Γράφει ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΤΡΟΒΑΣ, ενδοκρινολόγος, Εργαστήριο Έρευνας
Παθήσεων Μυοσκελετικού Συστήματος
«Θ. ΓΑΡΟΦΑΛΙΔΗΣ», ΕΚΠΑ-ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΚΑΤ.
ΟΣΤΕΟΠ Ο ΡΩΣΗ Ε Ι ΝΑΙ ΜΙΑ Π ΑΘΗΣΗ κατά την οποία τα οστά εμφανίζουν μειωμένη αντοχή, λόγω διαφόρων μεταβολών όπως είναι η μειωμένη οστική πυκνότητα και η διαταραχή της μικρο-αρχιτεκτονικής του οστού, με αποτέλεσμα αυξημένο κίνδυνο καταγμάτων.
Η οστεοπόρωση μας ανησυχεί, γιατί σχετίζεται άμεσα με τα κατάγματα, με πιο συχνά των σπονδύλων, του
ισχίου και του αντιβραχίου, αλλά και σε άλλες σκελετικές θέσεις. Τα κατάγματα αυτά μπορεί να προκληθούν
με μικρή βία ή και αυτόματα (χωρίς εμφανή κάκωση). Τα κατάγματα αυτά προκαλούν σοβαρά κοινωνικοοικονομικά προβλήματα, αφενός γιατί σχετίζονται με
αυξημένη θνησιμότητα (ισχίου, σπονδύλων), αφετέρου
γιατί οι ασθενείς μπορεί να χρειαστούν εγχείρηση και
θα πρέπει να παραμείνουν ακινητοποιημένοι επί μακρό χρονικό διάστημα. Αυτό έχει ως άμεση συνέπεια τη μειωμένη λειτουργικότητα και τη σημαντική υποβάθμιση της ποιότητας ζωής του ατόμου.
ΥΠ Α ΡΧΕΙ ΟΣΤΕΟΠ Ο ΡΩΣΗ ΚΑΙ ΣΤΟΥΣ Α ΝΔΡΕΣ; Η απάντηση είναι ναι! Δυστυχώς η οστεοπόρωση πλήττει και τους άνδρες, αν και για πολλά χρόνια τη θεω-
ρούσαμε κατ’ εξοχήν γυναικείο νόσημα. Υπολογίζεται πως περίπου το 1/5 των οστεοπορωτικών ασθενών είναι άνδρες.
Π ΟΣΟ ΣΥΧΝ Η Ε Ι ΝΑΙ Η ΑΝΔΡΙΚ Η ΟΣΤΕΟΠ Ο ΡΩΣΗ; Σύμφωνα με το Διεθνές Ίδρυμα Οστεοπόρωσης (IOF), σε παγκόσμιο επίπεδο 1 στις 3 γυναίκες και 1 στους 5 άνδρες πλήττονται από οστεοπόρωση. Στην Ελλάδα, ο Ελληνικός Σύλλογος Υποστήριξης Ασθενών με Οστεοπόρωση ύστερα από επιδημιολογική μελέτη που διεξήγαγε κατέδειξε τα εξής αποτελέσματα:
• Παρόλο που ένα μεγάλο ποσοστό (25,9%) ανδρών άνω των 58 ετών αναφέρει κάποιο κάταγμα, μόλις το 6,6% έχει κάνει μέτρηση οστικής μάζας.
• Ωστόσο, η συχνότητα της ανδρικής οστεοπόρωσης δεν μπορεί να εκτιμηθεί πλήρως, λόγω του ότι πολλοί άνδρες δεν γνωρίζουν ότι πάσχουν από οστεοπόρωση, κυρίως λόγω της ελλιπούς ενημέρωσης.
• Το μόνο σίγουρο είναι πως επειδή η οστεοπόρωση πλήττει τα άτομα μεγαλύτερης κυρίως ηλικίας, τα ποσοστά της θα αυξηθούν τα επόμενα χρόνια λόγω της αύξησης του προσδόκιμου επιβίωσης.
Π Ω Σ ΘΑ ΚΑΤΑΛ Α ΒΕΤΕ ΟΤΙ Π Α ΣΧΕΤΕ ΑΠ Ο ΟΣΤΕΟΠ Ο ΡΩΣΗ; Η οστεοπόρωση είναι μια ύπουλη πάθηση. Συνήθως
δεν προκαλεί πρόδρομα συμπτώματα ή αυτά είναι πολύ ήπια και δεν τυγχάνουν προσοχής από τους ασθενείς. Έτσι, αρκετές φορές το πρώτο σύμπτωμα της οστεοπόρωσης είναι το κάταγμα! Πρόδρομα συμπτώματα είναι:
• ήπιος πόνος στην πλάτη
• η προοδευτική απώλεια ύψους (συνήθως το αντιλαμβανόμαστε μέσα από καθημερινές μας συνήθειες όπως π.χ. δεν φτάνουμε αντικείμενα σε ψηλά ράφια που παλιά τα φτάναμε)
• η εμφάνιση κύφωσης
ΥΠ Α ΡΧΟΥΝ Α ΝΔΡΕΣ ΠΟΥ ΚΙΝΔΥΝΕ ΥΟΥΝ
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ ΑΠ
ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΚΑΤ
Και οι άνδρες μπορεί
να έχουν ΟΣΤΕΟΠ Ο ΡΩΣΗ!
έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να πάθουν κάταγμα λόγω της οστεοπόρωσης. Αυτοί κυρίως είναι όσοι:
• Έχουν ηλικία μεγαλύτερη των 50 ετών.
• Έχουν υποστεί κάταγμα χαμηλής βίας μετά τα 45 έτη τους.
• Έχουν συγγενή α’ βαθμού που έχει υποστεί κάταγμα ισχίου (ιδίως αν είναι η μητέρα τους).
• Έχουν Δείκτη Μάζα Σώματος (ΔΜΣ) μικρότερο από 20. Ο BMI υπολογίζεται ως εξής: ΔΜΣ= βάρος (σε κιλά) / ύψος (σε μέτρα)2.
• Έχουν υποβληθεί σε θεραπεία με κορτιζόνη για μεγάλο χρονικό διάστημα (μεγαλύτερο των 3 μηνών).
• Υποβάλλονται σε θεραπεία με συγκεκριμένα φάρμακα, όπως μερικά αντιεπιληπτικά, αντιψυχωσικά, αντικαταθλιπτικά, χημειοθεραπευτικά, ανοσοκατασταλτικά, για τον καρκίνο του προστάτη, λίθιο, αναστολείς αντλίας πρωτονίου κ.λπ.
• Πίνουν παραπάνω από 2 ποτήρια αλκοολούχων ποτών ημερησίως.
• Καπνίζουν.
• Κάνουν καθιστική ζωή ή έχουν αναγκαστεί να ακινητοποιηθούν για κάποιον λόγο.
• Είναι επιρρεπείς στις πτώσεις.
• Δεν καταναλώνουν τροφές πλούσιες σε ασβέστιο
και βιταμίνη D.
• Πάσχουν από κάποια ασθένεια που συνοδεύεται
από μείωση της οστικής πυκνότητας, όπως:
Ορμονικά: Σύνδρομο Cushing, υπερθυρεοειδισμός, υπερπαραθυρεοειδισμός, υπογοναδισμός.
Γενετικά: Ατελής οστεογένεση, νόσοι του συνδετικού ιστού, ομοκυστινουρία, Β-θαλασσαιμία, δρεπανοκυτταρική αναιμία, υποφωσφατασία, κυστική ίνωση.
Γαστρεντερικά: Νόσος Crohn, κοιλιοκάκη, έλλειψη λακτάσης, πρωτοπαθής χολική κίρρωση, γαστρεκτομή, σύνδρομα δυσαπορρόφησης.
Συστηματικές νόσοι: Ρευματοειδής αρθρίτιδα, αγκυλοποιητική σπονδυλίτιδα, νεφρική ανεπάρκεια, ηπατική ανεπάρκεια, μαστοκύττωση
Νεοπλάσματα: Πολλαπλούν μυέλωμα, άλλες κακοήθειες.
• Ιδιαίτερα άντρες οι οποίοι εμφανίζουν μείωση της σεξουαλικής επιθυμίας ή κάποιου άλλου είδους σεξουαλική διαταραχή είναι πολύ πιθανό να πάσχουν από κάποια μορφή υπογοναδισμού που αποτελεί ισχυρό προδιαθεσικό παράγοντα για οστεοπόρωση.
ΤΙ ΠΡ Ε ΠΕΙ ΝΑ Κ Α ΝΕΤΕ ΑΝ ΑΝ Η ΚΕΤΕ ΣΕ Κ Α ΠΟΙΑ ΑΠ Ο
ΤΙΣ ΠΑΡΑΠ Α ΝΩ ΚΑΤΗΓΟΡ Ι ΕΣ;
Το ότι κάποιος ανήκει σε κάποιες από τις παραπάνω
κατηγορίες δεν σημαίνει ότι πάσχει από οστεοπόρωση
και ότι θα υποστεί κάποιο κάταγμα στο μέλλον εξαιτί-
ας της. Η πιθανότητα όμως, ιδιαίτερα αν ανήκει σε παραπάνω από δύο κατηγορίες, είναι αυξημένη. Έτσι, είναι απαραίτητο να αναζητήσει την κατάλληλη ιατρική
συμβουλή από κάποιον ειδικό. Αυτός θα τον κατευθύνει όσον αφορά στη διάγνωση και αν χρειάζεται και στη θεραπεία.
Η ΔΙ Α ΓΝΩΣΗ ΤΗΣ ΟΣΤΕΟΠ Ο ΡΩΣΗΣ Ε Ι ΝΑΙ ΜΙΑ
ΕΠ Ι ΠΟΝΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣ Ι Α;
Όχι! Η διάγνωση της οστεοπόρωσης γίνεται με απλά και σύγχρονα μέσα (ακτινολογικές εξετάσεις μέτρηση οστικής πυκνότητας με τη μέθοδο DXA, εξετάσεις αίματος και ούρων), χωρίς ο ασθενής να εξουθενώνεται
οικονομικά, αφού το κόστος τους καλύπτεται από τα ασφαλιστικά ταμεία.
ΘΕΡΑΠΕ Υ ΕΤΑΙ Η ΟΣΤΕΟΠ Ο ΡΩΣΗ; Ναι. Η θεραπεία της οστεοπόρωσης στοχεύει στη μείωση της πιθανότητας του κατάγματος. Περιλαμβάνει τόσο φάρμακα όσο και υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής (αλλαγή διατροφικών συνηθειών, συστηματική άσκηση, διακοπή καπνίσματος, αποφυγή αλκοόλ)
και βέβαια τη θεραπεία άλλων νοσημάτων που προ-
καλούν οστεοπόρωση. Είναι σημαντικό η θεραπεία με φάρμακα να μη διακόπτεται μετά τα πρώτα θεαματικά αποτελέσματα, αλλά να συνεχίζετε να ακολουθείτε τις υποδείξεις του θεράποντος ιατρού σας.
Π Ω Σ ΜΠΟΡΕ Ι ΤΕ ΝΑ ΠΡΟΛ Α ΒΕΤΕ ΤΗΝ ΑΝ Α ΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΟΣΤΕΟΠ Ο ΡΩΣΗΣ ΚΑΙ ΝΑ ΑΠΟΦΥ ΓΕΤΕ Ε ΝΑ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΤΙΚΟ Κ ΑΤΑΓΜΑ;
Βασικό βήμα για την πρόληψη της οστεοπόρωσης είναι η σωστή ενημέρωση από μικρή ηλικία. Κύρια προληπτικά μέτρα είναι τα εξής:
• Επαρκής πρόσληψη ασβεστίου και βιταμίνης D. Συνήθως η ισορροπημένη διατροφή στη μικρή ηλικία παρέχει τις απαραίτητες ποσότητες ασβεστίου στον αναπτυσσόμενο οργανισμό και έτσι επιτυγχάνεται ικανοποιητική Μέγιστη Οστική Πυκνότητα (όσο μεγαλύτερη Μέγιστη Οστική Πυκνότητα επιτυγχάνουμε τόσο μειώνεται ο κίνδυνος για οστεοπόρωση. Η Μέγιστη
Οστική Πυκνότητα επιτυγχάνεται γύρω στα 25-30 έτη).
Σε μεγαλύτερες ηλικίες όμως μπορεί να χρειαστούν και φαρμακευτικά σκευάσματα ασβεστίου και βιταμίνης
D, ακόμη κι αν τρεφόμαστε σωστά, λόγω της αναμενόμενης από τη γήρανση μείωσης της απορρόφησης
του ασβεστίου από το πεπτικό μας σύστημα και της μείωσης της σύνθεσης της βιταμίνης D από τον οργανισμό μας.
Στον παραπάνω πίνακα αναγράφονται οι συνιστώ-
μενες ημερήσιες προσλήψεις γαλακτοκομικών για
όλες τις ηλικιακές ομάδες.
Για παράδειγμα ένας έφηβος χρειάζεται να κατα-
ναλώνει έναν από τους ακόλουθους συνδυασμούς
τροφίμων:
α) 1 ποτήρι γάλα + 30 γρ. τυρί κίτρινο + 1 κεσεδάκι
γιαούρτι
β) 3 ποτήρια γάλα
γ) 90 γρ. τυρί κίτρινο
• Άσκηση. Η άσκηση κατά την εφηβεία βοηθά στην
επίτευξη όσο το δυνατόν υψηλότερης Μέγιστης Οστι-
κής Πυκνότητας. Στην ενήλικη ζωή η άσκηση βοηθά όχι μόνο στη διατήρηση της Μέγιστης Οστικής Πυκνό-
ΓΙ Ω ΡΓΌΣ ΤΡ Ό ΒΆΣ
τητας, αλλά προστατεύει από τον κίνδυνο των πτώσεων μέσω της επίτευξης ικανοποιητικής μυϊκής ισχύος. Συμβουλευτείτε τον γιατρό σας για το ποιες είναι οι καταλληλότερες ασκήσεις για σας. • Διακοπή καπνίσματος και κατάχρησης οινοπνεύματος. Το οινόπνευμα αλλά και ουσίες του καπνού έχουν καταστροφική επίδραση σε κύτταρα των οστών με αποτέλεσμα την οστεοπόρωση, καθώς επίσης και στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα, με αποτέλεσμα την αύξηση των πτώσεων και των καταγμάτων.
• Αναγνώριση και θεραπεία νοσημάτων που προκαλούν οστεοπόρωση και αυξημένο κίνδυνο πτώσεων. • Σε περίπτωση σοβαρής οστεοπόρωσης (χαμηλής οστικής πυκνότητας ή κατάγματος) συνιστάται φαρμακευτική αγωγή με σκευάσματα αντικαταβολικά ή αναβολικά, τα οποία είναι αποτελεσματικά και με λίγες μακροχρόνια ανεπιθύμητες ενέργειες. ■
Ο Γιώργος Τροβάς είναι ενδοκρινολόγος - διαβητολόγος, επιστημονικός συνεργάτης του Εργαστηρίου Έρευνας Παθήσεων Μυοσκελετικού Συστήματος του Πανεπιστημίου Άθηνών «Θ. ΓΆΡΟΦΆΛΙΔΗΣ» και διατηρεί το
ιδιωτικό του ιατρείο στο Χαϊδάρι από το 1997. Έχει εξειδικευθεί στον σακχαρώδη διαβήτη και στην οστεοπόρωση σε άνδρες και γυναίκες. Είναι διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Άθηνών και στο πλαίσιο της ερευνητικής του δραστηριότητας έχει πραγματοποιήσει πλήθος ανακοινώσεων και δημοσιεύσεων σε ελληνικά και διεθνή συνέδρια και περιοδικά αντίστοιχα, σε σχέση με την αιτιοπαθογένεια, τους παράγοντες κινδύνου, τη διατροφή και αντιμετώπιση της οστεοπόρωσης.
Είναι επιστημονικό μέλος της Ελληνικής Ενδοκρινολογικής Εταιρείας, πρώην πρόεδρος και μέλος της
Ελληνικής Εταιρείας Μελέτης μεταβολισμού των οστών, ιδρυτικό μέλος και πρώην πρόεδρος του Ελληνικού Ιδρύματος Οστεοπόρωσης, μέλος της American Society for the Bone and Mineral Research και μέλος της American Endocrine Society. Κατέχει πλήθος θέσεων με την ιδιότητα επιστημονικού συμβούλου και συνεργάτη και συγγραφικά έχει συμμετοχές σε πολλά βιβλία και περιοδικά και δημοσιεύσεις σε ελληνικά και ξένα επιστημονικά περιοδικά.