22 minute read
Όμιλος Βιοιατρική
Υπερσύγχρονα διαγνωστικά εργαλεία και εξειδικευμένο προσωπικό έχει «επιστρατεύσει» ο Όμιλος ΒΙΟΙΑΤΡΙΚΗ στη μάχη κατά της πανδημίας, ενώ από την πρώτη στιγμή τηρούνται όλα τα μέτρα προστασίας προσωπικού και εξεταζόμενων.
Τα πιστοποιημένα κεντρικά εργαστήρια του Ομίλου διενεργούν όλο το φάσμα των διαγνωστικών εξετάσεων που αφορούν τη νόσο Covid-19, καλύπτοντας όλες τις ανάγκες σε προνομιακές χρεώσεις.
Oι βασικότεροι τύποι των διαγνωστικών τεστ κορονοϊού είναι η μοριακή μέθοδος ανάλυσης (real time RTPCR) για ανίχνευση του RNA του ιού, η ταχεία ανίχνευση του αντιγόνου του ιού με τη μέθοδο ανοσοχρωματογραφίας και τα διάφορα τεστ ανίχνευσης των αντισωμάτων έναντι του ιού με ανοσοαναλύσεις (χημειοφωταύγεια ή ELISA).
Κάθε τύπος τεστ παρουσιάζει πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα, γι’ αυτό και η χρήση τους κρίνεται ανάλογα με το σκοπό διενέργειας του ελέγχου, την περίσταση, ακόμη και με βάση τα διαθέσιμα μέσα.
ΜΟΡΙΑΚΗ ΜΕΘΟΔΟΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ PCR Στηρίζεται στην ανίχνευση ιικών σωματιδίων σε κλινικά δείγματα αναπνευστικού (ρινοφαρυγγική ή στοματοφαρυγγική λήψη επιχρίσματος βλεννογόνου), με ειδικότητα και ευαισθησία μεθόδου που προσεγγίζουν το 100%.
Η πλήρης ονομασία της μεθόδου είναι αλυσιδωτή αντίδραση πολυμεράσης σε πραγματικό χρόνο με χρήση αντίστροφης μεταγραφάσης (real time RT-PCR). Η δοκιμασία πραγματοποιείται με ταυτόχρονη ανίχνευση τουλάχιστον δύο εκ των γονιδίων Orf1ab (RdRP), Ε και Ν του ιού SARS CoV-2 (COVID-19), που προτείνονται από τους διεθνείς οργανισμούς για αυξημένη ειδικότητα της αντίδρασης.
Τα αποτελέσματα της εξέτασης είναι διαθέσιμα συνήθως μετά από ένα 24ωρο, ενώ υπάρχει και ταχεία παραλλαγή της μοριακής αυτής μεθόδου εξέτασης με τα αποτελέσματα να είναι διαθέσιμα σε λίγες ώρες.
Ο κ. ΒΕΛΗΣ ΠΑΠΠΑΣ, διευθυντής ασφαλιστικών εταιρειών και εταιρικών πελατών του Ομίλου Βιοϊατρικής
Η ΜΕΘΟΔΟΣ ΑΝΙΧΝΕΥΣΗΣ ΤΩΝ ΑΝΤΙΣΩΜΑΤΩΝ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΙΟΥ Ο οργανισμός αναπτύσσει τρία είδη αντισωμάτων κατά του ιού, τα IgA, IgM και IgG.
Η εξέταση διενεργείται μετά από αιμοληψία στον ορό του ασθενούς, αλλά διατίθενται και πιο πρακτικά, γρήγορα τεστ, που πραγματοποιούνται με σταγόνα αίματος, με μικρότερη ευαισθησία ή αλλιώς μεγαλύτερη πιθανότητα εμφάνισης ψευδώς αρνητικών αποτελεσμάτων στα αρχικά στάδια της λοίμωξης.
Τα αντισώματα IgG αποτελούν την προσαρμοσμένη και εξαιρετικής εξειδίκευσης προς τον ιό αντίδραση του ανοσοποιητικού. Είναι πολύ σημαντικά για την ανάπτυξη μακροχρόνιας ανοσίας και ανοσολογικής μνήμης. Τα αντισώματα IgM παράγονται από το ανοσοποιητι-
κό αρκετά γρήγορα και παρέχουν την άμυνα πρώτης γραμμής. Τα αντισώματα IgA έναντι του SARS CoV-2, δείχνουν μια πολύ πρόσφατη λοίμωξη από τον ιό.
Η μέθοδος με τεστ αντισωμάτων συνίσταται μόνο για επιδημιολογικές μελέτες (prevalence studies) και όχι για την πρωτογενή διάγνωση της λοίμωξης.
Η ΜΕΘΟΔΟΣ “POOLING” Η μέθοδος “pooling”, που σημαίνει την ταυτόχρονη ανίχνευση του ιού από πέντε τουλάχιστον δείγματα μαζί, μετά από ανάμιξή τους, χρησιμοποιείται κατά κύριο λόγο για τους σκοπούς της επιδημιολογικής έρευνας. Όταν ένα τέτοιο δείγμα είναι θετικό, ακολουθεί δεύτερη ανάλυση των δειγμάτων σε ατομικό επίπεδο για τη διάκριση των πασχόντων. Το κύριο μειονέκτημά της είναι ότι μία διαδικασία pooling που περιλαμβάνει δείγματα με χαμηλό ιικό φορτίο οδηγεί συχνότερα σε ψευδώς αρνητικά αποτελέσματα.
Στη Βιοιατρική όλες οι εξετάσεις για τον κορονοϊό, η επεξεργασία και ανάλυση των δειγμάτων, γίνονται στα ιδιόκτητα πιστοποιημένα εργαστήρια του Ομίλου.
Για το μοριακό τεστ COVID-19 χρησιμοποιείται σήμερα η τεχνική της μοναδιαίας / εξατομικευμένης ανάλυσης. Παράλληλα, ο Όμιλος παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις σε ιατρικό και τεχνολογικό επίπεδο παγκοσμίως, για να εντάξει νέες μεθόδους ανίχνευσης, πάντα με επίκεντρο την ακρίβεια των αποτελεσμάτων και γνώμονα την ασφάλεια. ΕΞΤΡΑ ΠΡΟΝΟΜΙΑΚΕΣ ΤΙΜΕΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΚΑΤΟΧΟΥΣ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΩΝ ΣΥΜΒΟΛΑΙΩΝ Για ατομικά και ομαδικά συμβόλαια, η ΒΙΟΙΑΤΡΙΚΗ παρέχει μοριακό έλεγχο ανίχνευσης του νέου κορονοϊού στην τιμή των 65 ευρώ για τους ενήλικες, ενώ για τα παιδιά έως 18 ετών η τιμή είναι 55 ευρώ.
Για οικογένειες με 4 ή περισσότερα μέλη προσφέρεται η προνομιακή τιμή των 50 ευρώ ανά άτομο, με μοναδική προϋπόθεση να προσέλθουν για τη διενέργεια του τεστ όλα τα μέλη της οικογένειας μαζί.
Για την καλύτερη και ασφαλέστερη εξυπηρέτηση των πολιτών, το δίκτυο δειγματοληψιών έχει επεκταθεί σήμερα σε 10 σημεία σε Αττική, Θεσσαλονίκη και Εύβοια με προοπτική περαιτέρω επέκτασης. Όλες οι εξετάσεις γίνονται σε ειδικά διαμορφωμένους χώρους, με άνεση και διακριτικότητα και με όλα τα απαιτούμενα μέτρα προστασίας.
ΤΑΥΤΟΧΡΟΝΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ COVID – ΓΡΙΠΗΣ Καθώς πλησιάζει η περίοδος έξαρσης της εποχικής γρίπης, ο Όμιλος ΒΙΟΙΑΤΡΙΚΗ εισάγει ένα ακόμη εργαλείο αξιόπιστης διάγνωσης: τον ταυτόχρονο έλεγχο για κορονοϊό και γρίπη. Ο έλεγχος πραγματοποιείται με μια μόνο δειγματοληψία, ώστε οι ενδιαφερόμενοι να αποφεύγουν τις πολλαπλές επισκέψεις στο διαγνωστικό κέντρο και παράλληλα να εξυπηρετούνται ταχύτερα. Με τον ταυτόχρονο έλεγχο, ανιχνεύεται ο κορονοϊός και η γρίπη τύπου Α ή Β.
Με δύο μεγάλες του μελέτες το Ίδρυμα Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ) αποτυπώνει την κατάσταση που βιώνουν σήμερα στην Ελλάδα η ελληνική φαρμακοβιομηχανία και ολόκληρος ο φαρμακευτικός κλάδος.
Η πρώτη μελέτη αφορά την «Φαρμακευτική Βιομηχανία στην Ελλάδα. Όροι και προϋποθέσεις για μια νέα αναπτυξιακή δυναμική» και παρουσιάστηκε από το γενικό διευθυντή του ΙΟΒΕ, καθηγητή Νίκο Βέττα, το δρα Άγγελο Τσακανίκα, επιστημονικό σύμβουλο του ΙΟΒΕ και τον πρόεδρο της Πανελλήνιας Ένωσης Φαρμακοβιομηχανίας Θεόδωρο Τρύφων. Η μελέτη αναδεικνύει ότι η ελληνική φαρμακοβιομηχανία αποτελεί κλάδο μεγάλης στρατηγικής σημασίας για την εθνική οικονομία και μάλιστα με μεγάλη ανταποδοτικότητα και υψηλή πολλαπλασιαστική επίδραση των επενδύσεων.
Ειδικότερα αποτυπώνει τις πρόσφατες επιδόσεις των ελληνικών φαρμακοβιομηχανιών, τη συμβολή τους στην εθνική οικονομία, καθώς και την πολλαπλασιαστική αξία των επενδύσεων που διενεργούν για την απασχόληση, τα δημόσια έσοδα και το ΑΕΠ.
Συγκεκριμένα, εκτιμάται ότι για κάθε 1 εκατ. € που επενδύεται για τη δημιουργία νέων παραγωγικών μονάδων, η ανταποδοτικότητα της επένδυσης αγγίζει το 86%, δημιουργούνται 20 νέες θέσεις εργασίας, ενώ η αύξηση των εσόδων του Δημοσίου αντιστοιχεί στο 22,5% της επενδυτικής δαπάνης. Επίσης, σημαντική είναι η πολλαπλασιαστική επίδραση από τη λειτουργία των νέων παραγωγικών μονάδων με τη συνολική επίδραση στο ΑΕΠ να αντιστοιχεί στο 129% της επενδυτικής δαπάνης.
Επιπροσθέτως, η λειτουργία των νέων παραγωγικών μονάδων αυξάνει τα έσοδα του Δημοσίου σε ποσό ίσο με το 37,6% της επενδυτικής δαπάνης ενώ ταυτόχρονα, η ενίσχυση της εγχώριας παραγωγής φαρμάκων τα οποία μπορούν να υποκαταστήσουν τα αντίστοιχα ακριβότερα εισαγόμενα μπορεί να μειώσει περαιτέρω τη δημόσια και την ιδιωτική φαρμακευτική δαπάνη.
Σύμφωνα με τη μελέτη του ΙΟΒΕ, η σημαντική αναπτυξιακή δυναμική της ελληνικής φαρμακοβιομηχανίας αναδεικνύει την ανάγκη στήριξης του κλάδου, μέσω ενός συνεκτικού και ρεαλιστικού σχεδίου δράσεων, στο οποίο θα πρέπει να προβλέπεται η διασύνδεση της επιβάρυνσης των δυσβάστακτων υποχρεωτικών επιστροφών και των εκπτώσεων με την επενδυτική και ερευνητική δραστηριότητα των επιχειρήσεων. Επιπροσθέτως, το σχέδιο θα πρέπει να προβλέπει φορολογικά κίνητρα για τις επενδύσεις και την απλοποίηση της επενδυτικής γραφειοκρατίας.
Στην τοποθέτησή του ο πρόεδρος της ΠΕΦ Θεόδωρος Τρύφων σημείωσε:
Η Φαίη Κοσμοπούλου, γενική διευθύντρια της ΠΕΦ, ο δρ Άγγελος Τσακανίκας, επιστημονικός σύμβουλος του ΊΟΒΕ, ο πρόεδρος της ΠΕΦ Θεόδωρος Τρύφων και ο γενικός διευθυντής του ΊΟΒΕ καθηγητής Νίκος Βέττας.
«Ο κλάδος του φαρμάκου διαθέτοντας ένα ισχυρό οικονομικό αποτύπωμα, αποτελεί τομέα στρατηγικής σημασίας για την ελληνική οικονομία. Η πρόσφατη υγειονομική κρίση ανέδειξε τη σημασία της διασφάλισης συνθηκών επάρκειας ειδικά σε κρίσιμους τομείς όπως η υγεία και το φάρμακο. Η ελληνική φαρμακοβιομηχανία εξασφάλισε την κάλυψη των αναγκών σε πάνω από 3 εκατ. ασθενείς, τη στιγμή που άλλες χώρες της Ε.Ε. δοκιμάζονταν από ελλείψεις ακόμη και σε βασικά φάρμακα.
Το συμπέρασμα είναι πως μέσα στην υγειονομική κρίση, η φαρμακοβιομηχανία εξασφάλισε επάρκεια φαρμάκων, αύξησε τις εξαγωγές της κατά 60% και προχώρησε σε σημαντικές επενδύσεις. Η προσπάθεια αυτή δεν είναι δυνατό να συνεχιστεί σε περιβάλλον υπερφορολόγησης που φθάνει στο 70% του κύκλου εργασιών των ελληνικών φαρμακοβιομηχανιών. Η άμεση άρση των αντικινήτρων αυτών θα σημάνει την επενδυτική άνθηση από ελληνικές και ξένες φαρμακοβιομηχανίες μέσα στην επόμενη πενταετία».
Η ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ ΑΓΟΡΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΚΑΙ ΣΤΟΙΧΕΙΑ 2019 Η δεύτερη μελέτη του ΙΟΒΕ αφορά τη «Φαρμακευτική αγορά στην Ελλάδα: Γεγονότα και Στοιχεία 2019» και τα βασικά συμπεράσματα της μελέτης: «Η συμβολή του κλάδου φαρμάκου στην ελληνική οικονομία». Η παρουσίαση έγινε από τους Ολύμπιο Παπαδημητρίου, πρόεδρο ΣΦΕΕ, Νίκο Βέττα, γενικό διευθυντή ΙΟΒΕ και Άγγελο Τσακανίκα, επιστημονικό σύμβουλο ΙΟΒΕ.
Η φετινή έκθεση συμπίπτει με την εμφάνιση της πανδημίας του κορονοϊού που έχει δημιουργήσει ση-
(Από αριστερά): Ο κ. Μιχάλης Χειμώνας, γενικός διευθυντής ΣΦΕΕ, ο κ. Ολύμπιος Παπαδημητρίου, πρόεδρος ΣΦΕΕ, ο καθ. κ. Νίκος Βέττας, γενικός διευθυντής ΊΟΒΕ, και ο κ. Άγγελος Τσακανίκας, επιστημονικός σύμβουλος ΊΟΒΕ.
● 48,2 εκατ. € για 18 νέα ερευνητικά (151 ερευνητικές ομάδες από Ευρώπη) ● Συνεισφορά 100 εκατ. ευρώ στον CEPI (Coalition for Epidemic Preparedness Innovations) ● 25,2 εκατ. € στη Σύμπραξη Ευρωπαϊκών-Αναπτυσσομένων Χωρών για Κλινικές Δοκιμές ● 72 εκατ. € από το «Horizon 2020» για πρωτοβουλία για καινοτόμα φάρμακα ● 6 εκατ. € τα οποία έχουν κινητοποιηθεί από την Κοινότητα Γνώσης και Καινοτομίας του Ευρωπαϊκού
Ινστιτούτου Καινοτομίας και Τεχνολογίας ● 156,6 εκατ. € σε πρωτοποριακές ιδέες που συνδέονται με τον κορονοϊό και έχουν επιλεγεί στο πλαίσιο του διαγωνισμού του προγράμματος επιτάχυνσης του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Καινοτομίας, ο οποίος διεξήχθη τον Μάρτιο, 150 εκατ. € από το κονδύλιο αυτό είναι πρόσθετη συνεισφορά που χορηγείται πλήρως για την καταπολέμηση της πανδημίας του κορονωϊού ● 129,5 εκατ. € σε επείγοντα διαγωνισμό με αντικείμενο την ενίσχυση της ικανότητας παραγωγής και εφαρμογής λύσεων και για τη βελτίωση της κατανόησης της επιδημίας
μαντικές προκλήσεις σε πολλές χώρες του κόσμου. Εκτός από τις απώλειες ανθρώπινων ζωών, τον αριθμό νοσούντων και την ασφυκτική πίεση των συστημάτων υγείας, η παύση / ο περιορισμός της οικονομικής δραστηριότητας σε πολλούς κλάδους προκαλεί οικονομική ύφεση και αύξηση της ανεργίας. Το μερικό ή γενικό lockdown αναμένεται να βυθίσει τις περισσότερες οικονομίες για το 2020, ανάμεσα σε αυτές και την ελληνική με τις εκτιμήσεις για την ύφεση, να ποικίλουν. Προηγουμένως και με βάση τα διαθέσιμα δεδομένα, το ΙΟΒΕ έχει εκτιμήσει σενάρια για συρρίκνωση του ΑΕΠ για φέτος από -5% έως -9% με μερική ανάκαμψη το 2021. Σε κάθε περίπτωση, η τρέχουσα κρίση αναμένεται να έχει έντονη επίπτωση στην ελληνική οικονομία, αλλά και στις περισσότερες χώρες του κόσμου. Συγχρόνως, τα ευρωπαϊκά συστήματα υγείας καλούνται να επαναξιολογήσουν τη δημόσια χρηματοδότηση για δαπάνες υγείας, καθώς οι ανάγκες πολλαπλασιάζονται και η πίεση στο συνολικό σύστημα υγείας θα παραμείνει έντονη μεσοπρόθεσμα.
Οι εξελίξεις αυτές αντανακλώνται και στις συνήθεις προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο τομέας της υγείας στο εγχώριο περιβάλλον. Τα επιδεινούμενα δημογραφικά δεδομένα, με τη διαχρονική μείωση των γεννήσεων (κατά 34 χιλ. άτομα το 2018) και την αύξηση του γηραιότερου πληθυσμού (άνω των 65 ετών), από 21,9% του συνολικού πληθυσμού το 2019 στο 33,0% το 2060, οδηγούν σε αυξανόμενη ανάγκη για φαρμακευτική και υγειονομική περίθαλψη, κάτι που συνεπάγεται και αυξημένη ανάγκη για δημόσια χρηματοδότηση σε δαπάνες υγείας και φαρμακευτική κάλυψη. Η συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα έχει ενισχυθεί σημαντικά, αλλά δεν είναι βέβαιο ότι αυτή μπορεί να διατηρηθεί σε υψηλά επίπεδα σε ένα περιβάλλον μακροχρόνιας ανεργίας και μείωσης του εισοδήματος.
Στον τομέα των δαπανών για φαρμακευτική κάλυψη, στην Ελλάδα η συνολική εξωνοσοκομειακή φαρμακευτική δαπάνη εκτιμάται ότι θα φτάσει στα 3,9 δισ. € το 2019 (εκ των οποίων μόλις το 1,945 εκατ. € αποτελεί δημόσια χρηματοδότηση). Παράλληλα, το βάρος μετατοπίστηκε στους ασθενείς και στον ιδιωτικό τομέα με το μεγαλύτερο μέρος να το επωμίζεται ο φαρμακευτικός κλάδος, μέσω των υποχρεωτικών επιστροφών και εκπτώσεων (clawback & rebates) που καταβάλει. Οι εκτιμήσεις για το συνολικό ποσό της υπερφορολόγησης των φαρμακευτικών επιχειρήσεων αγγίζουν τα 2 δισ. € για το 2020!
Παρά τη σημαντική επίπτωση από τη δημοσιονομική προσαρμογή στη δημόσια χρηματοδότηση, η φαρμακοβιομηχανία εξακολουθεί να δαπανά σημαντικά ποσά για Έρευνα και Ανάπτυξη (Ε&Α), καθώς αντιπροσωπεύει το 5% της συνολικής ιδιωτικής δαπάνης για Ε&Α στην Ελλάδα (2017), ενώ μέχρι το 2019 διεξήχθησαν 2.811 κλινικές μελέτες ανεξαρτήτου τύπου και φάσης (1.604 ολοκληρωμένες). Η παραγωγή φαρμακευτικών προϊόντων σε αξία το 2018 προσέγγισε το 1 δισ. €, ενώ η προστιθέμενη αξία στα 559 εκατ. € (3% μερίδιο στον κλάδο της μεταποίησης). Οι απασχολούμενοι στην παραγωγή φαρμακευτικών προϊόντων άγγιξαν τα 17,1 χιλ. άτομα το 2018, με το 60,6% των απασχολούμενων να είναι πανεπιστημιακής εκπαίδευσης. Σημαντικός είναι και ο ρόλος του φαρμακευτικού κλάδου στο συνολικό εξωτερικό εμπόριο, καθώς οι εξαγωγές φαρμακευτικών προϊόντων ανήλθαν το 2019 σε 1,9 δισ. €
Φυσική µεταβολή πληθυσµού (γεννήσεις – θάνατοι)
100
80
Χιλιάδε; άτοµα 60
40
20
0
-20
-40 2018201720162015201420132012201120102000199019801970196019501931
100
Εξέλιξη προσδόκιµου επιβίωσης
Έτη 80
60 1960 1970 1980 1990 2000 2010 2014 2015 2016 2017
Ελλάδα ΟΟΣΑ
και αντιστοιχούν στο 4,4% του συνόλου των ελληνικών εξαγωγών όλων των αγαθών για το 2019.
Το ΙΟΒΕ προχώρησε επίσης σε μια νέα εκτίμηση του οικονομικού αποτυπώματος του κλάδου του φαρμάκου στην ελληνική οικονομία. Σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες εκτιμήσεις του, η συνολική συνεισφορά του κλάδου του φαρμάκου σε όρους ΑΕΠ εκτιμάται σε 6,9 δισ. € (3,7% του ΑΕΠ) το 2018. Έτσι, για κάθε 1 € προστιθέμενης αξίας των εταιρειών που δραστηριοποιούνται στον κλάδο του φαρμάκου, δημιουργούνται άλλα 3,1 € στο σύνολο της ελληνικής οικονομίας. Σε όρους απασχόλησης, η συνολική συνεισφορά εκτιμάται σε 136 χιλ. θέσεις εργασίας (ή 3,6% της συνολικής απασχόλησης). Δηλαδή, κάθε θέση εργασίας στον κλάδο του φαρμάκου υποστηρίζει άλλες 3 ισοδύναμες θέσεις πλήρους απασχόλησης συνολικά στην οικονομία. Τέλος, η επίδραση στα φορολογικά έσοδα από τη δραστηριότητα του κλάδου φαρμάκου εκτιμάται περίπου στο 1,9 δισ. €.
Στην ομιλία του ο πρόεδρος του ΣΦΕΕ Ολύμπιος Παπαδημητρίου τόνισε αναλυτικά τα εξής: «Η βιωσιμότητα του κλάδου μας, απειλείται από την έλλειψη προβλεψιμότητας, την υπερφορολόγηση, την απουσία καινοτομίας, την μερική μόνο υλοποίηση των απαραίτητων και ψηφισμένων μεταρρυθμίσεων. Καταθέσαμε πρόσφατα μια πλήρη σειρά θέσεων και προτάσεων που συμπυκνώνονται σε 7 πυλώνες δράσεων και που μπορούν να συμβάλλουν στη διαμόρφωση και την εφαρμογή ενός εθνικού σχεδιασμού για την δημόσια Υγεία. Ευελπιστούμε ότι αυτή τη φορά θα ληφθούν από τους κυβερνώντες σοβαρά υπόψη και μάλιστα άμεσα, γιατί τώρα είναι η ευκαιρία: 1. Να εφαρμοστεί μια βιώσιμη φαρμακευτική πολιτική, που τελικά θα αποβεί υπέρ των ασθενών και της δημόσιας υγείας. 2. Να επαναπροσδιοριστεί η δημόσια φαρμακευτική δαπάνη με βάση τις πραγματικές ανάγκες του πληθυσμού της χώρας μας. 3. Να διασφαλιστεί η πρόσβαση σε νέες καινοτόμες θεραπείες για τους Έλληνες ασθενείς, που καθυστερεί τουλάχιστον 2 χρόνια. 4. Να πάψει να στηρίζεται στην υπερφορολόγηση των φαρμακευτικών επιχειρήσεων, μέσω των υποχρεωτικών επιστροφών και εκπτώσεων που φθάνει στο 70% του κύκλου εργασιών των εταιρειών του κλάδου, η βιωσιμότητα του συστήματος φαρμακευτικής περίθαλψης. 5. Να αρθούν τα αντικίνητρα στην ανάπτυξη. 6. Να δοθούν περαιτέρω κίνητρα για την ανάπτυξη των κλινικών μελετών. Μόνο εάν δοθούν λύσεις στα προηγούμενα 2 σημεία (κονδύλια και υπερφορολόγηση) θα μπορέσει η Ελλάδα να προσελκύσει νέες επενδύσεις και κλινικές μελέτες. 7. Να αναγνωριστεί από την Πολιτεία η σημαντική αναπτυξιακή δυναμική του φαρμακευτικού κλάδου, ώστε να μεγιστοποιηθεί η συμβολή του στην ανάκαμψη της εθνικής οικονομίας.
Αποτελεί το μοναδικό ολοκληρωμένο κέντρο στη χώρα μας που διαθέτει εκτός των τεσσάρων (4) τελευταίας γενιάς Γραμμικών Επιταχυντών και της υπερσύγχρονης μονάδα Βραχυθεραπείας υψηλού ρυθμού δόσης, το μοναδικό στην Ελλάδα μηχάνημα ακτινοχειρουργικής Gamma Knife.
Το ιατρικό δυναμικό του Κέντρου, έχοντας στη διάθεσή του μηχανήματα τελευταίας τεχνολογίας, είναι σε θέση να εξατομικεύει τη θεραπεία για κάθε ασθενή, επιλέγοντας το κατάλληλο μηχάνημα και εφαρμόζοντας την τεχνική ακτινοθεραπείας που θα αντιμετωπίσει καλύτερα τη νόσο.
Εκτός από την κλασική σύμμορφη ακτινοθεραπεία 3D, αποτελεί καθημερινή πρακτική, η εφαρμογή πολύπλοκων και εξελιγμένων τεχνικών όπως η διαμορφούμενης έντασης ακτινοθεραπεία (IMRT), η ογκομετρικά διαμορφούμενη τοξοειδή ακτινοθεραπεία (VMAT) και η ακτινοθεραπεία καθηγουμένη από εικόνες (IGRT).
Για τη φροντίδα των ασθενών που υποβάλλονται σε ακτινοθεραπεία συνεργάζονται στενά έμπειροι ακτινοθεραπευτές ογκολόγοι, ακτινοφυσικοί, τεχνολόγοι και νοσηλευτές του Κέντρου. Παράλληλα, οι ασθενείς έχουν πρόσβαση σε όλες τις σύγχρονες διαγνωστικές και απεικονιστικές μεθόδους, στις άρτια οργανωμένες Ογκολογικές και Χειρουργικές Κλινικές, αλλά και σε ειδικούς κλινικούς διατροφολόγους, ειδικούς ψυχολόγους και φυσικοθεραπευτές με στόχο την βέλτιστη και εξατομικευμένη αντιμετώπισή τους.
Επιπλέον, το Κέντρο διαθέτει εξειδικευμένη ομάδα για την ακτινοθεραπεία παίδων που εξυπηρετεί μεγάλο αριθμό παιδιατρικών ασθενών, εφαρμόζοντας τις πιο σύγχρονες τεχνικές και στοχεύοντας τόσο στην ίαση όσο και στη διατήρηση της ποιότητας ζωής των παιδιών. ΚΑΙΝΟΤΟΜΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΑΚΤΙΝΟΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣ ΟΓΚΟΛΟΓΙΑΣ ΥΓΕΙΑ Στο Κέντρο Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας του ΥΓΕΙΑ, εφαρμόζονται οι πλέον εξελιγμένες τεχνικές ακτινοθεραπείας, τις οποίες πρώτο εφάρμοσε στην Ελλάδα, με σκοπό την ακριβή χορήγηση της δόσης στον όγκο - στόχο, περιορίζοντας στο ελάχιστο δυνατό τη δόση στους γύρω υγιείς ιστούς.
ΣΤΕΡΕΟΤΑΚΤΙΚΗ ΑΚΤΙΝΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΣΩΜΑΤΟΣ (SBRT) Η Στερεοτακτική ακτινοθεραπεία σώματος είναι μια εξειδικευμένη τεχνική χορήγησης πολύ υψηλής δόσης ακτινοβολίας σε μικρότερο συνολικό χρονικό διάστημα (1 έως 5 συνεδρίες), η οποία χορηγείται με απόλυτη ακρίβεια και ασφάλεια μέσα στο ανθρώπινο σώμα και έχει τουλάχιστον ισοδύναμη αποτελεσματικότητα, σε σχέση με τη συμβατική ακτινοθεραπεία.
Η συγκεκριμένη τεχνική έχει ένδειξη σε μεγάλη κατηγορία ασθενών και ειδικότερα σε ασθενείς με αρχικό καρκίνο του πνεύμονα, με καρκίνο του προστάτη, καρκίνο του παγκρέατος, καθώς και σε ασθενείς με μεταστάσεις στο επινεφρίδιο, στο ήπαρ, στα οστά και στον πνεύμονα (ολιγομεταστατική νόσος).
ΣΤΕΡΕΟΤΑΚΤΙΚΗ ΑΚΤΙΝΟΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ ΜΕ GAMMA KNIFE Το Τμήμα Ακτινοχειρουργικής Εγκεφάλου γ-knife είναι το μοναδικό στην Ελλάδα και διαθέτει το πλέον εξελιγμένο μηχάνημα γ-knife Perfexion. Ξεκίνησε να λειτουργεί στην Ελλάδα τον Φεβρουάριο του 2004 και είναι μέλος της παγκόσμιας κοινότητας LEKSELL GAMMA KNIFE. Επιλέχθηκε ως Κέντρο Αναφοράς της εταιρείας Elekta και κέντρο Αριστείας από τη Διεθνή Εταιρεία
Ακτινοχειρουργικής.
Η χειρουργική με το g-knife ή χειρουργική χωρίς νυστέρι, αποτελεί μια εναλλακτική μορφή θεραπείας έναντι της ανοιχτής χειρουργικής κρανιοτομίας. Είναι μη επεμβατική, ανώδυνη και εφαρμόζεται χωρίς γενική αναισθησία. Η τεχνική ακινητοποίησης της κεφαλής “extend”, επιτρέπει όχι μόνο τη χορήγηση ακτινοχειρουργικής θεραπείας χωρίς τη χρήση στεφάνης ακινητοποίησης, αλλά και την ακτινοθεραπεία νοσημάτων στην περιοχή του τραχήλου και της αυχενικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης. Μελέτες έδειξαν ότι το Leksell Gamma Knife είναι μέχρι και 10 φορές ακριβέστερο και μέχρι και 100 φορές ασφαλέστερο από άλλες ανταγωνιστικές τεχνικές ακτινοχειρουργικής θεραπείας.
ΑΚΤΙΝΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΜΕ ΕΛΕΓΧΟΜΕΝΗ ΑΝΑΠΝΟΗ Για πρώτη φορά στην Ελλάδα, στο ΥΓΕΙΑ, εφαρμόζεται ακτινοθεραπεία με έλεγχο της αναπνοής με το σύστημα Active Breathing CoordinatorTM (ABC) της εταιρίας Elekta. Η ακτινοβόληση γίνεται σε συγκεκριμένη φάση της αναπνοής, προστατεύοντας τόσο την καρδιά όσο και τον πνεύμονα επιτυγχάνοντας ακριβή στόχευση όγκων της περιοχής του θώρακα και της άνω κοιλίας που κινούνται λόγω της αναπνοής. Η τεχνική αυτή εφαρμόζεται κυρίως στην ακτινοβόληση του μαστού, προστατεύοντας τόσο την καρδιά όσο και τον πνεύμονα, ενώ έχει εφαρμογή και σε ακτινοβόληση βλαβών στον πνεύμονα και το μεσοθωράκιο, στο πάγκρεας και στο ήπαρ.
ΒΡΑΧΥΘΕΡΑΠΕΙΑ ΥΨΗΛΟΥ ΡΥΘΜΟΥ ΔΟΣΗΣ ΜΕ IR -192 Η βραχυθεραπεία είναι μια μέθοδος ακτινοθεραπείας κατά την οποία η ακτινοβόληση γίνεται εκ των έσω (μέσα στο σώμα) και είναι αυτό που τη διαφοροποιεί από την εξωτερική ακτινοθεραπεία. Η μέθοδος αυτή μπορεί να εφαρμοστεί στον γυναικολογικό καρκίνο, στον καρκίνο του προστάτη και στον καρκίνο του μαστού, μόνη της ή σε συνδυασμό με την εξωτερική ακτινοθεραπεία.
Ειδικότερα στη βραχυθεραπεία υψηλού ρυθμού δόσης (HDR), μία ραδιενεργός πηγή, συνήθως Ir-192, εισάγεται στο εσωτερικό του σώματος του ασθενή μέσω ειδικών οδηγών-καθετήρων που τοποθετούνται στον όγκο-στόχο, επιτυγχάνοντας τη χορήγηση της πολύ υψηλής θεραπευτικής δόσης σε σύντομο χρονικό διάστημα, με απειροελάχιστη επιβάρυνση των γύρω υγιών ιστών.
Του ΑΡΗ ΜΠΕΡΖΟΒΙΤΗ
Tο ύψος των αποζημιώσεων που επιδικάζουν τα ελληνικά δικαστήρια σε αστικές υποθέσεις ιατρικής ευθυνης είναι ανησυχητικά υψηλό, με τη συχνότητα και το ποσό της μέσης αποζημίωσης να αυξάνεται δραματικά τα τελευταία χρόνια. Τα δυσχερή δογματικά ζητήματα βρίσκονται στο επίκεντρο του συστήματος ιατρικής ευθύνης. Αυτό σε συνδυασμό με την εγγενή αβεβαιότητα της ιατρικής επιστήμης και την πολυπλοκότητα του ανθρώπινου οργανισμού, δημιουργούν ένα εξαιρετικά «ομιχλώδες» τοπίο.
Ωστόσο, η προσφυγή στη δικαιοσύνη δεν είναι πάντοτε αποτελεσματική. Για την αποτελεσματική διαχείριση των αστικών υποθέσεων ιατρικής ευθύνης, είναι απαραίτητη η αντιμετώπιση των σχετικών αβεβαιοτήτων και δυσχερειών με αιτιολογημένο τρόπο. H διεθνής νομική κοινότητα χρησιμοποιεί σταδιακά την ανάλυση αποφάσεων σε πολύπλοκες υποθέσεις. Η ανάλυση αποφάσεων βοηθά τα μέρη (ασθενείς, ιατρούς, δικηγόρους, νοσοκομεία, ασφαλιστικές εταιρείες), αφού έχουν αναγνωρίσει τα δυσχερή ζητήματα μιας υπόθεσης και τις αλληλεπιδράσεις τους, να πραγματοποιήσουν σύνθεση όλων των σχετικών κριτηρίων, ώστε να αξιολογήσουν τις εναλλακτικές επιλογές και να επιτύχουν την υποστήριξη ορθολογικών αποφάσεων.
Στην Ελλάδα δεν υπάρχει μέχρι σήμερα δομημένο σύστημα διαχείρισης υποθέσεων αστικής ιατρικής ευθύνης ούτε σε επίπεδο δημόσιου και ιδιωτικού συστήματος υγείας ούτε στο πλαίσιο της ιδιωτικής ασφάλισης και πολύ περισσότερο σε επίπεδο λήψης νομικών αποφάσεων. Με αφορμή τα παραπάνω, στο Εργαστήριο Οικονομικών και Διοίκησης της Υγείας του Τμήματος Οικονομικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Πειραιώς, αναπτύσσεται ένα εργαλείο, μία μεθοδολογία και μία διαφορετική, επιστημονικά τεκμηριωμένη, διεπιστημονική προσέγγιση στο πώς θα πρέπει να διαχειρίζονται τέτοιου είδους περιστατικά όλα τα εμπλεκόμενα μέρη. Τα μέλη της ερευνητικής ομάδας αποτελούν ο Αθανάσιος Βοζίκης, αναπληρωτής καθηγητής Οικονομικών της Υγείας και ο Αθανάσιος Παναγιώτου, δικηγόρος και υποψήφιος διδάκτορας στο αντικείμενο της αστικής ιατρικής ευθύνης.
Οι κ.κ. Αθανάσιος Βοζίκης και Αθανάσιος Παναγιώτου σε αποκλειστική τους συνέντευξη στο NEXTDEAL παρουσιάζουν αναλυτικά τα πλεονεκτήματα και τα οφέλη από την εφαρμογή του συστήματος αυτού. «Σκοπός της συγκεκριμένης ερευνητικής δραστηριότητας αποτελεί η ανάπτυξη ενός συστήματος υποστήριξης αποφάσεων, το οποίο αναλύει όλα τα πιθανά σενάρια για την έκβαση της δίκης μαζί με τις συνέπειές τους και άρα αποτελεί ένα εξαιρετικά χρήσιμο εργαλείο για να εξεταστεί πως και σε ποιο βαθμό τα διαφορετικά νομι-
ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΒΟΖΙΚΗΣ
Ο ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Π. ΒΟΖΙΚΗΣ είναι αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Οικονομικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Πειραιώς, με ειδίκευση στα Οικονομικά της Υγείας και τα Πληροφοριακά Συστήματα. Είναι διδάκτορας του Πανεπιστημίου Πειραιώς στα Οικονομικά της Υγείας και τα Πληροφοριακά Συστήματα, κάτοχος Μεταπτυχιακού τίτλου (M.Sc.) του Πανεπιστημίου Αθηνών στην Πληροφορική της Υγείας (Health Informatics) και πτυχιούχος του Τμήματος Δημόσιας Διοίκησης του Πάντειου Πανεπιστημίου. Επίσης είναι διευθυντής του Εργαστηρίου «Οικονομικών και Διοίκησης της Υγείας» του Παν. Πειραιώς και έχει θητεύσει ως πρόεδρος της Επιτροπής Διαπραγμάτευσης του ΕΟΠΥΥ και ως μέλος του Εθνικού Συμβουλίου Δημόσιας Υγείας.
Έχει συμμετάσχει σε επιτροπές ως εμπειρογνώμονας Αξιολόγησης Τεχνολογιών Υγείας, Διαπραγματεύσεων και ανασχεδιασμού διαδικασιών, επιχειρησιακού και στρατηγικού σχεδιασμού και ανάπτυξης συστημάτων του τομέα υγείας, δημόσιων οργανισμών και ιδιωτικών επιχειρήσεων. Έχει επίσης διατελέσει μέλος ερευνητικών ομάδων σε διεθνή, ευρωπαϊκά και εθνικά έργα και μέλος επιτροπών υλοποίησης και αξιολόγησης έργων της Κοινωνίας της Πληροφορίας.
Έχει διδάξει μαθήματα σε προπτυχιακό και σε μεταπτυχιακό επίπεδο και έχει δημοσιεύσει μεγάλο αριθμό ερευνητικών εργασιών και μονογραφιών σε διεθνή και εγχώρια περιοδικά και πρακτικά συνεδρίων.
κά και πραγματικά ζητήματα μπορούν να επηρεάσουν μια υπόθεση αστικής ιατρικής ευθύνης», επισημαίνουν οι δύο ερευνητές και συνεχίζουν:
«Αρχικά θα εντοπισθούν και θα αναλυθούν τα βασικά σημεία αβεβαιότητας και οι διαφορετικοί παράγοντες που δυνητικά επηρεάζουν την έκβαση των υποθέσεων αστικής ιατρικής ευθύνης. Παράλληλα, θα εφαρμοστούν αρχές της θεωρίας της ανάλυσης αποφάσεων και των εργαλείων της για την εκτίμηση νομικού κινδύνου εν γένει. Θα μελετηθούν πρακτικά παραδείγματα, στα οποία έχει εφαρμοστεί η ανάλυση αποφάσεων για την εκτίμηση νομικού κινδύνου. Στο επόμενο στάδιο, θα γίνει εφαρμογή της ανάλυσης αποφάσεων και των εργαλείων της για την αξιολόγηση νομικού κινδύνου επί τη βάσει παραδειγμάτων από τη νομολογία ιατρικής ευθύνης των ελληνικών δικαστηρίων. Θα σχολιαστούν τα ευρήματα που θα προκύψουν, θα διατυπωθούν συμπεράσματα και θα γίνει αποτίμηση της εφαρμογής εργαλείων ανάλυσης αποφάσεων για την πραγματοποίηση αξιολογήσεων νομικού κινδύνου σε υποθέσεις ιατρικής ευθύνης».
Ποια είναι τα πλεονεκτήματα του συστήματος; Η διευκόλυνση λήψης αποφάσεων, η επίτευξη συμβιβασμών και η χρήση εναλλακτικών μορφών επιλυσης διαφορών αποτελούν τα βασικότερα πλεονεκτήματα ενός τέτοιου συστήματος. Βασικός σκοπός του είναι η εφαρμογή εξειδικευμένων εργαλείων των οικονομικών της υγείας (και συγκεκριμένα εργαλείων ανάλυσης αποφάσεων) σε ελληνικές υποθέσεις ιατρικής ευθύνης για: α) Την βελτίωση της λήψης αποφάσεων. β) Την μείωση της εγγενούς αβεβαιότητας των δικών ιατρικής ευθύνης. γ) Την αξιολόγηση των εναλλακτικών επιλογών. δ) Την διευκόλυνση συμβιβασμών ανάμεσα στα μέρη και την ενίσχυση του θεσμού της διαμεσολάβησης. ε) Την αποσυμφόρηση των ελληνικών δικαστηρίων.
Ποια είναι τα οφέλη για τα εμπλεκόμενα μέρη; Με δεδομένο το νέο νομικό πλαίσιο για τη διαμεσολάβηση, το οποίο την καθιστά υποχρεωτικό προστάδιο των διαφορών ιατρικής αμέλειας, η αξιοποίηση ενός δομημένου συστήματος διαχείρισης υποθέσεων αστικής ιατρικής ευθύνης για την επίτευξη συμβιβασμών αποκτά προοπτική ευρείας πρακτικής εφαρμογής και αξιοποίησης. Η εφαρμογή του θα έχει θετικό διοικητικό, κοινωνικό και οικονομικό αντίκτυπο και οφέλη για όλους τους εμπλεκομένους στις σχετικές υποθέσεις. Συγκεκριμένα θα έχει οφέλη για: α) Ασθενείς ή/και τις οικογένειές τους (ενάγοντες), καθώς θα διευκολυνθούν οι συμβιβασμοί ανάμεσα στα μέρη και έτσι θα αποφευχθούν τα μειονεκτήματα των σχετικών δικών (κόστος, καθυστερήσεις στην απονομή της δικαιοσύνης, συναισθηματική φόρτιση κλπ.). β) Ιατρούς (εναγομένους), λόγω της διευκόλυνσης των συμβιβασμών και της αποφυγής των αρνητικών οικονομικών, επαγγελματικών (τρώση επαγγελματικής φήμης) και ψυχολογικών συνεπειών που με τη σειρά τους οδηγούν στην άσκηση αμυντικής ιατρικής. γ) Νοσοκομεία, καθώς τους δίνεται η δυνατότητα να πραγματοποιήσουν αποτελεσματική ανάλυση νομικού κινδύνου και συνεπώς να λάβουν την ορθότερη (από οικονομική άποψη) απόφαση. δ) Δικηγόρους, καθώς θα μπορούν να εκφέρουν άποψη για την πιθανή έκβαση των σχετικών υποθέσεων και τις εναλλακτικές επιλογές των πελατών τους με ποσοτικούς όρους, μακριά από την ανακρίβεια και τον απόλυτα σχετικό χαρακτήρα υποκειμενικών -βασισμένων μόνο στην προσωπική εμπειρία- κρίσεων. ε) Διαμεσολαβητές, καθώς θα μπορούν να καθοδηγήσουν ευκολότερα τα εμπλεκόμενα μέρη σε κοινά αποδεκτές λύσεις στις σχετικές διαφορές. στ) Ασφαλιστικές εταιρείες, καθώς θα μπορούν να
πραγματοποιούν αποτελεσματικότερη ανάλυση και αξιολόγηση κινδύνου και αυτό θα συμβάλει στη μακροχρόνια οικονομική βιωσιμότητά τους. ζ) Το σύστημα υγείας και κοινωνικής ασφάλισης, μιας και σημαντικοί οικονομικοί πόροι των δημόσιων νοσοκομείων χρησιμοποιούνται για την πληρωμή αποζημιώσεων ιατρικής ευθύνης και η εφαρμογή της ανάλυσης αποφάσεων στο πεδίο της ιατρικής ευθύνης μπορεί να συμβάλει στην οικονομική σταθερότητα και βιωσιμότητά τους. Θα βοηθήσει ασθενείς και οικογένειες να λάβουν ενημερωμένες αποφάσεις για την έγερση ή μη αξιώσεων/αγωγών και αρκετοί ίσως εγκαταλείψουν τη δικαστική οδό επιλέγοντας τη διαμεσολάβηση. η) Το σύστημα δικαιοσύνης εν γένει, καθώς οι συμβιβασμοί και η χρήση εναλλακτικών μορφών επίλυσης διαφορών θα οδηγήσουν σε αποσυμφόρηση των δικαστηρίων (μικρότερος αριθμός υποθέσεων θα φτάνουν σε αυτά), θα κάνουν την απονομή της δικαιοσύνης ταχύτερη (οι υποθέσεις που, τελικά, θα φτάνουν στα δικαστήρια, θα επιλύονται ταχύτερα) και τελικά θα εξασφαλίσουν εξοικονόμηση πόρων.
ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ
Ο ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ γεννήθηκε το 1988 στην Αθήνα και μεγάλωσε στην Αγία Παρασκευή. Το 2006 αποφοίτησε πρώτος (Valedictorian) από το Λύκειο του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος- Pierce. Το 2011 αποφοίτησε από τη Νομική Σχολή Αθηνών με βαθμό «Λίαν Καλώς». Το 2011-12 υπηρέτησε τη στρατιωτική του θητεία στο Στρατό Ξηράς. Το 2012-13 πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές στο Ιατρικό Δίκαιο (LL.M. in Medical Law) στο Queen Mary University of London, απ’ όπου αποφοίτησε με βαθμό High Merit.
Είναι υποψήφιος διδάκτωρ στη Νομική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης στο αντικείμενο της αστικής ιατρικής ευθύνης. Επιπλέον, έχει λάβει υποτροφία Αριστείας από την Επιτροπή Ερευνών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Άρθρα του για σύγχρονα ζητήματα ιατρικής ευθύνης έχουν δημοσιευθεί σε ελληνικά και διεθνή επιστημονικά περιοδικά και έχει πραγματοποιήσει σχετικές εισηγήσεις σε συνέδρια στην Ελλάδα και το εξωτερικό.
Είναι μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης Δικαίου της Υγείας (European Association of Health Law). Είναι δικηγόρος Αθηνών από το 2014 και ειδικεύεται σε ζητήματα ιατρικού δικαίου, έχοντας χειριστεί σχετικές υποθέσεις. Έχει παραδώσει σεμινάρια σε ιατρικές εταιρείες για ζητήματα ιατρικού δικαίου, δεοντολογίας και βιοηθικής. Παράλληλα, είναι Adjunct Professor και διδάσκει «Business Law» στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδος-Deree. Έχει, επίσης, διδάξει εθελοντικά Ιατρικό Δίκαιο και Βιοηθική στο Δημοτικό Λαϊκό Πανεπιστήμιο Αγίας Παρασκευής.
Τέλος, στο πλαίσιο της Πράξης του Υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων με τίτλο «Υποστήριξη ερευνητών με έμφαση στους νέους ερευνητές - κυκλος Β’», συμμετέχει ως υπότροφος ερευνητής σε project του Τμήματος Οικονομικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Πειραιώς με θέμα «Σύστημα υποβοήθησης λήψης αποφάσεων σε καθεστώς αβεβαιότητας, στη νομική και οικονομική διαχείριση υποθέσεων αστικής ιατρικής ευθύνης».
