Wekelijks rijden er enkele treinen met het zeer gevaarlijke ammoniak door uw gemeente. Zolang deze stof onder hoge druk in de wagon blijft, is er niets aan de hand. Als het echter misgaat, zijn de gevolgen nauwelijks te overzien. Vrijkomend ammoniak
ROOD SEIN VOOR
DE AMMONIA KTREIN
de Ammoniaktrein, comité Rood sein voor het van e gav uit een is Deze krant 2 SC Rotterdam. SP, Vijverhofstraat 65, 303 de van m tea rm Ala p.nl lieu moniak@sp.nl I www.s een initiatief van het Mi T (010) 243 55 55 E am
Risico uitsluiten door productie en verwerking samen te brengen! In Nederland wordt ammoniak alleen geproduceerd in Geleen (Limburg). Het grootste deel wordt ter plaatse (bij DSM) verwerkt – het restant wordt vervoerd naar andere bedrijven. De grootste transportstroom van ammoniak vindt plaats tussen DSM-Geleen en DSM-IJmuiden (NoordHolland). Daar staat een kunstmestfabriek die jaarlijks zo’n 250.000 ton ammoniak verwerkt. Per trein komt 50.000 tot 100.000 ton uit Geleen, per schip de rest van overzee. Kleinere ammoniaktransporten gaan vanaf Geleen naar Delfzijl, Delft, Rotterdam, België en Duitsland.
Dwars door dorpen en steden Ammoniaktransport gebeurt binnen Nederland altijd per trein. Vervoer per vrachtwagen is veel te gevaarlijk en daarom ook verboden. Het nadeel van het vervoer per trein is echter, dat het plaatsvindt door zeer dichtbevolkte gebieden. De trein van Geleen naar IJmuiden rijdt bijvoorbeeld dwars door Sittard, Roermond, Eindhoven, Den Bosch, Utrecht, Amsterdam en Haarlem. Natuurlijk zijn er veiligheids-
maatregelen van kracht. Ammoniaktreinen hebben bijvoorbeeld een relatief dikke wand van 1,5 centimeter en zijn voorzien van een klep, een afsluiter en afsluitende deksels. Toch is een ongeluk niet volledig uit te sluiten.
IJmuiden
Bijna-ramp opent ogen rampenbestrijders Op 17 juni 2003 ontspoorde een ammoniaktrein ter hoogte van Halfweg. Een wagon ontspoorde en werd 1300 meter meegesleurd. Doordat een botsing met een obstakel uitbleef, ontsnapte er nauwelijks ammoniak, maar dat had heel anders uit kunnen pakken. Het incident opende de ogen van veel rampenbestrijders en lokale bestuurders. Zij maken zich terecht grote zorgen over de ammoniaktransporten.
Overbodige transporten voorkomen! Vervoer van gevaarlijke stoffen vindt in Nederland redelijk zorgvuldig plaats. Een incident is echter nooit uit te sluiten. Daar-
Geleen
om is het van groot belang het transport van gevaarlijke stoffen zoveel mogelijk te minimaliseren. Dat kan. Bijvoorbeeld door DSM te dwingen en om productie en verwerking van ammoniak op één locatie te laten plaatsvinden. En door van de overheid te eisen regels te stellen die overbodige transporten voorkomen. ●
1
ammoniakkrant
3
verspreidt zich razendsnel en leidt tot ernstige luchtwegbeschadigingen. Bij een groot ongeluk kunnen binnen een straal van 1400 meter zeker 75 doden en 750 gewonden vallen. Wij vinden dat u recht heeft om te weten waarom u zonodig dit risico zou moeten lopen. In deze krant vindt u informatie over ammoniaktransporten en wat u ertegen kunt doen.
23-04-2004, 10:49
‘Actievoeren tegen de ammoniaktrein heeft zeker zin’
Je denkt zeker, het is ons gelukt de chloortransporten gestopt te krijgen, dat moet ook lukken met de ammoniaktransporten. ‘De overheid heeft bij de normen voor vervoer en opslag drie gevaarlijke stoffen in de categorie meest risicovol geplaatst en dat zijn naast LPG-gas ook chloor en ammoniak. Door de alom gegroeide maatschappelijke druk konden de Kamerleden in 2002 niet anders dan een motie van SP-Kamerlid Krista van Velzen steunen. Hierdoor worden de treintransporten met chloor per 2006 stopgezet. Voor ammoniak zijn er echter nog geen maatregelen in de maak om het vervoer uit te bannen. Wat voor chloor geldt, geldt ook voor ammoniak: het is een zeer giftige stof, die bij blootstelling onmiddellijk dodelijke slachtoffers maakt. Bovendien is ontploffingsgevaar bij een ammoniakramp zeer reëel. In stedelijk gebied kan een situatie waarbij een tank met vloeibaar ammoniak scheurt, honderden doden en gewonden tot gevolg hebben. Zo’n ongeluk voltrekt zich zeer snel (in enkele minuten) en treft een kilometers groot gebied. Hulpdiensten en rampenbestrijding zijn niet in staat in zo’n korte tijd te reageren. Totale ontwrichting is dan het gevolg. De kans op een ongeluk is zeer klein en de veiligheidseisen zijn streng. Maar de ontspoorde ammoniaktrein in Halfweg bij Haarlem laat zien dat zo’n ramp kan gebeuren.’ Behoren ammoniaktransporten straks net als de chloortrein ook tot het verleden? ‘De situatie voor chloor en ammoniak is vrijwel identiek. Als DSM wil, kan ze de productie en de verwerking van ammoniak samenbrengen. En dat is precies wat Akzo nu door maatschappelijke en politieke
Foto Harry Voss/SP
’We moeten de overheid confronteren met de mogelijke gevolgen van een ramp met de ammoniaktransporten dwars door stedelijk Nederland,’ zegt ir. Vincent Mulder. Hij is een van de voortrekkers van het actiecomité Rood Sein voor de Chloortrein dat met haar acties bereikte dat de chloortransporten van Delfzijl en Hengelo naar Rotterdam Botlek in 2006 zullen stoppen. druk met chloor moet gaan doen. Op dit moment vervoert DSM het overtollig ammoniak van Geleen naar IJmuiden. Wat ze simpelweg moeten doen is de productie in Geleen aanpassen aan de verwerking die ter plekke mogelijk is. Technisch is het uitstekend mogelijk om de ammoniaktransporten te stoppen. Of dat ook gebeurt, hangt af van de maatschappelijke druk.’ De ammoniaktreinen rijden door tientallen gemeenten. Zijn die voorbereid op een ammoniakramp? ‘Gemeenten hebben een sleutelrol bij rampenbestrijding, maar zijn zich daar vaak onvoldoende van bewust. Rampenplannen ontbreken nog wel eens of zijn slecht op elkaar afgestemd. Rampenoefeningen zijn schaars en voltrekken zich achter gesloten deuren, zonder de bevolking erbij te betrekken. In het algemeen zijn gemeenten dus niet zo goed voorbereid op rampen. In Brabant heeft men snel aan de bel getrokken vanwege plannen om ammoniaktreinen van het Rijnmondgebied naar Duitsland te laten rijden. De Hulpverleningsdienst Kennemerland stelt het in haar evaluatie van de bijna-ramp in Halfweg onomwonden: Bij incidenten met een dergelijke mogelijke omvang is door de brandweer vrijwel niet op te treden cq. te oefenen. Bovendien zegt men niet eens op de hoogte te worden gesteld van deze transporten door hun beroepsgebied.’ Heeft actievoeren zin? ‘Actievoeren tegen de ammoniaktrein heeft zeker zin. Op lokaal niveau heeft het als direct gevolg dat de gemeente vragen gaat stellen aan de rijksoverheid, en dat ze het rampenplan weer eens tegen het licht houdt. Elke gemeente die onderkent dat zij – in geval van een groot lek - slachtoffers onder haar inwoners niet kan voorkomen,
zal dan niet anders kunnen doen dan vragen om de transporten terug te dringen. Dat verhoogt de druk op de rijksoverheid om de transporten af te bouwen. Zo kunnen ammoniaktreinen, evenals de chloortreinen, door deze acties hoog op de politieke agenda komen.’
Gesleep met ammoniak onnodig Ammoniak staat bij het Ministerie van Verkeer en Waterstaat naast chloor en LPG op het lijstje van de drie gevaarlijkste stoffen die op grote schaal door Nederland vervoerd worden. Maar eigenlijk is het gewoon een keukenwijsheid: chloor, gas en ammoniak moet je buiten bereik van kinderen houden. Ammoniak kan overal geproduceerd worden. De ammoniaktreinen die door Nederland rijden, dienen enkel het streven van DSM om zo flexibel mogelijk te zijn en daardoor maximale winsten te boeken. Wij zeggen: laat DSM ammoniak produceren waar het direct verwerkt kan worden. Dan voorkom je dat het een keer echt fout gaat met een transport. DSM zegt ethische waarden te hanteren bij zijn verantwoord ondernemen. Onze oproep aan DSM is maatschappelijk verantwoord en zeer duidelijk: stop het blootstellen van miljoenen Nederlanders aan onnodig groot gevaar. Rood Sein voor de Ammoniaktrein!
2
ammoniakkrant
4
23-04-2004, 10:49
Foto Rob Voss/SP
Ammoniak en de overheid Vanwege het gevaar van ammoniaktransporten bemoeit de regering zich er ook mee. Maar of dat nou snel tot meer veiligheid zal leiden? lijken zwaarder te wegen dan onze veiligheid. Gemeenten nemen een belangrijke positie in bij het waken over de veiligheid. Enkele burgemeesters hebben dan ook al te kennen gegeven erg ongelukkig te zijn met de ammoniaktransporten door hun gemeente. Na een ongeluk met een ammoniaktrein in Assen in 2001 trok de burgemeester van Assen aan de bel. Zij
gaf duidelijk aan dat een ongeluk zó kan gebeuren en makkelijk tot een ramp kan leiden. Tot nu toe blijft haar noodkreet echter zonder consequenties. Er moet een zorgvuldige afweging gemaakt worden tussen economie, milieu en veiligheid. Wij zijn ervan overtuigd dat de uitkomst daarvan zal leiden tot het verdwijnen van de grootschalige ammoniaktransporten.
Recente treinincidenten met gevaarlijke stoffen De eeuw is nog jong, maar kan nu al terugkijken op een aantal (bijna)ongelukken bij het treinvervoer van gevaarlijke stoffen. • 31 januari 2000, Akzo Delfzijl. Twee wagons met chloor raken buiten de rails. Een ramp wordt voorkomen door de lage snelheid van de trein. • 31 juli 2000, Akzo Delfzijl. Een ontsporing van een chloortrein kan net voorkomen worden. Een rangeerder maakt een fout waardoor de trein op een verkeerd spoor terecht dreigt te komen. Een andere rangeerder grijpt gelukkig op tijd in. • 11 augustus 2000, Belgische grens bij Maastricht. Een goederentrein met chemicaliën rijdt te snel. Zes van de twaalf wagons kantelen. Het Belgische dorp Visé wordt ontruimd vanwege een lekkende wagon. • 31 januari 2001, Assen. Bij het instrumentenpaneel van een ammoniaktrein ontstaat vuur. Alleen omdat de trein goed bereikbaar is, kan de brandweer het vuur blussen voordat de ammoniakwagons aangetast worden. Volgens de burgemeester van Assen hadden de gevolgen rampzalig kunnen zijn. • 21 augustus 2002, Amersfoort. Een wagon met acrylnitriel lekt op het station in hartje Amersfoort. Zeven mensen moeten met gezondheidsklachten naar het ziekenhuis. • 17 juni 2003, Halfweg. Zie hierachter.
3
ammoniakkrant
5
23-04-2004, 10:49
Foto Harry Voss/SP
De overheid studeert al jaren op het gevaar van ammoniaktransporten. De centrale vraag daarbij is hoe massale transporten voorkomen kunnen worden – en het antwoord is eigenlijk al lang bekend. Met regelgeving kunnen bedrijven gestimuleerd worden om productie en verwerking op één locatie te laten plaatsvinden. Méér regels zijn echter niet populair bij deze regering. De belangen van de bedrijven
Foto Peter Hilz/Hollandse Hoogte
Een ongeluk is mogelijk ‘We kunnen rustig stellen dat we in de regio Kennemerland zijn ontsnapt aan een ramp. Hoewel de ketels zeer solide zijn, was de kans reëel aanwezig dat er een grote ammoniakontsnapping plaatsvond. Als dit was gebeurd, zouden in grote delen van Haarlem en Heemstede gewonden en doden zijn geweest,’ aldus Regionaal Officier Ongevalsbestrijding Gevaarlijke Stoffen Egbers in het Evaluatierapport over de ontsporing van een ammoniaktrein bij Halfweg. In de nacht van 16 op 17 juni 2003 reed een trein met zestien wagons met elk 51 ton ammoniak tussen Amsterdam en Haarlem. Vlak na middernacht
ontspoorde één wagon, die vervolgens 1300 meter meegesleurd werd. Het onderstel van de wagon en het spoor raakten zwaar beschadigd, maar de
ammoniakketel bleef grotendeels intact. Wel bleek de gasleiding van de dampfase een scheur te bevatten, waaruit een geringe hoeveelheid ammo-
niak vrijkwam. Had de wagon een portaal van de bovenleiding geraakt of was hij tegen een perron gebotst, dan had het drukvat open kunnen scheuren, met enorme gevolgen. De vijf burgemeesters uit de IJmond hebben meteen na dit ongeluk laten weten een einde te willen maken aan de ammoniaktransporten door hun gemeenten. Hiermee is echter nog niks gedaan. ●
Stop de ammoniaktrein! Net als de chloortrein kan ook de ammoniaktrein gestopt worden. Wij gaan daarmee aan de slag en we vragen uw steun. Vul onderstaande strook in en stuur hem op naar: Staatssecretaris Van Geel Postbus 20951 2500 EZ DEN HAAG
Geachte heer Van Geel, De nachtelijke ritten van een ammoniaktrein door mijn gemeente verontrusten mij. Ik ben van mening dat de maatschappelijke gevolgen van een ongeluk met een ammoniaktransport niet opwegen tegen de economische voordelen van dit transport. Ik roep u daarom op alles in werk te stellen om de ammoniaktreinen te stoppen. Graag verneem ik hierop uw antwoord.
En stuur een mailtje naar ammoniak@sp.nl of bel met het MilieuAlarmteam van de SP (010 243 55 55) als u méér wilt doen om de druk op de verantwoordelijke bestuurders te verhogen. Foto Harry Voss/SP
Aan: de Staatssecretaris van Milieu
Hoogachtend, Naam Adres Handtekening
4
ammoniakkrant
2
23-04-2004, 10:49