62 | ΜΑΪΟΣ 2024 ΜΑΪΟΣ 2024 | 63 | ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Ο ΔΡ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΣΟΥΛΦΑΣ, καθηγητής Χειρουργικής και Χειρουργικής Μεταμοσχεύσεων στο ΑΠΘ, ο άνθρωπος που πριν από λίγο καιρό έκανε την επιτυχημένη διπλή μεταμόσχευση ήπατος και νεφρού, μιλά στο «Health Next Generation» για τη σημασία των μεταμοσχεύσεων, σε ποιο σημείο βρίσκεται η Ελλάδα στο χάρτη των μεταμοσχεύσεων, καθώς και τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο τομέας της Υγείας. — Διπλή μεταμόσχευση ήπατος και νεφρού στο «Ιπποκράτειο» Θεσσαλονίκης. Συγκλονιστικό να το ακούς, πόσω μάλλον να το ζεις. Πόσο δύσκολη είναι μια τέτοια επέμβαση; Έχουμε τις υποδομές στην Ελλάδα για να κάνουμε τέτοιου βεληνεκούς επεμβάσεις; Ένα χειρουργείο όπως η διπλή μεταμόσχευση ήπατος και νεφρού έχει την ιδιαιτερότητα ότι ένας ήδη επιβαρυμένος ανθρώπινος οργανισμός (λόγω της κίρρωσης τελικού σταδίου και της νεφρικής ανεπάρκειας) υποβάλλεται σε ένα πολύωρο χειρουργείο το οποίο χαρακτηρίζεται από σημαντικές περιόδους με αιμοδυναμική αστάθεια, ανάγκη για νεφρική υποστήριξη με μηχανική αιμοκάθαρση κατά τη διάρκεια του χειρουργείου και, ουσιαστικά, αποτελεί μία ιατρική παρέμβαση η οποία μπορεί να σώσει στην κυριολεξία μία ζωή, αλλά και να οδηγήσει στην απώλειά της. ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΣΟΥΛΦΑΣ
PhD, FICS, FACS Καθηγητής Χειρουργικής και Χειρουργικής Μεταμοσχεύσεων στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, διευθυντής Χειρουργικής Κλινικής Μεταμοσχεύσεων στο ΓΝΘ «Ιπποκράτειο» ΔΙΠΛ Η ΜΕΤΑΜ ΟΣΧΕΥΣΗ Η ΠΑΤΟΣ ΚΑΙ ΝΕΦΡΟΥ ΣΤΟ «ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ» ΘΕΣΣΑΛΟΝ Ι ΚΗΣ! Συνέντευξη στην ΑΝΘΗ ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΥ Ο Δρ Γεώργιος Τσουλφάς.
MD,
64 | ΜΑΪΟΣ 2024 Τα παραπάνω σημαίνουν ότι για να πετύχει αυτό το χειρουργείο χρειάζεται μία πολύ μεγάλη ομάδα ανθρώπων, ξεκινώντας από τις ιατρικές και νοσηλευτικές ομάδες στο νοσοκομείο που θα γίνει το χειρουργείο του δότη, την ομάδα των συντονιστών που θα συντονίσει όλες τις επικοινωνίες και τη διαδικασία και τη μεταφορά των μοσχευμάτων (συνήθως μέσα στη νύχτα με τη βοήθεια του ΕΚΑΒ ή της Πολεμικής Αεροπορίας), την ομάδα των χειρουργών και εξειδικευμένων αναισθησιολόγων που σε όλη τη διάρκεια του χειρουργείου δίνουν τη μάχη για να πετύχει η μεταμόσχευση, τους νεφρολόγους και ηπατολόγους που ετοιμάζουν τον ασθενή που θα λάβει τα μοσχεύματα και παρακολουθούν από κοντά και, στη συνέχεια, την ομάδα της Μονάδας Εντατικής Θεραπείας που αναλαμβάνει το δύσκολο έργο στις πρώτες ώρες μετά το χειρουργείο, το εξειδικευμένο νοσηλευτικό προσωπικό του χειρουργείου, της ΜΕΘ και της Χειρουργικής Κλινικής Μεταμοσχεύσεων, που αναλαμβάνουν την άμεση φροντίδα του ασθενούς και αποτελούν την πρώτη γραμμή άμυνας και, φυσικά, το διοικητικό και συνολικό προσωπικό τόσο του Ελληνικού Οργανισμού Μεταμοσχεύσεων όσο και του νοσοκομείου που καταλαβαίνει ότι η μεταμόσχευση (και ειδικά μία μεταμόσχευση αυτής της εμβέλειας) παίρνει προτεραιότητα, με ό,τι αυτό σημαίνει για την υπόλοιπη (ήδη δύσκολη) λειτουργία του νοσοκομείου. Πάνω από όλα, το πιο σημαντικό όμως είναι η ηρωική απόφαση της οικογένειας, παρόλο τον πόνο και θλίψη που βιώνουν, να χαρίσουν ζωή όχι σε έναν, αλλά σε έναν πολύ μεγάλο αριθμό συνανθρώπων μας, βοηθώντας όχι μόνο αυτούς, αλλά και τις οικογένειες που βρίσκονται πίσω και δίπλα σε κάθε λήπτη. Άρα οι υποδομές υπάρχουν (όπως φάνηκε και στην περίπτωση αυτήν), με τη βασικότερη να είναι η μεγάλη ομάδα ανθρώπων που θέλει να σωθούν ζωές. — Πόσα παρόμοια χειρουργεία έχουν γίνει; Τα τελευταία 25 χρόνια στη χώρα μας έχουν γίνει συνολικά 6 τέτοιες συνδυασμένες μεταμοσχεύσεις ήπατος-νεφρού, με τελευταία πριν λίγες ημέρες (06/04/2024) στο κέντρο μας. Ο ΕΟΜ διαθέτει στοιχεία από το 2000 και μετά και από τότε φαίνονται 6 διπλές, εκ των οποίων 4 δικές μας και 2 του «Λαϊκού», αλλά από τα δικά μας στοιχεία από ιδρύσεως έχουμε άλλη 1 το 1996, δηλαδή 5 συνολικά δικές μας και 2 «Λαϊκού», άρα εθνικά 7, δικές μας οι 5. Ή τελευταία τέτοια μεταμόσχευση ήταν το 2014. — Υπάρχουν προβλήματα ή ελλείψεις που πρέπει να λυθούν άμεσα για να έχουμε τη δυνατότητα να γίνονται τέτοιες επεμβάσεις; Το μεγαλύτερο και βασικότερο πρόβλημα για το «Ιπποκράτειο» είναι η έλλειψη εξειδικευμένων αναισθησιολόγων στη μεταμόσχευση ήπατος. Αυτή τη στιγμή έχουν μείνει δύο εξειδικευμένοι αναισθησιολόγοι στη μεταμόσχευση ήπατος στο μεγαλύτερο κέντρο μεταμόσχευσης ήπατος στην Ελλάδα, η κ. Ελένη Γεωργοπούλου και ο κ. Ιωάννης Μαρκόπουλος, δύο άνθρωποι οι οποίοι όχι μόνο υπερβάλλουν εαυτόν για να φροντίσουν να καλύπτονται οι ανάγκες των ασθενών αυτών, αλλά συγχρόνως (καθώς το «Ιπποκράτειο» λειτουργεί με έναν εξαιρετικά μικρό αριθμό αναισθησιολόγων, περίπου το ένα τρίτο από αυτούς που αναφέρονται στο οργανόγραμμα) καλύπτουν και τις ανάγκες των υπολοίπων χειρουργικών κλινικών και ασθενών. Ή αλήθεια είναι ότι η έλλειψη των αναισθησιολόγων υπάρχει σε πολλά νοσοκομεία, και ειδικότερα στη Βόρεια Ελλάδα, καθώς ο ιδιωτικός τομέας αποτελεί πολύ μεγαλύτερο δέλεαρ για τους περισσότερους συναδέλφους. Καθώς όμως η μεταμόσχευση είναι μία ιδιαίτερη περίπτωση και δεν είναι ένα χειρουργείο που μπορεί να γίνει σε όλα τα νοσοκομεία, θα πρέπει να υπάρξει μέριμνα ώστε να δοθούν συγκεκριμένα κίνητρα στους συναδέλφους αναισθησιολόγους που αποφάσισαν να στηρίξουν τη μεταμόσχευση με τις εξειδικευμένες γνώσεις τους, όχι μόνο για τους ίδιους, αλλά και για να προσελκύσουμε και άλλους. Αυτό δεν είναι τοπικό πρόβλημα, αλλά εθνικό. — Κύριε καθηγητά, είναι κατά τη γνώμη σας αισιόδοξος ο απολογισμός της μεταμοσχευτικής δραστηριότητας στη χώρα μας; Τα τελευταία χρόνια γίνεται μία πολύ σοβαρή εθνική προσπάθεια στη χώρα μας για την αναβάθμιση των μεταμοσχεύσεων, η οποία ξεκίνησε πριν λίγα χρόνια με την πρωτοβουλία του Ιδρύματος Ωνάση για το Εθνικό Σχέδιο για τη Δωρεά και τη Μεταμόσχευση από τον καθηγητή Βασίλειο Παπαλόη και τον καθηγητή Ήλία Μόσιαλο, καθώς και τη δημιουργία του Ωνασείου Εθνικού Μεταμοσχευτικού Κέντρου, το οποίο θα ανοίξει και επίσημα μέσα στην επόμενη διετία. Πέραν όμως αυτών των πρωτοβουλιών, ο νέος νόμος των μεταμοσχεύσεων (Μάρτιος 2023) έδωσε μεγαλύτερη αυτονομία στον Ελληνικό Οργανισμό Μεταμοσχεύσεων για να μπορέσει να οργανωθεί με βάση ευρωπαϊκά και διεθνή πρότυπα, όπως ο θεσμός του Τοπικού Συντονιστή στα νοσοκομεία ως έναν διαρκή, εκπαιδευμένο σύνδεσμο ανάμεσα στη ΜΕΘ, στις οικογένειες και τον ΕΟΜ. Τα παραπάνω οδήγησαν σε μία σημαντική αύξηση, η οποία δεν σημαίνει ότι πρέπει να επαναπαυθούμε (γιατί εξακολουθεί η Ελλάδα να είναι στις τελευταίες θέσεις όσον αφορά στη δωρεά), αλλά οφείλουμε να
καθηγητή Βασίλειο
και τον καθηγητή
Ηλία Μόσιαλο, καθώς και τη
δημιουργία του Ωνασείου Εθνικού Μεταμοσχευτικού Κέντρου, το οποίο θα ανοίξει και επίσημα μέσα
επόμενη διετία.
2020 4,4 Δότες/εκατ
2021 4,7 Δότες/εκατ. πληθ.
2022 6,6 Δότες/εκατ. πληθ.
2023 8,3 Δότες/εκατ. πληθ.
2024 Αποτυπώνεται
ΜΑΪΟΣ 2024 | 65 | ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ αναγνωρίσουμε ότι υπάρχει πρόοδος και άρα πρέπει όλοι μας να τη στηρίξουμε. — Ανέκαθεν η Ελλάδα είχε πρόβλημα σοβαρό με την έλλειψη δοτών. Έχουν αλλάξει καθόλου τα δεδομένα; Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω και όπως φαίνεται στα παρακάτω στοιχεία και στον Πίνακα, υπάρχει μία αισθητή, σταδιακή αλλαγή/βελτίωση των δεδομένων, η οποία οφείλεται κατά κύριο λόγο στο θεσμό των τοπικών συντονιστών στα νοσοκομεία και στην καλύτερα οργανωμένη προσέγγιση από τον ΕΟΜ.
πληθ.
δωρεάς σε δότες ανά εκατομμύριο πληθυσμού)
(Δείκτης
ήδη πιο αισιόδοξη χρονιά για τη δωρεά και τη μεταμόσχευση στη χώρα μας (έως 4/3/2024 ο Δείκτης είναι:
δότες/εκατ. πληθ.) ΕΤΟΣ 2020 2021 2022 2023 2024 ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΕΙΣ ΑΠΟ ΠΤΩΜΑΤΙΚΟ ΔΟΤΉ 131 126 163 204 37 ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΕΙΣ ΑΠΟ ΖΩΝΤΑ ΔΟΤΉ 89 91 84 103 22 ΣΥΝΟΛΟ 220 217 247 307 59 Τα τελευταία χρόνια γίνεται μία πολύ σοβαρή εθνική προσπάθεια στη χώρα μας
αναβάθμιση των
1,5
για την
πριν λίγα χρόνια
του
για το Εθνικό Σχέδιο για τη Δωρεά
τον
μεταμοσχεύσεων, η οποία ξεκίνησε
με την πρωτοβουλία
Ιδρύματος Ωνάση
και τη Μεταμόσχευση από
Παπαλόη
στην
MD, PhD, FICS, FACS,
Brown University School of Medicine
University of Pittsburgh.
University of Iowa Hospitals and Clinics,
Starzl Transplant Institute
Massachusetts General Hospital, Harvard Medical School,
Division of Solid Organ Transplantation and Hepatobiliary Surgery του University of Rochester Medical Center.
of the American College of Surgeons
The Transplantation Society (TTS),
American Society of Transplant Surgeons, Association for Academic Surgery, International College of Surgeons, American College of Surgeons, International Liver Transplantation Society, Society for Laparoscopic Surgeons
International HepaticoPancreaticoBilliary Association. Του
American College of Surgeons International Guest Scholarship.
International Relations Committee of the American College of Surgeons
International Relations Committee of the American HepaticoPancreaticoBiliary Association (AHPBA).
Greek Chapter of the International College of Surgeons, καθώς
World President of the International College of Surgeons και Chair of the International Relations Committee of the American College of Surgeons.
Greek Chapter of the American College of Surgeons
Education and Training Committees
AHPBA
66 | ΜΑΪΟΣ 2024 — Πόσες μεταμοσχεύσεις γίνονται περίπου κάθε χρόνο στη χώρα μας; Την τελευταία 5ετία οι μεταμοσχεύσεις συμπαγών οργάνων στη χώρα μας ανά έτος διακυμάνθηκαν ανοδικά και έτσι περίπου από 220 το 2018 φθάσαμε στις 307 το 2023 και ευελπιστούμε να συνεχίσουν ανοδικά και για το 2024. — Ως επιστήμων και ως άνθρωπος πώς νιώθετε με την επιτυχή έκβαση ενός τόσο δύσκολου χειρουργείου; Κάθε επιτυχημένο χειρουργείο, και ειδικά ένα χειρουργείο που δίνει τη ζωή της πίσω σε μία νέα γυναίκα, μας θυμίζει το λόγο για τον οποίο επιλέγει κανείς την Ιατρική και τη Νοσηλευτική, που δεν είναι άλλος από το να μπορέσεις να βοηθήσεις τον συνάνθρωπό σου. Κυρίως όμως η μεταμόσχευση μας γεμίζει με θαυμασμό τόσο για το τι μπορεί να κάνει μία ομάδα ανθρώπων, αλλά κυρίως για το μεγαλείο ψυχής που βλέπουμε και θαυμάζουμε στους δότες και στις οικογένειές τους, στους ασθενείς μας και στις οικογένειές τους. Μαθαίνουμε για τη δύναμη της ανθρώπινης φύσης και για την αγάπη για τον συνάνθρωπο. Είχε πει ένας «λαϊκός φιλόσοφος» ότι «η μεταμόσχευση είναι ο καθρέφτης της κοινωνίας μας» και έτσι μας δίνεται η ευκαιρία να κοιτάξουμε στον καθρέφτη αυτόν. ■ Γ ΈΩ ΡΓΙΟΣ ΤΣΟΥΛΦΆΣ Ο Γεώργιος Τσουλφάς,
έλαβε το πτυχίο Ιατρικής από το
στις ΗΠΑ και έκανε ειδικότητα Γενικής Χειρουργικής στο
καθώς και ερευνητική εξειδίκευση στη Χειρουργική Μεταμοσχεύσεων στο
του
Στη συνέχεια ολοκλήρωσε με επιτυχία μία διετή εξειδίκευση
στη Χειρουργική Μεταμοσχεύσεων στο
και στη συνέχεια έλαβε θέση επίκουρου καθηγητή Χειρουργικής Μεταμοσχεύσεων στο
Μετά την επιστροφή του στην Ελλάδα, ήταν αρχικά επιστημονικός συνεργάτης της Χειρουργικής Κλινικής Μεταμοσχεύσεων στο «Ιπποκράτειο» ΓΝΘ, ενώ στη συνέχεια εξελέγη σε θέση επίκουρου καθηγητή Χειρουργικής στην Α’ Χειρουργική Κλινική, ΑΠΘ, στο ΓΝΘ «Παπαγεωργίου». Σήμερα είναι καθηγητής Χειρουργικής - Χειρουργικής Μεταμοσχεύσεων και διευθυντής της Χειρουργικής Κλινικής Μεταμοσχεύσεων του ΑΠΘ στο ΓΝΘ «Ιπποκράτειο» και υπεύθυνος του Κέντρου Έρευνας και Καινοτομίας στη Μεταμόσχευση Συμπαγών Οργάνων, ΑΠΘ. Έχει δημοσιεύσει πάνω από 200 εργασίες στο PubMed, καθώς και 48 κεφάλαια βιβλίων. Έχει επιμεληθεί την έκδοση 7 βιβλίων και είναι κριτής σε άνω των 30 διεθνών ιατρικών περιοδικών και μέλος της συντακτικής επιτροπής πολλών άλλων. Του έχει απονεμηθεί το βραβείο Edward E. Mason για αριστεία στη φροντίδα ασθενών και στην εκπαίδευση, είναι Fellow
και μέλος πολλών ιατρικών και χειρουργικών διεθνών ενώσεων, όπως μεταξύ άλλων της
της
και
έχει απονεμηθεί η υποτροφία του
Έχει υπάρξει και είναι μέλος πολλαπλών επιτροπών, όπως η
και η
Είναι ο πρόεδρος του
και διετέλεσε
Επίσης, είναι πρόεδρος του
και μέλος των επιτροπών
του
και
Είναι διευθυντής Ιατρικής Υπηρεσίας του ΓΝΘ «Ιπποκράτειο» και μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του ΓΝΘ ΑΧΕΠΑ, καθώς και της Ελληνικής Χειρουργικής Εταιρείας, πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Μεταμοσχεύσεων και διευθυντής του Hellenic Diaspora Medical Forum του ΑΠΘ, καθώς και υπεύθυνος του Κέντρου Έρευνας και Καινοτομίας στη Μεταμόσχευση Συμπαγών Οργάνων (ΕΜΒΙΕΕ, Τμήμα Ιατρικής, ΑΠΘ). Έχει διατελέσει υπεύθυνος για το πρωτόκολλο «3D Liver» τρισδιάστατης εκτύπωσης ηπατικών όγκων και είναι επιστημονικά υπεύθυνος του Κέντρου Έρευνας και Καινοτομίας στη Μεταμόσχευση Συμπαγών Οργάνων, ΑΠΘ.
(Fellowship)
IHPBA.