8 minute read
Υγείας ΕΑΕΕ Ιωάννης Κυριόπουλος, καθηγητής Οικονομικών
Του ΑΡΗ ΜΠΕΡΖΟΒΙΤΗ
Η πανδημία και τα προβλήματα που έχει δημιουργήσει οδηγούν στην αναγκαιότητα της επανιεράρχησης των προτεραιοτήτων και καθιστούν επιτακτική και επείγουσα τη μεταρρύθμιση του υγειονομικού τομέα. Παράλληλα η συμπληρωματική σχέση του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα αποτελεί μια διέξοδο για την άμβλυνση των μονοπωλιακών τάσεων στην ιατρική περίθαλψη. Τις επισημάνσεις αυτές κάνει μεταξύ άλλων ο Ιωάννης Κυριόπουλος, ομότιμος καθηγητής Οικονομικών της Υγείας της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας (ΕΣΔΥ), σε αποκλειστική συνέντευξή του στο NEXTDEAL για την κατάσταση του Εθνικού Συστήματος Υγείας στη διάρκεια της πανδημίας. Αναλυτικά η συνέντευξη έχει ως εξής:
Κύριε Κυριόπουλε ποια είναι η κατάσταση σήμερα στο δημόσιο σύστημα υγείας εν μέσω της πανδημίας; Παρά τον αιφνιδιασμό -σε ολόκληρο τον πλανήτη- από την επέλευση της πανδημίας, το μεγαλύτερο υγειονομικό πρόβλημα των τελευταίων δεκαετιών βρίσκεται υπό σχετικό έλεγχο από τις κρατικές υπηρεσίες υγείας στη χώρα μας.
Ο κ. ΓΊΑΝΝΗΣ ΚΥΡΊΟΠΟΥΛΟΣ
Η σχετική αντοχή του ΕΣΥ μετά από τα συνεχή πλήγματα της δεκαετούς σχεδόν περιόδου της τελευταίας οικονομικής κρίσης οφείλεται καταρχήν στα έγκαιρα μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης, αλλά και στην υψηλή επιστημονική και κοινωνική συμβολή του υγειονομικού προσωπικού.
Αξίζει να σημειωθεί ότι στη διάρκεια της πανδημίας, χωρίς την ύπαρξη επαρκούς ενιαίας κρατικής υπηρεσίας δημόσιας υγείας και συγκροτημένου σώματος λειτουργών δημόσιας υγείας και ακόμη χωρίς την εμπλοκή της πρωτοβάθμιας φροντίδας, μόνον το 25% του δυναμικού του ΕΣΥ χειρίσθηκε αποτελεσματικά την πίεση από την πανδημία.
Με δεδομένο τις γνωστές διαχρονικές ελλείψεις που έχουν τα δημόσια νοσοκομεία, πιστεύετε ότι θα μπορέσουν να ανταποκριθούν ταυτόχρονα στις ανάγκες τόσο ασθενών με κορονοϊό όσο και της καθημερινότητας; Με βάση τους περιοριστικούς παράγοντες που ενδημούν στο υγειονομικό σύστημα από μακρού, η ανταπόκριση των δημόσιων νοσοκομείων στην αντιμετώπιση της Covid-19 είναι σχετικά καλή.
Όμως η καλή ανταπόκριση έναντι της πανδημίας, αλλά και οι ειδικές συνθήκες στην περίοδο της φυσικής και κοινωνικής αποστασιοποίησης είχαν ως αποτέλεσμα την αποτροπή ή την αναβολή μέρους των πολιτών να έχουν την κατάλληλη και έγκαιρη περίθαλψη για τα άλλα προβλήματα υγείας.
Η εξέλιξη αυτή οδηγεί σε φαινόμενα «καθυστερημένης φροντίδας», που είναι επιβαρυντικά για την υγεία των ασθενών και ενδεχομένως -όπως έχει επισημανθεί σε άλλες χώρες- σε υπερβάλλουσα θνησιμότητα από άλλες αιτίες.
Στην κατεύθυνση αυτή η επιδημιολογική έρευνα μπορεί να συμβάλλει στη βελτίωση των όρων λειτουργίας του τομέα της υγείας και κυρίως στην καλύτερη έκβαση των νοσημάτων.
Παρά ταύτα, η πανδημία και τα παρεπίμπτοντα προβλήματα που θέτει, οδηγούν στην αναγκαιότητα της επανιεράρχησης των προτεραιοτήτων και καθιστούν επιτακτική και επείγουσα τη μεταρρύθμιση του υγειονομικού τομέα.
Πως μπορεί ο ιδιωτικός τομέας υγείας ή και οι ασφαλιστικές εταιρείες να παρέμβουν, ώστε οι πολίτες να έχουν ποιότητα στις παρεχόμενες υπηρεσίες υγείας; Ένα από τα βασικά προβλήματα του συστήματος υγείας στη χώρα μας είναι το υψηλό επίπεδο των ιδιωτικών πληρωμών που οδηγεί συχνά σε εκτεταμένη αποασφάλιση του πληθυσμού και ως εκ τούτου σε καταστροφικές δαπάνες και φτωχοποίηση των νοικοκυριών.
Η εισαγωγή μηχανισμών προπληρωμένης φροντίδας συνιστά το κορυφαίο ζήτημα στην υγεία και η συμβολή της συμπληρωματικής και ιδιωτικής ασφάλισης μπορεί να είναι καθοριστική.
Παράλληλα, η προσπάθεια βελτίωσης της ποιότητας των υπηρεσιών υγείας σχετίζεται με τη δυνατότητα πολλαπλών επιλογών για τους χρήστες. Η διατύπωση αυτή συνδέεται με την επέκταση της πλευράς της προσφοράς και την πλήρη ενσωμάτωση του ιδιωτικού τομέα στο ενιαίο σύστημα υγείας.
Η συμπληρωματική σχέση του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα αποτελεί μια διέξοδο για την άμβλυνση των μονοπωλιακών τάσεων στην ιατρική περίθαλψη.
Έχει προοπτικές βελτίωσης το ΕΣΥ κάτω από το βάρος της πανδημίας; Η βιωσιμότητα του υγειονομικού τομέα μετά τους κραδασμούς της πανδημίας εξαρτάται από την ευρύτητα των διαρθρωτικών αλλαγών που μπορεί να ενσωματώσει.
Η μεταρρύθμιση του ΕΣΥ και του συστήματος υγείας στις δομές και τη χρηματοδότηση συνιστά πλέον επείγουσα προτεραιότητα. Υπό το πρίσμα αυτό, η διεύρυνση της χρηματοδοτικής βάσης με την εισαγωγή της προπληρωμένης φροντίδας έχει θεμελιώδη σημασία για την αναπτυξιακή πορεία του συστήματος υγείας, ώστε να διευκολυνθούν οι μεταρρυθμιστικές πρωτοβουλίες στην ανασυγκρότηση και τον επαναπροσανατολισμό των νοσοκομείων και τη συγκρότηση των δικτύων ολοκληρωμένης πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας.
Αλλά πρωτίστως λόγω της συγκυρίας στη δημιουργία μιας κρατικής ενιαίας υπηρεσίας δημόσιας υγείας (διακριτή από τις υπηρεσίες ιατρικής περίθαλψης) από την κεντρική διοίκηση στην περιφερειακή και τοπική αυτοδιοίκηση για την αντιμετώπιση της πανδημίας και τον έλεγχο και τη διαχείριση των μειζόνων παραγόντων κινδύνου για την υγεία.
Ο Γιάννης Κυριόπουλος είναι ομότιμος καθηγητής Οικονομικών της Υγείας. Έχει διατελέσει διευθυντής του Τομέα των Οικονομικών της Υγείας της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας και έχει εκλεγεί τέσσερις φορές κοσμήτωρ της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας. Έχει λάβει τιμητικές διακρίσεις από διεθνείς οργανισμούς και πανεπιστήμια της αλλοδαπής. Tα ερευνητικά του ενδιαφέροντα εστιάζονται στα Οικονομικά της Υγείας, στις Πολιτικές Υγείας και στην Κοινωνική Πολιτική και Ασφάλιση.
COVID-19. ΤΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ΚΥΜΑ
Η Ελλάδα είχε πετύχει στις αρχές του 2020 που εμφανίστηκε η πανδημία του κορονοϊού μια παγκόσμια νίκη. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του Economist, η χώρα μας είχε αξιολογηθεί ως η δεύτερη καλύτερη χώρα του κόσμου με τα λιγότερα κρούσματα και την καλύτερη διαχείριση της πανδημίας. Τα μέτρα υγειονομικής επαγρύπνησης και η συνεχής ενημέρωση του κοινού από τους επιστήμονες είχαν επιτύχει τον έλεγχο της πανδημίας. Η καταγραφή των κρουσμάτων ήταν περιορισμένη με μια «γραμμική» τάση. Τότε ελπίζαμε ότι δεν θα ερχόταν ένα δεύτερο κύμα και ότι τον Σεπτέμβριο του 2020 θα επιστρέφαμε στην κανονικότητα. Δυστυχώς όλα τα αισιόδοξα σενάρια για την πορεία της πανδημίας ανατράπηκαν δίνοντας τη θέση τους σε ανησυχητικές τάσεις του κορονοϊού με σημαντικές επιπτώσεις στην οικονομία και την δημόσια υγεία της χώρας μας. Στην εικόνα 1 παρουσιάζουμε μια ανάγλυφη εξέλιξη των κρουσμάτων στη χώρα μας όπου από μια σταθεροποιητική πορεία της νόσου φθάσαμε τους τελευταίους δυο μήνες σε μια εκθετική εξέλιξη.
Στις 16 Οκτωβρίου είχαμε 508 κρούσματα και στις 27 Οκτωβρίου φθάσαμε τα 1.259. Μέσα σε 11 μόλις ημέρες, ο ρυθμός αύξησης των κρουσμάτων έφθασε το ανησυχητικό όριο των 147,8%. Το ΕΣΥ τείνει να φθάσει στα όριά του, δεδομένου ότι η κάλυψη
των ΜΕΘ στην Αττική φθάνει το 70%-75% και στην περιφέρεια το 40%. Ο δείκτης θετικότητας, που καταγράφει το ποσοστό των θετικών διαγνώσεων στα
νοσοκομεία, έχει ξεπεράσει το 4,4%, ενώ στα μέσα Οκτωβρίου ήταν μόλις 3%. Από διεθνείς μελέτες έχει προκύψει ότι η αύξηση του δείκτη θετικότητας πέραν
350
300
250
200
150
100
50
0
20/1/2020Νέα κρούσµατα
10/3/2020 29/4/2020 18/6/2020 7/8/2020 26/9/2020
Γιατροί +++
120
100
80
60
40
20
0
Σηµαντική µείωση (Α1) Ελαφρά µείωση (Α2) Σταθεροποίηση (Α3) 50% 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Αύξηση Σηµαντική (Α4) αύξηση (εκθετική αύξηση) (Α5) Φαρµακοποιοί +++
60
50
80
30
20
10
0
Σηµαντική µείωση (Α1) Ελαφρά µείωση (Α2) Σταθεροποίηση (Α3) 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0%
Αύξηση Σηµαντική (Α4) αύξηση (εκθετική αύξηση) (Α5)
102 100 98 του 4% δημιουργεί σημαντικά προβλήματα ελέγχου 96 της διασποράς της νόσου (όπως στην περίπτωση της 94 Ελβετίας). 92Σε μια πρόσφατη μελέτη που έγινε από το Πανε90 πιστήμιο Αθηνών σε συνεργασία με την V-Net ερωτήθηκαν ιατροί και φαρμακοποιοί να προβλέψουν 88 τις επιδημιολογικές τάσεις του Covid-19. Η μεγάλη 86 πλειοψηφία ιατρών και φαρμακοποιών δήλωσε την 84 ανησυχία τους για την εκθετική αύξηση της πανδη98 99 μίας στην χώρα μας (βλ. εικόνα 2). 100
Index 2019Q4 = 100 Single-hit scenario Τον τελευταίο καιρό παρατηρείται μια συντριπτική αύξηση των κρουσμάτων στις νεότερες ηλικίες και μια σημαντική ποσοστιαία μείωση των θανάτων στις μεγαλύτερες ηλικίες. Οι πρόσφατες στατιστικές δείχνουν ότι η πρώτη ηλικιακή ομάδα σε κρούσματα είναι οι νέοι 18-24 ετών και η δεύτερη 25-34 ετών.
Η Ευρώπη βρίσκεται μπροστά σε μια υγειονομική βόμβα. Στην Ισπανία μέσα σε ένα Σαββατοκύριακο καταγράφηκαν 52.188 νέα κρούσματα. Στη Δανία μέσα σε μια ημέρα 1056 νέα κρούσματα, στην Αγγλία 22.885 και στη χώρα μας 1.259. Τα πρόσφατα κρούσματα μας θυμίζουν την ιστορία των πανδημιών όπου τον Σεπτέμβριο του 1665, οι θάνατοι στο Λονδίνο από την Πανώλη (Great Plague in London) είχαν ξεπεράσει τα 8.000 θύματα μέσα σε μια εβδομάδα.
Οι πανδημίες επιφέρουν σημαντικούς κοινωνικούς μετασχηματισμούς με οικονομικές κρίσεις, υφέσεις, ανεργίες, φτώχεια και κοινωνικές ανισότητες. Πριν τον Covid 19, οι αρχικές προβλέψεις για αύξηση του ΑΕΠ στην Ελλάδα για το 2020 έφθαναν στο 2%. Γρήγορα οι εκτιμήσεις αυτές αναθεωρήθηκαν από την Morgan Stanley που προέβλεπε μείωση του ΑΕΠ στο -5,3%, για να έλθει στη συνέχεια το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο με μια περαιτέρω μείωση στο -10% Η Πανδημία έχει τραυματίσει την Ελληνική κοινωνία. Το τραύμα καταγράφεται σε μια σειρά ερευνών όπου το 56% των Ελλήνων δηλώνει φόβους για φτώχεια και ανεργία, το 60% απώλεια της πολιτιστικής ζωής και το 41% πιθανή μείωση των εισοδημάτων τους. 101 102 103 104 Οι προβλέψεις των επιστημόνων είναι ιδιαίτερα Index 2019Q4 = 100 Double-hit scenario ανησυχητικές για τις επιπτώσεις του δευτέρου κύματος του κορονοϊού στην οικονομία και τη δημόσια υγεία. Το δεύτερο κύμα θα επιφέρει σύμφωνα με τις προβλέψεις του ΟΟΣΑ, μια περαιτέρω μείωση της οικονομικής δραστηριότητας.
Μέσα στη δίνη των επιδημιολογικών και οικονομικών εξελίξεων η Επιτροπή της ΕΕ-27 παροτρύνει τις Κυβερνήσεις των χωρών-μελών να αναλάβουν μια νέα στρατηγική δημόσιας υγείας και να διαμορφώσουν Εθνικά Σχέδια Εμβολιασμών για την υγειονομική θωράκιση του πληθυσμού. Ακόμα και αν υπάρξουν διαθέσιμα εμβόλια στα μέσα του 2021 από τις τρείς επώνυμες φαρμακευτικές εταιρείες, ο συνολικός πληθυσμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης που ανέρχεται σε 450 εκατομμύρια κάτοικους δεν θα καλυφθεί. Τα σχέδια εμβολιασμού είναι απαραίτητα για την στρατηγική της δημόσιας υγείας και τον καθορισμό προτεραιοτήτων για εμβολιασμούς αρχικά προς τα άτομα υψηλού κινδύνου όπως είναι οι ιατροί, οι νοσηλευτές, οι ηλικιωμένοι και τα άτομα με χρόνιες ασθένειες.
