Theorems EMST National Museum of Contemporary Art ~ Exhibition 2018 co-curated by Sozita Goudouna by Sozita

Δ Ι Ε Θ Ν Η Σ Ε Ν Ω Σ Η Κ Ρ Ι Τ Ι Κ Ω Ν Τ Ε Χ Ν Η Σ A I C A – Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Ο Τ Μ Η Μ Α I N T E R N A T I O N A L A S S O C I A T I O N O F A R T C R I T I C S – G R E E K S E C T I O N

theorimata

NATIONAL MUSEUM OF CONTEMPORARY ART

2018

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΕΘΝΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

Παραγωγικά και Αξιωματικά Συστήματα Deductive and Axiomatic Systems

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ CONTRIBUTORS

Διεύθυνση έκθεσης

Exhibition Director

Οργανωτική Επιτροπή και επιμέλεια έκθεσης

Organizational and Curatorial Committee

Το Διοικητικό Συμβούλιο της AICA Hellas: Εμμανουήλ Μαυρομμάτης, Σταμάτης Σχιζάκης, Άρτεμις Ποταμιάνου, Φαίη Τζανετουλάκου, Σωζήτα Γκουντούνα και τα μέλη της AICA: Μπία Παπαδοπούλου και Λίνα Τσίκουτα

The Board of AICA Hellas: Emmanuel Mavrommatis, Stamatis Schizakis, Artemis Potamianou, Faye Tzanetoulakou, Sozita Goudouna and the AICA members: Bia Papadopoulou and Lina Tsikouta

Αρχιτεκτονικός σχεδιασμός έκθεσης

Architectural Design

Ηρώ Νικολακέα

Iro Nikolakea

Επιμέλεια κειμένων τοίχου και σήμανση

Wall texts

Σταμάτης Σχιζάκης

Stamatis Schizakis

Επιμέλεια καταλόγου

Catalogue Editors

Εμμανουήλ Μαυρομμάτης, Μπία Παπαδοπούλου, Άρτεμις Ποταμιάνου

Emmanuel Mavrommatis, Bia Papadopoulou, Artemis Potamianou

Αισθητική αντίληψη και οργάνωση καταλόγου

Aesthetic conception and graphic design of the catalogue

Εμμανουήλ Μαυρομμάτης σε συνεργασία με τον Μιχάλη Κύρκο και τη συμβολή της Βασιλικής Βαγενού

Emmanuel Mavrommatis in collaboration with Michalis Kyrkos with the contribution of Vassiliki Vayenou

Επικοινωνία, Γραφείο Τύπου ΕΜΣΤ

Communication, Press Office EMST

Κασσιανή Μπένου, Δέσποινα Μπαραμπούτη

Kassiani Benou, Despoina Barabouti

Γραμματεία και Γραφείο Διεύθυνσης ΕΜΣΤ

Secreteriat and Director’s Office EMST

Έλενα Ανδρέου, Δέσποινα Κωνσταντινίδου, Άννα Μυκονιάτη

Elena Andreou, Despoina Konstantinidou, Anna Mikoniati

Διοικητικές και Οικονομικές Υπηρεσίες ΕΜΣΤ

Administrative and Financial Services EMST

Κωνσταντίνος Κοντογιάννης, Δέσποινα Παγώνη, Χρήστος Πράνταλος, Οδυσσέας Στεργίου

Konstantinos Kontogiannis, Despoina Pagoni, Christos Prantalos, Odysseas Stergiou

Μεταφορά / Ανάρτηση

Transportation / Exhibition installation

με την ευγενική συμπαράσταση της Swift

with the kind support of Swift

Η έκθεση «Παραγωγικά και Αξιωματικά Συστήματα» είναι παραγωγή (2018) της AICA Hellas, Ελληνικό Τμήμα της Διεθνούς Ένωσης Κριτικών Τέχνης AICA

The exhibition “Deductive and Axiomatic Systems” is a production (2018) of AICA Hellas, Greek Section of the International Association of Art Critics AICA.

ISBN: 978-960-86831-5-0 © AICA Hellas © Κείμενα: οι συγγραφείς

ISBN: 978-960-86831-5-0 © AICA Hellas © Texts: the authors

Κατερίνα Κοσκινά

Katerina Koskina

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ CONTENTS

Η AICA Hellas ευχαριστεί θερμά τη διευθύντρια του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης κυρία Κατερίνα Κοσκινά και το Διοικητικό Συμβούλιο του Μουσείου για τη συμβολή τους σε αυτή την έκθεση και την φιλοξενία της. Εννοείται ότι οι ευχαριστίες απευθύνονται επίσης στο προσωπικό του Μουσείου που εργάστηκε σκληρά για την υλοποίηση αυτής της έκθεσης. Ευχαριστούμε επίσης θερμά τον Νίκο Βερνίκο, τον Ζαχαρία Πορταλάκη και τον Παντελή Τσάτση για την χορηγία τους για τον κατάλογο της έκθεσης καθώς και τον χορηγό που ζήτησε να διατηρηθεί η ανωνυμία του. Επίσης την εταιρεία Swift για τη μεταφορά και ανάρτηση των έργων καθώς και τον Μάνο Λυγνό για την υλοποίηση της αρχιτεκτονικής διαμόρφωσης του χώρου. Τέλος, ευχαριστούμε από καρδιάς όλους τους επιμελητές και καλλιτέχνες της έκθεσης.

Θ Α Π Ρ Ο Σ Τ Ε Θ Ο Υ Ν Α Γ ΓΛ Ι Κ Α

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Κατερίνα Κοσκινά...................................................... 6 Εμμανουήλ Μαυρομμάτης ....................................... 8 Καλλιτέχνες / Επιμελητές.......................................12 Πρόταση οργανωτικής επιτροπής.........................14 Δημήτρης Αληθεινός ........................................14 Θόδωρος, γλύπτης............................................16 Μάριος Σπηλιόπουλος .....................................18 Γιώργος Χαρβαλιάς...........................................20 Σωζήτα Γκουντούνα ................................................22 Άννα Λάσκαρη...................................................22 Μάρω Μιχαλακάκου ........................................24 Αιμιλία Παπαφιλίππου .....................................26 Χάρις Κανελλοπούλου ............................................28 Κώστας Βαρώτσος ............................................28 Κωνσταντίνος Ξενάκης ...................................30 Νίνα Παπακωνσταντίνου ................................32 Λένα Κοκκίνη ...........................................................34 Δημήτρης Τράγκας............................................34 Τάσος Κουτσουρής ..................................................36 Νίκος Παπαδόπουλος ......................................36 Χριστόφορος Μαρίνος ...........................................38 Νίκη Γκουλέμα ...................................................38 Eμμανουήλ Μαυρομμάτης .....................................40 Θανάσης Πάλλας..............................................40 Παναγιώτης Τανιμανίδης ................................42 Τάσσος Τριανταφύλλου ...................................44 Μπία Παπαδοπούλου..............................................46 Γιάννης Ζιώγας ..................................................46 Νίκος Τρανός .....................................................48 Έρση Χατζηαργυρού.........................................50 Μιλτιάδης Μ. Παπανικολάου ................................52 Κωστής ...............................................................52 Γιώργος Τσακίρης..............................................54

Άρτεμις Ποταμιάνου ...............................................56 Άγγελος Αντωνόπουλος ..................................56 Βασίλης Μπαλάσκας ........................................58 Γιώργος Παπαδάτος .........................................60 Κωνσταντίνος Πρώιμος..........................................62 Ευγενία Αποστόλου .........................................62 Γιώργος Χατζημιχάλης .....................................64 Σταμάτης Σχιζάκης...................................................66 Άρης Προδρομίδης ...........................................66 Αθηνά Σχινά..............................................................68 Ιάνθη Αγγελίογλου ...........................................68 Ειρήνη Γρηγοριάδου .........................................70 Μαρία Λουίζου ..................................................72 Φαίη Τζανετουλάκου ..............................................74 Δημήτριος Αντωνίτσης.....................................74 Νίκος Ποδιάς .....................................................76 Άρτεμις Ποταμιάνου ........................................78 Λίνα Τσίκουτα ..........................................................80 Γιώργος Διβάρης ...............................................80 Βάλλυ Νομίδου .................................................82 Άγγελος Σκούρτης ............................................84 Μίλτος Φραγκόπουλος...........................................86 Κέλλυ Μενδρινού .............................................86 Κλέα Χαρίτου ...........................................................88 Πάκυ Βλασσοπούλου .......................................88 Χρυσάνθη Κουμιανάκη ....................................88 Κοσμάς Νικολάου .............................................88 Άννα Χατζηγιαννάκη ..............................................92 Μπάμπης Βενετόπουλος .................................92 Απόστολος Λουφόπουλος ..............................92 Κωνσταντίνος Τηλιγάδης ................................92 Κώστας Χριστόπουλος ...........................................98 Βαγγέλης Γκόκας ..............................................98 Γιώργος Γυπαράκης.........................................100 Νίκος Καναρέλης ............................................102

CONTENTS

Katerina Koskina........................................................ 7 Emmanuel Mavrommatis......................................... 8 Artists / Curators......................................................12 Proposed by the organizational committee .........14 Dimitris Alithinos .............................................14 Theodoros, sculptor ..........................................17 Marios Spiliopoulos ..........................................18 George Î&#x2014;arvalias...............................................20 Sozita Goudouna .....................................................22 Anna Lascari ......................................................22 Maro Michalakakos ..........................................24 Î&#x2018;emilia Papaphilippou ....................................26 Charis Kanellopoulou .............................................28 Costas Varotsos .................................................28 Constantin Xenakis ..........................................31 Nina Papaconstantinou....................................31 Lena Kokkini ............................................................34 Dimitris Tragkas................................................34 Tassos Koutsouris ....................................................36 Nikos Papadopoulos .........................................36 Christopher Marinos...............................................38 Niki Gulema.......................................................38 Emmanuel Mavrommatis.......................................40 Thanasis Pallas ...................................................40 Panagiotis Tanimanidis ....................................42 Tassos Triandafyllou .........................................44 Bia Papadopoulou....................................................46 Yannis Ziogas .....................................................46 Nikos Tranos ......................................................48 Ersi Hatziargyrou ..............................................50 Miltiades M. Papanikolaou ....................................52 Costis...................................................................52 Yorgos Tsakiris...................................................54

Artemis Potamianou ...............................................56 Angelos Antonopoulos ....................................56 Bill Balaskas .......................................................58 Giorgos Papadatos ............................................60 Constantinos Proimos ............................................62 Eugenia Apostolou............................................62 George Hadjimihalis.........................................64 Stamatis Schizakis ....................................................66 Aris Prodromidis ..............................................66 Athena Schina...........................................................68 Ianthi Aggelioglou ............................................68 Eirini Grigoriadou ............................................70 Maria Louizou ...................................................72 Faye Tzanetoulakou .................................................74 Dimitrios Antonitsis .........................................74 Nikos Podias ......................................................76 Artemis Potamianou ........................................78 Lina Tsikouta ............................................................80 Giorgos Divaris..................................................80 Valli Nomidou ...................................................82 Angelos Skourtis ...............................................84 Miltos Frangopoulos ...............................................86 Kelly Mendrinou ...............................................86 Klea Charitou ...........................................................88 Paky Vlassopoulou............................................89 Chrysanthi Koumianaki ..................................89 Kosmas Nikolaou ..............................................89 Anna Hatziyiannaki ................................................92 Babis Venetopoulos ..........................................93 Apostolos Loufopoulos ....................................93 Konstantinos Tiligadis .....................................93 Kostas Christopoulos ..............................................98 Vangelis Gokas ..................................................98 Giorgos Gyparakis ..........................................100 Nikos Kanarelis ...............................................102 5

ΚΑΤ Ε ΡΙ ΝΑ ΚΟΣ Κ Ι ΝΑ KAT E R I NA KO SK I NA

Πριν από 42 χρόνια, στις 19 Φεβρουαρίου 1976 εγκαινιάστηκε, στην Αίθουσα Τέχνης Αθηνών της Μαριλένας Λιακοπούλου, η έκθεση «Διαδικασίες / Συστήματα» από την ομώνυμη ομάδα, η οποία αποτελούνταν από τους καλλιτέχνες Όπυ Ζούνη, Μιχάλη Κατζουράκη, Γιάννη Μίχα, Γιάννη Μπουτέα, Μπία Ντάβου, Παντελή Ξαγοράρη και Ναυσικά Πάστρα, καθώς και από τον ιστορικό τέχνης Εμμανουήλ Μαυρομμάτη. Η έκθεση αυτή στη γκαλερί, σηματοδοτεί για τον ελλαδικό χώρο την εμφάνιση ενός νέου τύπου κριτικού τέχνης: αυτού που δεν ασχολείται μόνον με την αποτίμηση του καλλιτεχνικού έργου και την κριτική του, αλλά που συνεργάζεται με τους καλλιτέχνες για τη δημιουργία εκθέσεων, διερευνώντας τον κοινό θεωρητικό παρονομαστή που προκύπτει από τα ίδια τα έργα. Εμφανίστηκε δηλαδή τότε, αυτός που σήμερα αποκαλούμε «επιμελητή» έκθεσης. Έπειτα από τέσσερις δεκαετίες, το ελληνικό τμήμα της Διεθνούς Ένωσης Κριτικών Τέχνης AICA Ελλάς επιχειρεί τη δημιουργία ενός νέου θεσμού, έχοντας σε αυτήν του την πρωτοβουλία συνεργάτη και συμπαραστάτη του το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης. Ο ομότιμος εν τω μεταξύ καθηγητής κ. Εμμανουήλ Μαυρομμάτης, Πρόεδρος της AICA Ελλάς και εμπνευστής της έκθεσης «Θεωρήματα», είναι ένας εκ των επιμελητών. Η πρώτη διοργάνωση αυτής της έκθεσης που φιλοδοξεί να διοργανώνεται ανά διετία, είναι το αποτέλεσμα της συλλογικής επιμέλειας μιας ομάδας μελών του σωματείου. 18 άτομα επιλέγουν καλλιτεχνικές προτάσεις, ανεξάρτητα από οποιονδήποτε άλλο παράγοντα που επιδρά στην καλλιτεχνική δημιουργία. Παραγωγικά και Αξιωματικά Συστήματα, τιτλοφορείται η πρώτη εκδοχή του φιλόδοξου όσο και αναγκαίου θεσμού, που παραπέμπει στην καθαρή επιμέλεια, αυτήν που προκύπτει από τη συνάντηση του καλλιτεχνικού έργου και του καθαρού κριτικού λόγου. Αναγνωρίζοντας τους κοινούς στόχους στην υποστήριξη, προβολή και μελέτη της καλλιτεχνικής δημιουργίας, το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης συνεργάζεται με την AICA Ελλάς στην υλοποίηση των «Θεωρημάτων» και καλωσορίζει τα μέλη του παλαιότερου ελληνικού συλλογικού οργάνου επαγγελματιών θεωρητικών της τέχνης, ανοίγοντας τους χώρους του σε αυτό το νέο, ενδιαφέρον και πλουραλιστικό εγχείρημα.

ΚΑΤ Ε ΡΙ ΝΑ ΚΟΣ Κ Ι ΝΑ KAT E R I NA KO SK I NA

Forty two years ago, on the 19th of February 1976, the exhibition “Processes/Systems” by the homonymous group, held its opening at Marilena Liakopoulou’s Athens Art Gallery. The group consisted of the artists Opy Zouni, Michalis Katzourakis, Yiannis Michas, Yiannis Bouteas, Bia Davou, Pantelis Xagoraris and Nausica Pastra, as well as the art historian Emmanuel Mavrommatis. This gallery exhibition marks the debut of a new type of art critic in Greece: one that does not only deal with the appreciation of the artwork and its criticism, but collaborates with the artists to create exhibitions, exploring the common theoretical denominator that results from the works themselves. It was then, that a new idea and concept emerged concerning the role of an art critic as a “curator”. After four decades, the Greek section of the International Art Critics Association AICA Hellas is attempting to create a new institution, having the collaboration and support of the National Museum of Contemporary Art in its initiative. Professor Emeritus Emmanuel Mavrommatis, President of AICA Hellas and inspirer of “Theorimata”, is one of the curators. The first realization of this exhibition, which aspires to be held every two years, is the result of the collective curatorial work of a group of members of the Association. 18 curators select artistic proposals, independently from any other factor that influences artistic creation. The title of the first version of the both ambitious and necessary institution is Deductive and Axiomatic Systems and refers to pure curatorship arising from the meeting of the artistic work with pure critical discourse. Recognizing the common goals in supporting, promoting and studying artistic creation, the National Museum of Contemporary Art collaborates with AICA Hellas in the realisation of Theorimata, and welcomes the members of the oldest Greek body of professional art theoreticians, opening its premises to this new, interesting and pluralist undertaking.

Ε Μ Μ Α Ν Ο Υ Η Λ Μ ΑΥ Ρ Ο Μ Μ ΑΤ Η Σ E M M A N U E L M AV R O M M AT I S

H έκθεση της AICA Ελλάς που παρουσιάζεται στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (ΕΜΣΤ) χάρη στην πρωτοβουλία της Διευθύντριας του Μουσείου Κατερίνας Κοσκινά και του Διοικητικού του Συμβουλίου, είναι το αποτέλεσμα μιας μακράς και δύσκολης ομαδικής εργασίας η οποία απαιτούσε χρόνο και συντονισμό. Ευχαριστώ πάρα πολύ, –ευχαριστώ ιδιαίτερα– τον Σταμάτη Σχιζάκη, την Άρτεμι Ποταμιάνου, την Φαίη Τζανετουλάκου και την Σωζήτα Γκουντούνα, μέλη του διοικητικού συμβουλίου της AICA Ελλάς καθώς και τους συνεργάτες μας, μέλη του σωματείου, Μπία Παπαδοπούλου και Λίνα Τσίκουτα, για τον ενθουσιασμό με τον οποίο αντιμετώπισαν το πρόγραμμα και για την αμέριστη, την πρακτική και τη θεωρητική τους υποστήριξη της ιδέας. Επίσης, τον Γιάννη Λουκά που συμπαραστάθηκε γραμματειακά, στην διάρκεια του προγράμματος. Σχηματίσαμε μια πολύ δημιουργική και συντονισμένη ομάδα. Επίσης, όπως είναι φυσικό, όλες οι ευχαριστίες μας απευθύνονται στο Μουσείο το οποίο μας υποστήριξε και μας φιλοξένησε. Η έκθεση αυτή ξεκίνησε από την ιδέα ότι μολονότι η AICA Ελλάς συγκεντρώνει το σύνολο σχεδόν των θεωρητικών, των ιστορικών και των κριτικών τέχνης του ελληνικού χώρου, δεν έχει θεσμοθετήσει ένα βήμα, μια δική της πρόσβαση με δικές της πρωτοβουλίες και με προτάσεις, στο κοινωνικό περιβάλλον. Αυτό το πεδίο είναι πολύ σημαντικό για την γνωριμία και για την ενίσχυση, –και στη συνέχεια για τη διάδοση– του ελληνικού εικαστικού δυναμικού και ιδιαίτερα, ως προς νέους καλλιτέχνες που μαζί με παλαιότερους, θα αναδείκνυαν το έργο τους. Στη συνέλευση η οποία πραγματοποιήθηκε τον Φεβρουάριο 2016 είχα προτείνει τη δημιουργία ενός διετούς θεσμού της AICA Ελλάς, που θα είχε την ονομασία Θεωρήματα και στον οποίο θα συμμετείχαν με προτάσεις, αποκλειστικά τα μέλη της AICA. Η ονομασία Θεωρήματα προέρχεται από τον τίτλο μιας περιοδικής έκδοσης που είχα καταθέσει και σκόπευα να πραγματοποιήσω αλλά που τελικά δεν έγινε και τον οποίο παραχώρησα στην AICA Ελλάς με την ευχή να παραμείνει πάντοτε ως το δικό της έμβλημα, ως η δική της ιδιοκτησία στην περιοχή των ελληνικών 8

The exhibition of AICA Hellas, hosted at the National Museum of Contemporary Art (EMST) thanks to the initiative of the Museum’s director, Katerina Koskina, and its Board of Trustees, is the fruit of a long and arduous team effort that required time and coordination. My special thanks to Stamatis Schizakis, Artemis Potamianou, Faye Tzanetoulakou and Sozita Goudouna, members of the Board of AICA Hellas, as well as our associates and AICA Hellas members Bia Papadopoulou and Lina Tsikouta for their enthusiastic reception of the project and their unstinting practical and theoretical support to the idea. Also, Yannis Loukas for his administrative support throughout the project. We formed a very creative and well-coordinated team. Naturally, all our thanks go to the Museum for hosting and supporting us. This exhibition started off from the idea that although AICA Hellas accounts for virtually all art theoreticians, historians and critics in Greece it has not instituted a forum of its own through which to address society and present its initiatives and propositions. This is crucial in terms of presenting, supporting and disseminating Greek art, particularly for young artists who could thus get to promote their work next to that of their older colleagues. In our session of February 2016 I had proposed a biennial event by AICA Hellas which would be called Theorimata and would be open to the propositions of AICA members exclusively. The name Theorimata comes from the title I had registered for a periodical I intended to start but never did; I handed over the rights to AICA Hellas with the wish that it remain forever as its own emblem, its own copyright in the field of Greek art institutions. The idea behind the publication was that artistic work is a predominantly theoretical proposition which is judged upon its internal cohesion and consistency. As a Greek term from the discipline of logic, Theorimata (in English Theorems) had been used by the philosophers of Miletus and constitutes an integral part of Greek analytical philosophy. It involves two elements: a. the recognition of a proposition as the product of reasoning;

εικαστικών θεσμών. Η ιδέα της έκδοσης ήταν ότι η καλλιτεχνική εργασία είναι κατεξοχήν θεωρητική πρόταση της οποίας κρίνεται η εσωτερική της συνοχή και η συνέπεια. Είχα χρησιμοποιήσει, ως τίτλο, τον ελληνικό όρο της λογικής, Θεωρήματα, τον οποίο χρησιμοποίησαν και οι Μιλήσιοι φιλόσοφοι και ο οποίος αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της ελληνικής αναλυτικής φιλοσοφίας. Περιέχει δύο στοιχεία: α. την αναγνώριση μιας πρότασης ως προϊόν συλλογισμού, β. την πρόταση εκείνη η οποία στηρίζεται σε ένα αξίωμα ως η συνέπειά του. Τα θεωρήματα είναι βασικός όρος της Φιλοσοφίας των Μαθηματικών και της Λογικής. Με γνώμονα την ιδέα ότι η καλλιτεχνική πρόταση είναι επίσης το προϊόν μιας σκέψης, μιας ανάλυσης και όχι απλά μιας έκφρασης, πρότεινα να χρησιμοποιηθεί ο όρος Θεωρήματα […] ως η ονομασία αυτού του θεσμού που θα προσανατόλιζε στο πνεύμα της σύγχρονης τέχνης, να είναι αναλυτική διαδικασία. Η ονομασία προσανατολίζει και ως προς την κατεύθυνση της τέχνης που διαμορφώνεται ως προς μια συλλογιστική, θεωρητική διαδικασία και ειδικεύει τον θεσμό προσδίδοντας κάθε φορά μια ειδική προσωπικότητα στην εκάστοτε παρουσίαση. Θα μπορούσε ο όρος να χρησιμοποιηθεί ως Θεωρήματα 2018, Θεωρήματα 2020 κλπ. Προτείνεται, αν η πρόταση γίνει δεκτή, το σήμα της έκθεσης να είναι το γράμμα Θ στην κλασική πρώτη ελληνική γραμματοσειρά ελζεβίρ, μέσα σε ένα κύκλο. Εννοείται ότι ο τίτλος αυτός μπορεί να αποτελέσει την ονομασία περιοδικών εκδόσεων σχετικών με την έκθεση κλπ. […]. Εκείνο που ενδιαφέρει σ’αυτό το πρόγραμμα που έγινε ομόφωνα δεκτό από όλους, είναι να έχει η καλλιτεχνική παρουσίαση συνέπεια, καθαρότητα και αντιστοιχία μεταξύ εκείνου που λέγεται γι αυτό το οποίο δείχνεται αφενός, αλλά και να δείχνει σαφώς αφετέρου ότι αυτό το οποίο δείχνεται εννοεί και υλοποιεί πράγματι εκείνο το οποίο λέγεται. Θα προστεθεί ότι η αναγκαιότητα που προτείνεται ως προβληματισμός για τους καλλιτέχνες έχει συνάφεια με τον πολιτισμό που έχει διαμορφωθεί στην ιστορία αυτού του τόπου και είναι σχετικός

b. a proposition based on an axiom as its consequence. Theorimata is a fundamental term of the Philosophy of Mathematics and Logic. Given that an artistic proposition is also the product of reasoning, of analysis and not merely an expression, I proposed that the term Theorimata be used […] as the title of this institution that would point to the spirit of contemporary art as an analytical process. The title points also to an art shaped on the basis of a theoretical reasoning and can invest each event with a specific personality. It can be used in the form of Theorimata 2018, Theorimata 2020, etc. Should the proposal be accepted, I suggest that the trademark of the event could be a capital theta (Θ) in the classic Elzevir font, the first Greek typeface, set within a circle. It follows that this title can be used in periodical publications on the exhibition, and so on. […]. What matters in this project, which was unanimously approved, is for the artistic presentation to be consistent and clear. On the one hand, what is said and what is shown must correspond; on the other, what is shown must be clearly seen to mean and implement what is said. I should add that the necessity proposed as a quest for the artist is linked to the culture developed in the history of this land and relates to the discipline of logic. In contrast with seeking to adapt and readapt to the prevailing artistic trends and expressions, here or elsewhere, these thoughts initially lead to introversion: to the need to know precisely who we are, how we think and what we think, irrespective of painting styles, objects, behaviours, tests, words, visual or kinetic records or any other modes of expression. The presentation of the problem and its potential solution: that is the question—the object of art teaching. In the history of art, not everything began with the intention of becoming universal, and not everything was started as universal: they were local, and it was because of their inner necessity that they became universal. The theme I proposed for Theorimata 2018 was 9

Ε Μ Μ Α Ν Ο Υ Η Λ Μ ΑΥ Ρ Ο Μ Μ ΑΤ Η Σ E M M A N U E L M AV R O M M AT I S

με την επιστήμη της λογικής. Σε αντίθεση προς την αναζήτηση προσαρμογής και αναπροσαρμογής στις εκάστοτε κυριαρχούσες καλλιτεχνικές εκφράσεις και περιγραφές –εδώ ή αλλού–, αυτές οι σκέψεις τείνουν αρχικά προς μια εσωστρέφεια, δηλαδή να γνωρίσουμε ποιοι ακριβώς είμαστε εμείς οι ίδιοι, πως σκεπτόμαστε και τι σκεπτόμαστε, ανεξάρτητα από τα είδη ζωγραφικής, αντικείμενα, συμπεριφορές, κείμενα, λέξεις, οπτικές κινητικές καταγραφές ή οποιεσδήποτε άλλες εκφράσεις. Η διατύπωση του προβλήματος και η ενδεχόμενη λύση του, είναι το ερώτημα, –είναι το αντικείμενο της καλλιτεχνικής διδασκαλίας. Στην ιστορία της τέχνης δεν ξεκίνησαν όλα με την πρόθεση να είναι παγκόσμια ή δεν ξεκίνησαν ως παγκόσμια, –ήταν τοπικά και εξαιτίας της εσωτερικής τους αναγκαιότητας, έγιναν παγκόσμια. Το θέμα της πρότασης την οποία παρουσίασα για τα Θεωρήματα 2018, ήταν, Παραγωγικά και Αξιωματικά Συστήματα. Η κεντρική ιδέα ήταν ότι η AICA θα προτείνει προγραμματισμούς δράσεων που θα αποβλέπουν να παροτρύνουν τους καλλιτέχνες στην διατύπωση προβλημάτων, στην παραγωγή αναλύσεων των προβλημάτων και στην πρόταση λύσεων και νέων προβλημάτων και νέων λύσεων των προβλημάτων που προκύπτουν από τις αναλύσεις. Τα Θεωρήματα 2018, θα μπορούσαν να είναι η αρχή μιας εν γένει κίνησης εξόδου από τον επαναλαμβανόμενο τυπικό κύκλο, μοντέλο–αναπαραγωγή του μοντέλου, νέο μοντέλο αντικατάστασης του προηγούμενου μοντέλου και της αναπαραγωγής του, μέσω μιας επόμενης αναπαραγωγής νέου μοντέλου, κ.ο.κ. Ανάλογος είναι και κύκλος του επαναλαμβανόμενου διλήμματος, εισαγωγή–εξαγωγή, τοπικότητα–παγκοσμιότητα. Για τον συγγραφέα αυτού του κειμένου και των μελών του διοικητικού του συμβουλίου, προέχει η ανάγκη να δοθεί στους καλλιτέχνες η δυνατότητα να εργαστούν εκτός των δεδομένων καλλιτεχνικών όρων και των καλλιτεχνικών υποδειγμάτων προς την κατεύθυνση της διατύπωσης ενός προβλήματος και της πρότασης μιας ενδεχόμενης λύσης του προβλήματος. Η μόνη προϋπόθεση που προτάθηκε σ’ αυτή την προσέγγιση ήταν η εξής: η λογική ανάλυση και η διαφανής διατύπωση της λογικής 10

Productive and Axiomatic Systems. The core idea was that AICA would put forward planned actions aimed at encouraging the artists to identify problems, perform analyses of the problems and propose solutions, identify new problems and propose new solutions to the problems that arise from the analyses. Theorimata 2018 could be the beginning of a move away from the repeated cycle of model, reproduction of the model, new model to replace the previous one and its reproduction through a next reproduction of a new model, and so on. A similar cycle is observed in the repeated dilemma of import-export, localism-universalism. To the author of this text and the members of the Board, what matters is to enable artists to work outside the confines of artistic models towards identifying a problem and proposing a potential solution to this problem. The only condition proposed in adopting this approach is that it should involve a logical analysis and a transparent articulation of this analysis via images or tests or objects or any other behaviours and combinations thereof. Historically, AICA Hellas has been a creative force in Greek artistic life. Odysseas Elytis, Marinos Kalligas, Manolis Hatzidakis, Tony Spiteris, Evangelos Papanoutsos, Panayiotis Michelis, Yorgos Mourelos, Eleni Vakalo, Manolis Andronikos, Pantelis Prevelakis, Efi Ferentinou, Alexandros Xydis, Chryssanthos Christou, Dimitris Fatouros, Mary Michailidou and many other prominent figures contributed to the creation and operation of ΑICA Hellas and its role in Greek art history. . The current Board of AICA Hellas wishes in turn to make a creative contribution to the history of the Association. Emmanuel Mavrommatis

President of AICA Hellas; Emer. Professor, Aristotle University of Thessaloniki

ανάλυσης είτε μέσω εικόνων είτε μέσω κειμένων είτε μέσω αντικειμένων είτε μέσω οποιωνδήποτε άλλων συμπεριφορών και των συνδυασμών τους. Η AICA Ελλάς λειτούργησε ιστορικά ως ένας δημιουργικός παράγων της ελληνικής εικαστικής ζωής. Ο Οδυσσέας Ελύτης, ο Μαρίνος Καλλιγάς, ο Μανόλης Χατζηδάκης, ο Τώνης Σπητέρης, ο Ευάγγελος Παπανούτσος, ο Παναγιώτης Μιχελής, ο Γιώργος Μουρέλος, η Ελένη Βακαλό, ο Μανόλης Ανδρόνικος, ο Παντελής Πρεβελάκης, η Έφη Φερεντίνου, ο Αλέξανδρος Ξύδης, ο Χρύσανθος Χρήστου, ο Δημήτρης Φατούρος, η Μαίρη Μιχαηλίδου και πολλές άλλες σημαντικές προσωπικότητες, ήταν ιστορικοί συντελεστές της δημιουργίας και της λειτουργίας της ΑICA Ελλάς και της συμβολής της στην ελληνική καλλιτεχνική ιστορία. Το σημερινό διοικητικό συμβούλιο της AICA Ελλάς, θα ήθελε με τη σειρά του να συμβάλλει δημιουργικά, στην ιστορία του σωματείου. Εμμανουήλ Μαυρομμάτης

Πρόεδρος της AICA Ελλάς, Ομότιμος καθηγητής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

ΟΙ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΕΣ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ THE ARTISTS OF THE EXHIBITION

Ο Δημήτρης Αληθεινός, ο γλύπτης Θόδωρος, ο Μάριος Σπηλιόπουλος, και ο Γιώργος Χαρβαλιάς, έχουν προσκληθεί στην έκθεση από την Οργανωτική Επιτροπή.

Dimitris Alithinos, the sculptor Theodoros, Marios Spiliopoulos, George Ηarvalias have been invited to participate by the Organizational Committee.

Από τα μέλη της AICA Ελλάς έχουν προσκληθεί οι καλλιτέχνες:

The members of AICA Hellas have invited the following artists:

1. Άννα Λάσκαρη, Μάρω Μιχαλακάκου, Αιμιλία Παπαφιλίππου σε πρόταση της Σωζήτας Γκουντούνα

1. Anna Lascari, Maro Michalakakos, Αemilia Papaphilippou proposed by Sozita Goudouna

2. Κώστας Βαρώτσος, Κωνσταντίνος Ξενάκης, Νίνα Παπακωνσταντίνου σε πρόταση της Χάριτος Κανελλοπούλου

2. Nina Papaconstantinou, Costas Varotsos, Constantin Xenakis proposed by Charis Kanellopoulou

3. Δημήτρης Τράγκας σε πρόταση της Λένας Κοκκίνη

3. Dimitris Tragkas proposed by Lena Kokkini

4. Νίκος Παπαδόπουλος σε πρόταση του Τάσου Κουτσουρή 5. Νίκη Γκουλέμα σε πρόταση του Χριστόφορου Μαρίνου 6. Θανάσης Πάλλας, Παναγιώτης Τανιμανίδης, Τάσσος Τριανταφύλλου σε πρόταση του Εμμανουήλ Μαυρομμάτη

4. Nikos Papadopoulos proposed by Tassos Koutsouris 5. Niki Gulema proposed by Christopher Marinos 6. Thanasis Pallas, Panagiotis Tanimanidis, Tassos Triandafyllou proposed by Emmanuel Mavrommatis

7. Γιάννης Ζιώγας, Νίκος Τρανός, Έρση Χατζηαργυρού σε πρόταση της Μπίας Παπαδοπούλου

7. Ersi Hatziargyrou, Nikos Tranos, Yannis Ziogas proposed by Bia Papadopoulou

8. Κωστής, Γιώργος Τσακίρης σε πρόταση του Μιλτιάδη Παπανικολάου

8. Costis, Yiorgos Tsakiris proposed by Miltiadis Papanikoloaou

9. Άγγελος Αντωνόπουλος, Βασίλης Μπαλάσκας, Γιώργος Παπαδάτος σε πρόταση της Άρτεμις Ποταμιάνου

9. Angelos Antonopoulos, Bill Balaskas, Giorgos Papadatos proposed by Artemis Potamianou

ΟΙ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΕΣ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ THE ARTISTS OF THE EXHIBITION

10. Ευγενία Αποστόλου, Γιώργος Χατζημιχάλης σε πρόταση του Κωνσταντίνου Πρώιμου

10. Eugenia Apostolou, George Hadjimichalis proposed by Constantinos Proimos

11. Άρης Προδρομίδης σε πρόταση του Σταμάτη Σχιζάκη

11. Aris Prodromidis proposed by Stamatis Schizakis

12. Ιάνθη Αγγελιόγλου, Ειρήνη Γρηγοριάδου, Μαρία Λουίζου σε πρόταση της Αθηνάς Σχινά

12. Ianthi Aggelioglou, Eirini Grigoriadou, Maria Louizou proposed by Athena Schina

13. Δημήτριος Αντωνίτσης, Νίκος Ποδιάς, Άρτεμις Ποταμιάνου σε πρόταση της Φαίης Τζανετουλάκου

13. Dimitrios Antonitsis, Nikos Podias, Artemis Potamianou proposed by Faye Tzanetoulakou

14. Γιώργος Διβάρης, Βάλλυ Νομίδου, Άγγελος Σκούρτης σε πρόταση της Λίνας Τσίκουτα

14. Giorgos Divaris, Valli Nomidou, Angelos Skourtis proposed by Lina Tsikouta

15. Κέλλυ Μενδρινού σε πρόταση του Μίλτου Φραγκόπουλου

15. Kelly Mendrinou proposed by Miltos Frangopoulos

16. Πάκυ Βλασσοπούλου, Χρυσάνθη Κουμιανάκη, Κοσμάς Νικολάου σε πρόταση της Κλέας Χαρίτου

16. Chrysanthi Koumianaki, Kosmas Nikolaou, Paky Vlassopoulou proposed by Klea Charitou

17. Μπάμπης Βενετόπουλος, Απόστολος Λουφόπουλος, Κωνσταντίνος Τηλιγάδης σε πρόταση της Άννας Χατζηγιαννάκη

17. Apostolos Loufopoulos, Konstantinos Tiligadis, Babis Venetopoulos proposed by Anna Hatziyiannaki

18. Βαγγέλης Γκόκας, Γιώργος Γυπαράκης, Νίκος Καναρέλης σε πρόταση του Κώστα Χριστόπουλου

18. Vangelis Gokas, Giorgos Gyparakis, Nikos Kanarelis proposed by Kostas Christopoulos

Π Ρ Ο ΤΑ Σ Η Ο Ρ ΓΑ Ν Ω Τ Ι Κ Η Σ Ε Π Ι Τ Ρ Ο Π Η Σ PROPOSED BY THE ORGANIZATIONAL COMMITTEE

Δημήτρης Αληθεινός Dimitris Alithinos

Ο Δημήτρης Αληθεινός διηγείται με την εργασία του, τις έννοιες των εικόνων του. Οι έννοιες είναι το έργο του. Περίπου διακόσιες εικόνες–έργα του Αληθεινού, είναι κρυμμένες, –είναι θαμμένες– σε ισάριθμους τόπους της γης και το μόνο που ξέρουμε για αυτές, είναι ότι συνδέονται με τους τόπους τους, –ότι τους εντοπίζουν ως εκείνο ή ως εκείνο το συγκεκριμένο τόπο, τους αναδεικνύουν και τους παγκοσμιοποιούν, ισότιμα μεταξύ τους, οποιουσδήποτε τόπους. Αυτό το παλινδρομικό σύστημα –από τις ιδέες στις εικόνες τους και στις εκάστοτε νέες ιδέες αυτών των εικόνων που προκύπτουν και δεν τις βλέπουμε και μας προσκαλούν να τις δούμε ως οι ιδέες που αναλύουμε, συνιστά την κατεξοχήν ιδιαιτερότητα της εργασίας του επειδή δεν την χειρίζεται ως μια οπτική εργασία, αλλά την χειρίζεται ως το εργαλείο που ξεφλουδίζει την εργασία από τους πλεονασμούς της. Η εικόνα πλεονάζει και παραπέμπει σε τόσες πολλές έννοιες, ώστε να συγχέονται μεταξύ τους. Οι ιδέες όμως είναι συγκεκριμένες ως λογικές προτάσεις, –ως συλλογισμοί ή ως αξιώματα–, ως αποφάνσεις (statements) και ο Αληθεινός τις διηγείται με ακρίβεια αντίστοιχη με εκείνο στο οποίο παραπέμπει. Το σύστημα του Αληθεινού είναι ένα συνεχώς εξαπλωνόμενο δίκτυο παραπομπών το οποίο διηγείται την ισοτιμία μεταξύ τους όλων των ανθρώπινων πραγμάτων σε αντίθεση προς την ιεράρχιση των επιπέδων της εξουσίας –της οικονομικής, της πολιτικής και της κοινωνικής εξουσίας, με ότι άλλο επίσης συνεπάγονται αυτές οι εξουσίες στο επίπεδο των συμπεριφορών. Η εργασία που παρουσιάζει με τον υπότιτλο – Αρχή άνδρα δείκνυσι– αναφερόμενος στον Βίαντα τον Πριηνέα, είναι καθοριστική συμπύκνωση αυτής της θέσης: ο καλλιτέχνης διατυπώνει με λέξεις και αναδύει την εικόνα της οργής από την άσκηση και το έργο της πολιτικής εξουσίας στο συγκεκριμένο ελληνικό περιβάλλον στο οποίο ασκείται και η ανάρτηση έχει τον χαρακτήρα ότι δεν κρύβει την παραπομπή της, αλλά διατυπώνει έμπρακτα την κοινή σε όλους εμπειρία: του θυμού που δεν είναι πλεονάζουσα εικόνα, –είναι συγκεκριμένη, είναι βιωμένη εμπειρία. Εμμανουήλ Μαυρομμάτης

Through his work, Alithinos narrates the concepts of his images. The concepts are his work. About two hundred images–works of Alithinos are hidden, –burried– in an equal number of places on the earth and all we know of them is that they are linked to their places – they locate a specific place, they call global attention to it, equaly to another place, any place. This reciprocal system – from the ideas to their images and the each time new ideas of these images that arise and we do not see, inviting us to consider them as the ideas we analyze, constitutes the very particularity of his work, because he does not treat it as visual work, but handles it as the tool that strips the work from its redundancies. The image is redundant and points to so many concepts, resulting to the confusion of the concepts that he wishes to express. However, ideas are specific as logical propositions –as syllogisms or as axioms–, as statements, and Alithinos narrates them with a kind of accuracy that corresponds to that to which he refers. The system Alithinos uses is an ever-expanding network of references which tells about the equivalence of all human things to one another, in contrast to the hierarchy of the levels of power – economic, political and social power, along with all that these powers entail at a behavioral level. The work he presents with the subtitle -Αρχή άνδρα δείκνυσι- (Power indicates the man) quoted from Bias of Priene is a decisive condensation of this position: the artist states with words and reveals the image of anger caused from the exercise and the works of political power in the particular Greek environment in which it is exerted and the post does not hide its reference, but expresses in practice the experience common to all: that of anger that is not a surplus image, – it is a specific, lived experience.

Emmanuel Mavrommatis

Δημήτρης Αληθεινός Dimitris Alithinos

Αρχή άνδρα δείκνυσι, Βίας ο Πριηνεύς / Αρχή άνδρα (και γυναίκα) δείκνυσι, Δημήτρης Αληθεινός, 2017-2018. Εγκατάσταση, χαρτί, 970 x 350εκ. Power shows the man, Bias of Priene / Power shows the man (and woman), Dimitris Alithinos, 2017-2018. Installation, paper 970 x 350cm

Π Ρ Ο ΤΑ Σ Η Ο Ρ ΓΑ Ν Ω Τ Ι Κ Η Σ Ε Π Ι Τ Ρ Ο Π Η Σ PROPOSED BY THE ORGANIZATIONAL COMMITTEE

Θόδωρος, γλύπτης Theodoros, sculptor

Παρίσι, 1965. Η κεντρική ιδέα του Θόδωρου είναι ότι το καλλιτεχνικό έργο είναι συσχετισμός τεχνικής, υλικών, οργάνωσης αναγνώσιμων ιδεών και επαναλειτουργίας τους στην προσωπική ζωή του θεατή. Το καλλιτεχνικό έργο δεν είναι μοντέλο αισθητικής επιλογής, αλλά είναι η εναρκτήρια αντίληψη για την μετέπειτα λειτουργία του στο επίπεδο της προσωπικής ζωής του θεατή και στο πεδίο των κοινωνικών και των πολιτικών συμπεριφορών. Γράφει (1965), ότι […] ΄Ενα εκκρεμές που δεν κινείται είναι η πρόσκληση στις δυνατότητες του εκκρεμούς, […] συνιστά μια αρχή δυνατοτήτων για κάποια κίνηση. […]. Παρίσι, 1965. Αντιλαμβάνεται τη γλυπτική ως μια μετάβαση σε ενδεχόμενα, ένας διάδρομος προς τη δυνατότητα να μην είναι γλυπτική, να ανοίγει τον ορίζοντα προς οτιδήποτε. Η υλοποίηση της ιδέας είναι η ίδια επισφάλεια και η μόνη της ασφαλής προϋπόθεση είναι να αναθεωρείται από τον εαυτό της μέσω της ύλης της. Τα υλικά της μέσα την αναθεωρούν γιατί την επαναπροσδιορίζουν ω ς ένα άνοιγμα στις επόμενες ιδέες. Στο επίπεδο αυτό η εργασία δείχνει τις έννοιες μέσω της εγκατάστασης των συνθηκών που την προκαλούν. Οι συνθήκες για τον καλλιτέχνη εγκαθίστανται ως η κριτική των συνθηκών και όχι απλά ως η περιγραφή τους. Η εργασία είναι λογική: δεν πρόκειται για τα πράγματα τα ίδια, αλλά για τις διασυνδέσεις τους. Από αυτό σε εκείνο: το έργο είναι το πέρασμα, ένα μεταίχμιο, ένας διάδρομος στον οποίο θα κινηθεί ο θεατής παίρνοντας στοιχεία και από τις δύο πλευρές: την κατάληξη και την αμφισβήτηση της κατάληξης: αυτός ο διάδρομος είναι η ελευθερία του θεατή να έχει κρίση, να αξιολογεί και να επιλέγει. Αιτούμενο είναι η συνέπεια. Τι εννοεί αυτό που λέγεται και πώς λέγεται έτσι ώστε να το εννοεί; Το έργο είναι η μέθοδός του και ο δρόμος προς εκείνο στο οποίο παραπέμπει. Πρέπει όμως να παραπέμπει και αυτό να διαβάζεται, ότι πράγματι δηλαδή παραπέμπει, όπως να διαβάζεται και σε τί παραπέμπει. Μη βλέπετε το δάχτυλο, αλλά αυτό που δείχνει. Το έργο γίνεται η παραπομπή του. Εμμανουήλ Μαυρομμάτης

Paris, 1965. The main idea of Theodoros is that the artwork is a correlation of technique, materials, organization of readable ideas and their re–operation in the viewer’s personal life. The artwork is not a model of aesthetic choice, but is the starting point for its subsequent operation at the level of the viewer’s personal life and in the field of social and political behavior. He writes (1965), that […] A pendulum that does not move is the invitation to its potential, […] comprises a beginning of its possibilities for some kind of motion. […]. Paris, 1965. He perceives sculpture as a transition to possibilities, a passage to the possibility of not being actually sculpture, of opening the horizon to anything. The materialization of the idea is itself precarious and the only safe prerequisite is its self– revision, through its material. Its material means revise it because they re–define it as an opening to subsequent ideas. At this level the work indicates the concepts through the installation of the conditions that cause it. For the artist the conditions are set as their own critique and not simply as their description. The work follows a logic: it is not about the things themselves, but their interconnections. From this to that one: the artwork is the passage, a threshold, a hallway in which the viewer will move, acquiring elements from both sides: the termination and the doubt of the termination: this hallway is the viewer’s freedom of judgement, assessment and choice. What is requested is consistency. What denotes that which is said and how is it said, in order to denote it? The artwork is its own method and the way to that which it refers. It must though refer to something and this needs to be read as something that indeed refers to something, as well as be clear about that to which it refers. Don’t stare at my finger, but that to which it points. The artwork becomes its own reference.

Emmanuel Mavrommatis

Θόδωρος, γλύπτης Theodoros, sculptor

Π Ρ Ο ΤΑ Σ Η Ο Ρ ΓΑ Ν Ω Τ Ι Κ Η Σ Ε Π Ι Τ Ρ Ο Π Η Σ PROPOSED BY THE ORGANIZATIONAL COMMITTEE

Μάριος Σπηλιόπουλος Marios Spiliopoulos

Η εργασία του Μάριου Σπηλιόπουλου είναι κατεξοχήν εργασία πολιτική. Η έννοια της παρατήρησης αφορά στο κοινωνικό περιεχόμενο και στην κοινωνική κριτική που συνιστά για τον καλλιτέχνη τον κορμό της σκέψης του για την μορφοπλαστική γλώσσα. Θα προστεθεί ότι αυτή η πολιτική έννοια έχει την ποιότητα να είναι αποστασιοποιημένη από τα οποιαδήποτε ιστορικά ή σύγχρονα τεχνολογικά μοντέλα της καλλιτεχνικής συμπεριφοράς και να χρησιμοποιεί την οποιαδήποτε δυνατότητα έκφρασης σε συσχετισμό με το εκάστοτε αντικείμενο της ανάλυσης: το αντικείμενο με τη σειρά του προέρχεται από το τεκμηριωμένο ντοκουμέντο, από την πιστοποιημένη κοινωνική καταγραφή την οποία επανασυντάσσει με κριτικό τρόπο και επανατοποθετεί σε περισσότερο κάθε φορά, σύγχρονο πλαίσιο. Μια σημαντική εργασία είναι εκείνη την οποία παρουσίασε το 2008 (Ανθρώπων Ίχνη), σε ένα εργοστάσιο στην Ελευσίνα. Η εργασία ήταν σχετική με την ανασύσταση της μνήμης που καταγράφει και διασώζει την κοινωνική συνθήκη της εργασίας και τη χρήση της σε ένα δεδομένο πολιτικό περιβάλλον. Με την έννοια αυτή ο Μάριος Σπηλιόπουλος είναι από τους πολύ λίγους Έλληνες καλλιτέχνες που εργάζονται επάνω στο Αρχείο, την πιο κατάλληλη στην εποχή μας και την πιο λειτουργική διατύπωση της σύγχρονης καλλιτεχνικής συμπεριφοράς. Η εργασία του στα «Θεωρήματα» αντιπαραβάλλει την άφιξη στην Ελλάδα των διωγμένων προσφύγων από τη Μικρά Ασία μετά την καταστροφή του 1922, με την φιλοξενία τώρα των προσφύγων από το Πακιστάν, στα ίδια σπίτια των τότε Ελλήνων προσφύγων που αργότερα διασκορπίστηκαν. Στοιχείο της πακιστανής κοινότητας που ενσωματώθηκε στην κοινωνία της Ελευσίνας χάρη στην πολιτιστική υπηρεσία του Δήμου η οποία σε συνεργασία με την πακιστανή πρεσβεία δίνει τις άδειες παραμονής, είναι ένα σημαντικό και πολύτιμο αρχειακό υλικό: διασώζει τη σύγχρονη ιστορία και αποστασιοποιεί από τα ιστορικά εικαστικά πρότυπα, με την ενσωμάτωση στην έκφραση, του κοινωνικού ντοκουμέντου. Η αρχειακή εργασία του Σπηλιόπουλου είναι στην αιχμή της πιο σύγχρονης καλλιτεχνικής έρευνας. Εμμανουήλ Μαυρομμάτης

The work of Marios Spiliopoulos is primarily a political work. The notion of observation concerns the social content and the social critique that constitutes for the artist the backbone of his thinking about art’s morphoplastic language. Additionally, this political concept is distanced from any historical or modern technological models of artistic behavior, and uses any possibility of expression in relation to the, each time, object of the analysis: the art object is in turn derived from documentation, from the official social record which it critically reformulates and repositions in a more contemporary context. An important piece of work is the one he presented in 2008 (Human Traces) at a factory in Elefsina. The work was about rebuilding the memory that records and saves the social condition of work and its use in a given political environment. In this sense, Marios Spiliopoulos is one of the very few Greek artists working on the Archive, the most appropriate and effective formulation of contemporary artistic behavior today. His work in Theorimata contrasts the arrival of persecuted refugees from Asia Minor in Greece after the 1922 disaster, with the hosting of Pakistani refugees now, in the houses of those Greek refugees who later dispersed. This element of the Pakistani community that has been incorporated into Elefsina’s society thanks to the Municipality’s Cultural Service, which in cooperation with the Pakistani Embassy gives residence permits, is an important and precious archival material: it preserves contemporary history and disassociates from historical artistic prototypes, by incorporating the social document into artistic expression. Spiliopoulos’s archival work is at the cutting edge of the most contemporary artistic research.

Emmanuel Mavrommatis

Μάριος Σπηλιόπουλος Marios Spiliopoulos

Ανθρώπων Ίχνη Νο 5, 2014 [Στην μνήμη του Φωτογράφου Βαγγέλη Τσάκου (1913-1978)] Άφιξη των προσφύγων από την Μικρά Ασία στην Ελευσίνα, 1922. Ψηφιακή εκτύπωση, 250 x 180εκ. Η Πακιστανική Κοινότητα της Ελευσίνας, 2008. Video με ήχο, διάρκεια 4‘ 15˝ Εγκατάσταση με ψηφιακή εκτύπωση σε καμβά, video με ήχο. Ευγενική προσφορά του Π.Α.Κ.Π.Π.Α. Ελευσίνας Human Traces, No 5, 2014 [In memory of Photographer Vangelis Tsakos(1913-1978)] Arrival of Refugees from Asia Minor at Eleusis,1922. Digital print on canvas, 250 x 180cm. The Pakistani Community at Eleusis, 2008. Video loop with sound, Duration 4‘ 15˝ Installation of digital prints on canvas, video loop with sound. Courtesy of Π.Α.Κ.Π.Π.Α. Eleusis

Π Ρ Ο ΤΑ Σ Η Ο Ρ ΓΑ Ν Ω Τ Ι Κ Η Σ Ε Π Ι Τ Ρ Ο Π Η Σ PROPOSED BY THE ORGANIZATIONAL COMMITTEE

Γιώργος Χαρβαλιάς George Ηarvalias

Πολιτική και τέχνη Ο Γιώργος Χαρβαλιάς, σε όλων των ειδών τις χρήσεις τεχνικών και μέσων μας έχει συνηθίσει σε μία καθαρή, εύγλωττη πρόταση. Η επιλογή του μέσου, η τεχνική, η εικόνα, όλα απλά και αρμονικά εκφράζουν μία κυρίαρχη ιδέα. Το έργο του που παρουσιάζεται στα «Θεωρήματα», με τίτλο La Nuit Américaine, 2η εκδοχή, του 2016, είναι μία συγχρονισμένη βιντεοεγκατάσταση, που εκτείνεται σε πέντε μέτρα. Πρακτικά είναι μία οριζόντια κινούμενη φρίζα που παρουσιάζει στρατιώτες, μία πομπή που κορυφώνεται, με αναφορές στην προπαγανδιστική τέχνη των πρώην Ανατολικών χωρών, με κορύφωση της Βόρειας Κορέας. Οι εικόνες μιλούν για κοινά πολιτικά θέματα, την Παλαιστίνη, τη Χαμάς, ένα τυφλό χτύπημα σε στρατιώτες. Το βίντεο ανανεώνει την πραγματικότητα, άρα υπονοεί νέα εμπόλεμη κατάσταση και παρακινεί τον θεατή να προβληματισθεί. Η εικόνα με τις μορφές σε πρωταγωνιστικό ρόλο, ως ανυψωμένη οριζόντια φρίζα, μοιάζει με κινούμενη ζωγραφική, σαν ψηφιακή τοιχογραφία, σαν Πομπή Παναθηναίων. Ο Έλληνας καλλιτέχνης δείχνει με ευκολία να συνομιλεί σε μία εξελικτική πορεία της τέχνης του βίντεο, με κάποιους από τους πιο σημαντικούς διεθνείς δημιουργούς της βίντεο-τέχνης όπως οι Bruce Nauman ή Bill Viola. Σε κάποιο σημείο ταιριάζει με τον Violla ο οποίος από την αρχή προσπάθησε να ακολουθήσει την παράδοση της ζωγραφικής, σεβόμενος τις δυνατότητες του νέου μέσου. Ακόμη, ο Χαρβαλιάς με το έργο Αμερικάνικη Νύχτα με την προσωπική του γραφή συνεχίζει μία παράδοση, όπως του Τσόκλη, ο οποίος το 1986 εκπροσώπησε την Ελλάδα στην 42η Μπιεννάλε της Βενετίας, με τα βίντεο με τα Ολόσωμα πορτραίτα και το Καμακωμένο ψάρι. Ο Έλληνας καλλιτέχνης απλά, χωρίς υπερβολή, με έμφαση στο εννοιολογικό, με κυρίαρχη την κεντρική ιδέα, εστιάζει στο πολιτικό. Ενώ η πολιτική διάσταση είναι κυρίαρχη, σεβόμενος πάντα την ιστορία και την παράδοση, κλείνει και το μάτι σε έναν από τους πρωτοπόρους του κινηματογράφου, τον François Truffaut.

Politics and Art Using all sorts of techniques and media, George Harvalias has accustomed us to a clean, eloquent proposition. The choice of medium, the technique, the image, all simply and harmoniously convey an overarching idea. Titled La Nuit Américaine, Version 2, of 2016, the artwork featured in Theorimata is a synchronised video installation, arranged over a span of five metres. In essence, it is a horizontally moving frieze that depicts soldiers – the culmination of a procession – with references to former Eastern-European propaganda art, especially North Korea. The images evoke current political issues – Palestine, Hamas, a blind strike against soldiers. The video refreshes reality, implying a new war and encouraging the viewer to reflect. The image with the figures in the foreground, serving as a raised horizontal frieze, resembles animated painting, a kind of digital mural reminiscent of a Panathenaic procession. In the evolutionary history of video art, the Greek artist seems to be in a casual conversation with some of the most important international video artists, such as Bruce Nauman or Bill Viola. At some point, he shows affinities with Viola, who from the beginning followed the painting tradition, respecting the possibilities of the new medium. Moreover, in La Nuit Américaine, Harvalias continues, through his writing, a tradition, of Tsoklis, for instance, who in 1986 represented Greece at the 42nd Venice Biennale with his videos Full-length Portraits and Harpooned Fish. Simply, without exaggeration, with an emphasis on the conceptual, with a predominant central idea, the Greek artist focuses on the political. While the political aspect is dominant, the artist, always respecting history and tradition, also gives a wink to a cinema pioneer, François Truffaut. An inspired, inventive pun, a political comment, and a technical loan. François Truffaut’s iconic film, La Nuit Américaine (Day for Night), runs as an undercurrent in Harvalias’s work. The term day for night (and French equivalent, la nuit américaine) refers to the cinematographic process of filming night-time

Γιώργος Χαρβαλιάς George Ηarvalias

La Nuit Américaine, 2η εκδοχή, 2016. Βιντεοεγκατάσταση 2 συγχρονισμένες προβολές βίντεο HD, χωρίς ήχο διάρκειας 53‘ La Nuit Américaine, 2nd version, 2016. Video installation Two HD video screenings in sync, no audio, duration: 53‘

Ένα εμπνευσμένο ευρηματικό λογοπαίγνιο, ένα πολιτικό σχόλιο, αλλά και ένα τεχνικό δάνειο. Το εμβληματικό έργο του François Truffaut, La nuit Américaine, αποτελεί το υπόστρωμα του Χαρβαλιά. Ο όρος Αμερικάνικη Νύχτα παραπέμπει στην τεχνική φωτισμού στον κινηματογράφο, που για λόγους εξοικονόμησης χρόνου και χρήματος, πραγματοποιεί το γύρισμα, νυχτερινών πλάνων κατά την διάρκεια της ημέρας. Ταυτόχρονα στο ελληνικό έργο διαφαίνεται ένας πολιτικός υπαινιγμός, είναι η Νύχτα που εγκαθιδρύει η αμερικάνικη πολιτική σε ολόκληρο τον πλανήτη. Λίνα Τσίκουτα

scenes during daytime for technical reasons or for saving time and money. In addition, this artwork makes a political allusion to the night brought by U.S. policy on the whole planet.

Lina Tsikouta Translated by Dimitris Saltabassis

Σ Ω Ζ Η ΤΑ Γ ΚΟ Υ Ν Τ Ο Υ ΝΑ S O Z I TA G O U D O U NA

Η πρακτική της Άννας Λάσκαρη συχνά προσδιορίζεται από τη συμμετοχή της στα κοινωνικά κινήματα και το ενδιαφέρον της σε συλλογικότητες που έχουν να κάνουν με τα κοινά και δραστηριοποιούνται σε θέματα αυτοδιαχείρισης και αυτονομίας. Το ενδιαφέρον της βρίσκεται στο δημόσιο χώρο, ιδωμένος ως χώρος κοινωνικών σχέσεων και η παραγωγή του από κοινωνικές δραστηριότητες, ένας χώρος που οροθετείται από τις ενέργειες εκείνων που τον αναγνωρίζουν συλλογικά ως δικό τους. Κάποιες φορές, η παραγωγή ενός τέτοιου χώρου καταλήγει σε περιβάλλοντα και εμπειρίες που προκαλούν ενόχληση. Η Λάσκαρη χρησιμοποιεί διάφορα μέσα και πρακτικές έρευνας για την παραγωγή έργων και διαδραστικών χώρων. Χρησιμοποιεί γλυπτική, εγκατάσταση, 3D animation, Internet, βίντεο, αρχεία και αρχειακές διαδικασίες για να δημιουργήσει χώρους συμμετοχής, γνώσης και μνήμης. Συχνά, δουλεύοντας μεταφορικά, παράγει ποιητικούς χώρους κίνησης και εμπλοκής. Πρόσφατα, η Λάσκαρη ολοκλήρωσε το διαδικτυακό, συλλογικό και διαδραστικό πρότζεκτ Athens Report. Η πλατφόρμα, η οποία ενημερώνεται συνεχώς από τους χρήστες της, συλλέγει οπτικοακουστικό υλικό συλλογικών και ατομικών δράσεων που έχουν πραγματοποιηθεί στον δημόσιο χώρο, κατακερματισμένες αφηγήσεις με τη μορφή συνεντεύξεων και οπτικών παρεμβάσεων στα τείχη της πόλης (γκράφιτι). Η πλατφόρμα βασίζεται στο crowdsourcing, ενθαρρύνοντας τους χρήστες να προσθέτουν το δικό τους αρχειακό υλικό και συμβάλλοντας έτσι στην αναδιοργάνωση του περιεχομένου του.

Άννα Λάσκαρη Anna Lascari Anna Lascari’s interdisciplinary practice is often described by her involvement in social movements and her engagement with collectives which have to do with the commons, and they are active on issues of self–management and autonomy. She is interested in public space, conceptualized as a form of social relations and its production by social activities, a space that eventuates from the actions of those who recognize it collectively as their own. Occasionally, the production of such space results in disturbing environments and experiences. She employs various media and practices of research to produce artworks and interactive environments. She utilizes sculpture, installation, 3D animation, Internet, video, photography, archives and archival processes to create spaces of participation, engagement, knowledge and memory. Frequently working metaphorically, she produces poetic spaces of movement and encounter. Lascari has recently published the on line, collective and interactive documentary project Athens Report. The platform, which is continuously updated by its users, collects audiovisual material of collective and individual actions, which have been taken place in the public space, fragmented narratives in the form of interviews and visual interventions on the city walls (graffiti). The platform is based on crowdsourcing, encouraging users to add their own archival material and thus contributing to the reorganization of its content.

Άννα Λάσκαρη Anna Lascari

Left of the Parthenon, 2015, 3D animation, διάρκεια: 90˝ σε loop. Animation format: full HD 1920 x 1080 pixels Left of the Parthenon, 2015, 3D animation, duration: 90˝ on a loop. Animation format: full HD 1920 x 1080 pixels

Σ Ω Ζ Η ΤΑ Γ ΚΟ Υ Ν Τ Ο Υ ΝΑ S O Z I TA G O U D O U NA

Το έργο της Μάρως Μιχαλακάκου στο σύνολο του είναι αινιγματικό και πολυδιάστατο σε μέσα (γλυπτικές εγκαταστάσεις, ζωγραφική, σχέδια, ανάγλυφα σε βελούδο) και περιεχόμενο, «υφαίνεται» με οικογενειακές μνήμες και πολιτιστικές αναφορές και χαρακτηρίζεται από μια σπάνια εκλεπτυσμένη ωμότητα. Η εικαστικός επιλέγει φιγούρες και θεματικές που βρίσκονται πάντα σε τεταμένη κατάσταση, όπως η προστασία του οικογενειακού περιβάλλοντος και η επίπονη οικειότητα, ο έρωτας και η υποταγή, ο σύνδεσμος και τα δεσμά. Η εικαστική της δραστηριότητα τοποθετείται στην άκρη των ονείρων, με μια φαινομενική ηρεμία που αιωρείται μεταξύ πραγματικότητας και φαντασίας. Το έργο, I feel in you, you think in me, I know in you, επικεντρώνεται στην αδυνατότητα της μοναχικότητας. Η ανεξάντλητη προσπάθεια για ουσιαστική προσέγγιση, η διάθλαση των ορίων της ατομικότητας, η επιθυμία του άλλου, με συνθήκη την αυτοτέλεια στην ένωση, οδηγούν σε μια αίσθηση Αναγέννησης.

Μάρω Μιχαλακάκου Maro Michalakakos Maro Michalakakos works with figures and themes that are always in a state of tension: men and women; the protective domestic interior and painful intimacy; love and submission; the bond and the shackle. She uses the principles of figurative allusion woven in family memories, cultural references and erotic images: no description, no frontal statement, and even less so slogans. Her artistic universe is on the edge of dreams, with an apparent calm intentionally positioned midway between reality and imagination. The work I feel in you, you think in me, I know in you focuses on the impossibility of not sharing. The endless effort for profound contact, the refraction of the confines of identity, the desire for the “Other”, with the condition that there is independence during the potential unification, can lead to a sense of “renaissance.”

Μάρω Μιχαλακάκου Maro Michalakakos

Guilt, 2017, μαύρο βελούδο, μεταβλητές διαστάσεις Guilt, 2017, black velvet, variable dimensions Ευγενική παραχώρηση της καλλιτέχνιδος και της Galeri Nev, Κωνστναντινούπολη Courtesy of the artist and Galeri Nev, Instanbul

Σ Ω Ζ Η ΤΑ Γ ΚΟ Υ Ν Τ Ο Υ ΝΑ S O Z I TA G O U D O U NA

Μέσα, μορφές, υλικά και μή οικείες καταστάσεις «εμπλέκουν» το κοινό σε νέες και υβριδικές μορφές εμβάπτισης, προβολής, πρόσληψης του έργου και τρόπων συμμετοχής. Η καλλιτεχνική πρακτική της Αιμιλίας Παπαφιλίππου επικεντρώνεται στην αμφισβήτηση μορφών «εμβύθισης» για να διερευνήσει νέους τρόπους παρουσίασης και κυρίως πρόσληψης του έργου τέχνης, που εκφράζουν τη βαθιά αντίληψη της εικαστικού για τη διεπαφή του «Χρόνου και του Χώρου,» καθώς και την έρευνα της σε σχέση με τις διασταυρώσεις «Τάξης και Χάους». Το έργο του Παπαφιλίππου είναι πρωτίστως δράση, καθώς εκφράζει την ενέργεια και τη δράση του «Σκακιστικού Συνεχούς». Το Σκακιστικό Συνεχές είναι ένα ιδεόγραμμα, μιας μονοκονδυλιάς, που συστήνει τη σκακιέρα ως δίκτυο. Tα Αντίθετα ως συμπληρωματικά συναρτώνται σε μια κβαντική παραδοχή αλληλένδεσης-όπως ο κυματοσωμματιδιακός δυϊσμός του φωτός - όπου η Συνείδηση είναι θεμελιώδης. Το Σκακιστικό Συνεχές αναφέρεται, μεταξύ άλλων, στην παγκοσμιοποίηση, στην ηλεκτρονική πραγματικότητα και στην νευρωνική διάσταση των δικτύων. Η παρέμβαση της Παπαφιλίππου, σε μια από τις πρώτες ομαδικές εκθέσεις (AICA, 2018) με Έλληνες εικαστικούς στο νέο χώρο του ΕΜΣΤ, δεν θα μπορούσε να είναι παρά ένα μανιφέστο για τον αγώνα του Μουσείου να υπάρξει χωρικά. Ομοίως, στην αρχική της εγκατάσταση «FIXed in Flux», το 2000 για την εναρκτήρια έκθεση του ΕΜΣΤ που παρουσιάστηκε και στην έκθεση «Αντίδωρο» στην Ντοκουμέντα 14 (Συλλογή του ΕΜΣΤ) και που οδήγησε στην παρέμβασή της εικαστικού «Chaosmos» στο παλάτι Ludwigsburg στη Στουτγάρδη, η Παπαφιλίππου μας προσκαλεί στη διευρυμένη περφόρμανς/ απόδοση ολόκληρου του έργου της, καθώς ερευνά την παραγωγή πληροφορίας, συνδετικότητας, οντότητας και, κυρίως, ταυτότητας. Στα «Θεωρήματα» η θέση της δηλώνεται ξεκάθαρα και παρουσιάζεται διεξοδικά, επιτρέποντάς στους θεατές να αντιληφθούν την κατανόησή της εικαστικού σε σχέση με την αλληλεξάρτηση «Χάους και Τάξης». Η προσέγγιση του διπόλου «Χάους/Τάξης,»καταλαμβάνει ένα ενδιάμεσο χώρο που καθίσταται ως η ριζοσπαστική δύναμη μεταξύ 26

Αιμιλία Παπαφιλίππου Αemilia Papaphilippou Current artistic strategies introduce unfamiliar situations, forms, media and materials that engage audiences to embrace new and hybrid forms of immersion, viewing, responsivity and modes of participation. Aemilia Papaphilippou’s art practice focuses on challenging forms of immersion to explore new ways of viewing and responsivity that express the artist’s profound perception of the interface between time and space, and predominantly her research on the intersections of “order and chaos.” Papaphilippou’s oeuvre is primarily action, expressing the energy and the action of the “Chess Continuum”. Chess Continuum is an ideogram introducing, in a single line, chess as nexus. Opposites are complementary in a quantum awareness of interdependence where -as in the wave particle duality of light- Consciousness is fundamental. Chess Continuum refers, among other things, to globalization, to electronic reality and the neuronal aspect of networks. Papaphilippou’s intervention, for one of the first group exhibitions (AICA, 2018) with Greek artists at the new venue at EMST, couldn’t be anything but a statement of the Museum’s struggle to physically exist. Similarly, to her initial installation “FIXed in Flux,” in 2000 for EMST’s inaugural exhibition, which was presented at the “Antidoron” Documenta14 EMST exhibition, and led to her intervention “Chaosmos” at Ludwigsburg Palace in Stuttgart, Papaphilippou invites us to an extended performance of her entire oeuvre, as she researches the production of information, connectivity, entity, and principally, identity. In “Theorimata” her position is clearly stated and presented head on, allowing us to follow her understanding of the interdependence between “Chaos and Order,” its inhabiting a space inbetween, as a radical force which operates in between “artist and audience,” in between “artistic practice and political reality,” and in between the visual arts, representation and other mediated actualities.

Αιμιλία Παπαφιλίππου Αemilia Papaphilippou

Χάοσμος: Φούγκα Ludwigsburg ή Σκακιστικό Συνεχές: Χάος Τάξη Χορός στην Αυλή, 2017. Βίντεο με ήχο, διάρκεια 6’.54˝. Υποστήριξη από το A.C. Laskaridis Charitable Foundation Chaosmos: The Ludwigsburg Fugue or Chess Continuum: Chaos Order Dance at the Court, 2017. Video with sound, duration 6’.54˝. Supported by Α.C. Laskaridis Charitable Foundation

«εικαστικού και θεατών,» μεταξύ της καλλιτεχνικής πρακτικής και της πολιτικής πραγματικότητας, καθώς και μεταξύ των εικαστικών τεχνών, της αναπαράστασης και άλλων «δια-μεσο-λαβημένων» πραγματικοτήτων. 27

Χ Α Ρ Ι Σ Κ Α Ν Ε Λ Λ Ο Π Ο ΥΛ Ο Υ CHARIS KANELLOPOULOU

Χώρος και χρόνος στην ύλη Το έργο του Κώστα Βαρώτσου παρουσιάζεται στην έκθεση αυτή ως προς τον τρόπο με τον οποίο ο καλλιτέχνης διαχειρίζεται την ύλη σε αδιαίρετη ενότητα με τις έννοιες του χρόνου και του χώρου. Αφετηρία αυτής της κατάκτησης είναι η διαρκής πρόθεση του καλλιτέχνη να φέρει στο προσκήνιο την αξία της σύνθεσης στο γλυπτικό αποτέλεσμα∙ χώρος, χρόνος και ύλη συνυπολογίζονται και συλλειτουργούν ως συστατικά μίας γλυπτικής γλώσσας που επιθυμεί τελικά να αποτυπώσει την καθολική εμφάνιση του έργου ως μία εμπειρία βιωμένη μέσα στην πραγματικότητά της, παρά να παραδώσει ένα αυτόνομο αντικείμενο που καθορίζεται από το ειδικό βάρος των εσωτερικών σχέσεων ύλης, φόρμας και ιδέας. Το άνοιγμα των έργων του Βαρώτσου προς τον περιβάλλοντα χώρο αποτελεί ένα από τα πλέον αναγνωρίσιμα χαρακτηριστικά της τέχνης του, τόσο στις επεμβάσεις που ο καλλιτέχνης προτείνει σε δημόσιους χώρους όσο και σε κλειστούς χώρους. Όλα αυτά τα χρόνια, από τόπο σε τόπο, η σχεδιαστική προσέγγιση κάθε έργου που τοποθετείται in situ αντιμετωπίζεται κάθε φορά από τον καλλιτέχνη με βάση την πολιτισμική διαστρωμάτωση του περιβάλλοντός του. Σε μινιμαλιστικές αρχέτυπες φόρμες–κολόνες, σπιράλ, τόξα, πυραμίδες, επιφάνειες λαβύρινθου– η διαστρωμάτωση του υλικού παραπέμπει και στη χρονική διαδοχή, με τον τρόπο που το ένα φύλλο γυαλιού έπεται του άλλου, ακριβώς όπως η επόμενη χρονική στιγμή ακολουθεί την προηγούμενη. Αυτή η εναλλαγή στις στρώσεις του υλικού διασπά την καθορισμένη φόρμα του γλυπτού και εξουδετερώνει τα όριά της σε σχέση με το χώρο, ενώ το φως, που έχει την ικανότητα να μεταβάλλει την όψη της ύλης, δίνει τον τόνο μίας δυναμικής αισθητικής εμπειρίας. Είναι αυτή η εμπειρία που αποκαλύπτει ταυτόχρονα την εικαστική και αρχιτεκτονική δομή σκέψης του Βαρώτσου, σε μία έκφραση συνθετική, βάση για την ύπαρξη της οποίας δεν αποτελεί παρά η ανάγκη για ένα γλυπτικό έργο που να ζει από το χώρο του και ταυτόχρονα να του δίνει ζωή.

Κώστας Βαρώτσος Costas Varotsos Space and time in matter Costas Varotsos’s work is presented in this exhibition highlighting the way the artist handles matter in indivisible coherence with the concepts of time and space. The starting point of this acquisition is the artist’s constant intention to bring to the foreground the value of the composition at his sculptural work; space, time and matter are valued together and function in a parallel way as constituents of a sculptural language, which brings into focus the appearance of the work as an experience lived in its very reality, instead of delivering an autonomous object, which is defined by the internal relation between matter, form and concept. The opening of Varotsos’s works to their surrounding space is one of the most significant characteristics of his art, not only for the interventions that the artist proposes for public spaces but also for indoors installations. All these years, from site to site, the design approach of each work that is placed in situ is handled by the artist on the basis of the cultural stratification of its environment. In minimalist archetype shapes –columns, spirals, pyramids, labyrinths’ surfaces– the motion of the form is ensured by the stratification of the material, referring to time stratification as well, by means of one layer of glass covering the other, in the same way as a succeeding moment in time follows a preceding one. This alternation to the layers of the material breaks the sculpture’s defined form and counteracts to its limits in relation to space, while the light, which has the ability to transform the appearance of the material, increases the perception of a dynamic aesthetic experience. An experience that also reveals both the artistic and architectural structure of Varotsos’s thought, by highlighting a relationship that comes into being solely on the premises of the need for a sculptural work that lives through its space and at the same time gives life to it.

Κώστας Βαρώτσος Costas Varotsos

Λαβύρινθος, 2009, γυαλί, 200 x 400 x 400εκ. Eγκατάσταση στο χώρο Labyrinth, 2009, glass, 200 x 400 x 400cm. Installation

Χ Α Ρ Ι Σ Κ Α Ν Ε Λ Λ Ο Π Ο ΥΛ Ο Υ CHARIS KANELLOPOULOU

Τα έργα του Κωνσταντίνου Ξενάκη (1931) και της Νίνας Παπακωνσταντίνου (1968) παρουσιάζονται στην έκθεση σε διαλογική σχέση. στην περίπτωση αυτών των δύο εικαστικών, η διατύπωση και η παρουσίαση της εικαστικής γλώσσας τους προκύπτουν μέσα από τη χρήση της γραφής ως νοητικού εργαλείου ανάγνωσης εικόνων και ιδεών. Στη συνάντηση των έργων τους φαίνεται ο τρόπος με τον οποίο και οι δύο καλλιτέχνες προχωρούν στη δημιουργία ενός προσωπικού εικαστικού λεξιλογίου μέσα από την εικονογραφία της γραφής και την εσωτερική ανάγνωση του κόσμου της γνώσης και της επικοινωνίας. Όπως φαίνεται σε έργα του από τη δεκαετία του 1970 μέχρι και σήμερα –όπως ενδεικτικά στα 3 Gabarits Plus (1971-1972), Parcours (2001), Alpha (2000), 14 Monologues (1989–2006)– ο Κωνσταντίνος Ξενάκης είναι ο δημιουργός ενός προσωπικού εικαστικού σύμπαντος, το οποίο χαρτογραφείται από σύμβολα και κώδικες της καθημερινής ζωής, της επιστήμης και της πολιτισμικής παράδοσης. Ο κόσμος της γνώσης επαναγράφεται σε ένα εικονογραφικό σύνολο που εντάσσει τον θεατή σε μία νέα θεώρηση των στοιχείων της ανθρώπινης πραγματικότητας, γεμάτη μεταφορές και προεκτάσεις σκέψεων για το φορτίο της μνήμης, την καταγραφή του χρόνου, τη σύγχρονη αφήγηση και επικοινωνία. Η Νίνα Παπακωνσταντίνου, έχοντας ως αφετηρία του έργου της λογοτεχνικά αναγνώσματα, μεταμορφώνει το γραπτό λόγο σε σχέδιο, επανασυντάσσοντας τα κείμενα σε εικαστική γραφή (όπως πχ. στη σειρά Piles of Books, στην οποία αποτυπώνει σε μαύρο καρμπόν κολοφώνες βιβλίων που χρονολογούνται από τις αρχές της τυπογραφίας στην Ευρώπη μέχρι τις μέρες μας). Χρησιμοποιώντας πρακτικές όπως της αντιγραφής, της πυκνής χάραξης, της αποτύπωσης ή της ιχνογράφησης, τα κείμενα χάνουν την αρχική τους μορφή, επαναπροσδιορίζονται σε εικόνα ποιητική και βαθιά στοχαστική, υποδηλώνοντας την αναζήτηση της καλλιτέχνιδας για έννοιες όπως ο χρόνος, η μνήμη, η αφήγηση και η επικοινωνία, η γλώσσα ως αποτύπωμα και ως χειρονομία. Έτσι και στο έργο της, The Universal Declaration of Human 30

Κωνσταντίνος Ξενάκης Νίνα Παπακωνσταντίνου The works of Constantin Xenakis (1931) and of Nina Papaconstantinou (1968) are presented for this exhibition in dialogue; in the case of these two artists, the expression and the presentation of their artistic language emerges through the use of writing as a mental tool for the reading of images and ideas. As their works meet, appears the way in which these artists move on to the creation of a purely personal artistic idiom through an iconography, which derives from the intrinsic reading of different views of the world of communication and knowledge. As seen through works from the 1970s until today – such as 3 Gabarits Plus (1971-1972), Parcours (2001), Alpha (2000), 14 Monologues (1989–2006)– Constantin Xenakis is the creator of a personal artistic universe, which is mapped by symbols and codes of everyday life, science and cultural history. The world of knowledge and technology is rewritten in an iconographical body that introduces the viewer to a new outlook of the human reality, full of allegories and extensions of thought on memory, time recording, contemporary narration and communication. The starting point of Nina Papaconstantinou’s artistic creation is literary readings, which she transforms from written word to drawing (as in the series of Piles of Books, where she imprints on black carbon sheet colophons of books that are dated from the beginning of typography in Europe until today). Through practices such as copying, inscribing or tracing, the text loses its initial form and redefines itself in a poetic and deeply pensive image, which is suggestive of her quests on time, memory, narration and communication, the language as an impression and as a gesture. Another fine example of her artistic expression is the work The Universal Declaration of Human Rights; the artist creates a different kind of writing after marking with black marker pen the spaces between the words of the Declaration, which was proclaimed by the United Nations General Assembly in Paris in 1948. A new non–readable text appears, which looks as if it records all that will be not said, all that is not written, as it is not practiced in reality.

Constantin Xenakis Nina Papaconstantinou

Κωνσταντίνος Ξενάκης Alpha, 2000, ακρυλικό, 73 x 100εκ. Constantin Xenakis Alpha, 2000, acrylic, 73 x 100cm

Κωνσταντίνος Ξενάκης Parcours, 2001, ακρυλικό, 200 x 150εκ. Constantin Xenakis Parcours, 2001, acrylic, 200 x 150cm

Κωνσταντίνος Ξενάκης 3 Gabarits Plus, 1971-1972, ακρυλικό, 195 x 130εκ. Constantin Xenakis 3 Gabarits Plus, 1971-1972, acrylic, 195 x 130cm

Χ Α Ρ Ι Σ Κ Α Ν Ε Λ Λ Ο Π Ο ΥΛ Ο Υ CHARIS KANELLOPOULOU

Rights, μία άλλη γραφή δημιουργείται μετά τη σημείωση με μαύρο μαρκαδόρο των διαστημάτων ανάμεσα στις λέξεις της Οικουμενικής Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, που υιοθετήθηκε από τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών στο Παρίσι το 1948. Ένα νέο κείμενο, μη αναγνωρίσιμο, το οποίο μοιάζει να καταγράφει όσα δεν θα ειπωθούν κι όσα δεν γράφονται, καθώς δεν εφαρμόζονται. Τόσο ο Ξενάκης όσο και η Παπακωνσταντίνου υπενθυμίζουν ότι, εκτός από τη λογική της γλώσσας, η γραφή οδηγείται από το χέρι και από το μάτι –από τη βιωματική κίνηση και την οπτική αντίληψη– και διεκδικούν το προνόμιο μιας διαχρονικής επικοινωνίας μεταφέροντας το ενδιαφέρον πέρα από τις λέξεις – στις έννοιες, τις μεταφορές και τις προεκτάσεις των σκέψεων πάνω στην πραγματικότητα. Και για τους δύο εικαστικούς η γραφή εισάγεται στην εικαστική γλώσσα ως μία πρακτική που αποκαλύπτει βαθιές παρορμητικές τάσεις του σώματος και του μυαλού, ενώ συνδέεται με μια πλέον ευαίσθητη και εκλεπτυσμένη δημιουργία τέχνης.

Κωνσταντίνος Ξενάκης Νίνα Παπακωνσταντίνου Both Constantin Xenakis and Nina Papaconstantinou remind us that, apart from the reason of language, writing is guided by the hand and by the eye –by the experienced movement and the visual perception– and claim the privilege of a timeless communication by conveying the interest beyond words – to meanings, metaphors and extensions of thoughts on reality. For these two artists, writing enters into their artistic expression as a practice that reveals deep impulsive inclinations of the body and the mind, as it connects with a purely delicate and refined art creation.

Constantin Xenakis Nina Papaconstantinou

Νίνα Παπακωνσταντίνου Pile of Books 2, 2015-2016 Αποτύπωμα γραφής σε μαύρο καρμπόν, 34 x 34εκ. Nina Papaconstantinou Pile of Books 2, 2015-2016 Imprint of writing on black carbon sheet, 34 x 34cm Νίνα Παπακωνσταντίνου Τhe Universal Declaration of Human Rights, 2017 Μαρκαδόρος σε καμβά, 290 x 188εκ. Nina Papaconstantinou Τhe Universal Declaration of Human Rights, 2017 Marker pen on canvas, 290 x 188cm

Ευγενική παραχώρηση της καλλιτέχνιδος και της γκαλερί Καλφαγιάν Αθήνα-Θεσσαλονίκη Courtesy of the artist and Kalfayan Galleries Athens-Thessaloniki

ΛΕΝΑ ΚΟΚΚΙΝΗ LENA KOKKINI

Είμαι Σ’ έναν κόσμο σε κρίση, η λογική του ανταγωνισμού που χαρακτηρίζει την παγκοσμιοποίηση φαίνεται να ξεδιπλώνεται τυφλά. Σε αυτό το πλαίσιο η φιλοσοφία προκαλεί αυξανόμενο ενδιαφέρον· ίσως μας δίνει την ελπίδα να ξαναβρούμε σημεία αναφοράς και νόημα στην ύπαρξη μας. Ακολουθώντας αυτή την ανάγκη ο Δημήτρης Τράγκας χαρακτηρίζει υποκειμενικό ότι συμβαίνει γύρω μας και χτίζει τα έργα του πάνω σε αυτή την αλήθεια. Ο Δημήτρης Τράγκας από το 1990 και μετά διήνυσε μία εικαστική διαδρομή όπου μέσα από σημαντικές installations όπως το Zeppelin 1993, το Κέντρο του Κόσμου 1997, Geometria Universalis, 1998 καθώς και από τα έργα του των δύο διαστάσεων διαφαίνεται πως το υλικό μέρος του έργου τέχνης γινόταν όλο και λιγότερο σημαντικό. Ο προβληματισμός του στην ζωή και την τέχνη του ήταν αποκλειστικά οντολογικός. Ασχολήθηκε με την φιλοσοφία, την αστρονομία, την ηθοποιία, το σκάκι, τις πολεμικές τέχνες, τα ταξίδια με επιθυμία την εξερεύνηση του απόλυτου, της πηγής όλων των δράσεων, την γνώση μιας βαθύτερης και διαχρονικής αλήθειας. Συνεργάστηκα μαζί του στα Αισχύλεια το 1998 όπου στην οροφή του παλιού εργοστασίου είχε στήσει έναν έναστρο ουρανό χρησιμοποιώντας απλά σχοινάκια. Με αυτήν την εγκατάσταση, μας παρουσιάζει το έργο ΕΙΜΑΙ. Με μαθηματική γλώσσα και με απόλυτα λογικό τρόπο μας καθοδηγεί να δούμε ένα αόρατο σημείο στον εκθεσιακό χώρο και πηγαίνοντας πιο πέρα, να δοκιμάσουμε να αισθανθούμε αυτό το σημείο. Ένα σημείο που είναι αόρατο, άυλο και άχρονο και μέσω αυτού να βιώσουμε τον άχρονο χώρο που μας ενώνει και που υπήρξε, υπάρχει και θα υπάρχει, ανεξάρτητα από τα φαινόμενα που θα εκδηλωθούν και θα χαθούν μέσα σε αυτόν. Ανοίγει την πόρτα διάπλατα στην κβαντική φυσική προτείνοντας έναν τρόπο αντίληψης όπου η αίσθηση της ύπαρξης δεν εξαρτάται από τον κόσμο, αλλά είναι ο κόσμος αυτός ο οποίος δημιουργείται και παίρνει νόημα από την αίσθηση της ύπαρξης. Αναγνωρίζει μια ύπαρξη ανεξάρτητη από οποιαδήποτε ερμηνεία και ορισμό, χαρίζοντάς της, την ελευθερία 34

Δημήτρης Τράγκας Dimitris Tragkas Being In a world going through a crisis, where the competitive mentality of globalisation seems to unfold blindly, in this environment philosophy incites an increasing interest; probably because it offers a hope to re–discover points of reference and meaning for our existence. Responding to this need, Dimitris Tragkas gives a subjective character to whatever is happening around us and builds his works upon this truth. Since 1990, Dimitris Tragkas has run a visual course of significant installations such as the Zeppelin (1993), the Centre of the World (1997), the Geometria Universalis (1998) as well as of two–dimensional works, which suggest that the material part of the art work has gradually become less important. His interest has focused on the perception of the self and its relation to the space surrounding it. His contemplations on life and art are purely ontological. He has been involved with philosophy, astronomy, acting, chess, martial arts, traveling while seeking to explore the absolute, the source of all action, the knowledge of a deeper and timeless truth. I worked with him in 1998, at Aeschylia festival, where he turned the ceiling of the old factory into a starry sky simply by using ropes. With this installation he presents us with his work BEING. Through the mathematical language and in an absolutely logical way he guides us into seeing an invisible point in the exhibition space and, even further, into trying to feel this point; an invisible, immaterial and timeless point through which we shall experience the timeless space that unites us, that has been and will be regardless of any phenomena that will appear and dissolve within it. He widely opens the door to quantum physics by suggesting a mindset whereby the sense of existence does not depend upon the world but the world itself is created and derives its meaning from the sense of existence. He acknowledges an existence unconstrained by any interpretation and definition thus endowing it with the freedom to choose a meaning for itself and the world.

Δημήτρης Τράγκας Dimitris Tragkas

ΕΙΜΑΙ, 2018. Εγκατάσταση, ξύλο, μέταλλο, κιμωλία, κείμενο, διάμετρος 300εκ. BEING, 2018. Installation, wood, iron, chalk, text, diameter 300cm

επιλογής νοήματος για τον εαυτό της και τον κόσμο. Προσωπικά ο Δημήτρης Τράγκας μου θυμίζει τον Joseph Beuys ο οποίος γεννημένος στη ναζιστική Γερμανία αλλάζει πάραυτα αντιλήψεις όταν το πολεμικό του αεροπλάνο πέφτει στη Ρωσική στέππα και δέχεται την περιποίηση των Τατάρων που καλύπτουν με ζωικό λίπος και μάλλινη τσόχα το σπασμένο του χέρι. Από τότε αλλάζει πολιτικές πεποιθήσεις και ακολουθεί ένα έργο καθαρά υποκειμενικό. Το πρώτο έργο αυτής της αλλαγής είναι μια προβιά που φαίνεται να αναπνέει και παραπέμπει στον επίδεσμο αυτό του χεριού του. Έτσι και ο Δημήτρης Τράγκας αντιλαμβάνεται την τέχνη απόλυτα υποκειμενικά.

Dimitris Tragkas reminds me of Joseph Beuys who, born in Nazi Germany, changes his entire belief system when his combat aircraft falls into the russian steppe, where he is treated by Tatars, who cover his broken arm with animal fat and felt. Since then, he changes his political opinions and dedicates himself to a work entirely subjective. The first work of this change is a sheepskin that looks as if it is breathing, as a reference to the bandage on his arm. This is also the way Dimitris Tragkas conceives art, in a way absolutely subjective. Translated by Maria Papagiani

ΤΑ Σ ΟΣ ΚΟ Υ Τ Σ Ο Υ Ρ Η Σ TA S S O S KO U T S O U R I S

A vision of space Το έργο του Νίκου Παπαδόπουλου με τίτλο Ocean rock garden, αποτελεί την εξέλιξη της εγκατάστασης με τίτλο Κήπος Ζεν. Πρόκειται για την ανάπτυξη ενός διαμορφωμένου θαλάσσιου τοπίου από χάρτινα χειροποίητα χαλίκια, που σχηματίζουν κυματισμούς με λεπτές γραμμώσεις και καταλαμβάνουν το δάπεδο του εκθεσιακού χώρου. Αναρτημένα στους τοίχους, ζωγραφικά σχέδια διαφορετικών διαστάσεων που αναπαριστούν βραχώδη τοπία, κατασκευασμένα με ελαφρές ύλες, εισάγουν το θεατή στο εννοιολογικό υπόβαθρο, αποτελώντας ταυτόχρονα σημεία αναφοράς, σταθμούς προορισμού στην προσωπική ανάγνωση της εικονογραφικής αφήγησης. Συνδέοντας τους μοναστικούς βραχόκηπους με την προσωπική του καλλιτεχνική διαδρομή, τους προβληματισμούς και τις αναζητήσεις του πάνω στην εκφραστική προοπτική των υλικών, καθώς και της διαδικασίας κατασκευής, ο καλλιτέχνης μετουσιώνει μέσα από την εικαστική εγκατάσταση την τρισδιάστατη δυναμική του σχεδίου. Το σημείο και η τελεία, που συνιστούν το βασικό τεχνοτροπικό χαρακτηριστικό των συνθέσεών του, μεταμορφώνονται σε αμέτρητα χειροποίητα στοιχεία από χαρτοπολτό, που κατασκευάζονται ένα προς ένα από την ίδιο με μια τελετουργική αφοσίωση. Άχρηστα υπολείμματα βαμβακερών χαρτιών πολτοποιούνται και μορφώνονται σε μικρά χαλίκια που συσσωρεύονται σε μια χαρτονένια θάλασσα, σε ένα βραχώδες τοπίο. Τα στιβαρά στοιχεία της φύσης αντικαθίστανται με το τεχνητό, το ελαφρύ και φθαρτό, συνθέτοντας ένα περιβάλλον προς περιήγηση, μια εικόνα ποιητική, μια διαφορετική εκδοχή ενός θαλάσσιου τοπίου, που παραπέμπει στον κήπο Ωκεανός που βρίσκεται στο μοναστήρι Daisen–in, στο Κιότο της Ιαπωνίας. Ο Νίκος Παπαδόπουλος επικεντρώνεται μέσα από τη δουλειά του στην έρευνα που αφορά στην ανάπτυξη του προσωπικού εκφραστικού λεξιλογίου, αλλά και της κατασκευαστικής διαδικασίας που λειτουργεί ως τελετουργικό υπόβαθρο, ως προϋπόθεση για την πνευματική έκφραση και επικοινωνία. Η μεθοδική του προσέγγιση βασίζεται στη συστηματική επανάληψη του στοιχείου, μέσα από την πυκνότητα 36

Νίκος Παπαδόπουλος Nikos Papadopoulos A vision of space The artwork of Nikos Papadopoulos entitled Ocean rock garden, demonstrates the development of the installation Zen garden. The presentation of a creative expression of a maritime landscape consisting of hand–made pebbles arranged in narrow–lined drifts occupy the floor of the exhibition area. Drawings in various sizes, placed on the walls depict rocky landscapes and introduce the participant to a conceptual background. Simultaneously they create points of reference as well as destinations which concern the personal discernibility of the visual narration. By connecting the philosophy of monastic rock gardens with the personal development of the artist, both his appreciation of the issues and the research concerning the expressive possibilities of the material as well as the production process, reveals the transformation of the three–dimensional dynamism of the drawings through the installation. The mark and the dot, the main basic technical characteristics of his two–dimensional compositions are transformed to innumerable hand–made papier–mâché elements, which are individually composed by the artist with ritualistic dedication. Useless remnants of organic paper are grinded and remodeled into small pebbles and accumulated in a paper sea, a rocky landscape. The powerful features of nature are replaced by the artificial, the light and the delicate creating an environment to move around, a poetic picture, a different interpretation of a maritime landscape that alludes to the Ocean garden of the monastery Daisen– in, in Kyoto, Japan. Nikos Papadopoulos focusses through his work on the research concerning the development of his personal expressive language as well as the composition process that functions as a ritualistic background providing the requirement for both the spiritual expression and communication. The artist’s methodic approach is based on the systematic repetition as to the elements resulting in a density that completes the forms in particular and the artwork as a whole. The concepts of the solid and the compact, the

Νίκος Παπαδόπουλος Nikos Papadopoulos

Ocean rock garden, 2017-2018. Εγκατάσταση, φυτικό χαρτί, μεταβλητές διαστάσεις Ocean rock garden, 2017-2018. Installation, paper, variable dimensions

του οποίου ολοκληρώνεται το σχήμα και κατ΄ επέκταση το θεματικό σύνολο. Οι έννοιες του στέρεου και συμπαγούς, του σταθερού, του μόνιμου και διαχρονικού υποδηλώνονται και ταυτόχρονα αμφισβητούνται με τη χρήση των ελαφρών υλών. Το άπειρο, αλλά και τα όρια του ωκεανού, η θάλασσα με τα κύματα, επιβάλλουν ένα ρυθμό, παραπέμποντας σε έναν απόκρυφο ερημικό τόπο, που ενσωματώνει το υπερβατικό στοιχείο της φύσης. Ο θεατής εισάγεται σε μια πνευματική διαδρομή, μια βιωματική ή μυστικιστική μεταφορά σε ένα φαντασιακό περιβάλλον, συνδεδεμένο με τις πτυχές της φύσης, τις έννοιες της ισορροπίας και του απείρου, που εμπεριέχουν την ουσία της γένεσης. Ένα ταξίδι που απελευθερώνει το διάλογο με τον εσωτερικό μας κόσμο, της θεωρίας και της εμπειρίας, του υποκειμένου με το αντικείμενο, του σχήματος με το περιεχόμενο, προκαλώντας μια διαρκή αναθεώρηση των καθιερωμένων κοσμικών εννοιών.

stable, the permanent and the timeless are suggested, only to be questioned simultaneously through the use of the light materials. The infinite, but also the limits of the ocean, the sea with its waves create a rhythm conveying an occult landscape that incorporates the transcendental element of nature. The viewer is drawn onto a spiritual path, a practical or mystical transmutation into an illusionist environment connected with nature’s fold, the concepts of harmony and the infinite, thus arresting an idea of the transcendental essence of the genesis. A journey that unleashes the dialogue with our inner world, that is between theory and experience, subject and object, form and content provoking thus an ongoing analysis of the established mundane concepts.

ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΣ ΜΑΡΙΝΟΣ CHRISTOPHER MARINOS

Η Νίκη Γκουλέμα ζωγραφίζει με είκοσι, το πολύ εικοσιπέντε κινήσεις. Γεμίζει τον μουσαμά σχεδόν χωρίς να τον αγγίζει. Κατασκευάζει μια ζωγραφική εικόνα με τη χάρη και την αυτοπεποίθηση του ευφυούς παίκτη, που έχει απόλυτο έλεγχο των κινήσεών του. Η καλλιτέχνης, από τη μεριά της, υποστηρίζει ότι η αφαιρετική εικονοθεσία που προτείνει έχει κύριο άξονα προβληματισμού τη διαδικασία και, κατά δεύτερο λόγο, τη διαδραστικότητα, όπως όταν χρησιμοποιεί διαφανοσκόπιο για να προβάλλει τα ψηφιακά της σχέδια. Οι εικόνες της Γκουλέμα ανήκουν στην παράδοση της χειρονομιακής ζωγραφικής, καθώς φαίνεται να την απασχολεί σοβαρά το ερώτημα του πώς κανείς μια πράξη ορατή στον καμβά. Όπως στη δουλειά του Cy Twombly, το δράμα που εκτυλίσσεται πάνω στην επιφάνεια του πίνακα ή του σχεδίου δεν είναι απαραίτητα μόνο οπτικό. Στα έργα της Γκουλέμα η ποιητική του ελάχιστου, του απαρατήρητου και του φαινομενικά ασήμαντου (η καθημερινότητά μας βρίθει από τέτοια διακριτικά μοτίβα: ένας λεκές από καφέ, από αίμα, κραγιόν ή λάδι, μια γρατζουνιά, μια χαρακιά, μια μουντζούρα, απρόβλεπτες μολυβιές και κάθε είδους διαγραφές, ίχνη σε μια σκονισμένη επιφάνεια, νηματοειδείς σχηματισμοί όπως τριχούλες και κλωστές, σκόρπια ψίχουλα, ένα σελάγισμα από το πουθενά) συναντά την ποιητική του κενού και της σιωπής, της απόκλισης και της απουσίας, της εκκρεμότητας και της παύσης, της φαινομενικά αδιάφορης χρονικής στιγμής. Κρίνοντας από τις φωτογραφίες με τις οποίες συχνά πλαισιώνει τα ζωγραφικά της έργα, η Γκουλέμα ξέρει να παρατηρεί και προφανώς γνωρίζει τι σημαίνει θαλπωρή του κενού, ενώ σίγουρα αντιλαμβάνεται πλήρως την αξία αυτής της θαλπωρής. Όπως σημειώνει η καλλιτέχνης: «Αντιλαμβάνομαι τη δουλειά μου ως μια μετατόπιση σημειωμάτων και σημειώσεων, αποτυπωμάτων και αποτυπώσεων ανάμεσα σε χρονικά κενά και άδειους χρόνους, ανάμεσα σ’ ένα υποκείμενο της δράσης και των συσχετισμών που αυτή δημιουργεί και σ’ ένα υποκείμενο της αναμονής, που συνομιλεί με παύσεις και εκκρεμότητες». Στο έργο Waiting, που παρουσιάζει στην έκθεση «Θεωρήματα», την ενδιαφέρει η ζωή χωρίς χρόνο: 38

Νίκη Γκουλέμα Niki Gulema Niki Gulema composes her paintings with no more than twenty to twenty–five gesture drawings. She fills the canvas, by hardly even touching it. She creates pictures with grace and self–confidence, like an ingenious player who controls and predicts his movements. The artist herself claims that the given abstract mise en image defines the process as principal axis of reflection, and secondly the interaction, in like manner she uses an overhead projector to display her digital sketches. Gulema’s work belongs to gestural painting tradition, as it seems that the visualization of an act on canvas stands as one of her main concerns. Like Cy Twombly’s work, the unfolding drama on painting or sketch surface is not necessarily a visual one. In Gulema’s paintings, poetics of the minimum, the unperceived and the seemingly insignificant meet the poetics of empty space and silence, of deviation and absence, of limbo and pause, of seemingly indifferent moments. Our daily lives are full of these distinctive patterns: a blood or coffee stain, one caused from lipstick or oil, a scratch, a snick or a smudge, unforeseen strokes and any kind of erasures, imprints on a dusty surface, filamentous formations as if of hair and fibre, spread out crumbs, an unexpected glimmer. Considering the photographs she often accompanies her paintings with, Gulema knows the art of observation, and evidently, she is familiar with the warmth of the void while she definitely understands the value of this particular warmth. The artist marks: “I become aware of my work as a shifting of notes and memos, imprints and impressions, between temporal gaps and empty space; between a subject in action and the created relations by this particular action, and a subject in limbo which communicates using pauses and suspensions.” In the project Waiting, which is introduced in the exhibition “Theorimata”, she is focusing in life without time: in those actions only intending to proceed the time, passive actions, the basic activity needed to put a body in motion. By extension, she is interested in “an existence just aiming to exist, a passive existence, an

Νίκη Γκουλέμα Niki Gulema

Waiting, 2017, 80 διαφάνειες 35mm και προβολέας, διαστάσεις μεταβλητές Waiting, 2017, 80 slides 35mm and a carousel projector, variable dimensions

πράξεις που δεν έχουν άλλο στόχο απ’ το να κινήσουν τον χρόνο, πράξεις παθητικές, η στοιχειώδης δραστηριότητα που μπορεί να θέσει σε κίνηση ένα σώμα. Κατ’ επέκταση, την ενδιαφέρει μια «ύπαρξη που δεν κάνει άλλο απ’ το να υπάρχει, μια ύπαρξη παθητική, οι αυταπάτες δραστηριότητας». Με άλλα λόγια, όλες οι «ψευτοπράξεις» που επινοεί το υποκείμενο για να επιβιώσει, για να αισθανθεί προσωρινά ελεύθερο. Αναμονή, απραξία, προσαρμογή.

illusion of activity”. In other words, all those ‘wannabe actions’, the subject invents in order to survive, to feel, temporarily, free. In limbo, inactivity, adaptation.

Translated by Dionisis Moschonas Edited by Christina Grigorakou

Ε Μ Μ Α Ν Ο Υ Η Λ Μ ΑΥ Ρ Ο Μ Μ ΑΤ Η Σ E M M A N U E L M AV R O M M AT I S

Οι εργασίες του Θανάση Πάλλα ορίζονται από τις συνθήκες και τις αναγκαιότητες της μετατόπισης. Μετά από πολλά χρόνια στη Γερμανία, κυρίως στο Αμβούργο, όπου και τελείωσε τις μεταπτυχιακές του σπουδές κοντά στον F. E. Walther και παρουσίασε ένα μεγάλο μέρος από τις εργασίες του με σημαντική αναγνώριση από την κριτική, έχει συμπυκνώσει την έρευνα των στοιχείων συγκρότησης της εικαστικής του οργάνωσης σε μια σειρά ταξινομήσεων των ειδών της εικόνας, σε τρία λογικά επίπεδα. Το ένα είναι σχετικό με το πώς ένα ολόκληρο στοιχείο, μη καταμερισμένο σε κομμάτια, ανήκει στον εαυτό του. Το άλλο είναι το πώς το μέρος ενός στοιχείου συμμετέχει σε ένα άλλο, αλλά διατηρεί παράλληλα, ένα μέρος αυτοτέλειας. Το τρίτο αναφέρεται στον ολοκληρωτικό εγκλεισμό ενός στοιχείου στο άλλο. Αυτές οι τρεις λογικές περιπτώσεις συνθέτουν τη θεωρητική του βιογραφία, της οποίας η αναζήτηση εντοπίζεται στην οπτική επαναπροσέγγιση του εαυτού του από τον εαυτό του. Για παράδειγμα, σε μια διαδραστική του εργασία τον παρακολουθεί και τον καταγράφει το βίντεο το οποίο ο ίδιος, την ίδια στιγμή παρακολουθεί. Στην ενσωμάτωση του εαυτού στην εικόνα, ο χώρος εγκλωβίζεται από τον καλλιτέχνη με τον καλλιτέχνη μέσα του, ως μια πυκνότητα. Μια άλλη εκδοχή της θεωρίας της εγκατάστασης, είναι η σχέση του εαυτού με τον χώρο στον οποίο συμμετέχει και διατρέχει, ως σημείο που σε κάθε δική του μετατόπιση επωμίζεται την αλλαγή του σχεδιασμού του χώρου. Ένα παράδειγμα είναι ο σχεδιασμός ως προς ένα σημείο φυγής το οποίο εξαναγκάζει το σημείο (τον εαυτό) να διασχίζει τον χώρο προσαρμοζόμενο στις συνθήκες του. Είναι η σημειολογία του χώρου ως προσδιοριζόμενου από την κίνηση, το χορό, τον οποίο προσδιορίζει. Τέλος, είναι η ολοκληρωτική αυτoτέλεια του εαυτού ως προς το χώρο. Είναι η Σκηνή, την οποία ο εαυτός παρακολουθεί ως αυτάρκεια, ως ένα θέατρο. Ο Θανάσης Πάλλας είναι ένας από τους πιο σημαντικούς ΄Ελληνες καλλιτέχνες που έχω γνωρίσει.

Θανάσης Πάλλας Thanasis Pallas Thanasis Pallas’s works are defined by the circumstances and the necessities of shift. After many years in Germany, especially in Hamburg, where he completed his postgraduate studies under the supervision of F.E.Walther and presented a large part of his work that received considerable recognition from art critics, he has condensed his research on the constituting elements of his artistic organization into a series of classifications of image types, into three logical levels. The first is related to the way a whole element, not divided into pieces, belongs to itself. The second is connected to the way a part of an element participates in another, but at the same time maintains partially its self-sufficiency. The third refers to the total encapsulation of one element in the other. These three logical cases compose his theoretical biography, whose search is found in the visual rapprochement of himself with himself. For example, in an interactive work he is monitored and documented via a video recording which he simultaneously observes. Through the incorporation of himself in the image, space is trapped by the artist with the artist inside, as a density. Another version of the theory of installation is the relationship of the self with the space in which it is involved and traverses, as a point which, every time it shifts, takes on the change of the planning of the space. An example is the design of a vanishing point that forces the point (the self) to cross the space, adapting to its conditions. It is the semiology of space as determined by movement, the dance, which it determines. Finally, it is the total autonomy of the self in relation to space. It is the Stage, which the self views as self-sufficiency, as a theater. Thanasis Pallas is one of the most important Greek artists I have ever met.

Θανάσης Πάλλας Thanasis Pallas

Σκηνή, και, Tο Σημείο Scene, and , The point

Σκηνή 01, 2005, γλυπτοκατασκευή, ξύλο, χαρτί, μέταλλο Scene 01, 2005, construction sculpture, wood, paper, metal, 39 x 42 x 21cm

Σκηνή 02, 2005, γλυπτοκατασκευή, ξύλο, χαρτί, μέταλλο, ανθρώπινη πλαστική φιγούρα Scene 02, 2005, construction sculpture, wood, paper, metal, human plastic figure, 39 x 42 x 21cm

Σκηνή 03, 2006, γλυπτοκατασκευή ξύλο, μέταλλο, πολυεστέρας Scene 03, 2006, construction sculpture wood, metal, pvc, 32 x 192 x 28cm

Σκηνή 04, 2006, γλυπτοκατασκευή, ξύλο Scene 04, 2006, construction sculpture, wood, 29 x 112 x 112cm

Ε Μ Μ Α Ν Ο Υ Η Λ Μ ΑΥ Ρ Ο Μ Μ ΑΤ Η Σ E M M A N U E L M AV R O M M AT I S

Ο Τανιμανίδης με το έργο του Το «Θεώρημα» των συνεχών προσφυγικών συναρτήσεων αγγίζει τη ροή αίματος των διωγμένων, αιώνες τώρα. Οι λύσεις του θεωρήματός του είναι άπειρες και καμία, γιατί κάθε λύση ανταποκρίνεται α) στις χρονικές μεταβλητές της οικονομίας... και β) στις διαπλανητικές μεταβλητές των τραπεζικών θρησκειών... Στη σημερινή του λύση, παρουσιάζει ένα αερόστατο που είναι η γραφική παράσταση της συνάρτησής του (τομές ελλείψεων σε σχήμα θαλασσινού σύννεφου), όπου το μπαλόνι του αερόστατου είναι γεμάτο απο ναυτικά καπέλα της φρεγάτας F96 IMIA που πάνω τους έχουν ένα παιδάκι που έσωσαν ή βρήκαν πνιγμένο...

Παναγιώτης Τανιμανίδης Panagiotis Tanimanidis Panagiotis Tanimanidis’s work The “Theorem” of continuous refugee functions, deals with the bloodstained lives of those who are persecuted for centuries. The solutions of his theorem are infinite and none, because each solution corresponds a) to the time variables of the economy… and b) to the interplanetary variables of the banking religions…

In its present solution, it features an aerostat that is the graphical representation of its own function (segments of ellipses in the shape of a sea cloud), where the balloon of the aerostat is filled with navy hats of the F96 IMIA frigate, bearing a child they have saved or found drowned…

Παναγιώτης Τανιμανίδης Panagiotis Tanimanidis

Το «Θεώρημα» των συνεχών προσφυγικών συναρτήσεων (πραγματικών μεταβλητών), 2017. Μικτή τεχνική, 255 x 255 x 50εκ. The “Theorem” of continuous refugee functions (real variables), 2017. Μixed technique, 255 x 255 x 50cm

Ε Μ Μ Α Ν Ο Υ Η Λ Μ ΑΥ Ρ Ο Μ Μ ΑΤ Η Σ E M M A N U E L M AV R O M M AT I S

Έχω παρακολουθήσει από τις αρχές των χρόνων 1990 την εργασία του Τάσσου Τριανταφύλλου και τον παρουσίασα σε ένα μεγάλο αριθμό από εκθέσεις. Με την απόσταση του χρόνου διαπιστώνω σήμερα ότι η εργασία του ακολούθησε μια λογική που έχει αναδρομικά πολύ ενδιαφέρον επειδή είναι συστηματική και χωρίς να διατυπώνεται άμεσα οπτικά, είναι όμως συνεπής στην οργάνωση των εσωτερικών της κανονισμών και της αναγκαιότητας να αποφεύγει τους πλεονασμούς. Στην αρχή ήταν οι ύλες τις οποίες παρουσίαζε σε αντιπαραθέσεις μεταξύ τους και ήταν πλήρεις επιφάνειες με κάρβουνα παράλληλες με πλήρεις επιφάνειες με κερί. Η εργασία του ξεκινούσε τότε με την αντιπαράθεση του ανόργανου και του οργανικού και αυτή ήταν η έννοια της ατομικής του έκθεσης το 2003 την οποία παρουσίασα. Σε ανάλογο πνεύμα λειτούργησε αργότερα ένα εκπληκτικό δεμάτι από δεκάδες κορμούς δέντρων σε φυσικό μέγεθος τους όποίους έσφιγγε ένα τεράστιο μεταλλικό δακτυλίδι (στον Κήπο του Θησείου) στα πλαίσια της εκδήλωσης Αθήνα by Art του Δήμου Αθηναίων, το 2004. Ένα επόμενο στάδιο της εργασίας του ήταν τα ίχνη των υλών που πραγματοποιούσε, αποτυπώνοντας με τη μέθοδο του τριψίματος (frottage) μεταλλικές σκάλες, που χρησιμοποίησε για να επενδύσει τις σκάλες της Αίθουσας Τέχνης Μέδουσα, στην έκθεση, Ο Τόπος είναι Αλλού, που είχα οργανώσει το 2007. Η αρχειακή και η αρχαιολογική προέκταση αυτών των εργασιών, ως το πέρασμα από το γεγονός στην εικόνα του (από το γεγονός στη λειτουργία της εικόνας), ήταν οι αποτυπώσεις από τις επιγραφές τάφων στο Μοναστήρι του «Μπαλουκλή», (που ανήκει στο Πατριαρχείο Κωνσταντινούπολης) τις οποίες εξέθεσε στο Βυζαντινό Μουσείο, το 2014. Στην εργασία του Τάσσου Τριανταφύλλου λειτουργεί μια οπισθοχώρηση από το αντικείμενο στα ίχνη της εικόνας του και από τα ίχνη της εικόνας, στην οργάνωση της εικόνας: οι τελευταίες του εργασίες, με τα δοκάρια ως την αναφορά στην ύλη της εικόνας, εξυπηρετούν δύο κύριες λειτουργίες. Η εικόνα να στρέφεται προς τα μέσα, δηλαδή στην οργάνωση της σύστασής της και παράλληλα να ανοίγεται και προς τα έξω, διευκολύνοντας την πρόσληψη από το βλέμμα. 44

Τάσσος Τριανταφύλλου Tassos Triandafyllou I have been following the work of Tassos Triantafyllou since the early 1990s and presented it in a large number of exhibitions. With the distance of time I notice today that his work has followed a logic that is retrospectively very interesting, because it is systematic and not immediately expressed in visual terms, but it is consistent in organizing its internal regulations and the necessity to avoid redundancies. At first there were the materials that he collated in contradictory relations to each other, presenting surfaces loaded with charcoal situated parallel to surfaces loaded with wax. At this period his work had as starting point the contradiction between the inorganic and the organic and that was the concept of his solo exhibition in 2003, which I curated. To a similar conceptual background belongs a surprising bundle of dozens of natural-size tree trunks surrounded by a huge metal ring (a work shown in a group exhibition that I curated in the Garden of Thisseion), in the framework of the Athens by Art event of the City of Athens, in 2004. A next stage of his work were the traces of materials, which he created by depicting, through the technique of frottage, metal stairs on paper which he then used to coat the stairs of the Medusa Art Gallery, at the exhibition The Place Is Elsewhere, which I organized in 2007. The archival and archaeological extension of these works, as the passage from the fact to its image (from the fact to the function of the image), were the impressions of the inscriptions of the tombs from the Zoodochos Pigi at Baloukli (Patriarchate of Constantinople), which he exhibited in the Byzantine Museum of Athens, in 2014. In the work of Tassos Triantafyllou there is a retreat from the object to the traces of its image and from the traces of the image to the organization of the image: his latest works comprised by beams as a reference to the very material of the image, serve two main functions. The image turns inwards, to the organisation of its composition, and at the same time opens up, facilitating the perception by the gaze.

Τάσσος Τριανταφύλλου Tassos Triandafyllou

Ανάπτυγμα κόλουρης πυραμίδας, 2017, ξύλο, 145 x 145 x 30εκ. Development of a frustum pyramid, 2017, wood, 145 x 145 x 30cm

Ανάπτυξη σπείρας, 2017, ξύλο, 240 x 220 x 70εκ. Development of a spiral, 2017, wood, 240 x 220 x 70cm

Ανάπτυγμα αντεστραμμένης κόλουρης πυραμίδας, 2017, ξύλο, 145 x 145 x 15εκ. Development of an inverted frustum pyramid, 2017, wood, 145 x 145 x 15cm

Μ Π Ι Α Π Α Π Α Δ Ο Π Ο ΥΛ Ο Υ B IA PA PA D O P O U L O U

Αδύναμες Γέφυρες Η επαγωγική μέθοδος ως διαδικασία σκέψης και σύστημα εργασίας χαρακτηρίζει το σύνολο του έργου του Γιάννη Ζιώγα. Όπως ο ίδιος γράφει: «Η φόρμα λειτουργεί στο έργο μου ως ένα μοναδιαίο/επαγωγικό στοιχείο που σταδιακά κτίζει τα αντικείμενα που δημιουργώ. Η επαγωγική ενότητα δημιουργεί το αντικείμενο ως αποτέλεσμα μιας σώρευσης ομοειδών μοναδιαίων στοιχείων. Τα αντικείμενα αυτά συνδέονται με μια έννοια/νόημα και σχηματίζουν μια αφήγηση/γλώσσα και συνακόλουθα την εικαστική εικόνα». Ακολουθώντας την αντιπροσωπευτική μεθοδολογία του, ο Γιάννης Ζιώγας δημιουργεί τις Αδύναμες Γέφυρες όπου μια λιτή ευθύγραμμη φόρμα, η επαγωγική μονάδα, συνθέτει την αρχική γέφυρα από την οποία προκύπτουν οι άλλες. Το έργο λειτουργεί ως ιδιότυπο χρονικό το οποίο εμπεριέχει ίχνη από τη βιωματική διαδικασία έρευνας του καλλιτέχνη. Απλώνεται στον χώρο ως μια οριζόντια, επιμήκη, ιπτάμενη εγκατάσταση η οποία ενώνει δύο διαφορετικά σημεία του αρχιτεκτονικού χώρου. Το μετέωρο παζλ, γεμάτο αινιγματικές και φαινομενικά ασύνδετες εικόνες, θα μπορούσε να επεκτείνεται επ΄άπειρον με πολλαπλές αλληγορικές γέφυρες να δημιουργούν δύσβατα περάσματα, οδηγώντας τον θεατή σε μια νοητή περιπλάνηση ανάμεσα από εμπόδια και επικείμενους κινδύνους. O Ζιώγας κατασκευάζει αέρινα παλίμψηστα ενός προσωπικού σύμπαντος, εμποτισμένου με μνήμες, βιώματα και φανταστικές προβολές στο μέλλον. Ο θεατής παλινδρομεί στον χρόνο καθώς διαβάζει σταδιακά και με ανορθόδοξο τρόπο, την εγκατάσταση από κάτω προς τα πάνω. Η φαινομενικά εύθραυστη υπόσταση του αιωρούμενου παζλ επιφέρει ένα συναίσθημα επισφάλειας, μια ψυχολογική κατάσταση που υποδηλώνεται ήδη από τον τίτλο. Με αναφορές στην Αθήνα, τη Φλώρινα και τη Σύρο, οι Αδύναμες Γέφυρες σκιαγραφούν με φαντασία και χιούμορ την καθημερινότητα του καλλιτέχνη και ανασύρουν την ιδέα της θρυμματισμένης μνήμης. Το έργο βρίθει από συμβολισμούς, κωδικοποιημένα μηνύματα, γρίφους και αναφορές, προτρέποντας τον θεατή να κάνει τις δικές του συσχετίσεις και να 46

Γιάννης Ζιώγας Yannis Ziogas Frail Bridges Logical induction as a process of thought and a working method characterises Yannis Ζiogas’s overall oeuvre. As he writes: “The form functions as a unitary/ inductive element, gradually building the objects I create. The object is shaped by the inductive unit as a result of the culmination of equivalent unitary elements. These elements are connected with a concept/meaning and create a narration/language that eventually bears a visual image.” Following his typical methodology, Yannis Ziogas creates the installation Frail Bridges where a simple rectilinear form, the inductive unit, shapes the first bridge from which the others derive. The work functions as an idiosyncratic chronicle, containing vestiges from the artist’s experiential process of research. Suspended in the air, the horizontal, sprawling installation unites two different architectural points in space. The pendulous puzzle, full of enigmatic and seemingly odd images, could extend to infinity with multiple allegorical bridges forming rough passages that lead the viewer into a mental wandering among obstacles and imminent dangers. Ziogas creates airy palimpsests of a personal universe, full of memories, experiences and projections into the future. The viewer goes back and forth in time as he/she gradually ‘reads’ the installation, in an unorthodox way, from the bottom upwards. The seemingly fragile substance of the suspended puzzle brings about a feeling of precariousness, a psychological state already implied by the title. With references to Athens, Florina and Syros, the Frail Bridges outline the artist’s everydayness with imagination and humour while showing forth the idea of fragmented memory. The work is full of symbolisms, codified messages, riddles and references. It provokes the viewer to make his/ her own correlations and come up with personal interpretations of the solitary parts of the composition as well as of the whole. The image of the three maps of Greece traces

Γιάννης Ζιώγας Yannis Ziogas

Αδύναμες Γέφυρες, ψηφιακό προσχέδιο εγκατάστασης, 2017-2018, μικτή τεχνική, διαστάσεις μεταβλητές Frail Bridges, installation, digital study, 2017-2018, mixed media, variable dimensions

οδηγηθεί σε προσωπικές ερμηνείες των επιμέρους εικόνων αλλά και του συνόλου. Ένας μεγαλοδιάστατος χάρτης της Ελλάδας αποτυπώνει τις διαδρομές που ο Ζιώγας ακολούθησε, συνδέοντας του σταθμούς που τον ενέπνευσαν. Λειτουργεί ως ιδιόρρυθμο αρχειακό υλικό, ξετυλίγοντας τη σκέψη του καλλιτέχνη από τη σύλληψη στην υλοποίηση του έργου, μια ακόμα παραπομπή στο ταξίδι.

the artist’s journeys, linking the three bridges that inspired him. It functions as a peculiar archival material, unfolding the artist’s thought from the conception to the realisation of the artwork, yet another allusion to the notion of voyage.

Μ Π Ι Α Π Α Π Α Δ Ο Π Ο ΥΛ Ο Υ B IA PA PA D O P O U L O U

White Power «Για ποιόν / Θριάμβευσαν οι Καίσαρες; (…) / Κάθε σελίδα μιά νίκη. / Ποιός μαγείρεψε το γεύμα του θριάμβου; / Kάθε δέκα χρόνια ένας μεγάλος άνδρας. / Ποιός πλήρωσε τα έξοδα; / ‘Οσες αφηγήσεις. / Τόσες ερωτήσεις», έγραφε ο Mπέρτολτ Μπρέχτ στο ποίημά του «Fragen eines lesenden Arbeiter» (Ερωτήσεις ενός εργάτη που διαβάζει). Το απόσπασμα, οικουμενικό και διαχρονικό, λειτουργεί ως έναυσμα για τη σκέψη του Νίκου Τρανού. Με την εν εξελίξει ενότητα έργων White Power, ο Τρανός συνθέτει ένα πρωτότυπο και παιγνιώδες εικαστικό σχόλιο, μια βαθυστόχαστη κοινωνική και πολιτική κριτική, αλχημικά κρυπτογραφημένη. Άναρχα συμπλέγματα από αντικείμενα που μαζέψε ο ίδιος από τους δρόμους της Αθήνας, συναρμολογούνται σε ασύμμετρες, εύθραυστες γλυπτικές συνθέσεις που καταπλακώνονται από γιγάντια, αδιευκρίνιστα οικιακά σκεύη από άργιλο. Στο έργο που παρουσιάζεται στο ΕΜΣΤ, τα οικεία έπιπλα, κομοδίνα και καρέκλες, –σύμβολα του ανθρώπινου μέτρου και υπενθύμιση «της εστίας και του αστικού μύθου» που απασχολούν τον Τρανό από παλιά– βιώνουν συνθήκες «εκτάκτου ανάγκης». Kαι αυτό διότι επικαλύπτονται από έναν απειλητικό μαύρο όγκο ο οποίος παραπέμπει σε καυτή λάβα που λοιώνει ως ρευστό δηλητήριο. Το κακόφορμο σχήμα στέκει ως πολυσήμαντη αλληγορία για τις κοινωνικές ανισότητες, τη δυσαρμονία, την καταστροφή ως θέαμα (Τ.V.), τον κίνδυνο ανατροπής, τη βία, τον τρόμο και τον θάνατο. Το White Power είναι μια παρωδία της εξουσίας των λευκών, αποδοσμένη ως σουρεαλιστική μεταφορά με «μαύρο τρόπο» και δηκτική ειρωνία. Λειτουργεί ως κώδωνας κινδύνου για την παρακμή των ηθικών, πνευματικών και πανανθρώπινων αξιών γενικότερα, προτάσσοντας την αναγκαιότητα για ένα νέο ανακάτεμα της τράπουλας που θα επιφέρει έναν καλύτερο, πιο ανθρώπινο και πιο ουσιαστικό κόσμο. O Τρανός αφηγείται ιστορίες που συντάσσονται μέσα από συνειρμούς και φιλοσοφικές αντιθέσεις. Ο θρίαμβος του Καίσαρα είναι ταυτόσιμος με την καταστροφή των ηττημένων, όπως η λευκή δύναμη των Κου–Κλουξ–Κλαν είναι ταυτόσιμη με τη βία, τον 48

Νίκος Τρανός Nikos Tranos White Power “Οver whom / Did the Caesars triumph? (…) / Εvery page a victory. / Who cooked the feast for the victors? / Every ten years a great man. / Who paid the bill? / So many reports. / So many questions,” Bertolt Brecht wrote in his poem “Fragen eines lesenden Arbeiter” (Questions from a worker who reads). This excerpt, universal and timeless in spirit, stimulated Nikos Tranos’s thought. Ιn the evolving series, entitled White Power, Tranos composes an original and playful visual statement, a profound social and political critique, codified in an alchemical manner. Unordered clusters of objects that the artist gathered from the streets of Athens are assembled in asymmetrical, frail sculptural compositions that are crushed beneath gigantic, unspecified domestic utensils made of baked clay. In the work presented at EMST, familiar furniture, bedside tables and chairs, –symbols of the human metron (in English, measure) and a reminder of the ideas of “home and the middle class myth” that have always concerned Tranos– are experiencing a “condition of emergency”. They are covered by a threatening black shapeless mass that gives the impression of hot lava melting like liquid poison. The deformed volume functions as a multilayered allegory for social inequalities, disharmony, destruction as spectacle (on T.V.), the danger of overturning, violence, terror and death. White Power is a parody of the power of the White, rendered as a surrealistic metaphor, in a “black way” and with biting irony. The work functions as a sign of danger referring to the general decadence of ethical, intellectual and universally humane values. It pinpoints the necessity of a new mingling of the playing cards from which a better, more humane and more substantial world will arise. Tranos recounts stories that are composed by means of associations and philosophical antitheses. The triumph of Caesar is synonymous with the catastrophe of the defeated, as the white power of KKK is synonymous with violence, bullying and the extermination of Afro–Americans and other non–

Νίκος Τρανός Nikos Tranos

Από τη σειρά «White Power», 2007-2017, οικιακά έπιπλα, πηλός ψημένος και υαλωμένος δύο φορές στους 1050 °C, 280 x 170 x 170εκ. From the series “White Power,” 2007-2017, home furnishings, clay baked two times at 1050 °C, 280 x 170 x 170cm

εκφοβισμό και την εξόντωση των Αφροαμερικανών και άλλων μη–λευκών φυλετικών ομάδων. Προκατάληψη, ιδέες υπεροχής, ρατσισμός όλων των ειδών, ενυπάρχουν στο σήμερα.

white phyletic groups. Bias, ideas of supremacy, racism of all kinds, are always with us.

Μ Π Ι Α Π Α Π Α Δ Ο Π Ο ΥΛ Ο Υ B IA PA PA D O P O U L O U

Καινές τομές μνήμης «Μετά την εμβάθυνση σε έννοιες που απέπνεε το Λαύριο σε εναρμόνιση με την περιρρέουσα κοινωνική κατάσταση, η ανάγκη διείσδυσης στο σώμα της μνήμης που αυτός ο τόπος κουβαλά γίνεται ολοένα και πιο επιτακτική», γράφει στις σημειώσεις της η Έρση Χατζηαργυρού. Το Λαύριο, ένας τόπος γεμάτος παλίμψηστα του χρόνου, ένα τοπίο μνήμης και στοχασμού με εμφανή τα ίχνη της παρακμής και της καταστροφής, παρέχει στην Χατζηαργυρού την πρώτη ύλη και ένα πλούσιο φάσμα εννοιών και σκέψεων από το 1987, οδηγώντας σε ένα προσωπικό σύστημα γραφής. Η εγκατάσταση Καινές τομές μνήμης αποτελείται από μια τετράπλευρη, κόλουρη πυραμίδα, που απαρτίζεται από τα αντιπροσωπευτικά υλικά της Χατζηαργυρού: γηγενή υλικά του Λαυρίου συνυφασμένα με βιομηχανικές ύλες. Η αυστηρότητα της σύνθεσης συνιστά μια άμεση αναφορά στη δομή των ορυχείων του Λαυρίου και στην ίδια τη διαδικασία της εξόρυξης. Στο κέντρο του συμπλέγματος, τέσσερα διάτρητα τρίγωνα κινούνται αργά, σε επαναλαμβανόμενη κίνηση. Tμήμα της εγκατάστασης είναι το αιωρούμενο περίγραμμα ενός κύβου στο οποίο στερεώνονται πυραμιδοειδείς όγκοι. Η ασύμμετρη όψη του κύβου συνδιαλέγεται με τα ομοιόμορφα σχήματα της σύνθεσης που βρίσκεται από κάτω. Η Χατζηαργυρού εσκεμμένα κατακερματίζει την αίσθηση κανονικότητας, την αρμονία και την αισθητική τελειότητα της γλυπτικής εγκατάστασης για να δηλώσει τη ρευστότητα των κοινωνικών και πολιτικών καταστάσεων σήμερα, την ασυνέχεια, τη ρήξη, την κρίση, όχι μόνο την οικονομική αλλά και αυτήν του πνεύματος. Η κίνηση του έργου, τοποθετημένη στο επίγειο τμήμα της σύνθεσης, παραπέμπει στην κινητικότητα του σταθερού στοιχείου της γης. Κοσμικός παλμός. Η όσμωση της δουλειάς της με τη γλώσσα είναι το κονίαμα ανάμεσα στη γεωμετρία, τα διάφορα υλικά και τη ματιέρα τους. Είναι ο συνεκτικός κρίκος ανάμεσα στη λογική και το συναίσθημα. Κατά την Χατζηαργυρού, η αναγκαιότητα δημιουργίας κατασκευών για την υποστήριξη της 50

Έρση Χατζηαργυρού Ersi Hatziargyrou Digging into memory anew “Delving into concepts emanating from Lavrion and the prevailing social conditions, resulted in the urgent need to penetrate the body of the memory this country carries,” we read in the notes penned by Ersi Hatziargyrou. Lavrion, a place full of palimpsests bearing vestiges of bygone times, remains a landscape of memory and reflection with apparent traces of decline and destruction. It is an area which has not only provided Hatziargyrou with her raw material and a rich spectrum of notions and thoughts since 1987, but has also led to her very personal writing style. The installation Digging into memory anew consists of a quadrangular, truncated pyramid, constructed with Hatziargyrou’s typical materials of choice: local matter from Lavrion interwoven with industrial materials. The austerity of the composition constitutes a direct reference to the structure of the Lavrion mines and the process of the extraction itself. In the centre of the installation, four perforated triangles, move slowly in repetitive motion. Α section of the installation is a suspended cubic frame to which pyramidal structures are attached. The asymmetrical form of the cube converses with the uniform shapes of the composition below. Hatziargyrou intentionally fragments the sense of regularity, the harmony and aesthetic perfection of the sculptural installation in order to expose the fluidity of the social and political conditions of today, the discontinuity, the rupture, and the economic as well as the intellectual crisis. The motion of the work, placed on the ground– based composition, refers to the mobility of the earth’s steady element. The cosmic pulse. The osmosis of her work with language is the mortar between geometry and the various materials and their textures. It is the unifying thread between reason and emotion. For Hatziargyrou, the necessity to create supportive structures for ore extraction in the Lavrion mines has enriched the Greek language with new vocabulary. One such word is “kenotomia” (in

Έρση Χατζηαργυρού Ersi Hatziargyrou

Καινές τομές μνήμης, 2017-2018. Mακέτα εγκατάστασης, πλέγμα, σίτες, σίδερο, μπρούτζος, χόρτα, πέτρες και χώματα Λαυρίου, μηχανισμός Digging into memory anew, 2017-2018. Installation study, barbed wires, mesh, iron, bronze, straw, Lavrion’s soil and stones, motor

εξόρυξης στα ορυχεία του Λαυρίου εμπλούτισε την ελληνική γλώσσα με νέες λέξεις. Μια τέτοια λέξη είναι η «καινοτομία», προερχόμενη από τις «καινές τομές» του αρχαίου Λαυρίου, που κάθε καινούργιος ενοικιαστής των μεταλλείων είχε δικαίωμα να ανοίξει με στόχο την συνέχιση της εκμετάλλευσης, όταν είχε εξαντληθεί το μετάλλευμα των παλαιών τομών. Έννοια, ιδεολογία, θεωρία και σύστημα αποτελούν μια αλληλουχία που η Χατζηαργυρού εφαρμόζει εδώ και χρόνια, αξιοποιώντας την «πλοκή της τέχνης με τη γνώση και την ιστορία».

English, innovation) deriving from “kenes tomes” (in English, meaning new galleries). The need for the new word arouse from the custom in ancient Lavrion as every new tenant of the mines had the right to open new galleries to continue profiting when the ore of the old ones had been exhausted. Concepts, ideology, theory and systems constitute a sequence that Hatziargyrou has for years applied to her work, exploiting the “interweaving of art with knowledge and history”.

Μ ΙΛΤ ΙΑ Δ Η Σ Μ . ΠΑ ΠΑ Ν Ι ΚΟΛ ΑΟΥ M I LT IA D E S M . PA PA N I KO L A O U

Όταν ο «νεφεληγερέτης Ζευς» (κατά τον Όμηρο) απεικονιζόταν από τους αρχαίους γλύπτες με τους κεραυνούς στο ανυψωμένο δεξί του χέρι, το εικαστικό αποτέλεσμα είχε μία σπάνια μοναδικότητα. Η απεικόνιση του κεραυνού ως εικόνα και ως νόημα (ως σημείο και ως σημαινόμενο), είχε πολλαπλή απεύθυνση: α) ως αποτύπωση του απόλυτου φωτός που προκαλείται από την αστραπή και ερεθίζει στιγμιαία την όραση με τραγικό τρόπο, β) ως υπόμνηση της ύπαρξης του ήχου, της βροντής, στην πιο εκρηκτική του διάσταση, προκαλώντας απερίγραπτη ένταση και γ) ως πρόκληση του απόλυτου φόβου μπροστά στην πιθανότητα της καταστροφής και του θανάτου. Αυτή η διέγερση των αισθημάτων αντιμετωπίστηκε διαχρονικά από τους καλλιτέχνες τόσο του αρχαίου κόσμου, όσο και του νεότερου. Ο τρόπος τους ήταν είτε ιλλουζιονιστικός είτε πραγματικός. Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν ορισμένοι καλλιτέχνες του μοντερνισμού, όπως για παράδειγμα, οι ρώσοι πρωτοπόροι Κλίμεντ Ρέντκο και Ιβάν Κουντριάσεφ με έργα τους, που υπαινίσσονται την ηλεκτροδότηση της αχανούς Σοβιετικής Ένωσης, αλλά εκτιμώνται από την κριτική ως δημιουργίες με «συναισθητική» διάσταση (την ταυτόχρονη διέγερση πολλών αισθήσεων). Από το χώρο της πραγματικής απεικόνισης του «κεραυνού», ως εικόνα που περιλαμβάνει όλα τα παραπάνω, αλλά επεκτείνεται και σε εσωτερικά βιώματα καθώς και σε άλλες όψεις της Τέχνης είναι αναμφισβήτητα τα Ηλεκτρικά πεδία του Κωστή. Ενός καλλιτέχνη μοναδικού, όσο και σπάνιου χάρη στις εμπνεύσεις του και στην πρωτόγνωρη χρήση της επιστήμης και της τεχνολογίας (του ηλεκτρισμού και των συνεπειών του), προκειμένου να δημιουργήσει έργα που μπορούν να ερμηνευθούν με κανόνες του σχεδίου και της ζωγραφικής, της γλυπτικής και των εγκαταστάσεων, του λόγου και της ποίησης, αλλά και της συναισθησίας. Πρόκειται, ως σύνολο, για ένα «ολιστικό» έργο που φέρνει στο νου κλασικά μουσικά σύνολα, αφενός και έργα της μετα– πρωτοπορίας, αφετέρου, κατανοητό μέσα από την ανεξαρτησία των υλικών του και από τη χωροχρονική όψη της δημιουργίας του, εν γένει. 52

Κωστής Costis When the “Cloud Gathering Zeus” (according to Homer) was depicted by the ancient sculptors with lightning in his upright right hand, the visual result had a rare uniqueness. The depiction of the lightning as an image and meaning (as a sign and signified) had a multiple activation: a) as a representation of absolute light that is caused by lightning and instantly irritating vision in a tragic way, as a reminder of existence of sound, thunder, in its most explosive dimension, causing unimaginable tension and c) as a challenge of fear of the possibility of destruction and death. This excitement of feelings has been overtaken by artists of both the ancient world and the modern. Their way was either illusionistic or real. In the first category belong some artists of modernity, for example, the Russian pioneers Kliment Rentko and Ivan Kudriashev with their works, which hint at the electrification of the vast Soviet Union, but are judged by critique as creations with a “sentimental” dimension (the simultaneous stimulation of many senses). From the space of real imaging of the “lightning”, as an image that includes all the above, but extends to inner experiences as well as to other aspects of Art, are undoubtedly the Electric fields of Costis. An artist unique and so rare thanks to his inspirations and the unprecedented use of science and technology (of electricity and its consequences) in order to create works that can be interpreted by rules of design and painting, sculpture and installations –of speech and poetry, but also of consciousness. It is, as a whole, a “holistic” work that brings to mind classical musical ensembles, on the one hand, and post-pioneering works, on the other, understood by the independence of its materials and the space-time aspect of its creation, uniting. One has the impression that the artist obeys “universal” rules, dealing with the forces of nature (gravity, time, light, sound, energy, temperature etc) as “structural” elements of a synthesis where “the means” have become the “object”, the materials primary structures and art the symbol of the endless

Κωστής Costis

6ο απόσπασμα από τη χώρα του κανενός: τελετουργία της αλφαβήτου, 1988-2012, διαστάσεις μεταβλητές. Ευγενική παραχώρηση του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, Αθήνα th 6 excerpt from no man’s land: ritual of the alphabet, 1988-2012, variable dimensions. Courtesy of the National Museum of Contemporary art, Athens

Έχει κανείς την εντύπωση ότι ο καλλιτέχνης υπακούει σε «συμπαντικούς» κανόνες, αντιμετωπίζοντας τις δυνάμεις της φύσης (βαρύτητα, χρόνος, φως, ήχος, ενέργεια, θερμοκρασία κλπ.) ως «δομικά» στοιχεία μιας σύνθεσης, όπου τα «μέσα» έχουν γίνει «σκοπός», τα υλικά πρωτογενείς δομές και η τέχνη το σύμβολο του αέναου κύκλου της ζωής και του θανάτου. Σπάνια η ελληνική τέχνη έδωσε έργα αυτής της μορφής, στα οποία το «απρόβλεπτο» αποτέλεσμα μιας ενεργούς αντίδρασης των υλικών δημιούργησε ποιητικές και ονειρικές εικόνες με μεταβλητές διαστάσεις και, ακόμα, χάρη στους απροσδόκητους συνδυασμούς και τις αμέτρητες μορφολογικές επινοήσεις, έδωσε την ευκαιρία στο θεατή να αντιληφθεί τη σημασία των αρχέτυπων και τη σχέση τους με τους σύγχρονους μύθους, πολιτισμικούς και κοινωνικούς.

cycle of life and death. Greek art rarely has produced works of this kind in which the “unexpected” result of an active reaction of the materials, created poetic and dream images of variable dimensions and still, thanks to the unexpected combinations and numerous morphological inventions, gave the viewer the opportunity to grasp the importance of the archetypes and their relation to contemporary myths, political and social.

Μ ΙΛΤ ΙΑ Δ Η Σ Μ . ΠΑ ΠΑ Ν Ι ΚΟΛ ΑΟΥ M I LT IA D E S M . PA PA N I KO L A O U

Ο μεταμοντερνισμός ήταν μία εικαστική συνθήκη που μετέτρεψε την πολιτική και κοινωνική ηθική σε βίωμα με αντικαλλιτεχνικό πρόσημο, σε έναν κόσμο που οδηγούνταν σε αντικαταναλωτική συμπεριφορά, ανάγοντας την τέχνη σε ένα απλό συμβολικό αντικείμενο και φορέα κάποιου νοήματος. Η “ιδέα”, είναι η έννοια πάνω στην οποία ο καλλιτέχνης έχει επενδύσει τα όνειρά του και της έχει προσδώσει ένα ολοκληρωμένο νόημα (προσωπικό, κοινωνικό, πολιτικό, ιδεολογικό), μέσα από μια ελεγχόμενη, εικαστικά, διαδικασία, και με βάση το αντικείμενο, την εικόνα ή το λόγο και μέσα σε πλαίσια χωρικά και χρονικά. Για τους αρχαίους, όπως λ.χ. τον Ηράκλειτο, το νόημα μιας φράσης (το έπος) ή ενός αντικειμένου (το έργον) είναι η ουσία αυτού που περιγράφεται και κρύβει τις μη υλικές όψεις του. Για την κατανόηση του νοήματος είναι απαραίτητο να γίνει ανάλυση των συμφραζομένων (πρωτίστως του πολιτικού και του ανθρωπολογικού πλαισίου), και να γίνει αντιληπτή η επικοινωνιακή διάσταση της τέχνης, αφενός, όπως και η αναγκαία απομάκρυνση της κριτικής από τις παραδοσιακές αξιολογικές αντιλήψεις, αφετέρου. Μόνο έτσι μπόρεσαν να γίνουν αποδεκτές ορισμένες όψεις της τέχνης σήμερα, αφού εκ των πραγμάτων καταργήθηκαν τα όρια ανάμεσα στα είδη της και συμπεριλήφθηκε σ’ αυτή κάθε τι που γοήτευε τους καλλιτέχνες και το απολάμβαναν σαν «απαγορευμένο καρπό». Η ιδέα να καταφύγει κανείς στον οργανικό κόσμο της φύσης με σκοπό να δημιουργήσει μία διαλεκτική σχέση ανάμεσα στην Τέχνη και τη Ζωή δεν είναι καινούρια. Το επιχείρησαν ουτοπικά οι καλλιτέχνες του ρεαλισμού και άλλοι στη συνέχεια. Στην περίπτωσή μας, παρακολουθώντας εδώ και χρόνια τον Γιώργο Τσακίρη, βλέπουμε έναν σπουδαίο καλλιτέχνη να παράγει ένα από τα πιο αυθεντικά και ανεξάρτητα έργα της νεοελληνικής τέχνης με παρεμβάσεις κάθε είδους στην ‘αναπαραγωγή’ της ίδιας της ζωής με κανόνες ανθρώπινης συμπεριφοράς και με τη βοήθεια της τεχνολογίας. Οι μορφολογικές επιλογές του είναι απεριόριστες. Χρησιμοποιεί το σχέδιο, τη γλυπτική, την εγκατάσταση, τη φωτογραφία και ό, τι πλουσιοπάροχα του προσφέρεται από το φυσικό περιβάλλον. 54

Γιώργος Τσακίρης Yorgos Tsakiris Postmodernism was a visual condition that transformed political and social ethics into an experience with an anti-artistic sign, into a world that was led to an anti-consumerist behavior, elevating art into a simple symbolic object and carrier of some meaning. The “idea” is the concept upon which the artist has invested his dreams and has given it a complete meaning (personal, social, political, ideological), through a controlled, visual process, based on the subject, image or speech and within spatial and temporal contexts. For the ancients, such as Heraclitus, the meaning of a phrase (the epic) or an object (the work) is the essence of what is described and conceals its non-material aspects. In order to understand the meaning, it is necessary to analyze the contexts (primarily the political and anthropological framework), and to understand the communication dimension of art on the one hand, as well as the necessary removal of criticism from traditional value perceptions on the other. Only in this way could some aspects of art be accepted today, since de facto the boundaries between its kinds were abolished and it included everything that attracted the artists and enjoyed it as a “forbidden fruit.” The idea of resorting to the organic world of nature in order to create a dialectical relationship between Art and Life is not new. The artists of realism have tried it in an utopian manner and others have followed. In our case, watching for years Yorgos Tsakiris, we see a great artist producing one of the most authentic and independent works of Modern Greek art with all kinds of interventions in the “reproduction” of his own life with rules of human behavior and with the help of technology. His morphological choices are unlimited. He uses design, sculpture, installation, photography and all that is richly offered by the natural environment. The main axes around which his art revolves is technology, photography, architecture and all kinds of materials for the processes of “art” and “life” production at the same time. His artistic inventions do not directly link him to any movement (although Dadaism was one of the sources of most postmodern artists) but

Γιώργος Τσακίρης Yorgos Tsakiris

Κλωσσομηχανή αριθμός 6, 1995-2017. Σίδερο, ηλεκτρικές λάμπες, οροί, αυγά, μηχανή εκκόλαψης, φωτογραφίες, video, διαστάσεις μεταβλητές Incubator 6, 1995-2017. Iron, electric lamps, secums, eggs, incubation machine, photos, video, variable dimensions

Οι βασικοί άξονες γύρω από τους οποίους περιστρέφεται η τέχνη του είναι η τεχνολογία, η φωτογραφία, η αρχιτεκτονική και τα παντός είδους υλικά για τις διαδικασίες παραγωγής της ‘τέχνης’ και της ‘ζωής’, ταυτόχρονα. Οι εικαστικές επινοήσεις του δεν τον συνδέουν άμεσα με κανένα κίνημα (ο ντανταϊσμός ήταν ωστόσο μία από τις πηγές των περισσοτέρων μεταμοντέρνων καλλιτεχνών), παρά μόνο με μια αδήριτη προσωπική ανάγκη να δημιουργήσει έναν νέο κόσμο με μια «αίσθηση εξαγνισμού» ή ως μία προσπάθεια επιστροφής στο «πρωτόγονο» και μακριά από το εκπολιτισμένο περιβάλλον. Τα φυσικά στοιχεία που χρησιμοποιεί συνθέτουν και ανασυνθέτουν την αρχέγονη ζωή, εγκλωβισμένη όμως σε ένα σύγχρονο τεχνητό περιβάλλον. Μ’ άλλα λόγια μεταφέρει το μήνυμα ότι η Τέχνη είναι μία σύμβαση, που δεν αντικαθιστά τη ζωή, παρά μόνο συνομιλεί μαζί της.

only with an invincible personal need to create a new world with a “sense of purification” or an attempt to return to the “primitive” and far from the civilized environment. The natural elements he uses make up and reconstitute the primitive life, but encased in a modern artificial environment. In other words, he conveys the message that Art is a condition that does not replace life, but only converses with her.

Α Ρ Τ Ε Μ Ι Σ Π Ο ΤΑ Μ Ι Α Ν Ο Υ A RT E M I S P O TA M IA N O U

Ο Άγγελος Αντωνόπουλος στην πρακτική του διαμορφώνει μικρόκοσμους με αυτοβιογραφικές αναφορές, ανάλογους με Cabinet of Curiosities. Αποτελούν ένα είδος ιδιωτικών μικρομουσείων γεμάτο αξιοπερίεργα αντικείμενα ή αλλιώς ένα «θέατρο μνήμης» και έχουν άμεση αναφορά στα «παιχνίδια» και τα βιώματα της παιδικής ηλικίας του καλλιτέχνη. Η κατασκευή των σουρεαλιστικών αιωρούμενων αρχιτεκτονημάτων του δημιουργεί μια μυστηριώδη αίσθηση ανάλογη της έννοιας του ανοίκειου όπως αυτή προσδιορίστηκε στο δοκίμιο του Sigmund Freud, “Uncanny.” Τα αλλοιωμένα πορτρέτα, τα τεχνουργήματα και οι κούκλες του, φέρονται σαν να έχουν εξαναγκαστεί σε μια σχεδόν βίαιη διαδικασία αποδόμησης και ανασύνθεσης μελών, ολοκληρώνοντας τη μεταφυσική υπόσταση των ετερόκλητων απεικονίσεων και εγείροντας ερωτήματα που αφορούν στις έννοιες όπως το φυσικό, το τεχνητό, το οικείο και το ξένο, η εμπειρία και η μνήμη. Τα τελευταία χρόνια η δουλειά του Αντωνόπουλου έχει αποκτήσει μια έντονη πολιτική χροιά. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το έργο Μνημείο για τον άνθρωπο που πραγματεύεται την θέση και τη στάση του σύγχρονου ανθρώπου στο κοινωνικοπολιτικό γίγνεσθαι σε μια προσπάθεια να αναδειχθεί κυρίαρχος πρωταγωνιστής. Το πάσχον ακρωτηριασμένο σώμα μιας ανθρώπινης μορφής ανάλογης ενός σύγχρονου Άγιου Σεβαστιανού, αιωρείται, υποβαστάζεται αλλά και διαπερνάται από πλήθος μεταλλικών ελασμάτων. Το έργο Η άλλη όψη, 2013 που παρουσιάζεται στην έκθεση «Θεωρήματα» επιτυγχάνει να αρθρώσει ένα καυστικό σχόλιο στην πολιτική και χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 στην Ελλάδα. Η δημοκρατία, η σχέση του ανθρώπου με την ηγεσία, η κατάρρευση της εξουσίας αλλά και των θεσμών είναι μερικά από τα ζητούμενα που απασχολούν την πρακτική του καλλιτέχνη. Η προσέγγιση του ξεπερνά το πρώτο επίπεδο προβληματικής πάνω στην κρίση και ερευνά θέματα που απασχολούν σταθερά το άτομο μέσα στο κοινωνικό πλαίσιο. Το γνωστό αρχιτεκτονικό κέλυφος της ελληνικής Βουλής αιωρείται στον συρμάτινο σκελετό του 56

Άγγελος Αντωνόπουλος Angelos Antonopoulos In his works Angelos Antonopoulos creates microcosms with autobiographical references akin to Cabinets of Curiosities. They are a kind of private micro–museums full of curios, or a “memory theatre,” and refer to the “games” and experiences of the artist’s childhood. His airborne, surrealistic edifices generate a mysterious, uncanny sensation as it is described in Sigmund Freud’s essay of the same title. The distorted portraits, his artefacts and dolls seem to have undergone a forced, almost violent process of deconstruction and reconstruction, adding to the metaphysical quality of the disparate images and raising questions around the concepts of natural and artificial, familiar and strange, experience and memory. In recent years the work of Antonopoulos has acquired a strong political side. This is most evident in his Monument to man, which examines the contemporary man’s attitude to socio–political developments as he attempts to secure the leading role. The ailing, mutilated hovering body of a human figure like a latter–day St. Sebastian is supported, but also pierced, by a multitude of metal plates. The 2013 work The other side in the exhibition “Theorimata” successfully makes a caustic comment on the 2008 political and financial crisis in Greece. Democracy, man’s relation to leadership, the collapse of authority and institutions are some of the issues that preoccupy the artist, whose approach goes beyond the first level of concern about the crisis to examine matters that have always troubled the individual within the context of society. The familiar edifice of the Greek Parliament is suspended from its wire skeleton while the reflection of the final sculpture’s decomposition is mockingly shown in a mirror. The burnt and twisted artefact conveys a picture of collapse, representing a monument to the citizen’s constant effort to survive against the adversities of our time.

Translated by Tony Moser

Άγγελος Αντωνόπουλος Angelos Antonopoulos

Η άλλη όψη, 2014, πολυστερίνη, σιλικόνη, μέταλλο, καθρέφτης, 150 x 90 x 90εκ. The other side, 2014, polystyrene, silicone, metal, mirror, 150 x 90 x 90cm

ενώ το είδωλο της αποσύνθεσης του τελικού γλυπτού εικονίζεται περιπαιχτικά σε ένα καθρέπτη. Το τεχνούργημα καμένο και αλλοιωμένο μεταφέρει μια εικόνα κατάρρευσης δημιουργώντας ένα μνημείο αφιερωμένο στην αέναη προσπάθεια του πολίτη να επιβιώσει κόντρα στις αντιξοότητες των σημερινών καιρών. 57

Α Ρ Τ Ε Μ Ι Σ Π Ο ΤΑ Μ Ι Α Ν Ο Υ A RT E M I S P O TA M IA N O U

Ο Βασίλης Μπαλάσκας χρησιμοποιεί διαφορετικά μέσα και τεχνικές, μεταξύ των οποίων το νέον, τη φωτογραφία, το βίντεο, τις εκτυπώσεις, την περφόρμανς προκειμένου να παράξει έργα με δυνατό κοινωνικοπολιτικό περιεχόμενο. Οι σπουδές του στα οικονομικά αλλά και την τέχνη τον οδήγησαν στη διαμόρφωση μιας ιδεολογικά φορτισμένης εικαστικής γλώσσας που ερευνά σε βάθος ζητήματα που προέκυψαν από την χρηματοπιστωτική κρίση του 2008, τα οικονομικά συστήματα και τις επιπτώσεις τους τόσο στην Ελλάδα όσο και σε ολόκληρη τη νότια Ευρώπη. Οι πολιτιστικές ρίζες του νότου και το ταραχώδες ιστορικό παρελθόν της νότιας Ευρώπης αποτελούν γι αυτόν ένα παράδειγμα της μεταβλητότητας ενός παγκοσμιοποιημένου περιβάλλοντος. Στην πρακτική του ο Μπαλάσκας χρησιμοποιεί στοιχεία της προσωπικής εθνικής του ταυτότητας αποκτώντας ρόλο παρατηρητή αλλά και καυστικού σχολιαστή της σημερινής πραγματικότητας. Η λειτουργία του καπιταλισμού, της κατανάλωσης αλλά και η ιδιωτική και δημόσια σφαίρα της καθημερινότητας από τις οικονομικές δυνάμεις όπως αυτές μετασχηματίζονταν στη μεταπολεμική Ευρώπη, τίθεται στο μικροσκόπιο του καλλιτέχνη δίνοντας του υλικό προς έρευνα. Η χρήση του γραπτού λόγου είναι πολύ σημαντική για το έργο του Μπαλάσκα και γίνεται είτε με τη μορφή διαμαρτυρίας προκειμένου να ερευνηθούν τα βαθύτερα αίτια μιας πολιτικοκοινωνικής κατάστασης, είτε με τη μορφή αναφοράς, είτε σαν υπόδειξη μιας ήδη υπάρχουσας συνθήκης. Στην έκθεση «Θεωρήματα» παρουσιάζονται τα έργα The leadership has failed, 2015 και Blanket, 2016. Στο πρώτο έργο, πάνω σε διαφορετικού χρώματος μάσκες ύπνου είναι κεντημένη η φράση The leadership has failed και έχει αναφορά στα τελευταία λόγια της Rosa Luxemburg. Η Luxemburg έγραψε το βράδυ της δολοφονίας της στις 15 Ιανουαρίου 1919: «Η ηγεσία απέτυχε. Ωστόσο, η ηγεσία μπορεί και πρέπει να αναδημιουργηθεί από τις μάζες και από τις μάζες. Οι μάζες είναι το καθοριστικό στοιχείο, είναι ο βράχος στον οποίο θα χτιστεί η τελική νίκη της επανάστασης […]». Παρόλο που το κείμενο της 58

Βασίλης Μπαλάσκας Bill Balaskas Bill Balaskas employs various media and techniques, including neon, photography, video, prints and performance, to produce works with a powerful socio–political content. His studies in both economics and art have shaped an ideologically charged visual idiom which probes into issues that have arisen from the financial crisis of 2008, the economic systems and their impact on Greece as well as throughout southern Europe. The cultural roots of the south and the tumultuous past of southern Europe are to him an indicative example of the changeability of the globalized environment. In his work, Balaskas uses elements of his own national identity as he assumes the role of observer and caustic commentator of today’s reality. The workings of capitalism and consumerism and the private and public sphere of everyday life as it was shaped by the economic powers in post–war Europe are placed under the artist’s microscope to provide him with research material. The use of speech is key to Balaskas’s art, in the form of either protest so as to probe into the deeper causes of a socio–political situation or as a pointer to an already existing condition. In the exhibition “Theorimata” the works The leadership has failed, 2015 and Blanket, 2016 will be presented. In the former, the title is embroidered on sleeping masks of various colours. It comes from the final words of Rosa Luxemburg, who wrote in the evening of her murder on January 15, 1919: “The leadership has failed. Even so, the leadership can and must be recreated from the masses and out of the masses. The masses are the decisive element, they are the rock on which the final victory of the revolution will be built […].” Although Luxemburg begins with admitting failure, her text reflects a strong belief in the ability to change the world through the power of the masses — a rather optimistic view of the human condition. The work Blanket, 2016 comprises a blanket with the printed photo of the public ‘abode’ of a homeless man. Although the photo was taken in 2015 under a bridge in central Melbourne, it could have been

Βασίλης Μπαλάσκας Bill Balaskas

Blanket, 2016. Φωτογραφία τυπωμένη σε κουβέρτα πολυεστέρα, 120 x 190εκ. Blanket, 2016. Photograph printed on polyester blanket, 120 x 190cm

Luxemburg αρχίζει με την αποδοχή της αποτυχίας, αντικατοπτρίζει μια ισχυρή πίστη στην ικανότητα μετασχηματισμού του κόσμου μέσα από τη δύναμη των μαζών – μια μάλλον αισιόδοξη άποψη της ανθρώπινης κατάστασης. Το έργο Blanket, 2016 αποτελείται από μια τυπωμένη κουβέρτα με τη φωτογραφία από τη δημόσια «στέγη» ενός άστεγου ανθρώπου και τραβήχτηκε το 2015 κάτω από μία γέφυρα στο κέντρο της Μελβούρνης. Η απεικόνιση αυτή όμως θα μπορούσε να ήταν στιγμιότυπο οποιασδήποτε χρονικής στιγμής των τελευταίων χρόνων οπουδήποτε στον κόσμο. Η κοινωνική σκληρή αυτή πραγματικότητα έχοντας αποκτήσει υλική και χρηστική υπόσταση ως κουβέρτα θέτει ερωτήματα για το εάν μπορούμε να ξεχωρίσουμε πλέον την πραγματικότητα και την αναπαράστασή της, τον πόνο και την αισθητικοποίησή του.

Ευγενική παραχώρηση του καλλιτέχνη και των Kalfayan Galleries, Αθήνα, Θεσσαλονίκη Courtesy of the artist and Kalfayan Galleries, Athens, Thessaloniki

The leadership has failed, 2015, κέντημα σε μάσκα ύπνου, 10 x 18εκ. (9 μάσκες) The leadership has failed, 2015, embroidery on sleeping masks, 10 x 18cm (9 masks)

any time in recent years, and anywhere in the world. This harsh social reality, having acquired a tangible, utilitarian aspect as a blanket, poses the question of whether we can still tell reality from its representation, pain from its aestheticisation. Translated by Tony Moser

Α Ρ Τ Ε Μ Ι Σ Π Ο ΤΑ Μ Ι Α Ν Ο Υ A RT E M I S P O TA M IA N O U

Ο Γιώργος Παπαδάτος στη δημιουργική του πρακτική χρησιμοποιεί ως βασικό νοηματικό άξονα την διερεύνηση της ανθρώπινης συνθήκης και τους τρόπους που αυτή καθορίζεται από τη σύσταση των κοινωνικών και ιστορικών θεσμίσεων. Ο Παπαδάτος επιτυγχάνει να αρθρώσει ένα καυστικό σχόλιο πάνω στην αντιφατική, αυθαίρετη και συχνά οξύμωρη λογική που διέπει τις έννοιες της εξουσίας, της οικονομίας, της λειτουργικότητας και της παραγωγικότητας. Με την χρήση ποικίλων μέσων, ο καλλιτέχνης κατασκευάζει εφήμερες δομές υπονομεύοντας και αποδομώντας εν τέλει την έννοια της μνημειακότητας και κατ’ επέκταση της εξουσίας. Αποστασιοποιούμενη από οποιαδήποτε λυρική προσέγγιση, η φόρμα των εγκαταστάσεων του καλλιτέχνη τείνει στον ορθολογισμό. Η συγκινησιακή φόρτιση του θεατή δεν είναι το ζητούμενο. Οι εγκαταστάσεις του συχνά λειτουργούν ως ένα νοητό πλέγμα όπου ο χώρος όχι μόνο έχει άμεση αλληλεπίδραση αλλά γίνεται μέρος της επιτόπιας καλλιτεχνικής παρέμβασης. Τα έργα του λειτουργούν με αυτό τον τρόπο ως αυθαίρετη, μη–λειτουργική, μη κατοικήσιμη πλατφόρμα, που αναδεικνύουν και κριτικάρουν τις συμβάσεις των υπό διαπραγμάτευση εννοιών, αναδιοργανώνοντας τη δομή τους ή κατασκευάζοντας οικοσυστήματα όπου είναι πιθανές ενδιάμεσες ή μεταβατικές εμπειρίες, κοινωνικοί χώροι, και ιστορικά μεσοδιαστήματα. Η σειρά έργων «Transitional monuments» (Μεταβατικά μνημεία) που παρουσιάζεται στην έκθεση, είναι ένα εν εξελίξει project από το 2012 διατηρώντας ενιαίο νοηματικό πεδίο και μεθοδολογική προσέγγιση παραγωγής. Η τελική μορφή των εγκαταστάσεων του καλλιτέχνη είναι συχνά υπό διαπραγμάτευση μέχρι την τελική θέαση τους. Έχουν παρουσιαστεί σε διαφορετικές εκδοχές και θεματολογικές προσεγγίσεις που αποτελούν επιμέρους κεφάλαια της ίδιας αφήγησης και αναπροσαρμόζονται στην in situ συνθήκη. Αποτελούνται από φωτογραφίες, σχέδια, μικρά γλυπτά, θραύσματα και ευέλικτες δομές από ξύλο που λειτουργούν αρθρωτά (modular). Κείμενα και «αφορισμοί» συχνά μεταφέρουν μια ειρωνική και 60

Γιώργος Παπαδάτος Giorgos Papadatos The main conceptual axis in the artistic practice of Giorgos Papadatos is the exploration of the human condition and the ways it is determined by the mix of social and historical institutions. Papadatos makes a caustic comment on the arbitrary, often contradictory logic behind the concepts of authority, economy, functionality and productivity. Using various media, the artist builds ephemeral structures, undermining and ultimately deconstructing the notion of monumentality and by extension that of authority. Eschewing all manner of lyrical approach, the form of his installations tends towards rationalism. He does not seek to charge the viewer emotionally. His installations often work as a grid in which space not only interacts but becomes part of the in–situ artistic intervention. In this way his works act as an arbitrary, non–functional and non–habitable platform, demonstrating and censuring the conventions of the concepts under scrutiny, reorganizing their forms or creating ecosystems with the potential for intermediary or transitional experiences, social spaces and historical intermissions. His “Transitional monuments” series is a project in progress since 2012, consistent in its conceptual field and method of production. The final form of the artist’s installations often remains negotiable until their final viewing. They have been shown in different versions and thematic approaches that constitute chapters in the same story and adapt themselves to the in–situ circumstances. They consist of photographs, drawings, small sculptures, fragments and adaptable wood structures that operate in a modular way. Texts and aphorisms often convey an ironic, metaphorical mood in Papadatos’s works and are directly linked to historical events by way of critiquing what transpired. A typical example from the series is the Notes for a banished monument, in which the phrases written on shards from vessels make a clear reference to the practice of ostracism in ancient Greece. The work traces the oxymoron in the fact that while contemporary society

Γιώργος Παπαδάτος Giorgos Papadatos

Σημειώσεις για ένα μεταβατικό μνημείο, 2012 , εγκατάσταση εν εξελίξει. Ξύλο, φωτογραφικές εκτυπώσεις, σχέδια, πήλινα θραύσματα, διαστάσεις μεταβλητές Notes on a transitional monument, 2012, installation in process. Wood, photo prints, drawings, clay fragments, variable dimensions

υπονομευτική διάθεση στα έργα του Παπαδάτου και συνδέονται άμεσα με ιστορικά γεγονότα διαμορφώνοντας κριτική στα πεπραγμένα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το έργο της ίδιας σειράς Σημειώσεις για ένα απόβλητο μνημείο, με φράσεις που εγγράφονται σε θραύσματα αγγείων με σαφή αναφορά στη δράση του εξοστρακισμού στην αρχαία Ελλάδα. Αποτελεί μια προσπάθεια αναζήτησης του οξύμωρου στο γεγονός ότι η σύγχρονη κοινωνία ενώ χρειάζεται και προβάλει την κριτική σκέψη σαν αφήγημα συγχρόνως την «απενεργοποιεί» και την εξοστρακίζει ως πρακτική δυνατότητα. Τα έργα της σειράς «Μεταβατικά μνημεία» λειτουργούν ως σύγχρονα εφήμερα «λαϊκά» μνημεία απαλλαγμένα από την «βαριά» και «σταθερή» δομή των ιστορικών μνημείων που αποτελούν σύμβολα μιας θεσμικής ηγεσίας. Έχοντας σαφή αναφορά στον Zygmunt Bauman (Liquid Modernity, 2000), οι εύθραυστες αυτές κατασκευές ασκούν κριτική και δυναμιτίζουν τις μνημειακές διατυπώσεις της εξουσίας σε μια απόπειρα διερεύνησης του ενδιάμεσου μεταβατικού χώρου.

needs and extols critical thinking as a narrative, at the same time it neutralises and ostracises it as a practical possibility. The works in the “Transitional monuments” series act as latter–day, ephemeral ‘popular’ monuments without the ‘heavy’, ‘fixed’ form of historical monuments that are symbols of institutional leadership. Clearly referencing Zygmunt Bauman (Liquid Modernity, 2000), these fragile structures criticise and subvert the monumental expressions of power in an attempt to explore the intermediary, transitional space.

Translated by Tony Moser

Κ Ω Ν Σ Τ ΝΑΤ Ι Ν ΟΣ Π Ρ Ω Ι ΜΟΣ C O N S TA N T I N O S P R O I M O S

Το έργο ως ωμή ύλη και μεταφορά Η Ευγενία Αποστόλου ζωγραφίζει μετρίων έως μεγάλων διαστάσεων συνήθως πίνακες στους οποίους απλώνει αλλεπάλληλα στρώματα χρώματος από άκρη σε άκρη, με διαβαθμίσεις μεταξύ ψυχρών και θερμών τόνων, ενός ή δύο χρωμάτων, αφήνοντας τα ίχνη της βούρτσας εμφανή. Ο καμβάς μετατρέπεται σε μια απτική επιφάνεια που τη χαρακτηρίζει από τη μία πλευρά, η αισθησιακότητα των μονοχρωμιών του Yves Klein και από την άλλη, η ποιότητα του τελειώματος του Pierre Soulages. Το συμβάν της ζωγραφικής ορίζεται με τον τρόπο αυτό αυτοαναφορικά, ως ένα απτικό και ολοκληρωμένο πεδίο που έχει μια υπνωτιστική επιρροή στο θεατή. Η πλήρωση της εμπειρίας του θεατή ωστόσο διακόπτεται από τη βίαια αποκόλληση, μέσω σπάτουλας, στο άκρο του καμβά της στεγνής μπογιάς η οποία δημιουργεί μια διάνοιξη που αφήνεται στη μέση, να απειλεί με απογύμνωση ολόκληρο το έργο. Ενώ το έργο της Αποστόλου καταφάσκει την υλικότητα της ζωγραφικής πέρα από ψευδαισθησιακές προοπτικές, όπως τα μεγάλα κινήματα της αφαίρεσης του εικοστού αιώνα, ταυτόχρονα συναινεί και σε μια εντροπία τύπου Lucio Fontana που απειλεί να αφανίσει τον καμβά, προβάλλοντας την τρίτη διάσταση και αποκαλύπτοντας γυμνό το εσωτερικό του. Η ωμή ύλη ως χειρονομία αντιστρατεύεται τη μεταφορά που είναι ένα άλλο παράθυρο στον κόσμο τον οποίο αποκαλύπτει σκοτεινό, απροσδιόριστο και απειλητικό. Το έργο που εκθέτει η Αποστόλου προέρχεται από τη σειρά «Εκφάνσεις» και είναι τετράγωνο 150 x 150εκ. Το λάδι έχει απλωθεί με βούρτσες που αναπτύσσονται από πάνω προς τα κάτω, κάθετα, αφήνοντας το ίχνος της διαδρομής τους, μαζί με μια ελαφρά, τονική διαβάθμιση που κάνει ιδιαίτερα σαγηνευτικό το πεδίο της ζωγραφικής επιφάνειας. Το αποτέλεσμα της ανάπτυξης του χρώματος που ακολουθεί αυτή την ελαφρά τονική διαβάθμιση είναι ονειρικό αλλά η βίαιη αποκόλληση της συσσωρευμένης μπογιάς στην πάνω δεξιά άκρη του καμβά, αποτρέπει τον ησυχασμό και την ονειροπόληση και δημιουργεί μια κατάσταση εγρήγορσης. Το έργο μετατρέπεται σε σύγκρουση μεταξύ ονείρου και πραγ62

Ευγενία Αποστόλου Eugenia Apostolou The work as raw materiality and metaphor Eugenia Apostolou paints medium to grand size canvases on which she applies several layers of paint from one end to the other, leaving apparent the traces of her brushes as well as presenting a gradation, in the end result, between cold and warm tones. The canvas becomes a tangible surface, characterized, on the one hand, by the sensuality of monochrome painting as this was explored by Yves Klein and, on the other, by a finishing touch that bears analogies to Pierre Soulages’s paintings. The event of painting is thus defined with reference to itself, as a tangible and integrated field which has a mesmerizing effect on the viewer. This experience of plenitude is, however, disrupted by the violent tearing of the dried paint at the end of the canvas via a spade. An opening is thus created lurking and threatening to disintegrate the entire work. Whereas Apostolou’s work affirms the raw materiality of painting, beyond illusionary perspective, in exactly the same way as the great movements of twentieth century abstraction, it entails an entropy, like the one Lucio Fontana introduced, with his slits on the canvases, signaling the third dimension and threatening to reveal bare and naked the canvas support. The raw materiality as a gesture counteracts the metaphor, opening a window to a dark, indeterminate and menacing world. The work that Apostolou exhibits is a square 150 x 150cm, from her “Apparitions” series. The oil paint has been applied with brushes moving vertically from the top to the bottom of the canvas, leaving the traces of their passage along with a slight tonal gradation which makes the painting surface very seductive. Seduction by the dreamy atmosphere of the work is disrupted by the violent detachment of the accumulated paint on the upper right corner of the canvas which brings a state of alertness. The work thus stages a conflict between dream and reality, between painting and sculpture and between metaphor and literal meaning. Such bipolar contrasts with which art theories have always been working are fully operative in Apostolou’s work. Her perfectly square canvas seems to be in line with her desire not

Ευγενία Αποστόλου Eugenia Apostolou

Από τη σειρά «Εκφάνσεις», 2015, λάδι σε καμβά, 150 x 150εκ. “Αpparitions” series, 2015, oil on canvas, 150 x 150cm

ματικότητας, ανάμεσα στη ζωγραφική και στη γλυπτική, ανάμεσα στη μεταφορά και στην κυριολεξία. Πολλά τέτοια αντιθετικά ζεύγη με τα οποία ανέκαθεν λειτουργούσαν οι θεωρίες της τέχνης λειτουργούν στο έργο της Αποστόλου. Το γεγονός ότι ο καμβάς της είναι τετράγωνος είναι συμβατό με την επιθυμία της να μην υποστηρίξει τον ένα πόλο από τα ζεύγη αυτά. Φαίνεται να δέχεται όλες τις πιθανές αντιθετικές δυάδες που θα μπορούσαν να αναπτυχθούν με αφορμή το έργο της και έτσι περνά μια καταστατική θεώρηση του καλλιτέχνη ως ενός ανθρώπου που βρίσκεται συνεχώς μεταξύ τέχνης και ζωής, ονείρου και πραγματικότητας.

to advocate any of the two poles. She seems to accept all the possible bipolar contrasts and thus initiates a fundamental consideration of the artist as a person who is constantly torn between dream and reality, art and life.

Κ Ω Ν Σ Τ ΝΑΤ Ι Ν ΟΣ Π Ρ Ω Ι ΜΟΣ C O N S TA N T I N O S P R O I M O S

Το έργο ως μνήμη και ταυτότητα Ο Γιώργος Χατζημιχάλης είναι ένας ζωγράφος που μεταχειρίζεται πολλαπλά μέσα όπως τη φωτογραφία, τις εγκαταστάσεις και το βίντεο μέσα σε ένα ορισμένο πλαίσιο που στοχεύει στην τεκμηρίωση μιας μαρτυρίας. Η μαρτυρία αφορά στην ταυτότητα του καλλιτέχνη, του θεατή αλλά και του κόσμου εντός του οποίου λαμβάνει χώρα το έργο· είναι ιστορικού χαρακτήρα, αντλεί από τα δεδομένα του παρελθόντος και είναι πάντα συγκεκριμένη και διόλου οικουμενική και υπερβατική με τον τρόπο που την εννοούν οι φορμαλιστές, μινιμαλιστές και εννοιολογικοί καλλιτέχνες. Αναφέρεται όπως στην περίπτωση του Ilya Kabakov, στην ταυτότητα και στη βιογραφία ενός ανθρώπου ή συγκεκριμένου κοινωνικού συνόλου και λειτουργεί ως κτέρισμα με στόχο την κατανόηση του ποιοι είμαστε, πού πηγαίνουμε και από πού ερχόμαστε. Στο έργο του Χατζημιχάλη η αφήγηση μέσω της οποίας αφενός γνωρίζουμε την ιστορία, αφετέρου τοποθετούμαστε στο παρόν περιπλέκεται: οι ιεραρχίες της επίσημης ιστορίας αμφισβητούνται και ζητήματα ενίοτε περιφερειακά, τοποθετούνται στο κέντρο έρευνας του ζωγράφου, μέσω αρχειακών κειμένων που υποβαθμίζουν την έννοια του ύφους. Το έργο γίνεται ένα ιστορικό τεκμήριο όπως αυτά που ο ζωγράφος μελετά, ερευνά και αξιοποιεί, στοχεύοντας όχι μόνο να φωτίσει μια ανεξιχνίαστη για τη συλλογική συνείδηση περιοχή αλλά και να προσφέρει μια εκδοχή για την προέλευση και το σκοπό της ζωγραφικής ως τέχνης. Η φωτογραφία που ανήκει σε μια σειρά οκτώ φωτογραφιών με τίτλο Λεπτομέρειες μιας πόλης είναι εκτύπωση με μελάνι ψεκασμού σε αρκετά μεγάλες διαστάσεις 98 x 120εκ. Ο θεατής που προσανατολίζεται από τον τίτλο του καλλιτέχνη και ψάχνει λεπτομέρειες μιας πόλης μάλλον απογοητεύεται εφόσον η φωτογραφία φαίνεται να προέρχεται από εσωτερικό χώρο και δεν απεικονίζει τίποτα αναγνωρίσιμο ή εύκολα ταυτοποιήσιμο, πέραν ενός τετράγωνου κουτιού που μάλλον είναι από plexiglass και του οποίου η ύπαρξη δεν παραπέμπει σε κάποια χρήση. Γύρω από το κουτί, στο περιβάλλον του, παρατηρούμε ένα υλικό σαν τσόχα και ο μόνος τοίχος είναι αυτός 64

Γιώργος Χατζημιχάλης George Hadjimihalis The work as memory and identity George Hadjimihalis is a painter who works with several media like photography, installation and video in a specific context aiming at the establishment of a testimony. The testimony concerns the artist’s and the viewer’s identities as well as the identity of the world in which the work takes place. The testimony is always historically concrete and draws from the past; it is by no means global and transcendental in the way experience is meant by formalists, minimalists and conceptual artists. Testimony refers to, like in Ilya Kabakov’s case, personal and group identity and denies the distinction between visual representation and lived reality. Its task is to lead to an understanding of who we are, where we are heading and where we come from. In Hadjimihalis’s work the narrative through which we acknowledge our history and place ourselves in present time, becomes complex: the hierarchies of official history are questioned and issues which may be deemed peripheral are placed in the center of the painter’s research, via recourse to archival texts that undermine the notion of style. The work becomes a historical fragment like the ones that the painter studies and researches, aiming to cast light at a unexplored area for collective consciousness with the ultimate view to offer a perspective on the origin and task of painting as an art. The photography which forms part of the eight photograph series entitled Details of a city is an inkjet print in large dimensions 98 x 120cm. The artist frustrates the viewer’s search for these city details as the photography is from an interior space and does not represent anything identifiable, besides a plexiglass cube, the use of which cannot be deciphered. Around the cube, its environment is composed by a material like felt and the one and only wall on the left, as we look at the picture, hides a source of light. On the foreground, a metal bar developing vertically is joined by another thinner, developing diagonally and both give the impression that they support a table. The photography has in any case been shot in a way that discourages formal analysis. The emphasis put on an insignificant detail of some interior space, obfuscates

Γιώργος Χατζημιχάλης George Hadjimihalis

Λεπτομέρειες μιας πόλης, 2012-2013, δεύτερη από σειρά οκτώ φωτογραφιών, εκτύπωση με μελάνι ψεκασμού, 98 x 120εκ., 1/1 Details of a City, 2012-2013, second of eight photographs’ series, inkjet print, 98 x 120cm, 1/1

αριστερά, όπως βλέπουμε το έργο ο οποίος κρύβει μια πηγή φωτός. Στο πρώτο επίπεδο αναπτύσσεται ένα μεταλλικό σίδερο κάθετα και διαγωνίως ένα μικρότερο σε πάχος που δίνουν την εντύπωση ότι στηρίζουν κάποιο τραπέζι. Η φωτογραφία φαίνεται να έχει τραβηχτεί με τέτοιο τρόπο που να αποτρέπει τη μορφολογική ανάγνωση ή να την κάνει εντελώς περιττή. Η έμφαση σε μια ασήμαντη λεπτομέρεια ενός εσωτερικού χώρου συσκοτίζει παρά διαλευκάνει το περιεχόμενό της και προτάσσει την απαράβατη ιδιωτικότητα του χώρου του υποκειμένου που φωτογραφίζεται καθώς και τη συναφή ενικότητα του ανθρώπου στα οποία η τέχνη αδυνατεί να αποκτήσει πρόσβαση όσο κι αν το επιθυμεί.

rather than clarifies the photography content and proposes the privacy of subjective space as well as the concomitant irreducible singularity of the person to which art cannot gain access.

Σ ΤΑ Μ ΑΤ Η Σ Σ Χ Ι Ζ Α Κ Η Σ S TA M AT I S S C H I Z A K I S

Τρία τετράπτυχα έργα που εκτείνονται σε μια περίοδο εργασίας τριών δεκαετιών με περίπου μια δεκαετία χρονικής απόστασης το κάθε ένα από το επόμενο, αποκαλύπτουν ένα σύστημα σκέψης ή της “τέχνης του να κάνεις τέχνη” όπως προσδιορίζει η σφραγίδα του δημιουργού τους. Το Per il concetto d’ arte [Για την έννοια της τέχνης], 1981, περιλαμβάνει τις δακτυλογραφημένες φράσεις «PER L’ ARTE CHE AMO» [για την τέχνη που αγαπώ], «A GLI ARTISTI CHE APPREZZO» [στους καλλιτέχνες που εκτιμώ] και «PER LE OPERE D’ ARTE CHE MI VIAGGIANO» [για τα έργα τέχνης που με ταξιδεύουν]. Στο Ritratto di una ideologia giovanile [Πορτραίτο μιας νεανικής ιδεολογίας], 1989, εμφανίζεται ο ίδιος ο καλλιτέχνης εκτός κάδρου, ενώ στα άλλα τρία μέρη σχηματίζονται μορφές από απορρίμματα του εργαστηρίου του μαζί με προσωπικούς του ορισμούς περί κομμουνισμού: Κομμουνισμός είναι μια λέξη μεγάλης ομορφιάς, κομμουνισμός είναι μια λέξη με δέκα γράμματα, κομμουνισμός είναι μια λέξη με πολλές δυνατότητες. Το πιο πρόσφατο Per il concetto sociale [Για την έννοια της κοινωνίας], 2001, περιλαμβάνει δακτυλογραφημένες φράσεις και την λεκτική αντιστροφή τους στα ελληνικά και ιταλικά: Η ανθρωπότητα των αξιών σε κρίση – κρίση των αξιών της ανθρωπότητας, μαζική τρομοκρατία – τρομοκρατία ατομική, η βία του συστήματος – το σύστημα της βίας, οι φτωχοί των πολέμων – οι πόλεμοι των φτωχών, οι άγνωστοι της κοινωνίας – η κοινωνία των αγνώστων, η κοινωνία του αγώνα – ο αγώνας της κοινωνίας. Το 1981, στον κατάλογο της έκθεσης της Εταιρίας Ελλήνων Τεχνοκριτών Περιβάλλον–δράση, Τάσεις της Ελληνικής Τέχνης Σήμερα, η Σοφία Καζάζη γράφει για τον Άρη Προδρομίδη «[…] Οι νύξεις και οι υπαινιγμοί που μας μεταγγίζει το έργο του Προδρομίδη ασφαλώς προαναγγέλλουν την αξεχωριστή μελλοντική λειτουργία τέχνης και κοινωνίας». Η συγκεκριμένη ανάγνωση θα μπορούσε να είχε γραφτεί και για το παρόν έργο, καθώς τα δακτυλογραφημένα κείμενα, τα απορρίμματα του εργαστηρίου και οι επαναχρησιμοποιημένες φωτογραφίες γίνονται τα 66

Άρης Προδρομίδης Aris Prodromidis Three four–folds that span in three decades of work, about ten years distance one from the next, reveal a system of thought, or the “art of making art” as stated by their creator’s stamp. Per il concetto d’ arte [For the concept of Art], 1981, consists of the typed phrases “PER L’ ARTE CHE AMO” [for the art I love], “A GLI ARTISTI CHE APPREZZO” [to the artist I appreciate] and “PER LE OPERE D’ ARTE CHE MI VIAGGIANO” [for the artworks that make me travel]. In Ritratto di una ideologia giovanile [Portrait of an ideology of youth], 1989, the artist himself appears out of the frame, while the remaining frames contain shapes made out of rubish from his studio, together with lettered personal definitions of communism: communism is a word of great beauty, communism is a word with ten letters, communism is a word with many possibilities. The most recent Per il concetto sociale [For the concept of society], 2001 consists of typewritten phrases and their reversal in Italian and Greek: The humanity of values in crisis – the crisis of humanity’s values, mass terrorism – atomic terrorism, the violence of the system – the system of violence, the poor of the wars – the wars of the poor, the society’s unknown – the unknown’s society, the society of the struggle – the struggle of society. In 1981 in the catalogue of the exhibition organised by the Association of Greek Art Critics titled Environment – Action: Tendencies of Greek Art today, Sophia Kazasi wrote about Aris Prodromidis “[…] The hints and suggestions conveyed by Prodromidis’ work certainly declare the indivisible future function of art and society.” This reading could have been written for the present work, since the typewritten text, the rubbish from the studio and the re–used photographs are the visual and linguistic media through which Prodromidis refers to the three “indivisible” concepts of art, political ideology and society. The time between each four–fold, the time from the artist’s life, is the invisible material that both separates and binds these three works. If the work of Aris Prodromidis aims at the investigation of the

Άρης Προδρομίδης Aris Prodromidis

Per il concetto d’ arte [Για την έννοια της τέχνης], 1981. Χαρτί, μελάνι γραφομηχανής, φωτοτυπία 84 x 80 x 5εκ. Per il concetto d’ arte [For the concept of art], 1981. Paper, typewriter ink, photocopy 84 x 80 x 5cm

οπτικά και γλωσσικά μέσα με τα οποία ο Προδρομίδης αναφέρεται στις τρεις «αξεχώριστες» έννοιες της τέχνης, της πολιτικής ιδεολογίας και της κοινωνίας. Ο χρόνος που μεσολαβεί μεταξύ κάθε τετράπτυχου, ο βιωμένος χρόνος από τη ζωή του δημιουργού, είναι το αόρατο υλικό που τα χωρίζει και τα συνδέει. Εάν το έργο του Άρη Προδρομίδη στοχεύει στην διερεύνηση της σχέσης μεταξύ του καλλιτεχνικού βίου και του καλλιτεχνικού έργου, ως μορφή και έννοια, τότε η ταυτόχρονη παρουσίαση των τριών αυτών έργων αποτελεί μια εικαστική διακήρυξη των στόχων του και το απόσταγμα της εικαστικής του σκέψης. Ένα οπτικό μανιφέστο.

relation between artistic life and work, as a form and as a concept, then this concurrent presentation of these three works is a visual declaration of his aims and the essence of his artistic thought. Its a visual manifesto.

ΑΘΗΝΑ ΣΧΙΝΑ AT H E NA S C H I NA

Τα εικαστικά διαπραγματευόμενα και μετασχηματιζόμενα υλικά της Ιάνθης Αγγελίογλου, είναι τα ποικίλων χρωμάτων και υφής υφάσματα, τα οποία κατάλληλα η ίδια επιλέγει και στην συνέχεια τα διαμορφώνει σε διαστρωματώσεις τριών και τεσσάρων επιπέδων, χρησιμοποιώντας ως εκφραστικά της μέσα, το ψαλίδι και το ράψιμο. Η Ιάνθη Αγγελίογλου συνταιριάζει και καρφιτσώνει, πάνω σε υφασμάτινη βάση, τρεις και άλλοτε τέσσερις στρώσεις, από αυτά της τα μορφοποιημένα με το ψαλίδι αποσπάσματα, τα οποία φροντίζει χρωματικά, σχηματικά και συνθετικά να εναρμονίζονται μεταξύ τους, άλλοτε πάλι αντιθετικά να αλληλοσυμπληρώνονται. Αφ’ ης στιγμής η δημιουργός κατασκευάσει επάλληλα τις υφασμάτινες στρώσεις της, σε επόμενο στάδιο τις γαζώνει –διαμορφώνοντας ένα είδος επιτελεστικής και κυκλοτερούς ή ελικοειδούς «γραφής»– με την βοήθεια της ραπτομηχανής, η οποία προεκτείνει και προβάλλει, στον εικαστικό χώρο, την χειρονομία της. Στην συνέχεια, η Ιάνθη Αγγελίογλου αφαιρεί με το ψαλίδι, τα «εσωτερικά» μέρη της κυκλοτερούς αυτής «γραφής της, με τέτοιον τρόπο ώστε οι δυσδιάστατες επιφάνειες να μετατρέπονται σε τρισδιάστατα επίπεδα και μάλιστα εμφανώς αναγλυφοποιημένα, τα οποία στο σύνολό τους εμφανίζουν μια παράδοξα ελκυστική κι ενδιαφέρουσα ρυθμοτεχνική «χωρογεωγραφία». Κάθε έργο ή «εγκατάσταση» της Αγγελίογλου ονομάζεται Σύνολο. Κάθε Σύνολό της αποτελείται από δύο έως τρία διαδικαστικά στάδια, που αναφέρονται ως Συμβάντα, με διακριτή την αρίθμησή τους, π.χ. Ι, ΙΙ, ΙΙΙ. Καθένα από τα Συμβάντα έχει αρχικά επιφανειακή προέλευση κι εγγενή –ως προς την σύλληψή του– «προβλεπτικότητα», έτσι ώστε να συνεχίζεται διαδοχικά, μέσα από μια σειραϊκού τύπου «ακολουθία», καθώς διαμορφώνεται από τα κομμάτια υφασμάτων που έχουν αφαιρεθεί, από το αρχικό και πρώτο Συμβάν (Συμβάν Ι), μέσα από τα «εσωτερικά» μέρη της κυκλοτερούς ή ελικοειδούς «γραφής» του. Εάν το κάθε Σύνολο, όπως στην προκειμένη περίπτωση, αποτελείται –με σειρά επιτελεστικής διαδοχής– από τέσσερεις στρώσεις υφασμάτων, τότε απαρτίζεται από τρεις πτυχές ή Συμβάντα 68

Ιάνθη Αγγελίογλου Ianthi Aggelioglou The materials negotiated and transformed by Ianthi Aggelioglou are textiles of a variety of colours and textures which she chooses for their appropriateness and then forms into stratifications on three or four levels, using scissors and sewing as her means of expression. Ianthi Aggelioglou matches and pins, on a textile base, three and sometimes four other layers from the pieces which she has shaped with her scissors, which she takes care to harmonize with one another in terms of colour, shape, and composition, sometimes, again, making them complement one another by contrast. When the artist has successively produced her textile layers, in the next stage she sews them – thus shaping a kind of performative and circular or spiralling ‘writing’ – with the aid of the sewing-machine, which extends and projects her gesture in the artistic space. Subsequently, Aggelioglou cuts away with her scissors the ‘inner’ parts of her ‘writing’ in such a way that the two-dimensional surfaces are transformed into three-dimensional levels, which are, moreover, clearly rendered in relief, and in their totality manifest a strangely attractive and interesting ‘spatial geography’ of style and technique. Each work or ‘installation’ by Ianthi Aggelioglou is called Assemblage. It consists of two to three procedural stages, referred to as Episodes, with distinctive numberings, e.g., I, II, III. Each of the Episodes has initially a surface origin and an inherent –as to its conception– ‘predictability’, so that it continues successively, through a ‘sequence’ of a serial type, as this is formed by the pieces of textiles which have been removed from the initial and first (Episode I), through the ‘inner’ parts of its circular or spiralling ‘writing’. If each Assemblage consists of four layers of textiles, it is made up of three Episodes (Episodes I, II, III). The secondary pieces of the textiles take shape like textile tesserae which are sewn to their textile base (canvas). In the case of every second Episode (Episode II), their arrangement is likely to be centripetal, while in that of each third Episode (Episode III) it is centrifugal.

Ιάνθη Αγγελίογλου Ianthi Aggelioglou

Σύνολο Ι (Συμβάν Ι,ΙΙ,ΙΙΙ), 2017,τρίπτυχο, υφάσματα ραμμένα σε καραβόπανο, 124 x 305εκ. Assemblage I (Episode I, II, III), 2017, triptych, fabrics sewn on canvas, 124 x 305cm

Σύνολο ΙΙ (Συμβάν Ι,ΙΙ,ΙΙΙ), 2017, τρίπτυχο, υφάσματα ραμμένα σε καραβόπανο, 131 x 315εκ. Assemblage II (Episode I, II, III), 2017, triptych, fabrics sewn on canvas,131 x 315cm

(Συμβάν Ι, ΙΙ, ΙΙΙ). Τα δευτερογενή αποσπάσματα των υφασμάτων διαμορφώνονται σαν υφασμάτινες ψηφίδες, οι οποίες ράβονται στην υφασμάτινή τους βάση (καραβόπανο). Στο κάθε δεύτερο Συμβάν (Συμβάν ΙΙ), η διάταξή τους είναι μάλιστα κεντρομόλος, ενώ στο κάθε τρίτο Συμβάν (Συμβάν ΙΙΙ), γίνεται φυγόκεντρος. 69

ΑΘΗΝΑ ΣΧΙΝΑ AT H E NA S C H I NA

Έναυσμα για την δημιουργική επεξεργασία κι ανάπτυξη των παρουσιαζόμενων εικαστικών έργων της Ειρήνης Γρηγοριάδου, υπήρξε ο τρόπος λειτουργίας κι εξελικτικών διεργασιών των κλειστών συστημάτων και δικτύων, σε αντιστοιχία με τον τρόπο που μπορεί να οργανωθεί μια ζωγραφική επιφάνεια, στην περίπτωση που ο καλλιτέχνης χρησιμοποιεί ένα περιορισμένο –σχηματικά και χρωματικά– λεξιλόγιο. Ως λεξιλόγιο, η Ειρήνη Γρηγοριάδου χρησιμοποιεί, τόσο στα σχέδια, όσο και στους πίνακές της, την ευθεία γραμμή (μέσα από κάθετους κι οριζόντιους άξονες), όπως επίσης και το γεωμετρικό σχήμα του τετραγώνου. Θεωρώ ιδιαίτερα σημαντικό το αναφερόμενο εγχείρημα της εικαστικής αυτής δημιουργού, γιατί μπορεί διερευνητικά να επεκταθεί και να υποδείξει, - ως έναν βαθμό βέβαια - τρόπους βάσει των οποίων λειτουργούν οι νευροφυσιολογικές συνάψεις του εγκεφάλου, σχετικά με την διαμόρφωση λεξιλογικών ή εικονοποιητικών συνειρμών. Η οργάνωση και διαμόρφωση πλεγμάτων, δημιουργεί κάθε φορά στα έργα αυτά, ένα είδος κυκλώματος, αφ’ ης στιγμής εννοιολογικά, αλλά και οπτικά, τίποτε δεν παραμένει εντός τους στατικό, αλλά με διαφορετικούς τρόπους επανάληψης, «επανασυγκροτείται» διαρκώς - αυτό το είδος κυκλώματος - ενώ ταυτοχρόνως μεταλλάσσεται. Και ριζικά μεταλλάσσεται, παρ’ ότι μένει αμετάβλητο. Δηλαδή, το κύκλωμα δεν τροφοδοτείται εξωτερικά, αλλά μεταμορφώνεται ενδογενώς, διότι συνεχώς αλλάζουν οι οργανωτικοί συσχετισμοί του, καθώς και οι αλληλεπιδράσεις των γραμμών και σχημάτων, που μέσα από τις διαφορετικές τους θέσεις, τα «τοπόσημά» τους δηλαδή και τα ανάλογα «σημαίνοντά» τους, το εννοιοδοτούν. Σε αυτές τις αλληλεπιδράσεις οφείλεται άλλωστε, τόσο η παραγωγικότητα του συστήματος, όσο και ο αξιωματικός του –από την άλλη πλευρά– χαρακτήρας, που αφορά στην μη μεταβλητότητα του συγκεκριμένου «ολοκληρώματος». Αν μάλιστα αναγνωρίσουμε ότι έχει μια «στατική» ιδιαιτερότητα, τότε θα πρέπει να αναγνωρίσουμε και την «δυναμικότητα» στις σχέσεις, εντάσεων και υφέσεων, οι οποίες απορρέουν από τα χρώματα και τις γραμμές των συνεχόμενων ανακαθορισμών τους. Πίσω από 70

Ειρήνη Γρηγοριάδου Eirini Grigoriadou The triggering for the creative elaboration and development of the art works of Eirini Grigoriadou presented here was the manner of functioning and evolutionary processes of closed systems and networks corresponding to the way in which the surface of a painting may be organized where the artist employs a limited –as to form and colour– vocabulary. As a vocabulary, Eirini Grigoriadou uses, both in her drawings and in her paintings, the straight line (through vertical and horizontal axes), as well as the geometrical form of the square. I consider the undertaking of this artist of which we are speaking here to be particularly important, because it can extend to drawing attention –to a degree, of course– to ways by which the neuro-physiological synapses of the brain function in connection with the forming of vocabulary and meaning-shaping associations. The organization and formation of grids creates in each instance in these works a kind of circuit, as in terms of semantics, as well as visually, nothing remains within the static, but by various means of repetition is constantly ‘reconstituted’ –this circuit of a kind– while simultaneously mutating. And it mutates radically, in spite of the fact that it remains unchanged. That is to say, the circuit is not fed from without, but is transformed endogenously, because its organizing correlations constantly change, as the interactions of the lines and patterns, which by means of the differing positions - their ‘landmarks’, that is, and the corresponding ‘signifiers’ - lend it meaning. Nevertheless, behind the first-degree and ‘simple’ geometricity of their organisation, control predominates, as that is indicated in an evolving way by the systems of communications technology, which include ‘classifications’ and productive complexities, exerting control over the subject. Consequently, these works of painting indirectly practise a social critique, referring in an allegorical way to the systems of communication, recreation, and power in contemporary life.

Ειρήνη Γρηγοριάδου Eirini Grigoriadou

Διαγραμματικό Σύστημα 7, 2017. Ψηφιακό σχέδιο σε καμβά, 70 x 133εκ. Diagrammatic System 7, 2017. Digital print on canvas, 70 x 133cm

Διαγραμματικό Σύστημα 9, 2017. Ψηφιακό σχέδιο σε καμβά, 70 x 133εκ. Diagrammatic System 9, 2017. Digital print on canvas, 70 x 133cm

την πρωτοβάθμια κι «απλή» ωστόσο γεωμετρικότητα της οργάνωσής τους, κυριαρχεί ο έλεγχος, όπως τον υποδεικνύουν εξελικτικά τα συστήματα επικοινωνιακής τεχνολογίας, που εμπεριέχουν «ταξινομήσεις» και παραγωγικές πολυπλοκότητες, ασκώντας έλεγχο στο υποκείμενο. Επομένως, τα ζωγραφικά αυτά έργα, ασκούν έμμεσα και κοινωνική κριτική, αναφερόμενα με αλληγορικό τρόπο, στα συστήματα επικοινωνίας, ψυχαγωγίας κι εξουσίας στη σύγχρονη ζωή.

Διαγραμματικό Σύστημα 8, 2017. Ψηφιακό σχέδιο σε καμβά, 70 x 133εκ. Diagrammatic System 8, 2017. Digital print on canvas, 70 x 133cm

Διαγραμματικό Σύστημα 10, 2017. Ψηφιακό σχέδιο σε καμβά, 70 x 133εκ. Diagrammatic System 10, 2017. Digital print on canvas, 70 x 133cm

Δίκτυο 1, 2017. Ακρυλικό και φωσφοριζέ σκόνη σε καμβά, 120 x 150εκ. Network 1, 2017. Acrylic and day-glo pigment on canvas, 120 x 150cm

ΑΘΗΝΑ ΣΧΙΝΑ AT H E NA S C H I NA

Ο «γεφυρισμός», στο έργο της Μαρίας Λουίζου, δεν ενώνει την μια όχθη με την άλλη, καθώς εν προκειμένω αναπτύσσεται, μέσα από μια ημικυλινδρική κι ευμεγέθη γλυπτή φόρμα. Η κοίλη αυτή φόρμα αναπτύσσεται οριζόντια, εκτεινόμενη σαν μια μεγάλη παρένθεση, έτοιμη να χωρέσει την απαρηγόρητη υπαρξιακή μοναξιά. Το σχήμα στον χώρο θυμίζει αρχέγονο κέλυφος, ηχογόνο τάλαντο ή μουσικό κύμβαλο, αλλά και το κοίλο ενός θεάτρου, στο οποίο αντηχούν ως τεκταινόμενα, μουσικές μνήμες και πρωτοβάθμιες σχέσεις αποστάσεων και αφής. Η γλυπτή αυτή φόρμα (στον τύπο της “soft sculpture”) είναι επενδεδυμένη με μαλλί προβάτων, που έχει ογκοπλαστικά υφανθεί σε κατακόρυφο «αρχαίο» αργαλειό. Το συγκεκριμένο υλικό έχει επιλεγεί, γιατί μεταδίδει στον θεατή, εκτός από μια ονειρική ατμόσφαιρα, την θέρμη και την υποχωρητικότητα, την ανοχή και την απαλότητα, την τρυφερότητα και την θαλπωρή μιας αναγλυφοποιημένης επιφάνειας, που λειτουργεί σαν μια κοσμογονική κι αρχαϊκή μήτρα, αντικαθιστώντας – στην συλλογική μας προσδοκία - τον θάνατο με μια υπερούσια εκδοχή της αναγεννώμενης διαρκώς ζωής. Το «σκηνικής» ανάπτυξης αυτό έργο, μετατρέπεται σε ένα θεατρικό και ταυτόχρονα μουσικό «δρώμενο» της παρουσίας κι απουσίας, υπαλλάσσοντας το «εγώ» με το «εμείς», καθώς από το πίσω μέρος της σύνθεσης, μπορούν να «φορεθούν» και να προβληθούν ως «σωματικότητες», ρούχα και ρόλοι, ζωντανεύοντας μιμοδράματα από σκιές και μνήμες μακρινών καταβολών. Οι περιπέτειες της ατομικότητας στη ζωή μεταγγίζονται, εκτός των άλλων, σε μια ομαδικότητα δράσεων κι ενεργειών, μέσα από το υποβλητικό τραγούδι, που ακούγεται (σε σύνθεση και διδασκαλία της Μαρίας Λουίζου), εμπνευσμένο από ανάλογα παραδοσιακά ελληνικά τραγούδια. Οι «μελισμοί» και οι ρυθμοί, λειτουργούν ως ένα μερίδιο της κοινωνικά μεταφερόμενης κι εμπράγματα αναγόμενης συλλογικής ευθύνης, που επιμερίζεται και παραλλήλως επιφορτίζεται νοηματικά να φέρει και να μετουσιώσει στο προσκήνιο, ένα ετεροκαθοριζόμενο σύνολο από προσωδιακούς τόπους και τρόπους, χρόνους και παραλλαγές, ιδιόλεκτα κι αισθήσεις. Πρόκειται για 72

Μαρία Λουίζου Maria Louizou ‘Bridging’ in the work of Maria Louizou does not unite one bank with the other as it is developed in this particular case by means of its semi-cylindrical and sizeable mould, reminiscent of a primeval shell, a sounding gong or musical cymbal, as well as of the ‘koilon’ of an ancient theatre. The shape of the mould echoes the happenings as ‘feedback’ and by the techniques of memory, as it clothed with sheeps’ wool, which has been woven in its shape and size on an upright, ‘ancient’ loom. This particular material has been chosen because it conveys to the beholder, apart from an atmosphere of dream, the warmth and pliancy, the tolerance and gentleness, the tenderness and the unselfishness of constant service. It serves as a major parenthesis in the space or as a consolingly cosmogonic and archaic womb, replacing – in our collective expectation – death with a suprasubstantial version of life constantly being reborn. The woollen surfaces of the form (which deliberately appear unprocessed, in order to stress the primeval nature of the material) are woven and ‘incorporated’, it seems, pieces from life’s garments and roles, from everyday routines and myths. This work, developed in the manner of a ‘stage set’ functions by suggestion, like a theatre and, at the same time, a musical ‘happening’ of presence and absence, interchanging the ‘I’ with the ‘we’, through puzzling enigmas and unexpected ‘mimo-dramas’. The vicissitudes of individuality in life are, apart from anything else, transfused in this work by means of the allusive group song which is heard (composed and rehearsed by Maria Louizou), inspired by similar traditional Greek songs. The decoded rhythms, through their heartrending but also feelingly joyous melody, serve as a portion of the socially transferred places and modes of prosody, idiolects and feelings. These are features which do not dehydrate the work, building a bridge through their dialectic collaboration, their visual, tactile, and audible feeling, as they activate by association distant memories which are co-ordinated by what seems like an otherworldly polytonic music.

Μαρία Λουίζου Maria Louizou

Το Πέρασμα, μεταλλικός σκελετός και φυσικό μαλλί προβάτων, 230 x 550 x 220εκ. The Transmission, metal frame and natural sheep wool, 230 x 550 x 220cm

στοιχεία που δεν αφυδατώνουν συναισθηματικά το έργο, καθώς γεφυρώνουν μέσα από μια διαλεκτική σύμπραξη, την οπτική, την απτική και την ακουστική αίσθηση, ενεργοποιώντας συνειρμικά μνήμες μακρινές, που συντονίζονται μέσα από μια απόκοσμη θαρρεί κανείς πολυτονική μουσική. 73

Φ Α Ι Η Τ Ζ Α Ν Ε Τ Ο ΥΛ Α Κ Ο Υ FAY E T Z A N E T O U L A KO U

Με μεγάλο καλλιτεχνικό ενδιαφέρον στη χειροτεχνία που διαμόρφωσε μία μεγάλη καλλιτεχνική παράδοση, ο Δημήτριος Αντωνίτσης επεμβαίνει στο υλικό ανοίγοντας έναν διάλογο με το παρελθόν, τη μνήμη, και την αναζήτηση της ταυτότητας, μέσα σε μία εποχή που πλέον βιώνει όλο και πιο έντονα την επίδραση του ανθρώπου στο περιβάλλον του και στον ίδιο του τον εαυτό. Ο θεατής καλείται να βιώσει την όσμωση αρχέγονων καλλιτεχνικών πράξεων, όπως η ύφανση σε αργαλειό, η κεραμική και η ξυλογλυπτική με τη δημιουργία ενός σύγχρονου έργου τέχνης που συνδιαλέγεται με την ποπ κουλτούρα και τις εκφάνσεις της, μέσα από το μπανάλ και το Υψηλό ταυτόχρονα. Με το Infinity Column, παλαιές στάμνες χυτεύονται σε κράμα αλουμινίου και τιτανίου σχηματίζοντας κίονα, ως ένα σύγχρονο μνημείο που θυμίζει Brancusi και το οποίο ταλαντεύεται μεταξύ παράδοσης και σύγχρονης λατρείας του Ντιζάιν. Με τον χαρακτηριστικό τίτλο P.I.G.S. κουρελούδες υφαμένες στον αργαλειό μίας ηλικιωμένης Υδραίας φέρουν την εραλδική μεταξοτυπία ενός χοίρου, ένα πικρό σχόλιο της οικονομικής καταρράκωσης του Ευρωπαϊκού Νότου που συχνά παρουσιάζεται να εμμένει στο χειροποίητο συναίσθημα σε αντιπαραβολή με το θεωρούμενο ως ψυχρό και αυτοματοποιημένο Υψηλό του Βορρά. Την εγκατάσταση ολοκληρώνει θεματικά το Primitive και ο Ερμής/Hermes μία καρέκλα από κλαδιά και παλιόξυλα, που επίσης χυτεύεται σε ματ ασημί ατσάλι, η οποία αποτελεί το ταλαιπωρημένο απάγκιο ενός βοσκού με την μαργαριταρένια γκλίτσα του δίπλα, ενδυόμενος την αλληγορική αίγλη ενός τοτεμικού θρόνου, πρωτόγονου και σύγχρονου, χειροποίητου και βιομηχανικού, αληθινού και κίβδηλου, ευτελούς και πολύτιμου ταυτόχρονα.

Δημήτριος Αντωνίτσης Dimitrios Antonitsis Dimitrios Antonitsis, through his vivid interaction with the material, is interested in the great cultural tradition of the Hand-Made. He aims to open a dialogue with history, memory and the poignant quest for identity and belonging, especially during this day and age, where man is changing rapidly his own environment and himself, faster and harder than ever before. The viewer is invited to feel the osmosis of ancient artisan techniques, such as loom weaving, pottery or woodcarving, with the creation of a contemporary work of art which mixes form and function, the banal and the sublime, in a fresh conversation with pop culture. Infinity Column is created by casting aluminium and titanium onto a stack of old vessels, creating a neo-modernist monument that reminds us of Brancusi, like a totemic pillar hovering between tradition and the current cult of ultra contemporary design. P.I.G.S., on the other hand, is a selection of rugs weaved in the loom of an old lady from the island of Hydra, famous for its looming tradition as well as its vibrant contemporary art scene, to which Dimitrios’s playing instrumental role. The rugs bear the heraldic silk print of a pig, a bitter comment on the economic collapse of the South, which still insists on ‘hand-made’ ‘flawed’, overflow of emotion, in contrast with the machine-made, automated and restrained Sublime of the North. The installation is completed with Primitive and Hermes, a shepherd’s chair and his stick, two wretched proofs of working under the harsh conditions of the past, yet now they acquire the new luxurious sheen of a throne and a magic wand by its side, at the same time looking primeval and futuristic, hand-made and industrial, real and phony, worthless and priceless.

Δημήτριος Αντωνίτσης Dimitrios Antonitsis

Αέναη Κολώνα, 2013, κανάτες από τιτάνιο και αλουμίνιο, διαστάσεις μεταβλητές Infinity Column, 2013, aluminium and titanium jars, variable dimensions

Primitive, 2017, καρέκλα από ατσάλι και αλουμίνιο, φυσικό μέγεθος Primitive, 2017, aluminium and steel chair, life-size

Hermes, 2016, γκλίτσα από αλουμίνιο με τιτάνιο, φτελιά, μπαρόκ μαργαριτάρι, 120 x 3 x 10εκ. Shepherd’s crook, aluminium, titanium, elm tree wood, baroque fresh water pearl, 120 x 3 x 10cm

P.I.G.S., 2010-2011, πολύχρωμες κουρελούδες, διαστάσεις μεταβλητές P.I.G.S., 2010-2011, multicoloured handmade rugs, variable dimensions

Φ Α Ι Η Τ Ζ Α Ν Ε Τ Ο ΥΛ Α Κ Ο Υ FAY E T Z A N E T O U L A KO U

Για τη συμμετοχή του στην έκθεση της AICA Ελλάς «Θεωρήματα», ο Νίκος Ποδιάς θα κατασκευάσει μία πανοπλία σε φυσικό μέγεθος, φτιαγμένη από διαφορετικά είδη χαρτιού, κυρίως διαφανή. Η κατασκευή θα είναι περίοπτη στον χώρο και αρκετά ανάλαφρη λόγω του υλικού και της αποδομημένης μορφής της. Η χρήση του «ευπαθούς» χαρτιού για την κατασκευή της, έρχεται σε αντίθεση με τη χρήση και το υλικό μιας πραγματικής πανοπλίας, και την κάνει στην κυριολεξία ένα εύθραυστο δημιούργημα. Το ένδυμα των πολεμιστών διάφανο και κενό θα μοιάζει με αδειανό πουκάμισο τζίτζικα. Μέρος του έργου είναι και η δημιουργία ενός Πουκάμισου Φυλακτού-Talismanic Shirt, επίσης από χαρτί και φακελάκια τσαγιού. Τα πουκάμισα αυτά βρισκόταν σε ολόκληρο τον ισλαμικό κόσμο και η παράδοση τους είναι πολύ παλιά. Θεωρούνταν θαυματουργά αντικείμενα με προστατευτικές δυνάμεις και συνήθως προορίζονταν για να φορεθούν κάτω από πανοπλία σε μάχη. Ήταν γραμμένα - διακοσμημένα με στίχους από το Κοράνι, ονόματα προφητών, αριθμούς, εικόνες και σύμβολα. Όλα αυτά πίστευαν πως προσέφεραν προστασία και καθοδήγηση σε αυτόν που τα φορούσε. Το πουκάμισο του έργου θα είναι επιτοίχιο και διακοσμημένο σε σημεία με μοτίβο από φύλλα αγκαθιού. Ο εννοιολογικός κορμός του έργου διατρέχεται υποδόρια μα ακατάπαυστα από τα δίπολα: ύλη / άυλο, ψύχος / ανάσα, αντοχή / ευθραυστότητα, απαλότητα / σκληρότητα, προστασία / κίνδυνος, εφήμερο / παντοτινό. Η ζύμωση αυτών των αντιθέσεων από-στάζει στη τρικυμιώδη συνάντηση Δύσης και Ανατολής, η οποία στις μέρες μας είναι πιο σφοδρή από ποτέ. Το έργο του Ποδιά έρχεται να αποδυθεί εκατέρωθεν στερεότυπα και εξτρεμιστικά αφηγήματα, να σχηματοποιήσει στρογγυλεύοντας οργανικά τις αιχμές, να ενδυθεί, να αγκαλιάσει και να αναστρέψει με το Inside-Out χαρακτήρα του τις διαφορές των δύο πολιτισμών. Μέσα από τον στοχασμό του και την διαπερατή υφή του, αναζητά να γεφυρώσει τα χάσματα και να κατευνάσει τα πάθη, καθώς αυτή η πανοπλία καταδεικνύει το ευάλωτο της ανθρώπινης φύσης, όπως και το ότι αυτό το πουκάμισο μπορεί να φορεθεί από όλους. 76

Νίκος Ποδιάς Nikos Podias For his participation in Theoremata, Nikos Podias is making a real-size suit of armour using different types of thin paper and tea-bags. The installation will be 3-dimensional, and very light. The ‘vulnerability’ of the material contrasts the fearsome and lethal use of real heavy armory, which now looks like an empty cicada skin. Part of the work is also the creation of a Talismanic Shirt based on the Arabic tradition of the shirt worn under the armour to guard off danger and evil. Those were decorated with verses from the Quran, algebraic symbols and other arabesques, offering protection and guidance, while this shirt will bear the thorn of the desert motif. The conceptual spine of the work is crisscrossed by strong binaries such as matter-incorporeality, coldness-breathing, resilience-brittleness, softness-harshness, protectiondanger, ephemeral-eternal. The fermentation of these antitheses comes to form the stormy relationship between East and West through the ages, now more stormy than ever before. Podias’ work aims at dismantling any persisting stereotypes and extremist behaviours from both sides, by rounding the edges with its softness and immateriality, in order to turn Inside-Out the differences between civilizations, to embrace them and thus symbolically annul their divisive elements. Through its contemplative approach and seethrough nature, these thin paper suits appease the passions and at the same time draw new solid bridges, by reminding everybody of the eventual futility of power when thinking of the conquerable and finite status of human nature, inviting everybody to wear them and unite in the single army of the whole of us.

Νίκος Ποδιάς Nikos Podias

Inside Out, 2018. Εγκατάσταση από γιαπωνέζικο χαρτί, φακελάκια τσαγιού, ακρυλική κόλλα και σπρέι, διαστάσεις μεταβλητές Inside Out, 2018. Installation with Japanese paper, tea bags, acrylic glue and spray, variable dimensions

Φ Α Ι Η Τ Ζ Α Ν Ε Τ Ο ΥΛ Α Κ Ο Υ FAY E T Z A N E T O U L A KO U

Η Άρτεμις Ποταμιάνου μας προσκαλεί να κατανοήσουμε την έννοια της καλλιτεχνικής οικειοποίησης - appropriation ως μία πράξη εκ νέου δημιουργίας. Η ιδέα της ‘ιεροσύνης’ της τέχνης, δηλαδή η αντιμετώπιση κάποιων σημαντικών έργων τέχνης ως sublime, ανατρέπεται με την κατασκευή ενός αντιγράφου, με τη μίμηση πράξης σπουδαίας και τελείας, ως σύγχρονο πλατωνικό αντίγραφο του χώρου των Ιδεών. Αυτή η νέα αντιμετώπιση του παρελθόντος, με σκοπό όχι την κατάρριψη των μορφών του αλλά την ενίσχυση της συναισθηματικής του βαρύτητας και πολυπλοκότητας, καθώς ο καλλιτέχνης μοιάζει να μπαίνει μέσα στο χώρο του έργου και να το αναδημιουργεί στο τώρα, επαναδιατυπώνει την εικόνα της τέχνης μέσα στην ιστορία της. Το έργο, έχοντας αποδράσει από τo φυσικό και ιδεολογικό του πλαίσιο, στα Second Papers, εμφανίζεται απενοχοποιημένο και επίπεδο σαν εικονογραφημένο αφήγημα μιας εποχής μεγάλων κατακτήσεων. Μέσω του κερματισμού που αντλείται από δημιουργούς όπως ο Gerhard Richter αλλά και η Pop Art, διασκορπίζει το μύθο του Μοντερνισμού περί αυθεντικότητας και πρωτοτυπίας του μοναχικού καλλιτέχνη-σαμάνου, ενώ ταυτόχρονα η γραμμική ροή της ιστορίας δημιουργεί έναν ιστό-νευρικό σύστημα που ενώνει μεταξύ τους όλους του ακρογωνιαίους λίθους-έργα σταθμούς του Μοντερνισμού και της διαχρονικής και παγκόσμιας πρωτοπορίας. Με άξονα το καλλιτεχνικό έργο και τους λόγους που του προσδίδουν γόητρο, η Ποταμιάνου αναζητά τρόπους ανατροπής του status quo της καλλιτεχνικής δημιουργίας και της παραδοσιακής μουσειακής έκθεσης. Η έννοια της αναπαραγωγής ανάγεται στον πραγματικό πρωταγωνιστή του έργου, καθώς οι φιγούρες οικείων έργων συναντιούνται σε ένα ανοίκειο περιβάλλον και ξεκινούν ένα διάλογο μεταξύ τους, μέσα από μια ανοιχτή εικαστική γλώσσα που αποδομεί και ανασυνθέτει τη συλλογική μνήμη, δημιουργώντας, προς έκπληξη του θεατή, ένα νέο, παράδοξο και ουτοπικό σύμπαν όπου όλα είναι δυνατά.

Άρτεμις Ποταμιάνου Artemis Potamianou Artemis Potamianou invites us to rethink the idea of artistic appropriation as an original artistic practice. The idea of a ‘reverent’, untouched work of art, imbued with sublime qualities is overturned by its reconstruction, reflecting on Aristotle’s ‘mimesis praxis’, that is the definition of tragedy as a form of art that imitates an action which is serious, has magnitude and is complete in itself, able to excite emotions of pity and fear. Fuelled with a new interest in the hailed art of the recent past, Potamianou utilizes it in a manner that both de- and re-constructs it, resulting in the reinforcement of its iconographic properties and plastic values, its emotional structure and attributes, its cerebral depth and intellectual complexity. The artist enters the conceptual space once occupied by an art object and remodels it according to the demands of the Now. The Second Papers appear as a guilt free, contemporary rendering of a narrative created in an era of great conquests. By bringing together a fragmented image of a bygone past, in a manner similar to Gerhard Richter or Pop Art, the artist disperses the Modernist myth of the artist as an authentic, original, lonesome shaman, and at the same time reaches for its thread of creativity in order to weave a web similar to the nervous system which mobilizes a living organism, in a dedicated endeavour to connect all the seminal cornerstones of international Avant Garde. Using the artistic work and the reasons for its immortality as the axis for her own work, Potamianou searches ways to challenge the status quo of artistic creation the moment it steps in a ‘purified’ museum space. The ‘reproductions’ acquire the status of the ‘originals’, when familiar art objects meet for the first time in an unfamiliar environment and begin to communicate, establishing a new plastic language which both deconstructs and rewrites the collective memory. It is when the viewer has the sudden revelation that he entered a new, paradoxically utopian universe, where everything is possible and all meanings are open-ended.

Άρτεμις Ποταμιάνου Artemis Potamianou

Second Papers, 2006, μικτή τεχνική, διαστάσεις μεταβλητές Second Papers, 2006, mixed media, variable dimensions Ευγενική παραχώρηση της καλλιτέχνιδος και της ENIA Gallery Courtesy of the artist and ENIA Gallery

Λ Ι ΝΑ Τ Σ Ι ΚΟ Υ ΤΑ L I NA T S I KO U TA

Ready-made από βιομηχανικά υλικά, ειδήσεις και όψεις υπεροψίας Ο Γιώργος Διβάρης συνεπής και με μία συνέχεια αλλά και ανανέωση στην καλλιτεχνική του δημιουργία, για τα πρώτα «Θεωρήματα» κατασκευάζει ένα επιτοίχιο έργο, μία φρίζα που περιλαμβάνει όλες τις αρετές και τα χαρακτηριστικά της τεχνικής, εννοιολογικής και αισθητικής του πρότασης. Έξι επιτοίχια, διαστάσεων 30 x 70εκ., σαν μία συνέχεια αφήγησης της ύλης και της εικόνας. Τα έργα συγκεντρώνουν τα χαρακτηριστικά της τέχνης του της τελευταίας 25ετίας περίπου από τη χρήση φθαρμένων αντικειμένων, με υπόστρωμα την λιασμένη λαμαρίνα, όπου τα «βιωμένα», φθαρμένα αντικείμενα, με την φθορά του χρόνου και το φορτίο της χρήσης τους αναδεικνύονται ως πρωταγωνιστές, ως υποκείμενα, αλλά και ως αυθεντικά ready mades. Η ανάδειξη της ποιητικότητας των υλικών και των αντικειμένων αποτελεί μια από τις γνωστές αρετές του καλλιτέχνη. Την τελευταία περίπου δεκαετία, τα έργα εμπλουτίστηκαν με τη χρήση των ψηφιακών εκτυπώσεων αρχικά από εικόνες βομβαρδισμών και στη συνέχεια από εικόνες, φωτογραφίες των ειδήσεων ή και βίντεο με δορυφορικές λήψεις σε τηλεόραση, στοιχείο που αποτελεί δεύτερο τύπο «οικειοποίησης», δεύτερο τύπο ready made. Πολλοί οι συνειρμοί και οι καθαροί συμβολισμοί πολιτικού και κοινωνικού χαρακτήρα που προβάλλει ο καλλιτέχνης, με την εικόνα να προσλαμβάνει στοιχεία ενός σύγχρονου εργαλείου της εξουσίας. Στο καινούριο έργο φρίζα, επαναχρησιμοποιεί ένα χαρακτηριστικό έργο του 2014, με έντονο το στοιχείο της ενσωμάτωσης μιας δερμάτινης ζώνης με μεταλλικό κούμπωμα. Εικονογραφικά και ως προς τις συνθέσεις, τα τέσσερα έργα παρουσιάζουν τυπωμένα στιγμιότυπα από βίντεο βομβαρδισμών, ενώ τα άλλα δύο δημιουργούν συνθέσεις εικόνων με υλικά. Ο Διβάρης μένει πιστός στις επιρροές του, αλλά εξελίσσει σταθερά τις προτροπές τους. Η επαναστατική, ανατρεπτική άποψη των αρχών του 20ου αιώνα του Marcel Duchamp και των ready-made του, όσο και ο Nouveau Réalisme του 1960 του Pierre Restany, ο οποίος μίλησε για «μια περιπέτεια 80

Γιώργος Διβάρης Giorgos Divaris Readymades from industrial materials, News, and Views of Arrogance A consistent and innovative artist, Yorgos Divaris for the first Theorimata constructs an on-wall artwork – a frieze that encapsulates all the qualities and technical, conceptual, and aesthetic characteristics of his artistic proposition. Six on-wall works, measuring 30 x 70cm – a continuous narrative of matter and image. The works epitomise the characteristics of his work of the past 25 years using worn objects, with a substrate of polished sheet metal, where ‘experienced, worn objects, with the traces of the passage of time and use, emerge as protagonists, subjects, as well as authentic ready-mades. Highlighting the poetic qualities of materials and objects is one of the artist’s well-known virtues. Over the last decade, his work was enriched with the use of digital prints, initially sourced from bombardment images and then from news images and/ or television satellite video, which is a second kind of “appropriation”, a second type of ready-made. The artist makes a number of associations and employs pure political and social symbolism, his images taking on qualities of a contemporary tool of power. In his new frieze project, he re-uses a characteristic work of 2014, whose main point is incorporating a leather belt with a metal clasp. In terms of iconography and composition, the four works feature printed images of bombardment videos, while the other two compose images through different materials. Remaining true to his influences, Divaris continues to advance his art. The revolutionary, subversive early-20th-century art by Marcel Duchamp and his ready-mades, and Pierre Restany’s New Realism in the 1960s, who proclaimed ‘the passionate adventure of the real’ remain the artist’s forerunners, inspiring his prevailing poetic transformation of urban everyday life objects. Materiality and the spiritual, idealistic element capture the “arrogance” of looking down on things. Heterogeneous materials and digital images attempt to capture the strategy of the domination of arrogance over the threatened comfort of the familiar.

Γιώργος Διβάρης Giorgos Divaris

Ειδήσεις, Όψεις υπεροψίας, 2013-2017, ψηφιακή εκτύπωση σε αλουμίνιο και διάφορα αντικείμενα, 30 x 70εκ. κάθε τμήμα, 6 τμήματα News, Views of Arrogance, 2013-2017, digital print on aluminium, various objects 30 × 70cm each of 6 sections

του αντικειμένου» συνεχίζουν να αποτελούν προδρόμους, εμπνευστές του ως προς την κυρίαρχη και ποιητική αναβάθμιση των αντικειμένων της αστικής καθημερινότητας. Η υλικότητα και το πνευματικό, ιδεατό στοιχείο αποδίδουν την «Υπεροψία» της θέασης από ψηλά, αλλά και αφ’ υψηλού με αλαζονεία. Τα ετερόκλητα υλικά και οι ψηφιακές εικόνες που παρουσιάζονται, επιχειρούν να αποδώσουν την στρατηγική της κυριαρχίας της υπεροψίας στην επαπειλούμενη σιγουριά του οικείου. Το καταφέρνει με έμπνευση και πρωτοτυπία με επεξεργασία «συστημάτων» υλικών και «συστημάτων» εικόνων.

The artist achieves that with inspiration and originality by processing ‘systems’ of materials and images.

Translated by Dimitris Saltabassis 81

Λ Ι ΝΑ Τ Σ Ι ΚΟ Υ ΤΑ L I NA T S I KO U TA

Το βίωμα της έρευνας για παιδεία και διδασκαλία ως έργο τέχνης Η Βάλλυ Νομίδου ειδικά για τα «Θεωρήματα» δημιούργησε το έργο Περί Παιδείας, νοημάτων και λοιπών ιστοριών. Η έμπνευση, η κεντρική ιδέα δημιουργίας του έργου προέρχεται από την ενασχόλησή της τα τελευταία τέσσερα χρόνια με την εκπαίδευση μετά την εκλογή της ως επίκουρη καθηγήτρια στην Σχολή Καλών Τεχνών της Θεσσαλονίκης. Στην εγκατάσταση που δημιουργεί με άξονα το θέμα παρουσιάζει συστήματα σκέψης και λειτουργίας των Σχολών Καλών Τεχνών του κόσμου. Το έργο περιλαμβάνει ως κεντρικό στοιχείο ένα επίπεδο τραπέζι, όπου η καλλιτέχνης δημιουργεί ένα μαυροπίνακα και σχεδιάζει κύκλους με κιμωλία και τοξάκια που κατευθύνουν το βλέμμα του θεατή, ενώ εγγράφει λέξεις, όπως συνέχεια, πάθος, ζωή, εξουσία. Στον κύκλο τοποθετεί μία μικρογραφία σχολικής καρέκλας. Στην άλλη άκρη του τραπεζιού, απέναντι από τον μαυροπίνακα τοποθετεί χειροποίητες καρέκλες μινιατούρες. Οι μικρές καρέκλες, 9 περίπου εκ., είναι διαφορετικά αντίγραφα πραγματικών καρεκλών, όπως διαφορετικοί είναι οι μαθητές της στους οποίους παραπέμπει. Με τον σχεδιασμό του έργου εισάγει έννοιες, όπως ρυθμός, ματαιότης, παράδοξο, εξουσία, συνέχεια. Η Βάλλυ δουλεύει με αναγωγές και συμβολισμούς. Οι μινιατούρες καρέκλες είναι «μνημεία» και αντιστοιχούν σε πρόσωπα. Ο εντός του μαυροπίνακα, ο καθηγητής και οι απ’ έξω οι φοιτητές. Μία περιστρεφόμενη λάμπα (δημιουργία του Αντώνη Χαλιβίδη), δίπλα στο τραπέζι αποτελεί ουσιαστικό συμπληρωματικό στοιχείο της ανάδειξης της διαδικασίας εκπαίδευσης. Το φως περιστρέφεται 120 μοίρες, σαν ένα μάτι ελεγκτικό, ανακριτικό κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας, έτσι στον απέναντι τοίχο δημιουργούνται σκιές. Ένας χώρος αρχιτεκτονικής μακέτας, που παραπέμπει στα κεντρικά θέματα της παιδείας. Μέρος της εγκατάστασης αποτελεί ένα ιδιαίτερο artist book. Η έρευνά της αφορά την μεθοδολογία της εκπαίδευσης μέσα από την ιστορική εξέλιξη, τους τρόπους διδασκαλίας που προϋπήρξαν της εναλλακτικής, στοιχεία από την εναλλακτική παιδαγωγική 82

Βάλλυ Νομίδου Valli Nomidou The Experience of Research on Education and Teaching as a Work of Art Especially for “Theorimata”, Vally Nomidou produced On Education, Meaning, and Other Stories. The inspiration and concept for producing this work comes from the artist’s involvement with education, in the last four years, after she became assistant professor at the Thessaloniki School of Fine Arts. In the installation she produced on this topic, she presents systems of thought and operation of Schools of Fine Arts around the world. A central feature is a flat table, where the artist has created a blackboard and drawn circles using chalk, as well as little arrows that guide the viewer’s eye, also featuring words, such as continuity, passion, life, power. A miniature school chair is placed within the circle. At the other end of the table, opposite the blackboard, are placed handmade miniature chairs made of architectural material for mock-ups. The miniature chairs, measuring 9cm approximately, are models of various real chairs, as different as the students whom she evokes. Through the design of this work, she introduces concepts such as rhythm, futility, paradox, power, continuity. Nomidou works with reduction and symbolism. Her miniature chairs are ‘monuments’ that correspond to persons. Inside the blackboard is the professor and outside are the students. A revolving lamp (made by Antonis Halividis) next to the table is an essential complementary element of highlighting the educational process. The light rotates 120 degrees, reminiscent of a controlling, interrogating eye in the course of teaching, casting shadows on the opposite wall. A space of architectural modelling that makes reference to the key issues in education. A unique artist’s book is part of the installation. Her investigation focuses on the methodology of education through historical evolution, the ways of teaching that existed prior to alternative ones, elements of alternative pedagogy for the teaching of art, highlights from advanced feminist propositions, as well as suggestions for educational play by Fluxus or happenings.

Βάλλυ Νομίδου Valli Nomidou

Περί Παιδείας, νοημάτων και λοιπών ιστοριών, 2017. Εγκατάσταση, μικτή τεχνική, μεταβλητές διαστάσεις On Education, meaning and other stories, 2017. Installation, mixed media variable dimensions

για τη διδασκαλία της τέχνης, επισημάνσεις από τις προχωρημένες προτάσεις των φεμινιστριών, καθώς και προτάσεις παιδαγωγικού παιχνιδιού των Fluxus ή Happenings. Τέλος, σε μία απλή, φθαρμένη σχολική καρέκλα, κρεμά ένα πορτοκαλί βιβλιαράκι, με προσωπικές σημειώσεις της από εμπειρίες και βιώματα σε σχέση με τη διαδικασία της εκπαίδευσης, όπου προτάσσει έννοιες, όπως φαντασία, θέληση, φλόγα. Η Νομίδου, επιλέγει να εξετάσει και να διερευνήσει αξιοκρατικά συστήματα, στην διαδικασία της εκπαίδευσης, τον πλούτο ανταλλαγής στη σχέση καθηγητή, φοιτητή για τα παραγωγικά συστήματα της δημιουργίας των νέων φοιτητών με ευρύτητα πνεύματος, διερεύνηση, γνώση και σεβασμό στη διαφορετικότητα. Με ειλικρίνεια, σεμνότητα και τόλμη επιχειρεί μία εικαστική, βιωματική κατάθεση ψυχής.

Finally, the artist hangs an orange booklet on a simple, worn-out school chair; it contains her personal notes of education-related experiences, focusing on concepts such as imagination, will, flame. Nomidou opts to examine and explore meritocratic systems in the education process, the wealth of exchange in the teacher–student relationship for productive systems of creating broadminded, enquiring students, with expertise and respect for diversity. With sincerity, modesty, and boldness, she makes an artistic gesture from the soul.

Translated by Dimitris Saltabassis

Λ Ι ΝΑ Τ Σ Ι ΚΟ Υ ΤΑ L I NA T S I KO U TA

Βίωμα, συναίσθημα, προσωπική τέχνη. Ο Άγγελος Σκούρτης για τα «Θεωρήματα» δημιούργησε μία πολυδιάστατη εγκατάσταση, με πολύ προσωπική εμπλοκή και έκθεση βιωμάτων. Το έργο συνδυάζει πολλά μέσα και τεχνικές, ίδιον του καλλιτέχνη αλλά και καθαρή, αντιπροσωπευτική αντανάκλαση των σύγχρονων εικαστικών αναζητήσεων στην ιδιαίτερη σημερινή πραγματικότητα. Ο Άγγελος ετοίμασε ειδικά για την θεσμική αυτή έκθεση και το θεωρητικό πλαίσιο των «παραγωγικών και αξιωματικών συστημάτων», δικά του εικαστικά αλλά και βιωματικά συστήματα με το έργο Γράφω στους τοίχους Σ’ αγαπώ, έργο του 2016-2017. Πρόκειται για μία εγκατάσταση και βίντεο. Το έργο αποτελείται από έξι καρέκλες, όπου είναι ακουμπισμένα πανιά με γραφές στο χέρι. Σε μία τηλεόραση παρουσιάζεται μία περφόρμανς αποτυπωμένη σε βίντεο. Σε ένα πανί στο πάτωμα εναποτίθενται περίπου 15 νέα προσωπικά artist books του καλλιτέχνη. Σε λευκά, λεπτά πανιά, γράφει φράσεις, λέξεις, με μελάνι υπομονετικά, συστηματικά και αρμονικά, με μία σειριακή γραφή, που κύκλους κάνει, αναπτύσσοντας μία συνεχή συμμετρική γραμμική διαδρομή. Η γραφή αφορά τη μονότονη, επαναλαμβανόμενη συνομιλία δύο ανθρώπων, του Άγγελου και της Βίλμας. Η συνεχόμενη κυκλική γραμμή δημιουργείται από τις λέξεις «Σ’ αγαπώ», «Amore» και μία στιχομυθία μεταξύ τους. Στο βίντεο, ο Άγγελος και η Βίλμα, στέκονται μπροστά σε λευκούς τοίχους με κυκλικές γραφές, κοιτάζονται σοβαροί, ντυμένοι με μαύρα ρούχα, καθισμένοι σε καρέκλες αντικριστά, με τα χέρια ακουμπισμένα πάνω στους μηρούς. Στον τοίχο, σαν φόντο η γραφή μοιάζει σαν συρματόπλεγμα, συμβολίζοντας το δέσιμο της σχέσης των ανθρώπων. Τη σιωπή σπάει κατά διαστήματα η φωνή του Άγγελου που της λέει: «Σ’ αγαπώ», ενώ πού και πού η Βίλμα απαντά: «Κι εγώ». Το βίντεο τραβήχτηκε τυχαία από θεατή κατά τη διάρκεια της περφόρμανς που πραγματοποιήθηκε το 2016 και έχει τίτλο Ερώτων Λόγος Ερώτων Γραφή. Στα 15-20 βιβλία, αναπτύσσει με γρήγορη, χωρίς δισταγμούς γραφή, σαν από την τεχνική των γκράφιτι, αλλά και των προϊστορικών μνημείων των σπη84

Άγγελος Σκούρτης Angelos Skourtis Experience, Emotion, Personal Art For “Theorimata”, Angelos Skourtis produced a multidimensional installation of a very personal engagement and experience. The artwork combines a variety of media and techniques in a pure, representative reflection of contemporary visual arts into today’s distinctive reality. Especially for this institutional exhibition and the theoretical framework of ‘productive and axiomatic systems,’ Angelos has produced his own visual and experiential systems with I write ‘I love you’ on Walls, a work of 2016–2017. It is a video installation. The project consists of six chairs on which pieces of cloth with hand-written text are placed. A video-taped performance is shown on a foot-mounted TV. Some 15 new artist’s books by Skourtis are arranged on cloth on the floor. Patiently, systematically, and harmoniously, he has written words and phrases in ink on white, fine cloth, in a serial script, making circles, developing in a continuous, symmetrical linear path. The writing is about the monotonous, repeated conversation between two people – Angelos and Vilma. The continuous circular line is formed by the words “I love you,” “Amore” and a sequence where the man says, “I want to get out of here,” and the woman replies, “I’m going with you.” In the video, Angelos and Vilma stand in front of white walls with circular writing, looking at each other, serious, dressed in black, seated on chairs opposite each other, their hands resting on their laps. As if a background on the wall, the script looks like barbed wire, symbolising the bond of human relationships. The silence is occasionally broken by Angelos, who tells her, “I love you,” and Vilma replying, “Me too.” The silence is occasionally broken by Angelos, who tells her, “I love you,” and Vilma replying, “Me too.” The video was made by a viewer during the performance that took place in 2016, titled Speaking about Love, Writing about Love. In 15–20 books, a secret black writing on white paper, with geometric shapes, semicircles, dots, lines, and symbols such as the cross, unfolds, quick, decisive, as in graffiti or prehistoric cave painting. A

Άγγελος Σκούρτης Angelos Skourtis

Γράφω στους τοίχους «Σ’αγαπώ», 2016-2017, εγκατάσταση, μικτή τεχνική, μεταβλητές διαστάσεις I am writing “I Love You” on the wall, 2016–2017, installation, mixed media, variable dimensions

λαίων, μία μυστική μαύρη γραφή σε λευκό χαρτί. Με την έννοια μίας μυστικής γραφής του καλλιτέχνη, δημιουργεί σήματα, σύμβολα, σε μία ερωτική μυστική γραφή. Μέσα από τα γραμμένα πανιά, την προσωπική έκθεση στην περφόρμανς με τη σύντροφο της ζωής του, Βίλμα, και τα ιδιαίτερα χειροποίητα art books, εκτιθέμενος μοιάζει να ψυχαναλύεται. Συγκίνηση, φόρτιση συναισθηματική, μετά από βιώματα, αγωνίες και τραύματα της ζωής. Απλός, στοιχειώδης, ειλικρινής, πρωτότυπος τρόπος έκφρασης, όπως συνηθίζει πάντα ο μινιμαλιστής καλλιτέχνης.

kind of secret writing by the artist, it creates signs and symbols in a secret erotic script. Through the written pieces of cloth, the personal exposure in the performance, with his life partner, Vilma, and the unique handmade artist’s books, he seems to go through analysis in public exposure. Emotional charge and intensity through experiences, concerns, and traumas in life. A sparse, elemental, sincere and original work, true to this minimalist artist’s mode of expression. Translated by Dimitris Saltabassis

Μ Ι Λ Τ Ο Σ Φ ΡΑ Γ Κ Ο Π Ο ΥΛ Ο Σ M I LTO S F R A NG OP OU LO S

Το έργο της Μενδρινού μέσα στο χρόνο αναδεικνύει πολλαπλά ενδιαφέροντα που έχουν όμως έναν κοινό ενδότερο πυρήνα, εστιάζοντας αρχικά στην ανθρώπινη μορφή σε άσπρο και γκρίζο. Τα ανθρώπινα σώματα με μολύβι πάνω σε μουσαμά, αχνά, ευαίσθητα και ευάλωτα, εν κενώ, μοιάζουν κλεισμένα στον εαυτό τους, αλλά ταυτόχρονα επικοινωνούν, εκτίθενται απροκάλυπτα ως αυτά που είναι. Σε μια δεύτερη θεματική, οι αναζητήσεις της αφαιρετικής φόρμας και των χρωμάτων μοιάζουν να επιδιώκουν τη συγκρότηση ενός χώρου ώστε να ενταχθούν οι μοναχικά αιωρούμενες μορφές, ενός τόπου που μπορεί να είναι γεωμετρικός, κοσμικός, ψυχικός και βαθμιαία, μέσα από ανεπαίσθητες μεταλλάξεις της φόρμας, να οδηγεί σε ένα άλλο, τρίτο, μέρος: σε έναν κήπο, σημείο σύνδεσης του φυσικού και του ανθρωπογενούς, όπου το ανθρώπινο σώμα μπορεί ίσως να βρει έναν τόπο να διαμείνει. Τα τρία αυτά πεδία, του σώματος, του τόπου και του κήπου, που συγκροτούν το έργο της Μενδρινού, έδωσαν το έναυσμα για μια θεώρηση με τον «τριπλό» τίτλο Corpus – Locus – Hortus, επιλέγοντας τη λατινική εκδοχή των όρων τόσο λόγω της διεθνούς διάστασης στη ζωή και τη δουλειά της ζωγράφου, όσο και γιατί τονίζει περισσότερο το «καθαρό» νόημα των τόσο απλών όρων, συνηθισμένων λέξεων της καθημερινής μας γλώσσας, που συγχέονται με άλλες σημάνσεις στη συγχρονία (όπου π.χ. η λέξη τόπος μπορεί να έχει «πατριωτικές» αποχρώσεις). Η λατινική λέξη μέσα στην ξενικότητά της δημιουργεί και μια αίσθηση τού «αινιγματικού» και, επίσης, η αλληλουχία ομοιοκατάληκτων δισύλλαβων λέξεων είναι εύηχη, με ακουστικό αλλά και οπτικό ρυθμό. Στη σημερινή εποχή, η τέχνη συχνά είτε ρέπει προς την αυτοαναφορικότητα σε βαθμό που καθίσταται απροσπέλαστη, είτε εύκολα ξεφεύγει σε ένα ιδιότυπο είδος πολιτικο–κοινωνικού ακτιβισμού, αναλαμβάνοντας να εγείρει συνειδήσεις, (δηλαδή είτε παραμένει κλειστή σε έναν ερμητικό ατομισμό, είτε εξακτινίζεται σε μια απεριόριστη συλλογικότητα). Έτσι, σπάνια προσμένουμε μια συνάντηση μαζί της που να εγκαθιστά μια επικοινωνία ανάμεσα στο δημιουργό και τον θεατή, και να διαμορφώνει μια 86

Κέλλυ Μενδρινού Kelly Mendrinou Kelly Mendrinou’s work over the last years brings out multiple foci of interest sharing a common inner core. The work focuses at first on the human figure in white and grey. The human bodies in pencil on canvas, pale, fragile and vulnerable, hovering as if in a void, seem closed–in on themselves, but at the same time they communicate with our gaze, as they are exposed unabashedly for what they are. On another register, several small– and large–scale canvases explore abstract forms and colours as if seeking to shape a space where the lonely suspended human figures could inhabit, a space which can be a geometrical place suggesting an urban environment, but also carrying cosmic and psychological connotations. Through almost imperceptible changes the forms tend toward the fragmented, the fluid or organic thus opening toward a third subject matter: a garden, a point where the natural and the manmade can connect and the human body may finally find its dwelling. These three subjects, of body, place and garden, in Mendrinou’s work formed the basis for an approach under the triple title of Corpus – Locus – Hortus, opting for the Latin version of these terms, both because of the international nature of the artist’s life and work, and because it tends to stress the “pure” meaning of those simple words, used in everyday speech, which, however, because of their common use may be confused with other current connotations. In our contemporary era, art often veers either toward self–referentiality to the point of becoming impenetrable, or toward a kind of socio– political activism, undertaking the task to raise the consciousness of people (that is, it either remains enclosed in a hermetic individualism, or explodes in a boundless collectivity). Hence we are seldom prepared to expect a meeting with contemporary art which establishes a communication between the artist and the viewer, and generates a one–on–one discussion regarding our common fate, of being in the world – what we usually call “the human condition”. Addressing the universal by speaking of the personal is a feature associated with lyrical poetry

Κέλλυ Μενδρινού Kelly Mendrinou

Σπείρα, 2017, μικτή τεχνική, 60 x 70εκ. Spiral, 2017, mixed media, 60 x 70cm

Blanc sur noir, 2010, λάδι σε μουσαμά, 160 x 160εκ. Blanc sur noir, 2010, oil on canvas, 160 x 160cm

1, 2007, μολύβι σε μουσαμά 100 x 73εκ. 1, 2007, pencil on canvas, 100 x 73cm

συνομιλία προσωπική για την κοινή μας μοίρα της ύπαρξης μέσα στον κόσμο –αυτού που συνήθως αποκαλούμε «ανθρώπινη συνθήκη» (condition humaine). Αυτή η απεύθυνση στο γενικό μιλώντας για το προσωπικό είναι μια ιδιότητα που αποδίδεται στη λυρική ποίηση –κι ίσως ο πυρήνας της ζωγραφικής της Μενδρινού βρίσκεται κάπου εκεί.

–and perhaps the kernel of Kelly Mendrinou’s work is not far from there.

ΚΛΕΑ ΧΑΡΙΤΟΥ KLEA CHARITOU

Πάκυ Βλασσοπούλου Χρυσάνθη Κουμιανάκη Κοσμάς Νικολάου

I like EMST and EMST likes me Οι καλλιτέχνες Πάκυ Βλασσοπούλου, Χρυσάνθη Κουμιανάκη και Κοσμάς Νικολάου τα τελευταία χρόνια συγκροτούν την καλλιτεχνική πρωτοβουλία 3 137, ένα artist-run space που φιλοξενεί εκθέσεις, παρουσιάσεις, ομιλίες, (εφήμερες) δράσεις και εργαστηριακού χαρακτήρα projects. Το Δεκέμβριο του 2016 συνεργάστηκαν με την ιστορικό τέχνης Κλέα Χαρίτου στην έκθεση και τη σειρά παρουσιάσεων «Μετά Την Έκρηξη…Ακούς Ακόμα Το Φως!», η οποία σχετίστηκε με τον απόηχο της δεκαετίας του 1970 στη σύγχρονη τέχνη. Η έκβαση του πενθήμερου εγχειρήματος θα μπορούσε να παραλληλιστεί με την εμφάνιση της θεσμικής κριτικής στις αρχές του 1970, όπως αυτή ανέκυψε από τους ίδιους τους καλλιτεχνικούς κόλπους και πριν οικειοποιηθεί από τους κριτικούς και τους επιμελητές εκθέσεων. Το αποτέλεσμα ήταν η παραγωγή λόγου (=discourse) σχετικά με τη φύση των σύγχρονων θεσμών, τη σημασία της συνέχειας και την ιστορικοποίηση του καλλιτεχνικού γεγονότος σε έναν ανεξάρτητο χώρο τέχνης στην καρδιά της κατεξοχήν «ανήσυχης» περιοχής των Εξαρχείων. Επεκτείνοντας το επιχείρημα ένα βήμα παραπέρα, θα μπορούσε κανείς να παρομοιάσει το 3 137 με ένα «ίδρυμα» που προσπαθεί να υποδυθεί -στην απουσία επαρκών πολιτιστικών δομών- το ρόλο του Μουσείου. Τι θα συνέβαινε λοιπόν, αν η εξίσωση αντιστρεφόταν και το 3 137 έμπαινε πραγματικά στο χώρο του Μουσείου; Πως οι τρεις καλλιτέχνες εκλαμβάνουν αυτήν την πρόσκληση και ποια είναι η αρμόζουσα καλλιτεχνική χειρονομία μίας κριτικής αφήγησης μέσα στο ίδιο το μουσειακό πλαίσιο; Υπηρετεί το μουσείο το ρόλο ενός «μηχανισμού συντήρησης της Τέχνης»1 και πως αντιδρούν οι σύγχρονοι Έλληνες καλλιτέχνες ώστε να διατηρήσουν την αυτονόμηση του καλλιτεχνικού

I like EMST and EMST likes me The artists Paky Vlassopoulou, Chrysanthi Koumianaki and Kosmas Nikolaou formed the art initiative 3 137 as an artist-run space that hosts exhibitions, performances, presentations, talks, ephemeral actions and workshops. In December 2016, they collaborated with the art historian Klea Charitou for the exhibition and series of events “After The Explosion…You Hear The Light”, whose subject was the aftermath of the 1970s in contemporary art. The outcome of the five-day undertaking could be analogised to the appearance of institutional critique at the beginning of the 1970s, when the movement first emerged from artistic circles and before its appropriation by critics and museum curators. The result was a discourse into the nature of contemporary institutions, the significance of continuity and the historicization of artistic creation in an independent art space in the heart of the eminently “fraught” area of Exarcheia. Extending the argument one step further, one could compare 3 137 to an “institution” which attempts - in the absence of sufficient cultural infrastructure - to play the role of a museum. What would happen therefore, if the equation reverses itself and 3 137 enters the actual museum space? How do the three artists interpret this invitation and what is the appropriate response towards a critical narrative from within the framework of the museum? Does the role of a museum serve as a “mechanism for the conservation of art”1 and how do the artists themselves retain independence from predetermined, and often obsolete, forms of understanding between the museum, the critic, and the audience? The three artists propose a collective in situ installation which reuses past works that were exhibited in important institutional moments of their careers (MFA show at ASFA, exhibitions at the Benaki Museum and the EMST- Conservatoire Athens). Only

1 Ο όρος στα εισαγωγικά δανείζεται από το έργο του Θόδωρου Υποθέσεις για ένα Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης που παρουσιάστηκε στην Αίθουσα Τέχνης Δεσμός το 1977 και θεωρείται ένα από τα πρώτα έργα θεσμικής κριτικής στην Ελλάδα.

1 The term in quotations is borrowed from Theodoros’ work Hypotheses for a Museum of Contemporary Art that was presented at Desmos Art Gallery in 1977 and is considered to be one of the first works of institutional critique in Greece.

Paky Vlassopoulou Chrysanthi Koumianaki Kosmas Nikolaou

Πάκυ Βλασσοπούλου, 33478, 2014, ξύλο, ράχες βιβλίων, μάρμαρα, πλεξιγκλάς, 530 x 85 x 70εκ. Φωτογραφία από την εγκατάσταση της μεταπτυχιακής διπλωματικής εργασίας, Τα πάντα είναι λευκά, ΑΣΚΤ Αθήνας, 2014 Φωτογραφία: Μαρίζα Νικολάου Paky Vlassopoulou, 33478, 2014, wood, book spines, marble, plexiglas, 530 x 85 x 70cm. Installation view from the exhibition Everything is white, MFA show Athens School of Fine Arts, 2014 Photo: Mariza Nikolaou

ΚΛΕΑ ΧΑΡΙΤΟΥ KLEA CHARITOU

αντικείμενου μακριά από τις καθορισμένες και σε περιπτώσεις παρωχημένες φόρμες κατανόησης που επικρατούν ανάμεσα σε μουσείο, κριτική, και κοινό; Οι τρεις καλλιτέχνες προτείνουν μία συνολική in situ εγκατάσταση που επαναχρησιμοποιεί παλαιότερα έργα, που έχουν εκτεθεί σε σημαντικές θεσμικές στιγμές της καριέρας τους (έκθεση αποφοίτησης του Μεταπτυχιακού Εικαστικών Τεχνών της ΑΣΚΤ, εκθέσεις στο Μουσείο Μπενάκη και ΕΜΣΤ- Ωδείο Αθηνών). Μόνο που σε αυτήν την περίσταση, οι καλλιτέχνες επιλέγουν να αφαιρέσουν το ειδοποιό εκείνο στοιχείο που αρχικά τα μετέτρεψε σε έργα τέχνης, επιχειρώντας έτσι μία νέα εργαλειακή διαχείριση των αντικειμένων και του περιβάλλοντα χώρου. Ένα ιδιότυπο τραπέζι-βιτρίνα χωρίς τα προηγούμενα εκθέματα της ιστορικής ή καλλιτεχνικής γνώσης· ένα πολύζυγο χωρίς σημεία στήριξης και τη ρυθμική κίνηση του σώματος, ένα ράφι απεκδυμένο από το υλικό των αναμνήσεων που κάποτε συνέστησε τον τίτλο Ευρωπαϊκό όνειρο. Τρία έργα που μετατρέπονται σε υπαινιγμούς ή ακόμη και σε σημεία στίξης, λειτουργώντας έτσι ως εγκιβωτισμένες αναδρομές σε ένα σκηνοθετημένο χώρο στον οποίο η πλοκή του μύθου γίνεται με τη χρήση μιας δευτερεύουσας αφήγησης. Μια στιγμή μετέωρη, ή η αναστολή της συνείδησης, που ισορροπεί ανάμεσα στην αναμονή για την υποδοχή του εκθέματος και την απραξία μιας ιδέας.

Πάκυ Βλασσοπούλου Χρυσάνθη Κουμιανάκη Κοσμάς Νικολάου on this occasion, the artists choose to remove specific elements from each work that first made them into art works, aiming for a new instrumentalization of the objects and the surrounding space. An unusual tablevitrine misses its former exhibits of historical and artistic knowledge; a series of gymnastic wall bars lose their fixtures and a body’s rhythmical movement; a shelf is divested of the recollections and memorabilia that once constituted its former title, European dream. Three artworks are transformed into hints or even punctuation that function in media res as flashbacks in a staged space, where the plot is constructed by the use of a secondary narration. A suspended moment, or break in consciousness, balances between the expectation of the exhibit and the apraxia of an idea.

Paky Vlassopoulou Chrysanthi Koumianaki Kosmas Nikolaou

Κοσμάς Νικολάου Ευρωπαϊκό όνειρο #1, 20/06/1998, σχολική εκδρομή στα κάστρα του Λίγηρα, 2013 Ράφι από κόντρα πλακέ, προθήκη από πλεξιγκλάς, βιβλία, ενημερωτικά φυλλάδια, αναμνηστικά είδη, εκπαιδευτικό υλικό, 200 x 40 x 70εκ. Φωτογραφία από την εγκατάσταση της έκθεσης Εκ νέου, 2013, Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης-Κτίριο Ωδείου Αθηνών Φωτογραφία: Κοσμάς Νικολάου Kosmas Nikolaou European dream #1 20/06/1998, school visit to the Loire Castles, 2013 Wooden shelf, plexiglass vitrine, books, brochures, souvenirs, school material, 200 x 40 x 70cm. Installation view from the exhibition Afresh, 2013, National Museum of Contemporary Art, Athens Conservatoire Photo: Kosmas Nikolaou

Χρυσάνθη Κουμιανάκη Χροαχίμ 5η μετάφραση, 2016, μεταλλική κατασκευή, μαγνήτες, 120 μεταλλικά σχήματα, ηλεκτροστατική βαφή, 80 x 80 x 220εκ. Φωτογραφία από την εγκατάσταση της έκθεσης Χροαχίμ, 2016, Μέντης, Μουσείο Μπενάκη Φωτογραφία: Πηνελόπη Γερασίμου Chrysanthi Koumianaki Chroachym 5th translation, 2016, metallic construction, magnets, 120 metallic shapes, powered coating 80 x 80 x 220cm. Installation view from the exhibition Chroachim, 2016, Mentis, Benaki Museum Photo: Pinelopi Gerasimou

Α Ν ΝΑ Χ ΑΤ Ζ Η Γ ΙΑ Ν ΝΑ Κ Η A N NA HAT Z I Y IA N NA K I

Μπάμπης Βενετόπουλος Απόστολος Λουφόπουλος Κωνσταντίνος Τηλιγάδης

Οι προερχόμενοι από τη Φιλοσοφία και τα Μαθηματικά όροι του θέματος της έκθεσης, οδηγούν στην επιλογή διεπιστημονικής προσέγγισης, κι από κει, στη θεμελιωμένη από τον Αριστοτέλη Λογική, η οποία οδήγησε στην ανάπτυξη των Μαθηματικών ως Επιστήμης. Το Πλατωνικό γεωκεντρικό σύστημα του Σταγειρίτη φιλόσοφου, αντικαθίσταται σήμερα από τη σύγχρονη Αστροφυσική, αλλά ο διάλογος της σύγχρονης επιστήμης και της εξ αυτής τεχνολογίας με την Αριστοτελική Μεθοδολογία παραμένει σε ισχύ. Ο αστροφυσικός Μάνος Δανέζης, αναφέρει ότι: «(…) για την κατανόηση της δομής και του χαρακτήρα του φυσικού κόσμου, καλούνται σήμερα οι Φυσικοί επιστήμονες να χρησιμοποιήσουν εξηγητικά σχήματα που έχουν έναν έντονο Αριστοτελικό χαρακτήρα»1. Η Επιστήμη σήμερα, ανατρέπει πολιτισμικά αξιώματα αιώνων, και αποκαλύπτει καινοφανή συστήματα αντίληψης του κόσμου, που μόνο η μυθολογία και η επιστημονική φαντασία τολμούσαν να διατυπώσουν πριν. Ο Αριστοτέλης, πατέρας της Λογικής, δείχνει το δρόμο για τη διερεύνηση των εγγραφών της πραγματικότητας στη Συνείδηση, ακόμη και σήμερα που με τον όρο «πραγματικότητα» περιγράφονται: Εικονική, Μικτή, και Επαυξημένη Πραγματικότητα, Τρισδιάστατοι κόσμοι προσομοίωσης με διάδραση σε πραγματικό χρόνο, αλλά και Εναλλακτικές Πραγματικότητες, σε διαστάσεις μη αντιληπτές από την ανθρώπινη φυσιολογία. Τρεις καλλιτέχνες που πειραματίζονται με διεπιστημονικές πρακτικές προτείνονται για την έκθεση αυτή. Η ανταλλαγή απόψεων επιμελήτριας-καλλιτεχνών, οδήγησε σε προτάσεις που έχουν ως συνεκτικό ιστό την Αριστοτελική σκέψη για τον κόσμο και τον άνθρωπο, και ως όραμα, τη γεφύρωσή της με το σύγχρονο πολιτισμό.

The philosophical and mathematical terms of this art exhibition’s subject, lead to the choice of an interdisciplinary approach and hence to Aristotle’s Logic, which led to the development of Mathematics as a Science. Even though the Platonic geocentric system adopted by the philosopher has been replaced by modern Astrophysics in recent times, the dialogue of modern science and technology with the Aristotelian Methodology has never ceased. Astrophysicist Manos Danezis states that physicists are now called to use explanatory shapes that have a strong Aristotelian character in order to understand the structure and nature of the natural world1. Modern Science overthrows the axiomatic cultural system of the past and reveals new global systems for the perception of the world, conceived in the past only by mythology and science fiction. Aristotle, the father of Logic has indicated a method to investigate the record of reality in human Consciousness and his methodology is still valid even today when Reality has more than one meaning: Virtual, Mixed, and Augmented Reality, 3D interactive worlds, simulated reality and Alternative Realities in dimensions that are not perceived by human physiology. Three artists experimenting with the interdisciplinary approach to art are proposed for this art exhibition. The collaboration between the curator and the artists has led to projects where each one intersects, forming a coherent web, and is based on Aristotle’s concept of the world and of human’s place within it. Also as a vision, it is the bridging of this concept with modern civilization.

Τοπόσημα του Μπάμπη Βενετόπουλου

An Augmented Reality Project. The 3D animation artwork can be detected by GPS, via the internet, by the smart phone or by the tablet of the visitor, at

(Programming: Γιώργος Βενετόπουλος)

Έργο Επαυξημένης Πραγματικότητας (Augmented Reality). Η 3D animation σύνθεση, εντοπίζεται 1 Μάνος Δανέζης, «Αριστοτέλης, ο πατέρας της Δυτικής Επιστήμης» (Τμήμα Φυσικής ΕΚΠΑ)

Landmarks by Babis Venetopoulos

(Programming: Giorgos Venetopoulos)

1 Manos Danezis, about Aristotle, as the father of Science in the West (“Αριστοτέλης, ο πατέρας της Δυτικής Επιστήμης” Τμήμα Φυσικής ΕΚΠΑ)

Babis Venetopoulos Apostolos Loufopoulos Konstantinos Tiligadis

Μπάμπης Βενετόπουλος, Τοπόσημα, 2017, μακέτα έργου επαυξημένης πραγματικότητας Babis Venetopoulos, Landmarks, 2017, study of an augmented reality project

Α Ν ΝΑ Χ ΑΤ Ζ Η Γ ΙΑ Ν ΝΑ Κ Η A N NA HAT Z I Y IA N NA K I

με GPS, μέσω εφαρμογής του internet στο κινητό ή στο tablet του επισκέπτη, σε δίκτυο πέντε γεωγραφικών σημείων: Στο χώρο της έκθεσης, στα Στάγειρα (γέννηση Αριστοτέλη), στην Ακαδημία του Πλάτωνα (μαθητεία), στο Λύκειο (διδασκαλία) και πάνω από τον Κόλπο της Καλλονής (έρευνες στη Βιολογία)2. Με την ίδια εφαρμογή, παραπέμπεται ο επισκέπτης σε σχετική ιστοσελίδα. Το έργο είναι ορατό σε πραγματικό χρόνο στους επισκέπτες και των πέντε σημείων, μέσα από το κινητό τους τηλέφωνο ή το tablet, εφόσον εγκαταστήσουν μια εφαρμογή που διατίθεται online: Ο επισκέπτης εντοπίζει στην οθόνη αφής, το 3D animation που εικονίζει μια υπερυψωμένη διάφανη σφαίρα, με εγκλωβισμένο μέσα της σύμπλεγμα από ανθρώπινα σώματα που αλλάζουν συνεχώς σχήμα, λόγω της κίνησης και της μεταξύ τους όσμωσης. Αγγίζοντας την εικόνα του έργου στην οθόνη του κινητού, ανοίγει ιστοσελίδα με το χάρτη της Ελλάδας και σημειωμένα όλα τα «τοπόσημα» πάνω του. Ένα ακόμη άγγιγμα στην οθόνη αφής, και αναδύεται πίσω από το χάρτη, ιστοσελίδα με πληροφορίες για το project και την έκθεση.

Μπάμπης Βενετόπουλος Απόστολος Λουφόπουλος Κωνσταντίνος Τηλιγάδης five geographical points marking Aristotle’s life: In the exhibition area, at Stagira (birth of Aristotle), at the Academy of Plato (education), at Lyceum (teaching) and at the Gulf of Kalloni)2. Using the same application, the visitor is referred to the relevant website. The Augmented Reality artwork is visible in real-time at all five locations via mobile phone or tablet once the application is installed: The visitor discovers by touching the screen of their device a 3D animation artwork that depicts a transparent sphere with a cluster of human bodies trapped within it, which constantly change shape, due to movement and osmosis between them. When the visitor touches this image on the screen, a webpage is displayed, to indicate the five landmarks on the map of Greece. With one more touch on the screen, a webpage emerges behind the map, giving information about the exhibition. Bee 1 by Apostolos Loufopoulos (Video: Thomas Valianatos)

Ηχοτοπίο, εξέλιξη του βραβευμένου στην Ars Electornica (2010) ηχητικού έργου του (Bee). Το Bee 1 στην ηχητική του εκφορά (Be one) δηλώνει την ένωση, την αισθητηριακή και νοητική ταύτιση του επισκέπτη, με την ελευθερία της πτήσης της μέλισσας, «(…) διότι δὲ πολιτικὸν ὁ ἄνθρωπος ζῷον πάσης μελίττης καὶ παντὸς ἀγελαίου ζῴου μᾶλλον, δῆλον. οὐθὲν γάρ, ὡς φαμέν, μάτην ἡ φύσις ποιεῖ·»3. Σ’ αυτό το περιβάλλον με ηχοτοπίο (soundscape) και προβολή, επιχειρείται η μύηση του «πολιτικού ζώου» που είναι κατά τον Αριστοτέλη ο άνθρωπος, σε

Soundscape, based on his award-winning Ars Electronica (2010) soundtrack (Bee). Bee 1 which sounds like “be one”: Be one with your senses and mind just like the bee, who flies to freedom because as Aristotle quoted “(…) man is by nature a political animal, and a man that is by nature and not merely by fortune citiless is either low in the scale of humanity or above it”3. It is attempted inside this environment consisting of soundscape and video projection, to initiate the “political animal” that Human is according Aristotle, in an archetypal society, like the one of bees. The visitor is invited to identify themself with the bees, as he listens to them flying around. His only visual recruitment is the video projection.

2 Armand Marie Leroi, «The Lagoon» (How Aristotle Invented Science), Penguin Books, 2014, ISBN-13: 9780143127987, ISBN-10: 0143127985 3 Θ.Κ. Στεφανόπουλου, Στ. Τσιτσιρίδη, Λ. Αντζουλή, Γ. Κριτσέλη, Ανθολογία Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας, Αριστοτέλης, Πολιτικά 1, [1253a5-9]

2 Armand Marie Leroi, “The Lagoon» (How Aristotle Invented Science), Penguin Books, 2014, ISBN-13: 9780143127987, ISBN-10: 0143127985 3 Aristotle, Politics 1.1253a, Perseus, http://www.perseus. tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0 058%3Abook%3D1%3Asection%3D1253a

Bee 1 του Απόστολου Λουφόπουλου (Video: Θωμάς Βαλιανάτος)

Babis Venetopoulos Apostolos Loufopoulos Konstantinos Tiligadis

Απόστολος Λουφόπουλος Bee 1, 2017. Ηχοτοπίο, στιγμιότυπα από βίντεο Apostolos Loufopoulos, Bee 1, 2017. Soundscape, video stills

Α Ν ΝΑ Χ ΑΤ Ζ Η Γ ΙΑ Ν ΝΑ Κ Η A N NA HAT Z I Y IA N NA K I

μια αρχετυπική κοινωνία, όπως αυτή των μελισσών. Ο επισκέπτης, καλείται να ταυτιστεί με τις μέλισσες που ακούει να πετάνε γύρω του. Η μόνη οπτική του πρόσληψη, είναι η video προβολή. Η εγκατάσταση, είναι μια απόπειρα βιωματικής σύνδεσης της κοινωνίας των ανθρώπων με αυτή άλλου ζωϊκού είδους, εν προκειμένω των μελισσών. Όπως αναφέρει ο Λουφόπουλος «στην πορεία του έργου, ακούμε τις πολλές μέλισσες να γίνονται μία, ο χώρος ανοίγει κι επικεντρώνεται στους μικρόηχους και τη λεπτομέρεια. Σταδιακά, το έργο οδηγεί στο συντονισμό, την αρμονία και την απεραντοσύνη, στους «ορίζοντες» που είναι καλύτερα ορατοί από ψηλά, και τελικά στο γνώριμο, γήϊνο πέταγμα της μέλισσας γύρω μας, σα να επανήλθαμε στη φυσική μας θέση ως άνθρωποι/αποδέκτες της». Πρώτον Κινούν Ακίνητον του Κωνσταντίνου Τηλιγάδη

Interaction Design: Άγγελος Φλώρος, Sound Design: Νίκος Σιδηρόπουλος. Θερμές ευχαριστίες στους Γιώργο Χαρβαλιά και Φώτη Ραφτόπουλο

Διαδραστική εγκατάσταση με αναφορά στη ρήση του Αριστοτέλη, για τη γενεσιουργό αιτία κάθε αιτιατού. Οι επισκέπτες ενεργοποιούν με την παρουσία τους ήχους εμπνευσμένους από τα στοιχεία της Κοσμολογίας του: Γη, νερό, αέρας και φωτιά. Η ολογραφική προβολή στο κέντρο, είναι αναφορά στο στοιχείο του αιθέρα: Μια τρισδιάστατη απεικόνιση από δύο άϋλα ανθρώπινα χέρια σε στάση δέησης. Ο Τηλιγάδης διαχειρίζεται με Νέα Μέσα, τις έννοιες των στοιχείων από την κοσμολογία του Αριστοτέλη, στον «υποσελήνιο» (υλικό) και στον «υπερσελήνιο» (πνευματικό-υπερβατικό) κόσμο. Η εγκατάσταση, είναι αποτέλεσμα έρευνας στη διάδραση με αισθητήρες παρουσίας, και στην ολογραφική προβολή. Πρόκειται για εξέλιξη έργου του Τηλιγάδη με χρήση παλαιότερων μέσων (video προβολή και αισθητήρες αφής) το οποίο είχε παρουσιάσει η επιμελήτρια στα πλαίσια ανακοίνωσης για το project «Ζεύγμα», στο International Symposium of Electronic Arts (2011, Κωνσταντινούπολη). 96

Μπάμπης Βενετόπουλος Απόστολος Λουφόπουλος Κωνσταντίνος Τηλιγάδης This environment is an attempt to connect people’s societies with the ones of a different animal species, the bees’ in this case. As Loufopoulos quotes, “in the course of the project, one listens to a multitude of bees becoming finally one bee, while the acoustic space opens and focuses on the micro sounds and on the details. Gradually, the work leads to coordination, harmony and vastness, towards the “horizons” that are better visible from above, and finally it leads to a familiar, earthly flying of the bee around us, as if we would return to our natural place on earth as human / recipients.” The Prime Mover by Konstantinos Tilgadis Interaction Design: Angelos Floros, Sound Design: Nikos Sidiropoulos, Special thanks to George Harvalias and Fotis Raftopoulos.

Holographic projection in an interactive environment, inspired by Aristotle’s statement about “The Prime Mover” as the cause of all causalities. A visitors presence activates sounds inspired by Aristotle’s Cosmology: Earth, water, air and fire. The holographic projection in the center of the environment is a reference to the ether element. It is a three-dimensional depiction of two intangible human hands at a stand of pray. Tiligadis, uses New Media to manage the concept of Aristotle’s cosmology about elements, in the earthly and the heavenly world. The installation is the result of research into the interaction between presence sensors and holographic projection. It is the evolution of a previous project by Tiligadis with the use of a video projector and touch sensors, which was presented by the curator in the framework of the “Zeugma” project, at the International Symposium of Electronic Arts (ISEA) 2011, Istanbul.

Edited by Kyriaki Maragozidis

Babis Venetopoulos Apostolos Loufopoulos Konstantinos Tiligadis

Κωνσταντίνος Τηλιγάδης, Πρώτον Κινούν Ακίνητον, 2017, μακέτα εγκατάστασης. Ολογραφική προβολή σε διαδραστικό περιβάλλον Konstantinos Tiligadis, The Prime Mover, 2017, installation study. Holographic projection in an interactive environment

Κ Ω Σ ΤΑ Σ Χ Ρ Ι Σ Τ Ο Π Ο ΥΛ Ο Σ KO S TA S C H R I S T O P O U L O S

Σε πολλές περιπτώσεις, τα σύγχρονα ζωγραφικά έργα αποκρύπτουν από το θεατή τους τις βαθύτερες ιδέες, σκέψεις ή και ιδέες από τις οποίες εκκινεί η διαδικασία παραγωγής τους. Φέρνουν σε πρώτο πλάνο μιαν εικόνα, η οποία συχνά κρίνεται αποκλειστικά με βάση την πλαστική δεξιότητα του εκάστοτε ζωγράφου ή την ικανότητά του να διευρύνει τις υπάρχουσες τεχνικές και τις δεδομένες τεχνοτροπίες. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, ό, τι αναπαρίσταται πάνω σε μια ζωγραφική επιφάνεια μπορεί να αποτελεί απλά την αφορμή για την δημιουργία ενός έργου, αλλά ενδεχομένως παραμένει δευτερεύον σε σχέση με τις πλαστικές του ποιότητες. Ωστόσο, αυτό που εδώ ονομάζουμε συνοπτικά «αφορμή» και αλλού συναντάται ως «ιδέα» ή «έμπνευση» δεν είναι κάτι στιγμιαίο ή κάτι σταθερό και απαράλλακτο μέσα στο χρόνο της ζωγραφικής διαδικασίας. Αντίθετα, η ίδια αυτή διαδικασία είναι που καθοδηγεί τη σκέψη, που ξεκαθαρίζει τις έννοιες, που δίνει νόημα και σχήμα στη σκέψη ή την ιδέα. Αυτό που, με άλλα λόγια, αντικρίζει ο θεατής των έργων δεν είναι το προϊόν μιας γραμμικής πορείας που οδηγεί με ασφάλεια από μια ξεκάθαρη ιδέα ή φανταστική εικόνα στην πλήρη και ακριβή αναπαράστασή τους, αλλά το αποτέλεσμα ενός δύσβατου και γεμάτου πολλαπλές επιλογές δρόμου που αλλοιώνει τις προθέσεις και διαμορφώνει τελικά τη σκέψη του δημιουργού.

Βαγγέλης Γκόκας Vangelis Gokas It is often the case that works of contemporary painting conceal from the viewer the concepts that lie at the heart of their making, the thoughts or the ideas that form the starting point for their creation. They bring to the fore an image which is often judged solely on its plastic qualities, on the artist’s dexterity and on their skill to broaden existing techniques and established styles. As a result, what is represented on a painting’s surface may be what inspired the creation of the work but it might nevertheless remain secondary to the work’s plastic qualities. What we refer to here as the work’s “starting point” and elsewhere as the “idea” behind or as the “inspiration” for the work is neither something fleeting nor something fixed and invariable throughout the painting process. On the contrary, this very process is what guides the thinking that goes into a painting, what clarifies the concepts, what gives meaning and shape to a thought or an idea. In other words, what the viewer is faced with is not the end result of a linear process that starts from either a clear idea or an imaginary image and progresses safely to their thorough and precise representation, but the product of having gone down a difficult and complex path with many forks, a path that taints the intentions and ultimately shapes the thought of the artist.

Βαγγέλης Γκόκας Vangelis Gokas

Βαγγέλης Γκόκας, Bluntness of affect, 2010, λάδι σε καμβά, 192 x 210εκ. Vangelis Gokas, Bluntness of affect, 2010, oil on canvas, 192 x 210cm

Βαγγέλης Γκόκας, Ουρανός πάνω από το Βερολίνο, 2010, λάδι σε καμβά, 192 x 210εκ. Vangelis Gokas, Sky above Berlin, 2010, oil on canvas, 192 x 210cm Παραχώρηση του καλλιτέχνη και της Elika Gallery / Courtesy of the artist and Elika Gallery, Athens

Κ Ω Σ ΤΑ Σ Χ Ρ Ι Σ Τ Ο Π Ο ΥΛ Ο Σ KO S TA S C H R I S T O P O U L O S

Το έργο του Γιώργου Γυπαράκη διαπνέεται από μια διάθεση ποιητικού μετασχηματισμού αντικειμένων και υλικών της καθημερινής ζωής που κατορθώνουν να προβάλουν τον παράδοξο, υβριδικό και παιγνιώδη τρόπο με τον οποίο συναθροίζονται στο σύγχρονο δομημένο περιβάλλον, το οποίο με τη σειρά του τίθεται στη βάσανο ενός διαρκούς επανασχεδιασμού. Αναπτύσσει μια διαλογική σχέση με τα έργα του ως αποτέλεσμα της αδιατάρακτης συγκέντρωσης σε μια χειρονακτική επιτέλεση παραγωγής του έργου, σε μια διαδικασία που μετατρέπει τον ίδιο τόσο σε εσωτερικό όσο και εξωτερικό παρατηρητή του. Το έργο 1 sec (1 δευτερόλεπτο) είναι κατασκευασμένο από σύρμα οικοδομής. Αφορμή για την πραγματοποίησή του στάθηκε η παρατήρηση πως τα δεδομένα ενός ολόκληρου πολιτισμού κωδικοποιούνται αλλεπάλληλα, πως οι καθημερινές συνήθειες, οι συναναστροφές ή οι καταναλωτικές και άλλες προτιμήσεις καταχωρούνται και εικονοποιούνται μέσα σε αλγόριθμους και γραφικές παραστάσεις που ανάγουν την πραγματικότητα της ζωής σε τιμές στο χρόνο. Ο χρόνος ως βασικό συστατικό της ζωής ψηφιοποιείται και αναλύεται, στο πλαίσιο μιας αδιάκοπης καταγραφής. Η «επιτέλεση» κάθε στιγμής παίρνει μια τιμή στο χρόνο που επιφέρει όμως την απώλεια της πραγματικής βίωσής της. Στο έργο αναπαρίσταται αναλογικοποιημένο το γράφημα μιας κυματομορφής, το απτό δηλαδή στερεόγραμμα ενός στιγμιότυπου στον ελάχιστο χρόνο του ενός δευτερολέπτου. Ο ελάχιστος αυτός«αβίωτος» σε φυσιολογικές συνθήκες- χρόνος για τον άνθρωπο διευρύνεται συνειδητά προκειμένου να δοθεί έμφαση στο βίωμα του τώρα. Μέσα στον ελάχιστο αυτό χρόνο συμπυκνώνονται σκέψεις, ιδέες, ήχοι, αρώματα και τόσα ακόμα, η ποιότητα των οποίων είναι αδύνατον να καταγραφεί στο σύνολό της, καθώς τούτη η συνεχής κωδικοποίηση της καθημερινής ζωής είναι καταδικασμένη να παραμείνει ατελής.

100

Γιώργος Γυπαράκης Giorgos Gyparakis The work of Giorgos Gyparakis is imbued with a drive to poetically transform everyday objects and materials. These succeed in displaying the unusual, hybrid and playful way in which they come together in the contemporary built environment, an environment which is in turn also subjected to the ordeal of constant redesign. As a result of an uninterrupted concentration on the manual performance that is the work’s process of production, the artist develops an interactive relationship with his works as he himself is transformed into as much an internal as an external observer. The work 1 sec is made from construction rod. The starting point for its creation was the observation that the data and information of an entire civilization is being constantly codified, that everyday habits, social interactions and consumerist preferences are being registered and visualized within algorithms and graphs that transform the reality of life into values in time. As a basic component of life time is digitalized and analysed in the context of a relentless recording process. The “performance” of each moment is ascribed a value in time which results in missing out on really experiencing it. The work represents the analogized graph of a waveform, that is to say the tangible, stereogram of a snapshot in the minimal time of a second. This minimal—and impossible to experience under normal circumstances—time is consciously expanded in order to emphasize the living experience of the present. Thoughts, ideas, sounds, scents and so much more are condensed within this one second. Their quality however is impossible to record in its entirety as this continuous codification of everyday life is doomed to remain unfinished.

Γιώργος Γυπαράκης Giorgos Gyparakis

Γιώργος Γυπαράκης, 1 sec, 2017, σύρμα, 700 x 220 x 30εκ. Παραχώρηση του καλλιτέχνη και της γκαλερί Ζουμπουλάκη Giorgos Gyparakis, 1 sec, 2017, wire, 700 x 220 x 30cm. Courtesy of the artist and Zoumboulakis Galleries, Athens

Λεπτομέρεια / Detail

101

Κ Ω Σ ΤΑ Σ Χ Ρ Ι Σ Τ Ο Π Ο ΥΛ Ο Σ KO S TA S C H R I S T O P O U L O S

Ο μεταπολεμικός κόσμος είναι κατακλυσμένος από κάθε είδους εικόνες. Οι εικόνες αυτές, μάλιστα, διεκδικούν τον ίδιο χώρο και την ίδια προσοχή με τις καλλιτεχνικές. Στο πλαίσιο αυτό, σύμφωνα με τον Boris Groys, οι καλλιτέχνες πλέον βρίσκονται υποχρεωμένοι να συνάψουν ένα «σύμφωνο ισονομίας» των δικών τους αναπαραστάσεων με κάθε άλλη και να διακινήσουν τα έργα τους σε έναν μη προνομιακό για αυτές χώρο. Το γεγονός αυτό επέφερε σημαντικές αλλαγές στην αντίληψη της φύσης και της λειτουργίας της αναπαράστασης εν γένει και, κατ’ επέκταση, της ζωγραφικής. Ό, τι απομένει στο ζωγράφο είναι η δυνατότητα να αντλεί από μίαν απέραντη και αενάως ανατροφοδοτούμενη από όλο και περισσότερες εικόνες δεξαμενή και, κατόπιν, η μεταστροφή του βλέμματος και η επέκταση του ορίζοντα των νοημάτων τους, η απόδοση εναλλακτικών περιεχομένων, η ανάδειξη αφανέρωτων συσχετισμών,η όξυνση των εκκρεμοτήτων, ο πολλαπλασιασμός των κρίσεων και των συλλογισμών ή, τέλος, η αναζήτηση της ποιητικής εκείνης των πραγμάτων που διαφεύγει της προσοχής. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, η ζωγραφική ως πρακτική μετατρέπεται σε μία διαδικασία προσπέλασης των βασικών ιδιοτήτων της ίδιας της εικόνας και της έννοιας της αναπαράστασης, είναι, θα λέγαμε, μια διαδικασία αναστοχαστική. Ταυτόχρονα, η διαρκής αυτή ανάδυση εικόνων δεν φαίνεται να είναι προγραμματισμένη από κάποια μεταφυσική ή κοσμική αρχή, καθώς τίποτα δεν πιστοποιεί την ύπαρξή τους έστω και ως θραυσμάτων ενός ενιαίου και συνεχούς κόσμου, την τάξη του οποίου μπορεί να εγγυηθεί μοναχά μια υπερβατική δύναμη. Η πίστη σε κάποιον θεό συνάδει με την πεποίθηση πως όλα, άρα και οι εικόνες, αποτελούν μέρος ενός ευρύτερου σχεδίου και μιας ακατάληπτης από τους ανθρώπους ενότητας. Η απώλεια τούτης της πίστης σηματοδοτεί την είσοδο στον κόσμο της εμμένειας. Στην πραγματικότητα, η τέχνη από το μοντερνισμό και έπειτα είναι μια τέχνη της εκκοσμίκευσης. Η συνείδηση της παραπάνω συνθήκης κατατρέχει το ζωγραφικό έργο του Νίκου Καναρέλη στο σύνολό του. To δίπτυχο έργο Ossuary (Οστεοφυλάκιο) προέρχεται από φωτογραφίες που τράβηξε ο ίδιος 102

Νίκος Καναρέλης Nikos Kanarelis Post-war world has been overwhelmed with all kinds of images. Actually, these images claim the same space and attention as those of the artistic ones. In this context, and in Boris Groys’ opinion, artists have now to make an “agreement of egalitarianism” between their own representations and all others, and circulate their works in an unprivileged milieu. This fact has given rise to considerable changes in the comprehension of the nature and function of representation generally and, by extension, of painting. What the artist is left with is the ability to draw from the perpetual feedback of an immense tank of images growing more and more, and then, a shift in the point of view and an expansion of the horizon of their meanings, the rendering of alternative content, the emphasis on unrevealed correlations, the intensification of loose ends, the multiplication of judgment and reasoning or, finally, the search for poetry in things that eludes attention. Thus, painting as a practice becomes a process of accessing the fundamental qualities of the image per se, as well as of the concept of representation; it is, we might say, a process of self-reflection. Also, this interminable emergence of images is apparently not planned by some metaphysical or cosmic authority, as there is nothing to attest to their existence even as fragments of a uniform and unceasing world, the order of which can only be assured by a transcendent power. Faith in some god is not in accord with the conviction that everything, therefore images too, forms part of a greater plan and of a whole which is incomprehensible to people. Loss of such faith marks the entrance into the world of immanence. In reality, art has been an art of secularization since modernism. The awareness of the above condition haunts the work of Nikos Kanarelis in its entirety. The diptych Ossuary was inspired by photos he took while on a journey abroad and a visit to a temple. The ensuing works of art depict human skulls which have accumulated year after year, arranged in such a way as to be an obstruction to vision, an obstacle that hides the third dimension and background of

Νίκος Καναρέλης Nikos Kanarelis

Οστεοφυλάκιο 01, 2017, σπρέι και λάδι σε ξύλο, 120 x 80εκ. Ossuary 01, 2017, spray and oil on wood, 120 x 80cm

κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού του στο εξωτερικό και την επίσκεψή του σε έναν ναό. Στα έργα που προέκυψαν απεικονίζονται ανθρώπινα κρανία που σωρεύτηκαν μέσα στα χρόνια, παραταγμένα έτσι ώστε να δημιουργούν ένα φράγμα στην όραση, ένα εμπόδιο που αποκρύπτει την τρίτη διάσταση και το βάθος του τοπίου. Μοιάζουν να αναμένουν ίσως για πάντα τη μεταθανάτια ζωή ή την τελική κρίση, που ενδεχομένως δεν θα έρθει ποτέ.

Οστεοφυλάκιο 01, 2017, σπρέι και λάδι σε ξύλο, 120 x 80εκ. Ossuary 01, 2017, spray and oil on wood, 120 x 80cm

landscape. They appear to be awaiting afterlife, or the final judgement that will probably never come.

103

Β Ι Ο Γ ΡΑΦ Ι Κ Α Ε Π Ι Μ Ε Λ Η Τ Ω Ν C U R ATOR S’ B IO G R A P H I E S

Σωζήτα Γκουντούνα

Klea Charitou

Η Σωζήτα Γκουντούνα είναι διδάκτωρ ιστορίας της τέχνης και συγγραφέας του βιβλίου Η αναπνοή του Μπέκετ: Αντι–θεατρικότητα και Εικαστικές τέχνες, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Edinburgh και Oxford University Press. Αναπτύσσει καλλιτεχνικό πρόγραμμα με την UNICEF στο Άμπου Ντάμπι και επιλέχτηκε ως η πρώτη Andrew W. Mellon επιμελήτρια στο Iνστιτούτο Performa της Νέας Υόρκης, με διδακτικά καθήκοντα στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης. Επιμελήθηκε στην έκθεση Ντοκουμέντα με τον Πωλ Πρεσιάδο ένα πρόγραμμα με τη συμμετοχή της εικαστικού Κάρεν Φίνλευ. Υπήρξε σύμβουλος του Φεστιβάλ του Ιδρύματος Ωνάση στο Πολιτιστικό Κέντρο του Ωνασείου στη Νέα Υόρκη. Δίδαξε στο Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών με τίτλο «Διαχείριση & Ανάδειξη Πολιτισμικών Αγαθών & Περιβάλλοντος», του Τμήματος Ιστορίας, Αρχαιολογίας & Διαχείρισης Πολιτισμικών Αγαθών της Σχολής Ανθρωπιστικών Επιστημών & Πολιτισμικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου. ΄Εχει σπουδάσει Φιλοσο- φία, Θέατρο (ΒΑ) και Σκηνοθεσία στο Λονδίνο (MA: RADA Royal Academy of Dramatic Arts & Kings College London). Είναι κάτοχος διδακτορικού διπλώματος από το Πανεπιστήμιο του Λονδίνου με θέμα τη σχέση των εικαστικών και παραστατικών τεχνών. Ως καλλιτεχνική διευθύντρια του Kappatos Athens Art Residency, επιμελήθηκε σειρά ατομικών εκθέσεων εικαστικών όπως οι Martin Creed, Santiago Sierra, Lynda Benglis, Marie Voignier, Roy Ascott και συνεργάστηκε για την παραγωγή της Marina Abramovic «Seven Deaths». Το 2008 ίδρυσε στο Λονδίνο την εταιρεία outoftheboxintermedia με παραγωγές στο ΕΜΣΤ, Μουσείο Μπενάκη, Tate Modern, Frieze London, Shunt Vaults, Hunterian Museum, French Institute. Είναι μέλος και είχε εκλεγεί το 2015 ως ταμίας του Ελληνικού Τμήματος της Διεθνούς ΄Ενωσης Κριτικών Τέχνης, AICA.

Klea Charitou (b. Athens, 1986) is an art historian and curator based in Athens. After a BA in Greek Literature at Kapodistrian University of Athens she graduated with an MA in Art History from Aristotle University, Thessaloniki and a second MA in curating from the University Rennes 2, Rennes. She is currently a PhD candidate in the School of Fine Arts of Athens, preparing a thesis titled “The relationship between Logos and Art in the Greek Art of the 1970s.” She worked as a curatorial assistant for documenta14 and as part of the curatorial team for Kunsthalle Athena. She has collaborated in various projects, including: South as a State of Mind arts and culture magazine, This Is Not My Beautiful House, POLITICAL SPEECHES (Kunsthalle Athena), Cady Noland, (University Rennes2 and FRAC Bretagne), PAWNSHOP, E-FLUX Project (3rd Thessaloniki Biennale of Contemporary Art), Demo #2, Architecture, Theory, Visual Arts, Design, Performance (DYNAMO project-space) and she has been curatorial fellow in different programs in Europe.

Χάρις Κανελλοπούλου Η Χάρις Κανελλοπούλου είναι ιστορικός τέχνης, ανεξάρτητη επιμελήτρια και συγγραφέας. H διδακτο104

Kostas Christopoulos Kostas Christopoulos studied painting and printmaking at the Athens School of Fine Arts, followed a Master Course in Visual Arts at the same School and is a PhD candidate in Political Sciences at the Aristotle University of Thessaloniki, Greece. He has had 4 solo shows in Greece and has participated at various group shows in Greece and abroad. He is member of artistic groups, as Filopappou Group (www.omadafilopappou.net), the non- profit organization Lo&Behold (www.loandbehold.gr) and co- founder of the contemporary art and literature platform The Symptom Projects (www.thesymptomprojects.gr). He writes art reviews for Greek newspapers and magazines and has been a member of the curatorial team of the 4th Athens Biennial and co- curator of other exhibitions in Greece. www.kostaschristopoulos.com

Β Ι Ο Γ ΡΑΦ Ι Κ Α Ε Π Ι Μ Ε Λ Η Τ Ω Ν C U R ATOR S’ B IO G R A P H I E S

ρική διατριβή της από το Πανεπιστήμιο Αθηνών έχει ως θέμα την Τέχνη στο Δημόσιο Χώρο της Αθήνας από το 1950 έως το 2004. Έχει επιμεληθεί εκθέσεις σε μουσειακούς χώρους και ιδρύματα (Μουσείο Μπενάκη, Ίδρυμα Ευγενίδου, ΙΣΕΤ–Ινστιτούτο Σύγχρονης Ελληνικής Τέχνης κ.ά.), καθώς και σε ανοικτούς δημόσιους χώρους. Διδάσκει Ιστορία της Τέχνης στο Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου και στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο. Είναι μέλος του Ελληνικού Τμήματος της Διεθνούς Ένωσης Κριτικών Τέχνης AΙCA και της Εταιρείας Ελλήνων Ιστορικών Τέχνης. Τα ερευνητικά και επιμελητικά ενδιαφέροντά της επικεντρώνονται στη μοντέρνα και σύγχρονη ελληνική τέχνη, σε θέματα τέχνης στο δημόσιο χώρο, στη σχέση τέχνης και αρχείου (με σχετική την έκδοση σε επιστημονική επιμέλειά της του συλλογικού τόμου Κριτική+Τέχνη Νο6. Σύγχρονη Τέχνη και Αρχείο: αρχειακές συλλογές, καλλιτεχνικές πρακτικές, προβληματισμοί. Αθήνα: AICA Hellas, 2015), καθώς και στον κοινωνικό χαρακτήρα της τέχνης. Στις δραστηριότητές της συγκαταλέγονται επίσης επιμέλειες εκθέσεων ιστορικού και ερευνητικού ενδιαφέροντος σχετικά με τη μοντέρνα και σύγχρονη τέχνη στην Ελλάδα.

Miltos Frangopoulos

Λένα Κοκκίνη

Dr. Sozita Goudouna is an art theorist, curator and the author of “Beckett’s BreatH: Anti-theatricality and the Visual Arts” published by Edinburgh and Oxford University Press. She is developing an arts project in Abu Dhabi with UNICEF and has curated a program for “The Parliament of Bodies” Documenta 14 Public Program with the participation of artists including Karen Finley. She taught at New York University as the inaugural Andrew W. Mellon Curatorial Fellow at Performa New York, the leading arts organisation dedicated to exploring the critical role of live performance in the history of 20th century art and to generating new directions for the 21st century. Performa’s curatorial partnerships consist of a consortium of over 150 New York City cultural partners across New York City (MoMA, New Museum, Whitney, Guggenheim, Watermill Centre, Times Sq Alliance et al) and more than 42 international partners. The curator was a consultant for the Onassis

Η Λένα Κοκκίνη, ιστορικός τέχνης, γεννήθηκε στην Αθήνα και αποφοίτησε από το Αμερικανικό Κολλέγιο Αθηνών κερδίζοντας μια υποτροφία ενός προγράμματος ανταλλαγών για το Lincoln High School στο Wisconsin των Η.Π.Α. Στη συνέχεια σπούδασε στο Δυτικό Βερολίνο, Ιστορία της Τέχνης και Mass Media. Στη Nationalgalerie, το 1986 και κατά τη διάρκεια της διατριβής της με τίτλο “Dada και η θέση της γυναίκας σ’ αυτό” συμμετείχε στην οργάνωση της έκθεσης 45-85. Από τότε ζει και εργάζεται ανάμεσα στην Αθήνα και το Βερολίνο. Συνεργάστηκε με το Ινστιτούτο Goethe σε θέματα Ιστορίας της Τέχνης και έχει επιμεληθεί αρκετές ατομικές και ομαδικές εκθέσεις όπως «Μικρά σχήματα Αθήνα-Βερολίνο», «Κίνημα Dada και Hanna Houech», «Νέοι άγριοι», «Είμαστε αλλού και πάμε αλλού», «Το απέναντι», «Θραύσματα», «Η καθημερινότητα μέσα στον καθρέφτη», κ.α.

Miltos Frangopoulos (born Athens, 1951) is a British–educated art historian currently Deputy Director of Studies at the Vakalo Art & Design College, and Visiting Fellow in Art History at the University of Derby, active in diverse fields including art and design education, art history, semiotics, translation and literature, on which he has written extensively in national and international journals and collective volumes. Authored books on the history of design and translation theory, he has also published three novels. He has translated major works of English Literature and texts on psychoanalysis from the French, and has language–edited the Greek version of the Vocabulaire de Psychanalyse. Has sat on the board of the Greek Art Critics Association (AICA Hellas) and has curated several exhibitions in Athens and numerous student shows in Greece and abroad. Most recent collaborations include exhibitions at the SG Art Gallery in Athens (Tassos Babassis 2015, Kelly Mendrinou 2017).

Sozita Goudouna

105

Β Ι Ο Γ ΡΑΦ Ι Κ Α Ε Π Ι Μ Ε Λ Η Τ Ω Ν C U R ATOR S’ B IO G R A P H I E S

Άρθρα της έχουν δημοσιευτεί στην εφημερίδα Αυγή, στα περιοδικά Εικαστικά, Αντί, Κατοικία, Τέχνη/Art, Arti, στο βελγικό +-0 και στο γερμανικό ART. Επίσης το 1997 συνεργάστηκε με άλλους ιστορικούς τέχνης στην έκδοση του λεξικού Ελλήνων καλλιτεχνών του εκδοτικού οίκου Μέλισσα. Από το 1994 είναι μέλος της Διεθνούς Ένωσης Κριτικών Τέχνης AICA.

Τάσος Κουτσουρής Ο Τάσος Κουτσουρής είναι συντηρητής έργων τέχνης, κριτικός τέχνης και επιμελητής εκθέσεων. Διδάσκει ως Επίκουρος καθηγητής στο Τμήμα Συντήρησης Αρχαιοτήτων & Έργων Τέχνης του ΤΕΙ Αθήνας. Διαχειρίστηκε ως επιστημονικός υπεύθυνος διεθνή και εθνικά εκπαιδευτικά και ερευνητικά προγράμματα, ενώ συμμετείχε ως συνεργαζόμενο μέλος σε πλήθος ανάλογων δραστηριοτήτων. Το συγγραφικό του έργο συνίσταται από ανακοινώσεις και δημοσιεύσεις σε επιστημονικά συνέδρια και περιοδικά, μονογραφίες, κεφάλαια σε συλλογικούς τόμους και κριτικές αναλύσεις σε καταλόγους εκθεσιακών δράσεων. Ως ανεξάρτητος επιμελητής εκθέσεων έχει διοργανώσει και επιμεληθεί πολυάριθμες εκθέσεις ιστορικού χαρακτήρα ή σύγχρονων Ελλήνων καλλιτεχνών.

Χριστόφορος Μαρίνος Ο Χριστόφορος Μαρίνος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1975. Είναι ιστορικός τέχνης, κριτικός τέχνης και επιμελητής εκθέσεων. Το 2017 επιμελήθηκε την αναδρομική «Χρήστος Τζίβελος – Modelling Phenomena» στο Μουσείο Μπενάκη της οδού Πειραιώς (συνεπιμέλεια με τη Μπία Παπαδοπούλου), την αναδρομική έκθεση με το ζωγραφικό έργο του αρχιτέκτονα Δημήτρη Φατούρου στο Πολιτιστικό Κέντρο Θεσσαλονίκης του Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης, την ομαδική έκθεση «Αναφορά περιπτώσεων» στην γκαλερί Ζουμπουλάκη και την ομαδική «Επιγράμματα» στην γκαλερί Nitra. Μεταξύ των εκδόσεων που έχει επιμεληθεί είναι οι Πιθανότητες: Συνεντεύξεις με νέους έλληνες καλλιτέχνες (futura, 2006), Το έργο της επιμέλειας (AICA Hellas, 2011), Μαρία Καραβέλα (AICA Hellas, 2015) και 106

Festival NY 2016 at the Onassis Foundation USA. She also taught the MA Postgraduate Programme “Management and Promotion of Cultural Goods and the Environment” at the University of the Peloponnese 2017. She holds a PhD from the University of London on the History and Theory of Modern and Contemporary Art that is regarded as the first monographic survey on Beckett’s Breath (Onassis Scholarship 20037) and has studied Philosophy, Theatre and Directing in London (BA, MA, Royal Academy of Dramatic Arts (RADA) & Kings College London 1996-2000). Her book by Edinburgh University Press (Edinburgh Critical Studies in Modernism) is released in January in the US by Oxford University Press. She was elected as Treasurer of the Board of Directors at International Association of Art Critics AICA Hellas and as Member of the Board of Directors at the Hellenic Centre of the International Theatre Institute Unesco.

Anna Hatziyiannaki Art historian who has since 1996 worked on the transdisciplinary approaches to art, as an independent researcher, writer and curator. She studied in Paris (1974–1981) at the University Paris VIII, Methodology of Fine Arts (Maîtrise) and received two postgraduate degrees (D.E.A.), the first in Theatrical and Cinematographic Studies with professor Franc Popper (Paris VIII) and the second one in Ethno– Esthetic and Anthropology of Art at Sorbonne (Paris I) with professor Jean Laude (1922–1984). Upon returning to Greece she worked in the media as a journalist and columnist for art and culture and she was a co–publisher of the first e–zine for Contemporary Art in Greece alongside Dimitris Skoufis (1953–2007), the www.artopos.org. She has given lectures about transdisciplinary art, and has curated group and solo exhibitions of international and Greek artists. Member of AICA and of the Journalists’ Union of the Athens Daily Newspapers. Books: Art in the Age of Biotechnological Revolution (collective) (2006), Theofilos, (2007) and Costas Varotsos (2008).

Β Ι Ο Γ ΡΑΦ Ι Κ Α Ε Π Ι Μ Ε Λ Η Τ Ω Ν C U R ATOR S’ B IO G R A P H I E S

Βλάσης Κανιάρης (ΙΤΗΠ, 2016). Το 2008 ίδρυσε το διαδικτυακό περιοδικό τέχνης kaput. Από το 2012 έως το 2015 διετέλεσε πρόεδρος του Ελληνικού Τμήματος της Διεθνούς Ένωσης Κριτικών Τέχνης AICA Hellas. Το 2013 συμμετείχε στην ομάδα επιμελητών της 4ης Μπιενάλε της Αθήνας AGORA και ήταν ο αρχισυντάκτης των δύο συνοδευτικών εκδόσεων (Οδηγός και Ανθολόγιο).

Εμμανουήλ Μαυρομμάτης Ο Εμμανουήλ Μαυρομμάτης γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπουδές: Licence ès Lettres, Maîtrise à Quatre Certificats Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης. Licence ès Lettres, Maîtrise, DEA, Αρχαιολογίας και Ιστορίας Τέχνης στο Πανεπιστήμιο του Παρισιού-Σορβόννη ΙV. Απόφοιτος Μουσειολογίας της Σχολής του Λούβρου. Διδάκτωρ της Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Έχει τελέσει εθνικός επίτροπος της Ελλάδας στη Biennale της Βενετίας το 1980 και το 1988, στη Biennale του Παρισιού το 1982 και της Αλεξάνδρειας το 1998. Έχει οργανώσει ένα μεγάλο αριθμό από εκθέσεις σύγχρονης ελληνικής και ευρωπαϊκής τέχνης στην Ελλάδα και στη Γαλλία και έχει δημοσιεύσει άρθρα σε ελληνικά και διεθνή περιοδικά και σε συλλογικές εκδόσεις. Επιλογή από βιβλία: Δημήτρης Γαλάνης, 1983 (Διδακτορική Διατριβή), Μορφοπλαστικές και τεχνικές αναζητήσεις της ελληνικής χαρακτικής, 1882-1982, Δημοτική Πινακοθήκη Ρόδου, Ρόδος, 1983, Τα προλεγόμενα της ανάλυσης - Συστήματα σύγχρονης τέχνης, εκδόσεις Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη, 1993. Kαθηγητής Ιστορίας της Νεότερης και της Σύγχρονης Τέχνης στο Τμήμα Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης από το 1985 έως το 2002. Το 1992 τιμήθηκε με το παράσημο του Chevalier des Arts et des Lettres.

Μπία Παπαδοπούλου Γεννημένη στην Αθήνα, η Μπία Παπαδοπούλου αποφοίτησε το 1982 από το Πανεπιστήμιο του Οχάιο (BFA, Ανώτατες Τιμές) και από το τμήμα Ιστορίας της τέχνης του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας, Μπέρκλεϋ το 1984 (MA). Στη συνέχεια παρακολούθησε

Charis Kanellopoulou Charis Kanellopoulou is an art historian, independent curator and writer. She holds a PhD in Art History from the School of Philosophy of the University of Athens (PhD thesis: The artistic interventions in Athens’ public spaces from 1950 to 2004). She has curated exhibitions and projects in museums and institutions (such as the Benaki Museum, Eugenides Foundation, ISET–Contemporary Greek Art Institute in Athens, Greece), as well as in public spaces. She is an adjunct faculty tutor of Art History at the Open University of Cyprus and the Hellenic Open University. She is a member of AICA Hellas (Greek section of the International Association of Art Critics) and of the Association of Greek Art Historians. Her research and curatorial interests focus on modern and contemporary art; on public art issues; on the relationship between artistic creation and the archive [editor of the collective volume Kritiki+Techni (Criticism+Art) Vol. 6. Contemporary Art and the Archive: Archival Collections, Artistic Practices, Reflections (Athens: AICA Hellas, 2015); and on the social character of art. Her activities include also the exhibitions curatorship of historical and fieldwork interest related to modern and contemporary art in Greece.

Lena Kokkini Lena Kokkini, art historian, was born in Athens and graduated from the American College of Athens where she gained a scholarship for Lincoln High School at Wisconsin, U.S.A. She studied Art History and Mass Media in Western Berlin. In 1986, while working on her thesis, titled “Dada and the Place of Women in it,” she participated in the organization of the exhibition 45–85 at the Nationalgalerie. Since then she has been living and working between Athens and Berlin. She has collaborated with Goethe Institute on art history issues and has curated a number of solo and group exhibitions such as “Athens–Berlin/Small Shapes,” “The Dada Movement and Hanna Hoech,” “The New Fauves,” “Walking through the Time,” “The Opposite,” “Fragments,” “Everyday Life in the Mirror,” etc. Her articles have been pub107

Β Ι Ο Γ ΡΑΦ Ι Κ Α Ε Π Ι Μ Ε Λ Η Τ Ω Ν C U R ATOR S’ B IO G R A P H I E S

το καλοκαιρινό τμήμα εκπαίδευσης του Μουσείου Solomon R. Guggenheim στη Νέα Υόρκη. Eπέστρεψε στην Ελλάδα, την ίδια χρονιά, και έκτοτε συνεργάστηκε με διεθνή και ελληνικά περιοδικά τέχνης, προλογίζοντας παράλληλα καταλόγους καλλιτεχνών. Το 1996 ξεκίνησε την επιμέλεια εκθέσεων ως ελεύθερη επαγγελματίας με μια έκθεση του γνωστού Έλληνα καλλιτέχνη Γιάννη Γαΐτη. Έκτοτε έχει επιμεληθεί ατομικές εκθέσεις ορισμένων εξέχοντων Ελλήνων καλλιτεχνών και ομαδικές, με σημαντικότερη την έκθεση «Τα χρόνια της αμφισβήτησης: Η τέχνη του ’70 στην Ελλάδα», μια παραγωγή του EMΣΤ (2005–2006). Το 2013 επιμελήθηκε την ομαδική έκθεση «Greece in crisis», της ομάδας Phasma2 (29ο διεθνές Χειμερινό Φεστιβάλ, Σαράγεβο, Βοσνία Ερζεγοβίνα, με τίτλο «Τέχνη του αγγίγματος») η οποία έλαβε το βραβείο Snowflake, ως μία από τις καλύτερες εκθέσεις του Φεστιβάλ. To 2017 επιμελήθηκε την αναδρομική έκθεση «Χρήστος Τζίβελος: Modelling Phenomena» στο Μουσείο Μπενάκη της οδού Πειραιώς (συνεπιμέλεια με τον Χριστόφορο Μαρίνο). www.biapapadopoulou.org

Μιλτιάδης Παπανικολάου Γεννήθηκε το 1947 και σπούδασε Νεοελληνική Φιλολογία και Αρχαιολογία στη Φιλοσοφική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Με υποτροφία του Ιδρύματος Κρατικών Υποτροφιών συνέχισε τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο του Μονάχου στην Ιστορία της Τέχνης (1977-1980). Υπήρξε υπότροφος του γερμανικού ιδρύματος Alexander von Humboldt (1980-1982) για τη μελέτη των ελληνογερμανικών πολιτιστικών σχέσεων στον 19ο αιώνα. Το 1978 αναγορεύθηκε διδάκτωρ της Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ με βαθμό «Άριστα» και το 1981 αναγορεύθηκε (ομόφωνα) Υφηγητής της Φιλοσοφικής Σχολής του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Από το 1988 είναι καθηγητής του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ. στο γνωστικό αντικείμενο «Ιστορία της 108

lished in Avgi newspaper and in magazines such as Eikastika, Anti, Techni/Art, Arti, the Belgian +–0 and the German Art. Moreover, in 1997, she cooperated with other art historians on the Dictionary of Greek Artists published by Melissa. She has been a member of the International Association of Art Critics AICA since 1994.

Tassos Koutsouris Tassos Koutsouris is an art restorer, art critic and curator. He teaches at the faculty of conservation of antiquities and works of art at the Athens University of Applied Sciences (TEI) as an Assistant professor. He has coordinated and participated in various national and international educational and research programs. His publications include monographies, papers for scientific conferences, articles and essays, as well as critical analyses in art exhibition catalogues. As an independent curator he has been responsible for numerous historical as well as modern art exhibitions.

Christopher Marinos Christopher Marinos (Athens,1975) is an art historian, art critic, and curator. In 2017 he curated Christos Tzivelos’s retrospective “Modelling Phenomena” at the Benaki Museum (with Bia Papadopoulou), Dimitris Fatouros’s paintings retrospective at the National Bank of Greece Cultural Foundation – Thessaloniki, the group show “Anafora periptoseon” (Report on Cases) at Zoumboulakis Galleries, as well as the exhibition “Epigrams” at Nitra Gallery, Athens. He has edited many publications on contemporary Greek art, including Possibilities: Interviews with Young Greek Artists (futura, 2006), The Work of Curating (AICA Hellas, 2011), Maria Karavela (AICA Hellas, 2015), and Vlassis Caniaris (Cultural Foundation of Tinos, 2016). In 2008 he founded the online art journal kaput. From 2012 to 2015 he was the president of the Hellenic Section of the International Association of Art Critics – AICA Hellas. In 2013 he was in the curatorial team of the 4th Athens Biennale AGORA and chief editor of the two accompanying publica-

Β Ι Ο Γ ΡΑΦ Ι Κ Α Ε Π Ι Μ Ε Λ Η Τ Ω Ν C U R ATOR S’ B IO G R A P H I E S

Μεσαιωνικής και Νεότερης Τέχνης της Δύσης». Επίσης, υπηρέτησε ως μέλος του Δ.Σ. και ως Διευθυντής του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης (1998-2004) και από τη θέση του αυτή υποστήριξε με θέρμη την αγορά της περίφημης Συλλογής Κωστάκη με έργα της Ρωσικής Πρωτοπορίας, η οποία περιήλθε τελικά στο ελληνικό δημόσιο το 2000 και αποτέλεσε το κύριο μέρος των συλλογών του ΚΜΣΤ (με έδρα τη Μονή Λαζαριστών Θεσσαλονίκης). Δημοσίευσε πάνω από 10 βιβλία, τρεις μονογραφίες και μεγάλο αριθμό επιστημονικών μελετών, ανακοινώσεων και άρθρων, σε ελληνικά και ξένα περιοδικά. Επιμελήθηκε μεγάλο αριθμό καλλιτεχνών εκθέσεων στην Ελλάδα, αλλά και στο εξωτερικό. Εξελέγη επανειλημμένως διευθυντής του Τομέα Αρχαιολογίας και Ιστορίας της Τέχνης και εκπροσώπησε το Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας στη Σύγκλητο. Διετέλεσε Πρόεδρος του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας (1997-1999) και από το 2010 είναι Κοσμήτορας της Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ.

Άρτεμις Ποταμιάνου Η Άρτεμις Ποταμιάνου είναι εικαστικός και επιμελήτρια. Σπούδασε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας (BA) και στο Staffordshire University (MA). Έχει πραγματοποιήσει ως εικαστικός 22 ατομικές εκθέσεις ανάμεσά τους στην Ελληνοαμερικανική Ένωση, στο Borough Museum & Art Gallery (Newcastle), στο MAC (Midlands Art Center του Μπέρμινγκχαμ), Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Κρήτης. Έχει παρουσιάσει τη δουλειά της σε πάνω από 100 ομαδικές εκθέσεις, όπως 1η Biennale Θεσσαλονίκης, BIDA – Biennale Ισπανίας (ελληνική εκπροσώπηση), 3η Μπιενάλε της Αθήνας, Vista Mare Foundation Ιταλία, International Young Art 2002: Sotheby’s Amsterdam, Sotheby’s Tel Aviv, Sotheby’s Moscow, Μουσείο Μπενάκη, Open 2012 Βενετία, Tensta Kulturhus Στοκχόλμη. Έχει επιμεληθεί περισσότερες από 50 εκθέσεις σημαντικών διεθνών καλλιτεχνών, που χρησιμοποιούν στο έργο τους στοιχεία του λόγου, της γλώσσας και

tions (Guidebook and Anthology).

Emmanuel Mavrommatis Emmanuel Mavrommatis was born in Athens. Studies: Licence ès Lettres, Maîtrise à Quatre Certificats, Sociology at Université Paris Sorbonne. Licence ès Lettres, Maîtrise, DEA, Archaeology and Art History at Université Paris Sorbonne-Paris IV. Graduate of Museology, École du Louvre. PhD at the National and Kapodistrian University of Athens. Commissioner for Greece at the Venice Biennale (1980, 1988), the Paris Biennale (1982) and the Alexandria Biennale (1998). He has curated a large number of exhibitions of contemporary Greek and European art in Greece and France and has published articles in Greek and international journals and collective editions. Selection of publications: Dimitris Galanis, 1983 (PhD Thesis), Morphoplastic and technical quests of Greek engraving, 1882-1982, Municipal Art Gallery of Rhodes, 1983, The Prolegomena of analysis- Systems of contemporary art, Paratiritis Publishing, Thessaloniki, 1993. Professor of History of Modern and Contemporary Art, School of Visual and Applied Arts, Aristotle University of Thessaloniki, 1985-2002. In 1992 he was awarded the medal Chevalier des Arts et des Lettres.

Bia Papadopoulou Born in Athens, Greece, Bia Papadopoulou graduated from Ohio University in 1982 (BFA, High Honors) and from the Art History department of the University of California, Berkeley in 1984 (MA). She then followed the summer internship program of the Solomon R. Guggenheim Museum, in New York. She returned to Greece, the same year, and has since contributed essays to international and Greek art magazines as well as to artists’ exhibition catalogues. In 1996 she began her curatorial work as a free– lance curator with an exhibition on the renowned Greek artist Yiannis Gaitis. She has since curated solo exhibitions for some of the most prominent Greek artists as well as group exhibitions, the most 109

Β Ι Ο Γ ΡΑΦ Ι Κ Α Ε Π Ι Μ Ε Λ Η Τ Ω Ν C U R ATOR S’ B IO G R A P H I E S

πολιτικής σκέψης, ανάμεσα τους οι Joseph Kosuth, Joseph Beuys, Damien Hirst, Terry Atkinson, Peter Greenaway, Candice Brietz, Guerrilla Girls. Η Ποταμιάνου είναι η ιδρύτρια και διευθύντρια του Platforms Project, όπως και ραδιοφωνική παραγωγός της εκπομπής Art Therapy από το 2011 στο Beton7 radio. www.artemispotamianou.com

Κωνσταντίνος Β. Πρώιμος Ο Δρ. Κωνσταντίνος Β. Πρώιμος έλαβε το διδακτορικό του από τη Νέα Σχολή Κοινωνικής Έρευνας της Νέας Υόρκης, ΗΠΑ, το 2001 μετά από σπουδές στην κοινωνιολογία, στην ιστορία της τέχνης και στη φιλοσοφία, στην Αθήνα (Πάντειο Πανεπιστήμιο) και στο Παρίσι (EHESS). Έχει δημοσιεύσει εκτενώς στην Ελλάδα και στο εξωτερικό μελέτες αισθητικής, φιλοσοφίας, κριτικής και ιστορίας των εικαστικών τεχνών και υπήρξε Helena Rubinstein υπότροφος στο Whitney Museum of American Art και διδακτορικός και μεταδιδακτορικός υπότροφος του ΙΚΥ. Η πρώτη του μονογραφία Στα όρια της αισθητικής. Ο ρόλος της τέχνης στα κείμενα του Martin Heidegger και του Jacques Derrida δημοσιεύτηκε από τις εκδόσεις Κριτική στην Αθήνα το 2003. Έχει διδάξει φιλοσοφία και ιστορία της τέχνης στα πανεπιστήμια Κρήτης, Κύπρου και στο Πολυτεχνείο Κρήτης και έχει εργαστεί στο μουσείο Solomon R. Guggenheim της Νέας Υόρκης. Από το 1998 ζει μόνιμα στα Χανιά όπου διδάσκει στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο και εργάζεται ως ανεξάρτητος κριτικός τέχνης και επιμελητής εκθέσεων.

Σταμάτης Σχιζάκης Ο Σταμάτης Σχιζάκης είναι ιστορικός τέχνης, επιμελητής και δημόσιος υπάλληλος. Σπούδασε Ιστορία και Θεωρία Τέχνης και Φωτογραφίας στο Πανεπιστήμιο του Derby και Ιστορία Τέχνης στο Goldsmiths College. Από το 2005 εργάζεται στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης. Μεταξύ άλλων έχει επιμεληθεί τις εκθέσεις: «Μπία Ντάβου. Αναδρομική» (συνεπιμέλεια με την Τίνα Πανδή), 2008, «Γιώργος Δρίβας (un)documented» 2009, «Μαριάν110

important being “The years of defiance: Art of the ’70s in Greece,” a production of EMST (2005–2006). In 2013 she curated the exhibition “Greece in crisis,” by the photography group Phasma2 (29th international Winter Festival, Sarajevo, Bosnia Herzergovina, entitled “Art of Touch”) and was awarded the Snowflake Award as one of the best shows of the Festival. Ιn 2017 she curated the retrospective exhibition “Christos Tzivelos: Modelling Phenomena” at the Benaki Museum, Pireus St. (co–curated by Christopher Marinos). www.biapapadopoulou.org

Miltiadis Papanikolaou

Constantinos V. Proimos Dr Constantinos V. Proimos received his PhD from the New School for Social Research in New York, NY, USA in 2001 after having studied sociology, art history and philosophy in Athens (Pantion University) and in Paris (EHESS). He has extensively published in Greece and abroad papers on aesthetics, philosophy of art, history and criticism of visual arts and was a Helena Rubinstein Fellow at the Whitney Museum of American Art. He has received a state scholarship for his doctoral and postdoctoral studies. His first book On the Limits of Aesthetics. The Role of Art in Martin Heidegger’s and Jacques Derrida’s Writings was published by Kritiki editions, Athens, 2003. He has taught at the universities of Crete, Cyprus and the Technical University of Crete and has worked as an intern at the Solomon R. Guggenheim Museum in New York. Since 1998 he has been living and working in Chania, Crete, where he teaches at the Hellenic Open University and is an independent art critic and freelance curator.

Artemis Potamianou Artemis Potamianou is an artist and curator. She

Β Ι Ο Γ ΡΑΦ Ι Κ Α Ε Π Ι Μ Ε Λ Η Τ Ω Ν C U R ATOR S’ B IO G R A P H I E S

να Στραπατσάκη, Άδηλοι τόποι–Απέραντο Λευκό», 2011, «Ρένα Παπασπύρου, Φωτοτυπίες απευθείας απ’ την ύλη, 1980–1981», 2011, «Άγγελος Πλέσσας, Σχολή Μουσικής Ιδρύματος Άντζελο», 2011, «Γιώργος Ξένος, Πορεία Νο 163 & Χίλιες εικόνες», 2012, «Φοίβη Γιαννίση, ΤΕΤΤΙΞ», 2012, «Δημήτρης Αληθεινός. Αναδρομική» (συνεπιμέλεια με την Τίνα Πανδή), 2013, «PLEXUS Πέτρος Μώρης-Μπία Ντάβου-Έφη Σπύρου» (συνεπιμέλεια με την Τίνα Πανδή), 2015 και τα προγράμματα προβολών WonderWomen, 2010, Secret Journeys, 2011 στο ΕΜΣΤ καθώς και το πρόγραμμα Terrhistories–Greece στο πλαίσιο του 26ου φεστιβάλ Instants video στη Μασσαλία.

Αθηνά Σχινά Είναι πτυχιούχος του Τμήματος Αγγλικής και Ελληνικής Φιλολογίας, καθώς και του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Εξειδικεύθηκε στην Ιστορία της Τέχνης και των Θεωριών του Πολιτισμού στα Πανεπιστήμια της Tours και της Σορβόννης (Γαλλία), καθώς και στο Πανεπιστήμιο Princeton των Η. Π. Α. Κατά το διάστημα 1981–2015 ανήκε στο Εκπαιδευτικό και Διδακτικό Προσωπικό της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, διδάσκοντας μαθήματα της ειδικότητάς της, στον Τομέα Αρχαιολογίας και Ιστορίας της Τέχνης. Από το 1977 μέχρι και σήμερα έχει εξασκήσει παράλληλα κριτική τέχνης σε εφημερίδες και πολιτιστικά περιοδικά, έχοντας συγγράψει και δημοσιεύσει έναν μεγάλο αριθμό από άρθρα και δοκίμια, που αφορούν καλλιτέχνες κι έργα τέχνης, όλων των εποχών, ιδιαιτέρως του 20ου αιώνα. Από το 1995 μέχρι και σήμερα είναι καλλιτεχνική διευθύντρια και επιμελήτρια όλων των εκθέσεων του Ιδρύματος Π. & Μ. Κυδωνιέως της Άνδρου, καθώς και των τεσσάρων Πινακοθηκών που απαρτίζουν το Μουσείο Νεοελληνικής Τέχνης του Δήμου Ρόδου (διατηρώντας άμισθη θέση και προσφέροντας ανιδιοτελώς τις συναφείς υπηρεσίες της, από το 2012 μέχρι και σήμερα). Στο ενεργητικό της, συγγραφικά περιλαμβάνονται αρκετές μονογραφίες, εικαστικοί κατάλογοι και βιβλία, που προβάλλουν το έργο

completed her BA (FA) at the Athens School of Fine Art, 1997, and received an MA degree from Staffordshire University, 1999. Potamianou has had 22 one–person exhibitions in Athens at the Hellenic American Union (Athens), Borough Museum (Newcastle), MAC (Midlands Art Center of Birmingham), Museum of Contemporary Art of Crete. She has participated in more than 100 group shows such as the 1st Biennale of Thessaloniki, the BIDA – Biennale of Spain, 3rd Athens Biennale, Vista Mare Foundation Pescara, International Young Art 2002: Sotheby’ s Amsterdam, Sotheby’ s Tel Aviv, Sotheby’ s Moscow, the Benaki Museum Athens, Open 2012 Venice, Tensta Kulturhus–Tensta Stockholm. She has curated more than 50 exhibitions of international artists such as Joseph Kosuth, Damien Hirst, Joseph Beuys, Terry Atkinson, Peter Greenaway, Candice Brietz, Guerrilla Girls. Potamianou is the founder and Director of Platforms Project. She is the radio producer of Art Therapy at Beton7 radio since 2011. www.artemispotamianou.com

Athena Schina Athena Schina is a graduate of the Department of English and Greek Literature, and of the Department of History and Archaeology of the School of Arts of the University of Athens. She specialized in Art History and Theories of Culture at the University of Tours, the Sorbonne (France), and at Princeton University (USA). During the period 1981–2015, she belonged to the Educational and Teaching Staff of the School of Arts of the University of Athens, teaching courses in her specialization in the Archaeology and Art History Section. From 1977 to the present, she has, in parallel, written on art criticism in newspapers and cultural journals, having authored and published a large number of articles and essays on artists and works of art of all periods, but particularly on those of the twentieth century. Since 1995, she has been artistic director and 111

Β Ι Ο Γ ΡΑΦ Ι Κ Α Ε Π Ι Μ Ε Λ Η Τ Ω Ν C U R ATOR S’ B IO G R A P H I E S

Ελλήνων κυρίως δημιουργών, έχοντας εκδοθεί από δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς.

Φαίη Τζανετουλάκου Η Φαίη Τζανετουλάκου είναι Ιστορικός Τέχνης. Είναι απόφοιτος Ιστορίας της Τέχνης του Πανεπιστημίου της Γλασκώβης 1992-1996 MA, παρακολούθησε MPhil courses στο Goldsmiths College 2001, και είναι υποψήφια Διδάκτωρ Ιστορίας Τέχνης στο ΑΠΘ 2013-2018. Υπήρξε επίτροπος της Ελλάδας στην 7η Βαλτική Μπιενάλε, 2007. Έχει εργαστεί στη Βασιλική Συλλογή του Buckingham Palace το 2000 και στη Σχολή Καλών Τεχνών Charles Rennie Mackintosh Glasgow School of Art το 1996. Έχει επιμεληθεί εκθέσεις όπως «Rooms 2010-2018», γκαλερί Καππάτος, «Dreamscapes» σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας 2005, καθώς και το βραβευμένο ντοκιμαντέρ Giorgio de Chirico-Argonaut of the Soul, 2010. Διετέλεσε Ειδική Σύμβουλος Δήμου Βόλου και Διευθύντρια σύγχρονης τέχνης στο Κέντρο Τέχνης Βόλου 2004-2006. Υπήρξε μέλος της επιτροπής επιλογής Βραβείου ΔΕΣΤΕ 2013. Έχει διδάξει Ιστορία της Τέχνης σε δημόσια και ιδιωτικά ΙΕΚ στην Αθήνα. Αρθρογραφεί στον πολιτιστικό ιστότοπο culturenow. gr, ενώ έχει συνεργαστεί με εκδόσεις όπως Highlights, Time-Out Athens, Artnet, Boilermag, kaput, Επίκαιρα, Αυγή, Αντί, Άρτι, Επενδυτής, κ.α. Είναι Ειδική Γραμματέας του Δ.Σ. του Ελληνικού τμήματος της Διεθνούς Ένωσης Κριτικών Τέχνης AICA, 2015-2018.

Λίνα Τσίκουτα Η Λίνα Τσίκουτα γεννήθηκε στην Κομοτηνή το 1959. Μεγάλωσε στη Θεσσαλονίκη. Από το 19781991 σπούδασε Ιστορία της Τέχνης στη Σορβόννη, στο Πανεπιστήμιο Paris IV, του Παρισιού, με ειδίκευση στη σύγχρονη τέχνη. (Δίπλωμα (Maîtrise), Μεταπτυχιακό Δίπλωμα, (DEA), Διδακτορικό Δίπλωμα (Nouveau Doctorat). Το 1984 απέκτησε επίσης το Δίπλωμα Μουσειολογίας της Σχολής του Λούβρου. Από το 1994 έως σήμερα είναι επιμελήτρια στην Εθνική Πινακοθήκη της Αθήνας, με ειδικότητα τη σύγχρονη τέχνη, υπεύθυνη για τις συλλογές μεταπολεμικής και σύγχρονης τέχνης του Μουσείου. 112

curator of all the exhibitions of the P. & M. Kydoniefs Foundation in Andros, as well as of the four galleries which make up the Museum of Modern Greek Art of the Municipality of Rhodes (where she holds an unsalaried position and has provided her services pro bono publico since 2012). She is the author of a large number of monographs, exhibition catalogues, and books which promote the work of – chiefly Greek – artists, published by public and private agencies.

Stamatis Schizakis Art historian, curator and civil servant. He studied history and theory of art and photography at the University of Derby and art history at Goldsmiths College. He works as a curator at the National Museum of Contemporary Art, Athens, since 2005. He has curated the exhibitions “Bia Davou, Retrospective” (co–curated with Tina Pandi), 2008, “George Drivas, (un)documented,” 2009, “Angelo Plessas, The Angelo Foundation: School of Music,” 2011, “Marianne Strapatsakis, Invisible Places – The Vast White,” 2011, “Rena Papaspyrou, Photocopies straight through matter,” 2011, “Georgios Xenos, Procession No 163 & Thousand Images,” 2012, “Phoebe Giannisi – TETTIX,” 2012, “Dimitris Alithinos, A Retrospective” (co–curated with Tina Pandi), 2013, “PLEXUS Petros Moris – Bia Davou – Efi Spyrou” (co–curated with Tina Pandi), 2015 as well as the screening programs Wonder Women (2010), Secret Journeys (2011) at EMST and Terrhistories–Greece as part of the 26th Festival instants Video in Marseilles (2013)

Lina Tsikouta Born in Komotini in 1959, she grew up in Thessaloniki. From 1978 to 1991, she studied History of Art at Sorbonne, Paris IV, specializing in contemporary art (Maîtrise, DEA, Nouveau Doctorat). In 1984, she also obtained a Diploma in Museology from the École du Louvre. From 1994 until today she has been a curator at the National Gallery – Alexandros Soutsos Museum

Β Ι Ο Γ ΡΑΦ Ι Κ Α Ε Π Ι Μ Ε Λ Η Τ Ω Ν C U R ATOR S’ B IO G R A P H I E S

Συμμετείχε σε διεθνείς εκθέσεις. Το 2001, εκπροσώπησε την Ελλάδα, ως εθνική επίτροπος στην 49η Biennale της Βενετίας. Το 2001, 2002, 2003, συμμετείχε ως επίτροπος της Ελλάδας στην διεθνή έκθεση γλυπτικής «Open» στο Lido της Βενετίας. Το 2003 εκπροσώπησε επίσης ως επίτροπος και την Κύπρο στην ίδια έκθεση. Έχει επιμεληθεί πολλές εκθέσεις σε όλη την Ελλάδα, από τις συλλογές της Εθνικής Πινακοθήκης, καθώς και εκθέσεις ως ανεξάρτητη επιμελήτρια, με θεματικό περιεχόμενο, ομαδικές εκθέσεις και εκθέσεις νέων καλλιτεχνών. Έχει συγγράψει κείμενα και μελέτες για θέματα ιστορίας της τέχνης και έχει εκπονήσει μονογραφίες και αναλύσεις του έργου σύγχρονων Eλλήνων καλλιτεχνών. Η εξειδίκευσή της αφορά κυρίως την ελληνική τέχνη από τη γενιά του 1930 μέχρι σήμερα.

Μίλτος Φραγκόπουλος Ο Μίλτος Φραγκόπουλος (Αθήνα 1951) σπούδασε ιστορία και θεωρία της τέχνης στην Αγγλία και σήμερα είναι Αν. Διευθυντής Σπουδών της Σχολής Βακαλό και επισκέπτης ερευνητής στο Πανεπιστήμιο του Derby. Τα ενδιαφέροντά του περιλαμβάνουν την καλλιτεχνική εκπαίδευση, την ιστορία της τέχνης, τη σημειολογία, τη μετάφραση και τη λογοτεχνία, θέματα για το οποία έχει δημοσιεύσει άρθρα σε περιοδικά και συλλογικούς τόμους στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Έχει συγγράψει βιβλία για την ιστορία του design και τη θεωρία της μετάφρασης, και έχει δημοσιεύσει τρία πεζογραφήματα. Έχει μεταφράσει μείζονα έργα της αγγλικής λογοτεχνίας, καθώς και κείμενα για την ψυχανάλυση από τα γαλλικά, ενώ επιμελήθηκε γλωσσικά την ελληνική μετάφραση του Λεξιλόγιου της Ψυχανάλυσης. Έχει υπάρξει μέλος του ΔΣ της AICA (2006–2009) και έχει επιμεληθεί ατομικές εκθέσεις καλλιτεχνών στην Αθήνα και πολυάριθμες σπουδαστικές εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Οι πιο πρόσφατες συνεργασίες του ήταν με την γκαλερί SG στην Αθήνα (Τάσος Μπαμπάσης 2015, Κέλλυ Μενδρινού 2017).

in Athens, where she specializes in contemporary art and is responsible for the museum’s post-war and contemporary art collections. She has participated in international exhibitions. In 2001, she was national commissioner for the Greek pavilion at the 49th Venice Biennale. In 2001, 2002, and 2003, she was the commissioner for Greece at the international fair of sculpture “Open” at Lido, Venice. In 2003, she represented Cyprus at the same event. She has curated several exhibitions of art from the National Gallery collections, as well as exhibitions, surveys, group exhibitions, and exhibitions by young artists as an independent curator. She has written art history essays and studies, and has produced monographs and studies on contemporary Greek artists. Her main area of expertise is Greek art from the Thirties Generation to the present.

Faye Tzanetoulakou Faye Tzanetoulakou is an Art Historian. She studied History of Art at the University of Glasgow 1992-1996 MA, she followed Mphil courses at Goldsmiths College 2001, and she is completing a PhD program at AUTH 2013-2018. She has been the national commissioner at the 7th Baltic Biennale 2007. She has worked at Buckingham Palace in 2000, and the Glasgow School of Art in 1996. She has curated exhibitions such as “Rooms 2010-18” with Kappatos gallery, “Dreamscapes” 2005 with UTH, and the acclaimed documentary Giorgio de Chirico-Argonaut of the Soul, 2010. She served as Arts Advisor at Volos Municipality of Thessaly and Director of Contemporary Art at Giorgio de Chirico Art Centre 20042006. She participated in the proposals committee for DESTE Prize 2013. She has taught art history at several colleges in Athens. She writes reviews for culturenow.gr, and has collaborated with publications such as Highlights, Time-Out Athens, Artnet, Boilermag, kaput, Επίκαιρα, Αυγή, Αντί, Άρτι, Επενδυτής. She has been Special Secretary of the Board of the Greek section of AICA, 2015-2018.

113

Β Ι Ο Γ ΡΑΦ Ι Κ Α Ε Π Ι Μ Ε Λ Η Τ Ω Ν C U R ATOR S’ B IO G R A P H I E S

Κλέα Χαρίτου

Ianthi Aggelioglou

Η Κλέα Χαρίτου (γεν. 1986, Αθήνα) σπούδασε Ελληνική Φιλολογία στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και στη συνέχεια πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές Ιστορίας της Τέχνης και Επιμέλειας εκθέσεων στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και στο Πανεπιστήμιο Rennes 2, Bretagne, της Γαλλίας αντίστοιχα. Είναι υποψήφια διδάκτορας της Ιστορίας της Τέχνης στην ΑΣΚΤ με τίτλο «Η σχέση μεταξύ Λόγου και Έργου Τέχνης στην Ελλάδα τη δεκαετία του 1970». Έχει εργαστεί ως βοηθός επιμέλειας για την documenta14 και υπάρξει μέλος της ομάδας επιμέλειας της Kunsthalle Athena. Έχει συνεργαστεί σε διάφορα projects, μεταξύ των οποίων: South as a State of Mind arts and culture magazine, This Is Not My Beautiful House, POLITICAL SPEECHES (Kunsthalle Athena), Cady Noland (University Rennes2 and FRAC Bretagne), PAWNSHOP, E-FLUX Project (3η Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης), Demo #2, Architecture, Theory, Visual Arts, Design, Performance (DYNAMO project-space). Επίσης έχει παραβρεθεί σε προγράμματα καλλιτεχνικής φιλοξενίας στην Ευρώπη.

Ianthi Aggelioglou was born in 1978 in Athens, where she lives and works. She is a graduate of the painting department of the Faculty of Fine Arts of the Aristotle University of Thessaloniki. In 2004, on an Erasmus scholarship, she attended performance and sculpture courses at the Faculty of Fine Arts of Valencia in Spain. In 2011, she received her Postgraduate Diploma in Fine Arts from the Athens School of Fine Arts, on a scholarship from the State Scholarships Foundation. In 2006 she presented her first solo exhibition entitled “g-raphi,” curated by Emmanuel Mavrommatis, in Athens. She has participated in various group exhibitions, mainly in Greece. Her artworks belong to private collections in Greece and abroad. Selected group exhibitions: 2006 “Visual Panorama in Greece,” State Museum of Contemporary Art, Thessaloniki 2010 “Oasis in a-oasei,” Skironio Museum Polychronopoulos, Megara, Attica 2012 “ROOMS,” interactive installation curated by Efi Strousa, St. George Lycabettus, Athens 2016 Figlia D’ANGELO, performance/installation, ArtWall Project Space, Athens “The symptom projects, The symptom 07/ Identifying Loss,” Old Hospital of Amfissa “Athens Photo Festival 2016, [mis / dis] placed,” Festival of Performance, Benaki Museum at Piraeos St., Athens https://aggelioglou.wordpress.com

Άννα Χατζηγιαννάκη Ιστορικός τέχνης, που ασχολείται από το 1996 με τις διεπιστημονικές προσεγγίσεις της τέχνης, ως ανεξάρτητη ερευνήτρια, συγγραφέας και επιμελήτρια εκθέσεων. Σπούδασε στο Παρίσι στο Πανεπιστήμιο Paris VIII, Μεθοδολογία των Καλών Τεχνών (Maîtrise) και ολοκλήρωσε δύο μεταπτυχιακά (D.E.A.), το πρώτο στις Θεατρικές και Κινηματογραφικές Σπουδές με καθηγητή τον Franc Popper (Paris VIII) και το δεύτερο στην Εθνο–Αισθητική και Ανθρωπολογία της Τέχνης στη Σορβόννη (Paris I) με καθηγητή τον Jean Laude (1922–1984). Επιστρέφοντας στην Ελλάδα, εργάστηκε στα ΜΜΕ ως δημοσιογράφος και αρθρογράφος για θέματα τέχνης και πολιτισμού και ήταν συνεκδότρια του πρώτου ελληνικού ηλεκτρονικού περιοδικού για τη σύγχρονη ελληνική τέχνη, μαζί με τον Δημήτρη Σκούφη (1953–2007), το www.artopos.org. Έχει δώσει σειρά διαλέξεων για τις διεπιστημονι114

Dimitris Alithinos From 1968 to 1970 he studies painting at the Athens School of Fine Arts. In 1973 he graduates from Rome’s Accademia di Belle Arti, and in 1980 from the École Spéciale d’Architecture in Paris. His oeuvre includes painting, prose, artistic actions/happenings, constructions and installations, as well as environmental interventions. In the early Seventies he begins his artistic course in terms of exhibitions – at the Desmos gallery and elsewhere. From 1973 until 1979 he realizes a series of artistic actions in the

Β Ι Ο Γ ΡΑΦ Ι Κ Α Κ Α Λ Λ Ι Τ Ε Χ Ν Ω Ν ARTISTS’ BIOGRAPHIES

κές προσεγγίσεις της τέχνης, και οργάνωσε ως επιμελήτρια ομαδικές και ατομικές εκθέσεις Eλλήνων και ξένων καλλιτεχνών. Μέλος της AICA και της ΕΣΗΕΑ. Βιβλία: Art in the Age of Biotechnological Revolution (συλλογική έκδοση) (2006), Θεόφιλος, (2007) και Κώστας Βαρώτσος (2008).

Κώστας Χριστόπουλος Ο Κώστας Χριστόπουλος σπούδασε ζωγραφική και χαρακτική στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας. Το 2008 ολοκλήρωσε το Μεταπτυχιακό Εικαστικών Τεχνών της ίδιας σχολής και από το 2010 είναι υποψήφιος διδάκτορας του τμήματος Πολιτικής Επιστήμης του Α.Π.Θ.. Έχει πραγματοποιήσει τέσσερεις ατομικές και έχει συμμετάσχει αρκετές ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Είναι μέλος της καλλιτεχνικής ομάδας Φιλοπάππου (www.omadafilopappou.info) και της αστικής μη κερδοσκοπικής εταιρείας Lo&Behold (www. loandbehold.gr), ενώ είναι συνδιοργανωτής της πλατφόρμας σύγχρονης τέχνης και λογοτεχνίας The Symptom Projects (www.thesymptomprojects.gr) με έδρα την Άμφισσα. Αρθρογραφεί στον ημερήσιο και διαδικτυακό τύπο, συμμετέχοντας στη συντακτική ομάδα των «Αναγνώσεων» της Κυριακάτικης Αυγής. Έχει συνεπιμεληθεί τρεις εκθέσεις στην Ελλάδα, ενώ το 2011 υπήρξε μέλος της ομάδας επιμέλειας της 4ης Μπιενάλε της Αθήνας. www.kostaschristopoulos.com

Ιάνθη Αγγελίογλου Η Ιάνθη Αγγελίογλου γεννήθηκε το 1978 στην Αθήνα, όπου ζει και εργάζεται. Είναι απόφοιτος του τμήματος ζωγραφικής, της Σχολής Καλών Τεχνών του Α.Π.Θ. Το 2004 με υποτροφία Έρασμος παρακολούθησε μαθήματα περφόρμανς και γλυπτικής στη Σ.Κ.Τ. της Βαλένθιας στην Ισπανία. Το 2011 αποφοίτησε από το Μεταπτυχιακό Εικαστικών Τεχνών της ΑΣΚΤ στην Αθήνα, με υποτροφία του Ι.Κ.Υ. Το 2006 παρουσίασε ατομική έκθεση με τίτλο

urban settings of European cities and interventions in public buildings with the aim to save the concept of the language of painting, and to be actively engaged with social space. In 1979 he presents the work Artistic Action – Script in Space at Desmos gallery, via which he proposes a move away from the established commercial art space and instead a move towards a more direct communication with the public. In the early Eighties, he creates the series “Baroxysme” and “Moments in Times.” He starts to distance himself from the idea of the work as action and from the physical intervention of the artist. In 1981, via his encounters with forgotten civilizations, he begins his “Concealments” of various objects in different places around the world. From 1993 he develops further the intercultural and timeless nature of his quests. He begins his “Collaborations with the Cultures of the world,” and “Offers,” via which he actively participates in people’s everyday and religious lives. He has presented his work internationally in a multitude of solo and group exhibitions (Paris Biennale of Young Artists, 1980, Sao Paulo Biennale, 1983, Istanbul Biennale, 1989, Venice Biennale, 1997, “Dimitris Alithinos: A Retrospective,” National Museum of Contemporary Art, 2013). In 2015 he received the award of AICA Hellas, for his artistic contribution to the history of Greek art. He lives and works in Athens.

Dimitrios Antonitsis Dimitrios Antonitsis is a sculptor and a curator. He studied Mechanical Engineering at Zurich Polytechnic and at RPI, New York. He specialized in high speed microscopic photography. He won critical acclaim for his experimental movie Past Glories, Present Despondencies in collaboration with Robert de Niro Film Studio. He has exhibited his work in 18 solo and 55 group shows in Greece and abroad. Koan Publishers edited Showhungry, a monograph on his oeuvre. His work appeared in Agathon or Panic in Weimar by Futura. In 1999, Antonitsis founded the Hydra School Projects, an art platform located at an abandoned school in Hydra, where he curates a thematic 115

Β Ι Ο Γ ΡΑΦ Ι Κ Α Κ Α Λ Λ Ι Τ Ε Χ Ν Ω Ν ARTISTS’ BIOGRAPHIES

«γ-ραφή», σε επιμέλεια του Εμμανουήλ Μαυρομμάτη, στην Αθήνα. Έχει λάβει μέρος σε πολλές ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα. Έργα της ανήκουν σε ιδιωτικές συλλογές, στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Ενδεικτικά: 2006 «Εικαστικό Πανόραμα στην Ελλάδα», Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Θεσσαλονίκη 2010 «Όαση εν αοάσει», Σκιρώνειο Μουσείο Πολυχρονόπουλου, Μέγαρα 2012 «ROOMS», διαδραστική εγκατάσταση σε επιμέλεια της Έφης Στρούζα, St. George Lycabettus, Αθήνα 2016 Figlia D’ANGELO, performance /εγκατάσταση, στο ArtWall Project Space, Αθήνα «The symptom projects, The symptom 07/ Ταυτοποιώντας την απώλεια», Παλαιό Νοσοκομείο Άμφισσας «Athens Photo Festival 2016, [mis/ dis] placed», Festival of Performance, Μουσείο Μπενάκη οδού Πειραιώς https://aggelioglou.wordpress.com

Δημήτρης Αληθεινός Από το 1968 ως το 1970 σπουδάζει ζωγραφική στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών στην Αθήνα. Το 1973 αποφοιτά από την Ακαδημία Καλών Τεχνών της Ρώμης, και το 1980 από την École Spéciale d’Architecture στο Παρίσι. Το έργο του περιλαμβάνει τη ζωγραφική, τον γραπτό λόγο, τις δράσεις, τις κατασκευές και τις εγκαταστάσεις, καθώς και επεμβάσεις στο περιβάλλον. Στις αρχές της δεκαετίας του 1970, ξεκινά την καλλιτεχνική του δραστηριότητα με εκθέσεις στη Αίθουσα Τέχνης Δεσμός και αλλού. Από το 1973 μέχρι το 1979 πραγματοποιεί μια σειρά από εικαστικές δράσεις στο αστικό τοπίο ευρωπαϊκών πόλεων και παρεμβάσεις σε δημόσια κτήρια με στόχο τη διάδοση της έννοιας της ζωγραφικής γλώσσας και την ενεργό συμμετοχή του στον κοινωνικό χώρο. Το 1979 παρουσιάζει στην Αίθουσα Τέχνης Δεσμός το έργο Εικαστική Δράση – Γραφή στον Χώρο, με το οποίο προτάσσει την έξοδο από τον καθιερωμένο εμπορικό χώρο και την άμεση επικοινωνία με το κοινό. Στις αρχές της δεκαετίας του 116

group exhibition each summer with international artists such as Brice Marden, Bob Wilson, Michael Craig-Martin, Francesco Vezzoli, Cosima von Bonin, KimSooja, Tony Oursler, Candida Hoefer, Allan McCollum, Aaron Young. His work is represented within international collections including the National Museum of Contemporary Art, Athens, Macedonian Museum of Contemporary Art, Thessaloniki, DESTE Foundation, Athens, Fondazione per la Fotografia, Turin, Benedikt Taschen Collection, Cologne.

Angelos Antonopoulos Angelos Antonopoulos was born in 1957, in Tropea of Gortinia, in Greece. He has studied painting and stage design at the Athens School of Fine Arts, with professors D. Kokkinidis, V. Dimitreas and V. Vassiliadis. He has had over 25 solo exhibitions, i.e. Municipal Gallery Athens, Art Athina Titanium, Art Forum Tsatsis Thessaloniki, Nees Morfes Athens, Citronne Poros, Apocalypse Nicosia, TAF The Art Foundation Athens , Agathi Kartalos Athens and has also participated in many group exhibitions in Greece and abroad, i.e. Cyprus, Spain, Germany, Italy, Croatia, UK and U.S.A. He has also painted murals at the IDEAL cinema in Athens and Cineac cinema in Pireus. Since 1989, he has been teaching painting at the Athens School of Fine Arts

Eugenia Apostolou Eugenia Apostolou studied in London at the Central School of Art and Design (1974–1978) and at the Royal College of Art (1979–1982). She lives and works in Athens. She has had nine one person exhibitions among which a retrospective show at The Macedonian Museum of Contemporary Art in 2009 curated by Denis Zacharopoulos, a show at Ileana Tounta Contemporary Art Center in Athens, 2015 and an individual exhibition at Nees Morfes Gallery in 2007. She has participated in a lot of group exhibitions in Greece and abroad among which documenta14, in 2017, the Center of Contemporary Art of Crete and others. She represented Greece at the XLVI Venice Biennial with the “Elytron” exhibition curated

Β Ι Ο Γ ΡΑΦ Ι Κ Α Κ Α Λ Λ Ι Τ Ε Χ Ν Ω Ν ARTISTS’ BIOGRAPHIES

1980 δημιουργεί τις ενότητες έργων «Baroxysme» και «Σημεία μέσα στους χρόνους». Για πρώτη φορά απομακρύνεται από την ιδέα του έργου ως δράση και από την σωματική παρέμβαση του καλλιτέχνη. Το 1981, σε μια συνάντησή του με ξεχασμένους πολιτισμούς, ξεκινά τις «Κατακρύψεις» σε πολλά μέρη του κόσμου, ενώ από το 1993, επεκτείνοντας ακόμα περισσότερο τον διαπολιτισμικό και διαχρονικό χαρακτήρα των αναζητήσεών του, αρχίζει τις «Συνεργασίες με Άλλους Πολιτισμούς», και τις «Προσφορές», συμμετέχοντας ενεργά στην καθημερινή και τη θρησκευτική τους ζωή. Έχει παρουσιάσει έργα του σε πολυάριθμες ατομικές και ομαδικές εκθέσεις διεθνώς (Μπιενάλε Νέων, Παρίσι, 1980, Μπιενάλε Σάο Πάολο, 1983, Μπιενάλε Κωνσταντινούπολης, 1989, Μπιενάλε Βενετίας, 1997, «Δημήτρης Αληθεινός: Αναδρομική», Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Αθήνα, 2013). Το 2015 βραβεύτηκε από την AICA HELLAS για τη συμβολή του συνόλου του καλλιτεχνικού του έργου, στην ιστορία της ελληνικής τέχνης. Ζει και εργάζεται στην Αθήνα.

Δημήτριος Αντωνίτσης Ο Δημήτριος Αντωνίτσης είναι γλύπτης και επιμελητής εκθέσεων. Σπούδασε μηχανολογία στο Πολυτεχνείο της Ζυρίχης και στο RPI της Νέας Υόρκης. Ειδικεύθηκε σε μικροσκοπική φωτογραφία υψηλών ταχυτήτων. Βραβεύθηκε για την ταινία του Past Glories, Present Despondencies, σε συνεργασία με τη σχολή του Robert de Niro. Το έργο του έχει παρουσιαστεί σε 18 ατομικές και σε 55 ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, στη μονογραφία Showhungry (εκδόσεις Koan), καθώς και στο φωτορομάντζο Αγάθων ή Πανικός στη Βαϊμάρη (εκδόσεις Futura). Το 1999, ο Αντωνίτσης ίδρυσε το Hydra School Projects, μια διεθνή πλατφόρμα σύγχρονης τέχνης με έδρα το ιστορικό Σαχτούρειο στην Ύδρα, όπου κάθε καλοκαίρι διεθνείς και Έλληνες εικαστικοί εκθέτουν την δουλειά τους, μεταξύ των οποίων και οι Brice Marden, Bob Wilson, Michael Craig-Martin, Francesco Vezzoli, Cosima von Bonin, KimSooja, Tony Oursler, Candida Hoefer, Allan McCollum, Aaron Young. Έργα του βρίσκονται σε

by Maria Marangou and received the AICA Hellas award for her retrospective exhibition in Thessaloniki and Athens. eugeniaapostolou.blogspot.gr

Bill Balaskas Bill Balaskas (b. 1983, Thessaloniki) lives and works in London and in Nottingham. He holds a PhD from the programme of Critical Writing in Art & Design of the Royal College of Art. His works have been shown internationally, in 120 solo and group exhibitions. He has been nominated for numerous awards, including the 2013 AUDI Art Award for the most innovative young artist. In 2012, he represented the United Kingdom in the London Cultural Olympiad and in Maribor, the European Capital of Culture, with his video Parthenon Rising (2010). Furthermore, since 2012 he is an editor for the Leonardo Electronic Almanac (MIT Press). In recent years, he has given talks about his artistic and academic work at the University of Oxford, Tate Liverpool, the 11th Sharjah Biennial, Germanisches Nationalmuseum, Goldsmiths University, Central Saint Martins, and the Victoria & Albert Museum. www.billbalaskas.com

Costis Visual artist and poet. University Studies in Athens and Paris. Terminated his studies at the level of Doctorat d’état under J.F. Lyotard. Has shown at 26 one man shows in Europe. He has participated in more than 100 international group shows. Affiliations: Chamber of Fine Arts of Greece. The Greek Collecting Society for Works of Visual Art. Contemporary Music Research Center. www.costis.eu

Giorgos Divaris Born in Sao Paulo, Brazil, in 1956. He studied painting at the Athens School of Fine Arts (5th Paint117

Β Ι Ο Γ ΡΑΦ Ι Κ Α Κ Α Λ Λ Ι Τ Ε Χ Ν Ω Ν ARTISTS’ BIOGRAPHIES

σημαντικές συλλογές, όπως: ΕΜΣΤ, Ίδρυμα ΔΕΣΤΕ, Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Θεσσαλονίκη, Fondazione per la Fotografia–Τορίνο, Benedikt Taschen Collection, Κολωνία.

Άγγελος Αντωνόπουλος Ο Άγγελος Αντωνόπουλος γεννήθηκε στα Τρόπαια Γορτυνίας το 1957. Σπούδασε ζωγραφική και σκηνογραφία στην ΑΣΚΤ με δασκάλους τους Δ. Κοκκινίδη, Β. Δημητρέα και Β. Βασιλειάδη. Από το 1989 διδάσκει ζωγραφική στην ΑΣΚΤ. Έχει πραγματοποιήσει πάνω από 25 ατομικές εκθέσεις, όπως Δημοτική Πινακοθήκη Δήμου Αθηναίων, Art-Αthina Τitanium, Art Forum Τσάτσης Θεσσαλονίκη, Νέες Μορφές Αθήνα, Citronne Πόρος, Αποκάλυψη Λευκωσία, TΑF Αθήνα, Αγκάθι Καρτάλος Αθήνα, όπως και πολλές ομαδικές παρουσίες σε Ελλάδα, Κύπρο, Ισπανία, Γερμανία, Ιταλία, Κροατία, Αγγλία, Η.Π.Α. Έχει ζωγραφίσει τους κινηματογράφους Ιdeal στην Αθήνα και Cineak στον Πειραιά.

Ευγενία Αποστόλου Η Ευγενία Αποστόλου σπούδασε στο Λονδίνο στο Central School of Art and Design (1974–1978) και στο Royal College of Art (1979–1982). Ζει και εργάζεται στην Αθήνα. Έχει πραγματοποιήσει εννέα ατομικές εκθέσεις μεταξύ των οποίων μία αναδρομική στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης με επιμελητή τον Ντένη Ζαχαρόπουλο, το 2015, μια ατομική στο Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης της Ιλεάνας Τούντα το 2015 και μία ατομική στην γκαλερί Νέες Μορφές το 2007. Έχει συμμετάσχει σε πολλές ομαδικές εκθέσεις και ενδεικτικά αναφέρει την documenta14, το 2017, το Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Κρήτης και άλλες. Εκπροσώπησε την Ελλάδα στην XLVI Μπιενάλε της Βενετίας με την έκθεση «Έλυτρον» σε επιμέλεια της Μαρίας Μαραγκού και έλαβε το βραβείο της AICA–Hellas για την αναδρομική της έκθεση στη Θεσσαλονίκη και στην Αθήνα. eugeniaapostolou.blogspot.gr

118

ing Lab, under professor Nikos Kessanlis) from 1984 to 1989. He went on to conduct postgraduate studies for one year at the Faculty of Philosophy, Aristotle University of Thessaloniki. He is a visual artist, Professor of Painting and Chairman of the Department of Fine and Applied Arts at the School of Fine Arts, Aristotle University of Thessaloniki. He is also member of the Board of Directors of the State Museum of Contemporary Art. His works, having a prevalent conceptual element, take the form of on-wall constructions or installations, using a variety of media, techniques, and materials. His work has been featured in seven solo exhibitions in Athens and Thessaloniki, as well as in several group shows in various cities in Greece. His work features in the National Gallery in Athens and in several private and public collections.

Vangelis Gokas Vangelis Gokas was born in Korinthos, Greece in 1969. He holds a BA in Fine Arts from the Aristotle University of Thesaloniki, Greece and two Masters degrees in Fine Arts from the Athens School of Fine Arts and the School of Fine Arts in Barcelona, Spain. To date he has had seven solo exhibitions (Elika Gallery, Tint Gallery, Batagianni Gallery, Stigma) and has participated in numerous group shows both in Greece and abroad (including Kosovo National Art Gallery 2012, Athens Biennale 2011, National Museum of Contemporary Art- Greece, Benaki Museum). Works of his form part of important private and museum collections including the Van Abbe Museum in Eindhoven. Gokas is currently Αssistant Professor at the School of Plastic Arts of Ioannina, Greece.

Eirini Grigoriadou Eirini Grigoriadou was born in Thessaloniki, Greece, in 1976. She is a visual artist and an art histo-

Β Ι Ο Γ ΡΑΦ Ι Κ Α Κ Α Λ Λ Ι Τ Ε Χ Ν Ω Ν ARTISTS’ BIOGRAPHIES

Κώστας Βαρώτσος 1955 Ο Κώστας Βαρώτσος γεννήθηκε στην Αθήνα 1976 Aκαδημία Καλών Τεχνών, Ρώμη, Ιταλία 1977 Αρχιτεκτονική Σχολή, Πεσκάρα, Ιταλία 1990-1991 Υποτροφία Fulbright, Νέα Υόρκη, ΗΠΑ 1999 Καθηγητής στην Πολυτεχνική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης στο τμήμα Αρχιτεκτόνων 2000 Μέλος της Ακαδημίας Engelberg, Ελβετία 2004 Απονομή της τιμητικής διάκρισης Cavaliere dell’Ordine della Stella Solidarietà Italiana από τον Πρόεδρο της Ιταλικής Δημοκρατίας 2004 Βραβείο από το The Year in Review για το έργο «Συγκοινωνούντα Δοχεία», Παλμ Μπιτς, Φλόριντα, ΗΠΑ

2004-2005 Βραβείο Street Trend για το έργο «Άτιτλο», 2001, Μπούτσμπεργκ, Ελβετία 2007 Βραβείο Segno D’Oro, Ιταλία 2011 Αριστείο για το έργο «Tension-Energy» από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Ελλάδα 2014 Καλύτερο έργο στο δημόσιο χώρο, SRF3, για το έργο «Tension-Energy», Eλβετία 2017 Απονομή Παράσημου του Ταξιάρχη του Τάγματος της Τιμής από τον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας

Μπάμπης Βενετόπουλος Στα ερευνητικά του ενδιαφέροντα περιλαμβάνονται το ψηφιακό βίντεο, το 3D modeling and animation, οι διαδραστικές εγκαταστάσεις, οι 3D εκτυπώσεις, το στερεοσκοπικό βίντεο και η εικονική πραγματικότητα. Σπούδασε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και ολοκλήρωσε το μεταπτυχιακό του στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας. Συμμετείχε σε πολλές εκθέσεις και φεστιβάλ στην Ελλάδα και το εξωτερικό, δημιούργησε βίντεο για θεατρικές παραστάσεις και εργάστηκε ως διευθυντής παραγωγής, και καλλιτεχνικός διευθυντής σε έργα animation και οπτικοακουστικές παραγωγές. Βραβεύτηκε στο διεθνές φεστιβάλ ANIMAMUNDI το 2002. Είναι ιδρυτικό μέλος της Minotaur Digital

rian. She studied painting at the School of Fine Arts of the Aristotle University of Thessaloniki (1995-2000). Awarded the postgraduate degree (DEA) from the Faculty of Fine Arts (2001-2003, Excellent) and from the Faculty of Geography and History, University of Barcelona (UB) (2003-2005, Excellent). She holds a PhD in Art History from the same University in the first class with commendation (Excellent Cum Laude). PhD thesis: The Archive and the Photographic Typologies. From the New Objectivity to the New Generation of Photographers in Germany: 1920-2009. Supervisor: Professor Anna Maria Guasch Ferrer (2006-2011). In 2012, she was awarded an ‘Exceptional Doctorate Prize’ (Premio Extraordinario de Doctorado) from the University of Barcelona for her doctoral thesis and for the academic year 2010-2011. She is associate researcher of the Group Global Art Archive (GAA) at the University of Barcelona, also a member of AICA-Hellas and of the Association of Greek Art Historians (EEIT). She held in 2017 the personal exhibition «Connections» at Dépôt Art Gallery in Athens (curator: Emmanuel Mavrommatis) and has taken part in a multiplicity of group exhibitions in Athens, Thessaloniki and Barcelona. She has to her credit many research papers and articles, which have appeared in Spanish, English and Greek publications in specialist art journals. She has also taken part in a large number of seminars at the Museum of Contemporary Art of Barcelona (MACBA), at the Complutense University of Madrid, at the University of Barcelona (UB).

Niki Gulema Niki Gulema was born in Alexandroupolis in 1988. She studied at the Athens School of Fine Arts (BA 2009–2015) and she holds a degree in Interior Architecture, Decorative Arts and Design from the Technological Educational Institute of Athens (2007– 2009). She has worked for NEON organization as an artist’s assistance for Michael Landy’s project “Breaking News Athens”, 2017. Today she works for the Eth119

Β Ι Ο Γ ΡΑΦ Ι Κ Α Κ Α Λ Λ Ι Τ Ε Χ Ν Ω Ν ARTISTS’ BIOGRAPHIES

Arts, εταιρείας παραγωγής 3D animation, και Eπίκουρος καθηγητής στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Θεσσαλονίκης.

Πάκυ Βλασσοπούλου H Πάκυ Βλασσοπούλου (γεν. 1985, Αθήνα) σπούδασε Καλές Τέχνες στα Ιωάννινα και την Αθήνα. Τα έργα της κατά κανόνα απαντούν στο χωρικό και χρονικό πλαίσιο μέσα στο οποίο δημιουργούνται και εκθέτονται. Δημιουργεί περιβάλλοντα που ενεργοποιούν το θεατή είτε σωματικά είτε νοητικά, ρίχνοντάς τον -συνήθως αμήχανο-, μπροστά σε μια σκηνογραφία ελλιπή ή περίσσια. Συχνά στα έργα της υπάρχει η αίσθηση ότι κάποια πράξη έχει προηγηθεί ή πρόκειται να συμβεί, ενώ ταυτόχρονα εντάσσει σκηνοθετημένες δράσεις, με αναφορά στα Happenings. Έχει κάνει τρεις ατομικές εκθέσεις στα Raum für Kunst, Κολωνία, 2017, Enterprise projects, Αθήνα 2016, Nevan Contempo gallery, Πράγα, 2016. Ταυτόχρονα έχει συμμετάσχει σε διάφορες ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό μεταξύ των οποίων: New Museum, New York και Ίδρυμα ΔEΣΤΕ, Μουσείο Μπενάκη, Αθήνα, 2016, School of the Museum of Fine Arts, Βοστώνη, 2014, Ίδρυμα NEON και Whitechapel gallery, Γεννάδιος Βιβλιοθήκη/Αμερικάνικη Σχολή Κλασσικών Σπουδών, Αθήνα, 2014.

Βαγγέλης Γκόκας O Βαγγέλης Γκόκας γεννήθηκε το 1969 στην Κόρινθο. Σπούδασε στη Σχολή Καλών Τεχνών του Α.Π.Θ. (1988-1994), στη Σχολή Καλών Τεχνών της Βαρκελώνης και ολοκλήρωσε τις μεταπτυχιακές του σπουδές στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας το 2007. Απέσπασε υποτροφία της Ισπανικής κυβέρνησης για διδακτορικές σπουδές και την υποτροφία του Ι.Κ.Υ για μεταπτυχιακές σπουδές. Έχει παρουσιάσει τη δουλειά του σε επτά ατομικές εκθέσεις (Elika Gallery, γκαλερί Tint, Batagianni Gallery, Stigma) και ομαδικές εκθέσεις (Πινακοθήκη Κοσσόβου 2012, Μπιενάλε της Αθήνας 2011, ΕΜΣΤ, Μουσείο Μπενάκη, κλπ). Έργα του βρίσκονται σε σημαντικές δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές, μεταξύ άλλων, του Van Abbe Museum στο Αϊντχόβεν. Από 120

nological Museum of Thrace. She has exhibited in group shows, including: “Found & Lost”, Float gallery, Athens 2017, “ROOMS 2017”, Kappatos Gallery – St. George Lycabettus Hotel, curated by Christopher Marinos, Athens 2017, “Heatwave”, Megaron Pantheon, curated by 3 137, Athens 2016, “e–POP Vol.6”, Six d.o.g.s. Project Space, Athens 2013, “Dismembered Body”, Ekfrasi–Yianna Grammatopoulou Gallery, curated by Thanasis Moutsopoulos, Athens 2013, “ImagiNation”, Action Field Kodra, curated by Manolis Babousis, Thessaloniki 2012, “Art For All”, Megaro Gyzi, Santorini, 2012. In 2017 she presented the solo show “To the Lighthouse”, curated by Antonios Bogadakis, at the Lighthouse of Alexandroupolis.

Giorgos Gyparakis Giorgos Gyparakis (b. 1962) lives and works in Athens. He studied sculpture at the School of Fine Arts, Aristotelion University of Thessaloniki, and graphic design at Vakalo, School for Applied Arts in Athens. He received a three-year post-graduate artistic research scholarship from the State Scholarship Foundation while in the Athens School of Fine Arts. He has presented 7 solo exhibitions and has participated in more than 100 group shows in Greece and abroad. He has designed sets and costumes for various films, theatre projects and performances. Gyparakis’s work can be found in private and public collections. He is Associate Professor of Visual Arts at the School of Architecture of the National Technical University of Athens. www.gyparakis.com

George Hadjimichalis George Hadjimichalis was born in Athens in 1954. His first solo show took place in Ashantour Bacharian’s Gallery Ora in 1977, and he has been exhibiting regularly ever since. In 2001, the National Museum of Contemporary Art held a large exhibition, “George Hadjimichalis, Works 1985 – 2000,” and a show entitled “George Hadjimichalis, ‘Seven Works’ (1990–2000)” was organized in 2002 by MoMA/PSI

Β Ι Ο Γ ΡΑΦ Ι Κ Α Κ Α Λ Λ Ι Τ Ε Χ Ν Ω Ν ARTISTS’ BIOGRAPHIES

το 2011 είναι Αναπληρωτής Kαθηγητής στη Σχολή Πλαστικών Τεχνών Ιωαννίνων.

Νίκη Γκουλέμα Η Νίκη Γκουλέμα γεννήθηκε στην Αλεξανδρούπολη το 1988. Σπούδασε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών Αθηνών, στο Δ’ Εργαστήριο Ζωγραφικής (2009–2015) και στο ΤΕΙ Αθήνας, στο Τμήμα Εσωτερικής Αρχιτεκτονικής, Διακόσμησης και Σχεδιασμού Αντικειμένων (2007–2009). Έχει συνεργαστεί με τον οργανισμό ΝΕΟΝ ως μέλος της εικαστικής ομάδας του Michael Landy («Breaking News Athens», 2017), καθώς και με το Εθνολογικό Μουσείο Θράκης, όπου σήμερα εργάζεται. Έχει συμμετάσχει σε ομαδικές εκθέσεις, μεταξύ άλλων στις: «Found & Lost», Float Gallery, Αθήνα, 2017, «ROOMS 2017», St. George Lycabettus και Αίθουσα τέχνης Καππάτος, επιμ. Χριστόφορος Μαρίνος, Αθήνα, 2016, «Heatwave», Μέγαρο Πάνθεον, επιμ. 3 137, Αθήνα 2016, «e–POP Vol.6», Project Space του six d.o.g.s., Αθήνα 2013, «Σώμα διαμελισμένο», Αίθουσα τέχνης Έκφραση, επιμ. Θανάσης Μουτσόπουλος, Αθήνα 2013, «ImagiNation», Πεδίο Δράσης Κόδρα, επιμ. Μανώλης Μπαμπούσης, Θεσσαλονίκη 2012, «Art for all», Μέγαρο Γκύζη, Σαντορίνη 2012. Το 2017, σε επιμέλεια του Αντώνη Μπογαδάκη, παρουσίασε στον Φάρο Αλεξανδρούπολης το ατομικό πρότζεκτ «Στο Φάρο».

Ειρήνη Γρηγοριάδου Η Ειρήνη Γρηγοριάδου γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1976. Είναι εικαστική δημιουργός και ιστορικός της τέχνης. Σπούδασε ζωγραφική στην Σχολή Καλών Τεχνών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (1995-2000). Απέκτησε το Μεταπτυχιακό Δίπλωμα (DEA) στη Σχολή Καλών Τεχνών (2001-2003, βαθμός ΄Αριστα) και στη Σχολή Γεωγραφίας και Ιστορίας του Πανεπιστημίου Βαρκελώνης (2003-2005, βαθμός ΄Αριστα). Κατέχει Διδακτορικό Δίπλωμα στην Ιστορία Τέχνης του ίδιου Πανεπιστημίου με βαθμό Άριστα μετ’ επαίνου (Excellent Cum Laude). Ο τίτλος της διατριβής της: Το Αρχείο και οι Φωτογραφικές Τυπολογίες. Από την Νέα Αντικειμενι-

in New York. In 2005, he represented Greece at the Venice Biennale. George Hadjimichalis has taken part in many important exhibitions, to name a few: DOCUMENTA 9, in 1992 in Kassel, Centre Régional d’ Art Contemporain of Bretania, 1992, “The Theoretical Object”, 1993, Schirn Kunsthalle, “G. Tsarouchis, S. Antonakos, G. Hadjimichalis,” Frankfurt 2001, “The Factory, Conversation? Recent Acquisitions of the Van Abbemuseum,” Athens, 2002, National Museum of Contemporary Art, “Intercivilizations,” Athens 2004, European Art Projects, “Ideal City–Invisible Cities,” Zamość, Poland, June – August 2006 and Potsdam, Germany 2006, Museum Serralves, “The Decade of the 80s, A Topology”, Porto, Portugal 2007.

George Harvalias Born in Athens in 1956. He studied at the Athens School of Fine Arts under professor D. Kokkinidis (1976–1983). He is Professor at the Athens School of Fine Arts and was the school’s Rector from 2010– 2014. Solo exhibitions: Batagianni Gallery-Michael Cacoyannis Foundation, Athens 2009, AD Gallery, Athens 2005, ARTIO Gallery, Athens 2003, 1999, 1995, 1993, Eleni Koroneou Gallery, Athens 1991, POLYPLANO Art Gallery, Athens 1985. Group exhibitions (selection): Athens Cultural Capital of Europe, Athens 1985, 2nd Biennale of Young Artists of the European Mediterranean, 1986, “Antipodes, Young Greek Artists,” Museum of Contemporary Art, Melbourne 1987, 16th Biennale of Alexandria, 1987, “Kunst-Europa,” Staatlichen Kunsthalle, Berlin 1991, “Pro Patria,” House of Cyprus, Athens 1995, “Greek Realities,” Stiftung Neue Kultur – Galerie im Marstall, Berlin 1996, “Greek Realities,” Kunsthalle Brandts Klaedefabrik – Odense, Denmark 1997, Montrouge–Athènes, 42e Salon d’Art Contemporain, France 1997, “Outbreaks of Gaze,” Visual Center of Larissa 1997, Alexandria Biennale, Egypt, 1997, Macedonian Museum of Contemporary Art, Thessaloniki 1998, “In the Countryside,” Leoni121

Β Ι Ο Γ ΡΑΦ Ι Κ Α Κ Α Λ Λ Ι Τ Ε Χ Ν Ω Ν ARTISTS’ BIOGRAPHIES

κότητα στις Νέες Γενιές Φωτογράφων στην Γερμανία: 1920-2009. Επιβλέπων καθηγήτρια: Prof. Anna Maria Guasch Ferrer (2006-2011). Το 2012 της χορηγήθηκε το «Εξαιρετικό Βραβείο Διδακτορικού Διπλώματος», (Premio Extraordinario de Doctorado) για την Διδακτορική της Διατριβή και για το ακαδημαϊκό έτος 2010-2011 από το Πανεπιστήμιο της Βαρκελώνης. Είναι μέλος της ερευνητικής ομάδας Global Art Archive (GAA) του Πανεπιστημίου της Βαρκελώνης, επίσης της AICA-Hellas και της Εταιρίας των Ελλήνων Ιστορικών Τέχνης (EEIT). Πραγματοποίησε την ατομική έκθεση «Συνδέσεις» στην Αθήνα, στην Dépôt Art Gallery, το 2017 (σε επιμέλεια Εμμ. Μαυρομμάτη) και έχει μια πλειάδα συμμετοχών σε ομαδικές εκθέσεις, στην Αθήνα, στην Θεσσαλονίκη και στην Βαρκελώνη. Έχει στο ενεργητικό της πολλές ερευνητικές δημοσιεύσεις, σε εξειδικευμένα εικαστικά περιοδικά ισπανικών, αγγλικών και ελληνικών εκδόσεων. Έχει συμμετάσχει επίσης σε αρκετά σεμινάρια, όπως στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Βαρκελώνης (MACBA), στο Πανεπιστήμιο Complutense της Μαδρίτης, στο Πανεπιστήμιο της Βαρκελώνης (UB).

Γιώργος Γυπαράκης Ο Γιώργος Γυπαράκης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1962. Σπούδασε γλυπτική στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και γραφιστική στη Σχολή Βακαλό. Επί τρία έτη υπήρξε υπότροφος του ΙΚΥ για εκπόνηση καλλιτεχνικού έργου στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας. Έχει πραγματοποιήσει 7 ατομικές εκθέσεις, ενώ έχει συμμετάσχει σε περισσότερες από 100 ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Έχει σχεδιάσει σκηνικά και κοστούμια για ταινίες, θεατρικές παραστάσεις και performance. Έργα του βρίσκονται σε δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Είναι αναπληρωτής καθηγητής στην Αρχιτεκτονική Σχολή του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου. www.gyparakis.com

122

das Beltsios Collection, 2006, “In the Labyrinths of Winds,” Guernica, Spain, 2007, “Land,” Macedonian Museum of Contemporary Art, Benaki Museum, Athens 2007, Museum of Contemporary Art, Thessaloniki 2008, “Art Policy,” National Museum of Contemporary Art, Athens 2010, “New Acquisitions,” National Gallery, Athens 2012, “ReCulture,” Patras 2013, CAMP, Athens 2013, Macedonian Museum of Contemporary Art, Thessaloniki 2013, IFA Donopoulos, Thessaloniki 2012, Municipal Art Gallery, Kalamata 2013, “Agora,” Athens Biennale 2013, IFA Donopoulos, Thessaloniki 2014, “Teachers – Students,” National Gallery, Sifnos Annexe, 2014, Tinos 2014, Art Athina 2014.

Ersi Hatziargyrou Ersi Hatziargyrou was born in Athens in 1951. She studied painting at the École Nationale Supérieure des Beaux-Arts in Paris (1976-1982) while, in parallel, she attended lessons on the use of stained glass (vitrail) at the École des Arts et Métiers. She has participated in over 40 exhibitions since 1979 when she was living in Paris. She has represented Greece in various Biennials, in Turin 1985, in Venice 2001, in Buenos Aires 2002 (invited by the Buenos Aires Museum of Modern Art), and in Seville 2005. She started her career with painting; later on she became more interested in producing installations. Since she returned to Greece she has been greatly inspired by Lavrion, its history and landscape which she references through the use of geometrical and kinetic forms as well as choice of materials, among others. She has written articles for various journals on art and its social role. She lives and works in Greece.

Nikos Kanarelis Nikos Kanarelis born in Athens, Greece in 1975. He studied painting at the Athens School of Fine Arts (studio of Yiannis Psychopedis) and in 2010 he received his MA diploma from the same School. He has had five solo exhibitions (gallerie Loraini Aliman-

Β Ι Ο Γ ΡΑΦ Ι Κ Α Κ Α Λ Λ Ι Τ Ε Χ Ν Ω Ν ARTISTS’ BIOGRAPHIES

Γιώργος Διβάρης

Ο Γιώργος Διβάρης γεννήθηκε στο Σάο Πάολο της Βραζιλίας το 1956. Σπούδασε ζωγραφική στην ΑΣΚΤ στο 5ο εργαστήριο Ζωγραφικής με καθηγητή τον Νίκο Κεσσανλή, από το 1984 έως το 1989. Συνέχισε τις σπουδές του για ένα έτος σε μεταπτυχιακό επίπεδο στη Φιλοσοφική Σχολή του Α.Π.Θ. Είναι εικαστικός καλλιτέχνης, Καθηγητής Ζωγραφικής και Πρόεδρος του Τμήματος Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών της Σχολής Καλών Τεχνών του ΑΠΘ. Επίσης είναι μέλος του Δ.Σ. του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης. Τα έργα του, με έντονο το εννοιολογικό στοιχείο έχουν την μορφή επιτοίχιων κατασκευών ή εγκαταστάσεων με συνδυασμό πολλών μέσων, τεχνικών και υλικών. Έχει παρουσιάσει έργα του σε επτά ατομικές εκθέσεις, στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη καθώς και σε πολλές ομαδικές σε διάφορες πόλεις στην Ελλάδα. Έργα του υπάρχουν στην Εθνική Πινακοθήκη και σε διάφορες δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές.

Γιάννης Ζιώγας Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1962. Έχει πραγματοποιήσει 22 ατομικές εκθέσεις και έχει συμμετάσχει σε πολλές ομαδικές στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Πραγματοποίησε residencies στη Νέα Υόρκη και έχει διδάξει ως επισκέπτης καλλιτέχνης σε Πανεπιστήμια στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Για το έργο του έχουν γραφτεί κριτικές στον ελληνικό και διεθνή τύπο (The New York Times, Artnews, Sculpture, Giornalle dell’ Αrte). Είναι Αναπληρωτής Καθηγητής (Ζωγραφική) στο Τμήμα Εικαστικών Τεχνών του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας, Φλώρινα. Σπούδασε Μαθηματικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών ενώ κατέχει το Master of Fine Arts από τη School of Visual Arts της Νέας Υόρκης (1991). Είναι διδάκτορας του Πανεπιστημίου Αιγαίου (2013). Έχει γράψει κείμενα για τη θεωρία της τέχνης καθώς και τα βιβλία: Ο βυζαντινός Μάλεβιτς, Ο Ταρκόφσκι στη Χαλκίδα, Όψεις Λογοκρισίας (συλλογικός τόμος), Το Ημερολόγιο ενός ΠΔ/407, Απαγορεύεται! Εικαστική Λογοκρισία στην Ελλάδα (1949–2016). Από το 2007 διοργανώνει την καλλιτεχνική διαδικασία Εικαστική

tiri, Elika gallery), and since 2000 has participated in many group exhibitions in Greece and abroad. Kanarelis’s work can be found in private and public collections

Chrysanthi Koumianaki Chrysanthi Koumianaki (b. 1985, Herakleion) studied Fine Arts in Ioannina and London. Her practice investigates the idea of translation, creating symbolic systems, codings and alphabets focusing on non-verbal communication. She reconsiders and manipulates rules and methods of global visual language, creating new narratives which reflect upon different times. Her main body of work are installations combining different media such as prints, ephemeral drawings, video, sound and metal constructions. Her work has been exhibited in solo and group exhibitions in institutions, museums and galleries including: Kadist, Paris 2017; Danske Grafikeres Hus, Copenhagen 2017; Benaki Museum, Athens 2016; DESTE Foundation, 2016; State of Concept, Athens 2016; Thessaloniki Biennale of Contemporary Art , 2015; Athens Biennale, 2013; EMST, Athens 2013.

Anna Lascari Anna Lascari lives and works in Athens. She studied at the Athens School of Fine Arts, holds a Master’s in Fine Arts from the Pratt Institute in Brooklyn, New York and studied Video, Web Design and Flash Animation at the New School in New York City. Her work has been presented at various solo and group exhibitions internationally including: “Visual Dialogues,” Syntagma Square Metro Station, Athens 2010, a.antonopoulou art, Athens 2010, 2013, 2017, “The Garden of Eden,” Palais de Tokyo, Paris 2012, “NEIGHBORHOOD X.0.ARTUP,” Goethe Institute, Ankara 2012, “Neue Klarheit, vkunst”, Frankfurt 2012, Macedonian Museum of Contemporary Art, Thessaloniki 2013, “… to delay”, Nicosia Municipal 123

Β Ι Ο Γ ΡΑΦ Ι Κ Α Κ Α Λ Λ Ι Τ Ε Χ Ν Ω Ν ARTISTS’ BIOGRAPHIES

Πορεία προς τις Πρέσπες. www.yannisziogas.com

Θόδωρος, γλύπτης

(Συνοπτικό αυτό-βιογραφικό) Γεννήθηκα στις 25 Ιουνίου 1931 στο Αγρίνιο. Η πορεία μου στην Τέχνη ξεκινάει, πριν τον πόλεμο του ’40, με τις πρώτες εγγραφές της μνήμης, από τα παιγνίδια που κατασκεύαζα σε διάφορα υλικά –πηλό, ξύλα, σύρματα και άλλα– ενώ διέλυα όσα έτοιμα παιγνίδια μου δώριζαν, για να δω πώς ήταν κατασκευασμένα. Αυτή η «περιέργεια» αποτέλεσε την αφετηρία για την περιπέτειά μου στη Γλυπτική… Εκείνος ο παιδικός «παράδεισος» διεκόπη απότομα με τον πόλεμο, την κατοχή, τον εμφύλιο, που χάραξαν βαθιά μέσα μου τραυματικά βιώματα τα οποία τροφοδότησαν αργότερα το έργο μου. Αρχές του ’50 ξεκινούν οι σπουδές στην ΑΣΚΤ Αθηνών και ακολούθησαν σπουδές στο Παρίσι. Εκεί έμεινα από το 1959 μέχρι το 1974 δημιουργώντας σειρά έργων, όπως οι «Πύλες», τα «Δελφικά». Παράλληλα συμμετείχα σε εκθέσεις και ζυμώσεις της Τέχνης με ποικίλες έρευνες και συζητήσεις. Άλλο σημαντικό γεγονός που καθόρισε την πορεία του έργου μου ήταν η βάρβαρη και χυδαία επικράτηση της χούντας το 1967, με συνέπεια τη δομική ανατροπή των κωδίκων επικοινωνίας του έργου τέχνης. (βλ. «Μανιφέστο,Οκτ.1970» και σειρά «Χειρισμοί»). Η περιπέτεια της πορείας στην Τέχνη ακολούθησε διαδρομές στην Ιταλία, Βέλγιο, Ολλανδία, Πορτογαλία, Νότιο Κορέα κ.α., και στο Άσπεν, ΗΠΑ με τη συμμετοχή στην International Design Conference το 1973. Το 1980 εκλέγομαι Καθηγητής Πλαστικής στη Σχολή Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ. Καθώς εννοώ και διερευνώ την Τέχνη ως επικοινωνία και τη Γλυπτική ως διαχρονική Τέχνη του δημόσιου χώρου, στην εποχή της εφήμερης οπτικοακουστικής επικοινωνίας και της “ατομικής ελευθερίας έκφρασης”, ο «λόγος» μου ήταν ενίοτε α-νόητος…

124

Arts Center, Nicosia 2014, “CAPTURE ALL, TRANSMEDIALE,” Berlin 2015, “I Bienal del Sur: Pueblos en Resistencia,” Caracas, Venezuela 2016, “PIIGS | (IM) MATERIAL GESTURES,” Fondazione Sandretto Re Reaudengo, Turin, Italy 2016, Athens Report (athensreport.org) interactive web platform (on going)

Apostolos Loufopoulos He works with sound and digital media and is interested in the sound of the natural world and its potential for musical exploration. He studied music at the Ionian University, Greece (Music Degree) and at City University, London (PhD in Music). His main musical interests include the composition of electroacoustic music and research on the manipulation of sound via electronic means, but also the inter–contextual approach to music and the convergence between musical genres. His music has been performed internationally in renown festivals of contemporary music and has received a number of awards at international competitions such as Ars Electronica. He is appointed Assistant Professor at the Ionian University, Department of AudioVisual Arts, Corfu, Greece. In academic research, he has worked on important projects regarding the creative study on environmental sound (post–doctoral research). Founding member of Greek Union of Composers of Electroacoustic Music and the Greek Society for Acoustic Ecology.

Maria Louizou Maria Louizou matriculated in 2012 at the Athens School of Fine Arts, with the distinction of being in the eighth place. She studied sculpture with professor Yorgos Lappas until 2016, completing her studies with professor Aphrodite Liti in 2017. Before she had even completed her studies in Greece, specifically in June 2018, she was proposed by the French artist Eliz-

Β Ι Ο Γ ΡΑΦ Ι Κ Α Κ Α Λ Λ Ι Τ Ε Χ Ν Ω Ν ARTISTS’ BIOGRAPHIES

Νίκος Καναρέλης Ο Νίκος Καναρέλης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1975. Από το 1998 ως το 2004 σπούδασε ζωγραφική στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας και από το 2008 έως το 2010 συνέχισε τις σπουδές του στο Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Εικαστικών Τεχνών της ίδιας Σχολής. Έχει πραγματοποιήσει πέντε ατομικές εκθέσεις (γκαλερί Loraini Alimantiri και Εlika gallery), ενώ από το 2000 έως και σήμερα έχει συμμετάσχει σε πολλές ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Έργα του βρίσκονται σε ιδιωτικές και δημόσιες συλλογές.

Χρυσάνθη Κουμιανάκη Η Χρυσάνθη Κουμιανάκη (γεν. 1985, Ηράκλειο) σπούδασε Καλές Τέχνες στα Ιωάννινα και το Λονδίνο. Η πρακτική της διερευνά την ιδέα της μετάφρασης, δημιουργώντας συμβολικά συστήματα, κωδικοποιήσεις, αλφάβητα που εστιάζουν σε μία μη λεκτική επικοινωνία. Αναθεωρεί και χειρίζεται κανόνες και μεθόδους μιας παγκόσμιας οπτικής γλώσσας, δημιουργώντας νέες αφηγήσεις που αντικατοπτρίζουν διαφορετικούς χρόνους. Το κύριο έργο της είναι οι εγκαταστάσεις που συνδυάζουν διάφορα μέσα όπως εκτυπώσεις, εφήμερα σχέδια, βίντεο, ήχο και μεταλλικές κατασκευές. Το έργο της έχει παρουσιαστεί σε ατομικές και ομαδικές εκθέσεις σε ιδρύματα, μουσεία και γκαλερί, όπως στα: Kadist, Παρίσι 2017, Μουσείο Μπενάκη, Αθήνα 2016, Ίδρυμα ΔΕΣΤΕ, Αθήνα 2016, Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης 2015, Μπιενάλε της Αθήνας 2013 και ΕΜΣΤ, Αθήνα 2013.

Κωστής Εικαστικός καλλιτέχνης και ποιητής. Πανεπιστημιακές σπουδές στην Αθήνα και το Παρίσι. Το 1969 δημοσιεύεται το πρώτο του collage και πραγματοποιεί την πρώτη του έκθεση με γλυπτά από μολύβι. Οργανώνει στην Αθήνα δύο περιοδικά λόγου & τέχνης, τον Λωτό 1968-1972 και την Πράξη 1972. Το πρώτο του βιβλίο ποίησης κυκλοφορεί τον Φεβρουάριο του 1974 στην Αθήνα. Από το 1970 έως σήμερα δημοσιεύει σε πολλά περιοδικά σχέ-

abeth Ballet and the art historian Catherine Strasser for the postgraduate course of the Art Décoratif School, by which she was unanimously accepted. She has also studied Monody and Composition in Music (2004 – 2011). During the two years when she was living in Paris, she received awards for her skills in forming and directing groups of English–speakers in performances, for which she also won distinction in competitions. In 2017, she was proposed by the art theorist Mark Thebeault as art editor of new films. She has taken part in a number of exhibitions and cinema happenings in Greece and France.

Kelly Mendrinou Kelly Mendrinou was born in Athens and studied at the Athens School of Fine Arts. She continued with postgraduate studies in the Philosophy of Art at the Sorbonne in Paris, while attending the classes of Leonardo Cremonini at the École des Beaux Arts. Since then Mendrinou shares her time between Paris and Athens. She has presented her work at solo shows in Paris, Athens, London, Thessaloniki, and in numerous group shows in Greece and abroad. Her more recent exhibitions include the group show of Cremonini’s Greek students at the Italian Institute in Athens in 2016 and her solo exhibition at the SG Art Gallery, Athens, 2017.

Maro Michalakakos Maro Michalakakos was born in Athens (1967), where she lives and works. She studied Fine Arts in France (École Nationale Supérieure d’Arts, Paris-Cergy) and Germany (Hohschule für Bildende Kunst, Braunschweig) and her work has been widely exhibited in Europe, Turkey and the USA. She works with figures and themes that are always in a state of tension: men and women; the protective domestic interior and painful intimacy; love and submission; the bond and the shackle. She uses the principles of figurative allusion woven in family 125

Β Ι Ο Γ ΡΑΦ Ι Κ Α Κ Α Λ Λ Ι Τ Ε Χ Ν Ω Ν ARTISTS’ BIOGRAPHIES

δια, ποιήματα, πεζά και δοκίμια. Δουλεύοντας στο synthi 100, δημιούργησε το ηχητικό υπόστρωμα της κινηματογραφικής του ταινίας Saga of a city, 1976. Από το 1976 αρχίζει μεικτά έργα οπτικής ποίησης. Πρώτο δρώμενο (performance) σε αίθουσα τέχνης στην Αθήνα το 1975. Από το 1986 το φαινόμενο του κεραυνού είναι στο επίκεντρο της έρευνάς του. Έχει πραγματοποιήσει 26 ατομικές εκθέσεις σε αίθουσες τέχνης και Μουσεία στην Ευρώπη και έχει πάρει μέρος σε πάνω από 100 διεθνείς ομαδικές εκθέσεις όπως και σε πολλά συνέδρια/συμπόσια Τέχνης Τεχνολογίας και Ποίησης και Νέων Τεχνολογιών. Έργα του βρίσκονται σε Μουσεία και ιδιωτικές συλλογές στην Ελλάδα, στην Γαλλία, στο Βέλγιο, την Γερμανία κι αλλού. Είναι μέλος του: ΕΕΤΕ, ΟΣΔΕΕΤΕ και του ΚΣΥΜΕ. www.costis.eu

Άννα Λάσκαρη Η Άννα Λάσκαρη ζει και εργάζεται στην Αθήνα. Σπούδασε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών στην Αθήνα, πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές στο Pratt Institute στο Brooklyn της Νέας Υόρκης και παρακολούθησε μαθήματα Video, Web design και Flash Αnimation στο New School της Νέας Υόρκης. Η δουλειά της έχει παρουσιαστεί σε ομαδικές και ατομικές εκθέσεις, μεταξύ άλλων: «Εικαστικοί Διάλογοι», σταθμός μετρό πλατεία Συντάγματος, Αθήνα 2010, a.antonopoulou art, Αθήνα 2010, 2013, 2017, «The Garden of Eden», Palais de Tokyo, Παρίσι 2012, «NEIGHBORHOOD X.0.ARTUP», Ινστιτούτο Γκαίτε, Άγκυρα 2012, «Neue Klarheit, vkunst», Φρανκφούρτη 2012, Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Θεσσαλονίκη 2013. «…do delay», Δημοτικό Κέντρο Τεχνών Λευκωσίας, Λευκωσία 2014, «CAPTURE ALL, TRANSMEDIALE», Βερολίνο 2015, «I Bienal del Sur: Pueblos en Resistencia», Καράκας, Βενεζουέλα 2016, «PIIGS | (IM)MATERIAL GESTURES», Fondazione Sandretto Re Rebaudengo, Τορίνο, Ιταλία 2016, Athens Report (athensreport.org) διαδραστική διαδικτυακή πλατφόρμα (2014–)

Μαρία Λουίζου 126

memories, cultural references and erotic images: no description, no frontal statement, and even less so slogans. Her artistic universe is on the edge of dreams, with an apparent calm intentionally positioned midway between reality and imagination. Maro Michalakakos’s works have been purchased by FNAC (Fonds Nationale d’art Contemporain, France) as well as by various private collectors and Institutions such as the Istanbul Modern. Selected Shows: “Doors of Perception”, Galeri Nev, Turkey 2017, “Flying Over the Abyss,” Neon: Athens Conservatoire, Greece 2016, “Till it’s gone, an exhibition on Nature and Sustainability,” Istanbul Modern, Turkey 2016, “Matières à Rêver,” Château des Adhémar, Montélimar, France 2016, “Motopoétique,” MAC-Lyon, France 2014, “Heart of Darkness,” Neon: The Athens Festival, Greece 2012, “The King, Analix Forever”, Switzerland 2012, “I Would Prefer Not To,” Ileana Tounta Contemporary Art Center, Greece 2012, “Parallel Universe,” 511 Gallery, USA, 2010.

Kosmas Nikolaou Kosmas Nikolaou (b. 1984, Athens) lives and works in Athens. He has studied Fine Art and Architecture in Ioannina, Volos and Milan. His work navigates the traditional function and power of architecture, spatiality, memory, narration and non-verbal communication. His main interests are modernism, and the traces left behind by documents, archives and oral stories. Through combining different materials and qualities, he creates a new relationship between them and explores experimental techniques of display which stand somewhere between scenography, reality and fantasy. He has taken part in group shows in Greece, the Balkans and western Europe at a variety of museums, foundations and independent spaces. He has held two solo shows: one at the Rebecca Camhi Gallery in Athens and a second show at brauchbarkeit in Cologne. He has participated in residency programmes in Greece, Germany, Italy

Β Ι Ο Γ ΡΑΦ Ι Κ Α Κ Α Λ Λ Ι Τ Ε Χ Ν Ω Ν ARTISTS’ BIOGRAPHIES

Η Μαρία Λουίζου εισάγεται το 2012 στην ΑΣΚΤ της Αθήνας, αποσπώντας την διάκριση της 8ης θέσης. Παρακολουθεί γλυπτική με καθηγητή τον Γιώργο Λάππα, μέχρι το 2016, ολοκληρώνοντας τις σπουδές της, με την καθηγήτρια Αφροδίτη Λίτη, το 2017. Πριν ακόμη ολοκληρώσει τις σπουδές της στην Ελλάδα, συγκεκριμένα τον Ιούνιο του 2016, προτάθηκε από την Γαλλίδα καλλιτέχνιδα Elizabeth Ballet και την ιστορικό τέχνης Catherine Strasser για το Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα της Σχολής Art Décoratif από όπου κι έγινε παμψηφεί αποδεκτή. Έχει σπουδάσει επίσης Μονωδία και Σύνθεση της Μουσικής (2004–2011). Τα δύο χρόνια που έζησε στο Παρίσι, βραβεύθηκε για την ικανότητά της να συγκροτεί και να κατευθύνει ομάδες αλλόγλωσσων ατόμων σε performances, όπου και διακρίθηκε σε ανάλογους διαγωνισμούς. Τον Ιούνιο του 2017, προτάθηκε από τον θεωρητικό τέχνης Mark Thebeault, ως εικαστική επιμελήτρια νέων ταινιών. Έχει συμμετάσχει σε αρκετές εκθέσεις και κινηματογραφικά δρώμενα, στην Ελλάδα και στην Γαλλία.

Απόστολος Λουφόπουλος Το αντικείμενο της έρευνάς του είναι ο ήχος και τα ψηφιακά μέσα, και ενδιαφέρεται για τους ήχους του φυσικού κόσμου και τις δυνατότητές τους για μουσική εξερεύνηση. Σπούδασε μουσική στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο και στο City University, στο Λονδίνο (PhD στη μουσική). Τα κυρίως μουσικά του ενδιαφέροντα περιλαμβάνουν τη σύνθεση ηλεκτροακουστικής μουσικής και την έρευνα της διαχείρισης του ήχου με ηλεκτρονικά μέσα, αλλά και τη σύγκλιση μεταξύ των διαφορετικών μουσικών ειδών. Τα έργα του έχουν παρουσιαστεί διεθνώς σε γνωστά φεστιβάλ σύγχρονης μουσικής κι έχει βραβευθεί σε διάφορα διεθνή φεστιβάλ, όπως αυτό της Ars Electronica. Είναι Επίκουρος Καθηγητής στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο, Τμήμα Τεχνών, Ήχου και Εικόνας, στην Κέρκυρα. Στη μεταδιδακτορική του έρευνα έχει εργαστεί πάνω στη δημιουργική μελέτη του περιβαλλοντικού ήχου. Ιδρυτικό μέλος της Ελληνικής Ένωσης Συνθετών Ηλεκτροακουστικής Μουσικής

and Malta and at Ideas City, organised by the New Museum, New York.

Vally Nomidou Born in Thessaloniki, Greece, in 1959. She holds a B.A. from ASFA and a certificate of Advanced Studies in Painting from Saint Martin’s School of Art. She was a recipient of a scholarship for graduate studies from the Greek State Scholarship Foundation. She has had 8 solo shows, including: Cartasia Biennale d’ Arte Contemporanea in Lucca, Italy, Fizz Gallery, Medusa Art Gallery in Athens. She has participated in several group shows in Greece and other countries. The most recent are: “Action Field Kodra,” Thessaloniki, “Curtain,” Pafos, Cultural Capital of Europe, “The Right to Be Human,” State Museum of Contemporary Art, Thessaloniki, “Whispers,” State Museum of Contemporary Art, Thessaloniki & Museum of Contemporary Art, Crete, “Demosthenis Kokkinidis, The Teacher,” National Bank of Greece Cultural Foundation, Athens. Her work is found in the National Glyptotheque, Athens, the State Museum of Contemporary Art, Thessaloniki, and in important private collections. She is a founding member of Indoors group and of the extended Indoors+ group. Indoors exhibitions: “The National Garden,” installation, EMST, Athens, “Indoors Is Moving Out,” 2nd Biennale of Thessaloniki, “Indoors,” art event in an Athens apartment. Since 2014, she has been assistant professor at the School of Fine Arts, Aristotle University in Thessaloniki.

Thanasis Pallas Associate Professor for Visual Arts–Digital Ikon at the School of Visual and Applied Arts, Faculty of Fine Arts, Aristotle University Thessaloniki Artworks in private collections in Greece and Germany Publications on his work in newspapers and magazines in Greece and Germany 1981-1985 Graphic Arts at the School of Graphic 127

Β Ι Ο Γ ΡΑΦ Ι Κ Α Κ Α Λ Λ Ι Τ Ε Χ Ν Ω Ν ARTISTS’ BIOGRAPHIES

και της Ελληνικής Εταιρείας για την Ακουστική Οικολογία.

Κέλλυ Μενδρινού Η Κέλλυ Μενδρινού γεννήθηκε στην Αθήνα και σπούδασε στην ΑΣΚΤ. Συνέχισε στο Παρίσι με μεταπτυχιακές σπουδές στη φιλοσοφία της Τέχνης στη Σορβόννη, ενώ παράλληλα μαθήτευσε κοντά στον Leonardo Cremonini στην École des Beaux Arts. Έκτοτε ζει και εργάζεται τόσο στην Αθήνα όσο και στο Παρίσι, μοιράζοντας το χρόνο της ανάμεσα στις δύο πόλεις. Έχει πραγματοποιήσει ατομικές εκθέσεις στο Παρίσι, την Αθήνα, το Λονδίνο και τη Θεσσαλονίκη, ενώ έχει συμμετάσχει σε πολυάριθμες ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Οι πιο πρόσφατες εκθέσεις της είναι η ομαδική των Ελλήνων μαθητών του Cremonini στο Ιταλικό Ινστιτούτο στην Αθήνα το 2016 και η ατομική της στην γκαλερί SG, Αθήνα 2017.

Μάρω Μιχαλακάκου Η Μάρω Μιχαλακάκου γεννήθηκε το 1967 στην Αθήνα, όπου ζει και εργάζεται. Σπούδασε Καλές Τέχνες στην École Nationale Supérieure d’Arts de Paris-Cergy (Γαλλία) και την Hohschule für Bildende Kunst, Braunschweig (Γερμανία) και έχει συμμετάσχει σε πολλές ατομικές και ομαδικές εκθέσεις στην Ευρώπη, την Τουρκία και τις ΗΠΑ. Η δουλειά της, αινιγματική και πολυδιάστατη (γλυπτικές εγκαταστάσεις, ζωγραφική, σχέδια, ανάγλυφα σε βελούδο), «υφαίνεται» με οικογενειακές μνήμες και πολιτιστικές αναφορές και χαρακτηρίζεται από μια σπάνια εκλεπτυσμένη ωμότητα. Επιλέγει φιγούρες και θεματικές που βρίσκονται πάντα σε τεταμένη κατάσταση, όπως η προστασία του οικογενειακού περιβάλλοντος και η επίπονη οικειότητα, ο έρωτας και η υποταγή, ο σύνδεσμος και τα δεσμά. Το καλλιτεχνικό σύμπαν της βρίσκεται στην άκρη των ονείρων, με μια φαινομενική ηρεμία σκόπιμα τοποθετημένη ανάμεσα στην πραγματικότητα και τη φαντασία. Έργα της ανήκουν στη συλλογή FNAC της Γαλλίας (Fonds Nationale d’art Contemporain) καθώς και 128

Arts, TEI, Athens 1985-1990 Painting Diploma from the Fine Arts School of Thessaloniki AUTH, with D. Kontos 1991-1994 Sculpture Diploma from the School of Fine Arts, Hamburg, with Franz Erhard Walther 1994-1996 Master in Fine Arts with F.E.Walther, School of Fine Arts, Hamburg 1996-1999 Art History at the University of Hamburg

Nina Papaconstantinou Nina Papaconstantinou was born in 1968 in Athens, Greece. She studied Greek Literature in Athens and Visual Arts: Drawing in Camberwell College of Arts, London. In 2015 she was artist–in–residence at the Seeger Center for Hellenic Studies, Princeton University. She has presented her work in several personal and group exhibitions in Greece and abroad. Recent exhibitions include: “EMST at documenta 14, ANTIDORON–The EMST Collection,” Fridericianum, Kassel, “NP or the possibilities of a life,” Locus Athens, “Thread,” Kalfayan Galleries, “Where There is Sea There Are Pirates,” 3137, “Typo,” Kalfayan galleries, Athens (solo show), “Quieter in Every Phrase,” Galerie Martine Aboucaya, Paris (solo show), “My Dear Viscount,” Kalfayan galleries, Athens, Greece (solo show), “Drawing Time, Reading Time,” The Drawing Center, NYC, USA, “Instead of Writing,” EMST–National Museum of Contemporary Art, Athens, Greece (solo show), 1st Arezzo Biennial “Icastica: Glocal Women,” Arezzo, Italy, “Pen to Paper,” Athr gallery, Jeddah, Saudi Arabia, “La Plasticité du Langage,” Fondation Hippocrène, Paris, France, 2nd Athens Biennial “Heaven,” Athens, Greece, “Heart in Heart,” EMST–National Museum of Contemporary Art, Athens, Greece, “And Now?” State Museum of Contemporary Art, Thessaloniki, Greece, “Transexperiences, Greece,” 798 Space, Beijing, China, “In Present Tense,” EMST–National Museum of Contemporary Art, Athens, Greece. She is represented by Kalfayan Galleries Athens– Thessaloniki. www.ninapapaconstantinou.gr

Β Ι Ο Γ ΡΑΦ Ι Κ Α Κ Α Λ Λ Ι Τ Ε Χ Ν Ω Ν ARTISTS’ BIOGRAPHIES

σε πολλές συλλογές ιδιωτών και Ιδρυμάτων, όπως αυτή του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης της Κωνσταντινούπολης, Istanbul Modern. Επιλεγμένες εκθέσεις: «Doors of Perception», Γκαλερί Nev, Τουρκία, 2017, «Flying Over the Abyss», NΕΟΝ: Ωδείο Αθηνών, Ελλάδα, 2016, «Till it’s gone, an exhibition on Nature and Sustainability», Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης Κωνσταντινούπολης, Τουρκία, 2016, «Matières à Rêver», Château des Adhémar, Γαλλία, 2016, «Motopoétique», MAC-Lyon, Γαλλία, 2014, «Heart of Darkness», NΕΟΝ: Φεστιβάλ Αθηνών, Ελλάδα, 2012, «The King», Γκαλερί Analix Forever, Ελβετία, 2012, «I Would Prefer Not To», Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Ιλεάνα Τούντα, Ελλάδα, 2012, «Parallel Universe», Γκαλερί 511 (ΗΠΑ, 2010).

Βασίλης Μπαλάσκας Ο Βασίλης Μπαλάσκας (γεν. 1983, Θεσσαλονίκη) ζει και εργάζεται στο Λονδίνο και το Νότινχαμ. Είναι κάτοχος διδακτορικού τίτλου από το πρόγραμμα Critical Writing in Art & Design του Royal College of Art. Έργα του έχουν παρουσιαστεί διεθνώς, σε 120 ατομικές και ομαδικές εκθέσεις. Έχει υπάρξει υποψήφιος για διάφορα βραβεία, μεταξύ των οποίων το AUDI Art Award 2013 για τον πιο πρωτοπόρο νέο καλλιτέχνη. To 2012 εκπροσώπησε το Ηνωμένο Βασίλειο στην Πολιτιστική Ολυμπιάδα του Λονδίνου και στο Μάριμπορ, Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης, με το βίντεο Parthenon Rising (2010). Επιπλέον, από το 2012 είναι επιστημονικός επιμελητής του ακαδημαϊκού περιοδικού Leonardo Electronic Almanac, που εκδίδεται από τον οίκο του MIT Press. Τα τελευταία χρόνια έχει δώσει διαλέξεις για το καλλιτεχνικό και ακαδημαϊκό του έργο στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, στην Tate Liverpool, στην 11η Μπιενάλε της Sharjah, στο Germanisches Nationalmuseum, στο Πανεπιστήμιο Goldsmiths, στο κολλέγιο Central Saint Martins και στο Victoria & Albert Museum.

Κοσμάς Νικολάου Ο Κοσμάς Νικολάου (γεν. 1984, Αθήνα) σπούδασε Καλές Τέχνες και Αρχιτεκτονική στα Ιωάννινα,

Giorgos Papadatos He studied at the Fine Arts Academy in Rome. He lives and works in Athens. Main personal exhibitions: “The shape of orders to come,” (with Société Réaliste), Salon de Vortex, Athens 2013, “Corporate cities Ltd,” E31 gallery, Athens 2007, “Light unit factories,” Galleria Umberto di Marino, Naples 2002, “The master–list of dead media,” Palazzo delle Esposizioni, Rome 2000. He has participated in many group shows and in residency programs such as: Nordisk Kunstarsenter Dalsasen, Dale i Sunnfjord, Norway 2005, Centre International Couvent des Récollets, Paris 2003-2004. He is founding member of Lo and Behold since 2008. He has curated projects such as “After the rage,” Beton7, 2011 and “Public Domain” (with Artemis Potamianou), Stockholm–Geneva 2012-2014, “Housing as social agreement” (with Sofia Dona) 15th Venice Architecture Biennale, Venice 2016.

Nikos Papadopoulos Born in 1970. Lives and works in Athens. He has studied painting at the Athens School of Fine Arts (1998-2003). In 2010 he obtained a postgraduate degree in Fine Arts from the same institution. Since 2000 he is a member of the Filopappou group. In 2014 he received the award by the Onassis Cultural Foundation for the residency Accelerate@CERN, Geneva, Switzerland. Exhibitions: 8 personal exhibitions in Greece and Europe as well as participations in group shows as follows: “The Garden Sees,” curated by Anna Kafetsi, Athens Concert Hall, 2017, “A Certain Blue of the Sea,” curated by Sozita Goudouna, Ionian Parliament Corfu, 2017, “SWAB on Paper,” AD Gallery’s booth, Barcelona, 2016, “The Symptom Project 5,” curated by Thodoris Zafiropoulos, Amfissa, Greece, 2014, “Art Rotterdam”, AD Gallery’s booth, Rotterdam, 129

Β Ι Ο Γ ΡΑΦ Ι Κ Α Κ Α Λ Λ Ι Τ Ε Χ Ν Ω Ν ARTISTS’ BIOGRAPHIES

το Βόλο και το Μιλάνο. Το έργο του περιστρέφεται γύρω από τις λειτουργίες της αρχιτεκτονικής, των χωρικών ποιοτήτων, της μνήμης, της αφήγησης και της μη λεκτικής επικοινωνίας. Συχνά καταπιάνεται με το μοντερνισμό, διάσπαρτα τεκμήρια, αρχεία καθώς και προσωπικές αφηγήσεις. Η σύνθεση των διαφορετικών αυτών στοιχείων οδηγεί σε νέες σχέσεις αλλά και μια καινούργια τοποθέτησή τους στο χώρο που ακροβατεί ανάμεσα στην πραγματικότητα και τη σκηνογραφία. Έχει συμμετάσχει σε ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα, τα Βαλκάνια και τη Δυτική Ευρώπη, σε μουσεία ιδρύματα και ανεξάρτητους χώρους. Έχει πραγματοποιήσει δυο ατομικές εκθέσεις στην Αίθουσα Τέχνης Ρεβέκκα Καμχή στην Αθήνα και στο brauchbarkeit στην Κολωνία. Έχει παραβρεθεί σε διαφορετικά προγράμματα καλλιτεχνικής φιλοξενίας στην Ελλάδα, τη Γερμανία, την Ιταλία και τη Μάλτα καθώς και στο πρόγραμμα Ideas City του New Museum, NΥ.

Βάλλυ Νομίδου H Βάλλυ Νομίδου γεννήθηκε το 1959 στη Θεσσαλονίκη. Είναι απόφοιτος της ΑΣΚΤ και του Saint Martin’s School of Art. Ήταν υπότροφος του μεταπτυχιακού προγράμματος εσωτερικού, του Ι.Κ.Υ. Έχει κάνει 8 ατομικές εκθέσεις, μεταξύ των οποίων στην Lucca, Cartasia, Biennale d’ arte contemporanea, 2013, στην Αθήνα, Fizz gallery, 2010, Μέδουσα αίθουσα τέχνης 2003,1996,1988. Έχει πάρει μέρος σε πολλές ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Από τις πρόσφατες, το 2017, «Πεδίο Δράσης KΟΔΡΑ», Θεσσαλονίκη, «Αυλαία», Πάφος, Πολιτιστική Πρωτεύουσα, «The right to be human», ΚΜΣΤ Θεσσαλονίκης. Το 2016, «Ψίθυροι» ΚΜΣΤ Θεσσαλονίκης & ΜΣΤ Κρήτης. Το 2013 «Δημοσθένης Κοκκινίδης, ο δάσκαλος», Μ.Ι.Ε.Τ. Αθήνα. Είναι ιδρυτικό μέλος της ομάδας Indoors, η οποία μετεξελίχθηκε σε Indoors+. Εκθέσεις της ομάδας, 2013, «Εθνικός Κήπος», εγκατάσταση στο ΕΜΣΤ, Αθήνα 2010, «Indoors is moving out», εγκατάσταση στην Β΄ Μπιεννάλε Θεσσαλονίκης, 2009, «Indoors», εικαστική δράση σε διαμέρισμα της Αθήνας. Από το 2014, διδάσκει ως Επίκουρη Καθηγήτρια 130

2014, “Synthesis,” curated by Christina Petrinou, Françoise Heitsch, Munich, Germany, 2013, “An outing,” curated by Sotiris Bachtsetzis, Beltsios collection, Trikala Greece, 2006, “Visions,” curated by Tassos Koutsouris, Kappatos gallery/Imperial Athens Hotel, Greece, 2006.

Aemilia Papaphilippou Aemilia Papaphilippou, born in 1961 in Asmara, Africa, lives in Athens. She graduated from the Athens School of Fine Arts in 1985, and New York University in 1989, having received an Onassis scholarship, and a tuition remission teaching assistantship by NYU. She represented Greece in 1991, at the 21st Sao Paolo Biennale. In 2010, she realized the installation/bar in situ, Liquid Sky, at the Onassis Cultural Center. In 2014, she participated in the E.U. Greek Presidency exhibition “Nautilus: Navigating Greece”, at Bozar, Brussels. In 2014, she realized the first contemporary art intervention at the Ancient Agora of Athens, titled Pulsating Fields, with the support of NEON organization. In 2015, she exhibited at the Guandong Times Museum, China, and in 2017 in “Antidoron-The EMST Collection”, within documenta 14, Kassel. She was a keynote speaker and realized a video installation /performance at Ludwigsburg Palace within the context of “Raumwelten” conference. She taught at the MFA level of the Athens School of Fine Arts.

Nikos Podias Nikos Podias is an artist and curator. He graduated from the Athens School of Fine Arts in 1999 and studied stage design at Central Saint Martin’s College of Art and Design 2001, and at Hochchule für Gestaltung und Kunst Zurich under the Onassis Foundation Scholarship. As an artist and curator his

Β Ι Ο Γ ΡΑΦ Ι Κ Α Κ Α Λ Λ Ι Τ Ε Χ Ν Ω Ν ARTISTS’ BIOGRAPHIES

στην Σχολή Καλών και Εφαρμοσμένων Τεχνών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου. Έργα της βρίσκονται στην Εθνική Γλυπτοθήκη, στο ΚΜΣΤ Θεσσαλονίκης και σε ιδιωτικές συλλογές.

Κωνσταντίνος Ξενάκης O Κωνσταντίνος Ξενάκης γεννήθηκε στο Κάιρο της Αιγύπτου το 1931. Ζει στο Παρίσι από το 1955. Το 1967 αποφοίτησε από το École Supérieure des Arts Modernes με πτυχίο σπουδών στη Διακόσμηση και εσωτερική αρχιτεκτονική. Την περίοδο 19571961 έκανε σπουδές ζωγραφικής στις Académie de la Grande Chaumière, Παρίσι και Notre Dame des Champs, Παρίσι με τον H. Gœtz. Το 1970 έλαβε την υποτροφία του καλλιτεχνικού προγράμματος Βερολίνου D.A.A.D., ενώ το 1980 την υποτροφία έρευνας του Υπουργείου Πολιτισμού της Γαλλίας. Από το 1996 ζει και εργάζεται στο Παρίσι και στην Αθήνα. Έχει παρουσιάσει πολυάριθμες ατομικές εκθέσεις και έχει συμμετάσχει σε ομαδικές στην Ελλάδα και το εξωτερικό, ενώ τα έργα του βρίσκονται σε ιδιωτικές και δημόσιες συλλογές. Το 1986 του απονεμήθηκε από το γαλλικό κράτος ο τίτλος Ιππότης του Τάγματος Τεχνών και Γραμμάτων, ενώ το 1988 έλαβε τιμητική διάκριση με την ευκαιρία της 24ης Ολυμπιάδας από το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Σεούλ, Ν. Κορέα. Το 1996 του απονεμήθηκε το βραβείο Delmas του Institut de France, ύστερα από πρόταση της Γαλλικής Ακαδημίας Καλών Τεχνών. www.constantinxenakis.org

Θανάσης Πάλλας Αναπληρωτής Καθηγητής Εικαστικών Τεχνών– Ψηφιακής Εικόνας, στο τμήμα Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών της Σχολής Καλών Τεχνών του Α.Π.Θ. Έργα του βρίσκονται σε ιδιωτικές συλλογές στην Ελλάδα και τη Γερμανία Δημοσιεύσεις για το έργο του σε εφημερίδες και περιοδικά της Ελλάδας και της Γερμανίας 1981-1985 Γραφικές Τέχνες στη Σχολή Γραφικών και Καλλιτεχνικών Σπουδών, ΤΕΙ, Αθήνα

recent interests lie on designing projects focusing on re-activating spaces and places through in situ installations, where himself and the other participating artists work on reliving and reinterpreting both the history and the memory of the area, while the concentrated material is presented in an open blog on the web. Selected projects: Curator and organizer of Serviam Project at the Old Catholic Monastery of Ursulines in Tinos, 2017. Participation in the curating of Miden International Videoart Festival in Kalamata. Platforms Project@Art Athina 2015 presentation of “Refuge Project I,II,” “The Greek Element” group show, gallery [.BOX] Videoart Project Space στο Μιλάνο, Ιταλία. Curator of “Skagiopouleio Project” part of the International Art Festival ReCulture , Patras, 2014. Co-curator of “Refugee project – Testimonies” at the 2nd WW bunker in Milos 2014. “Nomadics Vol 3 / Das andere Wo / The other Where” Artistic Visions of Distance, group show at Vienna Open Space 2014. Exhibition/presentation of “Sanatorio Project” at the Athens University Museum 2012.

Artemis Potamianou See page 108 www.artemispotamianou.com

Aris Prodromidis Painter, video artist and performer. Emeritus Professor of the Aristotle University of Thessaloniki, where he lectured between 1980 and 2014. He was born in 1947 in Thessaloniki and studied in Florence between 1970 and1977. He has realized 20 individual exhibitions in museums, institutions and galleries in Thessaloniki, Florence, Athens, Strasbourg and London between 1969 and 2011. He has participated in numerous Greek and international contemporary art events, including “Tendenze”, Florence 1977, First World Biennale of Architecture, Sophia 1981, 131

Β Ι Ο Γ ΡΑΦ Ι Κ Α Κ Α Λ Λ Ι Τ Ε Χ Ν Ω Ν ARTISTS’ BIOGRAPHIES

1985-1990 Πτυχίο ζωγραφικής της Σχολής Καλών Τεχνών του Α.Π.Θ., εργαστήριο Δ. Κοντού 1991-1994 Πτυχίο γλυπτικής στο εργαστήριο του Franz Erhard Walther. 1994-1996 Μεταπτυχιακό με τον F.E.Walther στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών του Αμβούργου 1996-1999 Ιστορία της Τέχνης στο Πανεπιστήμιο του Αμβούργου

Γιώργος Παπαδάτος Σπούδασε στην Ακαδημία Kαλών Tεχνών της Ρώμης. Ζει και εργάζεται στην Αθήνα. Σημαντικότερες ατομικές εκθέσεις: «The shape of orders to come», (με τους Société Réaliste), Salon de Vortex, Αθήνα 2013, «Corporate cities Ltd», E31 gallery, Αθήνα 2007, «Light unit factories», Galleria Umberto di Marino, Νάπολη 2002, «The master–list of dead media», Palazzo delle Esposizioni, Ρώμη 2000. ΄Eχει συμμετάσχει σε πολλές ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό και σε προγράμματα residency όπως Nordisk Kunstarsenter Dalsasen, Νορβηγία 2005, Centre International Couvent des Récollets, Παρίσι 2003-2004. Είναι επίσης ιδρυτικό μέλος της Lo and Behold από το 2008 και έχει επιμεληθεί projects όπως το «After the rage», Beton7 (2011) και «Public Domain» (με την Άρτεμις Ποταμιάνου), «Kulturhuset», Στοκχόλμη και Milkshake agency, Γενεύη 2012-2014, «Housing as social agreement» (με την Σοφία Ντώνα) 15η Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής, Βενετία 2016.

Νίκος Παπαδόπουλος Ο Νίκος Παπαδόπουλος γεννήθηκε το 1970. Ζει και εργάζεται στην Αθήνα. Σπούδασε ζωγραφική στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών (1998–2003). Από το 2008-2010 πραγματοποίησε τις μεταπτυχιακές του σπουδές στην ίδια σχολή. Από το 2000 είναι μέλος της ομάδας Φιλοπάππου. Έλαβε το βραβείο από τη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών το 2014 για το residency του Accelerate@ CERN, στη Γενεύη. Έχει πραγματοποιήσει 8 ατομικές εκθέσεις στην 132

“Arteder,” Bilbao 1982, 12e Biennale de Paris, 1982, “Europalia 82–HELLAS,” Antwerp 1982, Biennale Video C.D., Ljubljana 1983, VII Bienal de Arte de Pontevedra, Spain 1983, 13e Montreal International Festival of New Film and Video, Montreal 1984, “Soluble Mail,” Madrid 1985, 5th International Biennale of Sculpture, Athens 1985, 3a Biennale di Architettura di Venezia, Venice 1985, La Biennal, Barcelona 1985, “Creacité ’90”, Tour 1990, “Die Bücher Der Künstler,” International touring exhibition, 1996, “Innenseite– Documenta X,” Kassel 1997, Performance Festival –2th Thessaloniki Biennale 2009, “Berliner Liste,” Berlin 2011.

Angelos Skourtis Born in Patras in 1949. He studied at the Accademia di Belle Arti in Florence, and went on to study media under theoretician Professor Pio Baldelli and as a scholar at the Porta Romana State Institute of Art. Since his early career, he performed interventions-actions in art venues (Desmos Art Gallery, 1983), as well as installations and performances. He has used various media (water, oil, fabric, coffee dreg, colour) to expand space. His work has been featured in several solo exhibitions and important group shows in Greece, Cyprus, Germany, Italy, Belgium, Sweden, and Canada. In 1991, he represented Greece at the Alexandria Biennale, where he was awarded a prize, and at “OPEN,” Venice, 2003. In 2012, he received the award of AICA Hellas for his work dating from 2009-2011. His work features in the National Gallery, Athens, and in several private and public collections.

Marios Spiliopoulos Marios Spiliopoulos was born in 1957, in Polygyro, Chalkidiki. He studied at the School of Fine Arts of Athens where he is now a Professor. His work has been presented in many solo exhibitions and has participated in many group exhibitions in Greece and

Β Ι Ο Γ ΡΑΦ Ι Κ Α Κ Α Λ Λ Ι Τ Ε Χ Ν Ω Ν ARTISTS’ BIOGRAPHIES

Ελλάδα και το εξωτερικό, καθώς και πολλές συμμετοχές σε ομαδικές όπως: «Ο Κήπος Βλέπει», επιμέλεια Άννας Καφέτση, Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, 2017, «A Certain Blue of the Sea», επιμέλεια Σωζήτας Γκουντούνα, Ιόνιος Βουλή, Κέρκυρα, 2017, «Swab on Paper», γκαλερί ΑΔ, Swab Barcelona, 2016, «Αστοχία», επιμέλεια Θ. Ζαφειρόπουλου, «Syptom Project 5», Άμφισσα 2014, «Art Rotterdam», συμμετοχή με την γκαλερί ΑΔ, Rotterdam, 2014, «Synthesis», Galerie Françoise Heitsch, επιμέλεια Χριστίνας Πετρηνού, Μόναχο, 2013, «Στην Εξοχή», επιμέλεια Σ. Μπαχτσετζής, Συλλογή Μπέλτσιου, Τρίκαλα, 2006, «Visions», επιμέλεια Τάσος Κουτσουρής, γκαλερί Καππάτος–Imperial Athens Hotel, Αθήνα, 2006.

Nίνα Παπακωνσταντίνου H Nίνα Παπακωνσταντίνου γεννήθηκε το 1968 στην Αθήνα. Σπούδασε Ελληνική Φιλολογία στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο της Αθήνας και Visual Arts: Drawing στο Camberwell College of Arts, στο Λονδίνο. Το 2015 ήταν artist–in–residence στο Seeger Center for Hellenic Studies, στο Πανεπιστήμιο Princeton. Έχει παρουσιάσει τη δουλειά της σε πολλές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Πρόσφατες συμμετοχές: «To ΕΜΣΤ στην documenta 14, Αντίδωρον–Η Συλλογή του ΕΜΣΤ», Fridericianum, Κάσελ, «ΝΠ ή τα σενάρια μιας ζωής», Locus Athens, «Thread», γκαλερί Καλφαγιάν, Αθήνα, «Όπου υπάρχει θάλασσα υπάρχουν πειρατές», 3137, «Typo», γκαλερί Καλφαγιάν, Αθήνα (ατομική), «Quieter in Every Phrase», γκαλερί Martine Aboucaya, Παρίσι (ατομική), «Αγαπητέ μου Ιπποκόμη», γκαλερί Καλφαγιάν, Αθήνα (ατομική), «Drawing Time, Reading Time», The Drawing Center, Νέα Υόρκη, «Αντί Γραφής», ΕΜΣΤ, Αθήνα (ατομική), 1η Μπιενάλε του Αρέτσο «Icastica: Glocal Women», Αρέτσο, Ιταλία, «Pen to Paper», γκαλερί Athr, Τζέντα, Σαουδ. Αραβία, «La Plasticité du Langage», Fondation Hippocrène, Παρίσι, 2η Μπιενάλε της Αθήνας «Heaven», Αθήνα, «Heart in Heart», ΕΜΣΤ, Αθήνα, «Και τώρα;», ΚΜΣΤ, Θεσσαλονίκη, «Διεμπειρίες, Ελλάδα», 798 Space, Πεκίνο, Κίνα, «Σε Ενεστώτα Χρόνο», ΕΜΣΤ, Αθήνα. Εκπροσωπείται

abroad. In 1994 he was awarded the Grand Prix d’Alexandrie at the 18th Biennale in Alexandria. Works of his also feature in private and public collections in Greece, Turkey, Belgium, France, Poland, England, Germany, Austria, Israel, Denmark and the USA.

Panagiotis Tanimanidis He studied Mathematics, Theology and Music at the Aristotle University of Thessaloniki (1975-1982). He has presented his 21 work cycles in 27 solo exhibitions in Greece and abroad and in numerous thematic group exhibitions and Biennale. A short selection of his solo exhibitions includes Pierides Gallery, “Anosis,” Athens 1988, XLIV Venice Biennale, Aperto 90 – “Lesson of Physics,” 1990, Art ’92 BASEL - Gallery JADE - VIDEO CLIP- Switzerland 1992, The Lighthouses of Peace (a 125 m2 sculptural installation), Central Bank of Cyprus, Nicosia 1998, Thessaloniki Center of Contemporary Art, Art Forum Gallery ΒΙΛΚΑ – Thessaloniki 2001, Thessaloniki Municipal Gallery, 45th Dimitria, Thessaloniki, 2010, Modern Greek Art Museum, Municipality of Rhodes, Rhodes 2014, ΠΥΡΡΙΧΙΟ ΠΕΤΑΓΜΑ, a sculptural monument for the Pontic genocide, 720 x 170 x 350 cm., Kastela, Piraeus, 2017.

Theodoros, sculptor

(Short Auto-Biography) I was born on June 25th 1931 in Agrinio, Greece. My trajectory in art began before WWII. I remember shaping handmade toys with various materials - clay, wood, wire and more – while also dismantling those I was offered in order to discover how were made. This curiosity was the starting point for my adventure in Sculpture. This childhood “paradise” was abruptly disrupted by the war, the German-Italian occupation, the civil war – all profoundly traumatic experiences that left deep scars in me, which later fuelled my work. I studied at the Athens School of Fine Arts in the 133

Β Ι Ο Γ ΡΑΦ Ι Κ Α Κ Α Λ Λ Ι Τ Ε Χ Ν Ω Ν ARTISTS’ BIOGRAPHIES

από τις γκαλερί Καλφαγιάν Αθήνα–Θεσσαλονίκη. www.ninapapaconstantinou.gr

Αιμιλία Παπαφιλίππου Η Αιμιλία Παπαφιλίππου γεννήθηκε το 1961 στην Aσμάρα της Ανατολικής Αφρικής και ζει στην Αθήνα. Αποφοίτησε από την Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών το 1985 και από το New York University το 1989, έχοντας λάβει υποτροφία Ωνάση και διδακτική υποτροφία απαλλαγής διδάκτρων από το NYU. Αντιπροσώπευσε την Ελλάδα το 1991 στην 21η Μπιενάλε του Σάο Πάολο. Το 2010 πραγματοποίησε την χωροτροπική εγκατάσταση/μπαρ Liquid Sky στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών. Το 2014 συμμετείχε στην έκθεση της Ελληνικής Προεδρίας στην Ε.Ε. «Ναυτίλος: Ταξιδεύοντας την Ελλάδα» στην Bozar, στις Βρυξέλλες, και πραγματοποίησε την πρώτη παρέμβαση σύγχρονης τέχνης στην Αρχαία Αγορά των Αθηνών με τίτλο Παλμικά Πεδία και υποστήριξη του οργανισμού ΝΕΟΝ. Το 2015 εξέθεσε στο Guandong Times Museum, της Κίνας, και το 2017 στην έκθεση «Αντίδωρον-Η συλλογή του ΕΜΣΤ» στα πλαίσια της documenta 14, στο Κάσσελ. Το 2017 ήταν κεντρική ομιλήτρια και πραγματοποίησε μια βίντεο εγκατάσταση/περφόρμανς στο Παλάτι του Ludwigsburg, στα πλαίσια του συνεδρίου “Raumwelten”. Δίδαξε στα πλαίσια του προγράμματος MFA της ΑΣΚΤ.

Νίκος Ποδιάς Ο Νίκος Ποδιάς είναι εικαστικός και επιμελητής. Αποφοίτησε από την Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας το 1999. Το 2001 έλαβε Μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών στη σκηνογραφία από το Central Saint Martin’s College of Art and Design του Λονδίνου και κατόπιν από το Hochchule für Gestaltung und Kunst της Ζυρίχης, ως υπότροφος του Ιδρύματος Ωνάση. Ο Νίκος Ποδιάς, ως καλλιτέχνης-επιμελητής, δραστηριοποιείται τα τελευταία χρόνια στην παραγωγή σχεδιασμάτων σύγχρονης τέχνης στην 134

early 1950s, and then in Paris, where Ι stayed from 1959 until 1974. In Paris I created the series of artworks “Gates” and “Delphics,” also took part in exhibitions and many discussions, research projects and exchanges about art. The brutal and vulgar predominance of the junta in Greece in 1967 also deeply affected the course of my work. It led me to structurally deconstruct and expose the communication codes of the artwork (see “Manifesto, October 1970” and “Manipulations” series). As part of my adventure in Art I had exhibitions in Italy, Belgium, Holland, Portugal, South Korea, and the USA, where, in 1973, I participated in the International Design Conference in Aspen, Colorado. In 1980 I was elected Professor of Plastic Arts at the School of Architecture of the National Technical University in Athens. Understanding and exploring art as communication, and sculpture as a diachronic art of/for public space, in the era of ephemeral audiovisual communication and “individual freedom of expression”, I found that my “word” was often perceived as nonsense…

Konstantinos Tiligadis His scientific field is painting, specializing in three dimensional Digital Representation (3D Animation). He studied painting and scenography, at the Athens School of Fine Arts and with a Greek state scholarship, he attended painting, sculpture, model in motion and photography at the Academy of Fine arts in Seville, Spain. He received his Masters degree in Digital Arts from the Athens School of Fine Arts. His work has been exhibited in several venues and art festivals. He was awarded the 1st prize for Olympic Truce Through Painting (2004) in Damascus, Syria. He has collaborated with the Eugenides Foundation (Planetarium) and has participated in many conferences and research projects. He is Assistant Professor in the Department of Audio & Visual Arts, Ionian University, Greece and Debuty Director of the In-

Β Ι Ο Γ ΡΑΦ Ι Κ Α Κ Α Λ Λ Ι Τ Ε Χ Ν Ω Ν ARTISTS’ BIOGRAPHIES

ελληνική περιφέρεια, μέσω της ενεργοποίησης χώρων με επιτόπια (in situ) εκπόνηση καλλιτεχνικών έργων. Στις δράσεις αυτές, καλλιτέχνες καλούνται να δημιουργήσουν έργα που κατασκευάζονται αποκλειστικά για έναν συγκεκριμένο τόπο, την ιστορία, τις μνήμες και τα ‘υλικά’ του. Παράλληλα όλο το συγκεντρωμένο υλικό παρουσιάζεται σε ένα ανοιχτό ιστολόγιο (blog). Επιλεγμένες πρόσφατες εκθέσεις/δράσεις: Επιμέλεια και σχεδιασμός του «Serviam project» στον χώρο της παλαιάς Μονής των Ουρσουλινών στα Λουτρά Τήνου, 2017. Συμμετοχή στην επιμέλεια των ενοτήτων βιντεοτέχνης του διεθνούς φεστιβάλ «Video Art Miden», 2016. Παρουσίαση των «Refuge Project I, II» στο πλαίσιο του Platforms Project @ Art Athina, 2015. Συμμετοχή στην ομαδική έκθεση βιντεοτέχνης «The Greek Element», γκαλερί [.BOX] Videoart Project Space στο Μιλάνο, Ιταλία. 2014 Επιμέλεια του «Skagiopouleio Project» στο πλαίσιο του Διεθνούς Εικαστικού Φεστιβάλ ReCulture III, Πάτρα. Συνεπιμέλεια και σχεδιασμός του «Refugee Project II – Μαρτυρίες» στο υπόγειο πολεμικό καταφύγιο του 2ου Π.Π. στον Αδάμαντα Μήλου με την καλλιτεχνική ομάδα Artspirators . Συμμετοχή στην ομαδική έκθεση βιντεοτέχνης στον πολυχώρο Open Space στη Βιέννη, Αυστρία με τίτλο «Nomadics Vol 3 / Das andere Wo / The other Where» Artistic Visions of Distance. Έκθεση-παρουσίαση της συμμετοχικής εικαστικής δράσης “Sanatorio Project” στο Μουσείο Ιστορίας Πανεπιστημίου Αθηνών.

Άρτεμις Ποταμιάνου Βλέπε σελίδα 108 www.artemispotamianou.com

Άρης Προδρομίδης Ζωγράφος, video artist και performer. Ομότιμος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, όπου δίδαξε μεταξύ 1980 και 2014. Γεννημένος το 1947 στη Θεσσαλονίκη, έκανε τις σπουδές του στη Φλωρεντία (1970-1977). Έχει πραγματοποιήσει 20 ατομικές εκθέσεις σε μουσεία, ιδρύματα και γκαλερί,

teractive Arts Lab in the same University. His work features in museums and private collections in Greece and abroad.

Dimitris Tragkas One Person Shows 2015 “Voyage to the Void,” Horos Theater space, Athens 2012 “Ouranometria,” Pop Up 123, Athens 2004 “Voyage to the Void,” Municipal Cultural Center, Belgrade, Serbia 2000 Medusa Art Gallery, Athens 1993 “Zeppelin,” Medusa+1 Art Gallery, Athens 1990 Medusa Art Gallery, Athens Group Shows 2014 “Research and Art,” Megaron International Conference Hall, Athens “Ground Zero,” CAMP, Athens 2013 Contemporary Greek Art Exhibition, Shanghai ART–ATHINA 2010, International Contemporary Art Fair of Athens 2002 Concorso Internationale per la Fiaba Illustrata, Bordano, Italy 2001 “Mythologien des Buches,” Frankfurt, Germany 1998 First International Biennale of Projects, Novi Sad, Serbia “Aeschyleia ’98,” Elefsis 1997 “Aeschyleia ’97,” Elefsis Activities Stage Designer, photographer, musician Actor: “The Charioteer,” Alexis Damianos, 1992, “The Spring Assembly of Guards,” Dimos Avdeliodis, 1998 Chess Player & Teacher, Championship 1983–1985 Teacher of painting, Municipality of Athens 1985– 1989, I.M. Panayotopoulos 1992–2005 Martial Arts Athlete – Shotokan Karate 1988 – today, Greek Championship 1993–1996

135

Β Ι Ο Γ ΡΑΦ Ι Κ Α Κ Α Λ Λ Ι Τ Ε Χ Ν Ω Ν ARTISTS’ BIOGRAPHIES

σε Θεσσαλονίκη, Φλωρεντία, Αθήνα, Στρασβούργο, και Λονδίνο, μεταξύ 1969 και 2011. Έχει συμμετάσχει σε πολυάριθμες ελληνικές και διεθνείς διοργανώσεις σύγχρονης τέχνης, ανάμεσα στις οποίες είναι: «Tendenze», Φλωρεντία 1977, First World Biennale of Architecture, Σόφια 1981, «Arteder», Μπιλμπάο 1982, 12e Biennale de Paris, 1982, «Europalia 82– HELLAS», Αμβέρσα 1982, Biennale Video C.D., Λιουμπλιάνα 1983, VII Bienal de Arte de Pontevedra, Ισπανία 1983, 13e Montreal International Festival of New Film and Video, Μόντρεαλ 1984, «Soluble Mail», Μαδρίτη 1985, 5th International Biennale of Sculpture, Αθήνα 1985, 3a Biennale di Architettura di Venezia, Βενετία 1985, La Biennal, Βαρκελώνη 1985, «Creacité ‘90», Τούρ 1990, «Die Bücher Der Künstler», διεθνής περιοδεία, 1996, «Innenseite– Documenta X», Κάσελ 1997, Performance Festival – 2th Thessaloniki Biennale 2009, «Berliner Liste», Βερολίνο 2011.

Άγγελος Σκούρτης Ο Άγγελος Σκούρτης γεννήθηκε στην Πάτρα το 1949. Σπούδασε στην Ακαδημία Kαλών Τεχνών της Φλωρεντίας και ολοκλήρωσε εκεί τις σπουδές του, με μαθήματα ΜΜΕ κοντά στον καθηγητή και θεωρητικό Pio Baldelli και με υποτροφία στο Κρατικό Ινστιτούτο Τέχνης Porta Romana. Από την αρχή της καριέρας του έκανε επεμβάσεις–δράσεις στο χώρο (Δεσμός 1983), καθώς και εγκαταστάσεις και περφόρμανς. Πολλά και ποικίλα τα μέσα αλλά και τα υλικά τα οποία χρησιμοποιεί για να διευρύνει το χώρο. Έχει παρουσιάσει έργα του σε αρκετές ατομικές εκθέσεις και πολλές σημαντικές ομαδικές διοργανώσεις σε Ελλάδα, Κύπρο, Γερμανία, Ιταλία, Βέλγιο, Σουηδία, Καναδά κ.α. Το 1991 εκπροσώπησε την Ελλάδα στην Μπιεννάλε της Αλεξάνδρειας όπου βραβεύτηκε και το 2003 στο «OPEN» της Βενετίας. Το 2012 βραβεύτηκε για το έργο του της περιόδου 2009-2011 από την Ένωση Ελλήνων Τεχνοκριτών AICA Hellas. Έργα του βρίσκονται στην Εθνική Πινακοθήκη, καθώς και σε δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές.

Μάριος Σπηλιόπουλος 136

Nikos Tranos Born in Zarakes, Evia in 1957. He studied sculpture at the Athens School of Fine Arts (1983-1988) and at the École des Beaux-Arts in Paris (1990-1991). He has taught sculpture at the ASFA since 1995. “White Power,” Zoumboulakis Galleries, Athens 2017, “Antidoron,” Fridericianum (EMST), documenta 14, Κassel 2017, “Agora,” “4th Athens Biennale,” Athens 2013, “Greek Art,” Sem-Art Gallery, Monaco 2011, “Places,” Museum of Contemporary Art, Thessaloniki 2007, “Crimen Majestatis,” AD Gallery, Athens 2007, “Egnatia”, Saledo, Italy 2005, “Makronissos project,” Makronissos, Savra Art 2005, “DESTE PRIZE”, DESTE Foundation, Athens 2004, “Spell your name,” Artio Gallery, Athens 2004, “Travel Warnings,” Artio Gallery, Athens 2000, “Attention it’s not light,” Kassel 1997, “Torball” (tapestry for the blind), Artio Gallery, Athens 1997, “Greek Realities,” Gallery Marstall, Berlin1996, “Configura 2. Dialog der Kulturen,” Erfurt, Germany 1995, “Building Stones,” Kalfayan Gallery, Thessaloniki 1995, “Burning House,” Artio Gallery, Athens 1994, “Monument Memory,” Artio Gallery, Athens 1992, “Passage,” Artio Gallery, Athens 1990.

Tassos Triandafyllou Tassos Triandafyllou was born in 1962 in Thessaloniki, studied Sculpture (2017) and Painting (1992) at the Athens School of Fine Arts; Postgraduate studies (M.F.A.)(1999), Edinburgh College of Art, Scotland, U.K. Solo exhibitions: 2016 SismanoglioMegaro, “KIMLIKLER–IDENTITIES”, curator Vassia Karkayianni– Karabelia, Istanbul 2014 Byzantine & Christian Museum, Identities. “Baloukli and the Romioi (Greeks) in Constrantinople, 19th c.”, curator I. Alexandri, Athens 2003 Diana Gallery Down–Town, curator Em. Mavrommatis, Athens 1995 «Εumaros» Art gallery, Athens, 1994 Ipomal Gallerie, Landgraaft, the Netherlands, 1993 Archaeological Site «Firka», Chania

Β Ι Ο Γ ΡΑΦ Ι Κ Α Κ Α Λ Λ Ι Τ Ε Χ Ν Ω Ν ARTISTS’ BIOGRAPHIES

Ο Μάριος Σπηλιόπουλος γεννήθηκε το 1957, στον Πολύγυρο Χαλκιδικής. Σπούδασε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας, όπου σήμερα είναι Καθηγητής. Έχει πραγματοποιήσει πολλές ατομικές και έχει συμμετάσχει σε πολλές ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Το 1994 τιμήθηκε με το Μεγάλο Χρυσό Βραβείο (Grand Prix d’Alexandrie) στη 18η Biennale Αλεξάνδρειας. Έργα του υπάρχουν σε ιδιωτικές και δημόσιες συλλογές στην Ελλάδα, Τουρκία, Βέλγιο, Γαλλία, Πολωνία, Αγγλία, Γερμανία, Αυστρία, Ισραήλ, Δανία και τις ΗΠΑ.

Παναγιώτης Τανιμανίδης Σπούδασε Μαθηματικά, Θεολογία και Μουσική στο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης (1975-1982). Έχει παρουσιάσει τους 21 κύκλους δουλειάς του σε 27 ατομικές εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό και σε ένα πλήθος ομαδικών θεματικών εκθέσεων και Biennale. Μια μικρή επιλογή ατομικών εκθέσεων: Πινακοθήκη Πιερίδη – «Anosis», Αθήνα 1988, XLIV Μπιεννάλε Βενετίας Aperto 90 - «Μάθημα Φυσικής», Ιταλία 1990, Art ’92 BASEL , Γκαλερί JADE, VIDEO CLIP, Βασιλεία, Ελβετία 1992, Οι Φάροι της Ειρήνης, ένα έργο 125 m2 γλυπτική εγκατάσταση στην Κεντρική Τράπεζα Κύπρου, Λευκωσία 1998, Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης - Art Forum Gallery-ΒΙΛΚΑ «Νηστικός Δείπνος», Θεσσαλονίκη 2001, Δημοτική Πινακοθήκη Θεσσαλονίκης 45α ΔΗΜΗΤΡΙΑ, «Μηδέν άγαν - μηδέν φάγαν;» Θεσσαλονίκη 2010, Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Ρόδου - «τασά εκ των σών θαμμένα μυστικά στη διαπασών…». Ρόδος 2014, ΠΥΡΡΙΧΙΟ ΠΕΤΑΓΜΑ, ένα γλυπτό μνημείο για την γενοκτονία των Ποντίων, διαστάσεων 720 x 170 x 350 εκ., Πλατεία Αλεξάνδρας, Καστέλα, Πειραιάς, 2017.

Κωνσταντίνος Τηλιγάδης

Main Group Exhibitions: 2017 Museum of Contemporary Art of Crete, curator Maria Maragou, Rethimno–Crete, Michael Cacoyannis Foundation, Athens, Stoa Bibliou, curator K. Stoupathis, Athens. 2016 Gallery Kaplanon 5, Athens 2014, Art Gallery of the French–Greek Association, Athens 2011 «Kappatos» Art Gallery, Athens 2007 «Medusa» Art Gallery, curator Em. Mavrommatis, Athens 2004 «Athens by Art», Cultural Olympiad, curator Em. Mavrommatis, Athens 2003 «Art Athina 2003», Athens; 2001 Haritos Gallery, curator Em.Mavrommatis, Athens. Contemporary Visual Arts Center of Larissa, curator Em.Mavrommatis, Larissa;Neapolis Experimental Center of Contemporary Art, curator Em. Mavrommatis, Thessaloniki, Museum of Contemporary art of Crete, curator Μ. Maragkou, Rethymnon 1999 Overbeck–Gesellschaft, Lübeck, Germany, Haritos Gallery, curator Em. Mavrommatis, Athens 1997 Museum of Contemporary Art of Crete, curator Em. Mavrommatis, Rethymnon 1993 «4th Biennale», Maastricht, the Netherlands.

Giorgos Tsakiris Giorgos Tsakiris was born in Giannitsa in 1955. After his first studies in electronics he studied painting and engraving at the School of Fine Arts in Florence. He lives and works between Mount Paikos and Thessaloniki. He has shown his work in 42 solo exhibitions and many group exhibitions. In 2012 he had a retrospective exhibition at the Macedonian Museum of Contemporary Art. His work has been exhibited in Greece, France, Sweden, Italy, Germany, Spain, Egypt, Turkey, Romania, Bulgaria, Skopje, Czech Republic, Finland, Moldova, Ukraine, Switzerland. He is a Professor at the School of Fine Arts of Aristotle University of Thessaloniki.

Ο τομέας του είναι η ζωγραφική με εξειδίκευση στην τρισδιάστατη ψηφιακή αναπαράσταση (3D Animation). Σπούδασε ζωγραφική και σκηνογραφία 137

Β Ι Ο Γ ΡΑΦ Ι Κ Α Κ Α Λ Λ Ι Τ Ε Χ Ν Ω Ν ARTISTS’ BIOGRAPHIES

στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών και με υποτροφία του ΙΚΥ παρακολούθησε ζωγραφική, γλυπτική, μοντέλο σε κίνηση και φωτογραφία στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Σεβίλλης, στην Ισπανία. Ολοκλήρωσε τις σπουδές του (MA στις Ψηφιακές Τέχνες) στην ΑΣΚΤ. Έχει εκθέσει σε αίθουσες και καλλιτεχνικά φεστιβάλ, και έλαβε το 1ο βραβείο στο διαγωνισμό Olympic Truce Through Painting (2004) στη Δαμασκό, στη Συρία. Έχει συνεργαστεί με το Ίδρυμα Ευγενίδου (Planetarium) και συμμετείχε σε πολλά συνέδρια και ερευνητικά προγράμματα. Είναι Επίκουρος Καθηγητής στο Τμήμα Τεχνών Ήχου και Εικόνας του Ιονίου Πανεπιστημίου (Κέρκυρα) και Αναπληρωτής Διευθυντής του Εργαστηρίου Οπτικοακουστικών Τεχνών, στο ίδιο Πανεπιστήμιο. Έργα του βρίσκονται σε ιδιωτικές συλλογές και μουσεία, στην Ελλάδα και το εξωτερικό.

Δημήτρης Τράγκας Ατομικές Εκθέσεις 2015 «Voyage to the Void», Εταιρία Θεάτρου Χώρος, Αθήνα 2012 «Ouranometria», Pop Up 123, Αθήνα 2004 «Voyage to the Void», Belgrade Cultural Center Art Gallery, Serbia 2000 Αίθουσα Τέχνης Μέδουσα, Αθήνα 1993 «Zeppelin», Αίθουσα Τέχνης Μέδουσα+1, Αθήνα 1990 Αίθουσα Τέχνης Μέδουσα, Αθήνα Ομαδικές Εκθέσεις 2014 «Ground Zero», CAMP, Αθήνα «Research & Art», Megaron Athens International Conference Hall, Αθήνα 2013 Έκθεση Σύγχρονης Ελληνικής Τέχνης, Shanghai 2010 ART-ATHINA 2010, Βιβλία Ελλήνων Καλλιτεχνών 2001 «Mythologien des Buches», Frankfurt, Germany 2002 Concorso Internazionale per la Fiaba Illustrata, Bordano, Italy 1998 «First International Biennale of Projects, Novi Sad, Serbia «Αισχύλεια ’98», Ελευσίνα 138

Costas Varotsos Costas Varotsos was born in 1955 in Athens, Greece. He graduated from the Rome School of Fine Arts, Italy, and the School of Architecture, Pescara, Italy. He received a Fulbright Artist Fellowship in 1990 and continued his work in New York. His works are installed in public spaces and presented in collections in Greece and abroad. He is now a Professor of the Polytechnic School of Aristotle University of Thessaloniki, Greece, at the School of Architecture. In 2004, he received the Honorary title of Cavaliere dell’Ordine della Stella Solidarietà Italiana by the President of the Italian Republic. He has received numerous awards for his work in the U.S., Italy, Switzerland and elsewhere. In 2017, he also received the prestigious Medal of Commander of the Order of Merit by the President of the Greek Republic. www.varotsos.com

Babis Venetopoulos His research includes digital video, 3D modeling and animation, interactive installations, 3D printing, stereoscopic video and virtual reality. He studied at the Fine Arts School of the Aristotle University and continued with postgraduate studies at the Athens School of Fine Arts. He has participated in many exhibitions and festivals in Greece and abroad, has created videos for theatrical performances and has worked as a production manager, director and artistic director of animation projects and other audiovisual productions. He has been awarded the 3rd BEST PORTFOLIO at ANIMAMUNDI International Animation Festival in 2002. A founding member of Minotaur Digital Arts, a 3D animation production company and Assistant Professor of Visual and Applied Arts at the Fine Arts School of the Aristotle University in Thessaloniki.

Paky Vlassopoulou Paky Vlassopoulou’s (b. 1985, Athens) studied Fine Arts in Ioannina and Athens. Her sculptures

Β Ι Ο Γ ΡΑΦ Ι Κ Α Κ Α Λ Λ Ι Τ Ε Χ Ν Ω Ν ARTISTS’ BIOGRAPHIES

1997 «Αισχύλεια ’97», Ελευσίνα Δραστηριότητες Σκηνογράφος, μουσικός, φωτογράφος Ηθοποιός: «Ηνίοχος», Αλ. Δαμιανός, 1992, «Η Εαρινή Σύναξη των Αγροφυλάκων», Δ. Αβδελιώδης, 1998 Σκακιστής: Πρωτάθλημα Ελλάδος, 1983-1985. Δάσκαλος σκακιού σε παιδιά και εφήβους. Δάσκαλος ζωγραφικής Δήμος Αθηναίων 1985 – 1989, εκπαιδευτήρια Ι. Μ. Παναγιωτόπουλου 1992-2005 Αθλητής Πολεμικών Τεχνών Shotokan Karate 1988σήμερα, Πρωτάθλημα Ελλάδος 1993 - 1996

Νίκος Τρανός Γεννήθηκε στους Ζάρακες Ευβοίας το 1957. Σπούδασε γλυπτική στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας (1983-1988) και στην École des Βeaux-Αrts στο Παρίσι (1990-91). Διδάσκει γλυπτική στην AΣKT Αθήνας από το 1995. «White Power», Γκαλερί Ζουμπουλάκη, Αθήνα 2017, «Αντίδωρον», Fridericianum (ΕΜΣΤ), documenta 14, Κάσελ 2017, «Agora», 4η Μπιενάλε της Αθήνας 2013, «Greek Art», Sem-Art Gallery, Mονακό 2011, «Places», MMΣΤ, Θεσσαλονίκη 2007, «Crimen Majestatis», Γκαλερί Α-Δ, Αθήνα 2007, «Egnatia», Σαλέντο, Ιταλία 2005, «Makronissos project», Μακρόνησος, Savra Art 2005, «Βραβείο ΔΕΣΤΕ», Ίδρυμα ΔΕΣΤΕ, Αθήνα 2004, «Spell your name», Γκαλερί Άρτιο, Αθήνα 2004, «Travel Warnings», Γκαλερί Άρτιο, Αθήνα 2000, «Attention it’s not light», Κάσελ 1997, «Torball» (ταπετσαρία για τυφλούς), Γκαλερί Άρτιο, Αθήνα 1997, «Greek Realities», Gallery Marstall, Bερολίνο 1996, «Configura 2. Dialog der Kulturen», Ερφούρτ, Γερμανία 1995, «Building Stones», Γκαλερί Kalfayan, Θεσσαλονίκη 1995, «Burning House», Γκαλερί Άρτιο, Αθήνα 1994, «Monument Memory», Γκαλερί Άρτιο, Αθήνα 1992, «Passage», Γκαλερί Άρτιο, Αθήνα 1990.

Τάσσος Τριανταφύλλου Ο Τάσσος Τριανταφύλλου γεννήθηκε το 1962 στην Θεσσαλονίκη, σπούδασε γλυπτική (2017) και ζωγραφική (1992)στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας, μεταπτυχιακές σπουδές (MFA)

point out the embodiment of time in the object and its spatial perception. Her exhibitions are site-specific and require the viewer to be physically and mentally present in order to deal with the level of uncertainty – responding to an either purposely incomplete or overstated scenography. Often her works create the feeling that an action has been preceded or is about to happen while she includes some performative elements, strongly related to Happenings. Paky Vlassopoulou was invited for three solo exhibitions in Raum für Kunst, Cologne, 2017; in Enterprise projects, Athens, 2016; and in Nevan Contempo gallery, Prague, 2016. Her works have been exhibited among others in the following group shows: New Museum and the DESTE Foundation at Benaki Museum, Athens, 2016; School of the Museum of Fine Arts, Boston, 2014; NEON foundation and the Whitechapel gallery, Gennadius Library/The American School of Classical Studies, Athens, 2014.

Constantin Xenakis Constantin Xenakis was born in Cairo, Egypt in 1931. He has been living in Paris since 1955 were in 1967 he graduated from École Supérieure des Arts Modernes, Paris, with a degree in Interior Design and Architecture. During the period 1957–1961 he studied painting in the Académie de la Grande Chaumière, Paris and Notre Dame des Champs, Paris with H. Goetz. In 1970 he was awarded the grant from the Berlin Artistic Programme, D.A.A.D., and in 1980 the research Grant of the Ministry of Culture of France. Since 1996 he lives in Paris and in Athens. He has presented numerous solo shows and has participated in group exhibitions in Greece and abroad, while his works are included in private and public collections. In 1986 he received the Knight of the Order of Arts and Letters award of distinction from the French State; in 1988 he was awarded the Honour of the National Museum of Contemporary Art in Seoul on the occasion of the 24th Olympiad, South Korea. In 1996 he 139

Β Ι Ο Γ ΡΑΦ Ι Κ Α Κ Α Λ Λ Ι Τ Ε Χ Ν Ω Ν ARTISTS’ BIOGRAPHIES

(1999) Edinburgh College of Art, The University of Edinburgh–Herriot Watt University, U.K. Ατομικές εκθέσεις 2016 Σισμανόγλειο Μέγαρο, «KIMLIKLER– IDENTITIES», επιμέλεια Βάσια Καρκαγιάννη–Καραμπελιά, Κωνσταντινούπολη, 2014 Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο «ΤΑΥΤΟΤΗΤΕΣ–Το Μπαλουκλή και οι Ρωμιοί της Πόλης τον 19ο αι.», επιμέλεια Ι. Αλεξανδρή, Αθήνα, 2003 Diana Gallery Down– Town, επιμέλεια Μ. Μαυρομμάτης, Αθήνα;1995 Gallery Εύμαρος, Αθήνα, 1994 Ipomal Gallery Landgraaft, Ολλανδία, 1993 Αρχαιολογικός χώρος Φιρκά, Χανιά, Ομαδικές Εκθέσεις; 2017, Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Κρήτης, επιμέλεια Μ. Μαραγκού, Ρέθυμνο, Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης, Αθήνα, Στοά του Βιβλίου, επιμέλεια Κ. Στουπάθης, Αθήνα, 2016, Gallery Kaplanon 5, Αθήνα, 2014, Αίθουσα Τέχνης Ελληνογαλλικού συνδέσμου, Αθήνα, 2011 Αίθουσα Τέχνης Καππάτος, Αθήνα; 2007 Αίθουσα Τέχνης Μέδουσα, επιμέλεια Μ. Μαυρομμάτης, Αθήνα; 2004 “Athens by Art”, Πολιτιστική Ολυμπιάδα, επιμέλεια Μ. Μαυρομμάτης, Αθήνα, 2003 “Art Athina 2003”, Αθήνα, 2001 Χάριτος Gallery, επιμέλεια Μ. Μαυρομμάτης, Αθήνα. Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Λάρισας, επιμέλεια Μ. Μαυρομμάτης; Πειραματικό Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Νεάπολης, επιμέλεια Μ. Μαυρομμάτης, Θεσσαλονίκη, Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Κρήτης, επιμέλεια Μ. Μαραγκού, Ρέθυμνο; 1999 Overbeck–Gesellschaft, Lübeck, Γερμανία, 1997 Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Κρήτης, επιμέλεια Μ. Μαυρομμάτης, Ρέθυμνο; 1993 «4th Biennale», Maastricht, Ολλανδία.

Γιώργος Τσακίρης Ο Γιώργος Τσακίρης γεννήθηκε στα Γιαννιτσά το 1955. Μετά τις πρώτες του σπουδές στα ηλεκτρονικά σπούδασε ζωγραφική και χαρακτική στη Σχολή Καλών Τεχνών της Φλωρεντίας. Ζει και εργάζεται μεταξύ του όρους Πάικου και της Θεσσαλονίκης. Έδειξε το εικαστικό του έργο σε 42 ατομικές εκθέσεις και πολλές ομαδικές. Το 2012 το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του οργάνωσε αναδρομική έκθεση. Το έργο του παρουσιάστηκε στην Ελλάδα, 140

was honoured with the Delmas price of the Institute de France, following a proposal from the French of Academy of Fine Arts. www.constantinxenakis.org

Υannis Ζiogas He was born in Thessaloniki, Greece, in 1962. Ηe has realized 22 solo exhibitions and has participated in numerous group exhibitions in Greece and abroad. He has worked in residencies in New York and taught as a visiting lecturer in Universities in Greece and abroad. His work has been reviewed nationally and internationally (The New York Times, Artnews, Sculpture, Giornalle dell’ Αrte). He is Associate Professor (in Painting) at the Department of Fine and Applied Arts of the University of Western Macedonia, Florina. He studied Mathematics at the University of Athens and received his Master’s in Fine Arts from the School of Visual Arts in New York (1991). He holds a PhD from the University of the Aegean (2013). He is the author of several essays on art theory and of the books The Byzantine Malevich, Tarkovsky in Chalkis, Censorship in Visual Arts, the Diary of a 407/80, Forbidden! Censorship of Visual Artworks in Greece 1949–2016. Since 2007 he organizes the artistic process Visual March to Prespes. www.yannisziogas.com

Β Ι Ο Γ ΡΑΦ Ι Κ Α Κ Α Λ Λ Ι Τ Ε Χ Ν Ω Ν ARTISTS’ BIOGRAPHIES

Γαλλία, Σουηδία, Ιταλία, Γερμανία, Ισπανία, Αίγυπτο, Τουρκία, Ρουμανία, Βουλγαρία, Σκόπια, Τσεχία, Φινλανδία, Μολδαβία, Ουκρανία, Ελβετία. Είναι καθηγητής στη Σχολή Καλών Τεχνών του ΑΠΘ.

Γιώργος Χαρβαλιάς Ο Γιώργος Χαρβαλιάς γεννήθηκε στην Αθήνα το 1956. Σπούδασε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών με καθηγητή τον Δ. Κοκκινίδη (1976-1983). Είναι Καθηγητής στην ΑΣΚΤ, το 2010 - 2014 διετέλεσε Πρύτανης του Ιδρύματος. Έχει πραγματοποιήσει τις εξής ατομικές εκθέσεις: Gallery ΜπαταγιάννηΊδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης, Αθήνα 2009, Gallery ΑΔ, Αθήνα 2005, Galerie ARTIO, Aθήνα 2003, 1999, 1995, 1993, Gallery Eλένη Κορωναίου, Αθήνα 1991, ΠΟΛΥΠΛΑΝΟ, Αίθουσα Τέχνης, Αθήνα 1985. Έχει λάβει μέρος στις εκθέσεις (επιλογή): Αθήνα Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης, Αθήνα 1985, 2η Biennale Νέων Καλλιτεχνών της Ευρωπαϊκής Μεσογείου, 1986, «Αντίποδες, Νέοι Έλληνες Καλλιτέχνες», Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Μελβούρνη, 1987, 16η Biennale Αλεξάνδρειας, 1987, ΚunstEuropa, Staatlichen Κunsthalle, Berlin, 1991, «Προ Πάτρια», Σπίτι της Κύπρου, Αθήνα 1995, «Greek Realities, Stiftung Neue Kultur», Galerie im Marstall, Βερολίνο 1996, «Greek Realities», Kunsthalle Brandts Klaedefabrik - Odense, Δανία 1997, Montrouge – Athenes, 42e Salon d’Art Contemporain, Γαλλία 1997, «Εστίες του Βλέμματος», Εικαστικό Κέντρο Λάρισας 1997, Biennale Aλεξάνδρειας, Αίγυπτος 1997, Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Θεσσαλονίκη 1998, «Στην εξοχή», Συλλογή Λεωνίδα Μπέλτσιου, 2006, «Στους Λαβύρινθους των Αέρηδων», Γκουέρνικα, Ισπανία 2007, «Τόποι», Συλλογή Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, Μουσείο Μπενάκη, Αθήνα 2007, ΜΜΣΤ Θεσσαλονίκη 2008, «Τέχνης Πολιτική», Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Αθήνα 2010, «Νέα αποκτήματα», Εθνική Πινακοθήκη 2012, «ReCulture», Πάτρα 2013, CAMP 2013, Αθήνα, ΜΜΣΤ Θεσσαλονίκη 2013, IFA Donopoulos, Θεσσαλονίκη 2012, Οικειοποίηση, Δημοτική Πινακοθήκη Καλαμάτας 2013, «Agora», Athens Biennale 2013, IFA Donopoulos, Θεσσαλονίκη 2014, «Δάσκα141

Β Ι Ο Γ ΡΑΦ Ι Κ Α Κ Α Λ Λ Ι Τ Ε Χ Ν Ω Ν ARTISTS’ BIOGRAPHIES

λοι – Καλλιτέχνες», Συλλογή Εθνικής Πινακοθήκης, Σίφνος 2014, Τήνος 2014, Art Athina 2014.

Έρση Χατζηαργυρού Η Έρση Χατζηαργυρού γεννήθηκε στην Αθήνα το 1951. Σπούδασε ζωγραφική στη Σχολή Καλών Τεχνών του Παρισιού (1976–1982) και παράλληλα διδάχτηκε βιτράιγ στην École des Arts et Métiers. Έχει συμμετάσχει σε πάνω από 40 εκθέσεις, ξεκινώντας από το 1979 στο Παρίσι όπου ζούσε. Εκπροσώπησε την Ελλάδα σε διάφορες Μπιεννάλε, στο Τορίνο 1985, στη Βενετία 2001, στο Μπουένος Άιρες 2002 (με πρόσκληση από το εκεί Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης) και στη Σεβίλλη 2005. Ασχολήθηκε αρχικά με τη ζωγραφική και σταδιακά πέρασε σε κατασκευές στον χώρο. Βασική πηγή έμπνευσής της από την επιστροφή της στην Ελλάδα και μετά ήταν η ιστορία και το τοπίο του Λαυρίου, που εμφανίζονται στο έργο της μέσα από γεωμετρικά και κινητικά μοτίβα, αλλά και από τα υλικά που χρησιμοποιεί. Έχει επίσης αρθρογραφήσει σε διάφορα μέσα για τα προβλήματα της Τέχνης και τον κοινωνικό της ρόλο. Ζει και εργάζεται στην Ελλάδα.

Γιώργος Χατζημιχάλης Ο Γιώργος Χατζημιχάλης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1954. Η πρώτη του ατομική έκθεση έλαβε χώρα στην αίθουσα τέχνης Ώρα του Ασαντούρ Μπαχαριάν το 1977 και έκτοτε εκθέτει τακτικά τη δουλειά του. Το 2001 το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης οργάνωσε μια μεγάλη έκθεση με τίτλο «Γιώργος Χατζημιχάλης, Έργα, 1985-2000» ενώ το 2002 μια έκθεση με τίτλο «Γιώργος Χατζημιχάλης: Επτά έργα (1990– 2000)» οργανώθηκε το 2002 από το MoMA/PS1 στη Νέα Υόρκη. Το 2005 εκπροσώπησε την Ελλάδα στην Μπιενάλε της Βενετίας. Ο Γιώργος Χατζημιχάλης έχει λάβει μέρος σε σημαντικές εκθέσεις από τις οποίες παρατίθενται ενδεικτικά ορισμένες: DOCUMENTA 9, στο Kassel, Centre Regional d’ Art Contemporain της Bretania, 1992, «Το θεωρητικό αντικείμενο», 1993, Schirn Kunsthalle. «G. Tsarouchis, S. Antonakos, G. Hatzimihalis», Φρανκφούρτη 2001, “The Factory, Conversation? Recent Acquisitions of 142

Β Ι Ο Γ ΡΑΦ Ι Κ Α Ε Π Ι Μ Ε Λ Η Τ Ω Ν C U R ATOR S’ B IO G R A P H I E S

the Van Abbemuseum», Αθήνα 2002, Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, «Intercivilizations», Αθήνα 2004, European Art Projects, «Ideal City–Invisible Cities», Zamosc, Poland Ιούνιος–Αύγουστος 2006 και Potsdam, Γερμανία 2006, Museum Serralves, «Τhe Decade of the 80’s. A Topology», Porto, Πορτογαλία 2007.

143

Β Ι Ο Γ ΡΑΦ Ι Κ Α Ε Π Ι Μ Ε Λ Η Τ Ω Ν C U R ATOR S’ B IO G R A P H I E S

144

Β Ι Ο Γ ΡΑΦ Ι Κ Α Ε Π Ι Μ Ε Λ Η Τ Ω Ν C U R ATOR S’ B IO G R A P H I E S

145