Amsterdam Nieuw West, een belangrijk stuk Amsterdam met bijna 160.000 inwoners, is volop in beweging. Op sociaal vlak is het stadsdeel sterk multicultureel van aard, economisch kent het stadsdeel zowel rijkere buurten, maar ook veel armere buurten. Op cultureel niveau zijn de voorzieningen sober, terwijl er zo’n grote en gevarieerde bevolking woont. Het is ook een stadsdeel waar veel kan en waar veel initiatieven samen met bewoners van alles ondernemen.
Dit is de context waarbinnen de coalitiepartners besloten een gezamenlijk programma te maken. Op verschillende manieren zijn ze bezig om met een rijke diversiteit aan bewoners vorm te geven aan de samenleving in Amsterdam Nieuw West. Van onderop willen ze zo een bijdrage leveren aan de kwaliteit van leven. Het vormgeven van je thuisgevoel is niet altijd gemakkelijk, zeker als je te maken hebt met een snel veranderende omgeving. Door het thema ‘Thuisgevoel’ te kiezen als leidraad die op verschillende manieren herkenbaar is, krijgt het programma een inclusief en verbindend karakter. Het programma is voor iedereen, waaronder Amsterdammers die al sinds jaar en dag in Nieuw West wonen, nieuwkomers met een vlucht verleden en migranten-vrouwen. Er is nog een nieuwe groep in Nieuw West op de radar: jonge creatieve makers, ontwerpers en kunstenaars, deels opgegroeid in het stadsdeel, deels nieuwe bewoners. Zij zoeken naar manieren en kansen om hun idealen en creativiteit maatschappelijk in te zetten. Er wordt veel met hen samen gewerkt om met cultuur als uitgangspunt verbinding te maken tussen mensen.
De opgave is duidelijk. Iedereen moet zich thuis kunnen voelen en hun individuele en collectieve thuisgevoel kunnen creëren in een stadsdeel en wereld die rap aan het veranderen is: ‘Nieuw West Nieuw Thuis’.
Tijdens de zomerschool van Ru Paré konden kinderen uit Nieuw-West deelnemen aan creatieve workshops bij Buurtwerkplaats Noorderhof. Kunstenaar, Claire van der Mee, verzorgde de grafische workshops waarbij er verschillende druktechnieken werden toegepast rondom het thema ‘thuisgevoel.’ Met gastdocent Shanna de Ruiter werden de leerlingen uitgedaagd om te bedenken hoe thuis voelt, proeft, ruikt en smaakt. En na een wandeling in de buurt werden er zonneprints gemaakt van typische gevonden voorwerpen uit Nieuw-West. De lessen werden afgesloten met een workshop zeefdrukken. Deze groep voelt zich vooral thuis in bed, op de bank of tijdens het buitenspelen met vrienden.
Het Verhalen-atelier is een geïntegreerd onderdeel van Nieuw West Nieuw Thuis. Een groep jonge creatieve nieuwkomers van ZID Theater haalt verhalen op bij deelnemers en zet deze om in publieke culturele vormen: voordrachten, sketches en geschreven verhalen. Hiervoor gebruiken ze het VerhalenVanger spel: een methode en gezelschapsspel dat universele thema’s als Familie en Vriendschap op een creatieve manier bespreekbaar maakt.
SEGEN
Eritrea, Vrouw en Vaart
Het was moeilijk om mijn leven in Nederland te beginnen zonder hulp. Familie is toch je belangrijkste steun, maar ik had hier geen familie, ik moest het alleen doen. Maar ik had wel veel geluk hier in de buurt, zodat ik snel dingen samen kon doen met anderen. Daar ben ik heel blij mee.
Een buurman gaf me bijvoorbeeld Nederlandse les, extra les naast mijn cursus. Daarom ben ik ook zo goed geslaagd voor de Nederlandse taal en kon ik snel met mijn studie beginnen. Ik heb gekozen voor MBO sociaal werker. Ik wil anderen mensen helpen zoals ik ben geholpen toen ik hier kwam.
Ik wil hier een nieuwe familie starten in de toekomst. Mijn eigen familie heb ik nu al tien jaar niet gezien. Hierover ben ik elke dag een beetje verdrietig, maar ik moet verder met mijn leven.
En het geluk roept mij. Want ik heb hier vrijheid. Zonder vrijheid kan je niet leven. Soms mis ik mijn land en denk ik bijvoorbeeld terug aan hoe het is als je daar gaat trouwen. Echt heel anders dan hier. Want waar ik vandaan kom is de traditie dat je als bruid op een paard door het dorp of de stad gaat. Iedereen kijkt naar je en je wordt bewonderd. Want je bent onderweg naar je mans huis en dat is een heel bijzonder en feestelijk moment in je leven. Als ik daaraan denk word ik gelukkig en verdrietig tegelijk. Ik kan hier niet op die manier trouwen. Maar ik kan er vast en zeker wel een heel mooi feest van maken, in mijn nieuwe thuisland!
Ik heb ook met de Nieuwjaarsduik meegedaan. Was super leuk, nee helemaal niet koud. We kregen chocolademelk en koekjes, was echt leuk. Er waren meer vrienden van mijn klas en we hadden super lol. En in de zomer doe ik weleens mee met een zeilkamp. Nou, niet echt zeilen, maar we hadden wel echt lol. Je doet steeds net alsof je in het water valt en dan kom je terug in de boot. Ik weet niet zo goed wat thuis is, maar ik hou van water. Misschien kan ik zeggen dat water mijn thuis is, of is dat raar?
ISSAM
Marokko, ZID Theater
Ik ben een Marokkaanse danser, acteur en choreograaf en ik woon nu 3 jaar hier in Amsterdam. Hier is ook ZID Theater gevestigd, de organisatie waarmee ik mijn artistieke carrière in Nederland ben begonnen. In Amsterdam Nieuw-West startte ik mijn nieuwe leven. In deze artistieke stad kon bij mijn vrienden hier in de buurt blijven en genieten van de prachtige omgeving. Ik leerde Nederlands en kon trainen en werken bij ZID.
De straten en markten in deze buurt waren plaatsen waar ik wandelde en de groene ruimtes, de parken en plantsoenen hebben me geholpen om te ontspannen en te mediteren. Ik voel me vrij in dit groene gebied, het geeft me vertrouwen. Ook kon nadenken over de voorstelling die ik wilde maken, een solovoorstelling die later de titel Historia kreeg. Al wandelend heb ik me voorbereid, gewikt en gewogen, gepland hoe ik aan de voorstelling zou werken. En het is gelukt, ik ben erg blij met ‘t resultaat. Ik weet zeker dat die speciale connectie met de groene omgeving me heeft geholpen in die onzekere tijden.
Ik heb me hier ook nooit een vreemdeling gevoeld. Door de vele nationaliteiten en culturele invloeden lijkt het dat iedereen hier thuis is. Ik zag heel veel verschillende gezichten, ik hoorde verhalen van vluchtelingen, ik ontmoette immigranten en Nederlandse mensen, die diversiteit heef me enorm geïnspireerd in mijn artistieke werk.
Ik wist al heel snel: ik ben niet alleen. Ik ben op een plek waar ik mensen herken en ik voel de energie van mensen om me heen. Als danser voel je goed de energie die onder de oppervlakte ligt. Ja, ik voel me hier thuis, want hier kan ik vrij creëren, experimenteren en mijn artistieke taal verder ontwikkelen.
Revue de Paré: een literair variété-programma waar uiteenlopende literaire en culturele tradities elkaar ontmoeten in Ru Paré; met muziek, spoken word, poëzie, dans en theater uit de buurt. The best of Nieuw-West! Met een dansoptreden van het FATE-ensemble van het ZID Theater, Hip Hop artiest en woordkunstenaar Hessel Du Mark, poëzie van Rots, Shanna de Ruiter en Sacha Sybling en een dansoptreden van Julie Ouwehand en Sherise Strang.
In Nieuw West is veel kennis over lokale kruiden. Ze worden geplukt in de publieke ruimte en gebruikt als smaakmaker of vanwege de medicinale werking. Vooral vrouwen met roots in Marokko of Turkije en hun ouders of grootouders bloeien op als ze erover vertellen: geuren, smaken, specifieke recepten en wanneer ze die aten, bijvoorbeeld voor herstel na ziekte of bevalling. Kennis met een sterk cultureel element en die van generatie op generatie overgedragen wordt. Deze kennis is door herbalist en kunstenaar Leoniek Bontje bij emancipatie centrum Vrouw en Vaart opgehaald in een serie workshops en gebundeld in de publicatie ‘De Kruidenmix van Nieuw West’.
Buurtwerkplaats Noorderhof bouwde samen met buurtbewoners een mobiel Kruiden Atelier. Petra heeft zich uitgeleefd met hamer en aambeeld en fantastische metalen kruiden-ornamenten gesmeed, terwijl Akram en Yannis de constructie op zich namen. Het is een mooie reizende tentoonstelling en workshopplek geworden die de verhalen en kennis op een interactieve manier de wereld in brengt. Na een reis door evenementen in het stadsdeel zal hij landen in de Hermitage bij de expositie ‘Collecting the City’ van het Amsterdam Museum.
De Krar is een snaar-instrument uit Ethiopië en Eritrea dat net zoveel gedaantes kent als de mensen die het bespelen. Er is geen juiste manier om een Krar te bouwen, iedereen geeft er z’n eigen vorm aan. De Krar kent een rijke geschiedenis en nog steeds vindt er veel innovatie plaats bij het bouwen van dit instrument. Sommigen kiezen voor traditionele materialen, maar moderne materialen en invloeden mogen gewoon gebruikt worden, dus Krars met onderdelen van een elektrische gitaar of andere instrumenten komen ook voor.
Eritrese Amsterdammer Semere Welday is een professionele Krarspeler die uiteraard z’n eigen instrumenten bouwt. Hij was deelnemer van FATE- Future Academy van ZID Theater. Yannis Roggeveen is maker, workshopdocent en vrijwilligersbegeleider bij Buurtwerkplaats Noorderhof. Samen gaven zij daar een serie workshops waarbij een gemengde groep deelnemers hun eigen Krar hebben ontworpen en gebouwd.
Op Internationale Vrouwendag worden er in buurthuis De Schakel de zogeheten handjes van Fatima gebakken. Gastvrouw Nadia Sbai en design antropoloog Tina Lenz zijn al vroeg aanwezig. ‘We hebben geen programma, we laten het gewoon los.’
De ochtend is georganiseerd door Bakkerij de Eenvoud in samenwerking met emancipatiecentrum Vrouw & Vaart, in het kader van Nieuw West Nieuw Thuis. In het midden van De Schakel staat een grote tafel met bakjes komkommer, kaas, wortelen en tomaten. Haaks daarop staan twee baktafels op wielen. En daartussen praten, lachen, kneden en bewegen alle vrouwen die er deze ochtend zijn. Naast de vaste bezoekers zijn ook de vrouwen van Vrouw & Vaart uitgenodigd. Het begin van de lente is voelbaar, zo in het zonlicht en met de handen in het deeg. ‘Nee, nee,’ lacht iemand, ‘Niet zo! Die vingers moeten bij elkaar!’ Hilariteit alom als er een handje met zes vingers op tafel wordt gelegd. Haha, altijd handig, een extra vinger.
Peik brengt een schaar, zo kunnen de vingers losgeknipt en kan er ruimte komen tussen de vingers. Straks, al ze de oven ingaan moet het niet een grote homp hand worden, vandaar.
Het idee voor deze ochtend is geïnspireerd op een religieus beschermingsritueel uit Kreta. Ieder jaar op 17 januari kneden mensen daar lichaamsdelen van deeg. Ze bakken alles in de oven en vragen God dan om hulp, voor mensen die dat kunnen gebruiken omdat ze ziek zijn bijvoorbeeld. Deze gedachte heeft Tina meegenomen naar Bakkerij de Eenvoud met het plan om hier ook zulke bijeenkomsten te gaan organiseren. Maar vandaag is de eerste keer en bovendien is het Vrouwendag, daarom hebben Tina en Nadia bedacht om Fatima handjes te bakken. Het handje van Fatima is een beschermend symbool. ‘Het is wereldwijd onder heel veel vrouwen bekend, vandaar dat we het voor Vrouwendag hebben ingezet. De hand die trouw en geduld symboliseert en beschermt tegen het boze oog.’ deeghandjes op de tafel.
Tekst: Karin Stroo Foto: Tina Lenz
Nadia glimlacht: ‘Als symbool van bescherming past het wel bij deze dag. Het is natuurlijk bijgeloof, dat weten we wel. Maar toch…’ Het is fijn om met zoveel vrouwen iets moois te maken, dat vindt Nadia belangrijk, dat iedereen samen is en erbij mag horen. Tina knikt: ‘We willen liefde uitstralen en mensen raken met de eenvoud van brood en deeg.’
Intussen is het een kakofonie aan vrouwenstemmen in De Schakel. Het zijn vrouwen uit alle windstreken, hoewel de meesten nu in Nieuw West hun thuis hebben gevonden. Zonder omhaal beginnen ze met het kneden van het deeg en het vormen van de handjes van Fatima, alsof ze dit iedere dag doen. Guey (33) duwt met een vormpje een afdruk van een Fatima handje in de deeghand. Ze komt uit Eritrea, woont bijna vier jaar in Nederland en vindt het heel leuk om nieuwe mensen te leren kennen op deze ochtend. Tegenover haar aan de baktafel staat Rosa (52) uit Colombia. Daarnaast is Comfort (45) bezig. Geconcentreerd en zwijgend met de blik onafgebroken op haar handen die het deeg vormen.
Wanneer ze later die ochtend de pan afwast waar het deeg in heeft gezeten glimlacht ze breed: ‘De school heeft mij gestuurd, ik ben hier voor de eerste keer. Ik vind het leuk om te doen, ja echt! Al die mensen, iedereen is bezig om handen te maken.’ De school waar Comfort het over heeft is de eenjarige opleiding Dienstverlening in de Hospitality van het ROC in samenwerking met Vrouw & Vaart, bedoeld om meer vrouwen – en mannen- op een laagdrempelige manier aan het werk te krijgen. Veel vrouwen die er vandaag zijn volgen deze opleiding. Ook Stella (44) uit Birma. Ze staat naast Zoubida aan de baktafel en kijkt hoe zij het deeg vormt en doet het dan zo goed mogelijk na. Zoubida, kok bij Vrouw & Vaart, kneedt het deeg voor brood. Zij zorgt dat er voor alle vrouwen genoeg eten is vandaag. ‘Het is mijn vak,’ zegt ze en ze legt de broodjes een voor een op de bakplaat. ‘Voor sommige vrouwen is Internationale Vrouwendag belangrijk maar voor mij…Ik ben een alleenstaande moeder en heb drie kinderen in mijn eentje opgevoed. Ik heb het altijd druk en kan nooit genieten van een moment voor mezelf.’
De temperatuur in De Schakel loopt op en er worden wat ramen opgezet. De witte vitrage wappert geruisloos in de wind. Iemand roept dat de eerste broodjes gebakken zijn. ‘Dames! Aan tafel!’ Op dat moment komt de tweede groep binnen, zo’n vijftien vrouwen zijn komen lopen vanaf Vrouw & Vaart, samen met directeur Marlijn van de Pol. Het voegt zich vanzelf, in een handomdraai zit de hele tafel vol vrouwen en worden er broodjes opengesneden en belegd voor elkaar en voor zichzelf.
‘Nee, we hebben geen programma vandaag,’ zegt Nadia, ‘We laten het gewoon los, dat is het makkelijkste.’ ‘Precies,’ knikt Tina, ‘Laat het los. We gaan eten. We gaan zo de handen bakken in de oven en daarna kijken we verder.’ Er is één moment dat Peik, die nagenoeg de hele ochtend in de hal bij de oven blijft, het woord neemt. Om te vertellen dat de bakkerij iedere dinsdag geopend is. ‘We stoken de oven om acht uur op en om half tien, tien uur is de oven heet genoeg om te bakken.’ Een dame vraagt met luide stem: ‘Kost het geld of is het gratis? Als het gratis is, kom ik wel.’ De oven is gratis, je moet wel je eigen deeg meenemen. Geroezemoes onderling. Oh ja, ja, en ja, dat zien de vrouwen wel zitten, brood bakken met elkaar. ‘Voel je vooral welkom,’ roept Peik, ‘en mannen mogen ook komen. Vandaag natuurlijk niet maar volgende week weer wel. Dank jullie wel!’ De vrouwen applaudisseren en vervolgen hun onderlinge gesprekken. Rigat (29) en Selamawie (38) wonen bij elkaar in de buurt en volgen ook de Hospitality opleiding. De Nederlandse taal vinden ze lastig, maar de opleiding vinden ze leuk. En vandaag, zoveel vrouwen bij elkaar dat vinden ze ook bijzonder. ‘Gezellig,’ zegt Rigat, ‘mijn huis is vlakbij. Ik denk dat wij nog wel een keer komen.’ En dan, als het ongeveer tijd is om af te sluiten en te vertrekken heeft een aantal
‘Al die Fatima- handen samen, dit gaat over collectieve verbeelding. Het spelen met deeg en de onvoorspelbaarheid die daarin zit, dat vind ik het leuke hieraan. Het is echt in zijn eenvoud iets creëren zonder dat er iemand drempelvrees hoeft te hebben. Het raakt iedereen, dat vind ik zo mooi aan Bakkerij De Eenvoud. Brood is zo universeel, dat voel ik dan heel sterk. Vooral met al die vrouwen hier in De Schakel.’
Ze slaat haar armen om Nadia heen. Samen willen ze graag nog meer ontmoetingen organiseren. ‘Misschien de volgende keer met iets meer plan?’ vraagt Tina. Nadia, terwijl ze haar schort afdoet: ‘Kan. Maar dan maak je een plan en dan loopt het toch anders.’
Tina, lachend: ‘Altijd. Insjallah!’
Zwerfvuil is een groeiend probleem. Steeds meer bewoners in Nieuw-West nemen het initiatief om de wijk schoon te krijgen en te houden. Samen Wonen Samen Leven en Buurtwerkplaats Noorderhof hebben al deze buurtinitiatieven in het netwerk Vuilnis Oproer Nieuw-West bijeengebracht.
Omdat het zwerfvuil, los van de logistieke problematiek, ook voortkomt uit sociaal gedrag, mentaliteit en bewustzijn is het nodig om ook op dit vlak veranderingen op gang te krijgen. Met creativiteit kan er een nieuwe blik ontstaan. Zo richtte Buurtwerkplaats Noorderhof een plastic recycling fabriekje in om met allerlei groepen te experimenteren met plastic als grondstof. De vrijwilligers van het Sociaal Cultureel Klusteam produceerde bijvoorbeeld een serie unieke tegels. Plastic uit de bosjes siert nu onherkenbaar de muren van ontmoetingsplek KasKeerweer.
ONBEKEND TERREIN
Shanna de Ruiter
ik geef je een naam van onbekend terrein door hekken verborgen tast ik af de zone waar ik comfortabel lig strekt zich uit ik wil borden zetten die wegwijs maken maar zonder weg vertel je meer druppels vallen ze vullen ze mijn hoofd als white noise ruist het hier
