jıbo rtld raat blr a bawerlld qewf a Maı'Uiatt - Lenlnl8tl welatı me da cl lıııke derchkevı. -3-

iyı w nav Q deng , KAWA !Mrxası h~er. ku ın&ı:ant Q f&nıı ~ya Uha:ııııye, da ku em sıenn bı tekoşln Q jlrltl ya ıı:weve Jı bo me , sosy al emp erya lfsta Q kulva. DEHAQ'm tro m6jokıetl Q emp erya lfsta

d~ je:mılleta ~

gel& me ı:ıe, lı:ıfş!ı:ır@na Arm ane, fıhmkı.r6na rı,a telro llna. rrzp rtya na KA· 6na neya r Q edQyın me ı:ıe. Bu weşa

rnek

ww w

.n e

te we .c

heva l ll hugıraye, llŞkerekır tek<ıştna gel~ bındestın WA bı zım1n1 ditm a laı.ı'kenn dm&, ~ rekA Nberbıldn ll hem ben gış neya ra dın6 Marksizın - Leiı:ı1nJzm .f1bo :xwe . da t.eıreşına Id dıjwa.r emı be ve. WlliJ8lll bıdın ba.weıiya 1ı:arlrera. jıbo :xwe Weıa.tı me da hetta. lm wetrnın 6 btrQ. a, belı bı. rast1 pana ti ç&ri!ber kııin Q Mııdtııllm • IMıintzm ne bt gatuı .slstt 'll ı.enınıstt kııi· Matiı: nn ne bllne. Belı IJOl'I!H1l'UI. weıa.tı me tevp jaııdlna Markıılzmı. da ne. Hem ben tuxi6 ~ Q belavkır&n Q veklı jl :ııwe btn navı marks1zmı. da da· gış tevgerın burj uvaz i Q ~ lt ll ııe~ha.tın il flnfa ne :xef ların. Belı w:ı KAWA, va teyg enn tırııo i'ler6xı ll lı ller çavm gel da. w:ı bı neldyagışım clyı :ııwe xef k:ıı1n da wı ta m6jo ketl ya Wt!lj 8.tlln deri!de ıruyaııdın. Hme k jı va. tevg era bı lcaıe st ya :ııwe heınber6 tehdaı1. ll nelıe :ıruıtlne, yın meybı jt qul weıa.tpere qlya !Mjolııetlya da. wepınn de~:ıruıtıı:ıe. m!jolııetl ya O teıJqeleytn dl Evaııa. ber ku ııeı1. da Ilim Q teııqelın , mey dan vaıe dltln e Q dlttnın :ııwe neb:ıştuıe ku weıpuıeld ~ıi çibe 1rm bı lcaıeta m!jolııetlya mtan yın ~ belav lar6n e. ıı:w ıv e ı:ıe tı:ıtne, kaı1ne revtsyo. dln, ber ku m!jo ke\ty a lı ııer wa. pır tehda.ıi il poJmın revtzyoııtst.t weltı.tı me ntımıı. aıırl weıatı. me da bt pııı:bın e rının bıkm. Lı belı ew da bela.v bıkın t derlıeqa gete me cıa rO leiJik t pert Jl dltln Q pam jm :xwe yın. wela ll 1 nm ku qaıı :ııwe weJat pmıs saJaa bı. wepıun ku weıatı me cıa weıi qu ntla :xwe belaır Jaıtııe. ıı:w ne 1tııt pır m.ırova. tejı ajantlya.IIOIIJ!Il emperyallşta k&ı1.n Q dıkın ııerQ · btrO. A meılrıera t.eko§lna il zMa.yt ve Jllll'O V pt loıtne. Bervt qa.ııl KAW rQyı wıı. ep.ere bı.ke O. ııemt wa. be.weıi da. pr6 wa. tavp r& ~- wı. cıa beıAılya tbe, belı ewm dltlna. lı ııer gett wı raıre. llwamb. welatı me Idı:m.. emı wa. her du ~ reviZ)ODimııı. uı1.ya Çin 6 cıa t&ne lN)1II ne. ta • ınıJımım Qtrı. e Q Ruııya. • bıı bevıa btk'ln anııa e lııettne, belı Plt ln beyin. Allyı dt, beı9endl ın,..,. ~ Jlltll , mıq&bll6 va. burj uva 'll da xwe btn çatD ınıı.ı1.rıdlmı cıa dltlm Dt brtn rawestaııdııı.. h burjuvutyuı betburjuvadyı pıç1lk da. jt tetıııtfıı ııayı na.yı qebd l kınn. ne tmta ku dub lı dJgotın ıııarblıım K.ım:lıatan e da zıra.n. Ber vı ,e1n pııla :xwe dıdaıı lwıe va tertımd& Iran wt ç4be , bıl6 tro piU)Iro lıfaı1aılımı ıtur emperyallsta. Q earn a Jl dıclan !Mjotettyıı.n, uvaz i ll burj uvaz tym piÇQq tro a.Jl. dısta e bela.v .bdye ll beı'pe~Je, ev burj

-4-

;vı ııosyaı empeeyıı.Uzma ve dı ıııeo1n t1 zeııv t1 ııeh\' demagojlya sosyalizım dılwı. Bwa.n burjuvaziyın p.wnl.stlya ~ aerdeııt jı ::ırıue ra

bl ga&ma da Axıııt.ln hlm6 zwe, bl t.eııgrtulna wa ya dı.ııya;vı bı hevre, gmng bina. tek:oşlna heml:ıeıi mıllet. çltıya. burjuvaziya dıde ıruya.n

dın. DanJna telooşlna Jıembe~ pen _,al ~ya netewayın serbest jıbo vıedfeld ent.enııuıyoııall dı zanın.

xwe

Derketına KAWA, Jı bo tek:oşlna nıprJya m1ll.ll1 demoqnısiya. gel~ Kurdıatam bdye reld pır &fnıı&e. Burju.vulyuı. diroka. ı:ezAn a Kurdıatım dı mvlsyım tro itla8 lı:ıJ:6ııe, .tewı:e yın dlrob dı ıruliqlnln tro

:ne

dtı:dta.

xwe dını.vlaın, aertetl t1 bı eenbandfne. tro xwedi;vı

KAWA,

netewa;vı ıı.wene. :ı:ıeı:tDstUıa

ımkanın sınaıi

KAVA

jıbo vı

we .c

bı destı

. _ Mz ü sela.biyeta. qed.era tesdlq kırıne.

§ertın

zar da des bı jlna ~e mn xwe dı ro dljwar dı bt, mehtacl b6 ııınor dı b6 de, ımklın bı ıımor dıminin; her mılan ve, nımıa soıdesilya ku m6jokı!tı t6n ser tek:oşlna rızgarlya milli ü demoqraalya pl'i barı ku da.t6n6 ser

ke. Van rojin ku

t.elaışln nıı bı

KAWA dı gel m kAııa.bi lııneet, teı.ıqele. tıx6 na.va nya Wl, geleJt em vana lıber enceq em we. teljqe1ın neyare.n. bı arllı:aı:t:,ya gel'l maddi l1 manevi, nava ~ da rekln. Lewre, KAWA bı zweetı.n l1 a.rikaı1 ya gel'i ve derdıkevı. Hetta. ku ev zweetı.n l1 arlıkad lıeye KAWA t6 te§qe1a ne&nak~ l1 wı jina -ı.veşanm xwe bı meşlne. Aıtkarl ya maddi l1 ma.ııevlya gel'i jıbo veltışuıdın ü zaıombln ya KA WA k.antkek her dıdı.z6 • :ııelaa nabe.

ne te

pışta

•

KAWA, bı r~zıkın qesra. ya hatiye xuluqandın. Jıbo telmjina nııre· topi bine ll, geUme wı KAWA zehvtır bı pa.nd d Dıxım bı ka. bine ll, gelerne wı KA VA Dıhvtır bı perıee ü Dıxım bı ka.

-5-

KAVA

we .c om

BAŞLARKEN s:ıııtımızın,

sömürpcllere karp

dfıJe

dSf mficadele içıerlııinde actım.

""""mlf oldup mevziler ve Jlaıblst.UmtnısUerJn tıaşta IJ!Oodem nıvlzyon1zın olmalt üttere her tUrlll oportüntzm ve miiJl.yetçUJAe karp mücadelede edindikleri, ldeoloJik-etyul tecrübe ve ha.lıkumzın bir talebi ve destell aonucu, bug6n devrbncl bir yayın organı çıkarabU menin prtian dolmuttuı'· &alkımı.mn taenmıo oldUlU her mevlfdeıı., M1lll tuı:tuluş ve halk demokra&lal uRnma yarıırJaııııcal bu ~ bir tetlıı1 We mücade leslz t.erlı: etmeyecek olan KAVA, yayın hayatı boyunca M1lli kurtuluş,

adım

w. ne

Halk demolı::raala1 ve ııoııyaUzınin propııiıuıduını yapacak, halkımızın mücadeleslni Uerlet.ıne,e çıılıpcıılkt.ır.

KAVA, kapita1lat • emperyaJJat ve IICIII)'Il ıımperyaHst alııtemin içindeki buhraıun cledrılett111, çeııpueT!n bır!c!nleft'Aı. bu buhraıun sömürge ve ba1DnJt .ftlkıeler ihıeıindekl. etJdıılnln g:lde:rek büyftdütü, bu ülkelerdeki halldann amperyaUııme IlCllliyat emperyalizme ve onlann lıjbirlikçilerine karp mOcııdelellln1n g:lde:rek ~ bıma ballı olarak, ülkemiz Kilrdlıııaı:ı'da da M1lll lturtUlut ve hallt demokrııslsl mücadelesinin yülaıeldlli. bu mücadele 1çiDde proleta:ryamn dünya görüşünün etıcırııillnln arttılı p.ıtlarda yayın hayatına giriyor. Dünya çapında, emperyaliZme ve tobirllkçller1ne karp mücadelenin kabard$ teNJ)ı!ııl ,....,....., devrim alomırun hala ve yülaıelen ~ dünya devriıninln bir parçası olan, ül· somutunda; esas oldup dünya

•vee

Irerniz devrimine kafkıda bulunmalı: amacıyla çıkıyor.

Dünya da, özellikle sömürge ve ba1DnJt ülkelerde devrimin objektif prtiannm olgunlaşmasıııa paralel olarak, dünya devrim cephesinin çeliltten birtl~ de ııatıan:ınası. gerelôrlren, bqlnı Ma!ıkova ve Pekin'· in çekti~ ihanet akımlarımn yol açtııtı. d~ ve kargaşalık, ka-

-6-

umutsuzluk illkomlae de yanl!lllll§t.ır. Diin1&. devrb n 11ıaaeı akım· cephe sinin bir h•lk•aı olara k, ıweemıa devri m cepbıııdncle ara Dqı m.üca· laruu n yol ıı.çtlğı bu olUIIl$uz et.kili.ıı:i silmek, bu atımı fa

buJanıkJıtı,

. kılmıııasına katdele etlne k dO#fU. devri mci, ıılyasi görililer1ıı haJdm klda bulu.ıııruık amacıyla çıluyor. ve .::ıaııi§ Ismin i aıaığı, ihtila lci Delnircl KAWA'nın, ın;ilcıı.dele eın ruhunu canlı tutarak, bugllııiln DEH.'\.K'lan olan ~. bakıB taqı ka· peryallstlere, soııyal em~ ve bir avuç mını lr. rarlı ve amansız blr mUcadele yUftl teeett

ideoloJik

delil.

e. c

nasıl otacafPnı kavratAmacı, hallwnı2a. kurtu lUlun un yolun un olara k umtmıık- oııu:ı. bu ya· mak, dostıaruu ve d~ a cıırttltl, eıdlen lıaJ!rlVın düny ıeJ yın faaliy etind e, proletaryanın blltını ııml MMJıdne bl.rlclk 111Jııi iDD.I41 kurtuluş yolunun ınep.J.esl olan Jıfarka ÖI'ÜJiılt ~rehbe r olaı:a.k alıp, onun lafzına

.savımaıı 'ıı.b udn, . ft!!ıeg>1fde

et ew

organı

lala.vuz bir J111P1

treııdiırine

bugü ne kadar , prııleter ideol0jly1 edinen, Mark sizm Leni.rıizmi aöıde delf.l, gvçıırltte Ülkenım'le,

oımamıaw. Buı:ıa. lı:arpbk, .olarak hel' ttDdi D yaygırılapııMına maıflııllllıtA .W. •· ınilliyetçlııl ve revlz yonll t alam treııd!ıılnt

mevcut

ba&b

(Devr imcil erin ça.ba lanyl a)

burju va lr~ )tlld w ~ kasin a gizlerneye ~- KAVA btmJan ps ldmlllllrdıpd· np gerçe k !dnılikleriyle tqhl r edecıektk'. Bu ....... .... *""''"~'mo eııpl· !erin içıuıetiy!e, k1ml de, ~ 6lçM•rte, Wıa•!! ..,......... _.. yayın ~ ÇIIUil nııdmlerle sömiirgecilerirı erıgeJleııııele pJmtıt.

Iemelerine ratmen,

çepw

o-,

ww w. n

diye kada r mevc ut olmayaı., JfıU1ıılııL!.enWa

J&JDl •

pm. 1 nmm al-

pırş •lıil ~ mamMının yarattığı 'l:qluttaııda ~

dır.

Sömilrgei:Uerln

icıuıetıyıe,

cldd1 bir

eııplllllı8J8

. . , . blrrw lan.

lllke m• DMldılm rewiQ.adst ya§amlannı. sdrdilreıı yayın orpııJan. milıeadeleat .açıııından bütüg~erin ta§ıyıcıları olara k, haDmmzuı çeıptı1 ennüyle o!UIIl$UZ bir örı:ıeti temsn ederleıken, ~ çahıan ııa.ı ,.,m arp.ııllın gelleınelerlne rağınen ayak ta dunn aya mııııma ball1 ölçWeıde da, yurts ever görüşlerin ve düşünceJeriıı yayıl

yar atan Wl .Sovylrt. JIQIIYal em:peryardımcı olmuştur. Blrln cl katAıgoı:1de akımlann, yı.Da.nlır ııürdli~ yallııtlertnln iilkem imek l ajarılan olan k etkilemiştir. Bu lerl yayın faaliy eti geni§ kitlel eri kaçınılmaz olara bu akmJa,nı. lıJı:r§ı Z1Jıe, neden le KAVA, ideolojik milca delen lll merkıı çıkararak, kit· müca deley i koyacaktır. Bunl ann gerçe k yüzlerlnl. açığa

Bunl ara kaqı mlicaa ratmen, mode m revizy onlz~yi, mıremıme etklnl.ili o1mamaııın ele alııcatt.ır. min Çin'cl görün.ümil.ne .kargl müca dele Ue b!ı:J!Jıte leler üzerindeki etkile rini ortad an

kaldıracakt.ır.

-1-

IIU.)'IIIt &çllde geı:Uıımesl.ne ratmen. mevcut §llttla rda kend.ls1nl M.aı:!rs.lıım miiÖ" "' attaııma gl«lem eye çalııjan, burjuv a ve lhrııa1 etme~k lıAÇilk buı:IIJ.va ~ Jı:aqt mllcade~eyl de Ur. Dılba diJrle kadar, Mıırbfpnltt ltOrdfıstan prtlamıda geçerli olma-ll gecllerle uzla§S dıtıru savunan. Jdml saman ~ ve ııömlir le de Sovyet öaelllk ~ ya llmln burjuv a mllll,.etçll111. MarJcıı bugün bol iyle, neden alan çahpn Sosyal ~ )'IIIJIII ml.7& karşı zmlne §Öven1 ulus Esen bol _,.uııın d:emagojl.ll yapmaktadır. getiren una durum i silizde mtıeadeleyl, varlıklannın en birinci l neden tçill 1dlçflt bıırjına uluııal dar gOrlltUllülüyle birlikt e, burjuv a ınllllye kaönem lbtJ.n mr ÇlliJidlne ka1'fl mi.lcadele, bu neden le daha büyük nde yaygın olan şöve zııııına.ktadır. llllen ulusla nn aol Jıarelı.etl lçerl.ll

1w1t

etmeyi. de, entıırnayona.list

e. c

mücadele ııoayal ~ bl:r gönw ola.ı:ıiJı: yerine pt1rıecelttlr.

rllz.me ve

öte yaııdan,

Halk demokrarls! KAYA'nın ~ ıturcu.tan Milli kurtuluş ve tarihin i ya2ın:ıya ıtlilcadeleıdnde önmıll bir olaydır. Kilrd1 stan siyasi

ça.l•1an burjuv asl iflas eı.m.ı., bilaat taıih1 yamtanıa:r, bunda n böyle &"ı· lmnd1 f.u1hlerlıl1 ,eniden yaııablleeet güç, yetene k ve tecrül:elere

Kendi kaderl erine ııalı1p olma ehliye t ve gü=üne saKAVA'ılm çıkıtı bunun Ispatıdır.

et ew

hip hip

olmuşlardır,

olmuşlardır.

na baş ınmrlı tmtatı,lar ve IIOl' prtJa r içinde yayın hayatı ihti13, dönem\1 bir ıjtılı JOtunla Ç'lltlerılp lıyor. MlJ!ıldeJeı:ıitı. n, yönde her ı; kalmas olatak yaçlar 8llll1 'llllllq l imJıılııılarm ııımrlı Halk ve uş kurtul Milli tıııü:ılar, öııelllk1e ~ plen

KAVA.

lidR'ek

.J01Un

yUkiediti

iz ye.

ww w. n

görevleri eksiks deiOOltraııl.ll aıAkıııdelMII!.tD, KAVA'J& Anrim · gıet.frmMh• eııpl tetıı:U edecekleri g&ı~Snünde tutulmalıdır. acağı cak bu enpUe rln, haıtıımıan IDiddl ve manevi desteltl lle atiatıl na IDımm.mıl tamdır. Qlbıllı:G. KAVA, lıaDcın talebi ve dest..'ii ne çık· yayın makta dlr. BU taıep· Wl cleltelı: oJdnlı:.ça hiç bir engel tanımadan VA'nın KA l ma.nıev: ve hl,ydU U ııllf'dtlftcekal, IJ&1Irm mııddl

deeteii,

geiJt1P ~ .1ılıfcilt, tıetmeı.ıı ti1kerıinez kayna~dır.

KA'fA.'Jı lliuf

ilıll

ılp 'M n'lan yaratti. Sillll mteııdeie· ptlımek b)drylıı, balkımız KAVA'yı daha'd a

.. 'll '

sinin gıerekk!ditl ,.....

gell.ştliip giçlendtrecıeldlr.

KAVA

om ew e. c

SÖKilB.GIClLtl Vi MILLI MHSELI· o ı au: Kürdiııtan'm

toplumsal yapıaı• lıOiün ~le inııeleıımedm ön-

ne t

ce, onu· ezilen c:UiıQamn 1* paı:çaa cılaı:ak teııbit etmek paıldr. ki· nca bu ülirenln, çöP!bııeırılf cıllllltJı: kalan, mllll w demoJı:ıııi,Uk ııonınJarının oldutunu da buna "'kJrNııek pnıldr. Bu - - o lalda:r dot· rudur ld; Dlllltres!tyle tıl!ıııılaııaıuı ~ -,. MSıtı. dfllı.ya. dev· . flminin bllepıJert cııarı.k, mllll ll:urtulll!l• ~ dıeJı'io1cnl. tlk devriııılerln, ezilen cU1n;vada lremrp'N' lfbl IIIOJ'ek. emperyallat ve soııya1 empc11'1111lat ııöın.Grpclle1' w ıptrıllrçl"''ul t.eht.ti et.tfl:l. bu günümüz gw)lllnln, fatıııuıı1a71alılr p11q1111 olaıalt ele aJımpamaaı,

ww w.

antı-ınaı.to.ııllatc l:ılr tAıtulll oıacaJrtır.

Eklm deVıiınlııdıııı önce eıııperyııUim1t eepbe pdelnl oluşturan, tuaı.ı iVINm1e blılliae ııoııya. sömüıp, yarı-a&ıılirp Urelıarln, llzmln cepbe prlaln1 olupurmalllnJfa, aıtıJt bu Wl'eleııı!e lc1 devr:lmlerede ~ heplnoııJa kurma Çlll açıJ:ımıJ bul.unuyoıdu .Bu· nun tarlhlllrıeml, o kadar bUytk oldu lı1; es1ıl taı:llılel dilnemıle lıııg'ım sız ve tayin edlcl l:ılr rQç olıııalt ~ mllll Jı.mt,uluo dıım:lmJerl, yeni tarlbael d&ıem.1e bbUir.te, faddı 1* ·Içerik Jı:alaaa;ı:ak Jıaluıııu w tayin edlel l:ılr rQç haline pliJU', lıQda ·dtlDJ& . .,lmlııln ltatejlıılııln

,.m

dıe~tmeslnl IIOI'Ulllill kıllyoMu. Jldm cletıllıl!nlJ) &ıııleri Len.ln Yoldaf'· Ka!tı&'m Jıllllıdi döıwnlnde dl1Wiıı. "\Dıii ıla. Jaçller1 blrletlnl• bl· çiminde formfUıı et.t111 ııtıat.e.P71 ptılllll buJa1V. bunu •Biltitıı ilJke.. ıerın i.tÇilııri w ..ııen ba!lrlaı' biJiıııiılııbtl• ii!l8ıtıı>Jjl: fonnt1aılıyonufla değlftlrıııesl., J.pe bu yftnmdlr,

-9-

aş'ın bulunduğu, ulusbu glln de, bııfmda. Enver Hoc a Yold nist ln her türd en opo rtün lst ve revizyo lararası kom ilnf st l:ıareketin, uğra a gUn ıJtımıe çab a.la nm boz bu gerçe~ı. şu vey a bu biç imd e deli olaü güc i nln dün ya dev:r:lmiuln itic tara k, mil li kurtuluş deVrlm.le.t1 bu IRn lnis t rorm ülas yon la tam uyrak tespıt edilmesinde dtre nme si, gun lu!t hali nde dir. i bu beiJrlemelerin dışındıı.mldır? Kil rd1 stan ve Kürdlatıın devrim n bel' kes in bu ııeı tesp itle rini tab ul ede Mark&lzm..Lenl.n1mıln bu evmı diy e eevaplamıı:sı gere kir. O hald e, Soruyu, .elb ette dışında dellJ.dln devriı:ninl, ılan tespltleı:t, Kürdlııtan yuk ard a Kür dist an bııirbnda yap olar ak alası lıiılnln, tamamlayıcı bir halk her~ önc e dün ya dırm ı: gere ldr. ma k gerektllti tesp itiy le birleştırmel ele alıı.rak ayrqtırmada, başlı Bu tesp itle r blle bilt On Iliyi llll gllç lel'i Tür kiy e siyasal yat•fU""ktadır. Ne var ki başına yete rli bir ötıelllk tesp itle rde n çok ra ~ onları bu ııammı oluşturan ııknrıla için Tür en böy ledi r? Bu ııoruyu oev apla mak uıııı.kta gör llrü z ... Bu ned alacaele gere kiyu rkl, biz bun u iler de kiy e'ni n siya si tabkıııuna bak ma k bat· ~ıedJilmlıı LeJı1nl8t tesp itie re Siyasi hal'eketlmlıı, yut and a 6let ayı lnl. pm lete r dUnya dev rim inin tamami lı kalıı.rak, ıtflrd1stan den':lm bu lkisl.nin it etm ekte , btm u, aynı •ma nda cı bir pa;ı:çası olaralt tesp ve böylece e iltt tnne eı,t t teep ltly le blrı · blrl blrl yle tıem tad ar çıeJffıDedJi bu yolda , erek leıı ftaı :ratt dev r.lm lnt Kür dist an ha1kmm mW t cleıl:ıoJı har eine, aks m çıilıklamı Sddlalamı ilerlemektedlr. Bııttbı. ~ hse l tari i yen ~~ lld m devdnıtntn açtı ket1mizln orta ya çıl1ıJI. BilytHt 41, çıio ya Ya:ııl·lııınıbtımbıln orta dönemin temeiJrıe U)'ll'1lll ~n aş'ı Yold teıılerlnl lnıJa ede n Len in Kom ilnf st En~ temel ap DlteUil taopmııırtadır. şu ~ verilen bir ııev olsa yen iden c... IDm l ,... .. lltf ta kM ~ her yeme bir pro lete r ord usu ör~~· ... ... . olla ete r §im di ~ bir var. BtıtUn ~ Id ;ıro.ldatlarmwı hiç bir &ilçlfik bizi rlar sa, ord u k.1ırınaMa bbıe yardmıcı olu umywalıtır. Gör ev dlin m;rı ııld u bu gim 1 yer tae ptltiiiM!IL1e tim Cflmlıariyetinin knya pıoıet.er &m lml dlr; bir diiD Ja tem el IÖftVIerl1mş· ,... .... ..,. .,. (lt$ RpW ; ~

ww w

.n e

te we .c

Nlbeldın

.s.a55,a1ıç) lıklı mııb1eslllden, D.U.K.ll

gUnde, ıtardlataıı ballı:ı.nın devriHaıelııetlmlz dUn oldulu gib i bu ~eı ~ !! iql ltlm me yl savmı:madıı da mi.ııi. üstlenmeik için . lıııltmıılLen pht>siz, ır. altt u:ym 1a in'I n bu çı$ısU mel dlÖ!f şeylerin ;p~ müuş tul kur l1 m:l.l ıaın ı:nıı yası, haik: bu ça~ya uya n Küıdlstan proletar -10-

altına almayı baca.deleslni, ideolojik, politi k ve örgütaı.l hegeınouyıısı ıl&b-yonalln üstDlt.er ünlst ~ardıitmda, Lenin ve önde rüjin deltl :ıtom liJeriruı (iiiı}enl yapacaktır. !erıd.ikler! göı:evin yeıine getirilıneıılnde,

empe ryaBunuil için biz; sömü rgeci leri, lijbirll.kci mill1 hainl eri, n'.i oad.evri k .ua.ti demv mlli1 list ve sosya l empe ryalis tleri bedef iiyen dik-

Kürd istan

lıall

te we .c om

dikild ili Kürd istan 'da prolııta.ryanm milli a.ı;:ı hede.l'iı:ıe değ • tatörliij,:iinden, •«dünya şüra cumb uriye tlnin• Juıru1m U.K.T.H.ıı,'Jt) dolru yürüyeceği nı, yani «SUUf hedefiınizeıo (Leni n, mizi söylüyoruı ... wıd~umuz Kürd istan lıallunm mlli1 kurtuluı.ı müca deJes lni sa.v (!) suçlakle etme için blzl; emperyıı.llzı.ru) ka.qı mlica deley i Böı ardı yW!:ünü."l Iç rinin yan kimi çevre lerin o keskin. •ant1.emperyal1st• JJkle milli istan. nekte oJan, Kürd açığa çıkarılına.smd.a, onlar a rajm en gellp ektir. Çünkil. bu miicadekurtuluı.ı müca deles ine bir ga. atma k yetec ve ~ emper: lenin boyutlıınması:ıidan raba tm olan, em~ tır. (0 güçlıır k1 dünyanın ~ :mibr aklan n gör!l.lmeıı1 zor olm&yecıık r du~. lite bunla r aüpe en büyü k sömü rüefi ve llll.lıı:ılert olan olan mib· rmm gellşen mtlca d'lell lllqı'P'da Dhetııııı ~arak, sınır ıaı;ıanııın

~ bıı4mda ~-)

nn bir yana bıira1ıaralı: Tüı!dyie aolurıa. ~ırt.ıltmızıla, onl.ll ~Unu o14ıı ver. k olaı:a ,tU Kürd istan mlli1 kurtuluı.ı mücııdeJeıılnfn, obfelı balkuıın Bunları

x:ımı ~lerde .:ıtür'k p1lee n mü· mücadelesi gel1şlyorıo (Buiıu bile elaılk aöyltı,orlaı', ÇüJıkli oıan. azın· a.kta cadele aynı rama Ma Kürt uluau yla laıder lılıUil yapm Bunu böyldlr. ın mUca deles lık mlliiy etler dabl.l, t1lru Ittird iatan haDan tutum ol.ma.ktıV lece kabu l etıııeı.ııek dalı& hapn den ~ bir bu gerçe tl cJellijtı.mıe dır.) vb. tüMe n yımırlak 18Yier.ln aöyle nmes1 bu klm1er1 hedef liyor mekt edir. Kürt balkııun mllcadeleal gelifl.yoraa, ıi ted.irgln ediyo r, ıüçle t harı(. dele dedir ? Gene ,bu müca

dahi kabu l et.me dtkle rini gilrllr lls.

ve hang i biçlm

ldmle rdlr ve bu güçle r ldmleıe Kiirdl.lltan proıeta.ryaaı:ıu tavve dayanıyorlar? Buna lt.a:qılık, 'Türk iye yıllardır geçlştlr· n ne olmalıdır? vb. işte bu scıru)ıı;r, Tür'kiye solun an

tıa.Jkımızın

soy

kırıııuna Jıesıaanenlar

çalıl}tııtı sorulardır ...

ww m*

TÜl'ltiye solun un, Kiirdl.lltan'ın toplum.ııal yapw ye kada r bu meııele ile ilglli nı tespi t etme si bekle neme z zaten... Şimdi yanındıı., sosyal~ olara k bütü n söyle dlkle ri, öneın1l yanlıtlar lçer.ıııeııi

durumuyıa.

a d.iktatörlüLenin bu deyim i ayne n ~yle kullanıyor : •Prol etary diltta.törlüğe bir ırıw ıı'lrı gün:ü. ı nil U bir diktatirlü.L.-ten ( ... ) millet ç) ( ... ) dönüştürme görevi ... • (D.U.K.H.a.M4,ıılı -11-

olM ııeylerdir. Bun unla bem. ber ııenJzmln derin ya.nsımalanyla iç Içe aubjelı.ttNr, pragma:Uk ıınlayış!Mının söylemiş oldu klan blr laıç ft'Yde, irme nin dışındadır. Milli brilnildiir. (t. Kayp akka ya bu gtmel dele rlend tı141yor olınııaına ~n, mase le ile Ugill g6rilıJler1 önemli yaııl:ıftar l olara k, onun gö. o döne mde marksıst ınUU meııele programına esı. yııkıl

gellştirenıeınlşlerdir.)

te we .c om

in sa.vunulrna· tesp it edilmelidir. O döne mde U.K.T.H. meselesin daha iyi a.nlaşılırdır. Gerek •tak ip· sının ön plan da oldl ltu blllnlrııe, bu gl'!l'ekse ~rleri onun söyledlk1erini çı. leri oldultlannı söyllyıenler ve rü.şlerl

ak tespi t prag mati k tavırıan. Kiirdlstıın'm sömı.trge olar mıtmaz olara k bakımsız örgü tlen· edll.meıılyle birli kte, bu tesp itin laıç kork usun un verdllti Iç güdüynıenln • kabu l edllmeıılne götii~ önem vermeleri sonu cu· le blrlıı!ştiJtinde, bu ıneseJenin redd ine öıııel !ılr n!ne daya nma dan nillll nu d~rııvıktııdır. Prol eter entemasyoruıJizı içablrleıjlnce, Tür'kiye solu nun hiçte ıneseleyl ele alııJiıı.rı, bu sonu çh i» «yen zm, yoni reviz aktadır. Modenı çıcı olma yan duru mu orta ya çıkm lerin çizgi kalın arasında op;:.rtiinizm v-~ dl!ier anti-markaist akunlar,ta, bu. r ııudu tablo olmadıltı ekle ktik çlzg ilerln e nıeııeleslnide proleter Oysa mlll1 meseleye oldulU gibi, örgiltlenm lt gerektiJtini kavm.mış olsa.laırdı, enternıısyorıal1mıt teme linde ele aJmıı tespi tinde n kaynakonla nn bu korkusu do~an doj!'ruya sömürge toplunıııal yapısırun tespi ti, devrimci lanma;yacaktı. Çtln kii bir iUke nln e hattı izlei nesln de tayin edici olurproleta.ryMın doltU bir müelldel tiyle do~rudan liglll deken, onun ö~Jenme blçtmin.ln lldn ftn tesbi ğlldlır.

onıarın

mısız örgiitlenmeyl Bu nedenle K.O:rd.lat1in allm fit'pd lr dl)'l!l:ek, tıııı ınlıün iizünü prole tarsavu nan biz cfeiillz, Bfs pn:ıJeter entema;vonallz: i oltl~Jturur dlyorıız ve dl~r meseleler yanın sımr mfteaılek!slDiıı 1ıfıU1i de buna dayandttlyuı.ız. olduğu gibi örgi tlell me rnl!lel'eııbıl ler ne yapmaktadır Bu anlayıştan uzak olan «prrhıter devr tmeb ancak, balkınuzın ~ lar? Her şeyden öııee Olllar, Kiirdlstıın oldular. Milli rda:r ha1ıel anti-sömürgeei muh alefe ttnln yllkaelmeıılyie ni de budur. nede irı mesele ve söm~ ~ glrmeletln var olacaada sonr an tunu , bund Halkımız, ilikesiyle blrUlcte -.ar oldu gerçekler bu Ancak, sömürgeellerin ğını herk ere kabu l etUr ecek tlr. ettik adele müc rın tutarlı üzer ine koydu#U tabul&n y.ıkımı.k için, onla lerin i söylernek çok gi.içtüır.

ifade ederken, kasıtlı • Tlltldye solu bunu .ayrı örgü tlenm e• diye deyi mini n kitleler üzer inde ki anda.vrannıaktadl1'. Böylelle .ayn lib etmeye çatııııyorlar. tlpat lsinl kend i prag mati k anlayışiarına kana.llze -12-

tabll l (1) ~bile onıa Tftdd.Je'nhı ~ yapııım.ı BU nusdnıin ele nn çıkış noJrtası, ~ mUl1» ııınWıırı otme!Qedrr.l denl'ııll püpıe• anill &eler <tböf ıı.bmt bıl.ç1ml blleıı variJiım ııOrdümıı olcliJiunu ıı&ıtıs •wlıllktedtr. Nl1lın a.yn1 1:tr li k&: le teziy ıt revlzyoolı eden ler nııeııele prograınııı nı iıDJdiJiunu Uan teıwı:ı •markıılat

mmt

(libl ll) -cenel olaFak •Kürdl.ata:n'da 'J."'irk1ye'nin cBp r bCII pleri eti oiııŞiınlr... » (P. Bayrap, yan..sömflrge olan Tlirk lye'n in bir ~ s.5'1) gibi psl d aeyJ erl ııöy~. twıpıeııı adlı titab tyla, y~ Ltırıln'ln Rusy a'da Kapl.tıı.Uiınin

ınadtelf Blıs;pa."yı bpııııdığl IIOIIyo.ekoıııoınik talıHIIerfn ,.ıaa kam'1Jı8N)Ir. na Jeldar biUııJırııe, cırWu:m çıkııJ n.otteırımn

oldutll

flldcl olclvlll

,.ıacaJııt•r. ooJa.ı:mi

e. c

tlgiU tezle dnln eıe aJmaıü lneeJAırlııal -1d

açıta. ~. tıSolya1 devIIOIIyal-ljoven!z!m!e olan deı.in l:ıa#lannı lı8lnş

blçknıucJeld Ji'ı:'oudon'eu. adUıa mını. mueleyi lnkt. r eımeıu 1:tr ıauııı olmpsı, K.finUııtan mını açısının, bunların tımıamJayıcı. ... lllntbı reddedflmekurt.ulUIJ hıırelr.eı.ınin, deriıl, Jııı1kta ve .... ....

rim

et ew

slnl bera bertn de getlrmeld.edl.r.

Dt.Uı teınıdlc1leri

a lıare Bahse konu olan lar ulualararaııl kom11nl • llbl ~. cBY ve » oldvtunu Iddia eden, •Hib, «<>HHb, «BBt Bura da

ııöm.üıgeciUk.

antt~ ıntıcadıerled<ı epeyllddialı

lılllr Id, «KSD• pıaematik olan cKSD»ylde ele a.1nıa1t aeı:etıı«.. ])eQe l:ıa#Jmsız örgi1t1enmeyi tutumun en ıtumaııca ~- Oıraıll\:le çat:ıııJarrıu, daha bir blı a ııom getir erek , lrendlleıfnden ~ r samimi (1) oı şl.ddıetJendlire blı

itl telpl ttede ue Jelda eye yetaorunını ııorııJmall bile ~ gllstıs:r.ıı

aJnmm,

Jıel'

ww w. n

dutu nu, keru:l11erlne şu Jitrbı t.opl'ırı"" J8P1.tı1. DOmek tedlr : «K.ötüfııtan'ı li!lıı~ tlDrlı e d17Wtar· bunl ar ldml erin dir? Eğer yan.aönıllrge ~ Id lı67! ABD'nin ,an-aömilrpıd4lr diyeyan-aömiiı:gıeleridlr? 'f'i.lrk4ıe w tıan lıulıınmayaeMtrı:ı ··ıam.. cek, faka t dJier itlııl için tıh nitelerıdirmede ~~ oklullınu. ol· , o,. . Irü: ve s~·aın, Bı,ıaıa'nmlan ~ Aııı:8k her' itl gııla.r gösteriyor. (illz bQlı!da blı olgu ~ lle.~ yapülke nlnd e, ııı,aııı. ekolır«nfk ve·llllkert ~ ıımr 1çlnde okl~ ' f4eoloJ1k olar ak •KSJ>a &ibl orta. JQ~eu tı1t ·~ ~ırmMan

dan,

K.üıdW.an'dlılıi fUIUever

ka,çuıdılda.rı,

lllll'ulanbr

buıı.tar.

On1ann

blı

tM'n,

JıWb!D.J:en!plzm

cü·

ve baJiiımızın ilc cOcüJıe yaııuıdıı. aat tuıaca;ii ~ otm~ tan ~- Anca k vennıeylp, ~ (iiçJ ere bel mtıunaır 1r!e OtırıeJ) hıdkınuııi ~ Buııya ber ~ elin ~ (lle'H teşh1r o.lınaktadılr.

•

-13-

tıklarını,

bu illkeler

tırlatmakta

yarar

tremııüe1lednin çeııttli

wsllelerie belirttJkle rtni ha..

vat'dır.)

Öl'giltlenm e meııelesltıde de aynı tlutıımdaıı hıı.reket eden oKSD», •İkisl de olur• (hem blr'ltlıte ~ bem ayrı•.• ) gibi antl-mark &lst bir yaklaıpm ıçtnıteı~~r. Buı:ada. en bl1yWt saı.yal~ modern ı:ev1zJoo1mı oldutımu. bu nedenle, oKSDıt ııln oantl~ li~bnln, a:ru:ak ona ~ tutaı1ı tavır a1:ıııaktan ~ı belirterek

geçelim .••

öte yandan bu

ııl.yaııl tıelllomm WrMımlayıcılan ola:ralt,

SOBJ8l·fa-

e. c

lj1at ve onlarla aynı llfte!Qte olan cıpartllnlatlerln bu meııelıe karşısında Id tavırlaımı ele •letım Arıısk lııenııen belf.ttellm Id bunlar & olarak Amerlkan'cı ııöınllrpc1 burjuvııslyle aynıdırlar. (sınıf temeli olarak) da ııömfh1ıed,ler1n dıölileiilflb lı:ııl'pmıda Id tavırlanyla, özünde bir aynılık g&ıtermelttedlr.

ww w. n

et ew

Ne Vlll'ld df.aılrıılllllı lnll!!1ı!ıU olmaları, onJan ayrıca ele almayı zorunlu tıımaktadır. ll'.llblııme Uıaııet l!!tmıılt gllıl Oll'tü: a.eıut._. olan bu akımlar, mım ltur\uiUIJ hal'elılet1erlııe kııqı. çılıılrken, aynı ideoloJik geıetçeyt Gııe ~ oda fUdur : Eı:ııperya.l.l. yeni .sömtırgecl yOntemle nt bit vtımıııaını dUnyada ııöm~ ortadan ka.I1ttılı b1ç1mlnde ~ hemen anfvvlen , bu nedenle, ıllflli kurtuluıı ve antl-emp el7allat demc:ılc:ratlk devr1mle rln, gerekııiz old$ .kaqı-devrlmıc1 te111n1, bU!Ikte ptlı::mek.. Yan.ııilmill'ge lktldarla n •antl-emperyallsto, cllerlcl-dıımimch ve hatta odtlrı.y& dtıvrl.ın1nbı temel gilcü• olarak g&ıteınw;pe çatıpıat ve buıılann •yeni dünya dil2ıenbnl. kuracakları haya.1ln.l yaymak (modeın revJs.yoni etler bunu oltapitanst olmayan yoldan Jı:a!lı:umıaa ~ tezlyle, •Uç dünyacı• oportttrııet1erde • qenl. .............. . dtMnıı ııe.flatalıy1a, yepmaya çalıfıyor ıar.) ve b6ytece ezilen dOnyada vv olan usJaıpnaz sınıf kaqıtlıklanm

yok tarzetmek... lllodern

•••d

rıı.r Tlb.tlye'de ııosyal-11ıpımf güçlendir me, •üç

dilnyaocılar lı!e I!JilılcUlflli1ntl yaptıtı. yarı-ııöıııtrge yapının korunması. çalışmalanna ~h olaıalr, alı.J 1ılu'qt MJiamııya ça.lışlyorlaı'. Yellf

• «Oç

dtınya» ~ mıremıwteld. ctmımı olan bir ogrupıı ta

sözde emilll kurtulUIJ pnıpamıa olUI}tumıa çabası. tçlndedl.r. Oyııa aramızda iki çilgl mÜCIJI:!delll.nln ııtirıltıtd dönemde , lçlnde old$ taqı. devrtmci çabanın heeabım IDII'Dlllk lçln. •yolu kesild1•11nde ııdevr1mci• onurunu dabl ~ 8IJ8Iılap.n bu oportOnlııt hain (ler), baş ka pyler ~rler. ~ ııöm.tlrgecll.eriyle Olplllk tıat için· de olduklan ve h•*•mımn buıılan otııeııakçılaro diye llftetenı:UrıHıl billnlrse bunların aaıı ltonumud a, böylece aıııaıplmı§ otur. -14-

tarihsel döııenıde, bu çabalarm ne kadar gerici lann lwnumuda. o kadar arılafılır olacaktır.

olduğu bllin.inıe,

bun·

..ÖY• _,al-fiUjla tleri bu çalııjmalaruıa bağlı olarak, Kürdlatan' da mücadeleye paralel olarak, yurtsever satıara sızmakta, özel bir çaba. içindedir. Bugün RU$Yll'mn Til.dı:iye hakim ıunıflanm. elde ede· rek, ülkemizlde ele geçirme slya&ettnm bir devamı olarak ..ÖY•, halkımızın mücadelesi ni, pasifize etmek, bununla benlilıer meııelenln, Rusya tarafuı.dan, Türk hakim aını1lannıı. 1ıaı:11 bir tehdit aracı ol:ması için, zemin luızırlay&rak, dolaymyle bu -ıeyt Jrontro1 altına almaya çalışıyor. «ÖY» Kürdistan'ın sömürge olduğunu savunurken , «demokras inin sınıriannın genlşlet!lmesl•, ..tapmıe lıaqı burjuva.dem ola'aal.sl» gibi incileri ortaya cJltlmııeııt, Rili •ıp!rlıiJnda aJdıiı ,wıa. ~. onun hatn yüzü ortaya çıkmaktadır, ÖreUJk!e Oiiney K.Qıdlatan'daiti milli mücadeleyi, baJtfilama, ve yo1t etme çabalan içinde olan cTalabftııl.'cl.ler» bir başka noktadan hareketle, ..ÖY• la aynı nlteWne ~· ömtleraelt : Türkiye aol hare1aıti içinde ıııaıkıı.lst mlll:1 meeeıe procramı ı. eden bir •lnında buJımmamaldadır. '1'8rldJe'dekl ııınıf milea· deLesinln, KilnilstaD milli llmtullll mtlce.dm'd nln pUpmlnln , bu a.kımlaırm a.yr.ışunmı getirmesi ka4)ınılnııız okıeaktır. Ancak Türkiye siyaai yapınının geJecetlnf, proleter demmcller ele aJacaldamır. Bun· dan füpbe etınedJlimlz gthl, ıı-ıııırıe blımlıı Için çalıada ~ "Oikanlzle ilgi.U siyasi akınıJ.ann nl.teUIInl k•aacada oıaa. ortaya koymill bulunuyoru z. Kimi ekımla.rın, sJ.yut ve Ideolojik olarak, teııbi

.n e

te we .c

ge~n

yuıtaever'-devrimcl aaııa.ra bir görevdlr. Ko;ııtık*''lf ilaıı1miJılı nln mtıcade'M'

riyle birlikte yok aillmesl, kimi akınılal'ı:ıııı

kazaıulmaııı,

ww w

snuf müniatçe bir bilgllen:ıe eııaaınd•, bayatm her alemnda bu alnmlaria. beaaplaıpl!II'Aktır. tn~ Jmnıfuııat hanılı8tln f\Uı:emlp!elrl bir pal'· çaaı olarak, ba*'mızm demm1nıe liDdalUk et.uw4e blıpnJJ olmak Için gerekildir bu••. Dolayısiyle KAVA olarak ya.yın baya.tma. ba§lamamız, bu görevin ~ katlııda bulunmak içindir.

-15-

te we .c

Sömürgeeilik Kavram•nın İçeriğine Genel Bir Bakış

toplud6ııılımler için PÇ>III"li, tarlh1 olanık oluıımuş ııömürgecllik tanımı verlukların ttmün e büden ~ bir ÇüDid1 ııömürpelllk kavra m olarak, tartılı tamek mf1mkiln tarihi dörihi dörıemlsrde faddı: bir fçerlk lauıaıurıJt1;u'. J!"alcat fa:dtll Btı.ılin

tarlht

deJUdlr.

tarihi dönemlerdeld. ııömüflltdlllt lıelfru,etı but özeUJkleı:t, bütün .rls. görebW t olaral tlel'i ııemlerdeld ııömürpclllllft ortıı:ıı: özellll rp toplU luk veya Orneilıı. llllmlllpıı tqııutuk ,..,.. uluıun ııi!mü w biçimine sabip olması uıustaıı daha lled b1r tcıplumııal JıtpQa, ııret

'g'ecf uıua veya topayuı üretim b!çlm lne IINp otııa.ıar bUe, ııömüı. 1ç çeupt leri. iç Iş uı:al tcıplı , ıuıupıı ııBmf1r&e Ulus ,..,.. topllll llktall ımndan daha lletıaltı lred dflley böltlm ü ve Uıet.td lflÇiefln p!Jtm ltiHt

.n e

veya

ri olmalı. IIDI'UIIludut. Bu ..-.ımıut\lk -

lıaıfiDa ça}ltl l fııı.rUııııel dö-

ortak özellllk'lr. tak~ blYine~ . . . . . . 'fVol lltl or topı:ııtıanna ftDr.e 101'1& er1n rlal de llJıak i!!dl!ııılıJIIJtMr, cYııbMcı» bWpl rel alanktllttı ve om1k lrat•tmuı clemıek cılan lDııılı: ta:mımı lllyall( elıon tılke eımen llbıılt Jt laıda da frendi ni pıııtııdr. 81711111 vadJiı yok edllere

ww w

ııeırıle.rdeJd ııömflllelıltt ~

:ra

,.ot dım..-. 4ıt. toplu mu ,cın Jerin, toplumııat iç dftıııDıtlrtert lJalımsız lendlren. d~ ve IJerl1e 4olrıı ~ ·C1inamWer1n ~. turm oluş geJişneıd &lftnde, ııömfb:pc::Uer Sömi qecll lk

:ra

-.n

her döMn ln ortak CRJ.Ili olan

1lhıılt

gerçekedllnılşllk faıklı toplu m el koarma w e.nıçl ~. Ometın. ~ olara k toplu mun teııııeı ııret ıı mik makta olan ebmo ya.nılt, onun f.lııer1nde mftlklyet kurar ak, yapıl a blrWrt.e bait; ldllıeet dönem de, temel ttretlm aracı olan köle ve onunl ~ tmıı temeııer ibıerl:nde

-16-

eıııeı:ı ftwrJıı.cle mftlkQet lturarü:; 1eodl1 tqılwııdA. 't.lllllılll1lftlt,laı cı

olan

topnık

cıoa

ııert i1llllriJıdıe mOiki,pılt turarliı\t, Jılliılwtlt a.raa olan aeriııa)'eyi elde ederek ve Oretlm

ba1b

ew e. co m

toplumda. da temel illetim arııçJamıa el .lııııpaıit ~- BtUOn t.ar:lbi cJI!rıemleıde Id ııömüıpci.Wı: UliiQierbıde bir tqılırın . . . bir topl-lç Mtiikosunu iıoı8Du~Wr- AJnca. bu mpt'ıımle ııorun (MUiter iüçlenıe qpl -,c her d&:ıııde göl'· lııtllalar) 111 veya bu lıiçimi,JJe var oldutunu

ı:nelı: ınllmkündür.

Fakat bu ortak öaellltler, ııömllıpdlllı: be*'""'; lıbl belli \'1.! sjs. bir ka.vıa:Ylf& göUlrmelı:teıı twttır. Onun lçlıı.llilıDOı'pcllik lllş kilerlni, her dönemin tııdJıl - ................... . llellrledlli Joındiııe · özgü çerçeve içiDde ele almalr. pmkb'or. Bu 9xçev3 lçtıde ( e;itll lıruk lıGt.tD. ...........,.. blıvııda ele alın lar ve ulular arpmdıık' teınli

malıdır.

''*'"'

Çünkü :

hld ....,......, 1ıa ıd ımım .ber· """"".....,. JIIIW, )f IIW..t • lt Q Mıtf1er "''t'M tn (lllıdiB. Ka· içiDde lıaliiDilaldan geıır;lın etdliillw ı Blı-1 .; Jn'l a."'" pl...... Oaaeııi •

•B...........

ırıhıe!er am

. ..,'raif'..,._.

o halde ~ ~!ırwllçlıı. bu tmlı toplırınların üretici gOç1erlnln ~ ~. lt bl!ıllml\, lç ~ dıt geJ!tkller ele ıı.lına.rak açıJrlaımıelJdır.

ww w. n

Köleci toplunı biçiminde, aömf1r&e ıopluınun ekonomü: örgütıe:ı. mesi ve üretici güçlerin durumu, köle emetttı1n Jtulleırı!ınaiJ duııırnu na uygunluk arsedlyordu. Koloal Jııeatleda lr.urullllfU daba OC* köle ticaretinin bir aonucuyı.tu. "O"nıtlcl c11ç1ııır tilila ll'lr tııııa:u 11eeıe" ceıı. 411'bl!ılleRıi'ID llteUe«·~ ruıııda olmayınca, bu hür imanlar bu toplumda Oretlm ~ kAJeler oıutt~ ..,...., ~....... Jr! tııeeıııarı lt61ı!l :ııııoıık lçla araJeıa l6c eler tıcııoDllılenUel' k S l Glurdu. Atlılıiıi'IJiiı, xaıa.. lardı. Bu kentler ldlle tlıca........n denls, B'p ve Alıdeııls ~ bJkıDUM1, pıımpııtıııraı ve lQııırUı.. calılann, Alr.den1z ~ Jı:oloolleft lı:illecl ıii"MnM"'tt IJiknilıp ciJiiln ömeltlerldir.

-.u

Jllll'

Bu döııemde köle lmpı.ı:a;toı:lı*lan y.uJraıde. eçtk·~ iaııeıcıe 1'etihleıe fl1llliıeı1lk ~ ~ Bllıfe ~""~ii"" olıen

ihtiyaç bu ~\IDı.rm ~ ı.ttcl cöcö oıqp.unıy~. Bun•mla 1ıeı'alı8r bu 4f6rwnde ·t.tce.n~t beth lıeiJna bir dal hııllııe pJd1 '11ceretin geııpıeııı keJid!ııl ile birlikte ll!l.n'et 1ıiı'lkbldıll ıpıtl.'dyonlu. B8ylıııee de tefecilik &elttiJOI'dU Ama ille JIDda da. k6Je!W· oki'UIIUil'Qn buyümeelne yol açıyordu. Kapitaııat illetim blçhnl»dıı:n öıı.cıeJd cuımm-

-17-

lıelnle ııllmtı.pctltl:l ctotunın t.emrııll etılııetıleıden biri, ünıticl güçlerin auııa nflfusuıa J&;llnO. çeteb'lecelı: bdar geıııpnemış olmasıdır. Marks bunu tıırııucılı:lıyor

: ·

ew e. co m

eY_... ft ._.,.._ Allılk fllıa dftlet.tednd e kolııal· leda ıRaemiilli tılaıalı: ......._ NcJmhı' .ıııa soruaha ıöç topia-a ~~~~- ııiDebbıln dellt-b ir balkapm olut&aiU)eNU. 8a 4IIYietleltll Ulm ıılateml, Alltut pt uypıtı~ı•

... varbil ...,.,._. • ..._.

llllli.._ ...

....... IMildl bir

Menmlyon a, nüfusun

IIIJılma-

~ lnırul117da. Bu

maddi ünıtlme ayp· laDCPll w • ..,.... UJPI' bfalı!Jpıe!r lçla pek lllilabalık Yelala ..,... "ftl&ıuııtl•p k6le durumıma po ol-'ı: a.lttlılı&a ırJıiUb.'tiL Onıtlcl. rftç e!rs!t1111 '1' W ..,_ • u-

..,_,..., Olıdıl

ıdtla

Jı!U......_

.....-u.

..,... ıııilha Jıa11m1ı. lolıJorda. Ve bu sa· ......._..ytıı.... (a.r.e. 8.103) .... ,.... .........

topl111...

lıelldl

l'atıa$ &tlıflrllaldıı. llı s'J t II9Jir, taıeı tcmllıı*l, köıeet ve feodal pUpa.,.... ., aonınlu gilç• yoluyla ııömür diJııem"n oranla dahi.

gv ..ıffnııWfıeın. eaer

.... Bilila fllla alfLU DI ıllal tireUel ıiltler eUUrHil • JS!"; aif ıa ••• ı ı ıııınmh, lıdaıı ve açlik yada ıöç ylllıqla lıoıl flıııla·df s· P kllrt1t1aD D.nıtlcl. rtlcledn· bft7iime· lllllr. Ontlel ... 1 Ine ,tUt. olım lllf• delil. nüfus iberlne .........103) ılk olım llltlıll ......... (MIItb, . .

lrııltMdı ÇCllıkf1

ww w. n

BıılıiHIIIII . .IIıl life Clh' str, fııiı'lı:lı toplumııııl dGMmlerln kım· dilıllıe ililiG Jllllailıp IIJullb:d,. n nlmln .ııoaı.u.\ lrmuiUIJunda Çlkıf sıuk1 1 ol. . . . . . ...,.., llalılumm JÇtalı- ... farklı dllııem lllrdelıS.I&alıp ~ ......, ..... .,. ..,. olırwc!ıpı göriln° !' .. ll eG1J6 ..,....... 1ııbı' etmek 8Ö• k'" lfaa ..... '1 aılrpciUII18J140 eılemsmrt dlıJAtlr, A,Jr.rl.çemıler C)ıımanh feo-

dal

lllllıllb:plıiJ

......... .. .,.

lllldı ...

,...betçl

dllı:ıemlıerln Ili).

lllCirp al)URIIII .0. ' . J ' pıı..ıcta 1 &Jill o!mııdıl:ını gGrance 011IIMiı DrnleUrdıı aıoclal ~tılı: oldulaııa bıı.karü: oııuıı ııömtlr gecl.. otın""a'mı ııbrle.t'IP .....,. .tillllfOOedD1 ııaıuııattadırl. (ı) 0)'1& OıP• ıo1ı netıııa• llllllllfıllmltaMl1ılr tte•Mtt ve 1ıoı1 meııeıe,l 'il'~~$ ele,•••• .&llıtıll.lıll• tıe:lttuııtı flllülr tll'llrMftlı teoclal 1

...*'

~ lle A'ft'lll* tetıeueitıdiı ~uıemı 1ay1ıt1ama1t ıı:ı tlılr tııtmt bal paJımalaıa .,. bayllıiJJı:'laı dllfOı'llro Lenin viiYle :

................ _,.,.,......

............. ..

batıa

b ....aııııteıı

ıı-

l1e "ftlldl.

Klllemı: tl!l•

iııliyw ve tiiae karu la Jıalaman Roma bir tıömilrp ı*IUkııaı ıiçia· ,_ll t.,. emp ei'JII IIad ~Ama lkU ll n Ulıa pMaı.ar. ler --""'~ futıı ıfııı ıufn pirte k J11 ılatJidr )'ldtmeık .-ı ,~ iterek ... .,.... .... .... .. _ tıpkı dJIJflk Bom a• lle dliJ Ü Bld lıayalıhkla malara glmııelı; gllıl bir talıım IMıl palamıllra ve rlndeld söemıle .ın mın ra dÖ§Üııtir ldlly l. Çllnk ti kaplta:ıts ikasın· pollt iirp ıılim mürg e politikası bile, mail ....,.ın ıı,99 , m dan teııwı aynl~ glllıtel• rlı:tedlr.a ~ a,b,ç,) ele alma yara k, Aynen bımım gibi ııanmJ.an tarib i tartıar 1çin<ie Dkel biı1.ltlııl. lle I feodal· sönı.lirgeet pollt ika ~ Ogııanb deYW nan ııömürp poli· döne mini n kend ine özgü , vurgwı-yatma..talana daya lyle .Sll.y llk ~ lle .Sily üil: Biri.• . t1lwlnı kıyaslaınalr Lenl n'in deylm tanya.yı kıyaslamaya bemıer.

we .c

..............

kıyaslayablltrlz. Bu. gösteırdlt1 gibi geç. ım .ııılrallcılan ol· devraldıkları silmi1ı.'pıcl.l1k poUti!Qwı:

Konu yla llgllt olaralt anca k Portekiz ve T.C. yi ild devle tte toplu msal yapı bakn mnda n beııseıWt

lliİ4

döne mden

ne te

el1mki Porte kiz'in lllala n ilede lıirbirlel'ine benzerter. Ama 11IDU bellrt yarıl. llkeJ blnkim 16-1'1. yüzyıllannda uyguladılı sömQı:p al.yaııeUı:ı1 tıı:ı.eak 18 ve lt. ytbdöne mini n silmilll'ge polltlkaaııu, Osrnaııh Devıet.ı. yıllarda uygulaını§tır.

Oıkeml!tln toplu msal yapısınırı

dlğl

ama k:eafnllk!e

ele aıı'1maanda, 1ıaa1annın de~

anla!!II!Cfıb Lenln'IJı

lU l6ııler1 blaı

f11k tutuyor :

teori nin kesin pre jt odur Id beıtıangl bir top.ar içind e. lums al olay ln.:elendJiinde o _... . brlld J taılbl prtl Jae (örlıon ak ~ bir formüle edilmeli ejter llııel olarıılı illtü i tilhy o . gibi) neğlıı belli bir Wke Için aluil li 1IIVbam he: ıler a.rBU tiltel erden aym tarl1ıl 4öDem loiDde .,m ll1l!ll 5llba katıım:ılıdır.• (U.K.T.H.B.O) hıde ete alara k illltemizlıi Bımun için biz mes<ııeyi Kürd istan liwel atiae ptıneye ve Jıöy. tallihl döne mler deki .özelllklerbıl ldeyerılı rfidı yr P"1ırs1u. Bu yapuıın ıece onım toplu msal yapqııu tespi t eiınr ı: olan ~ varm ak tesııitı Kürd istan proletaryasııım alha l ıııııae lk Devrlın Jlliic adele , için bugü nkü aşamada üstle ndiJl MUU JleıDolmlt sinde yol göste rici olacaktır.

aMaıkslst

OSHANLJLAR ONCESl IWBDISTAN.

kları iiıJMılnde; 1la-• Bugü n Kürt lerin y~ olara k bulı.ınduAu topra e-Kümıstan olara]j; rihin 1ıilin2n zn eski devil lerin den lıel1, ya;adıJdan>v

_;_ 19-

yılabllecek uyde m ie lin e ııt1re ile ri aa edllnılştlr. Bu lılllneıı, bu ke ol og iar ca te sp it n tariıçiler ve ar la: ıık rat ;ra ar tte, kısaca da. olsa. kl prlı leıı"NNekJe blr lH ce Jn l dn dl ta lstan vral J'RmıeJa Ef ird itan ~ neyi dıe ve ıılııılııkt EUnU d&• f ş UJ mu c! ol rp ı: ilU d&;vanııJ OııırıaRJı IO ., ... ., . netradar Üt IIl IO r bi a am ·ı -. , bi r öııııe1d :ılnu ele aJııcoııl!i< llmırlı Qtup ofmııd ~

llflMIIUlfnl ve

topnılda:r ftlertıııde,

Jst

aşama·

toplum tomftnaJ, köleei ve ~ de yaşa lelıe qt re tle r ha lln lfl rt Je ce On ı. ıd va 'blıtıtJM , topra~

ıu maeı Kllrdlııtan toplum

lfl.t'Uıllan pçeıllk dwııına gellnce ..ıa topratı ftl er .. •• an an kJ lU lU a :rer~ bu lun rım E M top lrl e Jlir ~'y llf nl!w Bu de em ar. ıı tıl d& yap va tla r ~. Bu Aa ur vb.) blr ço lt sa tle r. Bu ııwler,. AJrııdlar, hıılklll'la (IIQıı

laıl.dınldı.

;ptlım

we .c

ftgııl ett 11 .. ._. . flJikeıel'ln! 110 ll. lm rll lll ftl un Am a Kftnllstan'da IM m bi r , Od lllfrıılcılı yaptı. mD Jid IIt 'II 1Q p ta da n r durunı G111n bi lırtcUIPnıeden or ..ıı:t. qs m ay a de ... r bi yııratııuı Ila ~

ıtan ta rih in in ge r... ... .,. Jaıdar, Xlb:dh

ftW lıu tu:f.hlerdell rihi o1ı1u1u IGylelııeWir. ıer ta çeldıen 41 bi r ı.tı

Xu.sl

Ewıanlıla.r K.rallı·

ne te

.Asurtııt, yılbmla bftylllı G ut t (v e, a Cu tl) ~ da «11.0. 1 ve 1. yilz ra Bu . er uı .. ıı ııo r ı:tu PaUlıle tma 8enbaıfple 1W III I lıel1neUm. AJu de tu at ur a lla f 'i!l 1llrıl .. cle'rletledıı· lıfr ı tll t m en ell1d, e n ._ ıl Çl t W U ı rk nı re llaııql •••rtı, 'Ulll el l"ıalal Toplam, 1. ll ) olmuş ııonnıları bu me LK tine Na yti ler , Ceıltıld•••• (l8ılı 8fttıarl Dilildeniye ... ... ... ! yık . ::ı uealyet llltldler tııraımdl .1er 11011 vemııpmur. Atiret Kııafedena)UOD Vied ıuıldınyor, sonra N - ... 1 be "t • f11 1ma Pera'ler I U ~ 11 111 • asıyla Erineni .. . IliMI& ııcal• ot uy ar ve bunlan aır lanen Ha rze m. "" ''' "" 'l'lır llebl'louJIIb ~ BllıuıllltJlalıan,

, J!Cimlk'etar

'*'nı JatllaJ•n U& ıı Alı:lııoJ'un-Karatoyu 'l'lırlurlenk,. lıfoliıt,

llt lla la n ve

nllıayet Osmanlı,

J7GidU.. t~ tııtııaWt - - ed 'dati Dfl'; Xlln:i.iı.\'.anbö ••toım ottı* llıı •• yaı ar ve eı t Nl ib II hr ta bu Bl ltf ill Alerfıı cılaD'ıaJI,trta ltaetlııl M d l 1U ,.. IU .... J8I ..., t.arpbmılat . . . .lle 8lfmtıın .... sp l lı: Mii III r bi ? lecıııde E ti ~ dJ r. Bu neıteıı böyledir IOriD!d& Jaı1mıt oh as amtlflr he a8 a ulUIIıııaruı bi r bu. d( t. u ı ı .. .. .. Ç!lı*4 ln tld .. alısıu'du. Böylece tllııiJe lıM olaralt Jı: r bi aıı ıwJ . lc1 gö çte rin .. .. ee ıt re !ı blaıı ili m ' ı ın. 11m:

WU ' 4 meıw· ne me le aaldınJanı. ft t ofıllıt" ..... Ila gelilfllll ılibe7t. cfiiiQ

lııeıılyl bd:!Al' ,. . ıedJJme telı1l

-2 0 -

Kürdista n toplwnu yok olmak istemeyer . ~ isteyen blr toplum olarak bu istilalan göğtisleye~tlr. Bu dönemde , Kü:rdista n'a yapıları istilalar onu sömürgeleşUrememiş ancak toPtumsa l :yapıııuıda ist.l:ltraı:sızlam neden olmuştur. özellikle 15. y.y.a kadarki gelişmelere baJı:tığ:ıı:ıı: Kürt toplumun u bir za.maıı göçebe, bir zaman yerleşik, blr zaman köleci lmpa.ra.torlukla.r kurmuş o.larak görürüz. Bir zaman sonra ıııe çok daha geri bir durumda karşımıza çıkar. Marks'ın şu sözleri Kürt toplumun un gelişiınini anla.mamıza ışık tutuyor.

karşı karşıya kalıyorlardı.

barbar bir halk tarafındalı yıkılması ve yeniden sıfırdan başlayan yeni blr toplumsa l yapının onun yaru sıra oluşması ...» (Alman İdeolojisi, s.120) uygarlığın

te we .c

«Eski bir

Kürt toplumu da ayne:ıı böyle bir gelişimi. izlerken istilalar ve savaşlar sonunda onu, bir yanda yıık:ıları medenlye tler ve hemen yanın da ı<i,şe sıfırdan» başl.anıl.ş olarak yerılden oluşan medemye tlerle yan yana görürilz. Bu gelişim ritmı içinde Kiirdlata n toplumun un, isti.Ja.. lam uğrayıp, savaşlara sahne olurken toplumsa l yapısındaki istikrarsızi$ ve buna rağmen yeniden canlamşım anlayalıl.lmek için üretici güçlerin gelişinı düzeyini an1anıak gerekiyor .

.n e

lstilal.ann , üretici güçler üzerindek i etkisi, üretici güçlerin işiıölü mürıürı ve ticaretin evrensel niteUk ka.zauması ile ters orantılı olarak a.za.lmaktadır. örneğin, henüz bölgesel blr durunıda bulunan ilk yazı sa.mıtının bir barbar isti1a.sı sonucu yok, olup gitmesi mümkün olabiliyordu. Bunun en önemli nedeni, üretici güçlere evrensell lk ka.zıırıdı.ran üretime dayalı toplmniararası bir ticaretin henüz yerl.eşe:ıııeıniş bulun: ması olamk açıklanabilir. Marks konuyla llgill olarak şöyle diyor

«... bir yerde kazamimış ürçtici güçlerin özeinkie icatlamı daha sonraki gelişme Için kaybolmuş olup olmamal an sadece değişmelerin gelişınesine

bağlıdır. Yahıız

kOIU§U çevreleri

henüz mıevcut olmadığı sürece, aynı icadı &§IUl ticari yeni hastan yapmak gerekir. Ve ba.rbar ayn, ayrı yerde her ve hatta doğal savaşl».r gibi salt rastsaldırılan ani halkiann gereksinm eleri geU§mi§ olan blr ülve hıntılıır, üretici giiçleri keyi yeniden stfırdan başlamak zorunda bırakmaya yeter. Tarllıin başlanııda her giln her icadı yerıiden yaratmak gereki yordu. Feııilreliler örneği hem de göreli olarak oldukça yaygm hlr ticaretle birlikte de olsa., gelişmiş üretici güçlerin ta.ın bir y>lnımııdan ne kadar az konmabümiş olduklannı. g&terir. Çiiukü Fenikeli'l erin buluşlannm büyük bir kısıııJ. İskender'· 1a blr uluını tieaı'etten yQksun bırakması ve ülkelerin i elle·

ww w

ilişkiler

-21-

taşımaktadır.

te we .c

ldu. Bu· rinde n alması yüzü nden uzun bir süre ortad an kaybo uiııuş ulusu n gerile mesin e neden oland a budu r. ( ... ) Kazıu i olan üretic i gll.çlete süreld ilil:l ancak , teme li büyü k sanay ticakleri lendi sllrük rlııe bütün ulusların rekab et mücadclcle alın a altın güven retin, düny a ticare ti halin e geldi kleri gll.n mış oldu.» (age. s. 97) ter kazan maÜretici güçle rin gellıjınediği, ya.ni evren sel bir karak an ıstila ve işga.ller, toptınnun dıj!;ı bu dönem de Kürtl er ililerin e yapıl tur. Anelik bütü n gerile mesin e ve zikza.klı bir gellıjimlne neden olmuş ıstilalann yalnız bunla ra raıtnen KlirdistaJ:ı'm sömürgeleştl:ıilemedlği, dici bir öııellik ca işgalci olam k kaldıklan gerçeı:t bu dönem de ayırde

Kürd istan '! sömürgeleştirememesinin neden i, lıu dümy i açısından, Kürt toplu mun. halkıann üretic i gll.çlerlnin gelişim şu genel özelll~i tekrarl:ı.mak gedıı.n geri bir yapıda olmasıdır. Bura da işgalin, ekonom;}<, rekir ki; bir toplınnıın sömürgeleştirilmesi ancak olabilir. işgalci kültü rel vb. i!hııkla tamamlanması şartıyla münıkün üretic i güçle rigüçle rtn de bütün bu şartlan gerçekleştirebUmesi için açısından daha üst nin buna maru z kalan halkl ann.k inden , gelişim düzey de olması genıkir. kleri yoktu ve böyOysa Kürdlstan'ı işgal eden halkl a.nn, bu özelll k zorun da kallecede onlar , Kürt toplınnunun üreti m şartlarına uyma mu içeris inde eriyip gitmiş mışlar ve kendi leri bu neden le Kürt toplu yıkan Ceng iz orlerdir . Ömeı:tn; Kürdlstan'ı büyü k bir valışetle yakıp re eı koyması nlikle zengi len dulan , yaj!;ına.dan soıı.ra her sene üretı Kürd Js. :M~ol ierce onbtn için tıhanlılar devle tini kurdu lar. Böylece nnu toplı Kürt l feoda tan'a yerleşti, ancak kısa bir süre sonm btnie roesi er. gittil içind e feodalleşti veya köylü dunn nuna geler ek, eriyip lmpa rator Bunu n gibi heme n aynı dönem lerde Avrupa ve Roma ri sömü ryerle eri ettlkl luj1;una saldıran :Moi1;ol ve Tiiirk lst!lacılan lşgıı.l lerle örnek Bu . rlardı eriyip gidiyo geleştiremiyor ve bural arda kendi leri akyapm m izalu birlik te Mal'ks'ın şu sözleri mese lenln tam bir teorik halkıann

ww w

.n e

Fatih

tadır

ele ge· (istilacılar tarafından yağma) aync a in ülken ilen geçir ele AlıiCt çirile n tarafından koşullandınlır. n a~ını ı,ank bir dan, olma üretım ve dolaşım koşul!a;:Jna tabi . aınaz konul et n zama ld!ğıttan ibare t olan. serve tine hiç bir «Ele geçir me

yeei i';ind e Mode rn bir sanay i lUkes inin Mitün sanay i scrma

dnı·um aynıdn".

Ve sr;nun da ele gec;h'!lH~ lıer yel'rle

çabu~ak

son

Markı;

bulur. Ve artık alacak bir şey olmadığı zaman elbette üretime koyulmak gerekir, Çok erkenden oraya yerleşen fatihlerin kabul ettikleri ortaklık (Çevirideki bu terimin 'topluluk' olmadoğrudur - KAVA) biçiminin, bu fatihleriu orada sı daha bulduklan üretici güçlerin gelişim evresine uygun düşmesi gereğini doğurmaktadır ( ••• ) Gerçekten de uşak efendi idi ve fatihler ele geçirilen ülkenin dilini, kültürünü ve törelerini çabucak kabul ettiler.• (Alman İdeolojisi, s.l21,122,abç) bunu bir ba§ka yerde §Öyle ifade ediyor :

üretim aracı doğ1nıdan doğruya gasp edi.Ur. Ama bu üretim aracı, lıaJıgi ülke Için gaııp ediliyorsa o ülkenin üretimi köle emeğine olanak verecek biçimde örgütleı:u:nelldlr. Ya da (Amerikan'ın güneyinde olduğu gibi) burda köle eğemine uygun bir üretim tarzı yaratılınalı dır.• (Kap. ön. Eko. Biç. s. 128 abç)

te we

uK{ileııin kişiliğinde,

özetlersek : İ§g&lin blzatihl kendisi lle söınürgeclllk olgusu aratarklardan biri, l§galcllerin kendi üretim. tarzını l§gal edilen topluma kabul ettirmesldlr. Marks ayıu maıkalesinde «fetihlerde üç olanak» olduğunu belirttikten sonra l§galcllerin Işgal edilen ulıı.sıı. kendi üretim to.rzını kabul ettirdiği ülkelere örnek olarak İrlenda vE Hindistan'ı gösteı:ınaktedlr. Burada sömürgecl güç lnglltere'dlr. (a.g. e.s.l27-128)

sındaki

Kendi üretim tarzını kabul ettirebllmesl ise, l§gal edilen ülkelerdeki toplum yapısııu belirleyen ve temel olan üretim araçlarına el koyabilmesi lle mümkün olabilir. Yani kölecl toplumda temel üretim aracı olan köleye, te<ldal toplumda temel üretim aracı olan top~ kapitalist toplumda sermayeye ve diğer üretim araçlarına el koyup, denetim kurmakla, kendi üretim tarzını kaibul ettireblllr. Bir l:ıaşka deltişle sömürgeleştirmenin koşullanndan birisi olan ekonomik illıakı ancak böylece yapabilir id, bu siyasi ve kültürel llhakı da peşinden getirerek tabioyu tamamlar.

Bütün bu nedenlerden ötürü 15. y.y.'a kadar sürekli istiialara .maruz kalan Kürdistan toplumu l§gal ediliyor, ya.pıa ediliyor, toplumsal dinamiklerin gelişmesi köstekleniyor ancak sömürgeleştirilemiyor du. Kürtler, l§galci güçleri ya dıştalıyor ya da içinde eritiyordu. Daha sonralan, Osmanlı ve tran istilalarının toplumun gelişmesini çok da.lıa önemil bir biçimde nasıl engellediğini ve bununla beraber ülkenin nasıl sömürgeleştirlldi~ bundan sonraki kısımiarda açıklayacağız.

-23-

:St KtlRT TOPLUMUNUN FEODALLEŞMll

l lromüııal ve köda lııel.irt.tJtl.mlz gibi Kür t topl umu ilke eşik duru mda yerl kb.h göçebe leci topl um &§amaıumı. yapmış, kAh .ştir. Köleci ginnl a um aşamasın ileri. geri zlkzak1ar çlzıerek feodal topl fp feOOaJizmfn geli§ güçlenmesi, Rom a 1mp arat orh $mu n yıkılırıBsıyla göııiişleri olan tek tannlı dinAra bist an feod allzm lnin , feod al dün ya ya ölçüsilnde köleci topl umu n lerd en tslamiyet; ve Hır!stlyaı:ılığ:ın, diln zafe ri, işte büti ln bun lar Kür t diln ya görüşü Olan çok tanrılı dini ere üret im ilişkilerine ginn e süre ci· topl umu nud a etl\1leyerek onıun feod al ni hızJ.ıı:ııdımııştır. üzer in· ık1yet anla}'lŞJ. yeri ni topr ak Artık Insanlar a:mmndıı.ld mill . '1\!mel üretım aracı olar ak deki müllı1yet anlayışına terk ediyordu oluyor, böylece toprağı elin de topr alt üzerindeki mül kiye t belirleyici ii ve siya si ikti dan da elin de tuta n aym zam and a topl ums al zengin.l! üst seviyeye çıkması. tann un tuta n oluyordu. Gene ı~ bölü mün ün bir ııe· çatışması keskinleşerek kmn şehir aıı.naatçılıktan ayrı.lmast, kırktekara bu topl·um biçlmlııin hlri ere haklıniyetinin satlanmış olıniiSl risti kler idir. le birli kte feodal.leşme süreKür t topl umu nda · !ıılamiyetin kab ulüy lerin in gilç lü feodalleşme çaba lacl hızlaııırlren, topr ak sah1 bl Kür t bey a t.o);ırala. ya:'le§tlrnıeye; böyien da h:ızlan.ıyordu. On lu göç ebel ed 8Dl'l ayıı:ra.k onları, üret imin ctace Insanlan topnıp. ve kendilerine 'batl k sômünııe imkanları peşin rere hali ne geti mamlayıcı orga nik bir ekb

te we

Yulaııda

lroşuyorlardı.

uk! ve ~at'taki mer Büy ük M~ lstllaııı ne blirliltte, tran Selç dev letle rin Kür t topl umu üze. kezi feodal devl etle r paı:çalaıımış ve bu a eı:ınlştl. Bu nede nle K6r d!st an 'l1alti ı:inde.ki kav gala n böylelikle son oluy or ve bun lar tarafından bü.yük topr alt sahi pler i baıpııa buy ruk oluy ordu . Bu beylikler a:rasın. Kür dist an bir ÇOiı: beyliklere bölilnmiiş be4tlı aert lerl kazanı:nııiı: tem elin da toprakları genişletmek ve top~ begöçe ük topr alt sah lple rln!n dek i çekişmeler, öte yan dan gene büy u. lerle olan kavgaları sürü p gidiyord n etki.terlıı1n olıniiSl ııçı Bur sda Kımtıst.an topl umu üzer inde deri Bu dönemde kıtaıara.ras.ı tran · smd an, şunlaı:'ıı, da de# fner ek geçeceğiz. şiyor ve canlı bir görü nilm a.rz edt&it tica ret yoll an Kür dist an 'da lresi -24-

.c om

yordu. Bir ÇQk §ehiı:ler ön ASyıı.'ıun en büyük, O:ıta Doğunun Ise büyl.lk tıca.ret mıırkeZ!erl araııında yer alıyoıdu. (Sivaıı, Erzurum, Van, Süleynıaniye vb.) J:iu vesileyle KiirdlBtan' da zaneetçııııc gellşiyordu. Za.naatçıla.r, yalnız sayılan belli mii§terUer içln değil, belirsiz müşte riler için de üretım yapıyorlardı. Ancak belirtmek gerekir ki lutalar arası tıcaret, üretımden lıa.ğımtıız bir tıca.rettir. Varlık §Qrtı Ise, üretici gw;ıeruı. gerillği., toplumsal geriliktir.

et ew e

Bu nedenle transit ticaretin bu kııdıu' canlı o1ma5l o dönem Kürt toplumunu n gelişmlşliğlnin ölçütü olamaz. Çünkü; «ııermayenin tüccar sermayesi olarak bağımsız ve ağır basan gelişimi üretimin sermayeye tabi olmaması. ve dolaywyla sermayenın kefldisine yabancı. ve lrendlsind~ bağımsız olan bir •toplumsal üretim şekli temeli üzeıiııde ~ demektir. Bundan dolayı Tüccar senııayesiniıı bağımsız gelişimi toplumun genel ekonomik gelişmesi ile ters orentllıdırı> (Marks, Kapital C. III, s.97) FE6DAL SÖMÜRGE ClLtK VE OSMANLI DEVLETİ

w. n

Sömürgecil ik kavramı; iki tarafı, sömürgıeci ve sömürge ülkeyi ve bunlar arasındaki ilişkileri Içerir Bu ilişkilere niteliğini verende iki tarafın içinde bulundu~u toplumsal üretım blçlıni, kendi içlerindeki iş bölümü ve üretici güçlerin gelişme düzeyıeridir. Bu nedenle Kürdistan ve Osmanlı devletlnln ilişkilerini kavra.ıı:ıa.k için Kürdistan ve Osmanlı devletinin, toplumsal örgütleıunesi.ni ve ııo&yo ekooomik yapıs.ını lusaca da olsa ele a1ınaik: gerekiyor. Feodal sömürgeelllğ.in teorik izahını da OsmanJı. devleti lle Kürdistan ilişkileri içinde somuta indirgiyerek ele alacağız. Büyük bir ihtimalle Ankara Karacadağ ya.ylasında ma.ha.lll bir derebey olan Osmanlı ailesi, Rum (Anadolu) Selçuki Sultanı tarafindan Bizans ısııurına uç beyi olarak atandı. ~~ istilasından en ıız zarar görıen Osman bey beşteki Selçuki feodal hakiıniyetlnln yılulmasıyla beraber kendi başına •hüküm-fernıa.n» oldu. Ve axtık Seiçuki allesi adına değilde kendi adına toprak fethine ~· OsmanJı beyllği devlet örgütlenmesi ni hemen gerçekleştirdi. Osmanlı devleti daha başından berı merkezi askeri feodal ve söınürgecl bir karaktere sahipti. Osmanlı Devleti gelişip büyürnek açıısından Anadoluda kurulan diğer beyliklere oranla. daha avantajlı bir konuma sahipti. Çünkü myıf ve yılulınaya doğru gitmekte olan Bizans'a. yakın olması Osnıa:nlı Devletinin «top. rak fethi» iınkan.larını çoğaltıyordu. Yine Asya ve Orta Doğuyu Bizans -25-

et ew e

.c om

ve Avrupa 'ya bağlayan önemli traıııit ticaret yollanr un Osmanlı hakimiyetin deki toprakl ardan geçmesi, bu devlete Çanakk ale Boğ;azını Manna ra ve Ege Denizi kıyılanru denetle me ve bu kıyılardaki «ticari kolonic ilerin = ticari sömürg ecilerin • (Cenovalılann, Venedi klilerin , öncesi döGiıit ve Galatalılann) desteğ;inl sağ;lıyordu. Feodal toplum neme alt olan sömürgeci güçler .Site koloniciliğ;l- lle feodal Osmanlı sömürg ecileri arasında bir anıa.şma imzalandı. Kurulu n «kutsal ittifak• gereğ;l bu güçler birbirle rine destek olacaklardı. Nitekim Osmanlı iyle RuSultanı Orhan, 60 bin ~iyi bu sömüırgec! tücca.r lann gemiler iere gekolonid bu meliye geçinnişti. Buna karşılık Osmanlı Devleti de edii§aıet şöyle niş imtiyaz lar tanıyordu. Bu ilişkiye tarihçi M. Akdağ; yor : teOenovahlar karşılığı Iyi ödenm ek şartıyle nakliya t tekliflerin i geri çevlrıniyorlardı. 1. Mnrat atmış bin altına gemi e kiralayıp çok sayıda Türk göçnıeni karşıdan karşıya geçirtnı Akdağ (M. ştır.» ba.şannı ye) yi (Çanak kale boğ:ıızmdan Rumeli Türkiy e'nin Iktisad i ve içtiınal tarihi clt. 1, s. 155)

w. n

Böylece Osmanl:ılaı: Rumeli 'ye üreticiy i (serf) yerleştirerek zorunlu göç yoluyla sömürg eci fetlhler e glrişiyordu. Blllndiğ;l gibi nüfus yeryet sömürgeleş leştirme yoluyla d~ ekonom ik ve siyasi hakimi ba&mılan beri bu tirınenin yoUarından biridir. Osınanl:ı devletl de daha yolla sömürg eclllk siyıısetini uygula yan merkes i feodal bir yapıdayciı. Anadol uda yoğım bir nüfus vardı. Ekilebilecek toprak lar dalıa önceden yerleşik buluna n üreticll er (Rum köylüle r!) tarafından ekiliyordu. Dalıa sonrala n dalgala r halinde gelen akınlar (Cengiz, Timur. Türkin en ist!lala n) Anadoluya, altından kalkamıyacağı bir yük yilldüyordu. Bu fazla nüfustu ve bu nüfusu başka yerlere yerleştirmek fecr dalieri n çıkarıyla uyum halinde ydi. 'Oretıci güçleri n gellşıne seviyesi bu n zenginllğ;ln feodalyoğ'un nüfusu n beslenıııeslne elverm iyor ve üretile lerin elinde birikıneslııe engel teşkil ediyord u. Bunun önlenm esi için fazla nüfusu n, fetlıedilecek yeni yerlere yerleştirilmesi gerekiy ordu ki, eci siyaset e denk Işte tarnda yapılan buydu ve bu durum feodal sömürg elde etm.ek Için rant fazla dalıa er feodall n, düşüyordu. Diğ;er tarafta ek toprak köleiıjllyec arı toprakl bu da dalıa fazla toprak ve ayıu zaman taşır. içinde ni eğilimi lerini-üreticileri-ha.klmiyet altına alına rdir İşte bunlar Osınanl:ı devleti ni sömtirgeclliğ'e iten ana. sebeple ilhak toprak fazla olarak, Birinci : ve biz bunian şöyle özetllyebll!ris olarak, fazla eğ;lllıniyle, ZO'l"Un!u göç yoluyla sömürgeleştinne, lkin<'l sömürtirerek köleleş halkı üreticiy i hakimi yet altına almak için yerli geleştlrme ... -26-

Osmanlı devleti, genellikle 16. yy.'la lmda.r Batıya aJa.nJann:ı genl§letiyor.aneak l:,ıgal ettiği bütün hakimiyet yönelerek

Bu nedenlerle

aı.acaıız.ı

we .c om

yerleri söınürgeleştlremiyor-bu tarıhten soıım Doğuyıı. dojtru yay:ılıiıa. ya başlıyor, bir çok yerleri, bu arada Kürdistan'nı bir parça.s:ını söm.ürgeleştiriyor. (Bizim için önemli olan ve osöı:ıı.üırge değilıiii» diye y:ırtı mp duran bu arada Maı:t.s'ı «pervası?'rl!• dilrelterelı: .osma.nıı devletinin sönıiirgxıct olmadı~ Iddia eden cteorisyen»ler in mıı.ıikesini diiı}ür· · mek için bu konuyu yeterince gen!§ bir biçimde ilerki sayfalarda ele

OSMANLI DEVLE'I't KtlRDİSTAN'I NASIL SÖMtlRGELEŞTİRDİ?

Yavuz Sultan Sellm daha.

Anıasya

valisi iken, Kiirdlstan beyleri

dı ...

ne te

ile illşklleıı:ini gellşt1:rerek, bu arada bütün şiddediyle sürmekte olan mezhep ayrılıklarmı körükleyerek bundan yararlanma şartıannı ara mıştı. tran ŞaJu Şah 1ıımall'de aym metodla Kiirdlstan'ı elde etmeyi tasarla.ınıı} ve böYlecede bu dönemde Kürdistan, Osmanlı ve tran devlet lerinin k:ııjlı:ı.rtınayla alevl-aünni mezhep çatışmasının merkezi lıali· ne getirilı:ul§ bulunuyordu. Bu dönemde Kürdistan bu lkl devletin çati§ ma alanı lıaline geliyor yerleşme a ı anıarı bunlar taratından yağmala myord u. 1lk olarak tran Şahı'nm Karalıan komutasında, Osmanlıların Bıyıklı Mehmet paşa kamutasmda orduları kııır§ılıl§ıyor ve devamla Kürdistan bu devletlerin çeşitli kereler savaş alanı oluyordu. Bu arada Osmanlİ devleti ldıis-i Bitlisi halul lle aulaşa.rak Kürtsuuni derebeylerinin desteğini alml§tı. İ§te bundan sonra lkl devletin aralarında çıkan Çaldıran savaşı, Kürdistan'ın elde edilmesi ve köylüsünün sömürülmesin in ildm tarafından gerçekleştirilece~ temeli üze. rinde sürdü. Fakat bu savaşta siyasi olarak kesin bir sonuç almama·

belirtelim ki Kürdistan kıtalar arasında ki bir merkezdl. Uzak Doğu Asya' dan, İran'dan gelerek Trabzon Hmanına ulaşan yol ile Orta Doğuyu Trabzon'dıın Rusya'ya, İstanbul'dan Avrupa'ya bağlıyan yol, Kürdistan'da birleşi yordu. Bu durum Kürdistan üzerinde ki mücadeleyi kızıştırıyordu. Burada yeniden

şunu

tıcaret yollarının kesişti~

Her iki devlette bu mücadelede galip gelmek için çeşitli entrikala· ra baş vurarak, Kürt feodalleriul yanlarına çekınek için oulara özerklik vaat etmiştir. Hatta bu dönemde gerek Osmanlı ve gerekse 1ranlılar bu beylere, bu statüyil tammak zorunda kalmıştır. Kuzey ve Doğu Kürdistan'dan geçen ticaret yolunu denetleyen !ran, buradaki özerk Kürt beylerinin, diğer ticaret yolunu eline geçiren Osınaulılar -27-

ise G;,iney ve Batı Kürdistan'dak i özerk Kürt beyliklerinin desteğinde bu mücadeleyi sürdürdüleı:, tak! 1639 da aralarında. Kürdistan'ı "iilüsmekte anlaşın.:a.•o> kadaı... Ia.ü ki her iki devleti:ı KErt !;"'v!Eri: · · sırtını sıva>;\ıyan politikaları bundan sonra son buluvor ve araları:rıdıı,. ki ilişkiler bir başka aşamaya giriyordu .. yanda 1639 Kasr-ı Şirin anlaşmas:ıyla Kürdistan'ı bölerek aralarında. pa.ylaşa.İı her iki devletin, Kürdistan üzerindeki hakimiyet müca.deleside yeni bir aşamaya giriyordu. Artık Kürdistan tampon bölge olmaktan çıkımla.rak, beyllldere baş ı$ilrllerek, üzerinde tam bir denetim kurulmaya ça.lışlla.ca.ktı... Onun için Kürdistan'ın sömürgeleşttrl.lnıesln bu tarihten itibaren ele almak d$ıı olacaktır. Burada akhmıza şu soru gelebilir : 1639 Kasr-ı Şirin a.tilıışması ile Kürdistan'da ne gibi değl.şlklikler oldu ki Kürdistan'ın sömürge olması bu tarihten it!be.ren ba.şlıyor? :Bir başka d~, bu döneme kıldar kronl!tleşerek süren veya deve istilalar ruısıJ. aslreri-foodal sömürgevam eden aslreri-feodal elli~ dönüştü?

we .c om

Di~r

•al

soruJ.aınn cevaıbuu şu ba.şlıkiarı

açarak

vereceğiz

ne te

1) Slya'>l llhak zor'la gerçekleştlrlldikten soura Kürt derebeylikJerlnin özer.kllk sta.til.leri kaldırılarak, siyasi otoriteleri yıkıldı. Ekonomik IJhak gerçekleştirildi.

a - E&ki ta.r:ı:m aJ.aıılairmın bir haline getirildi. mülkiyet! tin b-

Yeni ekim

ç~ nılri

alanları açılarak

toprak sistemi ile devle-

buralara ymi

sertkır yerleştirildi.

Bu topraklar ilflerlnde ki toprap 1:ıl$mlı köylülerin bağınıbllk Wşklsi devlete bağımlılık şeklini aldı. c -

kişiye

Feodal sömürgeelleı:, feodal toplumun başlıca sömilriisü olan aııgarya, vergi sistemleriDi zorlayablldiltl eri son sınırına :kadar uygu-

tadılar.'

2ô --

1) BU DÖNEMDE KURDİSTAN'DA ÖZERK BİR YAPI VARMill' Dl?

rin

'!':'~~!"~!st?.~'P"' '3•'.1müi~:e ~!medığ'ını ((kanıtlamak» için bazı çevreletezlerine dayanak yapınak isted.ikleri Osmanlıidi - •• ~emind;ı Ktir-

'özerk' olduğu varsayırnıdır.· Ancak varsayım olarak bire, onbu iddiao>ı ciddiye alıııaınaz. Çünkü, kıUı:ıtlamak için getirdikleri şeyler tamamen sübjektiftir ve sonuç itibariyle Osmanlılan a.klamaya kadar gidebilecek özelliktedir.. Kürdistarun Yavuz döneııı.izdeki statüsü ile ı 7. yy. ve soı:ını.sı.nın taııııı.ınen farklı olduğunu anlamak için tarihleri biraz ka:nştırmak ;yv terlidir, ama Kürdistan tarihinden b.ihaber olmak onların ortak özeldistan'ın

ların

liğidir!

we .

Yavuz döneminde Kürt feoda.lleriyle, her .ne kadar öıııeılt bir stıııtü için bir takım an~ ya.pıJmı§sada. bu anlaıjınalar bütlln Oıııııa& lılar dönemince yürürlükte kalnı.am.ış, yı.ıkarda da. d~ gi\li iki ülkımln Kürdistan'ı bölilıjerek ıı.nlqt.ıklan döneme kadar belli ölçülerde uygulanmııj daha sonra geçersiz kı.lınını§tır. Yavuz döneminde KiiTdistan özerk yapısını süreç içinde yitin.li. {/ Kürdistan'da Osmanlıya. boyun * n derei:ıeylerine, sancak beyıtıı vb. ~ imtiyazlar tanıyan a.n18.1JI1Ul, sonralan Kanuni tarafllldım Jatvedildl.

ı:Jollruluyor

Tarihçi M. Emin Zeki'nin söyledlkle'ri bunu

ww w.

•Osmaalı devleti bu aıdaşmayı (yulıarda ............... anıJJıaşma KAVA) 15.yy. Içinde ya.vıı.ş yava.ş ı:ırta4a:n kll.ldıftl1. ımrtlerin öıerkli.ği biçlınindeıkl hükümetlerin e ııon vexeıek liepıltni lamlll yönetlıııi altına alma yoluna gitti.» (Kürdistan Tarlld, Koaml Y. s. 93)

~tarihi belgelerde bu durumu do(l;rula.mııAttr. Bu gelişıneler 17. yy. ortalannda ta.ına:ın:ıannıır ve gerçektende bunun tersini öne sünnek için, bu tarihten sonra. imtlyaz.lı hiç

. bir Kü:rt

lıeyi

.. teri!emez. goo

özeılikle İstanbul'un fethinden llOl'II'a, feoda.l dönemin kendine i'wr gü ınerkeziyetclliği iyice ~. imparatOrluğun her tarafında ınerkezi devlet teşkilatlan tanı yetkiye sahip olıııalttaydı. :Feodal toplumiarda. ınerkeziyetcilik ekonominin, öııelllkle toprakların ıııeı'lı1ıZiıı elinde toplaıı:ıııasıyla münıkündti!r. Ekonoınlk ınerkeziyetcllik Iliyasi ınerkeziyetclliği beraberinde getlrınekie, ıneıireziyetclllk; çevre ·bölgelerinde kJ denetimiyle, ekonomik ili§lı:ilerin geli§mesl ve ıner:kez:ileşmesi

-29-

orarul'Jda,

münı!tündür. Meı:'kezi.yetc!Mk Kapita.ıizm şartlaruıda

gelişnwkte

ve gdçleı:ımektedlr.

giderek

:Yeten

Oyıı,a. feodalizm do!al ekonomi, kerul.l. kendine bölgeler ve pa.rçaıa.nmışJı!ı; demek.tir. 1şte bu çevrelerln anla.madığı ta:mda budur.

Çün:kü feodaJ. toplum hııkkı.nda.ti kavra~ ekslkii~ orılan Kürdistan'~ 1n 'özerk' olduı,'lu yıı:nlış lntlbııs:ına, götürmektedir. Bunıı. sebepte Kürdistan'da bu dönemde kendi başıı:ıa buyruk büyük toprak sahiplerinin va:rlıj;l olma.ktadır. Buı:ııun teme!lnde yatan aıııl neden Ise, feodal toplumdaki kendine öqıii merkeziyetçıu~. günümüz kapitalizmine özgü olan daha yeWXı ~tçill.k il& kıyasla.mak:tır. Halbuki özel mülk sahibi feodallerln vamğı ne meıitezlyetçiU~ ~Ia.n:ınasma ve nede sömürge illşldlertnln Q!ınasma engel teşkil etnıenıektedlr.

Dtter taraltan bu sosyal ve ekonomik parçalanmııılılı;ın üstünde oteritenindil

3!~

kııınıen paıça1a.ı:ımışl· görülmektedir. öme~. yar-

we .

y8&i

gılama yetldsi slyasl otoritenin sorunu olmamna rağınen gerek Kür· dlstan'da ve gerelc!e Anadolu'da Feodaller topraklan üzerinde ki köy·

lü:yü devletin yanmda cezalandırabUmekteydi. Bu durum köleci top· lu.tnıı; özgU ve feodal topluma mlııııı olarak kalan k.öylülügiln kişisel bağı:mlılığından Ileri geliyordu. (Klşlııel bağımlılığın ıı.:ııla:ıru : Derebeyin veya merkezi mutlaklyetçllll1n, topnı.klanna balı;lı köylünün, kişisel haklan üzerinde tasarruf yetkisine sahip olması demektir. Bu güçlerin köylünün evlenme köyden aynlınasma vb. iZin verip vennemesi gibi. .. Maddi temell topı:af;'a bağıınlılılktır.)

ww w.

Feodal bey gücünti toprak üzerind.ı.:d mülkiyetinden almaktadır. onun 1çln feodaller, toprağı ne kadar büyük olur ve bu toprak üzerinde ne kadar köytil yerleııtırırse o kadar re.rıgL< ve güçlü olurdu. Feodal bey «efendlllk» ilnvanmı toprağına balı;lı köylü üzerindeki kişisel hak· !ara salılp olmasından almaktadır. Topral1;a, çift ökilziine veya sürüye salıip olmıık, onun üstlinde el1;emenllk. kurmak olmadığından, bunlara sahip Oln'ıak «efendi» olınak için yeterll d>etfldir. Ama köleyi mülk edinme, ona salıip olma lllıjklsinin özü ei'emenlik iiişk!sidlr. uE!;-eıneıılik ilişkisinde

bir başkasının iradesinin mülk edlnll· Hayvanlar gibi iradesi olmayan varlıklar gerçekten iılzınet edebiUrler. Aına bunlara sahip bulunanle.r bu yüzden dembey ya da efendi olamazlar. n (l\farks, Kap. ön. Ek&. Biç. &. 4%~ ıııesi ııözkonusudur.

«Efendi» olma ayın zamanda siyasi bi:r güce sahip olmayı da gerektirir. Toprak üzerindeki mülkiyet bu topraklar ürerinde yaşayan köylüniln de haldnı.tyetlni içerir.

-30-

<l!'opra k mütkiyetindetı geıeıı ve ıuştı:;cı t::u:a.A'\4....,... .. ~·............. ilişkilerine

dayanan güç ile paraımı

sağladığı., kişisel olınaywı

güç arasındaki karşıtlığı iki Fransız atasözü gibel Uade edel'. •Efendisiz toprak olınazıı «Pararu n efen~ olınazıı (Kapita l,

c .ı.s. 170, abç)

bir İmparatorluiı;un herhan gi bir bölgesinde mahall i feodallteıün

ne te

we .c

dereceye kadar siy~si yetkilere sahip olması siyasi ilhakı önler mi? ·El bette hayır~ Mahalli feodalltenin bu yetkile ri siyasi ilhakı kolay!~ dan tanınmıştır. tırdığı, perçinlediiı;i ölçüde merkezi despotl uk taratın Mahalli feodali tenin merkezi otoritesi, llbakla çeUştW. an yok edllmt'i " tir. Onun için Kürdis tan'da mahall i büyük feodall erln varlığı, birer ekonomik, siyasi güç olmaları, Kilrdlstan'ın Osmanlı SÖmürgesi oJ.ına... dığınıı. dair lmn.ıt olımıaz. Feodal toplum da sosyo-ekonomik yapıya uygun olarak siyasi ilı.ti· darda da parça.la.nmışlık göze çarpar. Merkezi otorite den bölgesel teır daliere doiı;ru uzanan , hiyerarşik örgütle nmenin içinde, sömürg e ü!Jre. nin feodallerinin yer alması münıkiin. oJahllınt'Jrte ve bu yapı teooıı.ı ekonomik üst yapıyla çelişmemektedlr. Aksine ııömilrgect llişkllerln mıolılı;ın bir sotımıamıayıcı bir parçası oiına.kta.dı.r bu. Feodal parçaıan lllyaSI llbıı.k:ın a,lfalan toprak olan var da nucu olarak Kürdis tan'da la ııem. Bunun dir. xıiı)le.r perçinleı onu yapılmasını engelle medikl eri gibi engel asmada yapılm ilhakın ik ber, -birazd an görece!ı;imiz gibi· ekonom teşkil et.meml§lerdlr.

KÜRD tsTAN' IN FEODA L EKONOMİSİNİN OSMANLILARCA İLHAK EDİLİŞİ

a) Eski tanın alanlan mn bir çoğn mlri toprak sistemi ile ıkv!etin mülkiy eti hallne getirildi. kapalı, clxığal Bilindiği gibi feodal ekonomi toprağa dayalı geri, r. Köylü sa.bandı ve (sert) ekonomidir. üretici güçleri toprak, köylü topFeodal r. maktadı toprağa bağlıdır ve onunla bir bütiinl ük OlU§tur üretieki üzerind lumda, toplum un temel üretim aracı olan toprağı, cilerle birlikte ilha.k ederek, feodal temelde sömfirınek (a.ngarya. ve vergi yoluyla) ekonomik ilhaktır. hal:ine l:ııte Osmanlılar bu temeld e Kürdistan':! feodal söın'iirgeleri getirdiler. Yani onu üzerinde ki üreticileriyle birlikte llhalk edeııeık olarak topra~ın sömürgeleştlrdiler. Feodal ekonom inin temel direiı;i •.• O halde Osey Hiçbirş kalırki? ne ilhak edilme sinden sonra geriye ki, ·sömürr egerekir ak kavram iyice ı manlıla.rın yaptığı toprak ilhakın cllik kavran abilsin . -31-

öncele ri yatııı.ma lrendil erine itaat edenle rin (işbirliği edeule rin) Wpı:a1tlarma. ~ dlterfeı:1nJn yapın&yı kabul IWlne getlnfi ler. 'topralda.nıu ellerin den zorla alıu:ak, miri topral dar yeUtileri sınır lerin Böyleo e süreç içinde Biü.rdlstan'daki büyiik feodal (yani lanara k,. eldl1 topraklannın biiylik bir kıııı:nı de<vletln topraklan mirl toptııklı> c) IWlne getiril di. Burad a bilgi olması açı.sı.ıldaıı de! (vdkıf Un. ınirl tc:ııpraklıı.r dl§lllda kalan, toprııkların arazi-i ınevkufe me (Işlen merat arazi-i lan); toprak toı1raklar), arazi-i metru ld (kamu lim. bellrte yen ölü topı;ıaJclaı:) diye a.ynldı~ b)

'Veni ekim

alaniAnnın açıiiiUISl

Oııınıı.nıııar

ne te

we .c

Feodal sömürgıeci Oııınıı.nlı Devleti. yenl ekim ala.nlarını Kürd.is Bu u. tan da a.ça.ı:ak, başka yerierd en i.l:retiı.:Ueri burala ra yerJ.el}tlriyord Tınlar arada kendis ine alt ekileb ilir bütün toprak lan; Has, Zeame t ve zorunirme, yerleşt nüfusu i üretic olara.k ayırdı. Yeni ekim ıı1a.nlarma. ak, lu göç ve· göçe~lerin zorla topr $ yerleştlrilıneal yoluyl a yapılar arını noktal .k daya:ııa in ltııratar müllk edinild l. Bu alaıılıı.r sömür geelilt Oııınıı.nlı Devlet inin nioluştuı:uyordu. Daha öncede beUrttijı;lmiz gibi Devlet in örgütl entre3 i asteılklerlnden birisi de onun askeri oluşu ldl. yapısı k.erl bir nlteılltteydi. Bu nitıeli~ a.yııen Kürdi stan'd a toplum un ştı. Burad a sömür gecinı ~Urleyen toprı®n örgütl enmes ine yamıunı un kendi örgütle nmesitoplum gen sömür liğ'.:n şarttanndan b!ri.si olan, ruz. görüyo eslni ettlmı ni sömür ge Kürdl stan'a kabul veToprak lar «Sipah i Zad.ey e• alpahi askerl erinin beslenmesi için kılı lü ekle yüküm ı·iliyordu. Burad a ki köy,lüler Ise bu askerl eri beslem sayı.sına göre deasker ejı;i besleyec kl~ biiyü nıyordu. Bu toprakların otorite en fazla büyük en de e ğlşiyordu. Böyleo~ Kiirdl stan özelind ı Sultanı Osmanl tutan elinde (sert!) yi toprak lan ve en fazla üretıci otorite idari ve i hukuk oluyordu. Siyruıi, ekonom!k, :kültür el, askeri, luçoli;un büyük ünün sömii:rgecl Sultanındı. Ve feodal temeld e sömür bo-. ye otorite bu -eri Ise ğuııu da yine SUltan a.l.ınaktaydı. Kürt feodall r. aydıla yun eğmek zorund c) Yeni ekim alanla n üzerin de topra~ bı.>.ğlı köylül erin kişiy~ bağtınlılık Ilişkisi, devlet e INığımlıltk ııeklini aldı. Burad a feodıı.t sömür ünün gerçekleşneııinin ön şartlarmdan olan ve kö lülerln . Sultanı.n kll}illli;inde somutlruja.n dıe<vlete ~unlılığını gealma.k ele on~ «kulu-kölesi• a.ddedilerek, sömür ülmes ini öncelikle kölecl dönem le rekiyo r. r üretic i güçler in, ııenüz çok az geUşmlş olduli;u ve if objekt min tİreti ordu. konuy el da üretlnı aracına köleni n şahsın -32-

köle emeği olduğıu için, bizzat kölenin üzerinde mülkiyet sözkonusu Idi. Bu dönemde ki sömürgeelliğın bir toıH lurnun bir başka toplumu kölelel)tirmesi demek olduğunu daılıa açıkça görmek mümkün oluyordu. Yıınanlsta.n'm Maked~ köleleş tirilmesi, :yada Roma'run Makedonya vıe Y'lliUlllistan'ı köleleştirip ilk anda yüzelli binden fazla insanı köleleıjtlrmesi gibi. (İlkel, kölecl, fOOdal ~ubjektif şartını oluşturan,

toplunı1

.c o

üretici güçlerin gelişimi, toplumun çehresini deliştirerek onu yeni bir ~aya çıkardığuıda (feodal toplum) üretimin objektif ljal"tı, yaı. ruz i nsa n değil aynı zamanda topraktırda.. Denilebilirki insan· vıe toprak ayrılmaz bir bütün oluştururlar. insan çift hayvanı gibi ancak topralc. h birlikte mülic edllinebilir .

.n et ew e

Konumuzia doğrudan ilgili olma.ınakla beraber burada, üretimin objektif ve subjektif şa.rtlarımn ayrımının ancak kapitalizm şartlarm · da gerçekleştiğini belirtmek doğru olacaktır. Aynı zamanda bu feodal toplumda, üretimin temşlinin insan ve topıak olduğu gerçe~inin aniaşılmasını pekiştirecektir. Marks bu konuda şunlan söylüyor : cıAçılı:la.nma.sl

gereiren yada

taıilısel

bir

süı-eciıı

sonucu

şey, caııh ve feodal iıısan!arJa onlanıı doğayla olaıı road· de alışverişlertııiıı doğal ve Inorganik şartlan arasında ki birilk ve bunuıı sonucunda doğayı mülic edinmeleri değil, iıısan

olan

varlığn:wı

ayrılmadır.

§t'.rtlan ile bu faal varoluş arasm.ı!a· Bu aynlına ancak ücretli emekli sermaye iliş·

iııorganlk

kisiııde taııuuıılanır.

ww w

«Kölelik ve serilik Uişkileriııde bu ayrılma olına.z. Tersine toplumun bir bölümüne diğeri tara.fmdıuı sadece keııdi &ı. ye· uideıı üretımiııln iııorganlk ve dojal ııartı gibi davramlır. Köleııin emeğinin objektif şartlan ile hiç bir ilişkisi yoktur. Tersiııe bizzat emek, kölenin yada seriln ki üretiıııln iııorganlk (bir) şartı olarak sığır vb. gibi diğer doğal varlıklarm salıru'. sokıılur, yada toprağııı bir e1lıi olarak kabul edilir... oruara karşı keııdinıe aitmilj keııdi Inorganik devamıyımş gibi dav· randığı bu doğal varlık şartları, l.Subjektl.f , 2-0bjektıf ol· mak üzere ikili ıılteilk taşır.» (Marks, Forınen, s.27·28)

Feodal toplunıda toprak ile seri ~lıllğ:ı s&ı. konusu oldu~ içiııdir ki toprak, ister satın alınıiuı, ister fetili yolu ile atınsın, üstündeki köylü (reaya) ile birli'kte alınır. Çünkü ne toprak nede köyW. teık başına bir şey ifade etmiyordu. Onun içiıı elde fazla köylü olunca, boş topraklar buraya yer.Ieştlrilmell yada hakimiyet aitında fazla topraik varsa,

-33-

bu toprakları lidir.

işiiyecek

köylü

bulunmaJı

ve bu birlik

gerçekleştirilme

.n et ew e

.c o

Feodal toplwndakl bu birll~ln bozulması kapitalizm in ön şartları m yaratır. Köylünün topraktan ayrılması, toprakla birlikte alınıp satı.ımaması, topr~ •organik bir eki» olmaktan çıkması kısacası öz. gürleşnıesi ve topra~ yalnız başına aJımp satılması, kapitalist üretim ilişitiieünin doğUş temelidir. Burjuvaziy ! «özgürlük ha1·arisi>ı yapaııua bu durumdur. üretim aracıyle üreticiyi zorla(!) değil ö~gür sözleşme(!) ile birleştirmek ... ;Feodal sömürgecil ikte, topıakla birlikte köylüde ilhak edildigi haJde, kapitalist temelde sömürgecil ikte üreticinin dolaylı bağımlılığı söz konusu olmaktadır. Kapitalizm öncesi dönemlerd e «zaten genel olarak arıuti ve toprak üzerindeki mülkiyet, on un organik ürünlerinid e kap:;a.r. FJpr lusanda arazi ve toprağın doğal eki olarak onnnla birlikte fetbedilirııe o zaman da üretim şartlarının birisi olarak birlikte fethedilmiş olur!» (Mark, age. s. 30 abç) bu açıkla.ınalar up.ğında ele aJınınal<: zorundadır. Ancak böylece bu dönem ilişkilerinde, Osmanlı devletinin Kürdistan' da ekill toprakları fetllederek kendi mülkiyetin e geçirınesi· ni, ekili olınayan topraklan ekime açara.k buraya, ye. başka bölgelerden köylüleri ya da göçebelerl, zorla top~a yerleştirme usulleriyle onlan toprak köleleri haline getirerek sömürgecil!~ uygulad~ anlıya. biliriz. Toprakla birlikte köylünün bizatlhi kendisi mülkiyete konu olun· ca, artık zeng:lnli~ ifadesi, köleci toplumda olduğu gibi sadece çok köleye sahip olınAıkla de~il, aym zamanda fazla ~ da sahip ol· ınakla bellrlendi~lnden, bu dönemde bu zenglnllkle r üstünde mülkiyet kurma ınücadeleslde Jozışmıştır. FeodaJ beylerin ve devletlerin aralanndaki mücadelele r bu temel üzerinde ooreyan etmiştir. Osmanlı-Kürdistan illşkileri

ww w

Bu durumun konuınusla ilgili en ba:riz örne~i Oa:ınanlı devletidir. Osmanlı devleti bu temelde bir çok yerıere tetlhier düzenlerke n di~er yanda, fethettl~ yerlerde köylünün topraktan aynlınasını önlemek için a~ cezaJar koymuştur. Köylülerin adlan ~lı buıundu~ vilayet defterine (Defter-i cedide) kaydedilird i. Köylüler, l::açmalan hallnde cezalara. ça.rptırı1ır ve 1ıekrar ~lı buıundu~. e~r yoksa ataen $ «!Ferman buyrulınuş» köylü sının ~lı olduğu deftere kaydedilird l. topraktan kopamı~ gibi sipahi de olaına.zdı. «Reaya (ya) ata binip kılıç kuşanma yoktur ( ... ) Ve illa ebaecııet (soyııop itibariyle) sipahl zade olmayan bir tariJı: Ue·

-34-

.. _-·'\.- \,f}1

'~/'

'v) J(1lı , "" tJ.mara duhııl etmek kanıma mulııı:liftir.» Aksi halde «o za~(y' DliUl reayalıktıuı kaçıp sipahi olmak raıa gelir. Reayet kalma~ / ' . ymca iradi pad~ zület bulur. (PNI!şahın geliri son billur.)»

(Daba geniş bilgi için bkz. Türkiye nin iktisadi ve lçtJ.ınai Tarihi, M. Akdağ, Clt.l)

Görüldüğü

gelir

et ew e. co m

gibi köylü toprakta n lropaıruyacağı gibi onun statüsü e\•!adınıı. geçer. Toprağa ve topnık: sahibine , dlğer bir değişle Osmanlı sultarun a bağınılılıkta.n kurtıılnıanm yolu yoktur. (Bu durumu n, Ki:.rt toplwnu nun gellşmesi ÜZerindeki etkisini daha sonra ele alacağ'ı.ıı.) atasından

Feodal Siiınürgecl Osmanlı devleti kendi a.&keri niteliğine göre Kürdistan toprıı.klarını. ve köylüsü nü örgütlenılştir. Kürdist an'da serfli-

ğin toprağa bağımlılı.ğı.n yanında ~ye bağımlılı.ğı.da söz konusud ur. bağı.ınl.ılıj!ı: onu teıı:ısiJ. eden bey, pa:ja, sipalıi, mültezim lere bağunhhğı biçimt~eykl!n idş.iye bağımlılığlmn ön şartını, toprağa bağunlı.Wt oiuştur.ıyordu. Köylü kimin toprağı üstünde yse onun «kapı kulu• olurdu. Böylece Kürdist an köylüsü nün bütün hakları ya doğru dan Osmanlı devletin in yada onu temsil eden memurların tasarrui la-

Devlete

rına geçiyord u. Bu.ra.1a göçebele rle Osmaniı devleti arasınd a yıllarca süren mücade lenin niteliğine yeniden değinmek gerekir ki; bu öönemdelti sömürgeciliğir. şartlarından biri olan boş alanlara fasia nüfus yerleştirerek feodal temelde sömürül mesinin öneml an!IU}llabilinsin.

w. n

Göçebe!er, yapıları itibariyl e, sömürül meye müsait ol.madığı gibi o dönemd e devletle Q!an dialogları da yok denecek kadar zayıftı. Bunlar kendiler ine yeten ekonom lleriyle kendi bwjlarına buyruk yaşıyorlar dı. Oysa feodal dönemd e toprak ve insan ikillsinin birliktel iği sağlan dığı ölçüde sömürüd e artıyordu. Bıınıın için mutlaka toprağa bağ;lan. maları, toprak kölesi hi'.line getirilm eleri gerekiyo rdu. Diğer taraftan boş duran topraldarın sömürü kaynağı haline getirileb ilmesi için fa.z. la nüfusa ihtiyaç vardı. Osmanlı

devleti

arasında

İşte göçebele rle temelde oluyordu .

süregele n mücade le bu

Burada şuna dikkat çekmek gerekir. Feodal Osmanlı sömürge ciJeri, göçebeleri silalısızlandırarıik toprağa yerleştl.rınek iÇin yıllarca savaşırken, onlarda n devralar ak Kuzey Kürdlstan'ı sömürge olarak elinde tutan Türk: sömürge clleri, göçebele ri kendi kaderler iyle başbaşa bı· rakmışlardlr. Yani onlar bu gün hayatla n çekilme z bir hale gelen göçebelere , til:m çabalarına rağmen kışlamaları için Q!sa bile bir karış toprak vermem ektedirl er. Bunun nedeni Osmanlı feodal sömürge cile-35-

Türk sömürgee llerinin almasıyla -ayırdedici bir özellik olanüt~ sönıütü t.cıneiaeı&i de:5iş;a-;ii v.: El5:r..L~e::!i!': !~!-:~i!N'i es.:ıstn ı·arldı t•r i.··· ··~tue sürdüı·Jimüştür ve si;ı-üürülnıekt.eüir.

rlnin

Y'~rini

et ew e. co m

Göçebeler bu dönemde her fırsatta Osmanhl ara baş kaldırmış, toprağa zorla yerleştirilenler bu topraklan terketmişlerdir. KısacaE-ı Kürdista n köYlüsü Marks'ın deyimiyle «sınırlamalar içine hapsedilmiş ilkır hayvanı haline• getirilmiştir. Siyasi ilhak'ın yanında ekonomik hak böylece gerçekleştirilmiştir. Kürdista n kijylüsün ün sömürgec llerce nasıl sömürüldü~ü etraflıca ele almadan önce kısaca bu iliıjkileri özetiiyeli m : Kürdistan'ın 17. yy. daki yapısı ele alındı~ndıı, onun fuıdal temelde bölünerek sömürgeleşt!ri!d!~i görülür. (özel olarak) Osmanlı feodal sömürgec ileri a&lreri, siyasi ve ekonomik ilhakı gerçekleştirerek Kwısy Kürdistan'ı kendi ekonomik yapısına göre biçimlend irdi. Osmanlı devleti, Kürdista n topraklannı kendi mülkiyeti ne geçirerek miri toprak sistemine göre diriikiere (Tımar usulü) ayırdı. Artlık Kürdistan uzun .bir tarihi dönemi kapsı.yaeak biçimde feodal temelde sömürge statüsünd e Osmanlll ann ha.ldnılyeti altındıı kalacaktı. konuyla ilgili olarak söylemiş o!du~u str~ d~arken, halen dııha. o hastalıklı ve bizi bile lerle karşılaştırılması tiks!nti uyandıran sosyal'iÖ Vtlnizmin derin etkilerini üzeTlerinden atarnaınış bulunan Türkiye ııolunun; «Osmanlılar sömürgec i C:·J~!dirı>, «sömürgeciH~in tarihi milli meseleni n tarihine sııkı. sıkıya ~!ıdır (!) • vb. türünden ~lıklarının paçavrasınm çıkıırılmasına da yetecekti r. Onlanıı bu ç~lıklarını ...yan sömi.\rgeler!n ııöıni1rgesi ol.mazn !Miıısıyta blrleştirere~ üstünü biraz ikszıdı~nuzda ııltından; birinci olarak, Osmanlı devletini n aklanına, ikinci olarak, bugün Türk sömürgecill~n!n korunınası gibi bol} çabaların çıkt®nı görürüz. Objektif gerçekll~ kendi subjektif niyetlerin e göre yorumluya:nl :ırın enirıde sonundıı vıı- racaklan yer burasıdır. Çilnkil ooJ.ımn bu !ddialan, Kürdista n milli kurtuluş mücadele sinin reddedilmesbıdoı çıkış noktası olmaktadır. Onlar akıllan sıra, Kürdistan'ı ezilen ~mlı ulus ola.rak.-ki bu halde bile mesele yanlış ele alınma.lttadli. Biz bütün bınılan milli ıne sele bölümünd e tekrar ele al~z-getırraeye ve bunu kanıtlamaya çalışmakla Kürdista n halkının kıırtuiUI}ımU hablre bilinmeye n bir za.mana ertelemey e çalııpyorlar. Oysa Kürdista n milli kıırtullll} mücadelesi onlara -ve onlann bu lddialarıııa- fll4tmen vardır ve Kürdista n proletaryasının bu mücadele yi hegemonyası altına almayı başannası halinde o mantık! sonucuna , sınıfsız toplum nlhal sonucuna ulaşacaktır. kısa özetın Marks'ın

w. n

-36-

co m

!şte onlarır :örmek istemedi kleri ve böylece <:!~ p!c!et?! tlevrimv i bir tutum takınmadıklan gerçek budur. Ancak gerçekle rin mantığı yilijanun aa geıeceıı: bu hastalıklı sooyalijÖVen etkilenm elerin değil, onher kesin mantığı:ı::an daha inatçıdır ve bunur, ~:inde Türkiye siyasi !ara rağmen boy vererek güçlenec ek olan proleter devrimc ilerin olacaktır.

Konuda n

uzaklwınıa pahasına anlatma k zorunda kaldığunız, Türkiye ı;ç!unun bu durumu onlann, Marlts'ı <.düzeltme» veya onun bu konuda söyledik lerini bilmezd en gelme çabalannın bir ifadesid ir. Biz Mark'sın bu konuda söyledik lerine dönelim ...

Yukarda Osmanlı devletin in Kürdist an üzerinde ki uygulamaları na Marks <ilwlonicilik» (Klnıi11ırinin bu deyimi wıtlı olarak çarpıt mak iStemelerine rağmen, bu değimin bir bWjka ifadesi sönıürgecilik tir.) demekte dir. Bu deyimi Os:manlı devletin in bir kaç yerdeki uygulaınalarını anlatırken kullanmış, yauı Os:man!ı devletin in «kolonicili~in•den bahsetnıiştir. örneğin Marks, sosyal yapısım ve örğütle nme slni hemen olduğu gibi koruyan Os:man!ı devletiyle bağlan oldukça zayıf, olan, seneden seneye vergi verınekten ve aaker gönderm ekten baş ka y'üküıulülükleı1 bulunm ayan, merkezi devlet teşkilatının çok zayıf ve idari teşkllatıannıanın ka.bl.le reisleı1nin eliyle olduğu Cezayir' de; sadece kıyı bölgesin de nıiı1 topnıkla:nn bulunması yüzünden, Osmanlı sömürgeciliğinden, ondan öncede Cezayir 'de Arap koloniciliğinden bahsetmekt e ve şöyle demekte dir :

w. n

"Türkle r kendi yasalanruı. göre genel kural olarak üıkeyi eski sahipler i olan kabileleı1n elinde bıraktılar. (alıç) Ama o nınana kadar kablJele re ait olan ~miş topnıkla :nn önemli bir kesimi beylik a.rıızi haline getirildi ... Türk hükümeti adı.ıuı.lşletildi.» (alıç}

«Ayakla nmalara lı:arp kOI'Uilnıak için Türkler, hillıi mevcut olan yerel milisten bWjka aakeri lrolonlle r kurdula r.•. Bunlara zınala deniyord u. Demek ki bunlar yerli ha.llıın ortasında kurulmuş, yavaş yavaş Arap ve Kabil suvarile rince takviye ediJıen Türk ııskeı1 kolonile ri idi. (açH) Her koloni üyesi hükümette n toprağı ile birlikte gerekli tohunıluk, bir at bir tüfek alıyordu; bıma karşılık, bölgenin -kaidJiyin. sı.nırlan içinde ömrü boyunca . askerlik bizmeti göımekle yüküml ü Idi. ( ... ) Askeri kolonileı1n topra.kl annrn tuttuğu aiaııl8i11Il yüze-

yi, ayaklep an yada sadece ayaklanmaarndan kuşk:uJamlan kablJele rin mülıkü.ııün zoraimu sonucu kuşdı;tau kuşağa ge· -:'H-

nlşledi. Zoralırnma uğTayan

topraklann büyük kesimi, bey-

lerln arıwıtığıyla yetkililer tarafından piyasada satılmalrtay dı.ıo (Kap. öne. Ek. Biç. s. 322-323, abç)

devletinin Baikanlarda ki uygulamaları da olsa bakmakla doğrulamale gerekiyor ... Yazunızın başın Osmanlıların Baikanları -bütünüyle değil- nüfuz yerleştirme yoluyla sömürgele.ştirdiğ!ni vermiştik. Bundan sonraki gelişmelere baktığımız da, Osmanlıların burada sömürgeci özelliklerini yitirmiş olduklarını görürüz. Bu neden böyledir? Çünkü Balkaniarda öyle bir dönem gelir ki bu dönem de, feodalizm parçalanıyor, hemen yanında kspitalizm gelil}iyordu. kısaca

na da

Bu,görüşümüzü, Osmanlı

co m

Oörüld~ gibi Marks, Osmanlı devletinin Cezayir'de ki varlığım «kolonicilik» yani sömürgecllik olarak nitelemektedir. Buna Osmanlı devletinin Baikanlardıı. ki (Makedonya) , Lübnan, Filistin, Ermenistan vb. yerlerdeki sömürgeci uygulamalarımda eklemek gerekir. Zaten Marks'ın bir başka yerde söylediği şu sözleri de bu gerçeği hiç bir itlraza yer verıniyecek bir biçimde karutlamaktadır. Yani Mark.s, «SÖ.mürgeleştirümiş Y!!!':!..SID4-lL.~ ....A.V!UPil-~®t)~i... (çev!ride Türkiye adlandırması gerçekte Osmanlllara denk dilşmekted!r-KAVAıı (Şark Meselesi s. ı 7) derken Osmanlı devletinin genel karekter!ni, sömürgeci olarak göstermektedir.

w. n

İşte bu dönernde Osmanlıların feodal hakimiyeti kırılıyor, bu feodal güçler ekonomik lkt!darlannı tedrlci olarak yerli-milli burjuvaziye bınıkmak zoronda kalıyordu. Feodallzmin gerilemesine paralel olarak kapitalizm gelişiyor, böylecede feodal Osmanlılar'daki üretici güçlerin gelişim düzeyi, burada ki daha gelişkin olan üretici güçleri ilhak edemiyordu. Onun için bu süre içinde Osmanlı hakimiyeti sadece askeri gücüyle varlığını sürdürüyordu. Ancak bu durum fazla devam etmiyecek ve bilindiği gibi, bu ülkelerde ki ulusal harek-etlerle bu haklmiyete son verilecektir.

Burada ayırdedici bir özelliği belirtmek gerekiyor ki bu özellik aynı zamanda, Osmanlıların Batı'da sömürgeci özelliğini kaybederken neden Doğuda (özel olarak Kürdistan da) halen sömürgeci kaldığı sorusuna cevap te.şkll edecektir. O da şudur : DQğu'da Batı'dakinin tersine kapitalizm iç dinamikleriyle gelişınedi ve esr.; olarak buralara kapitallzm dış güçler tarafından getirildi. Buda Batı'da getişen kapitalizmin merkezi, Osmanlılardan daha çok geliştiğini v.: bu nedenle f~-

bu nedenle feodal Osman'lı devletinin, buralarda sömürgeci hakimiyetini devam ettiremediğini gösteıir_

dır.

et ew e. co m

Lenin ezilen-bağımlı uluslarla sömürge uluslar arasında ki farksayarken, diğer şeylerin yanında, bağımlı uluslarda kapitalizmin sömürgelere oranla daha gelişmiş olduğunu belirtiyordu. (U.KT.H.s. 177) Yani o dönemde bir Ukranya, kapitalizmin merkezi Rusya'dan daha gelişmiş olduğu için bağımlı ulustu. Genel olarak bu durum ezilen uluslarla sömürge uluslar arasındaki iktisadi farkı oluşturmaktr. ları

Bunun için Batı'da sömürgeci hakimiyetini devam ettireınlyen Osda sömürgeci kalabiliyordu. Yan! bu dönemde Cezayir, Filistin vb. ilikeler de kapitalizmin gelişkin olması söz konusu değil dir. Bu arada Kürdistan'da ki durumunda aynı olduğunu belirtelim ... manlılar Doğu

Bazıları Osmanlı

devletinin sömürgeei olmadığını ustalara dayaçalışmaktadır. Hemen hepsi bu durumlanyla «Aydınlıkn ın ınllli meselede ki görüşleri ile bir aynılık göstermektedirler. Aynı çevreler genel olarak kapitalizm öncesi sömürgeciliği inkar tt, rnekte ve bu görüşlerini de Engels'e dayandırmaya çalı§maktadırlar. Oysa Marks'ta olduğu gibi Engels'te de bu görüşlerine prim olabilecek tek bir satır dahi bulamazlar. Engels'in şu sözleri bile onlann iddialarının ko!luğunu ortaya koymaktadır. narak

kanıtlamaya(!)

Daha eharleınange çağından itibaren, Alınanlar, en sürek li en direngen çabala:nııı Doğu Avupa'nm fethine konolizasyonuna yada en azuıdan uygarlaştınlması.na doğru yönelttiler. Feodal soylnluğıııı Elbe ve Ode arasuıdald fetihleri, şoval ye askeri zümrelerinin Prnsya ve Livoya'daki feodal koloniJeri .. ·") (Almanyada Burjuva Demokratik Devrim, s. 324,

w. n

« .•.

ahç)

tarihi milli meselenin tarihine sıkı sıkıya bağlı diyen bu «proleter devrimcin leri, Engels'den alınan bir tek bu alın t, bile, yalanlamıyormu? Elbette, yalanlıyor, Ancak yeterki onlar «kolonic!lik)e başka anlam atıetmesinleri .. («Emeğin Birliğin revizyonistlerini~ yaptığı gibi!..)

«Sömürgeciliğin

dmı

3) FEODAL TOPLUMUN BAŞLlCA SöMüRüSÜ OLAN ANGAR· YA, VERGİ SİSTEMLERI ZORLANABIL EN SON SINffiiNA KADAR UYGULANDI

et ew e. co m

Sömürgeleştirilen Kürdistan köylüsü nasıl sömürülüyord u? İşte bu bölümde bu sorunun cevabını vermeye ve ilgili olarak feodal sömürgedlikte, s .ıaürünün gerçekleşmesinin karekter!stikl erini ele alarak açıklayacağız .. ,

«Ekonomi dışı. baskı biçimleri, feodaJ üretim biçiminin ka.rekteristik yönlerinden birini oluşturnyordu.» (hkel-Köle<Ji-Feodal toplum. s. 183) Ekonomik temelden yoksun wrun bir amacı vardır. Kişiye bağım lılık ve bu temelde ki sömürü köleci toplumda, ekonomik bir temele dayarurken, feodal toplumda ekonomik temelini yitirdi. Bu toplumda başlıca sömürü, toprak üzerinde ki mülkiyet ilişkisinden doğan toprak rantıdır. Bunu elde etme yolu da, vergiler şeklinde alman ürün-rant (ayni rant) ve para-ranttır. Ekonomik temek~ day:ınan rantın yanın da, ekonomik temelden yoksun sömürü kaynakları da sömürgeeller için daima bir yan gelir olarak kalmıştır. Bunun alınış şekli ise kaba :mvvete dayanan yağmanın yanında, kişisel bağımlılıktan kaynakJa. nan vergiler arus-resmi, bayramlık vergisi, miras vergisi vs. ile angaryadır. O halde feodal Osmanlı sömürgecileri nin Kürdistan'da ki sömürü şeklllerini şu başlıklar altmda incelemek gerekiyor : a) Angarya b) Vergi, yağma-talan Ange.rya yolu ile sömürü

w. n

Angarya f~cdal toplumda, ekonomik temelden yoksun. köl:ci toplumdan miras halan, kişisel bağımlılıktan kaynaklanan ve köleci toplumun sömürü şekillerinden biri olan, fakat feodal toplumda ;·arlığı nı sürdüren emek-rant ı;eklinde ki sömürüdür.

Angarya feodal beyin serfin emeğine zorla el koymasıyla gerçek. Serfin emeği kişiliğinde ifadesini bulduğundan ve ancak toprakla birlikte bir anlam kazanabileceğinden, feodal bey serfin kişili ğine bağlı bazı haklar üzerinde tasarruf yetkisine ve ı:mu kendi topraklarında çalıştırına yetkisine sahiptir. Köylünün köleden farklı olarak, angarya dışında kalan zaman süresince kendi hesabına çalışma hakkının olmasıdır. Kendi hesabına çalıştığı sürede elde ettiği ürünün ver. gisini verdikten sonra, ancak geri kalanına sahip olabilir.

leşir.

Angaryayı artı..,mek

süresi ile ka.rıştı.rnıam.alt gerekir. Köleci top· bütün artı-emek süresi angaryayla özdeştir. Fakat feodal toplumda angarya ariı-emek süresinin bir kısmını oluşturur. Artı-emeğin

ı umda

diğer

kısmı

ew e. c

vergi'lerle tamamlanmaktadır. Artı-emek bir kısmı emek-rant (a.ngarya) ile, diğer kısmı vergi verme yoluyle, feodal beye gitlil.ektedir. Angaryıı. şeklinde harcanan artı-emek süresi gerekli emek süresinden hem zaman hemde mekan itibariyle aynlrrııştır. Köylünün toprak ağıısı hesabına çalıştığı günler, artı-emek süresln.l, kendi Msabına çalıştığı günler gerekli emek süresini belirler ve dolayısiyle bu iki süre ayn ayrı günlerden olııştuğu için zaman itibariyle aynlmaktadır. HoJbukl ücretli işçinin günün hangi saatlerinde hendi hesabına, hangi sa.at.!erinde kapitalistle r hesabına çalıştığı hesa.planamaz. Bu şartlar da gerekli emek süresi ile artı-emek süresi karışık bir durum arzetmektedir. Bunlar mekan itibariyle ayrılmıştır. Çünkü angarya şeklindeki arfeodalin tayin ettiği alanda gerekli emek ise köylünün kendi hedabına çalıştığı alanda harcanmaktadır. tı..enıızk

«İş zamanının yanyanadır.

aynlnnştır.» Angaryanın

her lld kısnııda bu nedenle birbirinden ...yn ama Angaryada artı-emek gerekli emekten kesinlikle (Marks, Kapital, s. 260)

uzun veya kısa olması ekonomik yapıya bağlıdır. Bütoplumlard a, kullanım değeri üretime hakinıdir. Ve yerel sınırlı ihtiyaçlan gidermeye yöneliktir. Angarya da bu ihtiyaçlar kümesi ile sınırlıdır. Fakat para ekonomisin in hakimlyetiy le angarya, artık feodallerin ihtiyaçlar kümesi ile sınırlı olmaktan çıkıp, onların mümkün olduğu kadar fazla para biriktirme ihtiyaçlarına yönelik olur. kapalı

w. n

tün

Değişim ekonoınlsinin hakimiyeti lle, servet biriktirme hırsı köle ticaretini hortlatnııştır. Bu dönemde sömürgeler köle ticareti kaynağı haline getirilmiş, :insanlar madeniere kapatılmış, bir insanın çalışma ömrü yedi yıla sığdırılmıştır.

Bu genel

bakış ışığında

Kürdistan'a . bakacak olursak şunları göve toprak ıığa&ının tespit ettiği günlerde onlar hesabına çalışmak zonındayd.ı. Osmanlılarda artı-emeğin her Iki şeklide yanyana bniunduğmıdan, köyiii yılın belli günlerinde osmanlı beyi hesabına geri kalan günlerde de kendi hesa-

rürüz: Kürdistan köylüsü

Osmanlı paşasının

bına çalışmak zonındaydı.

Kapalı ekonoınlnin hak1nı olduğu,

para ekonomisin in az geliştiği, fwdallzmin katı döneınlndeki angarya şeklinde ki sömürü, kendisini en acımasız şekliyle; loncalara hanıınadde sağlıyan deınlr, bakır va. maden yataklarında köylülerin köle gibi çalıştırılarak, bütün rantı

yani emek-ra nt şeklinde almalarında gösteiir. Oscivarın ınanlılarda bu üreticile re omadec ian taHesin deniyord u. Maden da ki köylüler, her nevi vergiden affedilerek, maden işlelinde çalış makla yüküml ü kıl.ıımı.ı.şlardı. Ve bı.uılar yerlerin i her ne suretle olursa olsun terkedemez.Ierdi. (Daha geniş bilgi için bkz. Reaya ve köylü, H. Avni Şanda) Bunun dı.şında, köylüle iin angarya ile güdeceği işler oldukça yoekin ekmek, ğundur. «Sahib-i arzıı için angarya yapılacak işler, nadas erini «demetl biçrnek ekin ve ot ek, ekini yabancı otlardan temizlem olarak. kanun bunlar bütün harman a götürüp sahibi için dövdürmekıı ihtiyacına saptanmıştı. Sipahi (aynı zamand a devlet teınsilcisidlr) nin (devlete hasılatı göre ambar yapmak , tahılını ambara taşımak, öbür ödenen bir vergi türüdür ) merkeze (Civar iköyleiin öbürleii nin toplan· onarmak gibi dığı yer) taşımak, yıllık odunun u vb. taşımak, konutun u idi. gereği lar» ufemıan si görülme ile işlerin hep angaryıı şeklinde

ew e. c

angarya

her bir haneye üç gün ırgadiye (angary a) bağlan· ın mıştır.» (Kanun Name-i Livayı D. Bakır, Toprak ağ·alığm kökeni, Muamıner Sencer) «Ayrıca ...

olan bir

ilgili olarak Malatya Kanun Namesinde

Ylıkarda aniatılımlarla alıntıda şöyle

« ... sancak beyleri ve su başılar her yıl ot biçmeye çeltüğü (çel.

w. n

tik) ile tavar ile ayıklamaya şehirden ve kurdan (kırdan) eve ... bir adam sürüp (alıp) onbeş gün miktarı ot ve çeltük biçtürüp , taşıttırup... Kış eyamda nıayaya evden bir yük odun salıırlar» (age) kırk Yaptığım•?. bir hesapla ma ile bu dönemd e her üreticin in yılda aktadır. anlaşılm dığı gün angarya ile çalıştınl Bu durumd a sömürge Kürdist an da artık-emek, gerekli emek süı iki yüz gür. ıderL:i hesaplıyarak alırsak kı.ş mevsim lerinin kapsadığ otuz güntatil, dan olduğun ı.aramıı k çalı.şma içinde, otuz gün «Cuma kırk güyüz kalan geri zsa, çalışılma n de kötü hava şartlan yüzünde yüz kalan geriye ta, nün, kır!c günü angarya şeklinde sipahiye çalı.şmak sipahiye tekrar g .. nde ürettiği ürünün yüzde altınışı vergi şeklinde gitmekte ve bu altmı.ş günde elde edildiğine göre köylünü n, ancak kırk günde üreteceği üiiin kendisin e kalmaktaydı. Buna göre kendi yaşamını devam ettirmek için kırk gün çalı§ma Feooaı sösı gerekliydi ki bu gerekli "rnek süresini oıuştıırmııktadır.

mürgeci güçlere giden artı-emek süresi ise; kırk gün angarya gün ürün - rant yaratma süresi, = yüz gün olur.

altmış

Feodal

bağımlılık şartlarmda

co m

Aritmetik hesaplaınalara girmemizin nedeni, bunım sonuçlarının tam bir kavrayı.ş vermesindendir. Şöyle ki ; Bir toplumun egemen sı nıflannın başka bir toplumun üreticilerine angarya ile iş gördürmesi, köylüyü kendi toprağına bağlıyarak, toprak köle.si haline getirmesi, diğer sömürü şekli yanında doğrudan emek-rant şeklinde ki sömürü ve bu sömürünün dayanağını oluşturan kişisel bağımlılık ilişkisi, yani efendi-kulluk ilişkisi, bütün bunlar ancak sömürgecilik statüsünde mümkün olabilmektedi r. bu ilişkiler mümkün değ!ld!r. Orneile Bosna-Hersek bağımlılık ilişkileri içindeydiler. B uralar da idare tamamen Voyvodaların, Boyariarın ellndedir ve buralarda miri topraklar yoktur. Köylü 03manlı sultanına değil yerel feodallHe bağlıdır. Yani köylü üzerinde ki tasarruf yetkisi Osmanlıla rın elinde değil, tamamen kilise ve feodal beylerin elindedir. Kişisel bağımlılık köylü ile Osmanlılar arasında değil, köylü ile Voyvoda ve Bo· yarlar arasında ki ilişkide kendini gösteriyordu. Bunun için köylüyü angarya ile çalıştıran Osmanlı devleti değil, yerli feodallerdir. Osmanlı devleti doğrudan köylü ile toprak mülkiyet! üzerinde yükselen ekonomik ilişkiler içine girnıezdi. Sadece Boyarlann köylüden almış olduklarının bir kısmını Osmanlı devle~i alır

ne te

dı.

we .

ğin Eflak-Boğdan

Bu durumun zorunlu sonucu olarak cezalandırma yetkisi de Oselinde değil bu güçlerin (voyvoda, bayar) elinde olurdu. Köylüleri en vahşi bir şekilde cezalandıran voyvodalara verilen <kazık lı voyvodaıı nitelemesi de bu durumu ifade etmektedir. !Feodal toplumda angarya gibi cezalandırma yetkiside kişisel bağunlılıktan ileri gelmektedir. Marks, Osmanll hakimlyeti altın da olan (sonradan Rus'lar tarafından ilhalt edildiler) Efiak-Bağdan'daki Tuna prenslikleri veya bugün ki Romanya'daki. bayarlar için şunları söylüyor :

manlıların

«Eflaklı köyliinün kendi yaşamı için harcadığı gerekli emek, boyar için harcadığı artı-emekten belirli şekilde ayrılmıştır.ıı (Kapital, c. s. 260) (·Kapital, c. ı, s. 260) Daha önceleri bu ülkede topraklar üzerinde komünal mülkiyet

vardı.

«Zamanla asl<eri ve diııi ileri ge!<mler, toplulnğll ait topral<· larla birlikte, btmlar üzerinde harcanan emeye de el ltoydular. Özgür l<ö~·lülcrin oriak topraklar üzerinde ki emeği bu -43-

ortak topraklann hırsızlan rüldü.ıo (age, s. 261)

tarafından

angaryaya

dönüştü

we .

co m

Bu durum Osmanlılar döneminde de aynen muhafaza edil:ıni.ştir. Osmanlı devletinin bıırnda topraklara ve üzerindeki emeğe el koyarak angaryaya dönüştürınesi, Kürdistan'da ki durumun aksine olmamış tır. Angarya sömürgeci iliŞiler içinde mümkün olmaktadır. Daha önce izah ettiğimiz, Kürdistan'daki statü ile Romanya'nın statüsünü, bu statülerln temelini oluşturan ekonomik yapılarını karşılaştırdığımız. da; Romanya'nın (Eflak-Boğdan) siyasi ilhakın yapılarak bağımlllaş tınldığım, Kürdistan'ın ise feodal temelde sömürgeleştirlldiğini görmek kolaylaşııcaktır. b) Kürdistan köylüsünün vergi, talan ve rülmesl :

yağma

yoluyla sömü-

ne te

Osman'lılann koyduğu vergilerin asgari miktan fermanlarla, aza. misi ise sipahilerln, yerel feodallerln insafına bırakılınıştı. Köylünün, tespit edilen miktar dışmda vergi vermesi suçtu ve cezaya tabi idi. Bu duruınlarda efendisi tarafından hiç bir kuralla smırlandınlınamış cezalara çarptırılan köylüler, ürününü kaldırmadan önce vergisini harmanda vermek: zaruııdaydı.

vergi adı altında köylünün bu alınterine el konulmasına, talan demek daha doğru ve isa.betlidir. Çünkü, vergilerin istikr.ı.rlı bir durumu vardır. Oysa Osmanlı feodalleri vergileri her sene d~n miktarlarda ve keyfi bir biçimde topluyorla.rdı. Vergi miktarlan genellikle ürünün yüzde kırkı ile yüzde ıı.tmışı arasında deği.§iyordu. Bunun dı.şında., feodaller «ııl.pahi leventlel'»i köylü üzerine saldırarak vergi toplayıp yağina etmişlerdir. Vergiler önceleri ürün olarak alınırken sonralan para olarak alınma.ya başlandı. Bundan böyle vergilerin toplanması kapalı ekonomide ki sınırlı ihtiyaçların değil, deği.§irn ekonomisiyle ortaya çıkan sınırsız zevklerln tatminine yöneliktir. Bu durum köylülere palıalıya mal oluyor ve onu ma.hfa sürüklüyordu.

Esamıda

Para-rant biçiminde ki sömürü, feodalitenin yukan ve son dönemlerinde tamamen hakim olmakta, kapitalizmin ön şartıannı yaratmakta, yani iLkel birikim dönemine geçişi içinde taşımaktadır. Bu durum tabii ki sömürgecllik iliŞiierine yansınıaktadır. (Biz bunu daha souraki bölümlerde ele al.acağız.) Nitekim 19. yy ortalannda sömürgeci merkezi iktidar artık vergilerin ürün olarak alınmasını yıısaltla-

-""

yerine vergilerin para olarak. alınmasını geti.rm1ştir. Bu durum köylüyü, para !}ulmak için ücretli olarak çalışmaya itıııi.ş ve ürünlerini pazarlanuısıru hızlandırmıştır. Bunun etkilerine !}aktığımızda Osmanlı feodallerinin hemen yanında. tefeci, tüccar, ayan ve mültezim.kırin para olarak servet biriktirmelerini ve sömürgeci ilişkileri sürdürmeye namzet Qlduklarıru görürüz ki bunlar aynı zamanda., Osmanlı feodallerine rağmen bu konunıda.dırlar. Bir başka değişle Osmanlı feodalleri para ili.şk.llerini luzlandırmaya yol açan bu tutumlanyla kendi

ne te we .c om

nıış,

mezariannıda kıı.zıyorlardı.

Talan ve yağma üzerine kurularak güçlenen OSmanlı devleti bu uygun olarak, o kadar çok sayıda vergi koymıış -gerekçeleri çok istikrarsızdır- tur ki hangi. verginin hangi bağımlılık ilişkisindetı M. Sencer -Toprak olamama.ktadır. dcgdu~unu ~ptanıak mümkün Ağalığırun kökeni. adlı kitabında elli tür vergi sayınalttadır ... yapısına

FEODAL SÖMÜRGEC1Ltc:itN KÜR'I' TOPLUMU

ÜZERİNDEKİ

ETKİLERİ

haltlmiyetin!n Kürt toplumu üzerinde ki başlıca etkisi, toplumsal gelişmeyi enı,;dlemesi olmııştur. Yani feodalizınln bağrında kapitalizt üretim ilişkilerinin doğına.sıru engellemek olmııştur. Elbette Kürt t:-plumunun gelişmesinin önünde tek engel bu de~dir. Ayın zamanda top! umun iç çellşkilerinden doğıın engeller yani iç nedenlerde vardır. Ancak esas etkeni oluşturan güç Osmanlı feodal sömürgecU!ği dir. Burada konumuz Kürdistan'ın sosyo-ekonomik yapısını incelemek olmadığından sadece Osmanlı s&mürgeclli~un Kürt toplumu üzerin. ·de ki etkilerini ele alacağız... Osmanlı

1) Osmanlı feoda.llerinin, köylülük üzerinde kurduli.lan denetim neticesinde o ni arın ürettlti zenginlij\'e eJk, ıynıalan ve zenginliği servet hallnde biriktirip dondurmalan veya sefahat içlıı harcanıalan, bu zenginilkierin tekrar üretim içlıı yatınlmasma engel oluyordu. Böylece her yıl geçmiş yıliann zeng!nHI!nin yatınl1'11lUlı ile geniştlet!lmiş-gf; liştirilmiş bir üretım yerine geçmişlıı basit geleneksel üretlıni tekrarIa.nıyordu. üretıcı a.tasında.n öğı:endlği kadanyla basit üretim teknii!;lııi oğluna aktarıyor ve bu durum yıllarca sürüp gldlyordu. Tekniğlıı gelişmesi bôyleee engellenlyordu. İ§te Kürt toplum•:nun, bu dönemde o orta çağ uyıışuklııltunu iliklerine kadar hissetmesi bu ııebeplerledir. Basit yeniden üretlı'ıı, feodal yeniden tekrandır.

toplunıda geçmiş yıliann

-45-

bir tekran

« •.. üretim tan:ııım kendisi ne kadar geleneksel ise yani müik

edinmesinin gerçek süresi ne kadar aynı olarak kalırsa eski mülldyet biçimleri dolayısı.yla toplumun tümü o ölçüde değişmeden kalacaktır... Kaydetmd.ı: gerekir ki geleneksel tarz tanmda uzun zaman direnecektir.ıo (Marks, Kap. öne. Elı:. Biç.

üst

ne te we .c om

s. 101, abç)

Toplumun tümü ne kadar değişnıedçn kalırsa, sanat, edebiyat vb. o kadar deği§meden kalacaktır.

yapı kurı-unlarıda

2) Osnıan)J söıniirgecilerlnln, kendi toplumsal örgütlenmelerini Kürt toplumuna kabu! ettirmeleri, Kürdistan topraklannın ve köylüsünün kendi askeri amaçlarına ve niteliklerine uygun ola:m.k örgütlenmesine yol açmış, buda toplumun «llivil toplum» olmasını. önieı:niş ve zaten askeri ve savaşkan olan niteliklerinin günümii2le kadar gelnıesi ne neden olnıuştur. (Bugün bu durum sömürgeciliğe karşı yükselmekte olan mücadele potansiyeliyle birleşınektedir.) Gerek Osmaniı devıe. ~Inin ve gerelc;e uyguladığı sömiirgecillğln askeri niteliğt ve örgütle"' şi, Kür~ toplumunun •sivil toplum» (yani üretici güçlerinin gelişti,ği burjuva toplum) olmasını engellemesi şöyle olnıuştur :

devletinin merkeziyetci feodal niteliği, imparatorluk dı topmkların tethini, halkların yağma ve taıan edilnıesinl, yeni şında ki içerde de üretici güçlerin yoğun denetlnılni ve soygununu, şehirlerin bağımsız siyasi birlnıler olarak örgütlenişlni engellenmesi gibi despotik özellikleri de beraberinde getirdi. Osmanlı h8ıdıni.yetinin -ren parlak» aniarı olan 16. yy. da Avrupa'da üretimin gelişmesi ö~ce olurken, kırlardan şehirlere akınlada birlikte köylülüğün özgürlük lnıkanları artıyorken, bu devlette gelişmeler tersine bir rota izledi. Avrupa'da kapitalizmin gell§lnılne parelel olarak köyiiiler ücretli sınıfına dönüş meye zorlanıyorken, Osmanlılar, köylünün topraktan ayrılnıasına imkan tanımıyor ve ila bunu sağlamak için en sert ceza yöntemlerine baş vuruyordu. Bunun yanında topraktan kaçan köylüleri kendi özelliğine uygun olarak, sınır boylannda başka halkiara saldırmak için hazır bulunan akıncılar ağasının denetimine veriyordu.

Osmaniı

· Böylece köylülerin topraktan koparak şehirlerde özgürce üretim yapma şartıarı ortadan kaldırılıyor ve devletin askeri.sömürgeci karakterine uygun şekilde Istihdamı sağlanıyordu. Bu durumun Anado. lu'da ki üretici güçlerin gelişmesi ve bunun yanında, asker deposu olarak kullanılan Kürdistan'da aynı güçlerin gelişmesi üzerinde ki olumsuz etkilerini anlamak zor olnıasa gerekir. Ancak genede Kürdistan'a bakmak gerekiyor ... -46-

devleti, Kürdista n'!· sömürgeleştirme süreci içinde, şehir leri kendi Uıtiyaçlarına cevap verebileoek ve kendi yapısına. uygun düan şecek bir ~lde örgütled iler. Bu nedenle bu sureç Içinde Kürdist k:n.la yy, 15. Yani r. şehirleri eski canlılıklaruu kısa. zamand a yitirdile dar çok gell.şkin olan şehir hayatı bu süreç Içinde prl.leınl4tir. Bu döneme kadar Küçük Asya'nın ve Orta-Doğ'unun en gelişmiş şehirlerinin Ankara, Erzurunı, Van Maraş ekseni içinde olduğu tarUıçilerce tespit Faedilınlştir. (Bkz. M. Akd~, Türkiye 'nin İılttlsa.di ve tçtlmai tarllıi) sönükkadar ne le girmesiy kat burıı.ların Osmanlı hakimiy eti altına leşti~l de anlıı.tılın8ktadır. di. Osmanlı hakimiy etinden önce şehirler kendi bıışlıı.r:ına. blrimler «ahi seçt~ ha.Jkın eti Bu şehirlerin idari, askeri, maU ve siyasi hakimiy dernekle rinln» elindeyd i. (Hatta Ankara' da «Ahi• devleti bile kurulşehir yönemuştur.) Fakat Osmanllların hakimiy eti ile birlikte hııJkın timinde ki rolü elinden alındı. Buralar da üreticin in mal üretmesi tamamen kontrollıı.n altına girdi ve onların Uıtiyaçlıı.nnıı. göre üretim yaatanma ya pılması sağlandı. Şehir yönetim i merkezi otorite tarıı.fmda.n bualınıyor altına denetim başlandı. Bunun yanında şehirler sıkı bir uygun e üretimin ralarda kuş uçurtulm uyordu. Eskiden şehirler za.na.a.t bir görünüm deyken, Osmanlı hakimiy etinde bu örgütlen me askeri, yan-ask eri örgütlen melere dönüştürüldü. Bütün bunlarla Kürdist an şehirleri, kırdan k:n.çıp gelecekleri bıı.· bir kian, rıındımcak ve dolayısıy.ıe onlann ücretille r olarak çalışaca bıı.~ılık yapıya gelmesi engellen lyordu. Yani bu durum köylüler in unsurların na:ııızet vaziye u burj gibi i~ tan kurtulmalarını engelled burju~ds n toplumu Feodal . do~ma.sına da engel teşkil ediyordu vazinin do~ı nasıl oluyord u :

w. n

co m

Osmıı.nlı

cEn büyük maddf ve zihinsel iş bölümü kent ile kınn ktan ayrdmasıdır. Kent ile kır arasmda ki karşıtlık, barbaı11 ulusa ilkten bölgesel devlete, den düzenin uyğarlığa, aşiret uy. geçişle birlikte ortaya çıkar ve zaınanınııza kadar bütün kez ilk nüfwrun İşte ) ..• ( garlık tarihi boyuııea sürüp gider. olarak iki sınıf halinde bölünmesi, do~an doğruya Iş 00. tümüne \'e üretim araçlan na dayanan bölünı:ne buradan ortaya çıkmıştı.r.» (Marks, Alman İdeolojisi, s. 92, abç)

Ma.r.ks bir

bıı.şk:n.

d~u~unu şöyle

yerde burjuva zinin açıklıyor :

kır.şehir çatışması

süreci için-

«Orta ça~a, burjuva lar her kentte kendi eanlannı koru· mak içhı kırıın soylular ma karşı birleşrnek zomndaydılar. Ti-47-

ca:reım ~ ulaşım olı>.naklamıın kanıliulısı

tin

h« ken-

aynı eııgeJe karşı savaşamk, aynı çıkarian başanya Ulaş

tınlll§

olan öteki kentleri tanımalaıma neden oldu. Burjuva

SUlltı ı;etitli

kentlel'de ki bir çok

yenıt

burjuvaziden IJaelaya-

rak aneak çok yavaş biçimde meydana gebniştir. Mevcut illş

co m

kilerle kar§ıtlılt ve gene bu karşıtlığın kıışullandırnıakta olduğu iş tarzı, aynı zamanda, ayn. ayn her burjuvanın yaşam koşulb.nııı değiştirdi, bunlaıı bütün burjuvalar için erlak ve tek başına her bireyden bağımsız olan yaşam luışullan haline getirdiler. Burjuvalar, feodal ortaklıktan kopup yarıldıklan ölçüde bu kcışullan yarattılar ve burjuvalar mevcut feodalite ile olan karşıtlaklanşla belirlendikleri ölçüde bu kcışullar burju.. valan yarattı. ( ... ) Burjuvazinin kendine özgü koşullan, geliş nıesiyle birlikte ancak ~.vaş yavaş gelişir; kendiside kendi içinde iş bölümüne göre ı;qitli kesime aynhr ve bu arada bir yanılan burjuvaziden önce var olan, mülk salıibi olmayan sı. ıııflann çoğunluğunu ve o zamana kadar mülk sahibi olan sı ruflanu bir kısınııu yeni biı· sınıfa (proletaıya'ya) dönü:;türür. Daha önce mevcut clan mülk sahibi bütün sınıflan mevcut bütün mülkiyetiR ticaret ve sanayi sermayesi i;~.line dönüşmesi ölçüsünde, sinesinde toplayacak duruma gdmeye baş. lar. Tek tek bireyler ancak başka bir sınıfa kal'şı ortak bir mücadele yürütmek zonında oldukça bir sınıf meydanz. getirirler.» (age, s. 109·110, abç)

w. n

Bu alıntılarda burjuvazinin doğusu ve bunu meydana getiren şart lar yeterince anlaşLlırdır. Bu açıklamalar LŞığmda Osmanlı haltimiyeii altında ki Kürdlstan'a balttığıınızda, Osnıanlılann bu şartların doğ ması, böylecede burjuvazinin doğması önünde engel teşkil ettiklerini görürüz. Kısaca özetlersek : Feodal toplumun dinamiğini oluşturan şehirler, ticaret ve za:ııaatın geliştiği merkezlerden çok sömürgecilerin idari mei'kezlerine dönüştürülmüştür. Kır~hir çatLŞmaıuıun şehirlerin lehine gelişmesi engellerıirken, böylece iç dlnamlkler ya yok edilmiş yada çok büyük ölçüde talırip edilmiştir.

Bütün sömürgelerin· bağımsız gelişme irnka.nl.armm ya hiç yada sö-zü edileoek bir düzeyde olmaması, sömürgecilerin iç dinamikleri denetım altınıla tutmalan ve onları hoyratca talırip etmeleridlr. öte yandan, bağımlı halkiann ge11şıne düzeylerinin sömürge halklannınkin· den daha gellıjkin ol.ması.ıu açı.k1aınakta, hareket noktasını oluşturan ölçütte budur. Feodal Osmanlı aömiirgeclllğinin Kürt toplumu üzerlııde Id etkilerini ineeieıneye de~·am edelim.. Yukarda açıkladığımız gibi Osmanlı ->18-

bUytlk wpıumsa.ı ış ııoınmu olan zaııaaı.emgm fakat bu kadaı:da del:il, aym zamand a lltiru:i . büyük toplums al Işbölümü olan ticaretın zanaatcılıktan ayrılmasım da engellemlştir. Nasıl? Mal ticareti çojtu zaman, zaııaatcının yan! iireticln ln keru:Uııi tarar tından yapılıyor araya tüccar girınlyordu. Onıın !çin üretilen ınallaF bilinme yen sınırsız pazarlar da tüketilm iyar a.kıılne; za.naatcının buç.otıı lıınduğu şehir ve çevresin de ki yakın mesafeli ııınırlı pazar için, buişte . oluyordu konusu söz yapma zaman t.ek tek kişiler için üretim bas.. kurd~;u fuıerlne zaııaatcı in nıın en büyük sebebi Osımuı.lı devletin (baskı kadar, tüccar ve ticaret üzerinde ki katı ve merkezi denetlm dlr, bil'iı1C4 tarımdan aynlmasını,

somürge clleri,

kıdır.)

bir yerden bir yere mal taşımaları engellen iyor, vilayet sınırlan ve gümrük ler mal dolaışırnım önlüyor, böylece üretilen yüze gelmalların uzak pazarlar a gitmesi ve tüccarların para ile yüz i mesi önemli ölÇülerde engelleniyordu. Ayrıca taşıma ücretler ile gumrüklerin büyük bir yekün tutmaııı ticareti kArlı bir Iş olmakta n çıkarı yor ve bütün bu etmenle rde, ticaretın zıuıaatcılıktan ayrıl:malllna en.. gel teşkil ediyordu . Çünkü kısa mesafeli olan ticareti ancak, bizzat üretici olan zanaatcı yapablilyordu. öte yandan Osmaolı despatiuğu tüccar sayısınıda sınırlıyordu. ör va.sıflan neğin o dönemd e tüccarlık bir nevi atama şeklinde oluyor, elin.. Ayrıca rdu. olabiliyo tüccar yalnızca incelene rek uygun görülenl er satum· alım -mal eri faaliyetl de izin kll.ğıdı (berat) olan tüccarların izine ta.biydi ve denetım altmdaydı. Mal satılacağı pazıııa ulaşt;.®nda, idarenin göstereceği yerde ve yine Idarenin tespit ettiği flatla satııa bilirdi. Gerek bu ıııkı kurallar ve gerekse büyük bir meblat olarak vergi sermaye alınması ticaret sermaye sinin g>e11şmes1n1. önlüyor; çünkü bu ış par katılaşm feodalle rin eline geçiyordu. Tabii ki bu sermaye ölü ve ra, servet yığınından başka bir şey olınuyordu. Oysa bu dönemd e biriken servetle r Avrupa' da ticaret sermayesine dönüşüyor ve buda kapltaıl2llnin hızla gelişmesine yol açıyordu. haline Bıınunla ligili olaralt, daha ııonrala.rı Avrupa' mn açık puan gelecek olan, Osmanlıların bu dunmı.Janna neden olııı.n gerici yapısı iç ve dış tıcaret üzerinde ki et:ldJerlyle beraber onım yıaalı§ım getirece ktir. güçlerin hanAynı nedenle Kürdist an toplumu na baktığımızda üretici bir dlbeyyakın oluşa yok hemen bu ki gi düzeyde olduğunu gôril.rilz n, dahaedilirke terk ıı çörlimey dir. Kürdist an'da üretim fazlası buğday

ww w. n

et ew

e. c

Tüccarların

-49-

nhJarın d:şı.Idıiın ııonralan "}'iizde dolaıarumnıı söm~ Oıınıa lıugday

Ithal etme

zoruncııı. hırakılma,sı,

buna yeterli bl.r örnek olmak -

tıı.dır.

abç)

e. c

veFeôdal izm şartlarında ticare tin feodah er tarafından yapılması tioysa gerici, en taınam olması esinde ya t1ca.retln bu güçler in himay devir, ilericid esi geliıpn ve sı careti n onlara nı.ğınen var!ı~ koruma rlmcld ir. Lenin' In a ... himayeciliğin ber yerden fazla Rusya 'da gerici olduğu meml ekeb iktisad i gelişmesini meydandadır. IDyameciUk kalpaklı bir köııtekiemekte, tüm burjuv a s•nıbnın değil. kara tlca.retin Oysa avuç ailenin çıkarianna hizme t etmek tedir. içinde rini serbes t olması kapita lizmde n kurtulmanın çarele , s. 150, taşıyan oluşumu bWandımıaktadır.• (Balkç t Jktisat

devlet inin gerici yapısını da yetelının» rince lı:avm.ınaya ışık tutmaktadır. Rusya 'da ki «bir avuç kalpak ağa ve bey yerini Osmanlılaroa, padişah ve yanındaki bir avuç feodal alarak geı:iclli~n merke zini oıuştıuınllljlardı. ki Kürdistan'ın İşte bu merkez , Osmanlılardan devr alman bugün Kürt toplumuAncak geri lı:aJ.ını.şlığının o dönem de ki esas etkeni idi. erde nun gelişınesi önünd e bu dış etkeni erin yanında bazı iç etkenl ortaya çıkan, özgül ili§w.rdı. Toplu mun gelişımının her a§arnasında u. ki ve çellıjlı:il.erden kayna klanan engell erdir, bunlar . O.smanlı toplum iliş nun Kürdi stan'la birlikt e inceleıırnesı ayru zaman da sömürgecilik varmesine incelen lnin eclliğ sömürg ldlerin in incelenmesidir. Bu Tiiiiı: yönler in bulunn:ıası ve dırıldığmda izlenen hattın her evresinde farklı esas engell erin yaeden ilretic i güçler in gelişmesi önünd e engel te§kll gerekir. Mao Zedun g'un tıııı.da tali engell erinde bulun up incele nmesi ~ SÖZleri tııstamam, bize bunu öğretiyor : lı:atmaınız rı... Madde nin hareke tinin özel noktal arun hesaba daki arasın eri biçiml öteki ne geıreii, yani hareke tin bir biçinıi arasınşeyler kla nitelik farladır. Ancak bunu besab a lı:atm• 4aki ayrıbkla:n farked ebiliri z. Harek etin herhan gi bir biçimi içinde kendi özel çellıjkisini taşı.r. Her blçlnıin sahip oldunir. Bu yahııııı ğu ll'.ıel nitelik , kendin e özgü çelişki ne belirle ur.• doğrud içinde 4o#Jl için detıt toplum doğrularken, OSmanlı

et ew

bunu

ww w. n

ııözl.eri

«( ..• ) Madde nin biçimi niu gelişme yolund aki, her 8§!1mada ki özel çell.şk:iyi ve ni~ incele mek gerekir. Bütün

-50-

et ew e. co m

hareket biçimleri nde ki gerçek olan (ba7al. olmayan) her ge. lişme ııfirecl nitelik bakımdım biri birindea laddıdır. Çellıı· kilerin özgiillüğünii tam olaı:ak ııçıklamak, şeylerin gelişme sürednde ki iç bıığlımn, yani şeylerin gelişme sürecinin nitelljp.ni ortaya çı.karınak Için süreçteki çelişkinin her aşama. sının özelliğini aydınlantmam.ız gerekir.» (Teori ve Pratik,

s. 37-40, abç)

Osmanlı ve Kürt toplumun un evrimi özeiUk:le 16. 17. yy.'larda yeni çelişkilerin ürilnü olan yeni er.gelleriıı ortaya çıkınasun beraberin de getiriyord u. Eskilerin yanında çell.şkinln bir yanını oluşturan feodal güçlerin ve sınıtıann biçlmlendirdl~ devleti, yeni güçlerin ortaya çık ması. d~lk!Jkleı:e utrattı. Çelişk!Jlh\ bir ucunda ki bu güçleri şöyle malıya.bi.Urlz : Toprak mülkiyet inin evrimi, lltlzıım usulü lle ortaya çıkan ayan ve devlet mliteab!tıeri, para ekonomis inin gelişmesi ekonomideki değişimin belirleyici olmasiyle birlikte, tefer.i eşraf ve ıııı.rrat· lann ortaya çıkması ... Bütün bunlar!n sonucund a bu güçlerin devlete biçinı vermesiyl e birlikte Kürdl.stıın'dlliki sömürgec i yönıtJmin bu de· ğlşimleı:e paralel olaı:ak detışime utraınası.... Elbette, bu değişimler üretım taı.·.ıı flzerlnde niteliksel dönüşünılere yol açmıyordu. Taprak mülkiyet inin evrimi sonucu, topraklan n ellerinde servet blrlktlren lertn eline geçmesi. özel müikler, devlet-mi ri-toprakl ar lehine bir sonuç d~u. Aynı zaı:nanda büyiik topraklar mahalli feodallerin eline geçerek merkezi despotluk la ayanlann ittifakını d~du ve güçlendir di. (1870 senedi-ittifıı.k) Taprakların büyiik teocial. mülkler halinde kapitallzıne karşı çok daha dirençli olmamnı

w. n

bölünmesi, feodallzmln getirir. Toprakta ki sömliriinün mutlak raııt (toprak mülkiyeti ne dayanan mnt) ııekiinde olması sermayen in taruna yönelmes ini engeller. Sermayen in taruna yönelmes i ancak, ya toprakların küçük burjuva mülkiyeti ne dönüşme siyle yada, büyiik toprak mülklyet hlln bizzat sermayed ariann elinde olınası.yla münıkün olabilir. l§te bu temelde sömürgec ilerin Kürt toplumu önüne dikdikler i engel, mütegalll bedlr. Osmanlı sömürgeclli~ eski sömürü ııeklllerinden; angarya, vergi ve talan yanında yeni bir sömürü şekli olan tefeeillği 18. yy. dan itibaren uygulam aya başladı. Böylece toprak salıibi sömürgec ilerin yanında, para salıibi sömürgec ilerde yer aldılar veya birinciler aynı za.. manda lkincileri n özelliklerinlde kazaııaııık, bu ilişkiyi böylece tamamladılar, Bu durumda sömürgec l ilişkilerin •rengini» etki!Jyord u. OsmanWardıı d~lm ekonomis inin sonucu olarak ortaya çıkan te!e-

-51-

et ew e. co m

cilik, foodal temeld e bir sömürü dür ve aynı za.man.da. speküla tif ve tutucu bir se:nııa)ledlr. Paranın toplum da; servet biriktir me aracı olarak para, dolqım aracı olarak para, değ'er ölçüsü olarak para, fonktoplum u etkisiyoı:ılarnıa. sahip olması, iktisad i bir kadego rl olarak ler. me hırsıda arArtık zenginliğin ölçüsü para olunca, para biriktir olup çıkar.>> tanrı bir tar Para «Uğruna insania nn kurban edildiği Bu durum ilkel birikim şartlannı yaratmıştır...

tefeci sermay esi, Celali isyanla nndan sonra, mülilkiyet Ui§kile rinin alt üst olduğu dönem içinde gellş1p güçlenmiş ve tefeci Bu . lnuıjtır tizanı usuıu lle de toprak speküiatörlüğüne ba.şlanı sermay e eski sipahi beyinin yerini alıyor ve o temeld e sömürü ye devanı ediyord u. Bu sermaye, köylün ün elindek i mallar a borçlanCiırma yoluyla el koyuyo r, sürekli borçlan dlnyor, böylece de köylü daha çok topraüğü gibi köylü ğa bağianıyor ve dalıa çok yoksulla.ştınyardu. Görüld Bu durum yordu. bağlanı çok dalıa ona toprak tan kopamıyor aksine n şu sözMarks'ı Ayrıca tadır. tefeciliğin gerici niteliğini ortaya koyınak leride bunu pekiştlrmektedlr ; Osmanlılarda

•··· tefeciil k tekrar tekrar sömürm e olanağım elde etmek için üretim in bu tarzını olduğu gibi koruma ya yöodlr . Teleeilik tutucu dur ve vaı: olan tifttlm tarzını dalıa kötüye gö. türiir.• (Kapita l, c.3, 2. kitap, s. 34 Oday yayuılan, abç)

w. n

Tefecii lk bütün s:ırui1ı toplum da va:r olmuştur. Ama olduğu toplum biçimi temelin de sömürü yü sürdür ür. Bulunduğu toplum biçimin in bu, üretici güçlevarlı~ süreki!Uğinden yanadl r ve aynı zaman da dadır. rin, taJ:u'ip ediclsl güçJetd en biri olduğu anlamın

(DEVAMI GELECEK SAYlDA)

co m

EMPERYALIST BİR SÜPER DEVLET OLMAYA

ÇİN YÖNETİMİ

BİR Sth>Ea DEVLET OLABİLMENİN TEORİK MALZEMESi; «İ)Ç DlmYA TEORSİ»

YONEtMİŞTİR !

w. n

Çin Komüni st Partisi içerisinde revizyonist, oportün !st grupla:nn mek için bannınası ve yaşaması, bunlann vaxlıklannı devam ett!reb1! kimi zaman silahlı çatışmalara kadar varan hizipçi çekişmelere ıpre :lnl_sarsbilıneleri, partinin önder rolünü, saflığını ve proleter karakter de, yaltı. Parti içerisind eki farklı hizipler, partinin iç ve dış siyasetin oldu. neden palamal ara, kararsızlı~a. de~ime Çin Komüni st Partisi, Sovyet Modem Revlzyonizmine l!:a:ı:§ı mücadele esnasında. çeşitli yalpalam alar gösterdi. İlk başlarda ABD emperyalizmi ve müttefik lerine karşı, birleşik cephe içerisine, Sovyet Revizyonistlerini de, alan, stratejik formülasyona sa:nldı. Onlara gö. re o dönemlerde, anti-emperyalist cephe, dönek Krıışçev kli~ tarafın dan, yöneltilen Sovyetler Birli~'ni de mutıaıca lçermeliydl. Böylece, lizmie aynı zamand a revizyonlzıne karşı mücade le etmeksi zin, emperya oluyor. lş çi~enm i ~tiler mücade le ed!lemlyece~ini belirten Lenin'in, du. Dolayısıyla, böyle bir anlayışta, emperya.lizı:ııe karşı mücade le etrı:lek, içi boş bir söz yıpnmdan ibarııt kalıyordu. Bu durum ayıu zamanda, Çin yönetim inin Sovyet Revizyonistleri haya.ller, hakkında, besledi~ hayaller in göstergeslyd!. Niketim bu eşti. belirginl da ~vin yerini Brejnev 'in almasıyla birlikte daha sıkıştı~vci revizyonizmi, Marksist-Leninistterin mücadelesiyle,

-53-

ğ.ı köşeden kurta.nı.bilmek amacıyla, Sovyetler de yapılan bu değişik liği -Krıışçevsiz, Krıışçevizm siyasetin den başka lblr şey olmayan «deği şiklllt»- revizyoni zmin tasfiyesi olarak anlayan, başka partilered e böyle

Çin Komünis t Partisi, Sovyet revizyoni stleriyle uzlaşma, anlaşma çabalarını hızlandırdı. Bu amaçla, Çu En Lay Çin Partisi ve Hükümet inin bir heyetinir i başında, Brejnev'i n Iktidara geli~ini selamlaıuak için Moskova 'ya gitti. Çin basınında Sovyet Revizyo· nizmine karşı •ateşkes" ilan edildi. çalışan,

co m

kavratma ya

Çin yönetimin in, Sovyet revizyoni stleri ile uzlaşma ve anlaşma çabalan gerçekleşmediği zamandır ki, ÇKP revizyonizmle mücadele yolunu tuttu. Buna bağlı olarak •Amerika n emperyal izmi, Sovyet revizyonizmi ve d~ Ülkelerdeki gericili~ karşı, bütün ü.lkeler proJetaryası ve devriınci .halklarının en geniş birleşik cephesi» z!oganıru attı.

w. n

1971 '!ere gelindiğinde Çin s!yasetirıde yeni değişmeler görülmey e başlandı. 1971 yazında Kissinger Pekin'e gizli bir ziyaret yaptı. Amerika Birleşik Devletler inin Vietnam' a karşı emperyal ist yağ.ına savaşını sürdürdüğil, Vietnam halkını en modern silahlarla katıettiği bir aırada, Nikson Pekin'i ziyaret etti. Bu ziyaret hiç te •halk diplomasi aioni geliştirmek, ya da Amerikan halkıyla, temas kurmanın yollarını açınalt içirı hazırlaıımamıştı. Daha sonra. ki gelişmelerin açıkça göstern diği gibi, Nl:kson'un Pekin ziyareti, Çin siyasetind eki yeni değişmeni Sovyet stratejisi, Çin ziyaretle sonucuyd u. Nikson'un Çin'e yaptığı emperyal izmine karşı, Amerika Birleşik Devletler i dahil «birleştirile bilecelı: bütün güçl&l> le oluşturulacak •en geniş birleşik cephedem söz etıneye başladı.

Onlar 1971 sonrası, ABD emperyal izmi ve müttefikl eriyle yakın laşma ve işbirliğine yönelerek , halkların ve devrimin çıkarlarını bir kenara atıyorlardı. Dünyada ki her gelişmeye, kendi •bencil• çıkarları açısından yaklaşan Çin yönetimi, ı 972'leri takip eden yıllarda, genel oJ.a.raJı: emperyal izm, özel olarakta ABD emperyai lzmi hakkında, gerçe~ uymayan şeyler yaymaya başladı. Çin'in resmi yayınian bir taraftan emperyal istler hakkında hayaller yayarak, Batı'lı emperyal istlerin , çıkarlarını destekler ken, di~r taraftan da emperyal izmin işbirlikçisi temonların ve sınıflar bağlamış izme emperyal ni varlığı ve gellşmesi silcileri gerici, faşist diktatörl ükler hakkında, övgüler dizineye başla «devrimci> özellikler ve dı. Emperyal izme bağımlı olan devletlerd e ık akımı• keşfe bağımsızl rin üçüncü devrinıci tarihsel akım, cdevletle , anti-emsınınarda dildi. Onlara göre, emperyal izme bağımlı işbirlikçi bu 'Ostellk peryalist mücadele taraftan «ilerici• odevrirnc b sınıflardı.

bulundukları devletlerin, •bağınısııilill: müdem cadeleleri tarlh1n tekerle~ ilt.riye doğru döndü ren «itici güçJet de leri devlet m bunlar ve r sınına biriydi. (!) Halkl ann yapııcı$nı bu gı. e<ıklsi i yalizm emper ABD ya.pııbillrdi. Diğer yanda n emperyııllzın ve

sınıfiann

iktida rda

co m

bi •kötü» değildir. ABD emperyali.zminin «on pııı:mağı, on plre üzerin kurdedir». Emperyalizm, gelişmekte olıın ülkelerle •ııdil ve e.ııit ıuıııı:ı.. istemak isteme kte, bu ülkele rin «Dliilb kıılkınma&ına. yardlmc.ı olıiıa.k mekte dir. (ı) le müttef iklerin e Aınerlkan emperyallzıniyle yaJonlaşma ve ABD'y keşifler», 19'l4 yeni ve : açılma slyıısetlnden l!Oll1'll. ya.pılıın bu •parlalı •üç dülJ;. şekilde bir li yılına. gelindiğinde daha gelişmiş, ileri ve sistem , «düny a teoriyi ya. teortsı. adıyla. artaya kondu. Çlnil reviZyonistler bu diye deVriminin strıı.tejlııı. ve «Marblmı-I.enlntw'e büyük bir katkı• zorla kabul e1otirm.Eıye, lıınse ederek , devrim ve kurtuluş hareke tierine emperyalizm, söyıınl onun, benim setmey e ça.bştılar. Gerçekte statük başka bir şey oldıın ulmM!n sııvun mürgecil!k ve yeni sömürgeciü~n yonlstlerln bir I'AViıı Çin'li mayan , emper yalizm yanlısı bu teori, bugün lasyon u formü » «teorik süper devlet olma plilnının, en yoğunlaşmış Sovyeı olan ı. ve dtışmıu durumundadır. Bu teoriye göre tek tehlike ma sosyal emper yalizm ine karşı, sözde ulusal bağı:ınsızlığı savım adına, , ha!kla nn ulusal ve sosyal kurtuluş mücad eleleri nden vazgeçınele:ti e, btr Ameri kan emper yalistl eri ve Batı'lı diğer emper yalistl er ön1ilıd a prQ, Avrup r. ektedi gerekm alan yun eğıneleri, mevcu t durum u konım rin ülkele diğer ve k tutma a letııryasını, kapita list boyun duruk altınd •Avve Paıar Ortalt olıın halkla nru ezmek, sömür mek için kurulmuş savaş rupa Birliğini• güçlendirmek; Ameri kan emper yalistl erinin idlr. lemek gerekl anıçlan olıın Nato ve diğer askeri paktla n destek

w. n

Her şeye rağınen, Çinli revizyonistler «1)ç Dünya Teoris lnb kendir. Söaterinin ieat ettiğini iddia ederle rken, gerçeği yıınsıtınaı:ııalttadı!ıı ma kalkın ve me de • üçünc ü Dünya>> ülkeleri için, bu ülkele rin «geliş onlıır ilk lıır yollan ve sorunl an» için, kafa yoranl ar «teori» yaratan n olınak, onlıın bodeğildir. Bu «düny aomn ülke ve halkia nna eğeme emperyalistler, çın yıınduruk altına almak Için emper yalistl er, sosyal k reviZyonistlerinden çok önceleri •1l'çüncü Dünya» ha.kkmda değ:ilj! n teorile r geliştirdiler. Dünya gericill~, bu ülkeler halkia nna eğeıne ni eleleri mücad sızlık bağı:ın ve ük ı:ilmalı:: ve on!an ııömürmek, özgürl mürgeci manev ralarbastırmak amııcıyla, girişti~, kapita list, yeni-sö Sovdan biri olarak , bu tür •teoril er• yaratm a yolunu .tuttu. Özellikle etti. !cat yet sosyal emperyaliıstleri, bu türden .teori>leri bolea Çin revizy onistle rinin «Oç Dünya Teorisi»ne katkılan «1l'çüncii · Dünya» Ülkelerinin emper yalizm ve özelliklede ABD ve Batılı emper -55-.

uğa boüıgeci yeni~ boyundur yıııUtıt CU"""'r!ı& uıJagmaaı, l&ıı an•dır. Söınürgeciliğln, gerekti~ gösteı:en •kıı.nıtııı.mal yun aıı.r ar1ı:asıruı. gizle nere k sa.vunulm )'\ll\i-ııOınüı:geclUiin :Maııksıat lalızl

etmesi.

Sldır.

erya lizm i ve diğer emp erya ~üçüncü Dünyaonın Ame rika n emp yar:sında ki amaç, emperyalistletiiı

co m

liliUer ile Ittifakının sa.vunuulına eryaU.st bir süpe r devl0t hali ne getir dımını elde etm ek ve Çin' i emp bl ıiilkeıo bali ne geti rme kten mek tir. Çin'! 2000 yılına kıldar «modem ulaşmak için yani , Çin' i söz eden Çin yöne timi nin, gerç ek amacına süpe r devl et haUne geti rme k için, emlı:ııııı. mm and a bir emp erya list Çin yöne timi bu nede nle pecy alist ierln :yardımına ihtiyacı vardır. a:anın yarısı ile .yan i ABD «Cç üncü Dil.n:yaonın «2. Dün ya. ve .ı. Düny iı1i&- ittifakını sa.vuıunıı.ldadır.

w. n

iliŞkilere bağlı olar ak, Böyleoe Çin 1971 yılından beri geliştirdi~ lntlli:amcılannın ve an Alnı ABD emperyaliZml, Japo n militarizıni ve kim çın yöne tiNite ir. genel olarak: emperyallzınin yardmıını göre cekt olm ak üzezıni ya11 em~r ml lıesaplıı.rı.ı:ıd& yanı.l.ınamıştır. Başta ABD «teori» olan a yan ileri nden re, Batııi emp erya list ülke ler Çin' in kend alist pery .-am r. Çin' in anti. ve prat ikle rini mükatatsız bırakınamışlardı ye tasfi , devr im ve sosy alizm davasım kurtul~ hare ketl erin i söndümıe lar rmış vere rek mükafatlandı etm e çabalarını, Çin'e büy ük kred iler zam anda , kend ileri ne açı aynı kredtrerıe dır. Batılı emp erya listl er bu ıkamn4 da. kav~~lardır. lan bdyi lk Çin pazıı.nndan yararianına l.ıı önem li katkılanndan Çin revlzyorJstlerinin, •üç dün ya• teor islne l etıniş olmalarıdır. Çin' in blrlde, kendi~rini de «iiç dün ya. içine dalıi si ve uluslararası alan da bukend isinl de «ÜÇ düny a» içine dahi l etme değildir. Bun da ama ç, Çin' in nun öncülüğünü ü.stıenmesi. bir rasıantı üzer inde hege mon ya kurm a «üçü ncü dün ya• diye adlanaırdığı ülke ler oturtulmasıdır. çabalarının, teor ik teme liere 3tleri, geri kalın·~ ülke ler üzer inde Bilindiği, gibi, Sovy et revizyoni ayan yol» r şeyler yanında «kap itali st olm lıegıımonya kurm ak için, diğe Sovy etler ler, ülke !§ kalın , geri teor isini orta ya atmıştı. Bu teor iye göre kaza naı arın lıkl msız , ekon omi k bağı Blrll~'nin iktis adi yardımlanyla itali st «kap ve er na çıkabilirl rak, emp erya list siste min bütü nüyl e dl§ı olma yan yold an sosyalizme• geçebilirler. düny a» ülke leri kend i ara«ÜÇ dün ya teor isbn e görede, «üçü ncü tekn ik il}birli~i yapa rak milli ekonomilarında, ekon omik iıjblr!iği ve i r. Ve hatt a gide rekt en «yen lerin in bağımsız gelişmesini sa.ğlıyabillrle üla» düny de bir «üçü ncü bir uluslararası düze n• yara tabi lirle r. Çin'

-5 6-

kes!. oldu!u na göre, aliçünc ü dünya. ülkeleri diğer üllreler yanında, özelllkle Çin lle ekonom ik lşbirllli içine ~lldirler. Çin'in ·bu ülkelere yapacağı «yardım•, sözü edilen ülıkelerin .milli ekonomi» lerini bağımsızca geliştirmelerini ~hyacaktır.

ne te

we .c

Çin'li revizyonlstlerin bunı.da. yapmış oldukl an ~. Kıınıpv'in SSCB dedili yere, Çin yazınalttan ve hegemonyaeı emeller ini biraz daha kurnaz ca, bir sis perdesi arkasına g!zlemekten başka bir şey delil· dir. Çin'li revizyonistler, kendile rini •üçünc ü dünya. içine dahil etmelerini Izah (!) etme~ çalışırken söyledikleri ososyalist kamp artık mev· vut delildi r ve tarihi şartlarda bu kampın ikinci bir defa kurulmasını gerekli kılınamaktadır... SOSyalist dtampt an söz etmek devrim kuvvet lerini tecrit etmekten bılfka bir şeye yarıın:ıaz. sözleri nin arkasında yatan. g"rçek tamda, SO!'yaı empery alistler in teşhir olmuş pratikl erinden çıkarılan dersler in bir özetidir. Onlar bu dersler ı.şığında, «üçüncü dünya• dedikle ri ülkel<~rin, «ekonomik bağımsızlıklarım• kaıaıunada, doğrudan Çin'In yardımını öngörm ek yerine, bunu, kendilerinide bu ülkeler içerisinde smıflandı rarak dolaylı yoldan öngörmektedirler. lşte bu nedenle dir ki ·~ni• reyorlarl ar. v!zyonistıer yukard ald anti- marksi st sözleri sarfedi

Çin yönet1ıni kendi payına 1ııılwz sayıl maz (ı) Artık çın yönetim inin empery alist bir süper devlet olmaya yö.. neld!Bi tarihf şartla.r, sosyalist kampın ikinci defa ltUrulmasını -Çin devlet olma yo-· açısından- gerekli kılmaınaktadır. Aynı şekilde süper lunda ki bir ülıkenin, kendisi ni üzerinde hegemo nya kuracağı l)ağmılı ülkeler den, ayrı sınıflandırması •devrim kuvvet lerini tecrit etmekt en Çin ııçısından iki başka bir şeye yarama z.• (Böyle bir sınıflandırmanın ndırma durusınıfla bir ayn önemli sakıncası vardır : Birinci olarak, bir ölrmede, gelişti erini» munda , •üçünc ü dünya ülkeleri• ne «ilişkil çüde de olsa zorlııklarla karşılaşııcaktır. :tkinc!si -en öneıniisl. Ise sovyet SOsyal empery alistler inin aynı şeyi çok öncede n yapmı.ş olmaları yanında, kısa zaman da teşhir olınalandır.) Çin'In hegemonyacı emellerini onun pratllln de ııçıkca görmek müm«ü ndür. Onlar bir yandan , oküçük ve orta ülkeler in savunucusU» olarak ortaya çıkıp, «iiçüncü dünya ülkeler inin ınilll ekonoınilerini geAmavutlıık llştinneleri• yanlısı olduklannı söylerken, dl!!;er yandan komplol<ıır ca düşman leri SOsyalist Halk Cunıhuriyetl'ne kıırşı giriştik rler. Onmektedi la, siyaset lerinin aahteli llni ve iki yüzlülü~ünü göı;ter «üçünakta, lar teoride •üçünc ü dünya ülkeler i»nin birliğini savunm cü dünya»yı bölenie rin süper devletler, özelliklede Sovyet sosyal emper-

Ama her şeye rııtmen,

-57-

sosya l prati k bizza t Çin yöneti-

yallstıeri olduğunu söylü yorla r. Faka t bu ölçüd e bağımlı olan, sözde ıninin de, iki süpe r devle te, şu yada empe ryali stleri gibi ile«Üçüncü dünyıu ülkel erini , tıpkı Sovy et sosya l ya» run değişik ülkerici ve gerici diye tasnıre tabi tuttuğunu, bu «dün

ne te

we .c

. Şu farkl a ki; Sovlerin e ka11ı farklı tavırlar izlediğini göste rmek tedir a ülkel eri,• kend i düny cü üçün yet empe ryali stleri ne göre, •ileri ci olan göre, «ilerici .. tlere yonis reviz Çin'l i hegemonyası altında ki ülkel erden , . olanla.r ABD hegemonyası altındaki ülkel erdir ı empe ryali st ülÇin yöneticileri ABD empe ryali zmi ve diğer Batı'l mlarını alayardı ve i keler le ittifa k içerisinde, bir yand an onların kred i deste klelerin eylem bilm ek için onların sömü rgecl ve yeni sömü rgecl ncü düny a»da yayılma mekt e, diğer yand anda onla r aracıhğıyla •üçü olara k, bütü n •üçü nya çalışmaktadır. Şimdilik kend i ba,şına bağımsız içind irld, Sovyet soscü düny a»da yayılma imkanlarına sahip olmadığı ncü düny a• ülke•üçü ki da yal empe ryali stleri niu, hegemonyası altın ır. leriyle ilişkilerinde temk inli davranmaktad bütü nüyl e açığa Bu sinsi ve lk! yüzlü siyas et, günü müzd e artık yalizınlnin emper ABD an, yand bir çıkmış bulunınaktadır. Çin yöne timi hazırlanıp, maya tanı tinl devle il Orta-Doğıı'daki koç başı, kukl a 1sra mı esiryardı ri -aske omik ekon türlü faşist Mob uto dlktatör!üğüne her kesleri kredi ve ım gemezken, Ama vutlu k'a yapm akta oldukları yard Viet: ir gerek ak den şunları sorm miş bulunmaktadır. Revizyorılstler ülkel eri• değlllerı:nidir1 Eğer böya düny ncü cüçü nam ve Arna vutlu k , «Uçüncü düny a ülkeleyse, bu ülkel ere yapılan yardımların ltesllmes! ? •Dün ya devr imin in leri• arasında ayrım yapm ak deme k değilde nedir lar Rus sosyal empe ryali stleri ne Rmıel güçle ri• !çind e yapılan bu ayrım yıı,raıııaınaktamıdır?

ceva plam alan Revizyonistlerin bu soru lan demo goji yapm adan ımın kesilyard an yapıl a nam' münıkün değildir. örneğin onlar , Viet çalışacak (ı) ye etıne mesini, Vietnam'ın sovy etlere yakınlığı lle izah teori sione a düny yakın olması, •üç lardır. Ama Vietnam'ın Sovy etler e ıam bu Vietı ü z. Çüuk göre, hiçte ona yardımın kesUmeslni gerek tirme e yekesm ona yard mn teori ye göre bir •üçü ncü düny a ülkes i•dir ve bir an ir. öte yand rine, onu •çıkarlarının bilin cine va.rdırmak• gerek l «teor lyby i kabu et«üçü ncü düny a ülkes b olan Arnavutlı:ıık'a sırf bu bu .teor i• ile çelişmemektemidir? !llediğlnden ötürü yardımı kesm ek, ve hatta ettiri len bu Her türde n gericlye, kabu l et;tir ilmey e çalışılan ce onla r uçıkarlan böyle Ve •teor i• onlar ada .kab ul• ettırilemezmiydi? run bilin cine• vardırılamaımııydı.? vb. gerçek, niyet n amaç lanru Yalnız bu örne kler bile Çin yOO etimi nln Çin yöne timin in, Çin'i Ortay a koyınaktadır. O niye t ve amaçlardır ki;

-58 -

çalışmalımnın bir güçlü bir empe ryalis t süper devle t ha.line getirm e aya siirül en, cüç ti'1Jeti dıırtmıundııdır. Yeni keştedilm.lş(l) gibi piyas st bir süpe r devdüny a teori• si Çin :revizyonistlerlnin elinde, empe:ryali let olabi lmen in teorik malze mesi dıırımııındadır.

•Oç

te we .c om

Tİ~ - •Oç DONYA TEOR tst.N IN KARŞI • DEVJUMCİ PRA BİR özETi

irilerek, ortay a dünyıı teoris ionin gerek, bütün üyle sisteınieı;t

teorln ln, sisteınli bir blle ge. konmasından sonra olsun ve gereksade ııu ÇKP ve Çin hüküıneti, içte ve tirJ.lınesine hazırlık döneınlerinde olsun , sosyalizın davıısmı.ıı. çıkarla· dışta, devri ni ve kurtuluş harelı:etlerlnln,

!İı.in uygu lan· nnıı ters pratik ler içine girdi. özenikle •üç düny a teorbs ryalis tleri, Avru pa tekelelleri , fa. ınıısı, Çin yönetinıini Amer ikan empe rıyla birleıjmeye §lst ve ırkçılar, en ~ ınllitarist ve savaş kışkırtıeıla esld Nazl. genaunun götür dü. Çin yönetiıni, Pino§ het ve mtıer ordus seçti. fik mütte ne reller ini Mobuto ve Şah gibi faşlstlerl kendi cüçüncüıı ve «ikin cl İlk döneınlerde, sözde, iki süper devle te karşı, nen Çin'li reviz.. gizle sıns a.rkıı Jünya o nın birleşik cephesi, demogojlsi k gördllkl.eri, olara te tehlil yonıstıer, dsha sonraları, tek dtişınan ve tek a, ABD altınd esi Sovyet sosyal eınperyallstlerine karşı, müca dele mıısk ortay a rine yüzle empe ryalls tlerin i de bu cepiıeye dalıil edere k, gerçe k yalist ABD eınper koyd ular. Artık Sooyal eınperyalistlere karşı, başta Uk uluslararası. gericl lert olnuı.k üzere , diğer Batı'lı empe ryalis tler ve r. ettile ilan ll-c b!rleşmek Istediklerini açıkca hegemonyacı Böylece uluslar-arası aland a tipik bir empe ryalis t, ek ~t süper devle tlerin ııiyaset izlemeye başladılar. Bu giin ları için, Rusy a'ya karşı di· Jıaııına çıkabilıne gücü nden yoksu n olduk Bu aynı zama nda, güçlenebilıne ğerleriyle ittifa k yolun u beninısediler. arı için gerek liydi. Bilindl~ alınal ler lcrı için onlar dan yardım ve kredi diltind e. illke içind e ksgeçlr gibi, Kruşçev reVizyonist! de iktidarı e'llne dışında hegem onya ve ülke ak, ndırm pitallzınln geri getlrt hnesi ni hızla stleriyle uzlaşarak, :ryali nufiiz alanl an ele ~bilınek için, ABD empe ıei aınsçlan için güç topla ma hattıın Izlediler. Tarih ten, karşı-devrin aynı siyas etin ~a. ders çıkarma da ;ıek usta olan Çin yönetiınl bu gün, ha gel.lşml'J bir ljPkifni uygulaınaktadır. uygu n O'.a.rak, Onla r uluslararıısı aland a uyguladıklan bu siyas ete. geçer ek, onına artas ertnin 1ı1r yand an Avru pa'da ABD ve mO.tte1'1kl :ryalistleempe l sosya yand an Rus ları Rusy a'ya karşı kışkırtınakta. öte kışsavaş ada düny rtni Avru pa'ya saldu +;nay a ~ Avru pa'da ve -59-

.Çin'li ı:evizyonlstler «üçün cü dünya sava. lan e.ı:dmda. şının mutıalta Avrup a'da patıalt ~· lliıJldn çıtlı.k. yö-, ld gerçek ; kendi üııerle1'lnde Id sovye t saldırı Wıdldlni Avrup&:ya kendi neltmek. dolayıaıyla Avrup a'da çatl§lln •kapla nia.nn döğüşünü~ emper 'lı Avrupa e genılı:s ve ler devlet süper sırça köfıklerlnde Izleme k haya dünya an• atmad n kur§u bir yallııtler yorgun düştükletlnde otek alkim olmaktır. Tabii !ki bu süreç içinde çın, emper yalist ülkelerden ı> modern ve ugüçlü dan, kalma dığı yardım ve kredile rle iki bin yılına bir üike balinıede {1\llmlş olaca.ktır. Çin yöneti mi lbu emper yalist amacı içindi r ki, ABD'yi nötron bomeıin birilk ve sibası yapma ya te§vik etmek te, Avrupa'lı emperyallstl yalist maske alemper syal lablan ma çabalarını desteklemekte, anti-so yapma kta, Balnalar tında, Japon ya ile dünya sava§Ull kışkırtıcı, anlaşr ne, ziyaretler yerleri kan'la rda ve dünya run diğer stratej ik önemd eki a belirtyukard ti, siyase yapmaktadırlar. Bugün ki Çin yöneti minin, dış olarak •üçünc ü düntiğimiz savaş kışkırtıcısı siyase tinin yarund a, esas e ya• dedikleri ülkele re çeşitli yollar la SIZmak ve nüfuz alanla n peşind emperyalistlere borçlanma, koşmal'dır. Geniş çapta kredil er alarak , satın alma pazarlıldan, di· silah ve onlarl a yaptıklan, teknol oji ithali çalıştıklan ticari ve kültüya ğer yanda n yan-sö mürge ülkele rle yapma tinin ürünü dür. siyase rel anlaşmalar vb. Çin'In bu hegemonyacı Çin revizyonistlerinin yayılmacı emelleri son yıllarda, özellikle Afyarika kıtasında görülmekıedir. Bu kıtada, Çin, ABD ve diğer emper desteği ve ğı oyunca rinin emelle eci listlerin, sömürgeci ve yeni-sömürg rinin sosyal emperyalistledurumundadır. Onlar burada , Afrika Ülkele nüfus bölgeleri ve paine re karşı, korunması maske si altında, kendis ülkezarlar bulma ya çalışmaktadırlar. Çin kendi hesabına, bazı Afrika ki Açıktır bile. lerine (Tarzanya, Zalre) •yardım etmey e• başlamıştır iyteori•s bu •yard.ımları> .çın yöneti mi istediği kadar bunu «üç dünya le entern asyona list yardım olarak göstermeye çalışsın. Tarnd a o zaman çık Arnav utluk'a yardımı kesen bu ıc:ıntemasyonalistnlerin yüzü açığa elerine değil, onların maktadır- bu ülkele rin ekonomiık, kültür el geli§m eğdimıeyi amaçl a· boyun olarak :ııenginliklerini yağmalamayı ve siyasi

te we .c om

kırtıcıl$ ypıııaktadU:lar

maktadır.

r Çin yönetimi ideolojik görüş aynlıklannı, devlet ler arası iliqkile k, n yardımian kesere alanına yayara k, sosyal ist Amav utluk' a yapıla » savunuculannında teorisi dünya «Üç en, tekııisyenlerini geri çekerk zamanda, gerçek aynı durum Bu karşı-devrimci yüzleri açıf:a çıktı. Çin yönetiminin, mıyan, anlaşa sosyalist bir ül&eyle, ideolojik olarak düşmanian slcilli n buna karşılık, sosyalizm ve kurtuluş mücad elesini -60-

ne te

we .c

tam bir ~ Içeri sind e olan, Tito, Clı.rillo ve dlle r revl&yoııistler, ryallıı a,jam Ttto 'ya, ltıbarını old~unu g&ıtezdt Çin' li ıwnıer, empe temellmte yeniden tıirtet iade ettil er, onu nla «Markalzm·Lenlıı1zl:m• o80IIJIIllzm» olar ak tanım tller. Yugoslav •öz yönetımcb kapitalizm! ladı! ar. JçJn, ayatıanı:ııtı bir atOnl ar lıa1lt kitle lerin in keıtdt.ınl dev!mıek ôseiWtle bın verd iler. rada , faşist tran Şaln'nl oonıırJıındımıaıoya •önderl:t ola.ıııılt nltelenıUren Çin'Faşist tran Şah'uu, tran hallclannın ~ ulıWararaaı proü haln ler, tran ziyaretlerlnde, Şah'la k et bir kes da.ba bllendl.. 1!te Enletaryanın, kend ileri ne duy dulu netr n halld annm . mllcadelezine ver Hoca Yoldaş bu ziya ret balrlıırıda •İra derk en bu nelr etl dile getiriyordu. indirilmiş büyü k bir derbedlr!» tasfiye eııne,e yöne lmel erin in yaUluslararası kom ünis t hare keti tçlnde de yeni dibıfmleınelere giriştl. nında; Çin' li revizyonlst.ler, ruı:e bu dt~Dmlenıeler, adım Sosyalist ekonomiye sald in nlne tlltin de olan ft!rildi... Oııce ÇKP içeı::lal.nde bak iadım ve planlı bir gekilde gerçekie , dlje r deVlet kurumlarını mlyetlerini pek!ştırdller ve hemen ardından ordusunu, ldasik. burj uva ele geçirme, çalll jmal anna başladılar. Halk ar. :ql.tım al3temlnde attıl ordw ;una dönliştürrnek amacıyla, adımlar mi yerine, burj uva siste ım önemli dejtişlkllkler yapa rak, ııoııyalist eıtıt eıtıtım siste min i geçirdiler. larıDa boyun eydJr. Hüt ün bunları yapariten, kitleleri gerici amaç yen bu bain ier, beletml al rnek için , prop agan da çatqmatarını da Ihm lllln e çellf"l"'dlit!ni, ürell bir hazırlıktan sonr a, ôsel mflltlyetın _,a al1 l.çiu, işlemlere tArlı timd e kArın esas alııımaııı, Uretınıln arttuılm !şletmeledn kapıt.ılmaaı gere klık pirim i verllmeai ve t4r ~ ve uyguıom.lnin yasalarını açıldadılar tııtınl; bütü n bu ıkııpltali$1; ekor lam aya bqladılar. l1'~ IÇit puan· halı Bun lara ballı olarak Çln' l diler etııpe i u;,guJaıııalaı' yam ""a, ne geti ren ~er. bu t.lplk Kıiii)IV'c ya1Jimıtmln1 .çtn 'de uyg ula son zam anla rda Tito 'nun o&ıı ,atlnıci ııoıı lerln amııcjm ~ may a çaltp rken , ldınlerln pepıcte ve ldııı ... yolu nda oldu tunu açıkça ~ ktl KARIJISINDA - KtlıiDbJTAN -.u JWil'I'I}LVf BU llll ER DlC ÇINLl REVfZYONIITLI!:B.IN TA'fBI Cti.Dta! EMPERYALisTLBRil'f TA'VBINDAN AD I 'DII:

Bur ada Çln' U ~

'iUkeıııiz mUII lı:urtuluıt haı:ekett,

olııa Jca.rşısındald tavırlarını kıııacada

ele alm akta yara r

-61-

vardır. Aynı

emperyallııtleı:iyle &ynı ~ Rus -ya !. ılıme oJacald.ır ld, ~ ıeviayoı lpllk'Mı dolı:ııııdU#Wıun ~ ,..., ..l!d jr bu. .lwşı ııı.fkı9dela acı'P"deıMta , gö~ı:ln.l, geçnıq yıllanüı Ç!n 'll :revizyonl.ııtlıır, bu kon uda ki

zam and a bu, Ç!n 'll

den,

çın

ba pn m

oeıı

Blao t,.ıı.ra.tıDdan

acıkJarıdı

bir ~ açıkla.tnı§latdı, Aynı T!tK P :re~le yaptıklan yeni, Çln 'e gid en cAydınlıh muh abir ine göı'üfler ıeı;t.ll:lırı.l &yla:rda

ne te

we .c

rnmleıılni yayılma. amaOnl ara göre , SOVyetler B1rl!l1, ~ tay in .llaklunı ıeriııde uluıılaım kade.r1erini cıyla yan i, y~ fa&llyet ned enle , bur ada n çıkacak son uç, perd e olar ak lnı!Jımrnalrilldır. Bu ktiği olm a· bakirının ıı&vun•umamu• gere ulusların kad erle dni tayi n ilkeyi ııavu. bu KP ııöre onla r, aank1 Ttı !ıdır. Çıkardıklan bu sonu c& n meseıe tayı ın 1reııd1 kad erln i nuyonnU§ llibl., •··. Slı1n K.ii rt milletın bun un pro pag and wm yap ma. allmenltd ve aınt buıılln lin planda Der i r... • dl,ye ötüt veriyorlardı. Son gör lt· lllZI , bir dah a 4lltilnmenls iyi olu cAydınJık• muh abir i ;öyl e öııet med e iBe, aynı mmkıde aöylenlkıDierl ımn ças nuy du, yan i bir top ralt par Jlyo r : .söz kon usu olan K.ii rt aoru aorunu... Tür kiye bıılkı yur dun · Tür kiye 'den kop llnp koparılmam.ıw eme llyd l» lı:opanlmaaııı& mey dan verm ~ bir .par ça toprapı lıüe ( •Aydınlık• pııetesl) llibl., Çln 'll döneklerin, ülkerola Bu aöa lerd en RCJkç& ıı&illelılleceti &ntl-..oayal emp erya lizm . mas kemil li mereı.ı kaqıaında. ki tavırları, peryallıım ve ııöınürgecilik yan eııı si aıdına g1alenmeye çah pn, §Övel1. ei syorılatler pne l, kar§l-devıim nıvJ 'll Çln r tavı lısı bir tavudı.r. Bu nuıd•r. ııtyaaetlnin ııomuttakl yanıı:ır

emperyal1mıi yanlısı, çapında, liıe»lkle ABD ve Batı n II&WDUC\18U olan rlnl ai1Uetıe ııömürpci Ve yen i ııömürpıl

Dün ya

ı .lwşııı:ıD4a da ABD emper· dotaı oJara.k, KüN lata n meııeıea nedenle

hainler,

onla · Ç!n'J1

ai1U etln in bir taklpçls141r. Bu liJIIdn aıyaaeıı bjllnmedom, Çin 'li :re-

yaıııımının, aynı meaeledekl ABD eı:nperyaUzmlnl Ulte miM anın vtı.yon!atıerlıı, aıyaaetı tavran

an emperyalizınlnin üiJte.. BllindJl:l pbl mev~t dıırunıda, Amerlk darki tavırlan, yarı-eöınliı:'gecl olan iktl ın1l nı1l1l har etet l .lwşııı:ın4a ve tran güç 1ııt ltil bu emperyal larl a birl ikte baatmna yönllndedl.r. Çün Di. 1dlr tekc rn•sının bllf deıı Tür kiye 'de ııömürpct !ıaakımn uyııılan l altında olan lr&k ve Sur i· etlm ler yan dan SOVyetler Blrlfl1'nln den n lrıı •nrnaaından yan a detJ.ldir. bap ye'd e de Kür t m1111 Jıarelı:etlnln yısiyle çı tıeaını alevleııdl:receği. dola (tra n ve Tür kiye 'dek i K.ii rt rnes ıml, ...) Bu dur umd a ABD eıııperyallı Jwiarın& darb e vuracaiı Için -6 2-

sadık

mo.t.tefJII

cıWı Çin'li l'ltbfı;ılllıerm, fQiıwmis

milli.

lıanilreUJı.

Onlar bu n 5' le lıaqııımda da Ameri·

den yana olmaııı dOftlnll.leıırıl kan emperyaUzml ve onun ~ llllrııJlrpclle ~. Onun lçJndlıti tl'Or:k1,e balla yurdundan 1ılr pıııça licıprllm l:ıOe Jı:opa

M'eııeleııin

dJiw

ııosyal emperyaliz m Şöyle ki :

1ılr ,anıda,

nımamna lim ternııwııelldlh 4emakte ""''l'Orlı:l.,e bal!Qm, lllmllrpdle rln yanında, Ql!ıemlıı m1lll barebtlnl lıaAınnaJIL t.eıp1lt e\mektıedlrler.

ba bqı-4mimcl ~ ımt.l

n:ıa.skes1 altında,

§lrln g&ıteımeye Ç8lqmalarıdır.

nuı reddedll.ıneııl.

g1bJ., blr Inde beıırttııl gibi :

kııılt.devı1ıncl

e. c

Rus aosyaı ~ pı.ı oıaıat utUilarm Uder1erln1 tayin haklrım, 6lel olarakta Kilit ulusunun bııdl kadedıı1 tayin bak· lanı, J!Lyılma ıımaeı.yıa tuııa.ııma.ya çalıftJiı dojtrudur. Ama bımıdım, Çin'li revizyonlstıerın yaptılı gibi ulW!IIann kaderlerlnl tayin ııa:tkı· sonuç

çılınıaıı.

ÇOnkil Lenin'-

et ew

eN-I Id llmeibı, Latin ta lı ıle • • riyetel slopnlann ballan alclatd- f t mali

Jllıl,

,.. ! a-

iö)lllll - _,.ı. ıte danmıa.n, e lndJanı!me ayla barJD'VMl fiulıfmdım t l!ıiD Ilir 11!\1 .,.. mobıdlann cambuıı,cııc llfkLırdDıteD

lf*lklcı blr ~ ıledete lıaql ul.aı lnlrtalDt ..........,........ daramları'la lllt'llıllılilıa •111yib devlet tuııfmdaD. .,..,.. lllçlıte " ......, . . . .........., Için ~ Jıııll ıle, ..,.ı ıleDıokratlanll ut..ıanıı

neden

olma-, .,m

kendi lıaıterlerlıı.l tayin halılnnı reddetnıelerlne IMikın • · mas.. (U.ILT.B.a. 148)

ww w. n

Çin'li ı:evlzyonfııtle diiV ulUIIIIl kurtullll hareketleri ....,...... daki ta'tlrlan da, ilUremll m1lll , _ . . laarpıuıdaki ta't111annm blr beıuJerld1r•.• Onlar pçm1f yıJialda Dofıır'daki uluııal.lnlrtulDt Jıaı:e. ketine 1nımı1ıte ala )'IU.'dım edlycırfardı. SorınıJan bu ;ranluaı. ABD w tııgııııı empezy•llıınıJ:ıle, ""' onJaım Dtfldan. ummım Sultam ve fnn Şahı lle illıJkllerlnl l'fdiiUıbioe JııeııWrer. 'l'alıl1 ki teoriJt ....!lllerlde bıımdı : •Ummım Sultaııblı Arap Bb1lll Jçtııdedr. Onu ve cıter· üçüncü dilnJIL ülkelerint ıttıııtOrmemet pı:ülr.•

dfiR -..

perıteııl a.rd:ı!MWrl, Qlıl'llıevt&yıA 1 llerin ABD w tı'h eı:nperyaUatlerln çıkıırlaımı, onJaım lllmlhgec:l f t ,e.ıı1 lllmilrpcl siyasetlnl. savundtılunu. bu. •aatayla blr yaı:ıdan onJann laedl ve JILl· dımla.nnt almaJ!L blr yaı:ıdan da onJaım baltlııılyeU altındaki dlçl1ncii dQnJIL» fllltelerl.nde J!LyılmaJIL çalıftıJdanııı g6n:ııelt pek ıor olmasa

Bu Illa

~rektlr.

Çflnkft Sovyet sosyal emperyaUzmlnln

-63-

,e.ıı1

-sömtlrgeel olan,

Anıola'da

[batka tıı.r cüçüneli dünya tut.i• (1)] ABD ve

dJ&er emper-

yallat.lerlo lıd.ı;ll,k.te O'N:tTA'yı deııtelı:IIJ!m J1ııe onlaı:dır.

.,...m.

~ ÇlD ~mtn!n, genel c:ıılarak uluaııl lıaıeketlor kaqı olan ~. ABD ve aıM•Ir! .UÇ dlnya teorlııııl &r!raaın• poUtl!rala.nmn, ~ · ve Batılı eınperyallııtlerln lillnf1rpıcl konununu devlet aü.per ve olmalan Gııç.tls l""'llnde<!l.r. savunuımaaı

e. c

gelebitmek l.ç1n, Batı'lı emperyallstıerln yıu:dıınına Ihtiyaç duymııları, sözü eıcmen iilke.lerin yan sömllrgeel dunununda.'ki •liçüneü dünya i.Ukeleri»ndeki ulusal kurtuluş ve anti.eınperyallat demokratik devriın Iere kaqıdırtar. Buna kaişılıJı: Rusya'nın denetımlndekl «üç dünya• i.Ukelerlnde, (gerçek devriıncl hareketler dtpnda ber türlü «ulusal» ve •demokratik devrl.ın»Jerden yanadırlar. Angola'dalrl ABD )anlısı tl'NtTA'nın deat4Jı1enme.ı bunun açık Jı:an.ıtıdu'.)

et ew

.Fakat bu dunun gecteldlr. çın yönetiml. tıatmwz bir süper güç olmayı gerçekleotlrdiğlnde, aynen Sovyet 1106yal emperyalizmi gibi, ulusların kaderlerini tafın hakkını yayılına amacıyla kullanmaya ça. lqacaktır.

!tte o saman (flmdi iiJkeınlz m1lll

lıaıeketlnl .aynlıkcılık• cbölü. eülük» olarak nltel1yen-Çln yönetımi, ülkeınJz mllU hareketinin •en büyük aavunueuauo olablleeektir. Aynı geldicle çın revizyonistlerinin Türkiye'deki npklan olan TlKP-Ayduılık (Kiird1ııtan'ın sömürge ol-

ww w. n

d $ olgusuna ve iUkeınlz devrlnı1ne qlddetıe» Jra.qı çıkan, TlKP-Ay• .antl-aömürgeclle n olablleceklerdınl.ıkll) ıı6ınilrpcllerl keakln dir.

S O N UÇ:

Bugilnkli çın yönetimi bütünüyle, ıtruşçev-Brejnev döneklerinin geçtiJ:I yoldan geçmeye kararlıdır. Yan! orıtar. K.ruşçev-Brejnev dönek :aı~Jnın attJk1an ]Olu, daba ıuzıı ve daba pervaaııca ll§lp, kısa zanwıda eınperıa111t bir aü.per devlot o1ına a.aınlndıedlrler.

-64-

«KDP - GK » ILE «K'V'B»

we .c

Arasindaki Çatişmaiar Ozerine

BilyUk Ekim Devı1m1 ile blrıtkte huıl•tı11!\; ezilen 111...."1" lQ1I.NII, e siyasal hayata katılımı. llc1nel dünya aavatı ııoııralannda emperyatlaıı ve ııömUrgec11Jk llltemiDıı bllJIIIr; diiıbiiier 1Ddlnını1t clream ede pl.dl Ezilen ulus ve halkiantı çıt gibi. b!lyllyeD. anti~ kurtul ut oranhareke tleri, emperya.llt:mlı klut.t llliDlftı'pelll lllltt ••!ıd blyBk m. J(llıte ec11Jk ıı6mUrg ,em da tasfiye ettı. Buna luu1lbJı: ~ ıertnl berılmaemelı: ııoruııda kııl«blar: Aynı

Prnanda

ıeıılkilı ulUIIııı' ıce

rislnde lşblrlllı:çl, kukla llrglttl er yııratarak, bunlar araedJiıJia

elDen

halkla nn kurtul ut harelreUerln1 içinden dbwnltıeme,e. . . . . dol· ve _,.ı emperya. rultusıından ııaptmnaya çalıttllar. EmperyaiJ8tler 11st1er, esuen uı1111ar lçıırlııtrı.de. ajanları Vlldıılıyla .,. u tJıın, lfl*.blrllkç1·kukla llrglttıer ~ lturtul\11 l:ıa:re'lıMIIId . . . empeıı. oiiD rl ıM:Iple etl llrglttıı bu a, rultuaıından 18ptmrı&nm yanınd lrllqt da teııdlt vaya.Uaı güçlere ve bunlara lılth Jşbl.rllkç11lc:tldarlara aıtası olarak kııllanıfllar, tu1lalıı)Wiar... t, ..AMı:a EmperyaUaıUerlıı w _,.ı e~~~~~~Qalldlerln bu· ıd; ıaıl"ılı ıDtmkOn t acımıııı de, tı c'leDeJi ve Alya'daltl t:drçok ıtumıl\11 liM"'*'hdıı

Kflrdlataıı IICIIII\Itllada ~ ..,....., l""tr. Jim. \11 IJiıüe. peryaUst. ve _,.ı emplll'J'8lliUe DDremJııdelı:J JtdUl lı:urtul pytft1er tinl, kendi gertel amaçJıırı :yaıanna tıullaıMMt lçbı, 3111111 JtUraıa sarfed lyorlar . o.ııooe ttı IClper ~ .-,.. Jırs l cılal'ak, lll· stratejllerlııln, Orta-D alu'da tl bilip ni çıtııı'lanDa 1IJIUi

oldulu glbl,

biiJik

temen kemlm ekl mını banıteUe ~ DgDeu1yorla'r. Btipeı 4evıeı

örgü t ya~ kııdıu', Kürd istan 'da kukl a bir çıkarlan lı'ak lle m. lran' ıl azmaı )aııd rııtmaıtı. ı~ Ort.a ..Dot u'dak l ııadtk riitme önde ani Barz lcfnd8 oldutu, anlaıpn•!!!lıktan galip çılmıası Için, lran· , ııınaç en tmla:rıtda güd.IU lıllaıl cyaıdmılaı:ıtda bul\IJidu. Bu cyard

&Mili

ABD

J.ııı.k aııııiıpna"ıiJncta bu lıar8bti,

Irak iiJıeriııde bir tehd it arac.ı ola-

rıılı: ku"•ınwıH«

Işbirlikçi-kukla örSooy al empeı:ya Uer. gütle r yamtınarı çıkarllı.ı:ıııa daha uygun görd! &ntı-gesi. duru mun da llll:le r bU kUida örgü tler! lılr yaM an, teııdl yıııw altmda tutar , yurt.ııeyer. olan ~ O!Jre!eri tebd1t etme k Için el l olara k dikm eye çalı· deNr lmcl bu• tlet1n geıııpneat önün e bir enge da aı~remıııı )'Ui..ııömfirgeleri duru mun a getirebU-

SOVy et IOIIyaJ.

dJler J11.1111an

me ama çlaru un

Ise, üllremlrrle

we .c

tııtreD

eınperyalist.leri

aracı o1anı.1t kuiJanmaJttadıdar.

· geçen yaz aylarında. BJık!ra.ri'de KDP -GK (Kür •KT B• (Kürdiııtan dlat.aD DııcnoJrrıı,f; Partıai-Geçlcl Kıxnlte) lle emperyaııstıertn ve an, ıpnal çat.ı ~ Bfdltl) aruıııda çıkan k değerlendirınek olara .-,a l ~ bU alyaııetleı:!Jıe '*&lı yapaca~mız bir decta çerçevıı ctıaın 118 IIQI\u çlara v...ıt pıı:üir. Bu !d gerç ell gölet neme ye ve sulı roda aıtv mn olap ~ lılııl, tn «ppOi kavgası» ve KDP jeldl8lıaıl &MQrar. (Onıııtin; IUl Bıııgarl'n ndeld ııaçıııa OK'Ibdn ııCeW Talabani'nin JfderWı: bestaJı~• vb. §tlkl1 çatışma duru · ••M ara ~.) KI.IP -GK lle «K.T B• y1 ııllahlı stl.erin yuka bu ııoruyu ErnperyaU mıına ptlrerı aerJenler Deleı'dlr? Bla nltelllfni ortay a nda ~ fdıueUDI acarat w bu öqıllıı.tn Olkl!!l!lıple

f4te

.... .... ... Bjlln dltl r;lbl OOn ey Kllrd latan 'da

kcıfııdk

yı.l.lanhr, &ürm ekte olan, milli. boyU tlara Ulqtı. 1959 yılında top-

1110 1lllanDda dalıa 1lerl laam KDP'Dia .. B'oqı:ellııe. Part i tıa.llılıM

Oeııel Sekreterli#IDden

dtl3lirülen

J!'lÜifı lbnılı1m Ahm et Gene l 1NJ IDIIl a OJnt eıUielı Bam • AbdUllah'ın l Talabani, öme r Mııatafa 8ıılı:nıterliP ptlı:Hdl. )(ııb•Jetetten olan Cela Abdullah'ın tecritinden Wl All AbdUllah pol1t bQı:oya cınmer. Hamza

. Barz ani'y lde ta&aaora, lbrablm .6.bJrılılt, Oelal Tal•ııt w aılıadat1arı ılar. 8ölii geçen lı:lşl.ler· ed8ı1t (IUUıl tftrndNı ele pç1ımııJe ça.btt • lHf ;vılında yapılan KDP 'nln 6. Kooıı· lll Bariald tıoyut.Jar

.,...,.,.!rf ........

Bu ~,.... daha Ileri arkadııtlan kurtuıuou. m tanl l9. t1ıını1:ı1at .Ahmet, 0e1a1 TaJaJ:ıı&nl w iUer. kadar ııllahlı .... .. fiiiı* ..... .. hlmaJeıılııe gJrrıııedl& &örd vb. 1000 fiiYieriYie lılrU.tte iaal l f t parUıtla. pan., eımk. ndJO lltuyooıı Belde eu yada bu amıı.çJa kUJ.. liıuı'a . . .Nu. SAVAlt bu tııçııttm,

lllllllde

Baı'llıll'aln lııb!De .ııonuçıanctı.

•• ı sk -

lıltGa lm!raııfanııı. mlımn &ıibıe

-·-

arne tten

çe!dnmeıtt

aoanı. (tlıralılm Ahm et ve Btr mtıddet İran'da Iilb içUıde J'llpdıttan ıert dllndOJer. Bu geli döııO. Azil Şemıdnl dquıda, 11116 :rıfmc11 lılık'a şf1

Dok1or ŞtwniJ6fle ~ :

..,... - - ""e ft aeUIID. ııF...t IMI .... .... ... -Wlll .._ .... ..,. :,,. etet tiıı lana sey dlfl adre had iJua dP; ..... r, nph lı lk lı&p n ,.... ca det u' Bir tMim

sıynlmal.umı

turt a ayak

etin OJ1I3Ian "da ha •ldlf;tlsl korkutıç btr lhandiWe

e. co m

-ld l. Nlteldaı ll&ı adım adım geiJfttrllen plAnı Illa ton ılıal ~ biri· rlııdeıı bir !!!l!ılıH- Celal Talal aıılaP. Bu anllıJ· nl gi&Uee Bııidat.. ,ılııdenıelı bllti meU e

ırul4a ltl.. ...._ .'m ıire Cela l w aıtıadltlan, lM Balu dm ı.relı:eUDe ıe ııai 1ılt nria.nbıılf billpJerbıde topyeldlıı opei MyW lllD ..,.. . lıoyllıı çeeek olaıı lrait Arap cda lana a bil a ltlr t MJIW Ha. ca i(ft'd eft yardım edeeetlerıU.ıt (Dr. ljtq llll,lllıç) Met lerl f t Irak 'ta lttirdiııWı ibUla11erl, s.

may a

söm ilrp ·

et ew

" cf.lierleJ'1 Irak Dah a ııonn\ Oelal '1'ala.bıu1J, All. Allmr:l 11166 klfırıda Bafdat'ın yom. arlıı }'llk cller1 Kür t köylerinlmıpatmlaria ketJn ba8tı.tılmııaı için, lralt lunu tuttu lar. Btr mfld det III001'IIda lıAre çatll}malara katılcblar. Irak sömfir. söm~ aafl&rın<la bla at

ww w

lan çıktncaya kada r, güne y geeileri Celal Talabıml ve arkadllflannı posa Bu nede nle Kür dist an halKiir dlsta n'da ld hare kete ltarfı lı:ullımdılıır. r layık oldu klan ııekilde lııimlendt kı Celal Talabıml ve arbdaflıı.rı.nı nadia diye eaştar (~n ııeııt ü ııeıı> ınede gecl kme dl. Onl an tl6 Modeli lı:iye• Kürdlatan'ındalı:i tara ftartrltr 'nin dırdı. Bugf.l.n Celal Talabıml gene aya çalll}tıklan Dok tor Şlvan ille larının, salıtekirca sahi p çıkm onla r hakkında 3un lan sôyl tiyor : lbım.et 6nıelı: •Mll letle rln ve lbWaiierln tarlJılııde ~~ Cela l ve ark:ac1ıııtla· lerl vardır. Alla aldmııaa plen ler ııraımı4a ve tlkııindirlcl Mr bqk a lba. rınınkl dereceslııde !JUurlu, kalll!l net llnıeif tammıyorııu (a.r.lı:.ıı. m, abç) dA3larını yeter.ınce kulIrak söm ürge eller i Celal TalıD.n1 ve aı:ta rleri yle bqbııfa bıraktı. 197!1 yılında landıktan sonr a onıan kend i kade da3ları •K'Y 'B• adı altında ki yenl lgkl en sonra Celal Tatalıımi ve arira ı söm Urp clle rln kucatına örgü tlen dlle r. llıanetlerlyle Mrll.kte farkl al emp erya Uatl erln ln oturmaya atıpn bu haln ler, bu kelde Sovyet 808y inin kuc:ııimdan, :trıılı: söm ürge eller kanatları altına sılm<bJ!ır. kan ve lle Suri ye sömiirgecUerlnln. Soyyet 11011yal emp erya l!stl erln ln dlre ktlfi kucatına otur dula r. ajan lan duru mun a geleBöylece sovy et sosyal emp erya llstl erln in biçimde peklştlıd!ler. Sovy et rek ihan etler ini geriye dönülemez blr -6 7-

~ emperyaljlıtleri

bütü nüyl e

bu .1w1t1.a örgütü. tıentmwnıe!ıto bir iehtl t ara-

hainleıdeıı olııtım,

lıı•aıtı. lıeDd1 ~ ailrırıaıpcl bir aaldırp.ıılık a1et1 oııı.. Cl w ;,ııı:Wwr lıal'elceUorin ~ emporJ""ıitlerln lıegemonyaııı ralı:: lndluımeJPMM'' Bu iirelıln IIOQ8l

nttA11l1

ııa, gerçe k SurlJo'dııı, ~ ·~ ~ haf.ırlamı onuna apıkaly tı:ıı Id t& lrak' ma olur. (tlt'Y'Bıt

de.._.. Id.

dftflli"''l'&)

lıda

e. co m

Illitm da

Ot.tı yımdan Baııııml. ve ıarıı.ttarıan.

cew·llerin

ııoııyaJ.Izm demo-

JçıerlaiDde komü nlsile gojla l yapıu'emıden da ~ lıareket d•Jar. Onla r özelri. tu.&a:r1J. ~ tıem'aJerııçe baf!aeriyl e tüpll e götü pıidl tran Ukle, 18'10 lelde ABD ~ f t ekl on binlere 1çind t ee:vıı llilr llLtkiler 1çoria1:ııo lflrdller ,. en ıılba,.ıt luııUeblannı blrekaıat,

1ieiUm. olme len

çatnsuıd& bulımanı.lt,

kurtu

metıoıer dağınık ~ bulılular, .raıı.ı lı:abıamaıı :ııoo

tu tran•a ve örrflt.eb de ı:ıiM

cUreDIIo deVam etWıer. lıalkı bU yenl.lıJdeıı çok: delerli

et ew

derııler çıkararak, !eoXürc"ııtan eeıııyamıyaeatu», ııcı. deneydal·burJııva örııdel'l.tlln mll11 kurtulııtıı kurtulııtun andt , pı:o ler JODueımde. da o1ee. laı.V'l'llllllf bulunuyor ve Oııderl1t1 altında olabllecııl1n1 leteryıııun ldeol ojlt, polit lk, W

örJllieel

a.nıemıo

bullllUI,JW.

blldtıeıeı:inin ııyanlfUla, yeni tartıara göre «&ıs la eramı kQilf bir da yapılan çlmleııdJımekto petımıedi 18'16 yı1uı ettl ve oXD P-Gl t» adını. ali4dla Qaml üııd biir yaliatıı bir yöne ltti. Ve anti- sömü rgecl , andı. Geçm it harekete bir taJw n ekiıttlriler III""'lflli 11tn etti. Bütü n ııöyledlklert bir yana, XDP kendillllll halk

klmllle

ww w

U-feodal bir ÇiiCl ben'R ..ııııeıınıle bu. XDP gibi br öıJiitün 1ıa deyUıce eoep llat olamı.yacalı an Geçlc1 Kom lle'nl ll tatbeli bir ötgütııe. açık bir pydi r. DiiW yımdkDpııı 'dıtı karanlık bır anıu KDP 'nlll eıık1 uıpıı..rıyle ııe ölç(lde ıı.tl ıdığı sürece, koymı ya iyle Oıl'l& &Ol'UIIduı. ltomlte. ııöyledlkJerlnl eylem · KDP 'nln Geçlci·Xoııöylııdllel'1 bir demaiOjiden öteye ~ Id. KDP ABD mlt.e t.eııı.flndııD eı;ıtJanan ııtft.t.tjjıılnde pırirıen cıdlll' lle, aday anlf· ıml emperJll1llml Uo diJ!Ide, SoV'Je' Scılyal emporyalJı SÖZÜ edile n CIOII• bol bol ejlde strat. me.ııyı da1ıa dolrU lıulınakıadır. Yeni k tem da bu· gerçe n yata da ye.1la llilte m ve IQJYallamıt eillctltJeri altın oday& tll§ID A» bir böyle !Uk dur. SoV'J'It Solye1 ~ fiJDd eki günilıd Onüm Cltadadır. yı çıkarianna UJ1IUil gönııedll1 de açıkça ıayacak· kanıt oldujtunıı ler IWP-GX'atııln ııe ölçild e antl4 mpar ya1la t tır.

utumuz bu Iki örgü t, En kalın ~le. nlleııtıerlnl. ortay a koyd ren l'Ç1ei ye kııımt bir fOkilde ındak1 çatıpnelar 18'16 yıhwn itiba

a.ı:u

-·-

silregelmektıedlr. Hakk ari'de olan, ınasından bqlm bir §eY delfldlr.

bu çatıtma"'n daha da boyutlan-

Bovyet.lerden kopup ABD ~ lıabulkıııJxıe. Orta-Dotucfııld sı, Mıııır-ls.ran yakııılqması ne birlik te, So9Jetklı1n lı.1m.dl. denet.ler Bovye e konumu da sarsılmaya başladı. Bunu n tilerin bir dipyeni tıyta, timi altındaki, Suriye, Libya, Güne y Yeme n arseııı dqında ABD lomat ik oyun tezgabladı. Orta J)olu sorun unun kendi tlerin Işine gelmlyordu. yararına oçözflınlenmesh dol!;al olarslı:, sovye Irak son Bu oyun lçerlalne Iralt'ı da dahil etmek gerekiyordu. Fakat !itı. hatlam! meye g&ter i zama nlarda SavJe tlerde n •uzak lqmao etiilm için, ıımeıı: ııokatı oyuna Sovye tter Irak'ı kendi hazırladJiı diplom atik i. geçird ete onu zorlam aya bqtadı. Bunu n içinde •K'Y' B•ni harek at'· Ba.Ad •K'Y'B" Lider lerind en All Askeri ve bir heyet 1977 Kasım'ında Bu düler. götiir er önerll takun bir e nıetln ı ziyare t ederek , Irak hl.lkü önerll erin başında gelen şuydu : olmal t «1 - Eler Irak, Sedat'ın tesHmiyetçl hareket1erlne engel n Suriy e ve fçln, llertel Arap devletleriyle -Cezayir, Libya Güne y Yeme i Dotu cepFilisti n devrim i ne- lşblrliltl yapar sa. ve silahlı kuvve tlerin operasyonıııılml da hesine gönderlrııe, KYB'ııln devrim ci part1z anlan lam son vermeye bszırdırlar.ll (abç) •Kıu11• mil· !şte «K'Y'B• sosya l fqtstl erlnln Irak ııömtırgecllerlne , Irak ııö roller! aki Irak't cadele sl bu çerçeve lle sınırlıdır. Onların e Sov· önlem le tehdit miirg ecller lnln sovyetlerden uzaklstma eıtılimierlnl olsa de lst. yet siyase tint kabul ettirm e, ve -uztatmacı, tutarııııı, reforın » «K'Y'B tk. Güne y Kürdi stan'd a gelişen, örgiitlenmeyl tasfiy e etmek şöyle dan hainle ri bu Ikinci fonks iyonta mu Celll Tatab ani'ni n aizın kaluıtııa e'nln Konı!t geçtel ln1 bölgea nan açıklıyorlar : •... Bil Behtl lerlmll1 birl1k an part1z man kahra kendi rından temlılemek ve buray a barda tııdıa lne bölfes 1 önenıl bu yerlet tirme k amacıyla, Kiird18tan'm JLiıo ~hat n. anl'nl Talab (CeUU silahlı kuvve t gönde nnek nlyeti ndeyl l.• a yayınt ından taraf te Rızgarlya Kiird lstan broıJ1lründe Geçici Komi lanan ınektubu, abç) ı:mz. «K'Y'B• Sosyal fql.stl erl, bu Jtaı1ı devrlmd· planlarını (taratı aym. m Hall:n e, cJellld barda Ulcbıı dan billnm iyen neden ler dolayısiyle) le Ha1tkarl da uygul amay a çalıttılar. Tlirlı: 16mtırgecllerlnden bu neden Komi tesi z metJıe KDP) üzerin den «... 8'!Çiş için garan tP [ (KSH-KYPbu, Bks. mektu üyesi Kema l Esat'uı Yürüyllş Dergt slnde yayınlanan 1ne gibölge8 26 Eylül 1978 tarihl i •Yiiri iyiit•] ve Ilin alarak , Behtl nan ldılar. Çaderler ken, t.Geçicl Komi te•ye batlt güçler tarafından kııtStı andı. a:K'Y'B•nln. Ali tış.!."la geçici komit enin IUikerl zatert yle sonUçl

ww w

.n e

te we .c

Mısır'm

-69 -

Jdtl. clvaruır Aııkerl'ıı!ııde dahil old$ bir çok üııt )'6rıeticlld, W1f1l dald. IIÜIIri lliOiitrt Geçici Jromlt.e taı:aııııdan ealr alıııdı. Geçici Komite bu çatıprıelaıda, 081all'Jea 1w:fı mOcadele meıı!ree! attmda , a.ntl·ko-

1ç1n IIJlret

ıüçlerln1

ve propa.

pıqıııpıvteıaı:a ıJı1ft1.. Bunun taııda ıınıcJaıw .hal'elrlıt.e- pçl.ni1.

milnlal;

Fakat çeoltli çe'mllerin iddia. ettikle ri gibi, Türk söınü.rgecileriyle 116(MİT ile) bu eylelni ortak'• ta · gerçekleatınutt aöyleıı.eıooz. Türk için mürgec ilerl dabıı. &lee be~ gibi, aK'Y'B.t bııinlerlne •geçlıj garant i• vermltJerdi. Fakat 'l'üıit ·aömürg eeilerl o aıralıı.rda içinde bu· lunduk lan gl1ç kofUU&r ve gereJue mllcadelenln Kuzey Kürdistan'&

te we .c

an.Jrııtı!madı)ar mçnımıımuı 1çln, he.rJıangi bir tanıtın yarııııda çNıpı•l ~ clıpl'daa i&lemakle yetlnd11er.

ri Çatıpıalıinn aonuçıamıuıaıruıaıı ııonra oıt'Y'B• 1011yal !R.§lstle lkiyiize lli klflnln konınmaaı ve aemarıt. bu'alalmaaı 1çln, Tekrar 'l'üıit

ııömürgeelleriı18, oekııelanal•n Ecevit' e•

bqvunl ula.r. Azıh bir Kürt dili-

Geçld. Komimanı olan bu klflden aman d1Uyerek yerlllftl Upındılar. ni ve radyo gitçleri alla.bü tenın oıznı, 81lopl. ve Halıiran yöreleırlndekt JUl'llall.ly&lr) meeel)d bir evini (bmUıı.nn proek olup oımadılı ayrı.

rek. Türk

ııöınUrpc1lerin lrııtJ!am tuı.zlrlıklannd yardımı:ı

olmaya ça-

. 25 Ey lıttııar. (B1al, •K'Y'B onln bı>fbakln Ecevit.'e ~ mektup uııu

111'18 tar1hU HQrrtyet

pııııotea~m~e

tam metin olarak

yayınıandı

)

Jlltldn deterlendirme ve

akımlar olaya Bıııpı:t ya.yml8.dılı broı}llıde bir Mçlındıa opolt lı'.&vplb

Olayla nlan IOil1'8. çeoltli

.n e

aımtaaı. ba· i. Ge. gösterd olarak old$ gibi, bu me'MIIed# de !Jkeala!lllni ve taaliye tlerlnl, atyuııtat1J118fn! oN.ya koydu. oK'Y'B .tnln lw:fı-dTVrlmci ııubjelttif gibi bu ve ~ J, cel8.l T'aJI.banl'nln liderlik havalıi rlatarafta ld tan'ında Kitrdlıı e ııeyıerte Ilah ( 1) etti. •K'Y'B •nln 'l'üıitly a1dıJı:.. erl 1rpeil n olan _,.ı raoıııtıer ıae, •K'Y'B •nln 'l'ürlı.: aöıııf lan •garanti ve lllndeıı» ıeıı.: kelime dabl ıtöıtetmıkalıdn geçJet ıtomite nin Titrk aömi1rgecllerlne (Tabii bu arada MlT.CfA.SAVAK ile) yaptı~ •lfbirll8f• ne ver,ya.naın ettiler. Dıter yarıdan 'l'itı1dyede 11.:1 Orta yolcu

ol8.yl8.n,

ww w

tavırlarım bel.lrttller. kıt a.çıaından yobun çiel KomHe ller meaaledıe

aınıf mii&kıDıl8.rdan ba&ılaıı ller Iki tarafı d8. yıırtee'ver göııtemelı.: er dev· •Prolet dller. lfllıt.ılr annı aldllı.:l Jflf Cfde'Miııde lı.:1mkır:ln yanında. 8.rmı, oldulı.:l l baberııi en rtırıct.ıer ıae Qıtemlııdelı:l ııuııt mf1cadeleıtııd iler. gösterd d8.b8. lı.:llftl bir bu olay hakkıDda ıeıı.: !reJime yamıam•Jı.:l•

KlS8.C8. i!lıetleraelı:, yaz aylarm da. Balı.:lı:8.rlde meyde na gelen olay· l8.nn 8.J1raınnda J&ta:ıı pıçek, ~ emperyı.ıatıerlnln bölgede ki

çılı.:ıı.rl8.nmn

fi!Jıııımif

mllU

lıalllıbtllılt.l'pauıdül t.avırıanmn

-70-

bir de-

eryalistleri-

Sov yet Sosy al emp vamı ola.rıı.k kendl.ııtn1 ~. bı1n lı:ucatuıda faal iyet gtiıı\e· nin a.ja nlan olarak, Slll'fJ\t ııömllrpc:ller:

bailı o:ıaıı lrak 'ta anU-aıııntır ren •K'Y 'Bon in, ~ere Ml'lJla bulımmadıJrıan apaçı1ı: blr ger. ~ müc adel eyi pdffUımelı: IIIIU a1ı:1ann ser1ıeR bıratmaıımı çektlr. Bu nedenle geçfet ka:ııtteden tutıı gibi, aıınıır gnın çıkaıma lstemek:, bu istetl de, ıatrdlatan ba!l b1r oeJ, •K.'Y'B»nln lı:arp mek:, taınaınen blr aklaııııaeadır. Böylee la

e. co

ıru ~r. Dll er yanı devrlmci, yıkıcı faal1yetlerfıı1 bıiJMdJnnııl elt bıraJrnıuı Badece onu n geçici Komitenın ellndek:1 tuıııaltlan ııerb bir bz dah a belgelemelneD öteye ıeı:e illres1zllğlni ve uztaııır oldu tunu IJI!Y, tutııatıara II&VII4 eeb i miyecektlr. Bu dur umd a yapıımaaı gere1te:n en beklenen die bu otmaııycıı. .ı yapmııkt.ır. Oeç1cl Kom,tte'd muameı

ww w

a lldına. soey al fqt8 tler l ve Yoksa yurt.sever gilçlerin blrU IInl ııavuıım deti l (ı) ... onla .nn yıkıcı eylemlerln1 &a1 'unm alt

devam ediyor-.

Fqist

e. co

İran'da olaylar askeri hükümete ra&ınen

Iran Haklannan Mücadelesi Durdurulamaz

Şah bir tanıftıııı IIOil koz olaralı:, llı:idan orduya devtedip, halkla hesaplapııaya IJiıwlı'en, di&er taraftan lıallt içiDde umutsıızca destek bulma çabası lçlııe girerek, halka yeni vaatlenfe \ıululımakta, demagoji tıeh· dtt ve yalvarımı talı:tiklerine bqvurıııakia. halk· içindeki çell§-

b11trJece

kilen:ıeıı yararlımmaya çalışmaldad.ır. Anı.ıat bir avuç lfbirli.kçi klilt dı

dır.

ıpnda bütün halk, i§bi.rli.kçi Şalı kii,llsıe, feodalimıe emperyalizme klllll tıek bir :yumruk olmuş. demokratik llle'YZilerl adım adım ele geçinnektedir. Bugünkü hareket, Iran'da Şa1ı Moııaı1ialnl devlrip Liberalleşıneyi amaçlayan demokratik muhtevalı bir harekettir. J!lınperyali.ı:me fqist Şah rejimine ~ olan, tüm sınıf ve tııbak•lar hareket içinde yer almalttadır. Mücadeleni n bu keııttlnde Cunılı~ttıen yana olan Milli Bıırjuvazi, halk hareketınin baı§mı çekıııektedlr. Bugünkü mücadele 1806'da bqlayan Meıputiyetçl Bıırjııva '1\eqokratilı: Hareketin devamı·

ww w

1905 Rus devriminin etkisiyle İran'da feodal mutlakiyetç ilige darbe vuran 1006 Bur.juva Devrimi yapıldı. Mutlakiyetçilige karşı, :Meş ruti ve anayasal yönetim ııerçekle§tlı:Udl. Ve anayasa yiiriilüge girdi, Blllndigi gibi, daha sonra bu devrimin bir ben.zerini, 19\l8'de Jön Türk· ler gerçekleştirdiler. Fakat ne 1906 İran, ne de 1908 Türk Burjuva Devrimi tMnııml.anmadı, feodalizm ve emperyaliz mle ittifak kurularak, Burjuva Demokratik Devrimin gel"ÇIIkle§meııin qel olundu. İktidarı ele geçiren A.cem ulusundan burjuvazi ~-devrimci kampta yer aldıktan sonra. ulusal demokratik uyanl§ln amanaız dfııpnanı oldu. ı Emperyalit paylqı.ın savqı ve sonrası yıllarda, özellikle İngiliz Emperyaliz minin hakimiyeti altma girdikten sonra, (17 Ekim devriminin etkisiylede) İran'· da kitle mücadelesi yükseldi. Savaş sonrasında dajpnık ve güçsüz bir mekantımaya sahip olan, İran k:omprador burjı.ı,vazisi ve toprak agala· rı ile İnglli:& emperyalist leri durumlarını korumak için, hanedan degişi.lı:llgini gel"Çe'kJettirdUer. Rıza Han Şalı oldu. Rıza Han 1920'den sonra lngm:& Emperyaliatlerinin inıkanlarmdan yararlanara k. orduswıu ve devlet mekantıınaııını yeniden örgütlemey i ba;ararak. halk üzerinde fqiııt bir diktatörlük lru.niu. -"12-

ufak demok2»liıt*Yaltııt payla pm savaşı:ııa kadar, eıı ve kıpırdmm!arı karıla ratik ve ulusa l l1yanl!flara talııw:nlııöl edem iyor Ruıa

Han

bııııtırıyordu.

ew e. co m

,.....ııııw w ba2. Döny a ~ 1tJ1mı, dö:ııyadıı f.ııPıt Jıwı IID bıq Jlllllısı g6çlerfıı ~ sscs·ııın bulundUlU devıllııcl-demokrat w Bu nedenle !Mr yente gallb tyeti dllnyıda gerlcllqrin lıakJmiyetlnl sarstı. bir IM'IId ~ Bu olduRu glbt han'd a da, denıokıatılk gf.lçler Ileri i siyasi örgiıleıaele ortam dan yaralıman çeşını sınıf ve tabakal.aT, kend

rini gerçekleş~ çalıftılar. 2. Paylaııım sav-.ı, sonrıısmda,

korııprador bpi.Uıllmıln

pıı.n-ı,

olıoıl ~ tran toplu mund a proleteryanın. giderek etldn bir gllç w taprak att.VU1. bur;Ju nıdor laımp sı birlikte getirdi. tran proJetarya blllm:lyle örgit .ladl . Bu döııı!m Iarına karşı. i.ktiia r altern atifi olmanın ~ blı· de i1Çi sırufııun !Emsilclsa TUDEH'tl. 1953 Museıldık 1J1s11 lııdıer a1ıoa l kantt klar aldı. Faka t daha sonra1ıırı ABD ve İnglli ~lrdAI:leri darbeteşkilatları ve İran'daki qblrllkçllerin birlik te mek zonaıdo. kaldı. Bu den sorıra, TUDim parti si de tllegalltlye çekil

neden iyle Jl'(lci.lnil yitird i, ldtle bafları· n SSCB'de part.i y6ne timin i ve Iknı koruyamadı. Kıı.tsçevcl döı:ıek!eı:i e onla nn ııa4ılı: bir ..... duru tidarı gasp etmeııiyle blt'Jk te TUDEH'd l aldı. mun a gelenık karşı devri m saflarında jtml yerill . fallllt II)'IU AIDIIJ!dıı detl1 sı.nıfı iıJçl z 1945-53 yılları arasında, yalnı emne tmlıaılıırını lıuldular. halkın tüm sınıf ve tabakaları da örglll a.lıiıl"eketl de lfıiiSt Şelı kli· Musaddılt'ın önderllliJıi yaptıi! Milli Burjuv DOIIıne kaqı halkın glne ve eınperyaiistlere klı.ılı. cıesanıtll adıınll:r attı. sn MUsaddık, halltın desteli ile duymı«ıı öfkey i, potasına aknayı bafar koyd u ve öııelllkle petroıli Mil· Şeh'ı ülkmı kovdu. Anayasayı yilrl1rliige

kaxşı dar!ıeyi gt1A'1181eyeılb'III!SI

ww w. n

rda kalıoıısma ral;men Mu· lileştlmıeye çalıfb. Çok kısa ınildclet iktida ~ Onun çt:balala· lar saddık'ın ulusa l cepbest önemli tasarı huı'lıııılrıll: bir adım m, Dmi k nyla , 1906'da bqla yan Burju va Deıııokraa i)'le ~rllkçi Şelı stleı. daha ileri gitti. Ancafı: ABD ve hıg:Uil tııılpeıyall

katıtık bir dil!dili. kaqı-daıtıeyle iktidan ele geçirdikten ııaııra , tran' da ı: III4I'YlfiJerde

'lıtil nem bafladı. tnwıal cepheııin w proletel:yanm &ımokı ııs~ yerigı tn sonra Daha SökWmesi sünıc:i hızlandınldı. ceplıesi

ıkıatik halk ni ABD empe eyali stlerl nin almasıyla birlikte, delnoı dı.ırlllrıhık lleriy e bu t Faka 7 yıl ııüreıı bir durguıılulı döne mine girdi. atılmın tobumlannı içfnıle taıpyordu.

l' ABD 'nin gliI*d a. Şah ABD'ye bir gezi dilzl!nledi. 2at.en lktlda lyord u. Mupekll dilmünde Idi, özell lkle bu tarlht.en ııonra bu dalıa da yıllan arasında muha lefeti baıı· saddık'm devri lmes inden sonra. 1953-59 «in yanmda, iki mily ar dolar para tırmak için asker i ve siymıal desJe

-13 -

§irkete imtty azlar ta.n.ınmı§tı. yaptııı geriden dönen Şah, ııı.tlleri dııJıa da gellfliımek için ABD'ye e~ni §ÖYle açılüıynr ük» empe ryall stler e sadakatini ve«nanlı:örl mu:z un (yaklaıiık 250.000 du: <Am erika n yardunı:run sınırlı gtiçteki ordu rnın güveııüaine katkıda buüp) e1k!Dlfbıi artta:ıı:ııama ülke min ve halkı aske ri ve cUaer alanlardaki yıurlım lunc:lutwıa lı:uşku yokt ur. Amerikanın raıı;men. en az payı bi::ıılm aldıjl larmın iilkerıe avantaJ sajJiamıt olmasına etıniş • - (A.H Abad ani mioıl iWe tıdeneaı,- aaa'k örltik ngto n döııilşi.i hemen, ABD İran Rapo ru, s.22) Taçlı hayd ut Şah, Wql lınet d.e# ipkll i ile birlk te, idari yaran:ııa ÇQt deiifKUkı..r yaptı. Hiiki devrim• adını veırdigi, fa-ek. ,izm edt bir çoık: ~kler yaptı ve ..alt ü btmerleştiren paza rkat gerçelı:t.e, kitleler ii:zerlnde haskı ve ııömüruy t.akım geric i relon nlar yaptı. lan eaıperyıılizrıl smı.rsız olara k açan bir alanda yapılan bu geric i re· «Ak dıııYrimo olva k adla:ııdınlan tanm sal göriilmil§, kimin yararı tann lar hareluıtlııin eıırçek ~ü. kitıelerce ı her türlü delııo.,:>jisine inanılma :ııa yapılıdılı anl"§!lmıt ve aı1.ık Şahıı t fatist Şah bır taraf tan, baskılan rııaııı gere ldi&i lıavnmılmııtır. Faks lz de olsa eaııkurtarıın sknidine y~ dige r taraftaıı, etldı; ve ine Nl'llmıo. bunu n demo kratl .qma ~ gibi, •ak dıııvrJriılı. deı.ıııogojs yeça ükme göı: ııöyleyereık dano krat (!) Ubeı:aiJipıe lıanılrııti oldu junu sı parça bir in geli;Pıe stratejlııinin lıpnıfıır. oAlt devıimıo emp erya ltrm Aüçkmdtı1llı:ııi oamtk bıılrırndan olıııı ~ :rej1mıin, Iliyasal ve eJı:o

ew e. co m

rce YaniDIIı yapılmıt taq.ılıııızıda yüzle

ıımııcıyla yapıJJD~~Qr. 'l'IJDilH'In &ııw,et ~al

ww w. n

emperyalizminin sadık bir UfBII dunıınuna da da, JlarJrııimı,..Leııbıizm ge!rnes'ndln eıoııra, dlin;yada olıdu&u gibi İran' olsa yeni dogan grup lar, TUD EH'· bayrıalı yere dllıjilriUrnıed. Göçs illde yllkııekte tulrnayı baprıyor in eUndeıı ~ lıayraltnı kaparalt ar. ve tran lıalııım möaadelsinl süıuürmeye çalfı;yort koyan, bu grup lann mler eyle lı li1alı lllli.W3 )'llla n anıııında çeptl1 da •İran» Kürdistan'ında ve öı:ıem1l zaafları varıbr. 19fi:.'I.M yıllan arasm letan ve İran'ın diQer hölgeleİran'ın kuw)ılnde, ııım yılmda yine Kürd döne mind en sonra, Şah rtDde geril la eylıımleri gllrü1dü. Faka t her eyle u birlikte, devr imci iamlarla rejim inin estirdi.&! terör , jpell ce ve lıatJ k 19'11 Siah-Kal eyleıni-ge müca deled e bir durgunluk batlıyordu. Anca ımu bamnaları olayı-ile rillalarm Kuzey İran'da bir landaıma Ganızorı kada r süıdü. artık geril la nı.ııc.felesi günü müz e atisi ni kazandı ve Şa Siireldiltk kazanan bu eylemler, halkın semp mler in önü alınamadı. Bir taraf ta hın bütü n çabıılarma nıımen bu eyle ada cŞııe ende r rastlanan bir biŞah'ın halk s ve devrimellere kartı. dliny r taraf ta dalga dalg a gelipnd e uyguı.h#ı, işlumce, baskı ve terör dige adele günü müze kada r pP süçie nen muhalefet ceph esi arasm da roüc: ıı-.lı:ledir.

-7 4-

4ist

Şah Şah

ı-aat

te we

Bu cephe Içinde l'iliıci güçlerin oluştu:rdutu milli burjuva güçler, Iran prole'l.et"yasının oluştıırdugu, sınıf bilinçli güçler ve Azeri, Kı:ırt. Arap ve Beluel'lerin oluşturdultı mını güçler yer alnıaktadır. Bu cep· benin siirdüniü gü 'kitle mücadeleleri, artık pasif prote6to gösterileri ol· ma niteligi:ni aşarak, aktH mücadele ye dön~ Şah'ın ordusuna kar· 'il' kitleler silahlanm aya bırşlamı~ır. Buna karşılık Şah daha «ılnnlbo <Ilan Şerlf İmam! hüld.lmetini atadı. Ancak bu aldatmaca lar artık halkı etkilemem ektedir. İran Ekonomlai· nin temel d:lregi olan petrol, sanayi lııçileri Şahın tehditleri ne rapn greve gidiyorlar, Hava Yollan işçileri radyo, televtzyon iiJÇi ve personeU ve metıleki 'lı:uruluşlar ışı. bırakıyorlar. Üniversit elerde ve Llııeler de,fahrika larda, büyük küçilk bütün Iş yerlerinde , boykotlar, yilrllyilş· ler ve mitingler ı;ekHnde olan gllsterller her geçen gün hı:zianarak sürüyer. Binlerce kişi öldürülmesine ra(tmen Şah bu eylemleri n &ıilnil bir 1iirl.ü alam.uaktııdır. İran'da milcadele artık yeterince teçhlr olan fa.

ordusu tle lıal1ı: kitleleri arasında ııilahlı oı.ara:t ırihılllktedlr. ülke içinde t.uameıa tec:rlt ve tethlr olmasma raiJmen, ul,._

plAnda Etııpe1'Y81lııtlerln ve

dlJer

gericilerd en aldılı deııWII bi-

mil!tarızmln sıkı yörıetlm uygulaınalan, Sali lı:orumaıktadır. •ak'm uyguladı!ıı JııkElıce ve kompldlor her zaınanldnden daha yollun btr ıı*llde stınnelı:tedir.

tl1kede

Bu miicadei.enln en bilylik zaalı fi.lplıeslz lti omm lfarlrıılııt..lımi ııı.ıt bir önderlikte n yoksun olıııalııdır. Fakat hareket içiııde bu gliçlerin 8lldıılf#1 artıruıkta ve Markalst- Leninistle r allreç içinde ft!jlıne k8111 ıııilcadelenln tek kararlı gücü oJd1.ıtunu lspatladııtınıJa, Şah aleyhtarı bu mücadele yi tutarlı devrlmd raıyına oturtabllecektlr. Bugün İran'daki Ama buna ıııg yapmaktadır. milcadeleııin önderl!Atni dinci güçler men gö&ter!lmeye 98lıtıkbfı gibi önderlik gerici deltlldir. Çünkü onun sınıf tElDeli mını bujııvazlclr. Bugün Şaha karşı ol~an muhalefe t cepheal, delfıllk talep ve amaçlarla miicadele ye katı1mıt bu.hınan, çe91t.li sınıf ve tabakalar dan <ıltiiJIDUŞtur. Şimdilt'lı: sınıf mevzileıımesl, blr uçta erııperyıılimı ve itbfrlllrçi Şalı d!Jer tarafta, 1ıOm ezilell tran halklan biçimindedir. Bu cephe lçilıdıe iç mücadele tali, ittifaldar Elllll!tll'. Ancak proleteryanın güçlenme!li on:n.ında muhalefe t cephesi içindeki güçler arası çelişkiler, lreııln!ıırge cek ve Şah'ın tasfiye edilinesiyle birlikte bu cephe içinde mücadele esas duruma gelecelı:tir.

İran halkları sııayaliis ülkelerin

uluslararası

proleteyanıa, erıllen

ulus ve halkların desteltlni alırken, işbirlikçi Şah kliltl her türden emperyalizıım ve dünya gericiiiitin d~ almaktadıT. İran halkllll'llll calçaklan . bi.çlminde nitelendir en Süper Devletlerden, ABD Bagkanı

_.,_

Carter bütün güçleriy le Şahın yanında olduklannı, lı.atta askeri nrijdalıa lede bulunabilecıelı:leriıı:i ııöylüyorlar. İran'<Wıi kitle eylemle rinin ııiirdü rillmesini öıılerıllmeııln kullarulabilecelı: yeni silıdllar, empery alistler tarafından çok m.iktaı:da İran'a gönderi lmekted ir. Diler yandan Rus Sosyal anpery allstler i, Şaha kartı ge.Uııen. IleriCi hareket i cserııerilerm · mollalarm, geriCilerin hareket i.. olarak nitelem ekte, böylece Şahın cı telııçileri oldu.klannı ilin e1aıektedirler. Gene lıf!r lki ayajtıyla dilnya karp-devrim cephesi içinde yer almış buluna n Çinli :revizyo oistlerd a Şahın yımında olduklannı gösterd iler. tran Şahına •İran lıalkJanııın öııderb. olarak ilin eden Çinll hainler den Hua Kua Feng tran zlyımıtiyle bu halkların müeadelesine bilyük bir darbe tııdiıvılştir. Onlara göre devrim in itici gücü İran halklan ve onJ.ann mücadelesl dellll, bu mücade leyi kanla bastıran faşist Şah klili• dir. .

te we

İran halk1anıı.ın davası Kürdistan'lı prolete r dev:ıimcilerin de <!a-

vasıdır. Bu nedenle biz Kuzey Kürdistan'lı

prolete r devrimciler, İran miicadelesinin en milltan destekçılleriyiz. Bu iki neden den ötürü ~. Birinet olarak, Orta doJu:da İran gibi strateji k konı.ımı.ı öneınll bir ülkede ki halk ınücadelesi, empery alizme ve işbirlikçileo rlne dırrbe vurarak, uluıılararası proleteryanın davasına katl<ıda bulunmaktadır. Prolete r enterna syonall zmi gereAince bu mücade leyi kendi davamız .ıayınam:ız bı.ındandır. tkinci olarak İran halklarının mücade lesi İran sömür gecilip darile vurarak , özelde Dojtu Kürdist an' ın, genelin de ifie parçalamııf Küniistan'ın kı.ırtı.ılUf mücade lesine katkıda bulunmaktadır. Bı.ı açıdan bakıJdıllında iklnci neden öncelik le yüklenm e zorunda oldı.ıjtumı.ız yı.ırt.severJ:iiimlzin gereAıdir. ..tran. Kürdistan'ında son 15 yl Içinde, milli devrim ci uyaıış simgeleyen iki önemil olay oldu. Bularda n 1963'te ~iret reisleri öderligi ndeki isyan çok vahfi bir tekilde, ~t birlikle ri, kara ve hava kuvvetleri tırrafıııda:ıı bastınıdı ve binlerce kişi katledil di. 1968 yılında Marksizmden etlıileıım6t küçük burjuva grupları tarafından konulan eyleınkır, Kürdist an halkuıın mücade lesinin gel~ katkıda bulunmı.ı;· tur. Bugün burjuva baaın ve yayın organlarından sık sık adı geçen Kum ve Klı:m.ıı§alı Dollı.t Kil:rdistan'ın en önemli merkez lerinde ndir. Buralar da dini güçleri n etkinlig ine raıtmen, sürdürü len mücade lenin milli nitelik lafunadılı 16ylesıilemez Kuıacıısı Doiıu Kürdis tan halkımızın mücade lesi de umut Yerici bir biçimde geli§mektedir. tran halklarııun Şahs karşı elde ettikler i zaferler i bu halklar m proleterya önderiilindeki zaferin e dönil§ecelli reddedilemez br gerçek ola-

halklannın

rak

kalaı:aktır.

_,._

SA NA T

SA YF AS I

Jl XW E NAT IRS I BER DID I GUNDIYA Bes e ey xw!ıunıjl\ ımllet jı te ev nın e rewa ewa Tu nurovt!n xwe jı gund der.ıd henn nav lıed Ev kuri jaruı. zırav e kety e nava hestıya re nin e dew a Bı! jı sewm gundıyan qet jı we ft ~r H un beg u axa ne, yani xwro ye ınal d gıınd ewa çl\lek wekl un h ran Le lı ber d·~stt!n neya Gotın

m u şiret çı ne sih sal lı ser hev ez dıb6 hewa

e. c

Sed heza r heyf d mexabın çfin heınl badi

et ew

Ser jı pola ft dıl&n we kor e, rut! nııanekır Ta bı şişen sor ıl agır bıdne ber dax d kewa Polperest ın a.xpenıııt ın, gawır ın 1:!6 oı d baxt Guh lı xoşxwan~ me nakın guh dıdın saz ü newa n we dıçın Gotınt! nun plj d xlp ın zwet dı çavt! Şewa i Ne weki ~ Feridıl-Etreş d Sam Gun diya n derxın Jı gundanı tu! d bırçi bıjln Her ewe çav&n we derxın gerçi natır:ııuı jı wa wer bıjl Şerm e Kurd jar d geda bl perçe perçe WIL. dıdU nava vl nake Yekt l ü bawe riyek

ww w. n

hem i Xort d xwe nda dezt bıdın heV, ka:ıbr ü çotk ar Ev beg d axa bı care k bdne k'Gnı. demva. ııer bılınd Hıın gere k rııbn bı heV re 'ftk pıiıngan ü xewa r tama jı hıın lın Bes e çavl!n xwe vema n Heye sih sal kb dıkm em jı we re qtr d ema We lı rneyda.M dıb6nım beııe çaY& we zıwa Ne Mstır d ne gırl, ne tuttın d ne tataıı, . n. Weke xuşk d bıra bın, dewl emen d d xwendeva ne jt beg, Dı nav me de nemtının ne axa Q bıbın yek tıttS DetıtA ıı:we em bıdın beY, dı ı. Bl çepık d lllandın, bı de'lk en d :ned ldl Heml 1:!6jın bı bev re : bıjt yetd tt .•. - cSewra Azad b, 19114 -

ciOERHUN -77 -

KENDİSİNDEN KORXMADAN

KÖYLÖYE 8.\LDIIUB.. Milletin kan içlclai, artık yeter mı ki, k.öylilleri kıwmaıı. Onları göç yoll.aruıa Jı;atman Ölümeili bir hastalık olmupun, dQpnilşün

e. c

Reva

İçine keın.lklerin devrlın1dl.r ilacı

Atasmız

aiz, beyıı!nlr:

Yani mal

et ew

Köylü

salılbl, köy salılbl, altın için ıı:ıeı1 kA.ıkllı1t

lllbl.bl.,

Dilıjnıaıılac

ö~t

veririm,

mıara dJJıedm. oıu yıkbr

Yüz bin kez

yazıklar

~gitmiş

tümü,

o11un

Katanız çelik.tenm.lıJ, ~ Kızgın tlflerle dııtlaııuı. ...

ve para tapıcılan ıı1zl,

ww w. n

Pul

de kör

Gavuriar, dln31zler, bahtııızıar Baz ve ney dlnlenlnls (*) Boıj verlp türkf1lerimlJıa Kazık gibi batıyor delil m1 Gözlerinize dizelerinı Benziyor mu hiç, Fertdül Etreı.ı Ve Sami Şeva'nın (") çalgılann&? Siz kovup durun köyiiileri Çıplak

ve aç yapwnıar diye

Ama korlı.mUJOrlaı" ll.ldeıı. Oyacaklar göllerlniıı1. l"l

AOolaıla beyleı1n

, ..) Arap

eOtenmek ICin

torkıcıkın.

-71-

kullarıdıldan eaiQılar.

mi 1ıaata ve tutııa.1ı:: 1ı:a1ııı1ı kflrtler biri, bin pazça blrlılrlnden Blrllk yok; lld'nln 8liiii1DIL glmılyor blr Inanç El-ele venııellllıılz pnçler ve llJdııılar Köyliller ve bQtQn IIJÇ1ler

Ayıp d~ Bır

te we .c om

Uyanmalı, lıirleıpııellsln.lz

Kaplanlar gtbl. bqı yüce Yalan ocatı olmWJ bu alalar ve beyler

O~turım gilı!:lel1nlll derin uykudan seıılenl.yııiı:uz otuz yıldır; artık

Ha.y'lruarak

yeter

Kuru gözlerle sizi meydanda gördü!fun -

<.Özg'lkii.Uc Devrlmiıı, 1954 -

w. ne

ciOERHUN

·-79-

te we .c om

KA VA YA Yl NL AR I-l KO MU NiS T EN TE RN AS YO NA LD E SÖMtlRGECİLİK MİLLİ

ME SE LE

CIK lYO Rl

w. ne

KA VA YA YI NL AR I-2

AR NA VU TL UK HA LK IN IN ANTi-FASİST

UL US AL

KU RT UL US SA VA SI

C IK I YO R 1